nm οίαOijjertationts Academic&,

r Do

D1RIS ET IMPRE-CATIONIBUS,

PARTEM POSTERIOREM,

SuffraganteAmpliff. Senat. PbiloJ.in Regia Λεad, UpfaU

Sub PR^SIDIOVIRl CELEHERR,

Mag. MATTHIJiEloq. Profess. Reg. &Ord·

Pro Gradu,Publicλ Ronorum cenfura modeβa

fubmittitAlumnus Kohreanus,

LAURENTIUS TENGROT,Veflro -Gothus,

In Audit.Carol.ad diem IV. Maji» Ann*mdccxxxiv.

Rioris confvetis.¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥

VPSALI/E) Prela N^erneriano*- 0?JT i?P}>

S:^E R:^ M:TISMAGN£ FIDEI VIRO,Geuerofiffnno atq; NobihJ/imo

DO Ml N O,

GOTTHARDOZACHARI.E

von VEGESACK,Primariae Pedeftris LegionisChiliarchae Locum Tenenti,MiECENATI OPTIMO.

IN pignus venerabimdi animi> ob qno** tidiäna In fe grått# documenta, Dif*fertationem hane, cum omnigenapro·(fteritatis voto, w Jpem ulterioris favo-rhöbtinendi, fubmife offertGeneroiiifimi Nominis Illius

c lieni humiUimtuLaurentius Tengrot.

SECTIO II,§. ι,

iMprecationes facras éas vöcamm>quarum facra pagina paffim me-minit: adeoqtie iDaé diftingtnin*tur partim a proFaftis géntilium

diris, de quibus in praecedente fe-&ione breviter egimus, partim ab ex-fecrationibus fequiorurrt teftipofutri»de quibus in fedione ultima. Sunevero illac> ratione I.Subjettt, vel publi»cSa), quac a perfona pubiica, & in-ftinduSpiritus San&i, inftitutintUr» ad-Verfus DEl & ÉccleFiac ipfitis hofttsiVelprivatt b), quas privatis hominibus»öb rem minoris rnomenti> Jevitas, o-dium & Vindidla: cupido extorquents.II. Ratione ob/eåit funt vel Udt* c) >quando adverfus obje&um exfecratio-fce dignum evibrantur: Vel tUkined)·^quae injuile applicantur ad ea objefta >ad quar dirigi non debereiit. Eft ali-,tem objeétum dirarufti vel perfona^ velvese)\ eaque vt\bonaf)i vel mala g).Πί. Rérpeftu/M, aliae refpiciiint g tor i*

jDiή ξ£ commodum ÉecUf.a ejus h) }C älié

aliae expletionem propria libiainisi) qu£tamen diftin&io, cum prima, fuperiusallata, qua rem coincidit. Item di-rarumaliac erant reciproc* k)fd\\x träns-tuntesl)\ aliae refpiciebant facinru jampatratum ni) y aliae aciionem pofthac per»agendfim ri), ,uti ex infra dicendis pa·tebif.a) Gen. o> 2p. Jof. Sy 26. Ρi. 69, & 209.i Cor. /6,22. b) dtt. 23, 12.2/. c) Gal.1,8.9» d) Matth» 27, zp. e) Lev. 29;18. f) ibid. g) Jof» <5j/7« Num. it, 1.h) 1 Cor./6,22. Pf. 6Qy2/. i) v#?. *}, /*·Mattb♦ 27, 2f. b) ibid. 1) 2 Reg. 2,24.&ρ, ζ 7. ni) Gen. p, zp. n) Jof. 6, 26.

§. ΙΓ.Inter imprecationes facras illae facilc

eminent, quas Propheticas appellarcfolent Commentatores noftri aqust'que adeo, juxta communem eorumcalculum, non tam imprecationesfunt, quam vindi&ac Divinx, certoventurar, denunciationes, juxta illudAuguftini b) : Måleditta, cum ex propbe-tia dicuntur, non funt de malö voto itu*precantis, fed de prcefcio fjiritu denuncian-/«τ. Talis fuit illa Noachi, non abs-que horrendo efteftu y in nepotem

ϋ£ ο g£ ifCanaan ejusque pofteros, fulminisinftar, evibrata, Gen. IX, 2f. "ΐηκ:rn«3 rr.T omy ny (VJ3 Quam ut,DiviniSpiritus afftatu,adverfus fceleftamprogeniem , & quidem ob atrociili-mum flagitium , ejaculatus eft; itarna-nifeftiffimo exemplo eam etiamnumimpleri, teftantur fervorum greges,qui, mercium inftar, ad promonto-rium Viride, ab Hifpanis & aliis na*tionibus, quotannis coérnuntur, &ad Indias aliasque regiones, ad opus fa-ciendum , abducuntur c)\ ut fervitu-tem fpiritualefn taceam, cui obnoxiadeprehenditur Chami pofteritas, quae-que etiam, juxta GerhardurrW), *1'allatis verbis continetur. Si quatras,cur Noachus Canaani nepoti, nonau-tem Chamo filio maledixerit? refpon*deri poteft, varias cum habere po»tui (Te rationes. Potiftima videtur ,quod Noachus, Spiritu Propheticopraevidens, maledi&ionem hane nonmanfuram in filio Chamo, fed ad Ca-naanem quoque & ejus pofteroä, ut»pote paternae impietatis heredes acaemulos, fore derivandam, maledi¬xerit Chamo innomine filii, ut etiam

C t in-

fö N * Sinfortunium, filio denunciatum, eumdiscruciaret. Plures rationes qui de-fiderat, adeat Gerhardum?). Ejusdemgeneris cenfenda eftimprecatio Jofua:,c. VI. ιό; nec non Phrophetaer Elifaeicontra pueros in Bethel, eum irriden-tes , a Reg. Ιϊ3 i&» & adverfus GehafGt Reg. V, 27. Huc quoque refer im·precationes Davidicas, nomineChriftifackas, Pf LXIX>&CIX.adverfus juratosChrifti hoftes» Judacos & proditorem,Judam Ifcharioten» Ubi obferva > me«rito a Calovio/) vapuiare Grotium»quod hare de hoftibus tanturruDavidis explicet, contra diferta Scri-pturas loca, Joh. XVII» 11. Aft. 1,20.Rom. XI, ubi ad Chriftum applican*tur.

rf) Bald: in Ep. Romt 1 ζ. Spener, Tahb. Ca*feeb.p. //. lab. f. b) L. 1, contra Ma*ttich. c) Hiib.net's Geograpb. $rfl<wn /cap. 2j. p. 86y. d) Cotnm. tu b. L p»ζ4fö e) ioct cit, f) Btbl, iUuftr*

§. HLCum in Scriptura Sacra frequens

fit ufus vocabuii C3">n> idqtie diverfisibi notionibusgaudeat; de illo figilla^tim nobis erit agendum. Quatuor au«tern, fecundum Seldeaum^) &a!ios*

3$ ο Β 3^in S. S. hatc νοχ obtinet fignificatus.I. Denotat donarium, quod Deo &mfacros ijfus devovebatur, Lev. XXVII,18. II. Id, quod jure belli ac mili-tari, feu ob inirnicitias capifales» de*vovebatur perditioni, internecioni > autodio inteftino, Jof. VI> »7. Num.XXI.$. III. Quod in commtfum caderet>Efra^X. 8; denique IV. quod jure tan"tum pacis diris onerabatur} idque velrefpiciendo ad malum jam cornmiiTum»Jof. VI, 17. vel etiam adadionem poft-hacperagendam· Hisce breviter prae-notatis, videndum ulterius eft» quofenfu fumatur Iex illa > Lev. XXVII,ιut deinde tanto facilius illis occurra-

tnus, qui ex hoc loco probare fata-gunt, cidern hurnanam, in gentefa ηdia , ίΐ non approbatam» attamenpermiiTam, poenam non meruifle·Certe quum in Iege illa exprefTe fiatnecismentio, neculla ratio dariqueat,cur pracpofitioni p alia heic , quarrtin verbis proxime praecedentibus tri*buatur notioj fiinc ad fignificationemτδ-ΟΊΠ» fecundo loco allatam> eandemreferimus. Atque fic, vel de hofti-bus populi Dei devidlis, certaeque in-

C 5 ter-

terneeioni dandis, Num. XXI, |! (on¬de etiam rex Syrias Benhadad a DEOvocatur, i Reg. XX, 41 'ΌΊΠvel etiam de iliis ex populo DE1, quijuta militaria nonfervarunt, jud, XXI,f. t Sam. XIV, 24 & 44. vel etiam deiliis, qui, ob graηde aliquod deli-<!lum, capitis erant rei^)» hanclegeminterpretari licer. Proin videat Ca-pellus, quomodo haec ejus, de cacdishumanae permiifione, fententia curiiuniverfalftate interdi&i, de homicidionon committendo, conciliari qucaf»Nam quod affert heic de facerdotum in»terveniente fententia y ve lut forenfi, nihilhabet id, cjuo nitatur , nec in lege fatra>ttec in Magiflrorum cotnmentariis, Utverbis Seldeni c) utar. Neque juvatheic adexemplum Abrahae provacare,quipfe quod fpeciali DEI, qui vitac &necis abfolutum jus habet, praeceptonitehatur af). Qtiac nonnulli de vexa·to illo Jephtac voto hac occafione af'ferunt, apud Seldehum e) aliosquediffufe explicata habes, ut hifce diu*tius immorari non liceat.

a) I»

Μ Ο ΗΛ) 7. År. & G. L. IV. f. 7. 7. /10. ^

Tofephotb. rj /. f. p. f/p. d) Gen^ i l, t,0) toe.c.p.rsf. fe$.

§. IV.Quemadmodum τ£ D"Wf> inV.T·

ufus iatis freqnens fuit; fic Ανα^εμαquoque & Κνά&ημΑ non folum apudLXX huic refpondent > fed & inN.T»proeo paffim ufurpantur. Quas vocesquia mulci confundunt, multi etiamfatis accurate difcriminanthinc de illifpaullo accuratius nobis erit agendum.Ex antiquis Ecclefiae Patribus voceshas confundit Theodoretus a) : Toανάθημα άπλην ίχει την ϊννοιαν. é yd*' » 5 / - ^ - »-·. Ν Ν V

μονον το ανακειμενον τω Θε» , αfixa. ^ το&)λ.οΙξιχμζνον ανάθημα κέχ,ληκε. Ean-dem de voce ανάθεμα fovet fen-tentiam , ita fcribens b): To άνά&ψΑάπλην £££{ τψ Äioivoidv. KΑτμ&ξ το αφιε»ξωμίνον τω &εω, άνά&εμΑ ονομάζεται f£ το τχτχ αΤλοτξίον την αυ]ψ εχει π^οση-yogiav. Hoc de pofteriori quidem vo¬ce redle: nam illa utraque gaudet fi-gnificacione, uti addudis excmplistnonftrat Svicerusr)> iicet in S. S.

C 4 quan-

quantum quidem fcio» in malamparte rn ufurpetur. Inter receri'tiores B. Calovius d) has voces profynonymis. habet, & ad hane fynony-miam probandam provocat ad loca:Deut. VII, ιό· ubi άνά&ημα, in malam,& Judith. XVL 19. 2 Maccab II, i?,ubi Λνα&ψα in bonam partem adhi-beri ait„ Verum Biblia Graeca, qusenon ita pridem Lipfiac typis funt evul-gata, contrariam plane ledlionem fi«ftbhf. Nam uti priori loco habentανά&εμα, ita & duobus pofterioribusανάθημα, quod etiam optime conve-nit curri fententia non mo-do recen-

tiorum, fed & plerorumque antiquo-rum^EccIeGac Patrum, qui has vocesaccurate diftinguunt. Atque inter hoseft Grammaticorum ille Coryphajus,Hefychius .· ΑνάΒεμα, inquit, επάρα¬τος, άζοινωνι{]ος. Ανά&ημα, κορμηIdenadifcrimen pluribus ineuleat Chryfo-flomus i): Ti gVi το άνά^εμα^ cixxsOVoxrtbf λεγον]οζ. si τις is <φι\ε7 τον Υίΰ^ιονχη/τχν χρις-ον , ετω ανάθεμα, TχΊεςι Μ'

'Q, ' ' ' ν r

χωξίο&α πάντων , α?Αοτριος ε?ω πάντων.%>. τ. Λ. Confer Zonaram/J. Ä'.νά&εμα

'r er-

ϋ ο 4*ι. uiifatiffime fumitur in malam

partem, pro exfecratione > feparatione,immo & pro aeterno exitio. i, Inter-dum etiam pro donar to, idemque ii-gnificat, quod ανάπηροι. JuftinusMartyr^): non nntum dici-tur, T3V ρ^Τλο^ξίωμενον 0e£ Λα xaKiavtut tam virlirnus, αϊλα (ς τ o αναχε'ιμενον(c Λφούξίσμίνον ©εω, (c ει? Χξησιν μη"Χετι λαμβανόμενον. Confer Τ heodoret·h) Oecumenium i). Αναμμα vero do-naritim fignificat> uti ex Heiychioan-tea probatum , & plurima etiam S.S*loca confirmantk). Plura qui de utraquehac voce fcire avet, adeat Svicerum*hane rem accurate perfequentcm,/)

<*) Ad Sopbon. Cap. /. 7. >. %6y. b) AdRom.q, i.p. 73. r) Thef. Eccl, in voceΑνα3'εμαίρ.268. d)Bibl. llluftr. 1 Cor.tZyf-3^7. e) Hom.16.in ep-ad^om.Cfr.Leigh.Crit. Sac. in voce ανάθεμα. Heinfiutin Rom. 9 k f) ad Canon. 3. Concilii intemplo Sap. p, 26g) Refp. 23. ad Or»thodoxos. p. 286. b) Hifi. Religiof. c. 17.p*ar8i. f) AEi.z^yp, 99· b) 2 Maccab.

*6. Juditbi» i6t ig. cfr. Pollux p. 7*Eufebt

4ΐ ϋ ο ϋEufeh. invita Conft, Μ. I. c. 2f.f, 14Ujcia Synod. Nic. L /. c. 7.7. zy, l) ioc.cit.

§. V.Sic locis fam V. quam Ν. T. ubi

Ε3*ΊΓΙ, Kvåfyipa & Αναμμα, occurrunt >ex iis , quae jam allata funt, Iux ali-qua, ot opinor , accedet. „Notamusvero» Αναμμα eiTe in N»T. inter απαζ

- λεγόμενα^ & quidem Luc. XXI, f. ea,qua proxime innuimus, fignificatione.Ανάθεμα autem variis in locis compa-ret, iemper tamen in malam partemacceptum. Certe una cum verbo co-gnato» αναθεματίζειv > in malam par¬tem, pro exfecratione, ufurpatur»Ad. XXIII) t2. 14. 11.& quidem em-

phafeosergö, per Hebraifmum , Spi-ritui Sandlo fatis familiarem, quoveitempora & modi verbi ejusdem, velverbum cum nomine cognato con-junguntur, ad majorem rei geftar, velgerendas certitudinem innuendam»ut nm1 niD Lev. XXVII, 29. nia

Gen. II, 17. AVetAp άπειλησ·/»'μεθα, Ad. IV, 17. πάζαγ}*λίχγειλαμεν , Cap. V,

Porro Paulus Rom. IX, |« vovetfecivcb·

^ O H 41

ανάθεμα eivcif &πο τχ Χξίτχ νπεξ τωνά2ελφων> quo incredibilem erga fra-tres Judaeos affedum exprimendo,perinde ac olirn Moies Exod. XXXI,j2. optat, hypothetice ramen, ie κε-χωξκτμίνον j η^οτξίωμενον (c απορ'ραγίίΐα"stvcc/ τχ Χξίς-χ, ut Chryioftomi verbafe habent a).

Deinde loca i Cor.XVl, 22. Gal.I, 8. 9. ubi etiam ανάθεμα reperias»alii de acterno exicio, alii de excom-municatione exponunt, & quidem defecundo ejos gradu* qua de re moxplura.

Denique 1 Cor.XIJ, λίyv.v ανά'juxta Calovium^), idem notat

ac devovere, exfecrari, quo paito gen-tiles praccipue notari exiftimat, quiChrifto maledicebant, & Chriftianosminis ac tormentis, ut idem facerent,adigebant. Origenes c) Ophianos hu-jusblasphemiac reos meriro deteftatur:Οιφιανο) τοσ-χτον απόηχοι tx éivaf Χξ^ια-Po), ως i χκ ελατίον Κελ<τχ χ,ατηγορεΊν αυ]χςΤΧ ΐ'ηατΧ. κctj μη ντ^τξξογ πξοοΐε&Λΐ τίνα«τη το σννε^ξίον εαυτών, εάν μη άξας $τ°Ηχατά τχ ίη<τχ,'

α)ηο·

44( m o ^

a) Homil\ 16. Ep. Rom. b) 5. 7. /« *&//»£/öföw , ρ. $6γ. c) Lib. 6, contra CW-Jum. p. 194.

ii vi.Ad confiderationem jam excom-

municationum judaicarum, ut inftitu*to noftro fiat fatis, devolvimur. Easautem ex imprecationibus facris, pra:-cipue vero illa Debora:& Baracii Jud.V, iii natas efle, ipfi eorUm Magiftriaiierunt, quamvis ante tempora ca*ptivitatis nihil de iis in S. S. habea-tur/?). Cum vero tempore captivita*tis, jus 'αναγχας-ιχον, feu publicae ani*madverfionis, prarcipue capitalis, apudJudacos, qui tum fui non erant juris*defierit, ad ejusmodi difciplinarn, qua,ime ope publicae poteftatis, effrenatihominum mores coerceri pofient, re*currere erat opus b). Circa numerumvero & ordinem variorum ejus gene*rum, inter eruditos non convenit:nonnullis probinario c), plerisqiie proternariod'), quibusdam etiartrproqua*tcrnario é) pugnantibus. Quia tamen& communior & Rabbinorum fcriptis/) innixa videtur eorum fenténtia*qua tres ejus fpecies conftitwuntur;

hirtc nec éam improbandam effe cen-femus. Prima dicebaturTTJ > quae eratdelinquentis ab aliorum conventu?tam politico? quam domeftico, adquatuor usque paiTus feu cubitos? perdies triginta , remotio j ita tamen? utconventibus facris publicisque pre-cibuSj obfervata diftantia modo indi-cata, intereiTe pofifet. Sicut autemil.lud temporis fpatium, fi pcenitentiamagerer, & culpam deprecaretur reus,minui j fic quoque? ii in fcelere per-feveraret, duplicari, irnmo triplicaripoterat^). Secunda, ΟΊΠ> in totiusEcclefiac confpe&u publicabatur , ubi?congregatis ejus antiftiiibus? accende-bantur candeke? quae, fub fonitu cor-nuum & buccinarum, ad majorem tumreo, tum ipfi coetui terrorem incu-tiendum, recitatis ex Deuteronomiomalediftionibus? fubito exftingueban-tur, quafi excommunicatus jam luceccelefti priVatus, tenebrisque orci ad-Judicatus eflet, nifi pcÉnitentia fubfe-queretur. Atque hoc idem eife» acHTrcmvuycoyöp fierij. Joh* IX? il* XII?4*. XVI, 2. exiftimat Andreas Virgl·bius hy, Tertia , eaque omnium gra-

viffima

viflima erat fquam nonnulli aHDDW defoUtio erit, alii a D#

^ΙΠΌ Μ mors, alii a DW velt Dominus venit, quidam vero-

iimilius a r~)D^ deducunt) fine ipe ve¬nis irrogata, qua reus, omnibus hu¬mans focietatis juribus, legtbus &of-ficiis exclufus, DEO hominibusqueexfecrabiiis, judicio Divino commit'mittebatur , nee amplius ad Eccleiiamrediret. Hane ipeciem omnium teterri-mä,per voces ανάθεμα Mä^aii'afy» iCor.XVI, ii, a Paulo deiignari, pleriqueinterpretum exiftimant, ut fenfus ut»eum diris omnibus devovendum, aDEO & communi Ecclefiae corpore»tanquam rem exfecrandam & abomi-nabilem , feparandum, exitio ultimoadjudicandum > denique diabolo tra¬denduml).

λ) Selden, Synedr. Jud. p, 14g. b) Cälvor"Ritual, Sccl. Pars prior, l. 2. febl, t.c. ιρρ. j8S· c) Seld. loc, cit. 1. /, e, 7. pM tifaιιγ. d) Pfeiff.Dub,Vex,p.94i.Leusd,Phil.Hebr Mixt.Dijf, fo.ρ. ^o.Renner deΜa^kv Dijf, Thef, 2beol, pbihf*

ϋ fe H 4?infeyta}p,SSz, Druf.i Cor. ip.e) Vid Calvor , loc. cit.p. $87*, f) EliasLevitd in Thisbitf* g) Vid. Seid. LN,tå G* L. 4. c.q. b) in Johan. cfr. Seld»J. N. tå G. p. f40. i ) Weihevrxajer dednathsmatifmö Pauli t Cor. iét JhejlTLeol. Ρbil. p. 578-

$. VI i.Diximus Sedtiotie 1, géntitibns fa*

jiTe foliemnes imprécandi forrrulasjidqiae addudtis monftravimus exerinpiiSiNeqjSpiritum S.iis prorius abhorruiife,fequentia docent loc^. joC ti,ploratores Hierechuntis, curn rncre-trice Rahab, his v.érbis pacifcuntur igttt egrejfns fuerit ex ofiiii domus tu<t fo~ratj 1£}q f fanguti e/tu fit in ca>»put ejuiy tå nos innoxii. Sic τ Sam. 1, I 6iDavid Åmaléchita?, qui fé Saulis in-terfediorem inconfulte gloriabacurjlata de eo tnortis fententia , dixits

-joi, Sangttiå iuus fit fuper ed-pur tuum« Conf. ioca his parallelli Sam·. )CXV, 30; 1 Reg. II, 57. HiheDavid ^ ad hane formulam refpiciens#ait ΡΠνίί, 17. ibpV ubtLXX? I-πίς-^εψει o πόνος itlsfit iiti την ks*Φ&λην cdri/. Atque hac vel eonfimili

D for*

4i ; Μ β aformula, ήοη tantum feipfos, fed etiant -alios devovebant, uti clariiiimuriicjus rei exemplum nobis iirtit Mat-thacus, Cap. XXVII, 15. ubi omnis po-pulus Judaicus in blasphema harcceCrupit verba : Α/ρ* αΐπύεφ' ημάς é éiritcu τέκνα ημών. Qua imprecatione an»ila durior, magisque ad memoriampoiferitatis duratura, dari queat, me*rito ambigi poteft, cum illa jam pertot fecula, impiae Apellarum pofteri-tati gravis incubuerit, & cervicemeo-rum adhuc premat. lltrum vero abufitato apud Grarcos jurandi more, uti kDieterico vifum fuit, hare impreca-tionis formula manårit* an pofius excitatis jam V. T. locis, ejus origo (itdeducenda, non eft, cur multis dl·ipucemus.

Vide Biet. Aniiqu. Bibi. f .66$*§* VIII.

Antequam hane, de imprecatio-flibus facris, fedbionem finiamus,pauca de anathematifmis & excom-irmnicationibus, apud Chriftianos uii-tatis, addenda; quippe quac, partintexcommunicationibus judaicis > partim

ctiam

Μ ö g #etiam jmprecationibus Apoftoiicil* in-cunabulö fua debent, adeoque curtthis infignem habent cu^ct\ty\an a). Ué-cUnque enim modlis & efleétus ex-commumcationis apud Jud£os &Chriftianos fuerit diveriws; quitl ta-itien, per prima Chriitianifmi fecula*hi ab illis, utpote a quibus orti eranc& propagatij ritum hun c mutuatifint, hullaäpparet dubitandi ratio b) *praecipue quum ts^ exemplo Chrifti &Apoftolorum* vel Ecclefiac ChriftianxCommendatusd j vel faltem confirmä*tus efle videatur. Unde etiam Chri-ftiani primitiva Éccleiiar eö facilitis»Veftigiis tum Apoftolicis tum Judaicisinfiilendo, άφοξπμιν, ut renafcenciVerac Ecclefia neceifarium# ufurpa·»banr. Neque enim coétus ipforurriteipublicac negotiis fe mifcebant, ne-que eorum praefides το άναγκας-ιχοηieu jus coercitionis, habebant 5 hincextrernum, quö deVenirt poterat iérat facinoroförum a cdetu relegatio.Primurn ejus gradum ufifatum fuiité,extra dubitatioilis alearri pofiturri eft^>Sed nec feciindum fuiffe infvetum, exClemente^patet. Quin ipfum

tum

tum adhibitum nonnunquam fuifle,exinde manifeftum eft, quod fcelera-tiiiimis idololatris, homicidis& adul-teris, ipfam pcenitentiam a adeoque&veniam, ipfumque viaticum, fubvitac exitum, denégarint/). Immo,poit factam femel poeditentiam, lapiisomnis venia & pax cum Ecclefia adi-mebatur g)* Hatc tamen fingula ex-communicationis genera, fine diris& exfecrationibus, fecus ac a Judaeisfiebaf, procul dubio fönt peraftaQuamvis non diffitear > adferri a Sel-deno *), ex Concilio Turonenfi, ex-cömmunicationem, diris & exfecra¬tionibus , feu horrendis carminibusreLfertiifimam. Utcunque fit, ufustrium ejus graduum, jam ferventior,cum primis tempore Cypriani & Cor-nelii Pap£3 jam vero remiffior, gii-fcente praccipue Novatianoram hatre-fik)% ad tempora Conciiii Nrcsent,conrinuabatur.Tum vero decretum fuit,τλς εξο^ίυονταζ tx τ:λεν]άιχ é άνα,γχ.Αΐω)ά·ix ίΦοάίΧ [xtj άποτεξέϊ&α}/).Ab illo tem¬pore duarum priorum fpecierum ufusviguit» pratcipue in conciliis, ubi har-refeos alicujus au&ores anathemate

ss οyic ple&ebantur > ut de NeftoHo teftatur

Socrates m) : Koivn ψ??φ® irAiijeg οι κχη»ξΐκοι α,υτον άνε^εμ,ατίσχν. άτω $ U ΧξΤ*ϊμρο) κα,λίιν siåfaftev τψ χα\& τ£ βλα,#*<Ρψα ψη<φον. Tandem > fequiori acta-te, quia tyrannidi papifticas ftabili-endas aptse deprehenfae funt excom-municationes, omnis earum, ut o-mnium ferme aliorum rituum, ufus inabufum degeneravit, prour a&a con-ciliabulorum Papifticorum, & Regurrtatque Principum exempla, apud hifto-ricos paflim obvia, abönde teftaa-tur n),

a) Weihenmafer loc, antecit.p, fpq* bySeld. Synedr. Jud. 1. /« c. 7, p. iof. c)CalvÖr L ante cit. p. j$7. d) Tertull.Apolog, l. de fudic. e) Ström 7. /)Calvor l. c. g) Albafp. de vet Ecel. Ri-tibus. h) Calvor Le, i) l. c. c, 10, pmj08' k) Albafp. I. cit. l) Canon. 1, 7*&· m) Η. Ε. I.7. c. 14. ρ. ιηρ. n)Hyphof. Introd. Hill. Svec. lib% ^»^4,Hubn. Polit. Hift. Ρ- /·

" t> 3 SE

SECTIO III§· i.

|Er diras acvi recentioris, itttellt-»gimuseas, quae vel a Judaeis velChriftianis, pofl: temporaChri*

fti & Aooftolarnm » ufitatae fuerunt»Sicut airtem, nullo non tempore, deJu d «is veni™ fuit illud Apoftoli:fav ίχχοτν » 4ί *λ7 Ιπιχνωσιν α) ; i tagraviores imprecatjones vix däri que*tint, quam quibus ufi funt Apellae*partim adverfui ejusdem religjonis con·»fortes» partirn adverfus alios, extraJkclefiam eorum conftitutos. Priorirefpedu, notari meretur ΟΊΠ HOU»'feq anathematis formula, horrendisdiris fcatens, adverfus eos Ifraelitasproroulgari folita) qui capita aliquotjuris 5 five facri, five aliter introdu*<5H, neceifario fervanda, violarent b),Huc etiam fpeftant dirae, quibus Ju¬dar i eos, qui tempora adventqs Meffiacinquirere ftudent, devovere fojent,quasque perpetuae merito c?ecitatis ge*nitrices appellat Lightfootus c ) : Π0Πrj?Jia^riD bv fnn Rumlatur Spritm

. tom*

* totoputäntium tempora. Ncc miiiorejadverfus alienac religioni addidtos eosfuifle, quilibet iibi facile perfvaderepoteft. Ut omittam excommunicatio-nem , cum dirarum imprecatione con-jun&am , qua Esdra, Zorobabel &Jofua Samaritanos, exftru&ionem tem-pli fufHaminare conatos, devoviflele-guntur^j; etiam fequioribus feculis,tempore Pafchatos, Chriftianis & o»mnibus, Judaica facra non amplexan-tibus, imprecari confveverunt, ut exIJghtfooto edocemur, qui etiam Car¬men & ritus, adhiberi foIitos,enarrat *).Sic etiam in epiftolarum infcrip.tip-nibus, (juxta inftitutum Rabbi Ger-fom, principis in Gallia# fub annoChrifti 1070.) eos omnes anathemati-zant, qui, alieni ab ipforum religio-ne , eas referare audeant. Carmen#

, pro more Judseorum, abbreviatum#apud Seldenum Iegitur/). Necab ex-fecrationibus in propria capita fibitemperare potuerunt. Nam,in nego¬tio praefertim forenfi, quiajudaiiprobenoilent, segerrime a Chriftianis fibihaberi fidem# dirifllmis imprecationi-bus eandem fibi conciliare allobora-

D4 runt 5

14 so mrunt 5 quod patet ex prodigiofo illoiexempla, quod ex juré Grara>Roma*po adfert Seldenus^); Per tam legewyquam Adonai dedit, aftum confruetidicirtumcifionem corporis mei^ & rubum >

(nam hoc cingendus erat) quo cingunturfambt mei , tion falfo aut mentundo juvStNomen Domini Zebaoth. Sed β falfo ju?ro, exfecrandi fint poftert ventris mei >piore c<eci parte tem palpando quaram ,\nftar t}u$ , qtti cculos non habet*> cadanuCum hifce omnibus tellus aperiat os fuumyWeque abforbeaty ficut Datban & Abirar/i*Nec fine caufla hane, quam diximus»de Chriftianis fententiam Judacis ha:·»fiiTe, oftendunt graviffin ae dira? > qui-bus Chriftiani in foro Judaros obtefta*ri confveverunt, Cujus exemplumitidem ab eodem citatur Seldeno b)iVeniant fuper caput tuum omnia pcceatAiua j bfi parentum tuorum , & omnes mA*ledjEHones, qu<e in lege Aiofaica feriptäJuntj £f femper tecum maneant. Citi re»jfovdendum a judxo", Amen, Vix ovurri

pvo fimiiius eile poteft, ac eft hujusimprecationis claufula iis, quae circafinem notiffimac -incantationis,Svethi-je ^énen diftse, habentur *),

as θ ϋ πChriftlatiisCtiam , in magni momen*ti negotiis, diras non fuiife infvetas,monumenta hiftoriarum docent» Phi«lippus Magnanimus, Haifiar Landgra-vius, expurgata ex oris Haffize papismifece, CoenobiumHaynenfe commune&perpetuum nofocomium effe volens,fequentibus rhythmis illud a violatio»ne monitum ivit*);

93nb m# ίφ ijte gefliftfef fjab/Söog ntd>t roerb gegeflet öb;SSnb n>er boö ti)U/ ben graffbetn #anb/feii 2trrout&/ $vat!cff)éii / <5unb fcnfe

<g^;anb/$3jg bog etf bcinen QBolgefaiiSrfenn unt> tbu / fpreci?t $men aff.

Filiqs ejus, Wilhelmus Sapiens, innovo arcisRotenburgenfis templo?alta-ri decem prarcepta, eo, auoinCate-chifmo Lutheri exftant» ordine, adfcri-bi juffit, additis imprecationihus ineurn,qi;i vel prqtervia, vel alits frau-dibus'(adduftus, difta hare deleri cu-

raret, ut ex fequenti carmine patet/;;Sba aber jemanb aué /

ÖDes aftöcw ©ebanden fpi|/Ρ ι 21#

f6 Μ β ^2ίιιφ fonifen Qmfycltp gktd)fali/20ie fo^etf mag crefcftefren altf/!28irb btefe 0μηίφ iaftn fiigcti aut/^Snb foicf>3 bornebm in btefem $au$i£)a§ tyn @Ott flraff an fcmem fetb/Sllfo mit Qroai nnb farter treib f£3i§ cc crfennen thu fein 0iinb /^aruber Dieu bnb Seib cmpftnb/£a£ fte αιιφ mieber f$retben Dar /3£ie jte ι%t jle^en t)tU unb flar.Ejus fräter, Ludovicus IV, tcilamen·to fuo , mala omnia ei imprecatur,qui in religione quicquam innovaretm). In diplomate quodam Canuti,Regis Anglia*, ante annos ferme 700,Abbatibus Glaftonienfibus conceflo,circa calcem hx adduntur dirac: Sit 4confortio piorum ultinti eχamin is ventiU·bro dijpertitusη)» Sic in literis tefta-mentariis Domino Hwitfeldiar, An,IÖÖ4, hac adduntur imprecationes,adverfus eos» qui bona, a fe, in Prae-fedlura Bahuiienii natis legata, aliiconcederent: Οφ ber fom nogcn cfffermin bdb roiibe (abc ftg ftnbe/ mdrc ftgfcroem bet mdre fan / fom benne min ub*gifftu gaffme breff roilbe fdrfrdnefe οφ til

W β β S7to $tdre/ feennem ftol @5ut> rdre met>fin tmbig fionb filr timeiig / οφ ftbetrfeafwe jtcj fm fdrt/entc (dn- efter, ©ub&todrbtga n>reDi^ bom etoinbeligw atfdmdnfe·

4) Rom, ro, l, b) Se/d, J. N. G. 1. 4,c- 7. ρ» r) Tom* *♦ in Matth.p,2fS. 4) Idem Tom. t. part, 3, ρ. 40z·e) Tom. t. part. ?. Harm. Evang. p.187/)Synedr. Jud. A /»f, 7./». 118. g) A *c.i^p.48t. b) l.e, i) Herröder s Sa*ga. k) Dieter, dntiqu. Ribl. V. T. p,66z, /) dnonymi Epift.Reft· ad Virumquend. Illufir, d&tjfy Num propterronce([am Lutheranii libertatem 1 CafVfellie <edem (acram exfiruendi<> Ca/vt*nian ii , Francof. ad JMoenum & Häwbttrgii eadem libertas concedi debeat?p.if* m) t, c. ,n) Se/d, Synedr, Jud*hS37*

§. π.De imprecationibus parenfum >

praeter ea> quae ex fcriptis gentiliurnde iis, feiHone I. attulimus, paucaduntaxat exempla.» ex recentiorj hi-ftoria, funt producenda, tft inde ap-

pareat»

• si "Ββ s mpareat, quam fcvera nemefi DEUSeasdem exfequi foleat; idque partim,ut liberos ab inobedientia erga paren¬tes , partim etiam, ut parentes a di.ris adverfus liberos abfterreat. Opti-me autem de iMi* olim dixit Siracidesjt): 'ί,υλογία ττΰί}ξος ςηξίζει οικχς τέκνων tΧαΙάξΛ μητξος &ξϊζοι fcpieÅia,. So*ient enim piorum vota in utramque par*tem ef]e efficacia b). Na/Ti Ut parentumbenedidiones liberis prodeffe, omnitempore creditum eft$ lic, quin ma-lae ipforum preces, juftas ob cauffasprolatac, vindidam illis Divinam ac-celerent) non eft dubitandum j ut utipfa? pareritum imprecationes ei dis-pliceant. Quenaadmodum enimamo-rem, honorem & obfequium ergaparentes, filiorum animis infevit ipfeDeus: fic, ut juftus judex, non poteftnon in harum Iegum violatores jufteanimadvertere, parentum pratfertimprecibus provocatus. Milani mäter fi-iio, didudis labiis fe irridenti, im-precataeft, ut quantocius in patibu-lo labia diduceret. Nec eventus fe-fellit. Filiusenim, non multo poft>fuspendio, fpretac a fe debitac erga ma¬

trem

81 0 ■ ■ β 99JSi irém pietatis, poenas luebat, prouta, refert Johannes Baudewien, Paftorn- Stralefundenfium , in tra&atu utiliffi-Ii. mo , qui inicribitur, Liberatio anima·> rum yarentum & liberorum c), Pater fikes lio, moras ne&enti, optavit, ut per

omne vitae fua? tempus ibi immocus·„« confiiieret. Etf" Aures non claudit mala fors, vsloclter[fl audit ynl Ut vulgäre (e habet proverbium. Pwera*

per feptennium eo, quo erat, flata3S permanfit, donee, totius Eccleiixc" precibus, a DEO id obtentum eft,

ut fedili > fibi fuppoiito , infidére pof-s" fet, in quo etiam, triennio elapfo ,

Vitam cum morte commutavit d). Im-p3 morigerum filium pater diabolo de-f Vovit. Diåum, facftum. Mox a dia¬

bolo , non fine fummo prarfentiumhorrore, mifer abreptus eft e). Alii,dum lac forberet, pater ejus maledi-xit, vovitque > ut fimul diabolumcom-ederet. Nec mora i confeftim adiabolo obfeffus eftf). Ut jam fsce-am tumorem, phtiiin, epilepfian , &

> I alios innumeros morbos, quos diris

tio ö $|jvoti*> multos parentes liberis fuis aö ^celeraffe* non temere exiftimat a no· tebis antea laudatus D< Johé Baudewieng)t Pia igitur, & omnibus parenti- ΡSus femper oboculosponefida eft ad- jfmonitio Reverendifl Scareniium Epi- i*fcopiDJefp,Svedbergii/&)· Cdve impreca· ietiones >\qu<e Det f<epe judicio) rat<£ fuerunti ^.c4) Cap.3,11. b) Bald.comment.inRom.Hi 'p.22ft c) C· 4$. p, 242)243, d)Uer« 1bergeriPoft Dom. 1. p.Eptph, e)S(h»)i4 ildit Synde-rulla, f) Seldtens Mord-dief·\»ul, p* 327* g) loco antea citato. b)Lud. Literär. CläJJ\ 4. Cent. /♦ in notis,p. 1464

§. niUt jani conftet, quid de impre- ^cationibus fit fiabendum, colophoni$loco, addendaeft vexatiflima quaftio:

an llceati inimicls & boftibus mala impre*cAri? Ad hane quacftionem priusquam βrefpondeamus, bina prämittendar funtdiftinefbiones- i. Diftinguimus interhofte$ pub/icos St, prhatos< 1. Inter ma¬la tempöralid & Mdla aterηa ac fpiritua-Ha. His ita pramitfis * aflerimus, nonlicere Chriftianis« ex privata vindi'! 'f'&ae cupidicatc* imprecarilioftibuspri*

Vatis

tim

a

fil

Vatis mala, five temporalia, five ae-no< terna , Ted vindiftam DEO relin*jen quendam efie, juxta Chrifti prarce-

ptum, Matth,V,44. & monitum Pau*li Rom. XII, 14. 17. »S· *9* *©« Ho-ftibus publicis, in atrocitate fua pei>

_ feverantibus, mala quandoque impre*.^ cari licec j led mala tantum tempora-

lia, eaque non ut mala, fed quate-nus emendationi & converiioni eo-rum inferviant 5 &iic ejusmodi mala,utpote eis conducibilia, bonorum na-turam induunt, & malarum precummateria efie nequeunt. Mala veroaterna & fpiritualia, hoftibus, fivefint publici 1 five privari, imprecari,ftec Chriftianos decet, nec illislicet.Honne ineptum föret, immo impi-um & Chriftianac carltati contrarium,hominem , ut ut hcftem, inträ fpemtamen gratiae confequendae adhuc con-ftitutum , diris precibus, seterno exi-tio devovere ? Exempla fandfortsm,qua5adduci folent, ΰ7Γξο<τ^ιοννσχ funt· SioUt enim eorum preces, quas adverfushofiesDEI fuderunt, non fuere nudaeimprecationes, utantea audivimus} iicfeae de illis monet Spenerus 4), eas

non

W -----— · —-

non éfTe iri imitationem trafienclaSéQuin , carnem quasdam fandis illis ex-torfifle, non iine cauffa cenfet B>Winftrupius b). Nec juvat heic ad-riturn excommunicandi, Chriftianisomni tempore ufitatum, provecardTendit namque ille potiflimum adfalutem peccatoris; nec a coecn ΪF.ccleiise triumphantis* fed a commu-nione Ecclefiac militantis, eurn arcekPraeterea quoddam privatae ulfionisgenus videtur, adverfus hoftes & pec-catores immorigeros diris fulminare*perinde, ac ii quis ftudiij a fe ia e-mendationem eorum impenfi, vindi»dam fumere vellet. Sed manum détabula. Nos voto Davidis claudimussDT&N imr : DTON umnl

(* mia ιηϊι

4) Tabb* Catech p. tf. 'lab. j. b) Pänd.Sacr. in Mattb. y, 44. Dub. 44. p. ,

0 Η'*7