- 1 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

စျပေခါငးေဆာငမႈ ( ေမာငေပၚထြနး )

ထတေ၀သအမာ လငယစာစဥ၊ စမခန႔ခြမႈစာစဥ၊ လမႈစးပြားစာစဥမားက စာဖတသမားထသ႔ သငတငေသာ ႏႈနးျဖင ထတေ၀ျဖန႔ျဖးျခငးသည တေဒးစာအပတက၏မျဖစသည။ ယခလညး Donald T. Philips ေရးသားထားေသာ LINCOLN ON LEADERSHIP က ဆရာေမာငေပၚထြနး ျမနမာဘာသာျပနဆသည စျပေခါငးေဆာင၊ စျပေခါငးေဆာငမႈ (သမၼတလငကြနး၏ အဖြယေခါငးေဆာငမႈစြမးရည)က တေဒးစာအပ တကမ စမခန႔ခြမႈ စာစဥအမတ(၉)အျဖစ တငဆကလကပါသည။

ေအဘရာဟငလငကြနး အေနျဖင သမၼတအျဖစ သစၥာမဆမ (၁၈၆၁)ခႏစတြင အေမရကန ႏငင၌ ျပညတြငးစစျဖစပြားလက ရေနသည။ သမၼတအျဖစ အေရြးခရာ၌လညး မအနညးစ သာရရၿပး တစတငးျပညလးသသ အလြနနညးပါးလသည။ လႊတေတာႏစရပစလးမ အမတအမားစသာမက အၾကေပးပဂၢလမားကပါ ၎က ထထငးေသာ၊ အေတြ႔အၾကႏနယေသာ၊ ေခါငးေဆာငမႈအရညအခငး မျပညစေသာ ဒတယတနးစား ေရ႕ေနတစဥးသာ ျဖစသညဟ ထငျမငခၾကေလသည။ ထသ႔ေသာ အေျခအေန အခကအခမးမ သမၼတလငကြနးသည အေမရကနႏငငသမငး၌ ထးျခားေအာငျမငေသာ၊ လအမားဆး ေလးစားလကခေသာ ေခါငးေဆာငတစဥးျဖစေၾကာငး သကေသျပႏငခသည။

စာေရးဆရာ Donald T. Philips သည သမၼတလငကြနး၏ အရညအခငးႏင စမခန႔ခြမႈသည အေတြ႔အၾကမားက ေစစပေသခာစြာ ေလလာျပစလက ပထမဆးအႀကမ ဤသ႔ စစညးတငျပျခငး ျဖစေပသည။ အၿပငအဆင အကပအတညး အခကအခမား ရေနေသာ ယေန႔စးပြားေရးေလာကတြင ဥးေဆာငေနသမား၊ ဥးေဆာငမညသမားအေနျဖင ႀကတငျပငဆငထားႏငရန ဤစာအပက ဖတ႐ႈေလလာ သငေပသည။

တေဒးစာအပတက

- 2 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

မာတကာ

စာေရးသအမာ နဒါနး

အပငး (၁)

လ

၁။ လေတြၾကားမာ အမနရာ

၂။ အမာခမဟာမတ တညေဆာက ၃။ အမန႔မေပးဘ ေဖာငးဖစညး႐း

အပငး (၂) အကငစ႐က

၄။ ႐းသားေျဖာငမတျခငးသာ အေကာငးဆး ၅။ အာဃာတျဖင ကလစားေချခငးကေရာင

၆။ မတရားေ၀ဖနျခငးက ခႏငရညရ ရ။ ဆန႔ကငဘကအမနသေဘာက နားလည

အပငး (၃) လပေဆာငခက

၈။ ဆးျဖတခက ျပတသား

၉။ ေခါငးေဆာငခ၍ ေခါငးေဆာင ၁၀။ ပနးတငသတမတ၊ ရလဒေရး႐ႈ

၁၁။ အသငေတာဆးလက ရေအာငရာ ၁၂။ ဆနးသစတထြငမႈက အားေပး

အပငး (၄)

ဆကသြယေရး

၁၃။ ေဟာေျပာမႈအတတ တစဖကကမးခပ

၁၄။ ပေျပာ၍ ဆြေဆာင ၁၅။ အျမငရငးေအာင အၿမႀကးစား

နဂး

- 3 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

စာေရးသ၏ အမာ

(၁) ကၽြနေတာသည ၁၉၈၃ ခႏစက တစေန႔တြင ရကသတတစပတၾကာ စမခန႔ခြမႈပညာ သငတနးတစခသ႔ တကေရာကရန ခရးထြကေတာ ကားလဆငးဘတ (Carl Sandburg) ေရးသားသည ‘လငကြနး-စစကာလႏစမား’ (Lincoln : The War Years) စာအပက အားလပခနတြင ဖတ႐ႈရန ယသြားခသည။

သငတနးတြင ကၽြနေတာတ႔သငယရေသာ နညးလမးေပါငး ေတာေတာမားမားက ေအဘရာ ဟငလငကြနး သည အေမရကနျပညေထာငစ၏ သမၼတအျဖစျဖင အသးခခေၾကာငး သငတနးတစ၀ကခန႔ ေရာကေသာအခါ ကၽြနေတာ စတင သတျပမ၏။

သ႔ႏင သခငစတျပငးျပလာေသာေၾကာင ဖတလကစတနးလနး ‘လငကြနး’က ကၽြနေတာ ဆကဖတျဖစသည။ သညေတာမ ကၽြနေတာတ႔ သငယေနရေသာ စမခန႔ခြမႈ ပညာရပဆငရာ နညးလမး ေပါငး မားစြာအတြက စနမနာျပရမညပဂၢလမာ လငကြနးျဖစေၾကာငး သရလာရေတာသည။

‘႐းခနးထက ပနကာေအာကမာခညး ထငမေနႏင၊ အျပငထြကၿပး လေတြၾကားမာ အမနရာပါ။ လေတြအေၾကာငးသေအာင ႀကးစားပါ။ ဤသညမာ မမဌာနအတြငး ဘာေတြျဖစေနေၾကာငးက အမနအတငး သႏငသည တစခတညးေသာနညးလမးျဖစသည။’

စသညတ႔က သငတနးတြင ကၽြနေတာတ႔အား သငျပ၏။

လငကြနးသည ျပညတြငးစစကာလအတြငး ေရ႕တနးစစစခနးအသးသးသ႔ ခရးထြကကာ စစပြ ေအာငႏငေရးအတြက စစဗလခပႀကးမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးခေၾကာငးက ကၽြနေတာတညးေနေသာ ဟတယခနးထတြင ကားလဆငးဘတက ကၽြနေတာအား ေျပာျပေန၏။

(၂) ေနာကေတာ ကၽြနေတာ၏ စမခန႔ခြမႈစြမးရညတးတကေရးအတြက ဤအခကႏင ပတသက ေသာ ေအဘရာဟငလငကြနး၏ဘ၀က အေသးစတေလလာရန ကၽြနေတာ ဆးျဖတလကသည။ လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရည၊ စမခန႔ခြမႈစြမးရညႏငပတသကေသာ စာအပစာတမးေတြ၊ ေဆာငးပါးေတြ အမားအျပား ရလမမညဟ ကၽြနေတာထငခမ၏။ သ႔ေသာ အၾသစရာေကာငးသညမာ ၿမ႕နယစာၾကညတက တြင ထအေၾကာငးအရာႏင ပတသကသည စာအပစာတမးမား တစေစာငတစဖြ႔မမရျခငးပငျဖစသည။

သ႔ျဖင ရကာဂၿမ႕မ ‘ေအဘရာဟငလငကြနးစာအပဆင’ သ႔ ဆကသြယကာ စစမးရျပန၏။

‘ကၽြနေတာတ႔ရ႕ (၁၆)ဆကေျမာက သမၼတႀကးအေၾကာငးန႔ ပတသကတ စာအပေတြ အမးစရပါတယ၊ လႀကးမငးက ဘယလအမးအစား လခငပါသလ’

ဟ စာအပဆငရင ဒန၀နးဘတ (Dan Weinberg) က ေမးသည။

‘လငကြနးရ႕ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညန႔ စမခန႔ခြမႈစြမးရညအေၾကာငး ျပညျပညစစ ေရးထားတ စာအပမးေတြ လခငပါတယ’

ဟ ကၽြနေတာက ေျပာလကေတာ . . .

‘အဒစာအပမးေတာ ဘယသမ မေရးဖးေသးဘးခငဗာ’ ဟ ဒန၀နးဘတက ျပနေျပာသည။

ထ႔ေနာက အငဒးယားနားျပညနယ၊ ဖ႔၀နး (Fort Wayne) ၿမ႕ရ ‘လး၀စ၊ ေအ၊ ၀ါရင လငကြနးစာၾကညတက’ ႏင ဆကသြယၿပး လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညႏင ပတသကေသာ စာနယဇငးေဆာငးပါးမားရလင မတကး၍ ပ႔ေပးရန ေတာငးချပနသည။ သတ႔က ကၽြနေတာထ ေဆာငးပါးသးေစာင ေပးပ႔လကသည။ တစေစာငက ၁၈၉၅ ခႏစတြင ႏအာဘရြတ (Noah Brooks)

- 4 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ေရးသားခေသာေဆာငးပါး၊ အျခားတစေစာငက ‘ထင၀မ လငကြနးအသငး’ (Lincoln Society of Taiwan) သ႔ေပးပ႔ေသာ လငကြနး၏ မန႔ခြနးမ ေကာကႏတခကႏင ေနာကတစေစာငက ဗလခပႀကးေရာဘတလးႏင ဗလခပႀကးယလစဂရန႔တ႔၏ ေဆြးေႏြးခက (ကၽြနေတာလခငေသာ အေၾကာငးရပႏင ဘာမမဆင) တ႔ ျဖစသည။

သညအတငးဆ အေျခအေနကေတာ ရငးေနၿပ။ အဆပါ အေၾကာငးအရာက ကၽြနေတာ ျပညျပညစစသလလင ထအေၾကာငးအရာက ကၽြနေတာကယတင အခနယၿပး အေသးစတ သေတသနျပ ေလလာမ ျဖစေတာမည။

(၃) ယငးသ႔လင ဤစာအပ စတငခရျခငးျဖစသည။ ကၽြနေတာသည ဤစာအပက မေရးသားမ သတငးအခကအလကေတြ တစပတစေခါငးႀကး ရာေဖြစေဆာငးခရ၏။ ဤစာအပက ေရးသားႏငရနအတြက ကၽြနေတာသည လငကြနး၏ ဘ၀ထပၸတက အတြငးအျပင အေသးစတ ေလလာခရသည။ ယငးသ႔ေလလာရငး ကၽြနေတာသည လငကြနးအေၾကာငးရပဆငရာ ေကာငးသားျဖစခရသည။ ထ႔ျပင ေခါငးေဆာငမႈ ပညာရပဆငရာ ေကာငးသားလညး ျဖစခရသည။ ယငးသ႔ ကၽြနေတာ ေလလာသရရေသာ နညးလမးမားက လပငနးခြင၌ လကေတြ႔အသးခ ၾကညရာ အၾသစရာေကာငးေလာကေအာင အကးရလဒေတြ ရရခ၏။ ကၽြနေတာ ဥးေဆာငအပခပရေသာ ကၽြနေတာဌာနသည ထတလပမႈစြမးအား ပ၍တးပြားလာသည။ ေအာငျမငမႈ ပ၍ရရလာသည။ အမႈထမးမားလညး မမတ႔အလပက ယခငကထကပ၍ ေပာေပာရႊငရႊင လပကငလာၾကသည။ တကယေတာ ကၽြနေတာ၏ ေလလာမႈသည လငကြနး၏ ႏငငေခါငးေဆာငဘ၀ျဖင လပေဆာငခကမားက ဘာသာရပတစခအေနျဖင ေလလာၿပး စာေမးပြေျဖဆျခငးပငျဖစ၏။ လငကြနး၏ လကေတြ႔ကေသာ၊ အေရးပါထေရာကေသာ ေခါငးေဆာငမႈနညးစနစက ေလလာသရရေသာေၾကာင ႐ႈပေထြးနကနေသာ ေခါငးေဆာငမႈ သေဘာတရားမားက ကၽြနေတာ ပ၍သေဘာေပါက နားလညလာ

ခရသည။ ကၽြနေတာသည စးပြားေရးေလာကတြင ႏစေပါငးမားစြာ ကငလညလာခသညအတြက ရာေပါငးမားစြာေသာ မနေနဂာမား၊ ႀကးၾကပေရးမးမားႏင ၾကဆခရ၏။ သ႔ေသာလညး ထပဂၢလမား အနကမ ေခါငးေဆာငအရညအခငးႏင အမနတကယျပညစသ အေရအတြကက လက တစဖကတညးႏင ေရတြက၍ပငရႏငသည။ အမးသားမားေရာ အမးသမးမားေရာ ပါ၀ငႏငေသာ ထပဂၢလမားအနက အမားစသည လကေအာကအမႈထမးမားအား ႐း႐း အၾကဉာဏေပးျခငး၊ ေထာကခအားေပးျခငးျဖင အလပျဖစႏငပါလက အာဏာျပျခငး၊ ၾသဇာေပးျခငး၊ အမန႔ေပးျခငးတ႔ကသာ ျပလပေနၾကသည။ သတ႔သည လတငးနားလညလြယေသာ သာမန လ႔သဘာ၀ သေဘာတရားမားကပင နားလညေအာင မႀကးစားၾက။ လတစေယာကအား အမန႔ေပးေစခငးလင ထသက ဘယလတ႔ျပနလာႏငသည၊ သ႔ထငျမငခကကယၿပး ေစခငးလင ဘယလ တ႔ျပနလာႏငသညဟေသာ အခကက လး၀မစဥးစားၾက။ စငစစ မနကနေသာေခါငးေဆာငမႈသည ယေန႔ လ႔ေဘာငတြင အလြနရားသည။ အဘယ ေၾကာင ဆေသာ ဤပညာရပက အစစအမန နားမလညေသာေၾကာင ျဖစသည။ တလြတေခာ အဓပၸာယႏင ဆေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ ယေန႔ စးပြားေရးနယပယတြင ေခါငးေဆာငေတြ ဘာေၾကာင အလြနနညးရသနညး။ ဤေမးခြနး၏ အျဖမနမာ ကၽြမးကငေသာ ေခါငးေဆာငမႈ၏ အဓကအေျခခ သေဘာတရားမားက မနေနဂာအမားစက နားမလညေသာေၾကာင ျဖစ၏ ဤဘာသာရပက တစဖကကမးခပ တတကၽြမးရန ခကခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အတအက၊ ပေသကားက သငယ၍ မရႏငေသာေၾကာင ျဖစ၏။ ေခါငးေဆာငမႈ ပညာရပက လကေတြ႔ အကးရေအာင အသးခတတရနကစၥက ပ၍ပင ခကခေသးသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လကေတြ႔ကငသးေသာအခါ မၾကာခဏ အမားမားအယြငးယြငး ၾကရေသာေၾကာင ျဖစ၏။ မၾကာခဏ ဥးေႏာကေျခာကရေသာေၾကာင ျဖစ၏။ မားေသာအားျဖင ေခါငးေဆာငမႈသေဘာတရားမားက ႐ႈပေထြးခကခေသာ အေတြးအေခၚမား ျဖငသာ ေဖာျပေနၾကသည။

- 5 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ထ႔ေၾကာင ႐းရငးတကၿပး နားလညလြယေသာ ဖြငဆခကမား အမနတကယ လအပေနၿပ။ ရငးလငးတကေသာ ဥပမာမားက လတငး နားလညလြယသည။ ကမာၻေကာ ေခါငးေဆာငႀကးအျဖစ ထငရားေသာ ေအဘရာဟငလငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈ ဆငရာ နမနာမားက ေလလာေသာအခါ ကၽြနေတာအဖ႔ လကေတြ႔အကးရေသာ စျပနမနာမားက ရငးလငးပျပငစြာ သရလာရသည။ ေခါငးေဆာငမႈ၏ အဓကအေျခချဖစေသာ အဆပါ စျပနမနာမားက ဤစာအပတြင အတတႏငဆး ျပညျပညစစ ေဖာျပထားပါသည။ လငကြနး၏ ထးျခားေျပာငေျမာကေသာ ေခါငးေဆာငမႈ နမနာမားေၾကာင ကၽြနေတာကယတင အသတးၿပး အကးရခသလ လ႔ဘ၀အလႊာအသးသးမ ပစၥပၸာနႏင အနာဂတေခါငးေဆာငမားသညလညး အမနတကယ အသတးပြားၿပး အကးမားလမမညဟ ကၽြနေတာ အေလးအနက ယၾကညမပါသည။

ေဒၚနယ၊ တ၊ ဖလစ

နဒါနး

အေမရကနျပညေထာငစ၏ သမငးစဥတစေလာကတြင ႀကးကယထငရားေသာ ေခါငးေဆာင ေကာငးေတြ အေျမာကအျမား ေပၚေပါကခသည။ ယငးတ႔အနက ေဂာ၀ါရငတန၊ ဂၽြနအဒမ၊ ေသာမတ ဂကဖာဆင၊ သအဒ ႐စဗ၊ ဖရနကလင ႐စဗ စသည ေတာေတာမားမားက ႏငငေခါငးေဆာင သမၼတႀကးေတြ ျဖစခၾကသည။ ဘငဂာမင ဖရနကလင၊ ဒငနယယ ၀ကဘစတား၊ ဆဆန အနေထာန၊ မာတငလသာကငး စသည အျခားပဂၢလမားမာလညး ‘အမျဖေတာ’သ႔ မေရာကခသညတင လ႔ေလာကႀကး ၏ ေကာငးကးခမးသာက တစနညးနညးျဖင ထးထးျခားျခား ေဆာငၾကဥးႏငခၾကသည။ ထ႔ျပင ေဒသအဆငအရေသာလညးေကာငး၊ ႏငငေတာအဆငအရေသာလညးေကာငး ‘ေခါငးေဆာင’ ဟေသာ ဂဏပဒက ခယထကေသာ အျခားပဂၢလေတြလညး လ႔အဖြ႔အစညး၏ အလႊာအသးသးတြင မေရမတြကႏငေအာင ေပၚေပါကခၾကသည။

သ႔ေသာ အဆပါ ပဂၢလအားလးထက သာလြနႀကးကယထငရားေသာ ပဂၢလတစဥးရခသည။ ထပဂၢလအား အႀကးကယဆးသမၼတႀကးအျဖစ အၿမတမးသတမတခၾကသည။ ထပဂၢလအား အေမရကန ႏငငတြင ေပၚေပါကခေသာ ႏငငေခါငးေဆာငမားအနက အႀကးကယဆး ေခါငးေဆာငႀကးအျဖစ ဂဏတငခၾကသည။ ထပဂၢလ ကြယလြနသြားသညမာ ႏစေပါငး ၁၂၅ ႏစေကာခၿပ။ သ႔ေသာလညး သသည တစကမာၻလးမ၊ ဘ၀အလႊာအသးသးမ ျပညသအေပါငးတ႔၏ ႏလးသားက ယေန႔တင ေပြ႔ဖက လႊမးမးထားဆျဖစသည။ ထပဂၢလကား တျခားသမဟတ၊ အေမရကနႏငင၏ (၁၆)ဆကေျမာက သမၼတႀကး ေအဘရာဟငလငကြနးပငတညး။

လငကြနးႏငပတသက၍ ယေန႔ ကၽြနေတာတ႔၏အျမငသည အျဖစမနထက ဒ႑ာရ ပ၍ဆနေန ျခငးမာ ဘာမ အၾသစရာမဟတ။ သလပၾကခရၿပးေနာကတြင လငကြနးအား ကၽြနေတာတ႔က ‘ျပညတြငး စစက ၾက႕ၾက႕ခ တကခကခေသာ သမၼတ’ အျဖစလညးေကာငး၊ ‘ႏငငေတာ ကယတငရင’ အျဖစလညးေကာငး ဂဏတငခၾကသည။ ၿပးေတာ ေငြ၀ယကၽြနမားအား လြတလပခြငေပးခေသာ ေခါငးေဆာငႀကးဟေသာ ဂဏျဒပကလညး သ႔က သေတာစငႀကးတစဥးေလာကနးနး ျမႇငတငေပးခသည။ ထ႔ျပင သ႔ေခတ စာနယဇငးမားက လငကြနးအား ‘ကေရႊ႐းႀကး’ ဟ၍လညးေကာငး ဂဏတငချခငးမာလညး ႏစေပါငး ၁၀၀ေကာမ ေရပနးစားခသည။

အေမရကနႏငငတြင ေကာငးသားကေလးတငး ေအဘရာဟငလငကြနး အေၾကာငးက သၾကသည။ သ႔အေၾကာငး ဘကစေရးသားထားေသာ စာအပေတြ၊ ေဆာငးပါးေတြ ေထာငခ၍ ရသည။ ထ႔ျပင လငကြနး၏႐ပပလႊာသည ေနရာတငး လႊမးမးသည။ တစပနတနႏင ငါးေဒၚလာတန ပကဆမား၊ ေငြစလကမတမား၊ ေငြေပးလႊာမားေပၚတြငလညး လငကြနး၏ ႐ပပပါရသည။ အေမရကနႏငင တစ၀မးမာေရာ၊ ကမာၻ႔ႏငငအရပရပမာပါ သ႔႐ပတေတြ၊ သ႔ဓာတပေတြ၊ သ႔ပနးခကားေတြ မေရမတြကႏင ေအာင ရၾကသည။ သ႔႐ပပေတြက တရား႐းေတြ၊ စာသငေကာငးေတြ၊ အစးရအေဆာကအအေတြႏင ပဂၢက လေနအမေတြမာ အျမတတႏးထားရၾကသည။ သ႔အေၾကာငးက ျပဇာတေရးၾကသည။ ႐ပရင႐ကၾကသည။ ႐ပသလႊငၾကသည။ သခငးစပၾကသည။ ကဗာဖြ႔ၾကသည။ မတယေတြ၊ ဟတယေတြ၊ ေမာေတာကားေတြ၊

- 6 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ကစားစရာေတြ၊ ဘဏေတြ၊ အသငးအဖြ႔ေတြ၊ လမးေတြႏင အျခား မားစြာေသာအရာေတြက သ႔နာမညျဖင ကငပြနးတပၾကသည။

ထ႔ျပင သ႔လကေရးျဖင ေရးသားထားေသာ ေပးစာေတြ၊ မတစေတြ၊ မန႔ခြနးေတြႏင ေအာတ မတတမး ေတြက တစကမာၻလးက အျမတတႏး သမးဆညးထားၾကသည။

လငကြနး၏ ႐ပပလႊာသည အေမရကနျပညသေတြ၏ စတအာ႐တြင ထမအထ စြထငေနသည။ ထ႔ေၾကာငလညး လငကြနးအား ဂဏတငရာတြင အျဖစမနႏင ဒ႑ာရမာ အလြနကြာျခားေနျခငး ျဖစသည။ တကယေတာ အျဖစမနႏင ဒ႑ာရက ခြျခားၿပး ‘တကယအစစအမနလငကြနး’ က ေဖာထတျခငးသည လြနခေသာ ၂၅ ႏစ၊ သ႔မဟတ ႏစေပါငး ၃၀ ေလာကကမ စတငချခငးျဖစသည။

ဘယလပငျဖစျဖစ လငကြနးအေၾကာငးႏငပတသက၍ ေရးခသမတြင သ၏ ထးျခား ေျပာငေျမာကေသာ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညအေၾကာငး ေရးသားခကမား လး၀မရချခငးမာ အၾသစရာေကာငး လသည။ တကယေတာ ယငးသ႔ျဖစရသညမာလညး ေခါငးေဆာငမႈသေဘာတရားသည မၾကာေသးမ ကာလကမ ေခတစားေပၚလြငလာေသာေၾကာင ျဖစေကာငး ျဖစႏငသည။ ေခါငးေဆာငမႈပညာရပက ႏႈကႏႈကခၽြတခၽြတ ေလလာဆနးစစလာၾကသညမာ မားစြာမၾကာလေသး၊ ႏစေပါငး ၁၀ သ႔မဟတ ၁၅ ႏစေလာကသာ ရေသး၏။

တစနညးအားျဖင လငကြနးသည ႏငငတစႏငငတညေထာငရာတြင အေထာကအကျပေသာ ေခါငးေဆာငမႈ အရညအခငးမားက စေပါငးေဖာေဆာငချခငး ျဖစသည။ လငကြနးသည စကမႈ ေတာလနေရးႀကး မေပၚေပါကမ ေပၚေပါကလာေသာ ေနာကဆး ေခါငးေဆာငႀကးအျဖစ အမနတရားဘကမ အၿမတမး ရပတညသည။ ႐းသားမႈက ေလးစားသည။ ကယသကၡာက ကယယၾကညသည။ သ ကေလး ဘ၀တနးက ႏငငသစတညေထာငေပးခေသာ ေခါငးေဆာငႀကးမားအား အလြနၾကညည ေလးစားသည။ နငငသစ၏သမငးက စတ၀ငစားစြာေလလာၿပး လ႔အခြငအေရးက အထးအေလးထားသည။ သသည ဆငးရႏြမးပါးစြာ ႀကးျပငးလာခရသျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင သာမနဆငးရသား ျပညသေတြက သ အလြနခစခင

ၾကငနာျခငးျဖစသည။ စြန႔စားရာေဖြမႈႏင ဆနးသစတထြငမႈေခတႀကး စတငခါစသာ ရေသးေသာကာလတြင လငကြနးသည ဆနးသစတထြငမႈက ျမတႏးသျဖစသည။

သသည လေတြက အလြနၾကငနာသနားတတသည။ သ႔ေသာ လအပလငေတာ အလြန ျပတသားသည။ သသည စတရညသည၊ ဇြရသည၊ စြၿမသည၊ အမန႔မေပး၊ ေဆြးေႏြးစညး႐းသည။ လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရည အေျခခအတျမစကေတာ လတစဥးခငးစ၏ အခြငအေရးက ဥးစားေပး အေလးထားျခငးပင ျဖစသည။

ေခါငးေဆာငမႈက အမးမး အဓပၸာယဖြငဆခၾကသည။ သ႔ေသာ ဘယဖြငခကမ အဓပၸာယ မျပညစေသး။ ေခါငးေဆာငမႈသည နားလညရန ခကခေသာ သေဘာတရား ျဖစေသာေၾကာင အဓပၸာယ ဖြငဆရာတြင ေ၀၀ါးႏငသည၊ ေထြျပားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ေခါငးေဆာငေတြ လကနာရမညစညးကမးဟ၍ တတကက မရ၊ ဥပေဒဟ၍ သတသတမတမတ မရ။ ေယဘယကေသာ လမးၫႊနခကမား၊ အေတြးအေခၚမားႏင သေဘာတရားမားသာရသည။ ထ႔ေၾကာငလညး ေခါငးေဆာငမႈအတတပညာက တစဖကကမးခပ တတေျမာကရန (သ႔မဟတ) သငၾကားျပသရန မလြယျခငးျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ေခါငးေဆာငမႈအရာတြင စတငရေသာပဂၢလမား၏ ေဆာငရြကခကမားက ေလလာရန အထးလအပသည။ လကေတြ႔ ေခါငးေဆာငမႈေပးရာတြင သတ႔၏စြမးရညမားက ေပၚေပၚ လြငလြင အကးရရ ျပသႏငခေသာ ေခါငးေဆာငမားက စနမနာထား၍ ေလလာၾကရမည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ေအဘရာဟငလငကြနးကသ႔ေသာ ေခါငးေဆာင တစဥးခငးစက ေလလာျဖငးအားျဖင ထေရာကေအာငျမငေသာ ေခါငးေဆာငမႈသေဘာက သရနားလညႏငေသာေၾကာင ျဖစ၏။

အျခားေသာ ကမာၻေကာေခါငးေဆာငမားအေၾကာငးက ေလလာၾကညေသာအခါ ကေလးဘ၀ တြင ၾကခရသည အခ႕ေသာျဖစရပမားက သတ႔အား ေခါငးေဆာငျဖစရန တြနးပ႔ခေၾကာငး သရသည။ ဂႏၵ၊ လနငႏင ဖရနကလင႐စဗတ႔သည မဘႏစပါးအနက တစဥးကသာ စြစြလနးလနး ခစခငျမတႏးၾကသည။ သတ႔သည ငယစဥဘ၀က မခင၏ အသညးစြသားမား ျဖစခၾကသည။ မခင၏ ေမတာက ထးထးျခားျခား

- 7 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ရရသမားသည ကယကယက ယၾကညအားကးၿပး ဘ၀တြင ေအာငျမငမႈ ရရတတၾကသညဟ စတပညာရငႀကး ဆစဂမနဖ႐ြကက ဆခသည။

လငကြနး၏ အျဖစကလညး အလားတပင ျဖစသည။ သ ကးႏစသားအရြယတြင မခငဆး သြားသည။ သ႔ဖခငက ေနာကအမေထာငျပသည။ သ႔ေသာလညး လငကြနးသည မေထြးက မခငအရငးပမာ ခစသည။ မေထြးကလညး လငကြနးက သားအရငးသဖြယ ခစသည။

လငကြနး၏ဘ၀ အထးသျဖင သမၼတဘ၀က ေလလာၾကညေသာအခါ သ႔တြင ေခါငးေဆာင အရညအခငး အျပညအ၀ရသညက ေတြ႔ရရသည။ အခ႕အရညအခငးမားမာ ေမြးရာပါျဖစၿပး တခ႕ကေတာ ဘ၀အေတြ႔အၾကအရ ရငကကျပည၀လာျခငးျဖစသည။ ႐းသားျခငး၊ တညၾကညေျဖာငမတျခငး၊ ဆငးရသား မားအား ၾကငနာသနားျခငးႏင လတစဥးခငးစ၏ အခြငအေရးက အေလးထားျခငးတ႔သည သ၏ဗဇပါ အရညအခငးမား ျဖစ၏။ သ၏ ေရ႕ေနဘ၀ကေတာ အနာဂတေခါငးေဆာငဘ၀အတြက ျပငဆင အားျဖညေသာ ကာလျဖစသည။ သသည သ႔ယၾကညခကႏင သ႔အေတြးအေခၚက အျခားလေတြ လကခ လာေအာင ႀကးစားသည။ အထးသျဖင လေတြက ကယဘကပါေအာင ေဖာငးဖစညး႐းျခငး၊ ၫႊနၾကားျခငးႏင တကတြနးလႈ႕ေဆာျခငး အတတပညာက ႀကးစားေလလာသည။ ဤသ႔ျဖင ႏငငေရးေလာကထ ေရာကလာေသာအခါ လငကြနးသည အလြနစကားေျပာေကာငးသ၊ မန႔ခြနး အေရးေတာသ ျဖစလာခ၏။ ထ႔ေၾကာငလညး ယေန႔ေခတတြင လငကြနးအား ကဗာဆနဆန ဖြ႔ဖြ႔ႏြ႔ႏြ႔ ေဟာေျပာေရးသားျခငး အတတပညာတြင စျပပဂၢလအျဖစ သတမတထားၾကျခငး ျဖစသည။

ထမသာမက သသည တခၤဏပၸတဉာဏႏငလညး ျပညစသည။ ပေျပာလညး ေကာငးသည။ ထ႔ေၾကာင သသည ကၽြမးကငေသာ ဆကသြယေရး သမားေကာငးတစေယာက ျဖစလာသည။ ထ႔ျပင သသည ပငကအားျဖင ေလလာစးစမးတတသည။ ဘာကပ ေလလာေလလာ သလြယတတလြယသည။ ထအရညအခငးေၾကာင သသည ဆနးသစတထြငတတသ ျဖစလာသည။ တကယေတာ လငကြနးသည တထြငမႈမပငႏင မတပတငရရေသာ တစဥးတညးေသာ အေမရကန သမၼတႀကး ျဖစ၏။ သသည ေရစးမားေသာ ေလက ေရစးနညးေစေသာ နညးလမးက တထြငခသည။

လငကြနးသည အသၾသဇာႏငလညး ျပညစသည။ သ႔အသက အေ၀းႀကးမပင ၾကားႏငသည။ ဥပမာ ဂကတစဘတတြင သမငး၀ငမန႔ခြနး ေျပာစဥတနးက ပရသတ ၁၅,၀၀၀ စလး သ႔မန႔ခြနးသက ျပတျပတသားသား ၾကားၾကရ၏။ ၿပးေတာ သ႔အရပကလညး ထးျခားသည။ သ႔အရပသည ေျခာကေပေ လးလကမရသည။ ဤအခကကလညး စတပငးဆငရာအရ သ႔အား သမားထက တစပနးသာေစသည။ လငကြနးကား တကယပင ေလးစားထကသျဖစ၏။ တကယပင အားထားရမည ေခါငးေဆာငျဖစ၏။

လငကြနးသည စျပေခါငးေဆာငေကာငး ျဖစေၾကာငးက သ၏သမၼတဘ၀ လပေဆာငခက မားက သကေသထေနသည။ အလြနတေတာငးေသာ အခနကာလအတြငး ျပညေထာငစအစးရက ျပညတြငးစစက ေအာငႏငၿပး တငးျပညက ဥမကြ သကမပက ထနးသမးထားႏငချခငးမာ လငကြနး၏ စျပေခါငးေဆာငမႈ စြမးရညေၾကာငပင ျဖစ၏။ လငကြနး၏ စြမးေဆာငခကက ပ၍ ေျပာငလကေအာင ျပလပခေသာအခကမာ သ႔အရင သမၼတ ဂမးဘခာနနထမ အေမြဆကခ ရရလကသည အျဖစဆးႀကးက ေကာလႊားႏငချခငးပင ျဖစ၏။

လငကြနး သမၼတျဖစလာခနတြင ျပညနယခနစခတ႔သည မဟာမတျပညနယစဖြ႔ရန ျပညေထာငစမ ႏတထြကသြားၾကၿပ ျဖစသည။ ၁၈၆၁ ခႏစ၊ မတလ ၄ ရကေန႔တြင သမၼတအျဖစ လငကြနး ကမးသစၥာမဆမ ၁၀ ရကတတအလတြင ဂကဖာဆငေဒးဗစက မဟာမတျပညနယစ၏ သမၼတအျဖစ ကနးသစၥာကနဆခသည။ လကရသမၼတ ဘခာနနမာ တငးျပညကထနးထားႏငရန ေမာလငခကလး၀ မရေတာဘ သ၏ သမၼတသကတမး ကနဆးမညအခနကသာ ေစာငေနရသည အေျခအေန ျဖစ၏။ ထ႔ေနာက မၾကာမတြင သသည အေမရကနျပညေထာငစ၏ ‘ေနာကဆးသမၼတ’ ျဖစေၾကာငး ေၾကညာၿပး ၀ါရငတနၿမ႕ေတာမ ထြကခြာသြားခ၏။

အေမရကနျပညေထာငစ လႊတေတာကလညး ပနကနမႈက ရပဆငးသြားေအာင ဘယလမ မလပႏငဘ ျဖစေနသည။ ထအခနတြင သမၼတအား ျပညသ႔စစဖြ႔စညးေရး အာဏာေပးအပသည ဥပေဒတစရပက ေအာကလႊတေတာက အဆတငသြငးသည။ တစၿပငတညးတြင ကာကြယေရး ၀နႀကးဌာနက စစသးဘတဂက ေလာခရန အထကလႊတေတာက ေမတာရပခလကသည။ ဤျဖစရပ

- 8 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အားလးသည လငကြနး သမၼတအျဖစ အေရြးခရခနႏင သမၼတအျဖစ ၀ငေရာကေဆာငရြကသည အခနစပၾကားတြင ေပၚေပါကချခငး ျဖစသည။

လငကြနး သမၼတျဖစလာေသာအခါ ေတာငပငးသားမားက မဟာမတျပညနယစ အဖြ႔အစညး အားလးက ခပကငထားၿပး၊ ေတာငပငးနယေျမမားရ ခတပမားႏင လကနကတကမားကလညး အားလးနးပါး သမးပကထားၿပး ျဖစသည။ ႏငငေတာ၏ ကနသြယေရး အသကေသြးေၾကာျဖစေသာ မစၥစၥပျမစ၀မးေဒသ အမားစမာလညး ေတာငပငးသားမားက အခ႕က ပတဆ႔ထားၿပး အခ႕က သမးပက ထားသည။

၀ါရငတနအစးရမာ လး၀ဥ အကာအကြယမသလ ျဖစေနသည။ တပမေတာဆလငလညး အစတအပငးမသာ ကနရစၿပး စစပြအတြက အဆငသင ျပငဆငထားျခငး လး၀မရသေလာက ျဖစ၏။ ထအခန (၁၈၆၁ ခႏစ)က အငအား ၁၆,၀၀၀ရေသာ တပမေတာသည စညးကမးပကၿပး ဖ႐ဖရ ျဖစေနသည။ လကနကပစၥညးကလ အလြနခ႕တေနသည။ သညၾကားထ စစသားေတာေတာမားမားပင ေတာငပငးလလားသမား ျဖစေနလကေသးသည။ စစဥးစးခပ ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလစေကာကလညး ေခါငးေဆာငမႈစြမးရည မရသဟ၍ လအမားက ျမငေနၾကသည။ ထ႔ျပင ျပညသ႔တပမေတာအဖြ႔၀င အမားစမာလညး ျပညနယစတပဖြ႔၀ငမားထက အေျခအေန ပ၍ဆးရြားေန၏။

လငကြနး၏ ကမးသစၥာကနဆပြ ပကလမမည၊ သမၼတ အသတခရလမမည၊ ၀ါရငတန ၿမ႕ေတာက ေသာငးကနးသမားက သမးပကလမမညဟေသာ ေကာလာဟလ သတငးေတြကလညး မးလးမႊနေနသည။ ထ႔ေၾကာင ၿမ႕ေတာက လျခေရးအျပညျဖင ကာကြယထားရ၏။

ယငးသ႔ေသာ အႏရာယမး၀ငးေနခနတြင ဘယသမ ဟတပတ မသေသးေသာ ေအဘရာဟင လငကြနးသည (၁၆)ဆကေျမာက သမၼတ ျဖစလာခ၏။ လနညးစမဆႏၵျဖင ပထမဆး ရပကဘလကင ပါတ၀င သမၼတျဖစလာေသာ လငကြနးသည ၀ါရငတနၿမ႕ေတာသားမဟတ။ ထ႔ေၾကာင ဒတယတနးစား ေတာသားေရ႕ေနတစေယာကသာျဖစ၍ သမၼတတာ၀နက ထမးေဆာငႏငမည အရညအခငးမရဟ၍ သ႔အား အမားစက ယဆၾကသည။ သ႔က ေထာကခသမားမတစပါး တစႏငငလးတြင သ႔အား ေလးစားသညလ

မညသမမရ။ ပပေႏြးေႏြး ခန႔အပၿပးခါစ သ၏၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားကေတာငမ သ႔က အထငမႀကးၾက၊ သတ႔ႀကးကငႏငမည ႐ပေသး႐ပသမၼတအျဖစ ျမငေနၾက၏။

သမၼတသစ လငကြနးသည ဆန႔ကငဘက ရနသႏစဖကၾကားတြင ပတမေနသည။ တစဖကတြင ေျမာကပငးျပညနယမားမ ေငြ၀ယကၽြနစနစက အျပငးအထန ဆန႔ကငသမား၊ အျခားတစဖက တြငေတာ ေတာငပငးျပညနယမားမ ေငြ၀ယကၽြနပငရငမား။ လငကြနးအေနျဖင ေတာငပငးျပညနယမား ျပညေထာငစမခြထြကေရးက အျပငးအထန ဆန႔ကငသည။ ကငတပက၊ ေမရလငး စေသာ နယျခား ျပညနယမား ျပညေထာငစထ၌ တညရေနေရးသည အလြနအေရးႀကးသည။ ထ႔ေၾကာင ထျပညနယမား ခြမထြကေစေရးအတြက အစြမးကနကာကြယမညဟ၍ သက မၾကာမကေလးကမ ကတေပးခေသး၏။

သ႔ေသာလညး ေလာေလာဆယတြင သ႔အေနျဖင ေငြ၀ယကၽြနမားအား လြတၿငမးခမးသာခြင ေပးရန အတငးအကပ တြနးအားေပးခေနရသည။ သ႔ေသာ ေငြ၀ယကၽြနစနစက လး၀ဖကသမးရန အခနမတနေသး။ ယခလ သမၼတျဖစခါစအခနတြင ယငးစနစက ဖကသမးလကလင တငးျပညအေနျဖင ကြသညထကကြဖ႔သာ ရေတာသည။ နယျခားျပညနယေတြ အားလးမဟတေသာမ တခ႕ျပညနယေတြ ခြထြကသြားမာ ေသခာသညဟ သ အေလးအနက ယၾကည၏။

ထ႔ေၾကာင သမၼတသစ လငကြနးသည တစဖကတြင ႏငငေတာမၿပကြေရးႏင အျခား တစဖကတြင အခနမေရြး ေပါကကြလာႏငမည ျပညတြငးစစႀကးက ရငဆငႏငမည ထေရာကေသာ အစးရအဖြ႔သစ ဖြ႔စညးေရးဟေသာ ျပနာႀကးႏစရပႏင အ႐းမး၀ငး ရငဆငေနရ၏။ သက ေတာငပငးျပညနယေတြက ခြထြကခြင မျပႏငေၾကာငး၊ ျပညတြငးစစႀကး ျဖစပြားေရး၊ မျဖစပြားေရး ျပနာႀကးသည ၎တ႔လကထတြင ရေနေၾကာငး ကမသစၥာကနဆသညေန႔က အတအလငး ေၾကညာခသည။ သရငဆငေနရေသာ အႏရာယက သ ျပတျပတသားသားသေၾကာငး သ႔မန႔ခြနးက သကေသခေန၏။

ကပတ႔ရ႕ အမးသားဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ပထမဆး သမၼတက ကမးသစၥာ ကနဆခၿပးေနာက ၇၂ နာရအၾကာမာ တေတာငးတသကတမး ေလးႏစတာအတြငး အလြနႀကးမား

- 9 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ထးျခားတ အခကအခႀကးတစရပက ေျဖရငးေဆာငရြကဖ႔အတြက ကပ အခ ၀ငေရာကလာပါတယ။ ေရးယခငက ၿခမးေျခာက႐သာ ၿခမးေျခာကခတ ျပညနယေတြ ခြထြကေရး အႏရာယႀကးက အခအခနမာ ေၾကာကစရာ ေကာငးေလာကေအာင ရငဆငေနရၿပ။

ဤသညကား ယခင ႏငငေခါငးေဆာငတာ၀နက တစႀကမမ မထမးေဆာငခဖးေသာ လတစေယာက ရငဆငေနရေသာ အေျခအေနပင ျဖစသည။ သသည ေအာကလႊတေတာအမတအျဖစ သကတမးတစႀကမသာ ထမးေဆာငခဖးသည။ စစပြအေတြ႔အၾကလညး လး၀မရ။ ေျပာစရာဆ၍ ‘ဘလကေဟာစစပြ’ (Black Hawk War) ကာလက အလႏြကျပညသ႔တပမေတာဖြ႔တြင ဗလႀကးအဆငျဖင ခဏတာ ေဆာငရြကခဖးျခငးေလာကသာ ရသည။

ေအဘရာဟငလငကြနးအေနျဖင ေလာေလာဆယ ရငဆငေနရေသာ အကပအတညးႀကးထမ ႏငငေတာက ဥးေဆာငဆြထတႏင မညမဟတဟ အမားစက ယၾကညထားၾက၏။ သ႔ေသာလညး လနညးစကေတာ သသည တငးျပညက ကယတငႏငစြမးရသ ဟ၍ ခယထားၾကသည။

ဘယလပငျဖစျဖစ ယေန႔ အလႊာအသးသးမ ေခါငးေဆာငမားအေနျဖင လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈစနစႏင သေဘာတရားက စတ၀ငစားစြာ ေလလာကငသးေနၾကသညကေတာ အမနပင။ ယငးသ႔ သတ႔ ဘာေၾကာင စတ၀ငစားၾကသနညး။ အေၾကာငးရငးကေတာ ေခတသစစျဖင လငကြနး၏ စြမးေဆာငမႈက အတစပါးအျဖစ သတမတၾကေသာေၾကာင ျဖစသည။ လငကြနးသည ဤႏငင၊ ဤကမာၻတြင ေပၚေပါကခေသာ အႀကးကယဆး ေခါငးေဆာငႀကးတစဥး ျဖစသညက လး၀ သသယျဖစစရာ မရေခ။ သသည ယေန႔ေခတတြင ေကာၾကားေနေသာ ေရာနယရဂင (သ႔မဟတ) ေဂာဘရ (သ႔မဟတ) အငယာေကာကာတ႔ထက သာလြနသည။ တကယေတာ သႏင ႏႈငးယဥစရာ ဘယသမမရ။

လငကြနးကား ဘယလေခါငးေဆာငရမည ဆသညက အမနတကယသသ ျဖစ၏။ လငကြနး ကား ေခတၿပငစးပြားေရးႏင ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားအား ေခါငးေဆာငမႈႏင ပတသက၍ အသစအဆနး တစစတစရာက အမနတကယ ေပးစြမးႏငသ ျဖစ၏။

ဤစာအပကား သ၏ ေခါငးေဆာငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈ သေဘာတရားမားက ဖြငဆ ေဖာကး ထားေသာ ‘စာအပ’ ပငတညး။

အခနး ( ၁ )

လေတြၾကားမာ အမနရာ ‘တစကယေတာ အထးကနေနေနတာဟာ သ႔ရ႕ အဓကအမားပ၊ သက ဘယသ႔ကမ လကခမေတြ႔ဘး၊ အဒါေၾကာင သလပေနတ လပငနးထမာ ဘာေတြျဖစေနတယဆတာ သဘာမ မသတာေပါ’ [ဗလခပႀကး ဂၽြနဖရမြန႔အား တာ၀နမ ျဖတရျခငးအတြက လငကြနး၏ အေၾကာငးျပစကား (၉.၉.၁၈၆၁)] ေအဘရာဟငလငကြနးသည သမၼတသကတမး ေလးႏစအတြငး ေရ႕တနးတပဖြ႔မားဆသ႔ သြားေရာကျခငးျဖငသာ အမားဆး အခနကနခသည။ ေရ႕တနးတပဖြ႔မားသည သ႔အဖ႔ နပါတ (၁) အေရးအႀကးဆး ျဖစ၏။ သတ႔သညသာ ေလာေလာဆယ တကယအလပလပေနသမား ျဖစသည။ လငကြနးသည ကာကြယေရး၀နႀကးဌာန၊ သႀကး႐းသ႔လညး ခဏခဏသြားသည။ ရညရြယခကမာ အေရးႀကးေသာ သတငးမားက ျမနျမနသရၿပး အခနမ ဆးျဖတခကခႏငရနျဖစ၏။ သသည ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားႏင ဗလခပႀကးမားအား သတ႔၏ အမမာလညး သြားေတြ႔သည။ ႐းခနးမာလညး သြားေတြ႔သည။ စစေျမျပငမာလညး သြားေတြ႔သည။ ၫႊနၾကားခကႏင ဥးေဆာငမႈေပးရန ျဖစသည။

ထ႔ျပင သသည ေရတပဌာနခပႏင ၀ါရငတနၿမ႕တြငးၿမ႕ျပငရ ခတပစခနးမားသ႔လညး သြားေရာကသည။ လကနကသစမားကလညး သြားေရာကစစေဆးသည။ ဤလပရပေၾကာင သသည လကနကကငတပဖြ႔၀ငမား၏ စြမးေဆာငရညႏင လပေဆာငခကက မကျမငကယေတြ႔ အမနအတငး သရရ၏။ ဤလပရပေၾကာင သသလေသာ သတငးအခကအလကမားက တက႐က အတအကသရရၿပး တစဆငစကားက အားမကးဘ မနကနေသာ ဆးျဖတခကမားက ခမတႏငသည။

- 10 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ထမတစပါး လငကြနးသည လႊတေတာအမတမားႏင အစးရဌာန အႀကးအကမားထသ႔လညး သြားလညသည။ ေဆး႐မားသ႔ သြားေရာကကာ နာမကနးသမား၊ ဒဏရာရသမားႏင သြားေတြ႔သည။ ဤအျပအမသည သ၏ ၾကငနာသနားတတေသာ စတထားႏင သတစပါးအား ဂ႐စကအေလးထား တတေသာ သဘာ၀က ျပသည။ ဤမသာမက သသည ေရ႕တနးစစေျမျပငသ႔ ထြက၍လညး အေျခအေနမနက ကယတငေလလာသည။ လအပသညမားက ၫႊနၾကားသည။ တစႀကမတြငမ တကပြ ျဖစေနတနးမာပင စစေျမျပငသ႔ သြားေရာက ေလလာၫႊနၾကားခေသးသည။ (သကား ယငးသ႔ျပလပခေသာ အေမရကန သမၼတအနညးငယအနက တစဥးအပါအ၀ငျဖစ၏။)

သမၼတလငကြနးသည ၁၈၆၁ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၄ ရကေန႔တြင မစဆရျပညနယရ အေနာကပငးတငး စစဌာနခပ၊ တငးမး ဗလခပႀကး ဂၽြန စ ဖရမြန႔အား တာ၀နမျဖတ၍ သ႔ေနရာတြင ဗလခပႀကး ေဒးဗစဟနးတားက အစားထး တာ၀နေပးသည။ အဓကအေၾကာငးရငးမာ ဖရမြန႔သည သ႔နယေျမအတြငး စစအပခပေရးအမန႔ထတျပနၿပး ေငြ၀ယကၽြနမားအား လြတလပခြင ေပးခေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔ျပင သသည ျပညသ႔ဘ႑ာေငြကလညး အလြသးစားလပသည။ အကငပက အတငပငခမား ကလညး သ႔အနားတြင ၀ငးရထားသည။ လကရတာ၀နႏင လကရအေျခအေနကလညး လး၀မထနးႏင။ ဗလခပႀကး ဖရမြန႔အား တာ၀နမမျဖတမ မၾကာခငကေလးက ဗလခပႀကး ဟနးတားထ ေရးခေသာ လငကြနး၏စာထတြင . . . ‘သ႔(ဖရမြန႔)က သ႔လကေအာက ငယသားေတြက ယၾကညမႈ ကငးေနၾကတယ၊ သ႔လေနရာမာ ရတလတငး အဒလေတြရ႕ ယၾကညေထာကခမႈရမ ေအာငျမငႏငမယ၊ တစကယေတာ အထးကနေနေနတာဟာ သ႔ရ႕ အဓကအမားပ၊ သက ဘယသ႔ကမ လကခမေတြ႔ဘး၊ အဒါေၾကာင သလပေနတ လပငနးထမာ ဘာေတြျဖစေနတယဆတာ သဘာမမသတာေပါ’ ဟ၍ ေျပာခသည။

လငကြနး၏စကားသည ယေန႔ေခတ ေခါငးေဆာငမားအတြက အေရးပါေသာ သငခနးစာ တစခပင ျဖစသည။ သသည ဖရမြန႔၏ ျပနာက ေဖၚျပ႐သာမက ဟနးတားအေနျဖင ျပနာက

ဘယလေျဖရငးသငေၾကာငးကလညး အၾကေပးသည။ အလားတ အဓကအမားမးက ေရာငရနလညး လမးၫႊနသည။

ထ႔ျပင လငကြနးသည အဆပါစကားျဖင သ၏ကယပငေခါငးေဆာငမႈ သေဘာတရား၏ အေျခခ အတျမစက ထတေဖာလကျခငးလညး ျဖစသည။ ဤသေဘာတရားတြင ေတာလနေသာ ခဥးကပနညး တစရပအျဖစ ထငရားလာခေသာ သေဘာတရား ျဖစလာခသည။ တြမပတာစႏင ေရာဘတ၀ါးတားမငးတ႔က သတ႔ေရးေသာ (၁၉၈၂ ခႏစထတ) ‘အေကာငးဆးက ေဖြရာေသာ’ (In Search of Excellence) စာအပတြင အဆပါ သေဘာတရားက ‘လညလညခန႔ခြျခငး’ (MBWA – Managing by Wandering Around) ဟ၍ ကငပြနးတပခၾကသည။ ယငးသေဘာတရားက ‘ လညလညေခါငးေဆာငမႈ’ (Roving Leadership)၊ ‘မျပတထေတြ႔မႈ’ (Being in Touch) ႏင ‘ဆငစြယေမာစငမ ထြကခြာျခငး’ (Getting Out of the Ivory Tower) ဟ၍လညး ေခၚေ၀ၚသးႏႈနးၾကေသး၏။ ဘယလပေခၚေခၚ၊ အဓကအႏစသာရကေတာ အျပငထြကၿပး လေတြႏငဆကဆေရး၊ လမႈဆကသြယေရးပင ျဖစသည။

ပတာစႏင နနစၾသစတငတ႔ ေရးသားေသာ ‘အေကာငးဆးက စြမကျခငး’ (A Passion For Excellence) စာအပတြင ‘လညလညခန႔ခြျခငး’ ႏငပတသက၍ ေအာကပါအတငး ေရးသားထားသည။

‘လညလညခန႔ခြျခငးဟသည ေဖာကသညမား၊ ပစၥညးေပးသြငးသမား၊ မမ၏လမားႏင မျပတေတြ႔ထေနျခငးျဖစသည။ ယငးသည ဆနးသစတထြငမႈက လြယကေအာင လပေပးသည။ အဖြ႔အစညးတငးအား တနဖးက သရလာေအာင သငျပေပးသည။ ယငးသည နားေထာငျခငး၊ လြယကေစျခငး၊ သငျပျခငးႏင တနဖးက အားျဖညေပးျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင လညလညခန႔ခြျခငးသည ေခါငးေဆာငမႈနညးပညာ ျဖစသည။ ေခါငးေဆာငမႈဟသည အေျခခအားျဖင အေလးထားျခငး၊ ဂ႐စကျခငးပင ျဖစသည။ အေလးထားဂ႐စကျခငးက အေကာငးဆး အသးျပသမားသည သေကၤတမားႏင ဇာတလမးမားက အေကာငးဆး အသးခသမား ျဖစ႐သာမဟတ၊ ပေျပာေကာငးသမားႏင ဒ႑ာရဖနတးသမားလညး ျဖစသည’

- 11 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အထကပါ ေရးသားခကျဖင ပတာစႏင ၾသစတငတ႔သည လငကြနးကငသးေသာ နညးလမးမား ကသာ ေဖာျပသညမဟတ။ သေကၤတမားႏင ဇာတလမးမားက အေကာငးဆး အသးခသ၊ ပေျပာေကာငးသ၊ ဒ႑ာရဖနတးသအျဖစ လငကြနးအေၾကာငးကလညး ေဖာျပသည။

စငစစ လငကြနးသည ပငကဗဇအားျဖငကက လညလညသြားလာသျဖစသည။ သသည အလႏြကျပညနယ၊ စပရငးဖးလဒၿမ႕တြင ေရ႕ေနလပခစဥကပင အၿမတမးခရးထြကၿပး သလကေနေသာ အမႈႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားက ရာေဖြသည။ သသည အျပငထြကၿပး တက႐က သတငး ရာေသာ ေရ႕ေနအမးအစား ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငလညး သ႔လပငနးတြင ေအာငျမငမႈရရချခငး ျဖစသည။ အခကအလကမန၊ သတငးမန၊ အျဖစမနက သထားျခငးသည ေရ႕ေနတစေယာကအဖ႔ တစပနးသာဆး အခြငအလမးပင ျဖစသည။

ဤအခကသည ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကအဖ႔လညး အလြနအေရးႀကး၏။ လငကြနး သည သမၼတျဖစလာေသာအခါတြငလညး ဤနညးလမးက အသးခသည။ ျပညသမားသည သတငးအခက အလကရရာ အဓက ပငရငးျဖစၿပး ေခါငးေဆာငေကာငး ျဖစခငလင ျပညသမားႏင အနးကပဆးေနရမည ဆသညက သ ေကာငးေကာငးႀကး သေဘာေပါကသည။ လငကြနး၏ အျမငကယျခငးႏင တခါးဖြငစနစ ကငသးျခငးတ႔သည ထေရာကေသာ ေခါငးေဆာငမႈအတြက စျပနမနာပင ျဖစ၏။

သသည ျပညသေတြႏင မၾကာခဏေတြ႔ဆသည။ သ၏အခန ၇၅ ရာခငႏႈနးက ျပညသေတြႏင ေတြ႔ဆရန အသးခသည။ ဘယေလာကပင အလပမားေနေစကာမ ဧညသညတငးက လကခေတြ႔ဆသည။ စပရငးဖးလဒၿမ႕က သ၏ေရ႕ေန႐းခနးက အသးခသလ ‘အမျဖေတာ’ကလညး အသးခသည။ အၿမတမး တခါးဖြငထားၿပး ေရာကလာသတငးက ႀကဆလကခသည။ တစခါတစရ သ၏ ကယေရးအတြငး၀နက ဧညသညအား ‘သမၼတႀကး အလပမားေနပါတယ၊ ေနာကေတာမ လာခပါ၊’ ဟ ေျပာသၾကားလငလညး လငကြနးက သ႔႐းခနးထမထြကလာၿပး ဧညသညက ကယတငႀကဆေလရသညဟ ဆသည။

လငကြနးႏင ျပညသေတြအၾကားတြင အတားအဆးလး၀မရ၊ ဤအခကေၾကာင သ႔မာ လျခေရးလညးမရ။ သ႔အား လျခေရးအေစာငအေရာကေတြ အမားႀကး ခထားျခငးကလညး သမႀကက။

‘ကပဟာ ျပညသေတြၾကားမာ မေၾကာကမလန႔ သြားလာေနႏငတယဆတာ သတ႔သဖ႔ အေရးႀကးတယ’ ဟေျပာၿပး လျခေရးတပသားေတြက တပမေတာျပနခငးတတသည။ သက ႐းခနးထတြင အကဥးသားလ မေနခင၊ လြတလြတလပလပ သြားလာ ေနထငခငသည။ တစခါတစရ သသည သမၼတတစေယာက၏ ယဥေကးမႈစညးကမးက ေဘးခတၿပး အစညးအေ၀းလပေနေသာ ၀နႀကး၏ ႐းခနးထသ႔ စြတ၀ငလာ တတသည။ ၀နႀကးအဖြ႔ အစညးအေ၀းမားကလညး ေနရာသတသတမတမတ မထားဘ ၾကရာတြင ျပလပတတသည။ ထ႔ျပင အဂၤါေန႔ႏင ေသာၾကာေန႔ အစညးအေ၀းမားတြင ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားႏင ေတြ႔ဆရန ပမနသတမတထားေသာလညး သက သေတြ႔ခငေသာအခနတြင တစဥးခငး ေခၚေတြ႔ေလရသည။

လကေအာကအမႈထမးမားႏင ခနးဆေတြ႔ဆျခငးထက ေရာငတခင ေတြ႔ဆျခငးက လငကြနးက ပ၍ အေလးထားသည။ ဤစနစက ယေန႔ ေခါငးေဆာငေတြ မတသားသင၏။ သက ပ၍ သကေတာင သကသာရေသာအခနတြငသာ လေတြႏင ေတြ႔ခငသည။

လငကြနး သြားေရာကအေတြ႔ဆးပဂၢလမာ ကာကြယေရး၀နႀကး အကဒြငစတငတန ျဖစသည။ သသည တစျပခန႔ေ၀းေသာ ကာကြယေရး၀နႀကးဌာနသ႔ ေန႔တငးလပင အမျဖေတာမ လမးေလာကသြား ေလရသည။ တစခါတစရ တစေန႔တညး ႏစႀကမ သးႀကမအထ သြားသည။ သသည သႀကး႐းသ႔ သြားေရာက၍လညး စစသတငးမားက တစညလး ထငေစာငတတသည။

‘ခနစရက’ ပထမတကပြကာလအတြငး ေတာငပငးဗလခပႀကး ေရာဘတအးလးက ေျမာကပငးတပမားက လပတစျပက၀ငတကေတာ လငကြနးသည စစ၀နႀကး႐းသ႔ သြားေရာကကာ တကပြသတငးက နာရေပါငးမားစြာ ထငေစာငေနသည။ ‘ေတာနကစစဆငေရး’ ကာလတနးကလညး ေရ႕တနးစစမကႏာမ ဘာသတငးမ မရေသာေၾကာင သသည တစ႐း၀င တစ႐းထြကရငး သတငးေထာက လမးသည။ ေတြ႔သမလတငးက ‘ဗလခပႀကးဂရန႔အေၾကာငး မေကာငးသတငး ဘာၾကားရသလ’ ဟ ေမးသည။ သသည အေရးႀကးေသာ စစဆငေရးမားအတြက စမခကႏင မဟာဗဟာမားခမတရငး ကာကြယေရး၀နႀကးဌာနတြင ညလးေပါက အလပလပခသညမာလညး အႀကမေပါငး မေရတြကႏငေတာ။

- 12 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ကယေတြ႔လကေတြ႔ ခဥးကပနညးသည လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈ ပငကနညးလမး ျဖစ၏။ သ႔ေသာ သသည အမျဖေတာမ အျပငမထြကႏငေသာအခါတြငေတာ လေတြက သ႔ဆသ႔ ‘ထြကလာ’ ေစသည။ တကယေတာ လငကြနးသည အေမရကနႏငင၏ လတငးအေတြ႔ရအလြယဆး သမၼတပင ျဖစ၏။ သမၼတႀကးႏင ေတြ႔ခငေသာ အစးရဌာန အႀကးအကမား၊ စးပြားေရးသမားမားႏင သာမနျပညသမား တနးစေနၾကသည။ သသည သႏငေတြ႔ခငသမားအား ျငငးပယခသည။ အခ႕က တမင လာေတြ႔ရနပင ဖတေခၚတတသည။ ၁၈၆၃ ခႏစ အငဒယားနားျပညနယသားတစေယာကထ ေပးပ႔ေသာ သ႔စာတြင ‘ကပက ကပဆလာလညတ လေတြက ေတြ႔ဆဖ႔ ၀နမေလးတတပါဘး၊ ခငဗား လာလညရငလညး ကပ လကခေတြ႔ဆမာပါ’ ဟ၍ ေရးထားသည။

သသည အလပတာ၀နအရ ေတြ႔သငသတငးက အတတႏငဆး ေတြ႔ဆသည။ တစခါက သေျပာခဖးေသာစကားမာ ‘ ကပက ဒလ ေတြ႔ဆတာေတြက ‘ျပညသ႔ထငျမငခကရရာ နညးလမး’ ေတြလ႔ သေဘာထားတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ကပမာ သတငးစာဖတၿပး ျပညသ႔ထငျမငခကရယဖ႔ အခနမလေလာကဘး။ လတငးက လကခေတြ႔ဆတာဟာ အၿမတမး စတခမးသာစရာ မျဖစႏငပါဘး။ ဒါေပမယ ျခၿပးေျပာရရင အကးသကေရာကမႈကေတာ ျပနလညလနးဆနးေစတယ၊ အားျပညေစတယ’ ဟ၍ ျဖစ၏။

ဤသညမာလညး လငကြနး၏ မပငနညးလမးတစရပ ျဖစသည။ ေခတသစေခါငးေဆာငမား အဖ႔ အေရးႀကးေသာ သေဘာတရားတစရပပင ျဖစ၏။ လကေအာက အမႈထမးမားက သ႔မဟတ အမားျပညသမားက သတ႔အေနျဖင သတ႔၏ေခါငးေဆာငႏင ေတြ႔ဆဆကသြယရန လြယကသညဟ မတယလင ေခါငးေဆာငအေပၚတြင အေကာငးျမငလာႏငသည။ ယၾကညလာႏငသည။ လငကြနးကား ယငးသ႔ေသာ ေခါငးေဆာငမးပငတညး။

ယငးသ႔လင လေတြက လကခေတြ႔ဆျခငး၊ တစဌာန၀င တစဌာနထြက သြားေရာကျခငးျပ ရာတြင လငကြနးမာ တစမထးျခားေသာ ‘စတင’ (Style) တစခရသည။ ယငး ‘စတင’ ကား အျခားမဟတ၊ သ၏ ခငမငစရာေကာငးျခငးပင ျဖစ၏။ သ႔ေခတ သတငးစာဆရာတစဥးက သ႔အေၾကာငးႏငပတသက၍

‘လငကြနးသည အလြနစတေကာငးရသည၊ ခငမငစရာေကာငးသညဧ ရငးႏးသတငးက ေျပာၾကသည။ သ႔စကားတြင ၾကငနာမႈပါသည၊ သ႔အျပးေၾကာင အားတကရသည၊ သ႔ဟာသေၾကာင ရႊငလနးရသည။ သႏင ေတြ႔ဆၿပးေနာက သ႔႐းခနးမ ျပနထြကလာေသာ အခါတြငလညး သ႔အမအရာႏင သ႔စတထားက ထးထးျခားျခား စြလမးေနမရသညဟ ဆၾကသည’ ဟ၍ ေရးသားခဖး၏။

ေကာငးေသာအျမငႏင ခငမငဖြယစတထားတ႔သည ေခါငးေဆာငတစေယာကအတြက အလြန အဖးတနသည။ ဤအခကက လငကြနး သေဘာေပါကသည။ ၁၈၆၅ ခႏစက သားလ၀(ဒ)ထ ေပးစာတြင ‘ခးကးတာက လတငးႀကကတယ’ ဟ၍ သ ေရးသားခသည။ လမားသည ခးကးခခငၾကသည။ သတ႔အေၾကာငး အေကာငးေျပာခရျခငးႏင ၾကားရျခငးက ႏစသကသလ ခးကးခရျခငးကလညး ႏစသကၾကသည။ ဤသေဘာက လငကြနး ေကာငးစြာသသည။ ထအသက သ အၿမတမးအကးရေအာင အသးခသည။ စပရငးဖးလတြင ေရ႕ေနလပခစဥက အျခားသေတြအား ခးကးစကား ေျပာခေသာေၾကာင သ႔လပငနး အထးေအာငျမငချခငး ျဖစသည။ သမၼတျဖစလာေတာ ပ၍ပင ေအာငျမငေသး၏။ တစခါတြင လငယတစေယာကက သ႔အား ဓာတပတြင လကမတထးခငးသည။ သညလကစၥေတြေၾကာင သမၼတႀကး အေနျဖင မၾကာခဏ အေႏာငအယက ျဖစရလမမညဟလညး ထလငယက ေျပာသည။ ထအခါ သမၼတႀကးက ‘လေတြဟာ ခးကးခရရင ၾကာၾကာရပႏငတယဆတာ ေမာငရင သပါလမမယ’ ဟ၍ ျပနေျပာလကသတတ။

မတသားစရာ သငခနးစာပင ျဖစ၏။ ယဥေကးသမေမြ႔ျခငး၊ ခးကးေျပာဆျခငးႏင ခငမငစရာ ေကာငးျခငးတ႔သည လမႈဆကဆေရးတြင ဒြနတြဆကစပေနသည။ ထအခကမားေၾကာင လငကြနး ေျပာသလ လေတြ ‘ၾကာၾကာရပႏင’ ႐သာမက သတ႔အား ကယစတႏစျဖာ သကေသာငသကသာလညး ျဖစေစႏငသည။ စတကးစတသနးႏင ခစားခကမားကလညး ပြငလငးေစႏငသည။

အလားတပင သမၼတေဂာဘရသညလညး ႏစလခငမငဖြယ အမအရာရသအျဖစ ထငရားသည။ သ႔ေသာလညး သ၏ သမၼတဘ၀ အေစာပငးကာလမားက အမျဖေတာတြင သပမေနဘ ခရးခညးထြက ေနသညဟ သ႔က ေ၀ဖနၾကသည။ ‘ပာယာခတသမၼတ’ ၊ ‘အမျဖေတာႏင မတညတ သမၼတ’ စသညျဖင

- 13 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

သမတၾကသည။ သ႔ေသာ ဘရအေနျဖင သသညျဖစေစ၊ မသသညျဖစေစ ယငးသ႔ ခရးထြကမားျခငး အတြက သ႔တြင ယခင အကးဆက အေၾကာငးတရားေတြ အမားႀကးရသညကေတာ အမနပင။

လငကြနးအေနျဖင ထးျခားခကတစရပမာ သသည ၁၈၆၁ ခႏစအတြငးက အမျဖေတာမာထက အျပငမာ အခနကနပ၍မားျခငးျဖစသည။ သသည ျပညတြငးစစကာလ တပထ၀ငလာၾကေသာ တပသား သစမားႏငလညး ေတြ႔ဆအားေပးသည။ ေရ႕တနးထြကမည တပသားမားကလညး ေတြ႔ဆအားေပးသည။ လငကြနးႏင တပသားမား၏ ဆကဆေရးအေၾကာငးက ‘နယးေယာကတငးမစ’ သတငးစာႀကးက ‘သသည တပသားမားအား လကႏစဖကျဖင စတပါလကပါ လကဆြႏႈတဆကသည။ တကယက ႐းသားျဖစငသည ႏလးသားျဖင လႈကလစြာ ႏႈတဆကျခငးမးျဖစသည’ ဟ၍ ေရးသားခသည။

လငကြနး၏ ယငးသ႔ ဆကဆေရးသည အစးရက တပဖြ႔မား၏ႀကးစားမႈက အသအမတ ျပေၾကာငး ေဖာျပရာေရာကသည။ လငကြနးသည စစကာလတစေလာကလး စစေျမျပငသ႔ မၾကာခဏ သြားေရာကကာ ဗလခပႀကးမား၊ တပသားမားႏင ေတြ႔ဆခသည။ သက ထပရညဥးထပႀကးက ေ၀႔ယမးျပရငး တပဖြ႔မားေရ႕မ ျမငးစးသြားေတာ တပသားေတြက ေပာရႊငျမးတးစြာ ေကြးေၾကာ တ႔ျပနၾကသည။ ထ႔ျပင လငကြနးသည တပသားမားအား ခစခငၾကငနာစြာ စကားေျပာ႐သာမက သ၏ ႏငငေရးအျမငႏင လကရစစပြတြင တပဖြ႔အားလး၏ အေရးပါပကလညး ရငးျပသည။ ‘တပဖြ႔၀ငေတြ အားလးဟာ အခကခဆးအလပမာ အစးရက ကညေနၾကတာပ၊ ဒါေၾကာင အျမငဆးဂဏသကၡာကလညး တပဖြ႔၀ငေတြပ ရသငတယ’ ဟ သက ေျပာသည။

လငကြနးသည ဒဏရာရ တပမေတာသားမား ေဆးကသခေနေသာ ေဆး႐မားသ႔လညး မၾကာခဏ သြားေရာကသည။ ဥပမာ - ‘ဘးလရနး’ (Bull Run) ပထမတကပြၿပးေတာ သသည ႏငငျခားေရး၀နႀကး ဆး၀ဒႏငအတ ၀ါရငတနၿမ႕တြငးၿမ႕ျပငရ ေဆး႐မားသ႔ သြားေရာကကာ ဒဏရာရ စစသညမားအား ႏစသမအားေပးခသည။၁၈၆၂ ခႏစကလညး မကစကနးလနးပါး ဒဏရာရ၍ ေဆးကသခေနရေသာ ေရတပဗလကေလး ၀ါဒငအား သြားေရာကၾကည႐ႈၿပး အားေပးစကား ေျပာခသည။

ဗလကေလးကျမငရေတာ သမၼတႀကးသည စတကမထနးႏငေတာဘ မကရညမားပင ကမသည။ မၾကာမ ကေလးကမ ဆးသြားေသာ သ႔သား၀လက သတရေသာေၾကာင ျဖစေကာငးျဖစႏင၏

လငကြနးသည ကာကြယေရး၀နႀကး အကဒြငစတငတန၏ လမမယသားငယ၏ အသဘႏင ခြထြကေရးသမားတ႔၏ ဗးေဖာကခြမႈေၾကာင ေသဆးရေသာ အမးသမး ၁၈-ေယာကတ႔၏ အသဘသ႔လညး တကေရာကသည။ သမၼတ သကတမးတစေလာကလး ေဆး႐မားႏင အမမားသ႔သြား၍ ဒဏရာရ လနာမားအား ႏစသမအားေပးသည။ အသဘ အခမးအနားမားသ႔ တကေရာကသည။ ဤအခကေၾကာင သ႔က လအမားက ခစခငေလးစားၾကသည၊ ၾကညညျမတႏးၾကသည။

သမၼတလငကြနးသည လႊတေတာအစညးအေ၀းမားသ႔လညး ပမနတကေရာကသည။ သသည ႏစေပါငး ၂၅ ႏစေကာကာလအတြငး အထကလႊတေတာ အစညးအေ၀းမားသ႔ ပထမဆး တကေရာကေသာ သမၼတျဖစ၏။ စစပြေအာငႏငေရးအတြက ေအာကလႊတေတာႏင အထကလႊတေတာ အမတမား၏ အကအညက လအပေၾကာငး၊ ယငးသ႔ အကအညရရႏငရန အေကာငးဆးနညးမာ သတ႔ႏင အကၽြမးတ၀င ရေနျခငးျဖစေၾကာငး လငကြနးက ေကာငးေကာငးသေဘာေပါကသည။ ထ႔ေၾကာင သသည လႊတေတာ အမတမားႏင မၾကာခဏ ေတြ႔ဆကာ လမႈဆကဆေရး တညေဆာကသည။ သ႔လပရပမားအတြက လႊတေတာ၏ ေထာကခမႈရေအာင အၿမတမးႀကးပမးသည။ သ႔ေသာ လကေတြ႔လပေဆာငရာတြင ၾကန႔ၾကာေႏာငေႏးျခငးႏင လပေဆာငရနပကကြကျခငးကေတာ သက နညးနညးကေလးမ ခြငမလႊတ။ သသည စစဥးစးခပျဖစသည။ တပမေတာႏင အစးရအဖြ႔က လမးၫႊနသည၊ ဥးေဆာငသည။ ျပညေထာငစ တညၿမေရးအတြက ႀကးပမးခကက လႊတေတာက တားဆး၍ မရ။

အခနမ မနကနစြာဆးျဖတခကခႏငဖ႔အတြက သတငးအခကအလကမန ရရရန လအပသည။ ယငးအတြက လငကြနးက သးေနရာက အဓကအားထားသည။ ယငးတ႔မာ လယမားႏင အတငပငခ ပဂၢလမား၏ အစရငခခက၊ ကယတငကြငးဆငး ေလလာျခငးႏင ေၾကးနနးသတငးတ႔ ျဖစသည။

တကယေတာ လငကြနးသည စစပြသတငးႏင ပတသက၍ ေၾကးနနးသတငးထက စစေျမျပငမ ဆကသားယလာေသာ သတငးက ပ၍အေလးထားသည။ သ႔ေသာ ေၾကးနနး႐းသ႔လညး အၿမသြားသည။

- 14 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ေၾကးနနးစာေရးေနာကမ ရပ၍ ကယတင သတငးယသည။ ယငးသ႔လင စစေျမျပငရ ဗလခပႀကးမားထမ ျမနျမနဆနဆန သတငးရရေသာေၾကာင သ႔အေနျဖင ျမနျမနဆနဆန ဆးျဖတခကခကာ လအပေသာ ၫႊနၾကားခကက အျမနဆးျပနပ႔ႏငျခငး ျဖစသည။ လငကြနး၏ လပနညး လပဟနသည ျမနဆနသေလာက ထလညးထေရာကသည။ ထ႔ေၾကာငလညး အသကေပါငးမားစြာက ကယတငႏငခသလ စစပြႀကးကလညး ေအာငႏငချခငး ျဖစသည။

ေခါငးေဆာငတငးသည မနကနေသာ ေနာကဆးသတငး အခကအလကရရရန မလြမေသြလ အပသည။ လငကြနးကေတာ ကယတငကြငးဆငး၍ သတငးယျခငးက အေလးထားသည။ ေခါငးေဆာင တစေယာကအဖ႔ လေတြက လပငနးခြင အျပငဘက၌ ေတြ႔ဆျခငးျဖင အကးထး ရရေစႏငသည။ လပငနးခြငျပငပအေျခအေနတြင လမားသည ကယစတႏစျဖာ ပ၍ သကေသာငသကသာ ရၾကသည၊ ပ၍ ပြငလငးၾကသည၊ ပ၍ ႐းသားၾကသည။ လငကြနး အလခငဆး အရာမာလညး လေတြႏင ပြငလငး႐းသားစြာ ဆကဆေျပာဆျခငးပင ျဖစသည။ သက အမနက သခငသည။ အမနက ရာတတသည။ ဘကလကမႈႏင အစြကငးေသာ သတငးမနက ရေသာအခါ ယငးက လတငးနားလညႏငေသာ စကားျဖင သက ဆကသြယစညး႐းသည။

လငကြနးသည ေယဘယအားျဖင ကယတင သတငးအခကအလကယျခငးက အဓကထား ေသာလညး တစခါတစရ အခနမရလင ယၾကညရေသာ အတငပငခ ပဂၢလမားအား တာ၀နေပး၍ သတငးယခငးေလရသည။ ‘ဆမတားခတပ’ အဓက႐ဏးတနးက ျဖစစဥက ၾကညပါ။ ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလစေကာႏင ႏငငျခားေရး၀နႀကး ၀လဆး၀ဒတ႔က ခတပက လကလႊတလကခငၾကသည။ အျခားပဂၢလေတြက ဘယနညးႏငမဆ ဆကထနးထားရန အၾကေပးသည။ ဤတြင သမၼတႀကးအေနျဖင ဘယဘကလကမညနညး။ ဘယဘကလကလက တကပြႀကးကေတာ မလြမေသြ ေပၚေပါကလာေတာမည။ မညသ႔ပငျဖစေစ သမၼတသည ဆးျဖတခကတစခခကေတာ ခမတရေတာမည။

ထ႔ေၾကာင မနကနေသာဆးျဖတခက ခမတႏငေရးအတြက လငကြနးသည သ၏လယေတာ တစဥးျဖစသ စတဖငဟားလဘတအား အျဖစမန အခကအလကရာရန ခားလစတနၿမ႕သ႔ ေစလႊတ

လကသည။ ဟားလဘတသည မဟာမတျပညနယစ ေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႔ဆကာ အေျခအေနမနက ေလလာၿပးေနာက ရကသတပတအတြင သမၼတထ အစရငခစာတငျပရန ျဖစသည။ အသငေရးထားၿပးေသာ အစအရငခစာႏငအတ ဟားလဘတ ျပနေရာကလာေသာအခါ သလကရမညလမးက သမၼတႀကးက ရငးရငးလငးလငး သသြားၿပျဖစသည။ ေတာငပငးျပညနယမားက ခြထြကခြငမျပလင စစပြႀကးကေတာ မလြဧကန ျဖစက ျဖစလာလမမညဟ အစရငခစာက ဆသည။ ထ႔ေၾကာင အ၀ငးခေနရေသာ ခတပကအငအားထပျဖညရန သမၼတက ဆးျဖတလကသည။ အကယ၍ မမတ႔၏ သေဘၤာမားက ရနသဘကက ပစခတခလင စစပြက စတငသမာ ေျမာကပငးမဟတ၊ ေတာငပငးသာ ျဖစရမညဟ၍ သက အတအလငး ေၾကညာလကေလသည။

ယငးသ႔လင လငကြနးသည မနကနေသာ ဆးျဖတခကခမတႏငရန ၀နႀကးတစဥးဥးက ျဖစေစ၊ စစဘကအရာရ တစဥးဥးကျဖစေစ သကဆငရာနယေျမသ႔ မၾကာခဏ ေစလႊတေလရသည။ ဗလခပႀကး ဖရမြန႔၏ ‘အဓကအမား’ က စစမးရနအတြက သသည စာတက၀နႀကး ေမာငဂမာရ ဘလယားႏင တပေထာက ေမာငဂမာရေမဂတ႔အား ေစလႊတခ၏။ သသည တစခါတစရ သတငးမန ရရနအတြက စစေျမျပငမ တာ၀နရသက ‘အမျဖေတာ’ သ႔ေခၚယစစမးသည။ ဒတယ ‘ဘးလရနး’ တကပြ (၁၈၆၂) ၿပးဆးၿပေနာက ဟငနရစေတာဒတက သျမငေတြ႔ခရေသာ စစေျမျပငအေျခအေနက သမၼတႀကးအား တက႐ကအစရငခခသည။ (စေတာဒတမာ ဒဏရာရစစသညမားအား ျပစခသျဖစသည။) ၁၈၆၃ ခႏစ၊ ဇလငလတြင ဗလခပႀကး ဟာမနေဟာပသည ဂကတစဘတ စစေျမျပငမ အျမနလာေရာကၿပး သမၼတႀကး၏ ဆးျဖတခကက ေတာငးခခသည။ ၁၈၆၄ ခႏစတြင အပခ၊ အး၊ ၀ငးဂသည အထးအျမနရထားျဖင ထြကလာၿပးေနာက ‘ေတာနကစစဆငေရး’ မကျမငကယေတြ႔ အေျခအေနက သမၼတႀကးအား တငျပခသည။

လငကြနးသည လေတြၾကားမ သမၼတ ျဖစလာသည။ သသည လေတြထမ သတငးလညး ယသည၊ ပညာလညး ယသည။ ေခါငးေဆာငတငး လပသငေသာအလပက သလပသည။ လေတြႏင မၾကာခဏေတြ႔ျခငးျဖင သတ႔၏အေတြ႔အၾကက မမလပရပအတြက အကးရေအာင အသးခသည။ သသည အလပလပရငး ေလလာသငယတတေသာ သမၼတ ျဖစသည။

- 15 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနးသည ျပညတြငးစစႀကး ၿပးဆးသညအခနအထ စစေျမျပင၌ ရေနဆပင။ သသည ေလာေလာလတလတ သမးပကခေသာ ျပညနယစၿမ႕ေတာ ရစခမြနသ႔ သြားေရာကၿပး စစသညမား၏ ေကြးေၾကာျမးတးသက နားဆငခသည။ ၁၈၆၅ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၉ ရကေန႔ညေနတြင ‘ျမစဘရငမ’ သေဘၤာျဖင ၀ါရငတနၿမ႕ေတာသ႔ ျပနေရာကသည။ ထ႔ေၾကာင အကပမကေကာကၿမ႕၌ ေတာငပငးဗလခပႀကး ေရာဘတအးလးက ေျမာကပငး ဗလခပႀကး ယလစဂရန႔ထ လကနကခလကၿပျဖစေၾကာငး သတငးက ၀ါရငတနၿမ႕တြင ၾကားသရသေတြအနက လငကြနးသည ေနာကဆးလ ျဖစ၏။ သသည ၿမ႕ေတာသ႔ ေရာကေရာကခငး ထးစအတငးပင ႏငငျခားေရး၀နႀကး ၀လဆး၀ဒ၏အမသ႔ တနးသြားသည။ သခရးထြကေနတနး မေတာတဆ အႏရာယေၾကာင အပရာထလေနရေသာ ဆး၀ဒက သြားၾကညျခငး ျဖစသည။

အနာဂတ ေခါငးေဆာငမားသည လငကြနးက စနမနာတငသင၏။ အေတြးအေခၚတစရပက လေတြ လကခေအာငလပရာတြင အထေရာကဆး နညးလမးတစခမာ ယငးအေတြးအေခၚက မမ၏ ေန႔စဥလပရပတငးတြင ထငဟပျပျခငးပင ျဖစသည။ မမ၏ ေခါငးေဆာငမႈ လပနညးလပဟနက ျပသဖ႔အတြက ပရသတ လအပသည။ လကေအာကငယသားမား၏ ပတ၀နးကငထသ႔ ၀ငေရာကျခငး၊ သတ႔ႏင တရငးတႏး ဆကဆျခငးတ႔ျဖင ယၾကညမႈ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင တညစစညးမႈက ရရႏငသည။ ထေရာကေသာ ဆးျဖတခကခႏငရန အခကအလကမနမားက ရရႏငသည။ တက႐က လမႈဆကဆေရး မလပႏငေသာအခါ လယက ေစလႊတျခငးျဖင သတငးမနက ရရႏင၏။

႐ႈပေထြး ေထြျပားေသာ ယေန႔လပငနးခြင အေျခအေနမးတြင မမတ႔အေနျဖင သမၼတ လငကြနးက လကေအာကငယသားေတြႏင သြားေတြ႔ေနဖ႔ အခနမရ ဟ၍ ေခါငးေဆာငအမားစက ဆငေျခေပးေကာငး ေပးၾကလမမည။ ယငးသ႔ဆလငေတာ သတ႔အေနျဖင ‘စစပြ’ေအာငႏငဖ႔အေရး ေ၀လာေ၀းေရာ။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈ ကငစဥ • ရငးလငးစြာ ေရးသား၍ ျပနာေျဖရငးနညးက အၾကေပးေဖာျပပါ။

• သငသည လေတြၾကားတြင မေၾကာကမလန႔ သြားလာေနသညဟ လေတြက ထငပါေစ။

• လကေအာကငယသားမားႏင ေရာငတခင ေတြ႔ဆဆကဆပါ။ တမငစစဥေတြ႔ဆျခငးကသ႔ပင အကးရႏငသည။

• လာေတြ႔ေသာဧညသညမားက မေတြ႔ဘ မၾကာခဏ ျပနမလႊတပါႏင။

• ျပညသ႔ထငျမငခကမား အၿမရေနေအာင ဖနတးပါ။

• ‘လတငး ခးကးခခငသည’ဆျခငးက သတရပါ။

• သင၏ လကေအာကငယသားမား မတတတရပေနႏငလင သငလညး မတတတရပေနႏငသည။ ကယတင နမနာေကာငး ျပပါ။

• စတခရေသာ ေနာကဆးသတငးအခကအလကမနက ရႏငေအာင ႀကးစားပါ။

အခနး ( ၂ )

အမာခ မဟာမတတညေဆာက လငကြနးသည ပဂၢလေရးအရလညးေကာငး၊ လပငနးအရလညးေကာငး အမာခ မဟာမတ တညေဆာကျခငးျဖင လကေအာကငယသားမား၏ ယၾကညေလးစားမႈက ရယသည။ အေျခအေန တစရပတြင သ႔လေတြ ဘယလတ႔ျပနမညဆသညက သသခငသည။ မညသက အလပက ၿပးေအာင လပႏငသလ၊ မညသက ၾကန႔ၾကာေအာင အခနဆြထားသလ၊ ဘယသက ပၿပးေတာသလ၊ ပၿပးစြမးေဆာင

- 16 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ႏငသလ။ သ၏ ျပငးျပေသာ ရညးမနးခကက မညသက မေ၀ အေကာငအထညေဖာႏငမာလ ဆသညက သသခငသည။ သ႔ကလညး သ႔လေတြက သေစခငသည။ သ႔မသာ ဘယလအေျခေနမးတြင သဘယလတ႔ျပနမည ဆသညက သ႔လေတြက သႏငလမမည။ သ႔မသာ သဘာကလခငသည၊ ဘာက ေတာငးဆသည၊ ဘာက လအပေနသည ဆသညက သ႔လေတြက သႏငလမမည။ သဘာလပမည ဆသညက သ႔လေတြက သလင သ႔ထမ ၫႊနၾကားခက ေတာငးခမေနေတာဘ သတ႔ကယတင ကယပင ဆးျဖတခကျဖင လပၾကလမမည။ ဤသ႔ျဖင ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာမႈ ကငးေစႏငသည။ မလပျဖစျခငး ကငးေစႏငသည။

မၾကာမက ျပလပေသာ ေခါငးေဆာငမႈ သေတသန စစတမးအရ အခငးခငး အျပနအလန ဆကဆေရးႏင စညးလးမႈ မရမျဖစလအပေၾကာငး သရရ၏။ ၀ါရငဘငးနစႏင ဘတနာနပစတ႔ ေရးသားေသာ ‘ေခါငးေဆာငမား’ (Leaders) စာအပတြင ‘ေခါငးေဆာငမႈသည ယၾကညမႈက တညေဆာကသည။ ေခါငးေဆာငမားသည အေလးထား ဂ႐စကၾကသည။ စြန႔စားရမႈ အလြနႀကးမား သညတင အျခားသမားက ယၾကညလႊအပတတသည အရညအခငး သတ႔တြငရၾကသည’ဟ၍ ေရးသားထားသည။ ပတာစႏင ၾသစတငတ႔ကလညး သတ႔၏ ‘အေကာငးဆးက စြမကျခငး’ (A Passion For Excellence) စာအပတြင ‘အေလးထား ဂ႐စကျခငးသည အေရးအႀကးဆးျဖစသည’ ဟ၍ လညးေကာငး၊ ‘ယၾကညမႈက စနမနာျဖငသာ ေလလာရရႏငသည’ ဟ၍ လညးေကာငး ေရးသားထား၏။

စတပါလကပါ နားေထာငျခငးျဖငလညး အေလးထားအေရးစကမႈက ရရႏငသည။ ‘ခ႐ငစလာ’ ကမၸဏ၏ေခါငးေဆာင လအငယာေကာကာက သ၏အတပၸတတြင ‘လေတြက နားေထာငတတေအာင သငေပးေနေသာ ဌာနတစခ ေပၚေပါကပါေစဟ၍သာ ကၽြနေတာ ဆေတာငးမေတာသည။ အဆးစြနမာေတာ မနေနဂာေကာငး တစေယာကသည စကားေျပာတတဖ႔ လအပသလ၊ နားေထာငတတဖ႔လညး လအပသည။ တကယဆကသြယေရးဆသညမာ ေျပာၾကားျခငးႏင နားေထာငျခငး ႏစခစလးႏင အကး၀ငေၾကာငးက လအမားပင ေမေနၾကသည’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။

ေအဘရာဟငလငကြနးသည တစဖကသားက နားေထာငသည၊ အာ႐စကသည၊ ယၾကညမႈ ထေထာငသည။ သ၏လကေအာကငယသားအားလးႏင အမာခ ဆကဆေရးရေအာင ႀကးစားသည။ အထးသျဖင ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမား၊ ဗလခပႀကးမားႏင ရငးႏးမႈရေအာင ႀကးစားသည။ အခ႕ကစၥမားတြင အခ႕ ပဂၢလမားက မမအေပၚ အထငေသးျခငးကလညး လငကြနးက ေကာလႊားသည။ ပမာအားျဖင သ၏ ႏငငျခားေရး၀နႀကး ၀လဆး၀ဒသည အစတနးက လငကြနးတြင သမၼတတာ၀နက ေကေကပြနပြန ထမးရြကႏငမည အရညအခငးမရဟ၍ ယဆခသည။ ၿပးေတာ ပဂၢလေရးအရ မနာလမႈကေလးေတြလညး ရခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဆး၀ဒသည ၁၈၆၀ ျပညႏစတနးက ရပတဘလစကငပါတ၀င သမၼတေလာငးအျဖစ တစ,ေျပးေနခေသာလညး ေနာကဆးဆြင သ႔ထက လသနညးေသာ လငကြနးကသာ ေအာငပြခသြားခေသာေၾကာင ျဖစသည။

ဆ၀ဒသည ႏငငျခားေရး၀နႀကးရာထးက လကခၿပေနာက အျခား၀နႀကးအဖြ႔၀ငမား ေရြးခယ ခန႔ထားရာ၌ လငကြနးအား ၾသဇာေပးရန ႀကးစားခသည။ သ႔ေသာလညး သမၼတက ၾသဇာေပးမခ၊ သ႔ဆးျဖတခကအတငး ျပတျပတသားသား ဆကလပသည။ ထ႔ေၾကာင ဆး၀ဒသည စတဓာတကၿပး လငကြနး ကမးသစၥာမဆမ အခနကပင ရာထးမႏတထြကစာတငသည။ သ႔ေသာ လငကြနးသည ကမးသစၥာကနဆၿပး ခကခငးပင ဆး၀ဒထသြားေရာကကာ သ၏မးခစစတဓာတႏင ပငက အရညအခငးက ခးကးေျပာၾကားသည၊ ရာထးမ မထြကရန ေမတာရပခသည။

သမၼတႏငတကြ ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမား တာ၀နထမးေဆာငၿပးေနာက အေစာပငး ကာလမားတြင လညး ဆး၀ဒသည စစေရးကစၥမားႏင ၀နႀကးအဖြ႔က သကယတင ခပကငဥးေဆာငရန အားထတခသည။ သ႔ေသာ ဤအႀကမတြငလညး လငကြနးသည သထငသလ ေပာညသမဟတေၾကာငး သသေဘာေပါက သြားခသည။ ထ႔ျပင ‘ဆမတားခတပ’ မတပဖြ႔မား ႐ပသမးေရးကစၥနင ပတသက၍ ဆး၀ဒက ေတာငပငးေခါငးေဆာငမားႏင လ႕၀ကေဆြးေႏြးခတနးကလညး လငကြနးက လး၀ပယခၿပး ခတပ ကာကြယေရးအတြက အငအားထပျဖညရန ဆးျဖတခသည။ ဤတြငလညး သမၼတသစသည ေခါငးမာၿပး ျပတသားသျဖစေၾကာငး ဆး၀ဒ နားလညသြားခရ၏။ ေနာကကစၥတစရပမာ ၁၈၆၁ ခႏစေနာငးပငးက ေတာငပငးသား ေကာမရငနာႏစဥးပါလာေသာ ၿဗတသပင ‘ထရင’ (Trent) သေဘၤာက ေျမာကပငးက

- 17 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ဖမးဆးမရာ ၿဗတနႏင ထပတကရငဆငရန ဆး၀ဒက လငကြနးက တြနးအားေပးသည။ သညမာလညး လငကြနးက ေခါငးမာသည။ သက ‘တစခနမာ စစပြတစပြသာ ဆငႏႊပါဗ’ ဟ ဆး၀ဒအား သတေပးသည။

ယငးသ႔လင သတ႔ႏစေယာက အစပငးတြင အယအဆခငး ကြခၾကေသာလညး မၾကာခငမာပင မဟာမတေတြ ျဖစလာခၾကသည။ သမၼတသည ၀နႀကး၏အမသ႔ မၾကာခဏ သြားလညၿပး ႏစေယာကသား ရယစရာေမာစရာေတြက အၾကာႀကးေျပာၾကသည။ ႏစေယာကအတ ျမငးရထားစး၍လညး ၿမ႕တြငးၿမ႕ျပင တပဖြ႔မားႏင ခတပမားက စစေဆးၾကသည။ အခငးခငးရငးႏးသြားေတာ ႏစေယာကစလး ႏငငေရးခယခက တညေၾကာငး သလာရ၏။ ဤသ႔ျဖင ေနာကပငးတြင လငကြနး၏မန႔ခြနးမားႏင ေၾကညာခကမားအတြက ဆး၀ဒက အဖးတနအၾကဉာဏေတြ အမားႀကးေပးျဖစခသည။ လငကြနးကလညး ႏငငျခားေရးကစၥမားတြင တတႏငသမ ၀ငမစြကဘ ဆး၀ဒကသာ လး၀လႊအပတာ၀နေပးထားသည။ သညလႏင မၾကာခငမာပင ဆး၀ဒသည လငကြနးအေပၚ သစၥာရေသာ မတေဆြတစေယာက ျဖစလာ ခေတာသည။ ဆး၀ဒက သ႔ဇနးထေပးစာတြင ‘သ႔ရ႕လပႏငစြမးန႔ သတကေတာ ရားပါတယ၊ တကယေတာ တ႔အထမာ သမၼတဟာ အေတာဆးပါပ’ ဟ၍ပင ေရးသားခေလသည။

စတ၀ငစားစရာေကာငးသညမာ လငကြနးႏင အရငးႏးဆး လႏစေယာကလးပင အစတနးက သ႔အေပၚ အဆးအျမငဆးလေတြ ျဖစေနၾကျခငး ျဖစသည။ သတ႔ႏစေယာကစလးသည ၀နႀကးအဖြ႔တြင စြမးေဆာငရညအရဆး ပဂၢလေတြ ျဖစၾက၏။ ပထမပဂၢလက ႏငငျခားေရး၀နႀကး ၀လဆး၀ဒ၊ ဒတယပဂၢလ ကေတာ လကေထာက ကာကြယေရး၀နႀကး အကဒြငစတငတန။ လငကြနးႏင စတငတနတ႔သည ေရ႕ေနဘ၀ ၁၈၅၅ ခႏစကပင စတငေတြ႔ဆခၾကသည။ ထအခနက စတငတနသည နာမညေကာေရ႕ေန တစဥးျဖစသည။ သ႔ေလာကနာမညမႀကးေသာ လငကြနးအား သက ‘သစကလားအပ’ ဟ၍ပင ႏမခေခၚခသည။ လငကြနး သမၼတျဖစလာေသာအခါ သကလညး ၀လဆး၀ဒကသ႔ပင သမၼတတြင ‘သမၼတ ရာထး ထမးေဆာငႏငမည အရညအခငးလး၀မရ’ ဟ၍ ယဆခသည။

စတငတနက မမအေပၚ ယငးသ႔ အထငအျမငေသးေသာလညး လငကြနးသည စတငတနအား သ၏၀နႀကးအဖြ႔တြင ကာကြယေရး၀နႀကးခန႔သည။ အဘယေၾကာငဆေသာ စတငတနသည ယငးရာထးႏင

အသငေတာဆးပဂၢလျဖစသညဟ သက ယၾကညေသာေၾကာင ျဖစ၏။ စတငတနကလညး ယငးရာထးက အားတကသေရာ လကခသည။ မၾကာခငမာပင လငကြနး၏ ဆးျဖတခက မနကနေၾကာငး သရ၏။ လပငးအတြငးမာပင စတငတနသည ကာကြယေရးဌာနက စြမးေဆာငရညျပည၀ေသာဌာနအျဖစ ေျပာငးလပစလကသည။ သသည စစပြႀကးေအာငႏငသညအထ တငးျပညအကးက နာရေပါငးမားစြာ မေမာတမး ႀကးပမးထမးေဆာငခ၏။

ေစာေစာပငးတြင စတငတနႏင ဗလခပႀကး ေဂာမကလလနတ႔သည မတေဆြျဖစခၾကၿပး ႏစေယာကစလးပင လငကြနးအေပၚ ျပငးျပငးထနထန မေကမနပ ျဖစခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ေနာကပငးကေတာ (သ လကေထာကကာကြယေရး၀နႀကးဘ၀မ ကာကြယေရး၀နႀကး ျဖစလာၿပး သညေနာက) စတငတနသည မကလလနအေပၚ မႏစသကမႈ ႀကးထြားလာခသည။ မကလလန၏ ေႏးေကြးေသာ ေသနဂၤဗဟာေၾကာင ျဖစသည။ တစခနတညးတြင လငကြနးသည ယခငက သထငခသလ လရႊငေတာတစေယာက မဟတေၾကာငး၊ တကယက စြမးေဆာငရညရေသာ ေခါငးေဆာငေကာငး တစဥးျဖစေၾကာငး သလာခရသည။ အျပနအလနအားျဖင လငကြနးကလညး စတငတနက နားလည လာသည၊ ေလးစားလာသည၊ ျမတႏးလာသည။ စတငတနသည အျပငပနးအားျဖင ခကထနမာေၾကာ သေယာငရေပမယ အတြငးစတက ႐းသားသည၊ သစၥာရသည၊ ၿပးေတာ အပခပေရးသမား ေကာငးတစဥးလညး ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာငလညး လငကြနးသည စတငတနအား ကာကြယေရး၀နႀကးဌာနက သ႔စတႀကက စမအပခပေစျခငးျဖစသည။ မၾကာခဏဆသလပင လငကြနးသည စစရာထးခန႔ထားေရးႏင ပတသကေသာ စာရြကစာတမးေတြ တစပတစေခါငးႀကးက ဖတပငမဖတၾကညဘ လကမတထးေပးတတ၏။ သက စတငတန၏လကမတပါလင စတခယၾကညသည။ ယငးသ႔လင သတ႔ႏစေယာကသည အလြနရငးႏး ခငမငလာခၾက၏။ ၁၈၆၅ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၉ ရကေန႔ ညေနတြင ၀ါရငတနသ႔ လငကြနးျပနေရာကလာေသာအခါ အကပမကေတာကၿမ႕၌ ဗလခပႀကး ေရာဘတအးလး လကနကခလကၿပဟေသာ သတငးႏငအတ စတငတနက လငကြနးအား ဖကယမးႀကဆခသည။ လငကြနး ကြယလြနေသာအခါတြင ‘ အခဆရင သဟာ သမငး၀ငပဂၢလႀကး ျဖစသြားခၿပ’ ဟ၍ ေျပာခသမာလညး စတငတနပငျဖစသည။ ေနာငအခါ

- 18 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနး၏သား ေရာဘတကလညး ‘၀ါရငတနမာ ေဖေဖဆးၿပးတေနာက ၁၀ ရကေကာေကာ ကၽြနေတာ တကခနးက သ မနကတငး ေရာကလာတတတယ။ အဒလ ေရာကလာတငးလညး စကားတစခြနးမမေျပာဘ အေတာၾကာၾကာ ငေနၿပးေတာမ စကားစေျပာတယ’ ဟ၍ ျပနလညေျပာၾကားခဖးသည။

ယေန႔ ေခါငးေဆာငမားသည လငကြနး၏ နမနာကၾကည၍ သငခနးစာတစခမဟတ ႏစခရႏငသည။ လကေအာကငယသားမားႏင ရငးရငးႏးႏး ဆကဆေနထငျခငးျဖင ပဂၢလေရး ပဋပကၡႏင မေကနပခကေပါငးမားစြာက ေကာလႊားႏငသည။ ေနာကလကမားက သတ႔၏ေခါငးေဆာငသည တညၾကညျပတသားသည၊ တာ၀နေကသညဟျမငလင သတ႔က ေခါငးေဆာငက ေလးစားလာၾကလမမည၊ ယၾကညအားကးလာၾကလမမည။ လငကြနး၏ လပနညးလပဟနသည လတငးအတြကေတာ အလပ ျဖစလမမညမဟတ။ အခ႕အမႈထမးေတြက ဘယလမ စညး႐း၍မရဘ ရေနလမမည။ သ႔ေသာလညး အမားစ (အထးသျဖင အရညအခငးရၿပး ႐းသားသမား) ကေတာ အလပျဖစမာ ေသခာ၏။ ဤခဥးကပနညး အလပမျဖစဟ ယဆသအမားစမာ ေနရာမားသ႔ ေရာကရေနသမား ျဖစေကာငး ျဖစလမမည။

လငကြနးသည လကေအာကငယသားမားႏင ဆကဆရာတြင ေအာငျမငမႈ ရသလ မေအာငျမငမႈလညး ရ၏။ ထငရားေသာ ျဖစရပတစခမာ ‘နပလယကေလး’ (Young Napoleon) ဟ၍ ထငရားေသာ ဗလခပႀကး ေဂာဘရငတန မကလလနႏင ဆကဆေရးျဖစသည။ (လငကြနး၏ အစအစဥျဖင) ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလစေကာ အၿငမးစားယေသာအခါ ဗလခပႀကး မကလလနအား တပမေတာဥးစးခပအျဖစ ခန႔ထားသည။ မကလလနသည ပတမက တပမးဘ၀တနးက ေကနပစရာ ေကာငးေလာကေအာင မထမးေဆာငခေသာလညး ဤလငယဗလခပ၏ စညး႐းေရးႏင သငၾကားေရးစြမး မညက လငကြနးက ယၾကည၏။ သ႔က တပသားေတြက အလြန သေဘာကၾကသည။ လငကြနးကလညး ထအခကကပင အလြနသေဘာကသည။

မကလလနအား ရာထးတးျမႇငခန႔ထားေသာ ၁၈၆၁ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလတစရကေန႔တြငပင သမၼတႀကးသည ဗလခပႀကးအမသ႔ အလညအပတသြားေရာကၿပး ရာထးသစတာ၀နႏင ပတသက၍ ဖခငတစဥးသဖြယ ဆးမစကားေျပာသည။

‘ရာထးတးလာတအတြက လကရ တပမးတာ၀နအျပင တပမေတာႀကး တစခလးရ႕ တာ၀န လညး တးလာၿပ’

သက ယငးသ႔ေျပာေတာ မကလလနက - ‘အဒါေတြ အားလး ကၽြနေတာလပႏငပါတယ’ ဟ ျပနေျပာသည။

သ႔ေသာ လငကြနးကေတာ စတမခ။ သသည ဗလခပႀကးသစ၏ ဌာနခပသ႔သာမက အမသ႔လညး မျပတသြားလညသည။ အလပကစၥႏင ပတသက၍လညး လမးၫႊနသည။ ရယစရာေမာ စရာေတြလညး ေျပာသည။ သမၼတႀကးက ဗလခပႀကးအား အမျဖေတာသ႔ ဆငမေခၚ၊ သကယတင ဗလခပႀကးထသြားသည။ ဤသညမာ ဗလခပႀကးအား အေရးပါေသာ ပဂၢလအျဖစ ေလးစားသမႈ ဆကဆျပမျခငးျဖစ၏။ စစေရးဆငရာ အစညးအေ၀းမားစြာသ႔လညး သမၼတႀကးကယတင တကေရာက ကာ နားေထာငသည၊ ေဆြးေႏြးသည၊ လအပသည ၫႊနၾကားခကမားေပးသည။ သ႔ေသာ ေနာကဆး ဆးျဖတခကကေတာ ဗလခပႀကးကပင ခမတေစသည။ ဤသညက သမၼတႀကးက ေနရာ တကာတြင ၀ငစြကသညဟ မကလလနက ယဆသည။ သမၼတႀကး ဘာေၾကာင ယငးသ႔လပေနေၾကာငး သလး၀ သေဘာမေပါက။ တစႀကမတြင ေဆြးေႏြးပြ၌ သမၼတႀကးက စစဆငေရးႏငပတသက၍ အၾကေပးေျပာၾကား ၿပးသညေနာကတြင မကလလနက အေရးပါေသာ တပမေတာအရာရႀကး တစဥးအား ‘သမၼတႀကးက အလကား ၀င႐ႈပေနတာပ’ ဟ၍ေတာင ေျပာခသညဟ ဆသည။

သညလႏင လေပါငးေတာေတာၾကာသြားခသညတင ဗလခပႀကးသည ကယပင ဆးျဖတခက ျဖင ထထေရာကေရာက ဥးမေဆာငႏငဘျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင သမၼတက ဖအားေပးေသာ ၫႊနၾကားခက ေတြ ပ၍ေပးလာရသည။ ဤသညက ဗလခပႀကးက မႀကက၊ သမၼတက ကဏၬေကာစလပခငလာသည။ အ႐အေသမခငလာသည။ သသာေသာျဖစရပတစခမာ တစညတြင သမၼတႀကးႏငတကြ ႏငငျခားေရး

- 19 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

၀နႀကးဆး၀ဒ၊ အတြငး၀န ဂၽြနေဟးတ႔ သးဥးသား ဗလခပႀကး၏အမသ႔ သြားလညၾကသည။ ဗလခပႀကး မဂၤလာေဆာငတစခသ႔ သြားေနေၾကာငး၊ မၾကာခင ျပနလာမညျဖစေၾကာငး အမေဖာက ေျပာသည။ ထ႔ေၾကာင သတ႔သးဥး ဧညခနးတြင ထငေစာငေနၾကသည။

ေနာကတစနာရခန႔တြင ဗလခပႀကး ျပနေရာကလာသည။ သမၼတႀကးတ႔ ထငေစာငေနေၾကာငး အမေဖာက သတငးေပးသည။ သ႔ေသာလညး ဗလခပႀကးသည လး၀ဂ႐မစကဘ ဧညခနးကျဖတၿပး အေပၚထပ တနးတကသြားသည။ ဆး၀ဒႏင ဂၽြနေဟးတ႔ ေတာေတာေဒါသ ထြကမၾကသည။ သ႔ေသာ သမၼတႀကးကေတာ ဘယလမ မခစားရသလ ထငရ၏။ သက လငယျဖစသ ဂၽြနေဟးအား ‘ဒလအခနမးမာ အစဥအလာ ယဥေကးမႈစညးကမးေတြ၊ ဂဏသကၡာေတြက အဓကမထားတာ ပေကာငးပါတယ’ ဟ၍ပင ေျပာလကေသးသညဆ၏။ ထအခနမစ၍ သမၼတႀကးသည ဗလခပႀကးထ မသြားေတာဘ ဗလခပႀကး ကသာ အမျဖေတာသ႔ ဆငေခၚေတာသည။

သ႔ေသာလညး သတ႔၏ ဆကဆေရး ဘ၀တစေလာကလးတြင လငကြနးသည စတငတနႏင ဆး၀ဒတ႔က ဆကဆသလပင မကလလနကလညး ေလးစားသမႈျဖင ဆကဆသည။ လငကြနးက မကလလနက နားလညသည၊ မကလလနကလညး လငကြနးက နားလညသည။ သ႔ေသာလညး သတ႔ႏစဥး၏ မဟာမတဘ၀သည တစသမတတညးမရ၊ အေကာငးေရာ၊ အဆးေရာ ျပညႏကေနသည။ ယငးအတြက သမၼတႀကး အထးစတမခမးသာျဖစခရ၏။ ေအာကလႊတေတာႏင အထက လႊတေတာ အမတမား မကလလနအား ေရ႕တနးစကမကႏာက မထနးႏငဟ ေ၀ဖနၾကသည။ သမၼတႀကးက သ႔ဗလခပႀကးဘကမ ေရ႕ေနလကၿပး အကာအကြယေပးသည။ သ႔တငေအာင မကလလနက သ႔အစြမးအစက ေဖာထတမျပႏငခ။ သ႔ေသာလညး သက သမၼတႀကး၏ ေထာကခမႈကေတာ အေလး အနကထားသည။ (သမၼတႀကး၏သား ကြယလြနၿပးေနာက မၾကာမရကပငးအတြငး) ၁၈၆၂ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ ၂၂ ရကေန႔က သမၼတႀကးထေပးပ႔ေသာစာတြင ‘…လြနခေသာ လအနညးငယအတြငးက သမၼတႀကးဟာ ကၽြနေတာအေပၚ သပၿပးၾကငနာတ မတေဆြေကာငး ျဖစပါတယ၊ ကၽြနေတာကယကၽြနေတာ အားငယေနခနမာ သမၼတႀကးရ႕ ယၾကညမႈေၾကာင ကၽြနေတာ အားတကလာခရပါတယ’ ဟ၍ မကလလနက ေရးခသည။

သ႔ေသာလညး အေျခအေနအရ မလပမျဖစေသာေၾကာင လငကြနးသည မကလလနအား တာ၀နမ ႐ပသမးခရ၏။ ေနာကေတာ ၁၈၆၄ ခႏစ၊ သမၼတေရြးေကာကပြတြင မမ၏ဗလခပႀကးေဟာငးသည မမ၏ၿပငဘကျဖစေနေၾကာငး လငကြနး ေတြ႔ၾကရေလသည။ ယငးသ႔ ျဖစရျခငးမာလညး ဗလခပႀကးႏင လငကြနးတ႔၏ ‘ေကာငးေတာက ပဋပကၡ’ က စာနယဇငးေတြကေဖာထတၿပး ဗလခပႀကးအား ေျမႇာကေပးၾကေသာေၾကာင ျဖစ၏။ သ႔ႏင သသည ဒမကရကတစပါတ၀င သမၼတေလာငး ျဖစလာခသည။ သ႔ေသာလညး ေရြးေကာကပြကေတာ လလႀကး ႐ႈးနမခရ၏။ မကလလနႏင ဆကဆေရး မေအာငျမင ရျခငးအတြက လငကြနးအေနျဖင ေတာေတာခစားရသည။ သ႔ေသာလညး သသည သ႔သကၡာကေတာ အၿမတမး ထနးခ၏။ ဤေနရာတြင သငခနးစာယသငသညမာ အမာခ မဟာမတတညေဆာကေရးက ဘယေတာမ လကမေလာဖ႔ပင ျဖစသည။ လငကြနးသည မကလလနႏင ဆကဆေရး မေျပလည ခေသာလညး ဆး၀ဒတ႔၊ စတငတနတ႔ႏငေတာ ေကာငးေကာငးႀကး ေျပလညခသည။

လငကြနးသည အျခားဗလခပႀကးမားႏငလညး ေျပလညေအာင ဆကဆႏငခသည။ သတ႔က လငကြနး၏ စစေရးဆငရာ ေျပာငးလခကမားက မႀကကၾကေသာလညး သ႔ဆးျဖတခကကေတာ ေလးစားၾက၏။ တစခါက ဗလခပႀကး အမဘ႐စဘနးဆဒက သ႔႐းအဖြ႔၀ငမားအား ‘ဒကမာၻေျမျပငမာ အ႐းသားဆး လတစေယာကရတယဆရင အဒလဟာ ေအဘရာဟငလငကြနးပ ျဖစမာပ’ ဟ၍ ေျပာခဖး သည။ ၁၈၆၄ ခႏစ သမၼတေရြးေကာကပြတြင လငကြနးႏငၿပငေရြးရန ရပတဘလစကင ပါတ၀ငအခ႕က ဗလခပႀကး ၀လ႐စကရန႔စအား တကတြနးေတာ ဗလခပႀကးက ‘သဟာ ေနရာမန လမနပ’ ဟ၍ ျပနေျပာခသည။ ဗလခပႀကး ယလစဂရန႔ပငလင လငကြနးအေနျဖင သမၼတ လပခငစတရေနသမ သ ဘယေတာမ ၀ငမၿပငဟ၍ အျပတျငငးခ၏။

သမၼတလငကြနးသည အလပမားေသာလညး သ႔လေတြ ဘာေျပာၾကသညက စတရည လကရည နားေထာငရန အျပငထြကဖ႔ ႀကးစားၿပး အခနယခသည။ ထ႔ေၾကာငလညး လေတြ၏ ယၾကညေလးစားမႈက ရရချခငးျဖစ၏။ စးပြားေရးလပငနး လပေနသမားလညး အတတပငျဖစသည။ သငသည အေျခခအေရးႀကးေသာ ပဂၢလမားႏင အဆကမျပတ ကးလးဆကဆမႈရေနလင ထအခက ကပငလင ၿပငဘကက ေအာငနငေစမည အခြငအလမးက သငအား ေပးလမမည။ စားသးသအေၾကာငး

- 20 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ကနပစၥညးအေၾကာငးက ရငးရငးႏးႏး သသမားသာလင ေအာငပြခႏငမညျဖစ၏။ စားသးသမားသည သတ႔၏အယအဆ၊ သတ႔၏ခစားခကမားကေပးရန အၿမတမး အဆငသငရၾကသည။

မဟာမတဖြ႔ရာတြင လငကြနး၏ေအာငျမငေရး လ႕၀ကခကတစခမာ လ႔သဘာ၀က ေလးေလးနကနက နားလညျခငးျဖစ၏။ ဤအခကႏငပတသက၍ ‘နယးေယာက ဟယရယလဒ’ (New York Herald) သတငးစာႀကးက ‘႐းစငးေသာ ပကတဉာဏ၊ ၾကငနာတတေသာ စတထား၊ ေျဖာငမတတညၾကညေသာ သမာဓႏင အားနညးေသာ လ႔သဘာ၀က အတြငးအျပင အေသးစတ သျခငးတ႔ေၾကာင အျခားသမား စပစပျမပသြားႏငေလာကေသာ အခကအခမားက သေကာလႊားႏငချခငး ျဖစသည’ ဟ၍ ၁၈၆၄ ခႏစက ေရးသားခသည။

လငကြနးသည လေတြ၏ ပငကအတြငးစတက နားလညသည။ အကပအတညးထတြင သတ႔ ဘယလတ႔ျပနတတသည ဆသညကလညး သသည။ ထ႔ေၾကာငလညး သသည လအမားက သရေဘာေၾကာငသညလပရပဟ ယဆေသာကစၥမားကပင ေဗြမယဘ ခြငလႊတချခငးျဖစ၏။ သသည ျပညတြငးစစအတြငးက ထြကေျပးေသာ တပသားေပါငးမားစြာတ႔အား အျပစမယဘ ခြငလႊတခသည။ သ႔ေသာလညး သ႔အား လေတြ ခစခငလာေအာင တမငျပလပျခငးမဟတ။ သသည ပငကဗဇအားျဖင ၾကငနာသနားတတသ၊ ေမတာတရားႀကးမားသ ျဖစေသာေၾကာင သဘာ၀အားျဖင ျပလပျခငးသာျဖစ၏။ ဘယလပငျဖစေစ ၾကငနာသနားတတေသာ၊ ခြငလႊတတတေသာ ေခါငးေဆာငက လတငးယၾကည ေလးစားသညကေတာ အမနပင။ စငစစအားျဖင ယၾကညေလးစားမႈသည ေကာငးမြနေသာ လမႈဆကဆေရး အတြက အဓကအတျမစပငျဖစသည။

လ႔သဘာ၀က နားလညေသာ အရညအခငးသည လငကြနးအား လမႈဆကဆေရးတြင အေထာကအကျပခသလ ႏငငတကာဆကဆေရးတြငလညး အေထာကအကျပခ၏။ ဥပမာ - ၁၈၆၁ ခႏစက ၿဗတသပင ‘ထရင’ သေဘၤာကဖမးဆးသညကစၥႏင ပတသက၍ ၿဗတနႏင အေမရကန ျပညေထာငစတ႔ အခငးမားခရာတြင သမၼတ၏ အတငပငခ ပဂၢလအမားစကပင ပဋပကၡ ပမႀကးထြားလာၿပး

ႏစႏငငအၾကား စစမးျဖစပြားမညက အလြနစးရမေနၾက၏။ ထအခါ လငကြနးက သ႔၀ါသနာအတငး ပတပတစကေလး တစပဒက ေျပာျပသည။

‘ကပမတမပါေသးတယ၊ ကပ လငယဘ၀တနးက ကပအမေနာကေဖးမာ သးျခားျခစညး႐း ကာထားတ လယကြငးႏစခ ရတယ။ လယကြငးတစခစမာလညး ဧရာမ ေခြးထးႀကး တစေကာငစ ရၾကတယ၊ အဒ ေခြးႀကးႏစေကာငဟာ တစေန႔လး ျခ႐းတစေလာက ေခါကတ႔ေခါကျပနေျပးရငး တစေကာငကတစေကာင သြားၿဖၿပး မာနဖလက၊ ေဟာငလက လပေနၾကတယ။ တစေန႔မာေတာ ျခစညး႐းက အေပါကတစေပါကေရ႕က ႏစေကာငစလး တစၿပငတညး ေရာကလာၾကတယ။ အေပါက ကလညး ႏစေကာငစလး ၀ငလ႔ရေအာင ကယတယ။ ကငး . . . ဒေတာ အဒေခြးႏစေကာင ဘာလပၾကတယလ႔ ထငပါသလ’

‘ႏစေကာငစလး ခာခန ေနာကျပနလညၿပး ဆန႔ကငဘကက ဥးတညရာက သတေျခတင ေျပးသြားၾကတယ။ အဒေတာ အခကစၥမာလညး ၿဗတနန႔ အေမရကနတ႔ဟာ အဒေခြးႀကး ႏစေကာင အတငးပါပ’

လငကြနး၏စကားသည လကရအေျခအေနမနက ပငကအသဉာဏျဖင နားလညမႈရေၾကာငး အထငအရား ေဖာျပသည။ ေခတသစေခါငးေဆာငမားအေနျဖင လ႔သေဘာ၊ လ႔မေနာက လငကြနး နားလညသလ ပငကအသဉာဏျဖင ထးထြငးနားလညဖ႔ လြယလမမညမဟတ။ သ႔ေသာ ယငးအတြက စးရမမေနပါႏင။ အနမဆးအားျဖင ယငးဘာသာရပက အေလးေပးေလလာျခငးျဖင အကးထးရရႏင၏။ ေနာကဆးေတာ စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ အေရးအႀကးဆး ပငဆငမႈမာ အမႈထမးမားပင ျဖစသည။ သ႔ဆလင အမႈထမးမား အလပက ႀကးစားမလပခငၾကသည အေၾကာငးကသရန ဘာေၾကာင အခနႏငပကဆ အကနမခၾကသနညး။ ဘ၀အလႊာစမ ေခါငးေဆာငတငးသည ဤအခကက အေလး အနကထား၍ မမတ႔၏ ေနာကလကငယသားမားအေၾကာငးက ေခးခါးအမ နားလညေအာင ႀကးစားသင၏။ ထသ႔မ မဟတလင ၎တ႔အား ေနာကလကငယသားမားက ေခါငးေဆာငမႈအရညအခငး မရသမားအျဖစ သတမတၿပး စြန႔ခြာသြားၾကမညမာ ကနးေသျဖစသည။

- 21 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • တစႀကမတြင စစပြတစပြသာ ဆငႏႊပါ။

• လကေအာကငယသားမားက သငအား ျပတသားသ၊ တညၾကညသ၊ တာ၀နက ေကပြနစြာ ထမးေဆာင သဟ၍ ယၾကညလာေအာင ႀကးစားပါ၊ သတ႔က သငအား ယၾကညေလးစားလာလမမည။

• အစဥအလာ ယဥေကးမႈစညးကမးႏင ပဂၢလေရးသကၡာတ႔က တစခါတစရ ‘ေဘးခတ’ထားရ၏။

• လ႔သေဘာ လ႔မေနာက နားလညေရးအတြက အခနႏငပကဆ ရငးႏးျမႇပႏပါ။

• လ႔အျပအမက အတငးအတာတစခအထ ျပျပင၍ရႏငေသာလညး လ႔သဘာ၀က ေျပာငးလ၍ မရႏငေၾကာငး သတရပါ။

• သနားၾကငနာျခငး၊ ဂ႐စကျခငးသည ေကာငးမြနေသာဆကဆေရးက ေဖာေဆာငေပးႏငသည။

• ေမာလငခကကနဆးလင စတဓာတကသည။

အခနး ( ၃ ) အမန႔မေပးဘ ေဖာငးဖစညး႐း သမၼတ ေအဘရာဟငလငကြနးသည ျပညသလထႏင အၿမတမး လကပြနးတတး ေနထငရငး သ၏အဓက ရညမနးခကႀကးျဖစေသာ ျပညေထာငစႀကးမၿပကြေရးက ႀကးပမးသည။ သသည ျပညသ လထႏင အေရာတ၀ငေနရသညက စတ၀ငစားသည။ သ႔မာ လတနးစား အလႊာအသးသး၏ ယၾကည ေလးစားမႈက ရယႏငသည အရညအခငး ရသည။ သသည အကပအတညးထတြင တညၿငမစြာ ေနႏငသည။ ကယကယက ယၾကညမႈရသည။ ခငမငစရာ အမအရာ၊ ပြငလငး႐းသားမႈႏင စကားေျပာ ကၽြမးကငမႈတ႔ေၾကာင အျခားသမားအေပၚ ၾသဇာေညာငးသည။

ရနလေသာ စာနယဇငးအခ႕တ႔က စြပစြသလ လငကြနးသည အာဏာရငမဟတ။ သသည ျပတသားေသာလညး ဘယေတာမ အမန႔မေပး။ ေခါငးေဆာငတစေယာကသည မမ၏ ေနာကလက ငယသားမားအား အမန႔ေပးအပခပလင ထလပရပသည အာဏာရငလပရပျဖစ၏။ လငကြနးသည အျပအမအားျဖင၊ သေဘာတရားအားျဖင ေဖာငးဖစညး႐းတတေသာ ေခါငးေဆာငသာ ျဖစ၏။

လငကြနးသည သမၼတ မျဖစမက ႏငငေတာဥပေဒျပအဖြ႔၀င၊ ေရ႕ေနႏင လႊတေတာ အမတ အျဖစျဖင အလြနေအာငျမငခသည။ ယငးသ႔ေအာငျမငခရျခငး အဓကအေၾကာငးရငးမာ သ၏ ေဖာငးဖစညး႐းမႈစြမးရညပင ျဖစသည။ အသက ၂၇ ႏစအရြယ ၁၈၃၆ ခႏစက အလႏြကစျပညနယ ဥပေဒျပအဖြ႔၀ငအျဖစ အမႈထမးေနစဥ သက ျပညနယ၏ၿမ႕ေတာက လကရ ‘ဗနဒါလယာ’ အစား ‘စပရငးဖးလဒ’ က ေျပာငးလသတမတရန စမကနးတစရပက ေဖာထတသည။ ထစဥက သ၏စတရညမႈႏင ေဖာငးဖစညး႐းမႈစြမးရညေၾကာင ႏငငေရးလပၾကမႈတစရပက ဖယရားပစႏငခသည။ ေရ႕ေနဘ၀ေရာက လာေသာအခါတြငလညး အမႈသညမားကသာမက တရားသႀကးမားႏင ခသမာဓလႀကးမားကပါ ေအာငျမငစြာ ေဖာငးဖစညး႐းႏငခ၏။ ၁၈၅၀ ျပညႏစက ဥပေဒသငတနးပ႔ခခကတစခတြင ၄၁ ႏစအရြယ အနာဂတသမၼတေလာငး လငကြနးသည ‘တစဖကႏငတစဖက တရားၿပငဖ႔ မႀကးစားပါႏင။ အခငးခငး ညႇႏႈငးေစစပႏငေရးအတြက တစဖကလက တတႏငသမ ေဖာငးဖစညး႐းပါ’ ဟ၍ ေရးသားခသည။ ၁၈၄၂ ခႏစက ‘စပရငးဖးလဒ ၀ါရငတန အရကေသစာေရာငၾကဥေရးအသငး’ သ႔ ေပးပ႔ခေသာ သ၀ဏလႊာတြင လညး ေဖာငးဖစညး႐းေရးႏင ပတသကေသာ သ၏ဒနက ထငရားစြာ သျမငႏငသည။

လအမားအေပၚတြင ၾသဇာသကေရာကရနအတြက ေစတနာပါေသာ ေဖာငးဖစညး႐းေရးက အသးျပသငသည။ ‘ပားရညတစစကသည သညးေျခရည တစဂါလထက ယငေကာငမားမား ပ၍ ဖမးႏင၏’ ဟေသာ ေရးစကားရသည။ ထစကားသည လေတြအတြကလညး မနသည။ တစဖကသားအား မမအလသ႔ ဆြေဆာငလလင မမသည ထသ၏ မတေဆြေကာငးျဖစေၾကာငး သယၾကညေအာင ပထမဥးစြာႀကးစားပါ။ ယငးမာ သ၏ႏလးသားက ဆြယသမးသြငးႏငသည ပားရညတစစကပင ျဖစ၏။

- 22 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အမန႔ေပးျခငး၊ အငအားကသးျခငး၊ အတငးအကပျပျခငးတ႔သည အာဏာရငလပရပ၊ ဖႏပသလပရပျဖစသညဟ လငကြနးက ခယသည။ ယငးတ႔သည လတစဥးခငးစ၏ အေျခခ အခြငအရးမားက ခးေဖာကသည။ လ႔သကၡာ၏ အေျခခအႏစသာရက ဖကဆးသည။ လငကြနးသည ဤအခကက အလြနအေလးအနကထားသည။ သသည သတစပါးက သ႔က ဆကဆေစလသည အျပအမအတငး သကလညး သတစပါးက ျပမဆကဆသည။

လငကြနးသည ေဖာငးဖစညး႐းျခငး အတတပညာက အေစာႀကးကတညးကပင ေလလာ ခသည။ ကၽြမးကငေအာင ႀကးစားခသည။ ႏငငေရးေလာကသ႔ ၀ငေရာကလာေသာအခါ ယငးအရညအခငး က မဆႏၵရငမားႏင ဆကသြယေရးတတားအျဖစ အသးခခသည။ သက ေငြ၀ယကၽြနစနစက ဆန႔ကငေဟာေျပာသည။ ထအခါ ျပညသအားလးႏင တစသားတညး ျဖစသြားသည။ အတငးအကပ ခငးျခငးက ဘယသမမႀကက။ မမအလပ၊ မမအယအဆက မမအထငႀကးျခငးသည လ႔သဘာ၀ ျဖစသည။ ဤအခကက လငကြနး ေလးနကစြာ သေဘာေပါကသည။ ဤအခကသည ေခါငးေဆာငလပမညလတငး သေဘာေပါကရမညအခက ျဖစသည။ လငကြနးသည မန႔ခြနးေျပာရာတြငလညးေကာငး၊ စာေရးရာတြင လညးေကာငး ဤအခကက အဓကထားသည။ သေျပာခေသာ စကားမားက သကေသခေန၏။

‘တျခားလတစေယာကက သ႔ဆႏၵမပါဘ ဘယသမ မအပခပသငဘး’ ‘ေႏာငႀကးတညးခရတဘ၀ (ေငြ၀ယကၽြနဘ၀)က ကယတင၀ငၿပး ခစားၾကညၾကစမးပါ’ ‘လ႔ယဥေကးမႈ၏ ရညရြယခကမာ လ႔အဆငအတနးက ျမႇငတငရန ျဖစသည’ လငကြနးသည သမၼတျဖစလာသညအခါတြငလညး အဆပါ သေဘာတရားက နစၥဓ၀ လကနာကငသး၏။ ပြငလငးမႈ၊ ယၾကညစြာ တာ၀နလႊေပးမႈ၊ ၫႊနၾကားမႈတ႔ျဖင လတစဥးခငးစ၏ ပးေပါငးပါ၀ငမႈက ရယသည။ စတဓာတေရးရာ အားေပးမႈျပသလ ေငြေၾကးအကအညကလညး တတႏငသမေပးသည။ ႏငငေတာအေရးႏင ပတသကေသာ ဘယကစၥမးမဆ တငပငညႇႏႈငးၿပးမ ေဆာငရြကၾကရန၊ ဌာနတစခႏငသကဆငေသာကစၥက ထဌာန၏အႀကးအကႏင မတငပငဘ မျပလပၾကရန ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားအား အၿမတမး သတေပးေလရသည။ အလားတပင ဗလခပႀကးမားအားလညး သ

အၿမတမး ကညအားေပးသည။ အထးသျဖင ဇဇာေၾကာင အခနဆြတတျခငးအတြက မၾကာခဏ ေ၀ဖနခရေသာ ဗလခပႀကး ေဂာမကလလနကပင လငကြနးက အျပစမျမငဘ အကာအကြယ ေပးလကေသး၏။ ပမာအားျဖင ၁၈၆၁ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၆ ရကေန႔ညေနတြင အထက လႊတေတာအမတသးဥး ‘အမျဖေတာ’ သ႔ေရာကလာၿပး စစပြက အရနအဟနျမႇင၍ အျပတတကရန မကလလနအား တြနးအားေပးဖ႔ သမၼတထ ေတာငးဆၾကသည။ သ႔ေသာလညး လငကြနးက သ႔ဗလခပႀကးဘကမ ကာကြယေျပာဆကာ လႊတေတာအမတမားက ျပနလႊတလကသည။ သတ႔ ျပနသြားၿပးေနာက သမၼတႀကးသည ဗလခပႀကး၏အမသ႔ သြားေရာက၍ အၾကာႀကး ေဆြးေႏြးသည။ ေနာကဆးတြင သက ဗလခပႀကးအား ‘ေမာငရငဘကက အဆငသငမျဖစေသးသမ ကပတ႔ လး၀မတကဘး’ ဟ ေျပာလကေလသည။ တစခါကလညး ‘မကလလန ေအာငပြခတအထ သ႔ျမငးက ကပထနးထားမယ’ ဟ၍ သမၼတႀကးက ေျပာခဖးသညဆ၏။

မကလလနက သ႔ကယသ အထငႀကးသည။ သ အားလးလပႏငသညဟ ခယထားသည။ သ႔ေသာလညး သမၼတႀကးကေတာ သအားလးမလပႏငေၾကာငး ေကာငးေကာငးသသည။ သက သ႔ဗလခပႀကးတငး ကယအားကယကးေစခငသည။ ကယတာ၀န၊ ကယအာဏာက အျပညယၿပး ကယနယေျမအသးသးက ႏငနငးစြာ ထနးေစခငသည။ သ႔မသာ ေတာငပငးတပမားက အျပတတကႏငမည ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ဗလခပႀကးေတြအမားစက ကယတာ၀နကယ ပငပငႏငႏင မယႏငၾက။ အဓကအေၾကာငးရငးမာ သတေရာ၊ အရညအခငးပါ မရေသာေၾကာင ျဖစ၏။ ထ႔ေၾကာင သမၼတႀကး ကယတင ဒငခၿပး တာ၀နယေနရ၏။

သ႔ေသာ လငကြနးစတႀကက ဗလခပႀကးတစဥးေတာ ရသည။ အျခားသမဟတ၊ ယလစဂရန႔ျဖစသည။ ဂရန႔အား တပမေတာဥးစးခပအျဖစ ၁၈၆၄ ခႏစ၊ မတလ ၁၀ ရကေန႔တြင ခန႔သည။ ဂရန႔သည ျပညတြငးစစျဖစစက တငနကဆးျပညနယတြင တကပြေတြ ဆကတကေအာငပြခခသည။ ဗစဘတတြငလညး အေရးပါေသာ တကပြႀကးတစပြႏငခသည။ ထ႔ျပင သသည မစၥစၥပတပမဟာႏင အေနာကပငးတငး တပမဟာတ႔က ကငခစဥကလညး သ၏ သတႏင တကရညခကရညက ေကာငးေကာငးႀကးျပႏငခသည။ ထ႔ေၾကာငလညး လငကြနးက ‘ဂရန႔ဟာ ကပအဖ႔ေတာ ပထမဆး

- 23 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ဗလခပႀကးပ၊ တျခားပဂၢလေတြကေတာ သၾကတအတငးေပါ၊ သတ႔က ကပကပ ဗလခပႀကး လပေစခငၾကတယေလ၊ အခေတာ ကပမပါဘ ေရ႕ကသြားမယ လတစေယာကရတာ ၀မးသာစရာပ’ ဟ၍ ေျပာချခငးျဖစ၏။

လငကြနးအေနျဖင ဂရန႔လ ဗလခပႀကးတစေယာက ေပၚေပါကလာေအာင ေစာငေနချခငးသည အကးရပါသလား။ အစတနးက သ ဘယလမား စတကးမခမညထငပါသလ။ စစဆငေရးတစခလးက သကယတင ႀကးကငအပခပႏငလမမညဟ ယဆပါသလား။

ယငးသ႔ လပခလင သ လလႀကး ႏာေခါငးကညေပြ႔ ေတြ႔ရမညမာ ေသခာ၏။ အဘယေၾကာင ဆေသာ အျခားအေရးႀကးေသာ တငးျပျပညျပတာ၀နမားက ေဆာငရြကႏငမည မဟတေတာေသာေၾကာင ျဖစသည။ သသည တပမေတာတစခလးက စနစတကဖြ႔ေရးႏင ဗလခပႀကးဂရန႔၏ ေခါငးေဆာငမႈ ေအာကသ႔ ေရာကရလာသညအထ သးႏစတတ အခနယခရ၏။ သးႏစတတ ေစာငခရ၏။ ေစာငရကး နပပါသလား။

တငးျပညက ကယတငႏငချခငးသညပငလင သ႔လပရပမနကနေၾကာငး သကေသျပေန၏။ သ႔ေသာလညး ေဖာငးဖစညး႐းျခငး၊ အားေပးေထာကကျခငး၊ တာ၀နက ခြေ၀ေပးျခငးတညးဟေသာ သ၏ အေျခခသေဘာတရားက တစကမတမတစြကင ကငသးခေသာေၾကာင ေအာငျမငမႈရရခသညမာ ထငရား သည။

သ႔တြင သမၼတအျဖစ အာဏာေတြ အမားႀကးရသလ ၾသဇာသကေရာကမႈလညး အမားႀကး ရသည။ သ႔ေသာ သ႔ရညမနးခက ေအာငျမငေရးအတြက အမန႔ေပးေန၍မျဖစ။ တကတြနးႏႈးေဆာျခငး၊ အၾကဉာဏေပးျခငးျဖငသာ အလပျဖစႏငမညဆသညက သသေဘာေပါက၏။ ဤသညပငလင သ၏ လကေရြးစငနညးလမးျဖစသည။ ဤနညးလမးသည အမန႔ေပးျခငးနညးလမးထက ပ၍ထေရာကေအာငျမင ေၾကာငး လကေတြ႔သရခရ၏။ သသည အမန႔ေပးျခငးထက ေမတာရပချခငးက ပ၍တနဖးရေၾကာငး ေကာငးစြာသေဘာေပါက၏။ သ၏ ေပးစာမားႏင သႀကးစာမားတြင အၾကေပးခက၊ တငျပခက၊ ေထာကခခကမားႏင ျပညေနသည။ အမန႔ေပးစကား လး၀မပါ။ သက သ႔ဗလခပႀကးမားအား

သတ႔ကယတင ဆးျဖတတာကႀကကသည။ သ၏ အၾကေပးခကက အေျချပၿပး သတ႔အေနျဖင အမနက လပေဆာငႏငၾကလမမညဟ သက ေမာလငသည။ (ေအာကပါတ႔မာ ဗလခပႀကးမားထသ႔ သ ေပးပ႔ ခေသာ ေပးစာႏင သႀကးစာမားအနက အခ႕ျဖစ၏။)

• မကလလနထသ႔ (၁၃.၁၀.၁၉၆၃)၊ ‘………ဒစာဟာ အမန႔ေပးစာသေဘာမး လး၀ မဟတပါဘး’

• ေဟာလကထသ႔ (၁၉.၉.၁၉၆၃)၊ ‘. . . . အဒါက ဗလခပ အေလးအနက စဥးစားလမမယလ႔ ကပ ေမာလငပါတယ။

• ဘနးဆကဒထသ႔ (၂၇.၉.၁၉၆၃)၊ ‘ဗလခပက အၾကေပးတငျပတာပါ၊ အမန႔ေပးတာ မဟတပါဘး’

• ဘငစထသ႔ (၁၃.၁.၁၉၆၄)၊ ‘ဟဟာ ဒဟာေတြ အားလးအတြက ဗလခပကယပငဆးျဖတခကန႔ အစအစဥခပါ၊ အခနန႔ေနရာ သတမတပါ’

• ဂရန႔ထသ႔ (၃၀.၄.၁၉၆၄)၊ ‘ကပရ႕အာဏာေဘာငအတြငးက ေပးႏငတအရာ ဘာမဆ လခငတာရရင ကပက အသေပးျဖစေအာင ေပးပါ’

အျခားသမားအား သ႔ဘကပါေအာင ဆြေဆာငရာတြင လငကြနး၏ လကသးနညးမာ သ႔စတႀကကေရြးခယထားေသာ ပ၀တတစပဒ (သ႔မဟတ) ျဖစစဥတစရပက ေျပာျပျခငးျဖစ၏။ တစခါေသာ စစပြအတြက ကနကစရတက ျဖညတငးႏငေရးအတြက အတးယေသာ ေငြေၾကးအသစထတေ၀ဖ႔ ဘ႑ာေရး၀နႀကး ဆာလမြနေခ႕စအား လငကြနးက အၾကေပးသည။ သ႔ေသာလညး သ႔အၾကေပးခကက ဘ႑ာေရး၀နႀကးက လကမခ၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင မကကညဟ အေၾကာငးျပသည။ ဤတြင လငကြနးအေနျဖင သမၼတအာဏာကသးၿပး ဘ႑ာေရး၀နႀကးအား အတငးအကပ အမန႔ေပးမညဆက ေပးႏငသည။ သ႔ေသာလညး လငကြနးက အမန႔မေပး၊ သ႔ထးစအတငး ပ၀တတစပဒက ေျပာျပသည။

အတလမာလနမးဥးစးေသာ သေဘၤာတစစငးသည ေကာကေဆာငႏင ၀ငတက၍ ၀မးဗက ေပါကသြားသည။ ထအခါ မာလနမးက သေဘၤာသားမားအား ေရပကခငးၿပး သကေတာ သေဘၤာဥးပငးရ

- 24 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

မယေတာမာရ႐ပတေရ႕ထငကာ ဆေတာငးေနသည။ သ႔ေပမယ ေရေတြက ေလာမသြား၊ ပကေလပကေလ ဒလေဟာ၀ငလာေလ ျဖစေနသည။ ေနာကဆး လအျပညႏင သေဘၤာတစစငးလး စးစးျမပ ေတာမည ကနးမးၾကေနရၿပ။ ဤတြင မာလနမးက သ႔ဆေတာငး မျပညေသာေၾကာင မယေတာမာရ႐ပတက ဆတကန လမးယကာ ေရထပစခလကသည။ ဤတြင ႐တတရက ေရ၀ငရပသြားၿပး ေရေတြကနေအာင ပကထတႏငေလသည။ သေဘၤာဆကလကထြကခြာလာရာ ဆပကမးသ႔ အႏရာယ ကငးစြာ ေရာကရ၏။ ထ႔ေနာက သေဘၤာက ျပနျပငရန ေဒါကတငေသာအခါ ၀မးဗကေပါကတြင ေခါငးစကေနေသာ မယေတာ႐ပတက ေတြ႔ၾကရေလသည။

ဤပ၀တ၏ ဆလရငးအဓပၸာယက ၀နႀကးေခ႕စက ႐တတရက သေဘာမေပါကဘ ျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင သမၼတႀကးက ‘ဒမယ . . . ေခ႕စ ကပက မယေတာ႐ပတက ေရထပစခဖ႔ တကယမရညရြယပါဘး၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒန႔ တငစားၿပး ေျပာလကတာပါ။ ဒါေပမယ ကပကေတာ ျဖစႏငမယဆရင အဒအေပါကမာ ေခါငးစကေနေစခငတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ေသာငးကနးသေတြက ျပညေထာငစႀကးက ၿဖခြဖ႔အတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ခးေဖာကေနၾကတယ။ ကပကေတာ ျပညေထာငစႀကးက ကယတငဖ႔အတြက လအပမယဆရင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ခးေဖာကရလမမယ။ ဒရနပြႀကး မၿပးေသးခငမာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဟာ အနညးန႔အမား အထအခကေတာ ရလမမယ ထငတယ ေခ႕စ’ ဟ ေျပာလကေလသည။

လငကြနး မၾကာခဏကငသးေသာ အျခားေဖာငးဖဆြေဆာငနညး တစနညးမာ သ႔လက ေအာကငယသားမားထသ႔ စာရညႀကးေတြ ေရးပ႔ျခငးျဖစ၏။ ေဖာငးဖဆြေဆာငျခငး၊ ကညေထာကပငျခငး၊ တာ၀နခြေ၀ေပးျခငးႏင ပတသက၍ လငကြနး၏ စတထားႏင အေတြးအေခၚက ဗလခပႀကး ဂးဇကဟးကားထသ႔ ေပးစာတြင အထငရားဆး ေတြ႔ႏငသည။ ထစာမာ ဟးကားအား ပတမကတပမဟာက ဥးစးကြပကရန တာ၀နေပးအပစဥက ေပးေသာစာ ျဖစသည။

သမၼတလငကြနးက ဗလခပႀကး အမဘ႐႕စဘနးဆဒက ျဖတၿပး သ႔ေနရာတြင ဟးကားက အစားထးခန႔ထားသည။ (ဘနးဆဒက ဟးကားအား သ႔လကေထာကအျဖစမ ျဖတပစရန ေတာငးဆ

ေသာေၾကာင ျဖစ၏) ဘနးဆဒ အလပမလပေသာေၾကာင သမၼတႀကး ေတာေတာစတပက ေနသည။ ထ႔ေၾကာင တကရခကရေသာ ဗလခပတစေယာကက ရာေနသည။ ဟးကားမာ ‘တကေမာငး’ ဟ၍ နာမညေကာေနသ ျဖစသည။ ဤသညပငလင သမၼတႀကးလခငေသာ အခကျဖစ၏။ သ႔ေသာလညး ဟးကား၏ အျပအမႏင ပတသက၍ သမၼတႀကး မေကနပစရာတခ႕ ရသည။ ယငးမာ အျခားမဟတ၊ ဟးကားသည အထကလႀကးမားအား အၿမလလ ေ၀ဖနၿပး ႏႈတလနထးေလရသည။ ထ႔ျပင ဖရကဒရစစဘတ တကပြျဖစပြားၿပးေနာက တငးျပညအေနျဖင အဏာရငေခါငးေဆာင လအပေနၿပဟလညး သက ေျပာခ၏။

ဤတြင လငကြနးအေနျဖင တကယျပနာႏင ရငဆငေနရၿပ။ သ ဘယလမးကေရြးမလ။ ဟးကားအား ရာထးတးမေပးဘ လး၀ေမထားလကလ႔ ရသည။ မာနတကေနေသာ ဤဗလခပက ရာထးတးမေပးသငသည အေၾကာငးေတြ အမားႀကးရသည။ သ႔ေသာလညး ေလာေလာဆယ အေျခအေနက တကတကကြကြ ဥးေဆာငမႈေပးႏငေသာ ဗလခပႀကးတစဥးက အေရးတႀကး ေတာငးဆ ေနသည။ ဗလခပဟးကားသည အသငေတာဆးျဖစသညဟ သမၼတႀကးက ယၾကညသည။ ထ႔ေၾကာင ဟးကားကပင အားကးေတာမညဟ ဆးျဖတလကသည။ သ႔ေသာ သမၼတႀကးသည ဤတစႀကမတြငလညး ယခင ဗလခပႀကးမားအေပၚ ကငသးခေသာ ေဖာငးဖဆြေဆာငျခငး၊ ကညပပးျခငး၊ အားေပးျခငး နညးလမးကပင ကငသးသည။

၁၈၆၃ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလ ၂၆ ရကေန႔တြင သမၼတႀကးက သ၏ ဗလခပႀကးလကသစက ၀ါရငတနသ႔ ေခၚလကသည။ ထ႔ေနာက စစဆစေရး မဟာဗဟာမားက ေဆြးေႏြးၾကသည။ ဗလခပႀကးက သ႔သေဘာက တငျပသည။ သမၼတႀကးကလညး သ႔ေမာလငခကက ေျပာျပသည။ ေဆြးေႏြးပြၿပးေသာအခါ သမၼတႀကးက ဗလခပႀကးအား စာရညႀကးတစေစာင ကမးေပးလကသည။ ထစာကား ေအာကပါ သမငး၀င စာပငတညး။

- 25 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အမျဖေတာ ၀ါရငတနၿမ႕ ဗလခပႀကး ဟးကားသ႔ . . . ၁၈၆၃၊ဇနန၀ါရ ၂၆၊ ဗလခပႀကးခငဗား၊ ပတမက တပမဟာက ဥးေဆာငဖ႔အတြက ဗလခပက ကပ တာ၀နေပးလကပါၿပ။ ကပ ဒလလပတာဟာ လေလာကတအေၾကာငးေတြ ရပါတယ။ ဒါေပမ တခ႕ကစၥေတြမာ ဗလခပက ကပ မေကနပတာေတြရတယဆတာ ဗလခပ သထားသငတယလ႔ ကပထငပါတယ။ တကယေတာ ဗလခပဟာ သတဗတန႔ျပညစတ စစသညတစဥးပါ။ အဒါက ကပ သပၿပးသေဘာကပါတယ။ ၿပးေတာ ဗလခပဟာ ကယအလပန႔ ႏငငေရးကလညး မေရာဘး၊ အဒါ ဗလခပ မနပါတယ။ ဗလခပဟာ ကယကယကယၾကညတယ။ ဒအခကဟာ မရမျဖစ လအပတ အရညအခငးမဟတေပမ တနဖးေတာ ရပါတယ။ ဗလခပဟာ ႀကးပြားေအာငျမငလစတလညး ျပငးျပတယ။ ဒအခကဟာ ကးေၾကာငးညၫြတတ ေဘာငအတြငးမာဆရင အဆးထက အေကာငးက ပၿပး ျဖစေစႏငပါတယ။ ဒါေပမ ဗလခပဟာ ဗလခပႀကး ဘနးဆကဒလကထကက ႀကးပြားေအာငျမငလတ ဆႏၵစတက အလလကၿပး ဘနးဆဒက ေတာေတာက အေႏာငအယကေပးခတယလ႔ ကပထငပါတယ။ အဒအျပအမဟာ ႏငငအေပၚမာလညး အလြနမားတယ၊ ဂဏသကၡာအရဆး ေနာငေတာအရာရႀကး တစေယာကအေပၚမာလညး အလြနမားတယ။ တပမေတာအေနန႔ေရာ၊ အစးရအေနန႔ေရာ အာဏာရင ေခါငးေဆာငတစဥး လအပေနၿပဆၿပး မၾကာေသးခငက ဗလခပေျပာခတယလ႔ ယၾကညေလာကတ ေနရာကတစဆင ကပ ၾကားသရတယ။ တကယေတာ အဒလေျပာတအတြက အခတာ၀နက ကပက ဗလခပက အပႏငးတာ မဟတပါဘး။ ေအာငပြဆငႏငတ ဗလခပႀကးေတြမသာ အာဏာရင ျဖစႏငပါတယ။ အာဏာရငအျဖစက ကပ စြန႔စားၿပး ခယပါမယ။ အစးရအဖြ႔အေနျဖင အျခားဗလခပႀကးေတြအားလးက အစြမးကနကညခသလ ဗလခပကလညး အစြမးကနကညပါမယ။ အထကအရာရက ေ၀ဖနျခငး၊ အယအၾကညမျခငးဆတ စတဓာတက တပမေတာထ သြတသြငးဖ႔ ဗလခပႀကးစားခတယ။ အခ

အဒစတဓာတက ဗလခပက ကယ႐းကယျပနပတလာမာက ကပ အတတႏငဆး ကညပါမယ။ (သ အသကျပနရငလာရင) နပလယျဖစျဖစ၊ ဗလခပျဖစျဖစ တပမေတာအတြငးမာ အဒစတဓာတမး ျပန႔ပြားလာေအာငလပခရင တပမေတာက ဘယလမ ေကာငးကးမေပးႏငပါဘး။ စတလက မာနပါ လပျခငးက သတထားပါ။ အားႏငမာနႏင၊ မအပမေန ႏးၾကားမႈႏင ေရ႕သ႔ ခတကပါ၊ ကပတ႔က ေအာငပြေတြေပးပါ။ မနကန႐းသားစြာျဖင ေအ၊ လငကြနး မကေမာကေခတ ေခါငးေဆာငမားသည အထကပါစာမ အေရးပါေသာ သငခနးစာ ရရႏင၏။ လငကြနးက ဗလခပႀကးဟးကားအေပၚ သ႔အျမငက (အေကာငးေရာ၊ အဆးေရာ) ပြငပြငလငးလငး ေျပာသည။ သ ဘာကေမာလငေၾကာငး အတအလငးေျပာသည။ အကအည အေထာကအပေပးရန ကတေပးသည။ ေရ႕ေဆာငေရ႕ရြကျပၿပး မနကနေသာ အလပကလပရန တကတြနးအားေပးသည။ ဤသညမာ ေခါငးေဆာငအျဖစ လငကြနး၏ အေကာငးဆးလပရပျဖစ၏။ ဗလခပႀကးဟးကားသည ထစာကဖတၿပး စတထတြင နကနကနန ခစားရသည။ ထစာႏင ပတသကၿပး ေနာငအခါ သတငးစာဆရာတစေယာကအား ‘ဒစာမးဆတာက ဖခငက သားဆေရးတ စာမးပ’ ဟ၍ ဗလခပႀကးက ေျပာခဖးသည။ ေခါငးေဆာငလပသသည မၾကာခဏဆသလ မဘသဖြယလညး ကငသးရသည။ လငကြနး၏ ဖခငစတထားသည သ၏သမၼတဘ၀က အေထာကအကျပခ၏။ အဖြ႔အစညးဟသည မသားစပင ျဖစသည။ ေခါငးေဆာငသည မသားစ၏ အႀကးအကျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင မဘမားက သားသမးမားက ေစာငေရာကလမးၫႊနသလ ေခါငးေဆာငမားကလညး လကေအာကငယသားမားအား မၾကာခဏ ေစာငေရာကလမးၫႊနသည။ ထေတြ႔၍မရေသာ၊ နားလညရခကေသာ ဤကၽြမးကငမႈသည လငကြနး၏ လမႈဆကဆေရးတြင အဓက အေထာကအပျဖစသည။ လကေအာကငယသားမား အကပအတညး ေတြ႔ေနခနတြင သက မားမားမတမတ ၀ငေရာကဥးေဆာငသည။ သသည သ၏ လမးၫႊနခကမားက ကယတငစနမျပ၍ အေကာငအထညေဖာသည။ စညးကမးႏငပတသကလငလညး ဖခငစတဓာတျဖင

- 26 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ေဆာငရြကသည။ ယေန႔ေခတ အမႈထမးမားသည ေငြေၾကးႏင ပစၥညးဆလာဘထကပေသာ အရာက ေတာငးဆေနၾကၿပ။ ထ႔ေၾကာင ေခါငးေဆာငမားအေနျဖင အစဥအလာ ဆေပးဒဏေပးနညးလမးထက ပ၍အကးရေသာ ေဖာငးဖဆြေဆာငမႈ နညးဗဟာ အမးမးက ကငသးရန လအပသည။ လအေထြေထြ၊ စတေနအမးမး၏ သမေမြ႔ေသာ ျခားနားမႈသေဘာက နားလညၿပး အမႈထမးေပါငးစတ႔ႏင သဟဇာတ ျဖစလင ဆကဆေရးမပကဘ ေအာငျမငေရးလမးေပၚသ႔ ဧကနေရာကရႏငမည ျဖစသည။ လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • ဌာနတြငး မေကနပခကမားက အားမေပးႏင၊ ညႇႏႈငးေစစပရန လကေအာကငယသားမားအား အၿမတမး ေဖာငးဖဆြေဆာငပါ။

• အငအားက ေနာကဆး အားကးရာအျဖစသာ သးပါ။

• ေနာကလကငယသားမားက သတ႔လပရပက သတ႔စတကးျဖင လပသညဟ ယၾကညခငၾကေၾကာငးက သတရပါ။ ထ႔ထက သတ႔လပရပသည အမားႏငမတ တမထးျခားသညဟ ယၾကညခငၾကေၾကာငးက သတရပါ။ • ေနာကလကငယသားက မမဘကပါေအာင ဆြေဆာငလလင မမသည မတေဆြေကာငး တစေယာကျဖစေၾကာငး သယၾကညေအာင ပထမဥးစြာ ျပသပါ။

• ေနာကလကမားက မမက ဥးေဆာငရန သတ႔၏ သေဘာတညမႈက အရငရယပါ။

• ေနာကလကမားအား ကယပငဆးျဖတခကႏင လပကငေစျခငးျဖင တာ၀နႏင အာဏာက ခြေ၀ေပးပါ။

• အဖြ႔အစညးတစခလးႏငဆငေသာ ကစၥမားတြင ဌာနအသးသး၏ အႀကးအကမားႏင ျပညျပည၀၀ ေဆြးေႏြးတငပငၿပးမ ေဆာငရြကပါ။

• ေခါငးေဆာငေကာငးသည အမန႔မေပး၊ ေမတာရပချခငး၊ တကတြနးျခငး၊ အၾကေပးျခငးတ႔ကသာ ျပလပသည။

အပငး ( ၂ ) အကငစ႐က အခနး ( ၄ ) ႐းသားေျဖာငမတျခငးသာ အေကာငးဆး ‘ကပက အရာရာက ဘကလကမႈ၊ မကႏာလကမႈမရဘ ျမငႏငေအာင ႀကးစားတယ၊ သငရ႕အထကလႀကးအျဖစလညး သေဘာမထားဘး၊ ကပရ႕အေနအထားက ဒကစၥေတြအားလးမာ ကပတာ၀နက ကပနားလညေအာငလပေပးတယ၊ ကပရ႕ ႐းသားတညၾကညမႈက သင သသယမ၀ငေသးဘးဆတာ ကပ ယၾကညပါတယ’

[စစဥးစးခပ ဗလခပႀကး ဟငနရေဟာလကက ျဖတပစရန တကတြနးေသာ မတေဆြရငး တစေယာကထ လငကြနး၏ ေပးစာ ေနာကဆးပဒ (၂၆.၅.၁၈၆၁)]

ေအဘရာဟငလငကြနးသည တရားမတသည၊ သစၥာရသည၊ စတရငးေကာငးသည၊ ႐းေျဖာင သည၊ အကငစ႐ကေကာငးသည၊ ၿပးေတာ ေဂာ၀ါရငတနကသ႔ပင အမနတရားက ျမတႏးသည။ ဤဂဏအဂၤါမားေၾကာင ဒ႑ာရလာ သရေကာငးတစေယာကပမာ လေတြက သ႔က ၾကညည ေလးစား ၾကျခငး ျဖစ၏။ သ႔က လေတြက ‘ကေရႊ႐းႀကး’ ဟ၍ပင ေခၚၾကသည။ သသည၁၈၃၀ ျပည၀နးကငက အလႏြကျပညနယ၊ နယးဆာလငၿမ႕ကေလးတြင ၀လဘယရႏင အစရယယာစပ၍ ကနစဆငတစဆင ဖြငခဖးသည။ ထစဥက သသည ႐းသားေျဖာငမတေသာ စးပြားေရးသမားအျဖစ ထငရားခသည။ ထ႔ေၾကာငပင ‘ကေရႊ႐းႀကး’ ဟေသာ နာမညက ရချခငးျဖစေပလမမည။ အဆပါ ၿမ႕ကေလးတြင လငကြနးက လတငး သၾကသည။ ေနာကပငး စာတကဗလျဖစလာေသာအခါ ပ၍ လသမားလာသည။ သ႔ေသာလညး ႐းသားေျဖာငမတျခငးႏင လသမားျခငးေၾကာင စးပြားေရးလပငနးမာ အၿမတမးမေအာငျမငတတပါေခ။ လငကြနးႏင သ႔မတေဆြတ႔သည တျဖညးျဖညးႏင ေကြးလညပငး

- 27 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ခကလာသည။ အေၾကာငးတစရပမာ သ႔မတေဆြဘယရက ‘ေသေသာကၾကး’ ေသာေၾကာင ျဖစသည။ ၁၈၃၅ ခႏစတြင ဘယရ ေသဆးသြားေသာအခါ လငကြနးမာ အေကြး ေဒၚလာေငြ ၁,၁၀၀ႏင ယကကနယကကန ျဖစကနရစသည။ (ထအေကြးက လငကြနးက ‘အမးသားေကြးျမ’ ဟ ကငပြနးတပခသည။) ထအေကြးက တစျပားမကန အေကအလည ေပးဆပဖ႔အတြက သ႔ခမာ ႏစေပါငးမားစြာ ႐နးကနခရရာ၏။ မညသ႔ပငျဖစေစ လငကြနးသည ၁၈၆၀ျပညႏစ သမၼတေရြးေကာကပြတြင ‘ကေရႊ႐းႀကး (Honest Abe)' ဟေသာ နာမညျဖင ‘ရငျပနထေျမာက’ လာခသည။ ရပတဘလစကနပါတ၏ မဆြယနညးပစအတငး ‘Honest Abe’ ဟေသာစာလးက မဆြယပစတာမားႏင ကာတြနးမားျဖင ေဖာျပၾက႐သာမက တစႏငငလးရ သတငးစာမားတြငလညး ေဖာျပၾကသည။ လငကြနးအား အကြငးမ ႐းသားေသာ သာမနျပညသတစေယာကအျဖစ ေဖာျပၾကျခငးမာ အမးသာေရး လႈပရားမႈႀကးတစခပမာ ျဖစခ၏။ ထ႔ေၾကာငလညး သ႔အား ဂဏေရာငအေျပာငဆး ႏငငေခါငးေဆာငႀကးအျဖစ ယေန႔တင လကခေနၾကျခငးျဖစသည။ လငကြနး၏ဘ၀တြင ႐းသားျခငးႏင တညၾကညေျဖာငမတျခငးတညးဟေသာ ဂဏရညသည အၿမတမး ေတာကေျပာငခသည။ ဤဂဏရညသည ေခါငးေဆာငတစဥး၏ အျမငျမတဆး ဂဏရညပင ျဖစသည။ ဤဂဏရညသည အဖြ႔အစညးတစခကလညး မၿပကြေအာင ေပါငးစညးေပးႏင၏။ အေကာငးဆး၊ အတးတကဆးႏင အေအာငျမငဆး အဖြ႔အစညးသည ယၾကညမႈႏင တညၾကညေျဖာငမတမႈက အေလးအနကထားေၾကာငး တြမပတာစက သ၏သေတသနစစတမးတြင ေဖာျပထားသည။ ‘႐းသား ေျဖာငမတျခငးသာလင အေကာငးဆးျဖစ၏’ ဟ၍ သကဆသည။ ဘငးနစႏင နာနပစတ႔ကလညး သတ႔၏စာအပတြင ‘မနေနဂာမားသည အလပက မနကနေအာင လပၾကသည။ ေခါငးေဆာငမားကမ မနကနေသာအလပက လပၾကသည’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ ဂမးစ မဂၢရဂါဘနးစကေတာ ‘ကယကငသကၡာကငးမလင ေခါငးေဆာငမႈသည စမခန႔ခြမႈအဆငသ႔ ေလာကသြားၿပး ႏငငေရးသည နညးစနစအျဖစသ႔သာ ေလာဆငးသြားသည’ ဟ၍ သ႔စာအပတြင ေဖာျပထားသည။ ႐းသားေျဖာငမတျခငးတြင ျဖစငေသာေစတနာပါရသည။ ဤအခကသည လငကြနးအား

လေတြက ေလးစားခစခငျခငးအေၾကာငး တစရပျဖစသည။ လတစေယာက၏ အေျပာအဆ၊ အျပအမႏင အလပအကငတ႔ျဖင ႐းသားေျဖာငမတျခငး အစစအမနက ဆးျဖတႏငသည။ ႐းသားေျဖာငမတျခငးသည ေခါငးေဆာငေကာငး၏ တနဖးႏင တစသားတညး ဆကစပေနသည။ စညးကမးခကအေနျဖင ေခါငးေဆာငမားသည ေနာကလကမားအား ဆြေဆာငႏငေသာ အေျခခပနးတငမားႏင တနဖးမား သတမတ လပေဆာငရမည။ သ႔မသာ လထ၏ေထာကခမႈက ရရႏငမည။ လထသည အတတကြ မေ၀ ေဆာငရြကသမားအျဖစ ပးေပါငးပါ၀ငလာမည။

ႏငငတစႏငငတြငျဖစေစ၊ စးပြားေရးလပငနးတစချဖစေစ ေအာငျမငေသာ အဖြ႔အစညး တစခတြင ခငမာေသာ မေ၀တနဖးမားရရမည။ ယငးတနဖးမားက အဖြ႔အစညး၀ငအမားစကသာမကဘ အခ႕ေနရာတြင အဖြ႔၀ငအားလးက ပငဆငရမည။ သ႔ေသာ အဖြ႔အစညး၀ငတငး တညေသာတနဖးက ဘယလ မေ၀ခစားႏငပါမညနညး။ ဤတြင ေခါငးေဆာင၏ အခနးက႑ပါ၀ငလာ၏။ မၾကာခဏ ေဟာေျပာျခငး၊ ေဖာငးဖတကတြနးျခငးျဖင ယငးတနဖးမားက သြတသြငးေပးရနမာ ေခါငးေဆာင၏ အဓကတာ၀နျဖစသည။ ေခါငးေဆာငသည ေနာကလကမားအား လကရအေျခအေနမ ျမႇငတငေပးရမည။ ႏးၾကားလာေအာင၊ အားတကလာေအာင၊ တာ၀နယခငလာေအာင ႏႈးေဆာစညး႐းမည။

လငကြနးသည အေမရကနျပညသတ႔အား စစညးေပးခေသာ အေျခခအကဆး တနဖးႏစရပက မျပတေဖာကးခသည။ မေ၀ခစားခသည။ ယငးတနဖးႏစရပမာ ‘လြတလပျခငး’ ႏင ‘တနးတညမျခငး’ တ႔ ျဖစသည။ အခပဆေသာ လငကြနး၏ ႐းသားေျဖာငမတျခငးသညပငလင တစမးသားလး၏ ႐းသား ေျဖာငမတျခငးျဖစ၏။ ‘လြတလပေရးေၾကညာစာတမးပါ ခစားခကက ေပၚထြကလာတ ခစားခကကပ ႏငငေရးအရ ကပ အၿမတမးခစားပါတယ’ ဟ၍ တစခါက သေျပာခဖးသည။ လငကြနး၏အျမငတြင လသားတငးပင တနးတညတ ျဖစေပၚလာၾကျခငး ျဖစသည။ တငးျပျပညေထာင မးခစဖခငႀကးမားက ႏငငေတာက တညေထာငထားခသညမာ ‘ဤႏငငတြင အဓမၼ၀ါဒဘရငမား ျပနေပၚလာၿပး ေနာကဆး၌ အလြနခကခေသာ ျပနာႀကးႏင ပကပငးတး ၾကေစရန’ ျဖစ၏။

- 28 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနးအဖ႔ ျပညတြငးစစသည လကနကကင ပဋပကၡႀကးထကပေသာ ‘ျပညသ႔ အားၿပငပြႀကး’ ျဖစေနသည။ ‘ျပညေထာငစဘကအေနန႔ဆရင ဒၿပငပြႀကးဟာ ကမာၻေပၚမာ လသားေတြရ႕ အဆငအတနးက ျမႇငတငၿပး လတငး လြတလပစြာန႔ တညတအခြငအေရးရရေရးက အဓကရညရြယတ အစးရရ႕ ဖြ႔စညးပႏင မ၀ါဒက ထနးသမးထားဖ႔အတြက ႐နးကနလႈပရားမႈႀကးပါပ’ ဟ၍ သက ေျပာခသည။

လငကြနးကား ေျပာသလလပ၍ လပသလေျပာသျဖစ၏။ သသည အထကသ႔ ေရာကသြား ေသာအခါ ေအာကသ႔ ျပနလညၾကညၿပး ေအာကကလက အေပၚသ႔ တကႏငေအာင ကညေပးသည။ သသည စတရညျခငး၊ ယၾကညရျခငး၊ ေလးစားရျခငးတ႔ျဖင တစပါးသမားအား ေအာငျမငမႈေလကားက တကႏငေအာင ကညသည။ ဤသ႔အားျဖင သသည ‘မေ၀ေပးေသာ ေခါငးေဆာင’ ျဖစလာ၏။

ယၾကညျခငး၊ ႐းသားျခငးႏင မနကနေျဖာငမတျခငးတ႔သည ေခါငးေဆာငမႈတြင အလြနအေရး ပါေသာ အရညအခငးမား ျဖစ၏။ အဘယေၾကာငဟမ ယငးအရညအခငးမားသည ေနာကလက ငယသားမားအေပၚတြင အထးတလည ၾသဇာသကေရာကမႈရေသာေၾကာငတညး။ လမားစ သည အျခားသမားအေပၚ ယၾကညမႈလအပသည။ အထးသျဖင အထကလႀကးအေပၚ ယၾကညမႈ လအပသည။ ကမၸဏတစခအေနျဖင အကးျဖစထြနးရန ဆနးသစတထြငမႈပါေသာ စြန႔စားေဆာငရြကမႈမား ျပလပရသည။ ယငးသ႔ျပလပႏငရန အမႈထမးမား၏ အားတကသေရာ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈ လအပသည။ ယငးသ႔ျဖစရန အတြက အမႈထမးမားက အထကလႀကးအေပၚ စြၿမေသာ ယၾကညအားကးမႈ ရဖ႔လသည။

လငကြနးသည မနေသာအလပကသာ အၿမတမးလပသည။ သ႔မဟတ ယငးသ႔လပႏငရန အၿမတမးႀကးစားသည။ သသည မ႐းသားေသာသမားႏင လး၀မဆကဆ။ ‘မနကနတလန႔သာ အတတ ရပပါ၊ သ မနကနေနတအခနမာ သန႔အတတရပပါ၊ သ မမနကနေတာဘး ဆရငေတာ သန႔ ခြခြာလကပါ’ ဟ၍ သက ေဟာေျပာသည။ သသည သ၏ ပထမဆး ကာကြယေရး၀နႀကး ဆငမြနကငမယရြနအား ရာထးမ ထတပစလကသည။ အဓကအေၾကာငးရငးမာ ကာကြယေရးဆငရာ ကနထ႐ကလပငနးမား ခေပးရာတြင မမနမကန လပေဆာငခကမားႏင အျခား မ႐းသားသည လပရပမားေၾကာငျဖစ၏။ ၁၈၆၀ ျပညႏစ ရပတဘလစကနပါတ ညလာခတြင မညသညအေပးအယ ကစၥကမ သခြငမျပခ။ (သ႔ေသာလညး သမသဘ

အေပးအယကစၥေတြ အမားႀကးလပခၾက၏။) ‘လပရပ မမနကနဘႏင မမ၏အကငစ႐ကေၾကာင သတစပါးက ဘယေတာမ ၀နမပပါေစႏင’ ဟ၍ သကေျပာသည။ ဤသ႔ေသာ ပဂၢလမးႏင ဘယသ မေပါငးခငဘ ရပါမညနညး၊ ဘယသ အလပအတတ မလပခငဘ ရပါမညနညး။

လငကြနးသည ဘယလပစမးပျဖစျဖစ မ႐းသားျခငးက အလြန စကဆတသည။ သေျပာေလရေသာ ပတပတစမားတြင လမညာသမား၊ ေကာကကစသမား၊ လညဖားသမားႏင မ႐းသားသ မားအား အၿမတမး ရညၫႊနးသည။ ခစခငဟနႏင ျပးျပၿပးေတာမ ေနာကေကာ ဓားႏငထးသႏင မမအား ကာကြယေစာငေရာကထားသည သစပငက သတပစေသာ ႏြယပငတ႔က ႏႈငးယဥ၍ သက ေျပာျပသည။ ‘အဒါဟာ လေတြရ႕ အကငတစမးပ၊ ဒါဟာ သလပတ မေကာငးကးက ေဖာျပတာပ’ ဟ သကဆသည။ မတရားလပသမားက သက ျပကရယျပသည။ လေကာငးတစေယာကအား လမးေပၚတြင မတရား တကခကသ လဆးႏင ဥပမာျပသည။ ‘လဆးက သ႔ေျခာကလးျပးက ဆြထတၿပး ခနလကတယ။ ဒါေပမ လေကာငးက လဆးလကထက ေသနတက ဆတကန ဆြယလကတယ။ အဒအခါမာ လဆးက “ေဟ . . . မလပန႔၊ အဒေသနတ ငါျပနေပး၊ မငးက ငါပစၥညး ပငဆငခြင မရဘး” ဆၿပးေျပာလကတယ။

စစအတြငးက ျပညေထာငစမးခစမားဟ ထငရသမားသည လကေတြ႔တြင မဟာမတ ျပညနယစဘကသ႔ လ႕၀ကသတငးေပးေနေသာ စပငမားျဖစေၾကာငး သရရသည။ ဤတြင လငကြနးမာ လျခေရးကစၥအတြကလညး ပရ၏။ ထ႔ျပင ျပညေထာငစ ဘကေတာသားမားဟ၍ ယၾကညထားသမားက သစၥာေဖာကမား ျဖစေနျခငးအတြကလညး ပရ၏။ ဤကစၥက ကာကြယေရး၀နႀကး စတငတနက သကေသအေထာကအထားႏငတကြ တငျပသည။ ထ႔ေနာက သမၼတႀကးဘကသ႔လညၿပး လမးၫႊနခက ေတာငးခလကသည။ ဤတြင စတအေႏာငအယကျဖစကာ တစခနလး ၿငမဆတေနခေသာ သမၼတႀကးက သ၏ခစားခကက ပျပငတစချဖင ေျပာျပသည။ (ပျပငမာ သ၏ အမေခါငမးေပၚသ႔ စးမးေနေသာ အရပရ သစပငႀကးတစပငျပနာႏင ရငဆငေနရသည လယသမားႀကးအေၾကာငးျဖစသည။)

‘သစပငႀကးက အလြနကကသေရရတယ၊ ေျဖာငတနးျမငမားတ ဧရာမသစပငႀကး၊ ေတာထက လယသမားႀကးအမအတြကေတာ တကယက ပနာရၿပး ခညားလတ အမေစာငသစပငႀကးေပါ။

- 29 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အခကအရြကေတြ ေ၀ေ၀ဆာဆာန႔ အလြနလတ ဒသစပငႀကးအတြက လယသမားႀကးကလညး အလြန ဂဏယတယ။ တစေန႔ေတာ ဥယာဥထမာ လယသမားႀကး အလပလပေနတနး ရဥကေလးတစေကာင သစပငေပၚ ေျပးတကသြားတာ ျမငလကရတယ။ ဒအခါ လယသမားႀကးက ဒသစပငမာ အေခါငးရမာပလ႔ ေတြးမတယ။ ဒါန႔ သက သစပငက ေစေစစပစပ စစေဆးၾကညတယ။ လား. . . လား. . . သစပငႀကးဟာ ေျခရငးကေနၿပး ထပဖားအထ အေၾကာငးေပါက ေဟာငးေလာငးႀကးျဖစေနတာ ေတြ႔ရေတာ လယသမားႀကးဟာ အလြန အၾသသြားမတယ။ အေပၚယ အခြမာရေနေသးလ႔သာ သ႔အေလးက သ ထနးထားႏငေသးတာ။ ဒေတာ လယသမားႀကး ဘယလလပရမာလ။ ခတလလကရငလညး အပငက ႀကးလြနးလ႔ အပကအစး အမားႀကးရႏငတယ။ မလဘ ထားလကျပနရငလညး မသားစ အႏရာယအတြက အၿမတမး စတပေနရလမမယ။ ေလျပငးမနတငးတကရင ဒသစပငႀကးဘးဘးလၿပး အမေရာ၊ လေတြေရာ အားလး ေျမႀကးေပၚ ျပားျပားကပသြားမာ ကနးေသပ။ အဒေတာ လယသမားႀကး အေနန႔ ဘယလလပ ရမာလ။ သလပတာကေတာ စတပကလကပကန႔ ေနာကက ျပနလညၿပး “အဒရဥကေလး ငါမျမငမရင သပေကာငးမာပ” လ႔ ေျပာလကပါတယ။’

ယေန႔စႏႈနးႏငၾကညလင ‘ကေရႊ႐းႀကး’ လငကြနးက ဟနေဆာငသဟ ထငေကာငး ထငလမမည။ သ႔မဟတ လလညဟပင ထငႏင၏။ သ႔ေသာ အျဖစမနကေတာ ေခါငးေဆာငလပသက သတငးဆးကပငျဖစေစ လကေအာကငယသားမားအား အျဖစမနအတငး ေျပာျပလင ေလးစားၾကညည ခရသညအျပင အၾကဉာဏေကာငးမားလညး ရရႏငသည။

လငကြနးသည ေျခာကပစကငး သလစငမဟတေသာလညး သ၏ ႐းသားမႈဂဏႏင မနကန ေျဖာငမတမႈဂဏတ႔က ထနးထားေသာေၾကာင လအမား၏ ေလးစားၾကညညမႈႏင ေအာငျမငမႈက ရရချခငးျဖစ၏။ သသည လကေအာကငယသားမားအား စညးကမးသတမတေပးရာတြငျဖစေစ၊ ခးကး ဂဏျပရာတြငျဖစေစ တရားမတမႈႏင စတေကာငးရမႈက အၿမတမးေဖာထတျပသသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥက အတယလကနာကငသးေသာ ေခါငးေဆာငမားသည ေနာကလက မား၏ ေလးစားၾကညညမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ဧကနမခ ရရၾကလမမည။ ဤနညးလမးသည

လအမးမး၊ စတအေထြေထြပါ၀ငေသာ မညသညအဖြ႔အစညးမးမာမဆ အျပနအလန အကးသကေရာကမႈ အတြက အဓကအေျခခ ဘအမနတရားပင ျဖစ၏။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • လကေအာကငယသားမားအား တညေသာ လြတလပမႈႏင တညေသာ အခြငအေရးေပးပါ။

• မမ အျမငသ႔ေရာကသြားေသာအခါ ေအာကက ျပနၾကညၿပး ေနာကကလက အကအညေပးပါ။

• ေနာကလကမားအား ဆြေဆာငႏငေသာ အေျခခပနးတငမားႏင တနဖးမား သတမတေဆာငရြကပါ။

• မနမနကနကနရပေသာသႏင အတရပပါ၊ သ မနကနေနလင သႏငအတတရပပါ။ သအမား လပေသာအခါ သ႔က စြန႔ခြာလကပါ။

• လပရပမမနကနဘႏင မမ၏အကငစ႐ကေၾကာင သတစပါးက ဘယေတာမ ၀နမပပါေစႏင။

• အဖြ႔အစညး၏ ရညမနးခကမားက တးတကျမႇငတငရနႏင ပးေပါငးအကးေဆာငသမားက ကညရနမာ ေခါငးေဆာင၏ တာ၀နျဖစသည။

• ဘ၀တျပညသတ႔၏ ယၾကညအားကးမႈက တစႀကမမ လကလႊတရလင သတ႔၏ ေလးစားၾကညညမႈက ေနာကထပဘယေတာမ ရရႏငေတာမညမဟတ။

အခနး ( ၅ ) အာဃာတျဖင ကလစားေချခငးကေရာင “ဘယအရာကမ မလတမာစတဓာတန႔ ကပမလပဘး၊ ကပလပေနတအလပက မလတမာစတဓာတ အနားမကပႏငေလာကေအာင ႀကးမားကယျပန႔လြနးပါတယ” [လ၀စစယားနားျပညနယက ျပညေထာငစအတြငးသ႔ ျပနလည၀ငေရာကခြငျပျခငးႏင ပတသကေသာ လငကြနး၏ ေပးစာမ (၂၈.၇.၁၈၆၂)]

- 30 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

မညသညအဖြ႔အစညးတြငမဆ အာဃာတႀကးေသာ၊ ရနၿငးႀကးေသာ ေခါငးေဆာငထက ၾကငနာစတရေသာ၊ ကယခငးစာနာတတေသာ ေခါငးေဆာငကသာ ေနာကလကမားက ပ၍နာခ တတၾကသည၊ ပ၍လကနာေဆာငရြတတတၾကသည။ တကယေတာ ဤသညမာ လ႔သဘာ၀ အမနတရား ျဖစ၏။ လငကြနးသည ဤသေဘာက ပငကဗဇအားျဖင နားလညသည။ ထ႔ျပင သတစပါးအား ပတခတစြပစြျခငးႏင မနာလျခငးတ႔သည တနဖးရေသာလပငနးမားအတြက တနဖးရေသာအခနက အကးမျဖနးတးျခငးျဖစသညဟလညး သက ခယသည။ စတထားေသးသမျခငး၊ ရနၿငးထားျခငး၊ ကလစား ေခလျခငးတ႔သည ေခါငးေဆာငဂဏရညႏင လားလားမမထကတနေသာ စတယတ၊ စတည မားသာ ျဖစ၏။ ထစတထားမးရေသာေခါငးေဆာငအား ေနာကလကငယသားမားက ဘယလလပၿပး ေလးစား ၾကညညႏငပါမညနညး၊ ဘယလလပၿပး ေခါငးေဆာငတငႏငပါမညနညး။ ၾကငနာစတသည လငကြနး၏ ကယကငတရားဆငရာအေျခခ အတျမစျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင လေတြက သ႔အား အၾကဉာဏမား၊ စတကးေကာငးမားႏင နညးလမးေကာငးမား လာေပးၾကသည။ သကလညး ယငးအေျခအေနမး ျဖစေပၚလာေအာင ဖနတးေပးသည။ သသည ဆနးသစတထြငေသာ စတကးစတသနး ေပၚေပါကလာေအာင အားေပးသည။ လကေအာကငယသားမား ပးေပါငးပါ၀ငလာရန အားေပးသည။ သက အျမငသစ အျမငမနမားက အသးခခငသည။ ယငးအျမငသစ အျမငမနမား (အမနတရား)ကပငလင မနတငးထနေသာ စစကာလ တစေလာကလးတြင သ႔အား ထနးမတလမးၫႊနေပးချခငး ျဖစ၏။ သသည သသယ ၀ငလာသည အခါတငး သ၏ ကယကငတရား အေျခခအတျမစမားျဖစေသာ ႐းသားျခငး၊ ေျဖာငမတျခငး၊ ၾကငနာျခငး၊ သနားျခငးတ႔ကသာ အားကးအားထားျပသည။ သ၏ အတြငးသႏာနတြင မနးတးစတမရ၊ ကလစား ေခလစတမရ၊ ရနၿငးထားစတမရ။ သ၏ သနားညႇာတာစတႀကးမားျခငးက လေတာေတာမားမားက ပလြနး၊ ကလြနးသညဟ ထငခၾကသညအထျဖစ၏။ တကယေတာ လငကြနးသည သ႔ေရ႕ပငးႏင ေနာကပငး ဘယသမၼတထကမဆ ျပစဒဏကငးလြတခြင ပ၍ေပးခေသာ သမၼတပင ျဖစသည။ လငကြနးသည ေသဒဏစရငခကမားက မထတျပနဘ သ႔စားပြအဆြထတြင သမးထားသည။ တစခါက ၁၆ႏစသားအရြယ တပေျပးကေလးတစေယာကအား ေသဒဏေပးေသာအခါ လငကြနးက “၁၈ႏစေအာက ကေလးတစေယာကက ပစသတတာ ကပလး၀သေဘာမတဘး” ဟ ေျပာၿပး အသကကယ

ခ၏။ လငကြနး၏ ၾကငနာသနားတတသညစတက ထးထးျခားျခားသသာသည ျဖစရပကေလး တစခကေတာ သကမကစားစရာ အ႐ပကေလးက ေသဒဏမ လြတၿငမးခမးသာခြင ေပးချခငး ျဖစသည။ တစခါတြင သ၏သားငယမားျဖစေသာ ၀လႏင တကဒတ႔သည စစသား႐ပကေလးမားႏင ကစားေနရာမ ‘ဂက’ ဟ၍ နာမညေပးထားေသာ စစသား႐ပကေလးသည ကငးေစာငရငး အပေပာ ေနေသာေၾကာင ေသဒဏေပးျခငး ခရသည။ ထအခါ ၀လႏင တကဒတ႔ ညအစကက ‘ဂက’ အား ေသဒဏမ လြတၿငမးခမးသာခြငျပရန သတ႔၏ဖခငထတြင အသနားခၾကသည။ ဤတြင လငကြနးသည အမျဖေတာသး စာေရးစကေပၚတြင ‘အ႐ပကေလး ဂကအား ေသဒဏမ လြတၿငမးခမးသာ ခြငေပးလကသည၊ သမၼတႀကးအမန႔’ ဟ၍ အမန႔ခမတၿပး ‘ေအ၊ လငကြနး’ ဟ၍ လကမတထးလကသည။ တပေျပးစစသားမားအား ေသဒဏေပးျခငးသည လး၀မသငေလာသညသာမက တငးျပည အတြကလညး နစနာသညဟ လငကြနးကယဆသည။ ‘မကၽြမးကငျခငး၊ အမားလပျခငး၊ လပငနးက ထခကေစျခငးတ႔ေၾကာင အျပစေပးျခငးသည ရကလညး ရကစကသည၊ မကလညး မကမသည။ အျပစေပးခရသႏင သ႔မတေဆြမားက အစးရအေပၚတြင မဟတေသာမ အပခပေရးအေပၚတြင ထာ၀ရ ရနၿငးဖြ႔လာႏငသည’ ဟ၍ လငကြနး တစခါက ေရးသားခဖး၏။ ေနာကတစႀကမတြငလညး ‘အစးရတာ၀နသည အလြနခကခသည။ အေကာငးဆးအျဖစ အနညးငယလပရသညလညး ရသည၊ အမားႀကးလပရသညလညး ရသည။ အစးရတြင ကလစားေခလစတမရ၊ အျပစဒဏေၾကာင အျပစေပးရနဟေသာ ရညရြယခကမရ။ ကၽြႏပတ႔သည အစးရအား ျဖတချခငးက ဘယနညးႏငမဆ ကာကြယတားဆးရမည။ လ႔အဖြ႔အစညး၏ ႏလးသားတြင ဆးပငေတြ အမားႀကး စကပးျခငးက ေရာငၾကဥရမည’ ဟ၍ ေရးသားခေလသည။ လငကြနး၏ ညႇာတာခြငလႊတမႈ မားလြနးျခငးက ေခတသစေခါငးေဆာငမားက ဘယလ အေျဖထတၾကမညနညး။ သငခနးစာတစခခမား ရယႏငစရာ ရပါသလား။ ၾကငနာသနားတတျခငး၊ ေထာကထားညႇာတာတတျခငးတ႔ေၾကာင ေခါငးေဆာငအတြက သာမက သ႔အဖြ႔အစညးအတြကပါ ရနသနညးေစႏင၏။ ဤသ႔ျဖင မမအား ေထာကခသေတြ၊ သစၥာရသေတြ တးပြားၿပး လပငနးေအာငျမငေအာင ပးေပါငးေဆာငရြကလာၾကလမမည။ လငကြနးကေတာ သလြတ ၿငမးခမးသာခြင ေပးသတငးအား သစၥာရ တပသားေဟာငးအျဖစ တပမေတာသ႔ ျပနပ႔ၿပး ျပညေထာငစႀကး တညၿမေရးအတြက ဆကလကအမႈထမးေစသည။

- 31 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ျပညတြငးစစေနာကပငးကာလတြင သမၼတလငကြနး၏ ခြငလႊတတတျခငး၊ သနားညႇာတာ တတျခငး သတငးသည ေတာငပငးျပညနယမား အပါအ၀င တစႏငငလးသ႔ ပ႕ႏ႔သြားသည။ သသည ၁၈၆၅ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလထတြင ၀ါရငတနမ ထြကခြာကာ ‘ဟမပတန ႐တဒစ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြ’ သ႔ လာခသည။ ေဆြးေႏြးပြတြင ေတာငပငးသား ျပညနယစေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႔ရ၏။ အျပန အလန ေဆြးေႏြးၾကရငး ျပညနယစေခါငးေဆာငမား၏ ေသေရးရငေရးကစၥသ႔ ေရာကလာသည။ ေတာေတာ ၾကာၾကာ ၿငမသကေနၿပးေနာက ေတာငပငးေခါငးေဆာငတစေယာကက သမၼတႀကးအား ဥးတည၍ ေျပာသည။ ‘သမၼတႀကးခငဗား၊ ဒလဆရင သမၼတႀကးရ႕စကားအရ ကၽြနေတာတ႔ ျပညနယစ ေခါငးေဆာင ေတြဟာ ႏငငေတာသစၥာေဖာကမႈ ကးလြနတယ၊ သမၼတႀကးရ႕ အစးရကလညး သစၥာေဖာကတယ၊ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အခြငအေရးေတြက လကလႊတၿပး ႀကးေပးခရေတာမယလ႔ ယဆရေတာမလ ျဖစေနပါတယ။ သမၼတႀကးရ႕စကားက အဒလ အဓပၸာယသကေရာကေနပါတယ၊ အဒါ ဟတပါသလား’ ဤတြင သမၼတႀကးက . . . ‘ဟတပါတယ၊ ခငဗားအဆျပခကက ကပေျပာတာထကေတာင ပေကာငးေနပါေသးတယ၊ အေျခအေနကေတာ အဒသေဘာမးပါပ’ ထ႔ေနာက အတနၾကာ ၿငမဆတေနၿပးေတာမ ေတာငပငးေခါငးေဆာငက ထပ၍ ေျပာသည။ ‘ဒါျဖင . . . သမၼတႀကးခငဗား၊ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ ေကာငးေကာငးမြနမြန ေနသြားမယဆရင အမျဖေတာမာ သမၼတႀကးရေနသမ ကာလပတလး ကၽြနေတာတ႔က ႀကးစငမတငဘးလ႔ ကၽြနေတာတ႔ ယၾကညပါၿပ’ လငကြနး၏ သနားၾကငနာတတေသာ သဘာ၀က သေသာေၾကာင ျပညနယစ ေခါငးေဆာငမား အေနျဖင လငကြနးႏင မကႏာခငးဆင ေတြ႔ဆရန သတ၀ငလာၾကတာလား။ ယငးသဘာ၀ေၾကာင လငကြနးသည ခဥးကပရလြယကသ ျဖစလာတာလား။ ဘယလပျဖစျဖစ စးပြားေရးလပငနး အမႈထမးမားက သ႔မဟတ အျခားလကေအာက ငယသား

မားက မမတ႔၏ ေခါငးေဆာငသည ေဒါသအာဃာတကငးသ၊ စတထားျမငျမတသ ျဖစသညဟ ယၾကညလင ေခါငးေဆာငအား ပ၍စြမးေဆာငႏငေအာင ဖနတးေပး၏။ လငကြနးသည မဟာမတျပညနယစ ေခါငးေဆာငမားအား ေသဒဏမေပးခငသညသာမက ျဖစႏငလင သတ႔အားလးက လး၀လႊတပစလကခင၏။ ထ႔ေၾကာင ‘သတ႔က တငးျပညက ေမာငးထတ လက၊ တခါးေတြ ဖြငေပးလက’ ဟ သက ေျပာသည။ သလမားအား ႀကးဒဏမေပးလေသာ သမၼတႀကး၏စတထားက သေသာေၾကာင ဗလခပႀကး ၀လရားမငးက မဟာမတျပညနယစသမၼတ ဂကဖာဆငေဒဗစအား ဖမးဆးရမညလား၊ သ႔မဟတ ထြကေျပးတာက လကပကၾကညေန လကရ မညလားဟ ေမးေသာအခါ လငကြနးက ေအာကပါအတငး ျပနေျပာသည။ ‘ဒမာ . . . ဗလခပ၊ ဂကဖေဒးဗစက ဖမးဆးေရးန႔ပတသကၿပး ကပစတကးထားတာက ေျပာျပမယ၊ တစခါတနးက အလႏြကျပညနယအျပငဘကမာ အရကေသစာေရာငၾကဥေရး တရားေဟာ ဆရာႀကး တစေယာက ရခတယ။ သက သပၿပးစညးကမးႀကးတယ၊ ေျပာတအတငး လပတတတယ။ တစေန႔ေတာ သဟာ ေနပႀကးထမာ အၾကာႀကး ျမငးစးလာခရတာေၾကာင ခရးမတတတ မတေဆြ တစေယာကအမမာ ခဏ၀ငနားတယ။ မတေဆြက သ႔က လငမနစေဖာရညန႔ ဧညခၿပး အေဖာရညထမာ အျပငးစားအရညတစခခထညတာ မႀကကဘးလားလ႔ေမးတယ။ ဒေတာ သက လကထက ပလငးက လာရညတျမားျမားန႔ ၾကညရငး ‘စညးကမးအရေတာ အဒါက ကပ လး၀ဆန႔ကငတယ၊ ဒါေပမ ခငဗားက ကပမသဘ ထညေပးမယဆရငေတာ ကပအတြက သပၿပးထခကႏငစရာ မရဘးလ႔ ကပထငတယ’ ဆၿပး ျပနေျပာလကတယ။ ဒေတာ . . . ဗလခပ၊ အခကစၥမာလညး ဂကဖေဒးဗစ ထြကေျပးတာက ကပအေနန႔ လး၀ဆန႔ကငတယ၊ ဒါေပမ ဗလခပက သ႔က မသေယာငေဆာငေနလကရငေတာ အဒအတြက ကပအေနန႔ သပၿပးနစနာစရာမရႏငဘးလ႔ ကပထငတယ’ ဤကစၥႏငပတသက၍ ဗလခပႀကး ရားမငးက ေနာငအခါ ျပနေျပာျပတာကေတာ ‘အဒါဟာ ေသာငးကနးသေခါငးေဆာငေတြန႔ ပတသကလ႔ ကပသခရတ အစးရသေဘာထားပါပ၊ ဒါေပမ ေနာကေတာမ ဂကဖေဒးဗစ ထြကေျပးသြားတာက လကပကၾကညေနရမလားဆၿပး ကာကြယေရး၀နႀကး စတငတနက ကပက အႀကးအကယ ကနးလားေမာငးလား လပပါေလေရာ’ ဟ၍ ျဖစသည။

- 32 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ေနာကဆး စစႀကးၿပးဆး၍ ေတာငပငးတြင ကန႔လန႔ကာခေသာအခါ ခစၾကညေရး အထမးအမတအျဖစ ေတာငပငးမ ‘ဒစဇ’ ေတးဂတအဖြ႔က အမျဖေတာအျပငတြင လထပရသတအား ေျဖေဖာေပးရန လငကြနးက ေမတာရပခသည။

‘ဒစဇအဖြ႔ဟာ ကပနားေထာငဖးသမထမာ အေကာငးဆးပလ႔ ကပအၿမတမး မတထားတယ။ ကပတ႔ၿပငဘကေတြက ဒအဖြ႔က သတ႔တစဥးတညးပငလပဖ႔ ႀကးစားၾကေသးတယ။ ဒါေပမ ကပတ႔က ဒအဖြ႔က တရားသျဖငရရတာပါလ႔ မေန႔က ကပေျပာခတယ။ ဒျပနာက ကပက ေရ႕ေနခပက တငျပေတာ ဒါဟာ ကပတ႔ရ႕ တရား၀ငဆလာဘျဖစတယလ႔ ဆးျဖတတယ။ အဒါေၾကာင ကပက ေထာကထားေသာအားျဖင ေျဖေဖာေပးပါလ႔ ဂတအဖြ႔က ေတာငးပနပါတယ’

ဤစကားကၾကညျခငးအားျဖင လငကြနးသည စစၿပးဆးေသာလညး တနျပနကလစားေခရန မရညရြယေၾကာငး သသာသည။ ဤသညမာ သ သမၼတအျဖစျဖင အမျဖေတာသ႔ သယေဆာငလာေသာ ‘မ၀ါဒ’ ျဖစ၏။ ယခ သ႔လပငနးႀကး ၿပးဆးေအာငျမငခၿပ ျဖစေသာလညး ထမ၀ါဒက စြန႔လႊတျခငးမျပဘ ဆကလက ကငသးေနဆပင။

ဤအျပအမသည ေတာငပငးျပညသမားကသာ ဆြေဆာငႏငသညမဟတ။ လငကြနး၏ ေနာကလကမားအားလညး သ သမၼတျဖစေနသမ ေတာငပငးက လး၀ကလစားမေခဟေသာ အခကက သေဘာေပါကေစ၏။ အဖြ႔အစညးတစခတြင ေခါငးေဆာင၏ ကယရညကယေသြးသည အလြနအေရး ပါသည။ ေခါငးေဆာငသည အဖြ႔အစညး၀ငအားလးႏင အၿမတမးထေတြ႔ေနေလေလ ေကာငးေလေလ ျဖစသည။ ေခါငးေဆာငက ေသးသမေနလင လကေအာကငယသားမားလညး ေသးသမသည။ သ႔ေသာ ေခါငးေဆာင စတထားျမငျမတျခငး၊ အေကာငးျမငတတျခငးႏင ယဥေကးေဖာေရြျခငးတ႔ႏင ျပညစလင ေနာကလကမားလညး အလားတ ကငသးလာၾကလမမည။

သမၼတလငကြနးသည ကလစားေခလစတမရသ ျဖစသည။ ‘ကပလပေနတအလပက မလတမာစတဓာတ အနားမကပႏငေလာကေအာင ႀကးမားကယျပန႔ပါတယ’ ဟ၍ သေျပာခဖးသည။ ထ႔ေၾကာငလညး စစႀကးၿပးဆးေသာအခါ ေတာငပငးသားမားအား သက ျပနလည၍ လကကမး

ႀကဆချခငးျဖစ၏။ ျပညသတစရပလးအားလညး သ႔လပငကငသးရန တကတြနးသည။ သ႔ ‘စကား’ တြင သ႔ ‘တရား’ သည အထငးသားေပၚလြငေနသည။

‘မလတမာစတန႔ အခငးခငး ရနျပေနရင ဘာမမျဖစလာႏငဘး။ တစဥးအေပၚတစဥး ေစတနာေမတာထားၿပး ပးေပါငးလပကငရင အားလးျဖစႏငတယ။ ဘရားသခငက ကပတ႔က အမနတရားက ေပးခတအတငး အမနတရားက ၿမျမစြာကငၿပးေတာ ကပတ႔ လပေဆာငေနတ အလပေတြၿပးစးေအာင ႀကးစားလပေဆာငၾကပါစ႔။ တငးျပညရ႕ ဒဏရာဒဏခကေတြက ကစားဖ႔ တငးျပညအတြက အသကစေတးသြားသေတြရ႕ ဇနးမယားေတြန႔ သားသမးေတြက ေစာငေရာကဖ႔ တငးျပညအတြက အကးရတအလပေတြ အားလးကလပဖ႔၊ ကပတ႔အတြကေရာ၊ အျခားအားလးေသာ ႏငငေတြအတြကပါ တရားမတၿပး ထာ၀ရတညၿမတ ၿငမးခမးေရးႀကးက တညေဆာကဖ႔ ကပတ႔အားလး အစြမးကနႀကးစားၾကပါစ႔’ ဤစကားက ၾကညျခငးအားျဖင သမၼတလငကြနးသည လငယဘ၀က သႏင ရနျဖစခ သမားအား ဆကဆခသညအတငးပင စစ႐ႈးေသာ မဟာမတျပညနယစ ေခါငးေဆာငမားအားလညး ဆကဆရန ရညရြယေၾကာငး ထငရားေန၏။

အခပဆေသာ ေခါငးေဆာငလပသသည ေဒါသအာဃာတစတကငးၿပး တကယျဖစငေသာ ေစတနာမနျဖင ျပမဆကဆလင ငယသားမား၏ ယၾကညကးစားမႈကလညး ရႏင၏။ တထြင ဆနးသစႏငေသာ စတကးစတသနးမားကလညး ေဖာေဆာငေပးႏင၏။ ထ႔ျပင ငယသားမား အေနျဖင လညး ေၾကာကရြ႕ျခငးကငးၿပး ကယကယက ယၾကညမႈ ရလာႏင၏။ ထ႔ေၾကာင ယေန႔ေခတ ေခါငးေဆာငမားသည လငကြနး၏ လပနညးလပဟနက စနမနာယကာ လကေအာကငယသားမား၏ အမားက အျပစမယဘ ၾကညျဖစြာ ခြငလႊတသင၏။

- 33 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • လတစေယာကအား ႏပကြပလင ထသႏင ထသ၏မတေဆြမားသည မမအဖြ႔အစညးအတြက ထာ၀ရ ရနသမား ျဖစလာႏငသည။

• အျပစဒဏေၾကာင အျပစေပးရနဟေသာ ရညရြယခကသည ဘယလမ အကးမျပ။

• နာမညေကာငးထြကေသာ ေခါငးေဆာငထသ႔သာ လေတြခဥးကပခငၾကသည။

• တစခါတစရ မသေယာငေဆာငေနလကျခငးသည အကးယတေလာကေအာင ထခကနစနာမႈ မျဖစႏင။

• သာမနအေၾကာငးမားေၾကာင လငယမားအား ဘ၀မပကပါေစႏင။

• မလတမာစတက ေရာငပါ၊ ေမတာေစတနာက ေဆာငပါ။

• မမ၏ အေကာငးဆးအျပအမမားျဖငသာ လေတြက ေတြ႔ဆဆကဆပါ။

အခနး ( ၆ ) မတရားေ၀ဖနျခငးက ခႏငရညရ ‘ကပတ႔က မဟတမမန စြပစြေျပာဆတာေၾကာငလညး အလပတာ၀န မပကကြကပါေစႏင၊ အစးရအဖြ႔ ၿပကြေအာင ၿခမးေျခာကတာကလညး မေၾကာကပါႏင၊ ကပတ႔က ေထာငထသြငးမာကလညး မေၾကာကပါႏင၊ အမနတရားသာ အားအရဆးဆတာက ေလးေလးနကနက ယၾကညၾကပါ၊ ကပတ႔တာ၀နက အဒလ ယၾကညမႈအျပညႏင သတရရ ေကေကပြနပြန ေဆာငရြကၾကပါစ႔’

[‘ကးပါးအငစတက’တြင ပါတ၀ငမားအား လငကြနးေျပာၾကားေသာ မန႔ခြနးမ နဂးခပစကား (၂၇.၂.၁၈၆၀) ]

‘အကပအတညးက တညတညၿငမၿငမ ရငဆငပါ’ ဤစကားသည ‘သတ’ ၏ အဓပၸာယဖြငဆေသာ ကမာၻေကာ စာေရးဆရာႀကး အားနကစထ ေဟးမငးေ၀း၏ စကားျဖစသည။ ဤစကားသည ေအဘရာဟငလငကြနး၏ တစသကတာတြင ေနာကဆး ခႏစတာကာလအတြငး ၾကခရေသာ အေျခအေနက အေကာငးဆးေဖာျပေသာ စကားလညး ျဖစသည။

လငကြနးသည သ႔တစသကတာတြင ရညလားေသာ ႏစကာလတစေလာကလး အၾသရေလာကေအာင သတေတြ အမားႀကးျပခ၏။ သသည ႐ႈးနမမႈေပါငးမားစြာႏင ၾကခရသည။ (၁၈၅၈ ခႏစ အထကလႊတေတာအမတေရြးပြတြင ႐ႈးနမခသည၊ ျပညတြငးစစအတြငး ေရးဥးပငးတကပြမားတြင ႐ႈးနမခသည။) သ႔ေသာလညး သ၏ အဖြယဇြ၊ သတေၾကာင ေနာကဆးတြင အခကအခအားလးက ေကာလႊားၿပး ေအာငပနးဆငႏငခ၏။ လငကြနးသည စြန႔စားရသည၊ စတဓာတခငမာသည၊ ပနးတငဆသ႔ ခတကရာတြင ေတြေ၀ယမးယငျခငးမရ။ သသည သ႔ကယသလညး ယၾကညသည၊ သ႔အလပကလညး ယၾကညသည။ ၿပးေတာ သ႔မာ အတလြနကမႈ မရ၊ ငါအလပသည မနသညဟေသာ ယၾကညမႈေၾကာင အၿမတမးအားတကေန၏။ ျပညေထာငစႀကးအား လကနကကငပနကနမႈသည လငကြနး၏ ထးျခားေသာ စြမးရညမားက ေဖာထတခသည။ အေျခအေနမနက ေကာငးစြာနားလညျခငးႏင ရရငျပတသားစြာ ရငဆငျခငးတ႔က သ႔အား သတအေျပာငဆးေခါငးေဆာငဘ၀သ႔ ပ႔ေဆာငေပးခသည။ ထ႔ျပင သသည မနကနေသာမဟာဗဟာက ခမတႏင႐သာမက ယငးမဟာဗဟာႏင ျပညတြငးစစ၏ အေျခအေနမနတ႔က ျပညသေတြ သေဘာ ေပါကေအာငလညး ဆကသြယတငျပႏငခသည။ လငကြနးသည အမနတရားက ျမတႏးသျဖစသညအေလာက ျဖစရပမားက အရကအရအတငး ပြငပြငလငးလငး တငျပသည။ ယငးလပရပေၾကာင သ႔အေပၚ ေ၀ဖနပတခတမႈေတြ အမားအျပား ေပၚေပါကလာခရ၏။ သ႔ေသာလညး သတရသတငးသည မတရားေ၀ဖနပတခတျခငးက အေႏးႏငအျမန ေကာလႊားႏငၾကသည။ တစပါးသမားအား ဥးေဆာငသမား၊ အထးသျဖင ႏငငေရးေခါငးေဆာငသမားသည ဂဏသကၡာႏင ကယကငတရားက ထခကေလာကေအာင အေ၀ဖနခရဆးျဖစ၏။ လငကြနးသည ဤသဘာ၀က ေကာငးစြာသသည။ ထ႔ေၾကာင အျခားေခါငးေဆာငတငး လပသကသ႔ပင သသညလညး မတရားေ၀ဖနျခငးကရငဆငရန သ႔ကယသ ႀကတင၍ အသငျပငဆငထားခသည။ အေမရကန သမၼတမားအနက လငကြနးသည ပ၍သြားပပေလလြင အေျပာခခရသည၊ ပ၍ အသေရဖကခခရသည၊ ပ၍အမနးခခရသည။ ၁၈၆၀ ျပညႏစ သမၼတေရြးေကာကပြတြင သအႏငရချခငးမာ ဒမကရကတစပါတ ႏစျခမးကြေနေသာေၾကာငျဖစသည။ (ဒမကရကတစပါတက ေျမာကပငးမ စတဖငေဒါကကလပႏင ေတာငပငးမ ဂၽြနဘရက ကငးရတဂတ႔က သမၼတေလာငးအျဖစ တစၿပငတညး

- 34 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

တငခသည။) လငကြနးသည အေရ႕ေျမာကပငး၏ အမာခေထာကခမႈျဖင ရပတဘလကနပါတမ ေရြးခယခ ရေသာ ပထမဥးဆးသမၼတျဖစ၏။ တကယေတာ ေတာငပငးျပညနယမား၏ မဆႏၵစာရငးတြင လငကြနး နာမညပင မပါ၀ငခေခ။ လနညးစမဆႏၵျဖင လငကြနးအေရြးခရေသာအခါ ေတာငပငးနယမား မေကနပ၍ ျပညေထာငစ ခြထြကသြားသည။ ဤတြင ျပညတြငးစစ စတငေပၚေပါကသည။ တစၿပငတညးတြင လငကြနးအေပၚ ပတခတေ၀ဖနမႈမားလညး မးလးမႊနသြားေတာသည။ ယငးသ႔ျဖစရျခငးမာ အေနာကေဒသမလာေသာ ကလနကလား ဤေတာသားေရ႕ေနသည ဘာေၾကာင ဘယလ သမၼတ ျဖစလာရသညက ျပညသ လထအမားစက နားမလညေသာေၾကာငျဖစ၏။ သ႔ေခတ စာနယဇငးေပါငးစတ႔က သ႔က စတကးေပါကရာ နာမညမားေပး၍ ေ၀ဖနပတခတၾကသည။ ယငးနာမညမားမာ ကး႐းကားရား ေမာကလႊေကာ၊ သလမးဇလဖားတးမားက ခြခသလ ျပညေထာငစကခြေသာ တတယတနးစား ေတာသားေရ႕ေန၊ မယဥေကးသည လေျပာငလေနာက၊ ေတာတြငးသားလ၀၊ လရႊငေတာ စသညတ႔ျဖစသည။ ‘အလႏြ က စတတ ရဂစစတာ’ သတငးစာကမ ‘သမၼတဂဏျဒပက ဖနပႏငတကနငးသည အေကာကကစဆး၊ မ႐းသားဆး ႏငငေရးသမား’ ဟ၍ပင ရငသးစြာ ေထာမနာျပလကသည။ ယငးသ႔ေသာ အပပခေ၀ဖနမႈေတြၾကားမ ကမးသစၥာဆရန ၀ါရငတနၿမ႕သ႔ ေရာကလာေသာ အခါ လငကြနး၏စတထတြင ဘယလခစားရလမမညဆသညက ေတြးၾကညလင သႏငသည။ သသည ယငးခစားခကက သမၼတရာထးလကမခမ အခနပငးကေလးက လတစစအား ေျပာျပခသည။ ‘ဒၿမ႕က ကပေရာကလာတာဟာ တျခားဘယသေရာကလာတ အေျခအေနန႔မ မတဘး၊ ကပေရာကလာပက ကပက ဆန႔ကငၾကတ၊ ဆန႔ကငေနၾကတလေတြၾကားမာ တာ၀နထမးေဆာငဖ႔ ရညရြယခကန႔ ေရာကလာတာ’ သမၼတအျဖစ ကမးသစၥာ ကနဆၿပးသညေနာကတြငလညး ျပငးျပငးထနထန မတရားေ၀ဖန ခကေတြက ရပစမသြား၊ ဆကလကေပၚေပါကေနဆျဖစ၏။ ယငးသ႔ေ၀ဖနသမားအနက ေတာငပငးဘက ေတာသားမားသာမက ရပတဘလကနပါတတြငးမ ဂဏးကြအပစမား၊ ကြနဂရကလႊတေတာအမတမားႏင ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားပငပါ၀င၏။ သမၼတအျဖစ လငကြနးသလာရေသာအခကမာ သဘာပလပလပ မေကနပေသာသမားေတာ ရေနဥးမညဟေသာ အခကျဖစ၏။ သ၏ သမၼတသကတမး ပထမႏစတြင

အစးရဌာန ရာထးေတြ အမားအျပား ခန႔ထားရန လေနသညက ေတြ႔ရ၏။ ရာထးခန႔ထားေရးႏင ပတသက၍ ‘ရာထးတစေနရာတြင ေလာကထားသက ၂၀ ရတယ၊ အဒေတာ ၁၉ ေယာကကေတာ ကပရနသေတြ ျဖစေတာမာပ’ ဟ သက ေျပာသည။ သ႔မာ ရနသေတြ ေပါမားလာသညႏငအမ ေ၀ဖနပတခတမႈေတြလညး တးပြားလာသည။ သ႔ေသာလညး ယငးတ႔က သက စတရညျခငး၊ သညးချခငး၊ သမာဓရျခငးတ႔ျဖင ကာကြယေျဖရငးသည။ သက ယငးတ႔အားလးက ဒနအျမငျဖင ႐ႈျမငသးသပသည။ တစနညးအားျဖင သ၏လ႔သဘာ၀ နားလညမႈျဖင ေျဖရငးသည။ ‘လ႔ဘ၀ဟာ ဘယေတာမ မေျပာငးလဘး၊ အခစမးသပပြႀကးမာ ပါ၀ငေနတ လေတြအတငးပ၊ ဘယအနာဂတစမးသပပြမာ ပါ၀ငတလပျဖစျဖစ ကပတ႔အားလးဟာ အားနညးတ လရသလ အားေကာငးတ လလညးရမာပ၊ မကမတလရသလ လမၼာတ လလညး ရမာပ၊ ဆးတလရသလ ေကာငးတလလညး ရမာပ’ ဟ၍ ၁၈၆၄ ခႏစက သေျပာခဖးသည။ လငကြနးသည သ႔ဘ၀တစေလာကလးလလ မနာလမႈ၊ မနးတးမႈႏင အပပခမႈတ႔၏ သားေကာငျဖစခသည။ ယငးသ႔ျဖစရျခငးမာ အရာရာက အေကာငးဆးျဖစေအာင လပခငသည သ၏ ျပငးျပေသာဆႏၵေၾကာင ျဖစ၏။ သက သ႔စြမးရညႏငသ သမားက ေကာတကသည။ ေကာတကခ ရသမားက သ႔က မနာလမနးတးၾကသည။ အတငးေျပာ အပပခၾကသည။ သညဒဏက လငယဘ၀က သအလးအလခခရ၏။ ေနာကပငးကေတာ အသကအရြယႏင အေတြ႔အၾကေၾကာင သခႏငရည ရလာခသည။ သ႔ေသာလညး ယငးသ႔ခစားခရသည ေ၀ဒနာကေတာ သဘယေတာမမေမ။ ထ႔ေၾကာငလညး သသည သ႔လခရေသာလမားအား စာနာသနားစတပြားချခငး ျဖစ၏။ တစခါက လနာအား မားယြငးကသမေသာ လငယတစေယာကအား ေရ႕ေနလငကြနးက စာနာသနားစတျဖင ေထာငမကေအာင ကယတငခဖးသည။ ထအေၾကာငးက ဆရာ၀နကေလးက ဤသ႔ ျပနေျပာခသည။ ‘အဒတနးက ကၽြနေတာက ေရ႕ေနလကခ ဘယေလာကေပးရမလလ႔ သ႔က ေမးေတာ “ေမာငရငက အခမ ဘ၀လပငနးစခါစ လငယတစေယာကပ။ ဒေတာ ေရ႕ေနခ ေဒၚလာ ၁၀၀ တနေပမ ကပက ၂၅ေဒၚလာပ ယပါမယ၊ ကန ၇၅ ေဒၚလာကေတာ မနာလမႈန႔ မလတမာမႈရ႕သားေကာငျဖစတ အဖးတနလငယ ဆရာ၀နကပ ျပနလလကပါတယ” လ႔ သကေျပာတယ’

- 35 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနးသည သ၏ သမၼတသကတမး ေလးႏစတာကာလအတြငး ႐ငးစငးေသာ ရနျပမႈႏင ျပငးထနေသာ ေ၀ဖနမႈတ႔က ၾက႕ၾက႕ခႏငခသည။ သသည ယငးတ႔က ခႏငရညရ႐သာမက ျပညတြငးစစက ေအာငပြခၿပး တငးျပညကလညး မၿပကြေအာင ထနးသမးႏငခ၏။ အဖြယစြမးေဆာငခကပငတညး။ ထ႔ျပင သသည အေမရကန တပမေတာဖြ႔စညးပစနစက ျပနလညျပျပင ဖြ႔စညးျခငး၊ သမၼတ၏ၾသဇာအာဏာက တးခ႕ျခငး၊ ကပၸလ ေငြ၀ယကၽြနစနစက ဖကသမးျခငးႏင အေမရကနလမးတ႔၏ မးခစစတဓာတက အားသစေလာငးျခငးတ႔ကလညး ေအာငျမငစြာ ေဆာငရြကႏငခ၏။

မတရားေ၀ဖန ပတခတမႈမားႏင ပတသက၍ လငကြနး၏ တ႔ျပနေျဖရငးနညးမားက ေခတသစေခါငးေဆာငမား စနမနာ ယသငသည။ လငကြနးသည ယငးသ႔ေသာ သကၡာခမႈမားက နညးအမးမးတ႔ျဖင တ႔ျပနေျဖရငးခသည။ အမားဆးကငသးေသာနညးကေတာ လစလ႐ႈ ထားလက ေသာနညးပင ျဖစ၏။ ဤနညးသည အေပါစား ႏငငေရးအပပခမႈ ေပါမားေသာေခတတြင အသး၀ငသည။ ယငးတ႔က အာ႐စကေနဖ႔ သ႔မာအခနမရ။ ျပညတြငးစစ ေအာငႏငေရးအတြက အလြနအလပမားေနသည။ ထ႔ေၾကာင သ႔အေပၚ ေ၀ဖနတကခကေသာ စာနယဇငးေဆာငးပါးမားက သလး၀မဖတ။ သ႔ေသာလညး ဘယလမ ေရာင၍မရ၊ မကစျဖင မျမင မဖတရသညတင နားျဖငေတာ မၾကားခငအဆး အၿမတမး ၾကားေနရ၏။ လငကြနးသည သ၏ႏငငေရးသမားဘ၀ အေစာပငးကာလမားက အပပခ ေ၀ဖနခရမႈေၾကာင ေတာေတာစတအေႏာငအယက ျဖစခရသည။ အထးသျဖင သ႔ရနသမားကမဟတဘ သ႔မတေဆြမားက အပပခ ေ၀ဖနခၾကေသာေၾကာငျဖစ၏။ သ႔ေသာလညး ေနာကပငးတြင သသည ယငးတ႔ကဂ႐မစကဘ လစလ႐ႈထားခသည။ ဤအေၾကာငးႏင ပတသက၍ ၁၈၆၅ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၁၁ ရကေန႔က ေျပာၾကားခေသာ သ၏ေနာကဆး လထစညးေ၀းပြ မန႔ခြနးတြင ‘ကပအေပၚ မဟတမမန ေ၀ဖနပတခတ ေရးသားၾကတာေတြက တတႏငသမ ကပမဖတဘေနခတယ၊ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ကပျပနၿပး အေျဖ မေပးႏငတ ေ၀ဖနစြပစြခကေတြေၾကာင စတအေႏာငအယက အျဖစမခခငလ႔ပ’ ဟ၍ သေျပာခဖးသည။

သ႔ေသာလညး အေျခအေနအရ လအပသညအခါမးမာေတာ ယငးသ႔ေသာ ေ၀ဖန စြပစြခကေတြက သက ၾက႕ၾက႕ခ၍ ျပနလညေခပတတသည။ အထးသျဖင သ၏ႏငငေရး ခယခကအေပၚ ျပညသေတြ၏ ယၾကညမႈကငးမသြားေအာင တမငလပၾကေ၀ဖနစြပစြျခငးမးက သက ဘယေတာမ ေခါငးင႔မခ၊ အၿမတမး ျပနလညတ႔ျပနတတသည။ ၁၈၅၈ ခႏစ အထကလႊတေတာအမတ အေရြးခရန မဆြယစဥက သ၏ ေငြ၀ယကၽြနစနစဆန႔ကငေရး ခယခကႏငပတသက၍ သႏငၿပငဘက စတဖင ေဒါကကလပက သ႔က ျပငးျပငးထနထန ေ၀ဖနအပပခၿပး မဆြယသည။ လထ ပရသတႀကးက တစခနက လကခပၾသဘာေပးၾကသည။ လငကြနးကေျပာေတာ ပရသတအားလး ဆတဆတသား တတဆတ ေနၾကသည။ သ႔မတေဆြက ဤအခကက စးရမေၾကာငး ေျပာျပေသာအခါ သက ‘စတလႈပရားၿပး ေသြး႐းေသြးတနးျဖစေနတ လအပႀကးေၾကာင ကပ ဘယေတာမ ေၾကာကဒးမတနဘး၊ လလခငး ရကရကစကစက ဖႏပမႈေၾကာင ေလာကငရခေနရတ ဒေငြ၀ယကၽြနစနစက ပကသဥးေရးအတြက ေဟာေျပာတာေတြကလညး ကပဘယေတာမ စြန႔လႊတမာ မဟတဘး’ ဟ၍ ျပနေျပာခသည။

၁၈၆၄ ခႏစက ေဘာလတမးၿမ႕တြင မန႔ခြနးေျပာခတနးကလညး လငကြနးသည လမညး ေငြ၀ယကၽြနစနစက ဆန႔ကငၿပး သကၡာခေ၀ဖနသမားက ျပတျပတသားသား တ႔ျပနတကခကခ၏။ ‘သးေကာငးသားက သးေတြမေသရေအာငလ႔ ၀ပေလြက ေမာငးထတတယ၊ အဒအတြက သးေတြက သးေကာငးသားက အသကသခငအျဖစ ေကးဇးတငၾကတယ။ ဒါေပမ ၀ပေလြကေတာ သးေကာငးသားက လြတလပခြင ဖကဆးသဆၿပး စြပစြတယ၊ အထးသျဖင သးက သးမညးျဖစေနရင ပၿပးေတာင ဆးေသးတယ’

မတရားေ၀ဖနစြပစြမႈႏင ပတသက၍ လငကြနး၏ အထေရာကဆး တ႔ျပနနညးတစခမာ ျပနလညေခပစာ အရညႀကးေတြ ေရးသားျခငးျဖစသည။ သ၏ေဒါသစတ ေျပေပာကသြားေစရန စားပြမာထငကာ ျပနလညေခပစာေရးသည။ ထ႔ေနာက ထစာက သကဆငသသ႔မပ႔ဘ သညအတငး ပစထားလကသည။ သ႔ခစားခကက ဖြငအနပစလကရေသာေၾကာင သ႔အဖ႔ ေနသာထငသာ ရသြားသည။

- 36 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

သ႔ေသာ သ၏ေဒါသက လသရငၾကား မေဖာထတခငေသာေၾကာင ေရးၿပးေသာစာက သကဆငသထသ႔ မပ႔ဘ ေခာငထးထားလကျခငး ျဖစသည။

၁၈၆၄ ခႏစ၊ ေရြးေကာကပြေႏာငးပငးကလညး သ႔အေပၚ စြပစြခကႏင ပတသက၍ ေျဖရငးလႊာတစေစာငက လငကြနးေရးခဖးသည။ အဆပါ စြပစြခက ေပၚေပါကလာရေသာျဖစရပက ‘အငတယကတမ ျဖစရပ’ ဟ၍ စာနယဇငးေတြက ကငပြနးတပၾကသည။ ျဖစပမာ ၁၈၆၅ ခႏစ ေအာကတဘာလအတြငးက လငကြနးသည တပဖြ႔မားက စစေဆးရန အငတယကတမ စစေျမျပငသ႔ သြားေရာကခသည။ လမးခရးတြင လငကြနးက သ႔မတေဆြရငးႀကး ဗလခပႀကး ၀ါဒလာမြနအား သ႔အႀကက အလြမးသခငးတစပဒက ဆျပရန ေျပာသည။ ထအခါ ဗခပႀကးက ခပတတ အလြမးသခငးတစပဒက ဆျပသည။ ထ႔ေနာက သမၼတႀကး စတလနးကယလနးျဖစေစရနအတြက ျမးရႊငေသာသခငး ေတာေတာ မားမားက ဆကလကဆျပသည။ ေနာကလအနညးငယ ၾကာေသာအခါ သမၼတႀကးသည အေလာငး ေကာငေတြ ေတာငလပေနေသာျမငကြငးတြင ေပာစရာသခငး ဆခငးခသညဟ စာနယဇငး ေတြက ေရးသားၾကသည။ ထျဖစရပသည ၁၈၆၄ ခႏစ သမၼတေရြးေကာကပြတြင ျပနေပၚလာျပနသည။ ထျဖစရပက ‘နယးေယာက၀ါးလဒ’ သတငးစာက ‘မစၥတာလငကြနး၏ ရယစရာျပကလးတစခ’ ဟေသာ ေခါငးစဥျဖင အပပခ ေရးသားလကသည။

ဤတြင ဗလခပႀကးလာမြနက အႀကးအကယ ေဒါကနၿပး ဤကစၥက တငးသျပညသ ျပနလညေခပရန သမၼတႀကးအား တကတြနးသည။ သ႔ေသာ သမၼတႀကးက လကမခ၊ ‘သ႔အတငးပ ထားလကစမးပါ’ ေျပာသည။

သမၼတႀကး၏ တဏဘာေ၀ ဆတဆတေန၀ါဒက ဗလခပႀကးက မေကနပ၊ ထ႔ေၾကာင သက ေျဖရငးခကတစေစာငေရးၿပး သမၼတႀကးက တငျပသည။ ထအခါ သမၼတႀကးက ‘ဒ ေျဖရငးခကက ပႏပေဖာျပဖ႔ ကပ သေဘာမတဘး . . . လမြန၊ ခငဗားရ႕ေလက သပၿပး ျပငးလြနးတယ၊ ၾကမးလညးသပၾကမးတယ။ တစခါတေလ ခငဗားက သပၿပး တကခငခကခငစတ ျပငးထနတယ၊

ကပသာဆရင ျဖစစဥအတငးပ ႐း႐းကေလးေရးမာပါ၊ အပဆာဒါး ဘာမမထညဘး၊ အဒေတာ အခပ ကပေရးၾကညပါရေစ’ ဟ ျပနေျပာသည။

ထ႔ေနာက သသည ျဖစရပမနအတငး စာရညႀကးတစေစာင ေရးသည။ တကပြျဖစပြားၿပးေနာက ၁၆ ရကအၾကာတြင သသည အငတတမစစေျမျပငသ႔ သြားေရာကခေၾကာငး၊ အေလာငးတစေလာငးမ မေတြ႔ရေၾကာငး စသညျဖင ေရးသားထားသည။ ထစာက ဗလခပႀကးလာမြန ေရးသညအေနျဖင ထတျပနရန ရညရြယခေသာလညး လငကြနးက ထတျပနခြငမျပခေခ။ ၁၈၉၅ ခႏစတြငမ ထစာအေၾကာငး အမားျပညသေတြ သခၾကရ၏။

သမၼတလငကြနး၏ ထးျခားေသာအကငတစခမာ ေဒါသထြကစရာမားက ရယစရာအျဖစ ေျပာငးလ႐ႈျမငတတျခငးျဖစသည။ သက ဟာသဉာဏရသည၊ ျဖတထးဉာဏ ေကာငးသည၊ ပတပတစ အေျပာကၽြမးသည။ ယငးတ႔သည သ႔အတြက မတရားေ၀ဖနမႈေတြက ခႏငရညရေစေသာ ‘ေဆးစြမး ေကာငးမားပင ျဖစသည။ ၁၈၅၈ ခႏစအတြငးက စတဖငေဒါကကလပက သ႔အား မဟတမမန ပတခတစြပစြမႈေတြ တစခၿပးတစခတငၿပး အပပခသည။ ထအခါ သက ‘မဟတမတရား စြပစြခရရင ဘယသမဆ ေဒါသထြကတတတယ၊ ကပလညး အဒအတငးပါပ၊ ဒါေပမ စြပစြခကက ႐ငးစငးၿပး ေအာကတနးကတ စြပစြခကမးျဖစေနေတာ ေဒါသထြကရမယအစား ရယပရယမေတာတယ’ ဟ ျပနေျပာခ၏။ လငကြနးသည ဤအကငက ‘အမျဖေတာ’ အထ ယေဆာငလာခသည။ ႏငငေရး သကၡာခခမမႈတညးဟေသာ ဆးေျငာငမားက ဤအကငျဖင သ ႏတပစသည။ သသည တစခါတစရ သငေလာေသာ ပတပတစကေလးတစပဒက ေျပာျပျခငးျခင တစဖကလက ထေရာကစြာ ထးႏကတတ သည။ တစခါက သ႔က အမနာပစကားမားျဖင ထးစစဆငလာသတစဥးအား ‘ဒလႀကးမငးရ႕ ေျပာၾကားခကက သ႔စတရ႕လပရပအားလးက ရပဆငးပစလကတာပ” ဟ၍ တ႔ျပနတကခကပစလကသည။ ထ႔ေနာက သက ပတပတစကေလးတစပဒက ေျပာျပသည။

- 37 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

‘ဟအရငတနးက ကပ အခနပငးသေဘၤာသား လပခဖးတယ။ ကပလပရတာက ဆနဂါမြန ျမစထမာ တဘဘေအာျမညရငး တလႈပလႈပ တလမလမ လးလာေခါကျပနသြားေနတ မးသေဘၤာအစတ အႏတကေလးမာပါ။ အဒသေဘၤာကေလးမာ ဘြငလာအးက ငါးေပရညၿပး ဥၾသေျပာငးက ခနစေပရညတယ၊ ဥၾသသေပၚထြကလာတငး သေဘၤာက ရပရပသြားတယ’

တစခါတြငလညး ေျမာကပငးသား ျပညနယအပခပေရးမးတစေယာကက အရြယေရာက သတငး စစထမ၀ငမေနရဥပေဒက မေကမနပျဖစၿပး သ႔အေနျဖင ယငး ဥပေဒက အေကာငအထည မေဖာႏငဟဆကာ သမၼတႀကးက ေ၀ဖနတကခကလာတယ။ သ႔ေသာလညး လငကြနးက ေနာကဆတ၍ မသြား၊ ဥပေဒအတငး လပစရာရတာဆကလပရန ကာကြယေရး၀နႀကးက ၫႊနၾကားလကသည။ ၿပးေတာ သက သ႔ထးစအတငး ပတပတစကေလးတစပဒ ေျပာျပသည။

ျပညနယအပခပေရးမးက သေဘၤာေရခပြမာ ကပေတြ႔ခဖးတ ကေလးန႔ တေနတယ။ အားလးအသငျဖစေတာ သတ႔က ကေလးတစေယာကသြားေခၚၿပး သေဘၤာ၀မးဗကေအာက ပ႔လက ၾကတယ။ အဒကေလးလပရမာက ခလတက တအား႐ကထဖ႔ပ၊ အဒါမ သေဘၤာက ထြကသြားမာ။ သေဘၤာထြကသြားတအခါ သက အသာေလး ျပားျပား၀ပေနလက႐ပ၊ ဒါန႔ သက သ႔အလပက မနမနကနကန လပလကတယ။ ဒါေပမ သက ေသလေမာပါးေအာၿပး သေဘၤာေအာကက ထြကလာတယ။

‘ကပကေတာ သ႔ေကာေပၚက အေရေတြ အကနစတၿပကနၿပထငတာေပါ။ ဒါေပမ သ ဘာမမျဖစပါဘး၊ သေဘၤာကငးက တာ၀နခက ကပက ေျပာျပတယ၊ အဒကေလးဟာ ဒအလပမးက အၿမတမးလပသတ၊ သက ဒအလပက ကၽြမးတယ၊ အနာတရလညး ဘယေတာမ မျဖစဘးတ၊ ဒါေပမ သက သေဘၤာေအာကက ျပနထြကလာတငး အဒလပ အၿမတမးေအာၿပး ထြကလာတတတယတ။ အခ ျပညနယအပခပေရးမးလညး အဒအတငးျဖစေနၿပ၊ သဟာ သ႔အလပက ကၽြမးပါတယ၊ ဘာမ အႏရာယမရပါဘး၊ ဒါေၾကာင သေအာတာက ဂ႐မစကၾကပါႏင၊ သက သ႔အလပဘယေလာက ခကခတယဆတာ လေတြသေအာင ျပခငတာပါ၊ သလပေနပါတယဆတာ ျပခငလ႔ တမငေအာတာပါ’

လငကြနးမာ ဟာသဉာဏရသညအျပင အမနတရားက သႏငစြမးရညလညးရသည။ သက ယငးအသက သငတငေလာကပတစြာ အသးခတတသည။ တစခါက လတစစအား သေျပာဖးသညမာ - ‘ဘယလလပငနးမာမဆ ေရ႕ဥးေရ႕ဖား လပေဆာငသေတြဟာ မားေသာအားျဖင အဒလပငနးက ေအာငေအာငျမငျမင အေကာငးဆး လပႏငတလေတြ မဟတၾကဘး။ သတ႔ဟာ မၾကာခဏဆသလ ျပငးထနတဆနကငမႈန႔ ရငဆငၾကရတယ၊ ရကရကစကစက ေ၀ဖန႐ႈတခခၾကရတယ။ ဒလန႔ေနာကဆး ျပညသေတြက ဆနးသစျပျပငမႈက လကခရေတာမယအေျခအေန ေရာကလာတအခါမာ ေရ႕ဥးလပေဆာင သေတြက အားမကးဘ တျခားလေတြကပ အားကးတတၾကတယ။ သမၼတရာထးဆတာကလညး အေတြ႔အၾကမရဆး ႏငငေရးသမားအတြကေတာငမ ပနးခငးတေမြ႔ရာ မဟတဘး၊ . . . တကယေတာ ဘယလသားမ သမၼတရာထးန႔ ျပညျပည၀၀ မထကတနဘး၊ ဘယလသားမ ပတခတစြပစြမႈန႔ မကငးႏငဘး’ ဟ၍ ျဖစသည။

လငကြနးသည သ႔တြင အမားႏငအမနက ခြျခားသျမငႏငေသာ စြမးရညရေၾကာငး သ႔ကယသ ေလးနကစြာ ယၾကညသည။ ယငးစြမးရညေၾကာငလညး မတရားေ၀ဖနမႈက သၾက႕ၾက႕ခႏငျခငးျဖစ၏။ အမားစက ကယကငသကၡာကငးမစြာျဖင မေတာမတရား လပေနၾကေသာလညး သက ဘယေတာမမလပ၊ သ႔သကၡာက မ႔တစေပါကအစြနးမခ။ သ႔ယၾကညခကက ထးႏကတကခကလာလငလညး လး၀ေနာက မတြန႔။ ၾက႕ၾက႕ခ၍ ရပတညသည။ ‘အမားလပတာကေၾကာကဖ႔ကစၥမာထက အမနကလပရဖ႔ကစၥမာ ပၿပး သတလအပတယ’ ဟ သက ေျပာသည။ ‘အမနဘကက ရပတလေတြဟာ ေၾကာကစရာမလဘး’ ဟ ဗလခပႀကး ဂၽြနမကကလာနနထ ေပးစာတြင သ ေရးဖးသည။ ‘နယးေယာကထရဗြနး’ သတငးအယဒတာ ဟးေရ႕စ ဂရလထ ေပးစာတြငလညး ‘အမနတရားဟာ ေယဘယအားျဖင သြားပပေလလြင စြပစြတာက အေကာငးဆး လကစားေချခငးပ’ ဟ ေရးခ၏။

ေခတၿပငေခါငးေဆာငမား အထးသျဖင ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားသည လငကြနး၏ နညးလမးမားက ကငသးၿပး မတရားပတခတေ၀ဖနျခငးက တ႔ျပနတကခကသငသည။ အဓကကေတာ ခႏငရညရဖ႔၊ စတရညဖ႔၊ ကယကယက ယၾကညဖ႔ပင ျဖစသည။

- 38 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

သတစပါးက ေ၀ဖနတကခကလာလင အေသးအဖြေတြက လစလ႐ႈထားလကပါ၊ ႀကးကယ လင တစမးတစမည ေျပာငးလသြားေအာင ျပနတကပါ၊ ေဒါသေျပသြားေအာင ေျဖရငးခကေရးပါ၊ သ႔ေသာ ဘယသ႔ဆမမပ႔ဘ သမးထားလကပါ၊ ၿပးေတာ အေကာငးဘကကၾကညၿပး ဟာသဉာဏက အၿမတမး အသးခပါ။

အကပအတညးၾကလာလင ေအးေဆးတညၿငမေအာင ႀကးစားပါ၊ အမားႏငအမနက ခြျခား သျမငပါေစ၊ သတရပါေစ။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • ေဒါသ မမားေစေရးအတြက ပတခတေ၀ဖနခကမားက ဖတ႐ႈျခငးမ ေရာငၾကဥပါ။

• စတလႈပရားေနေသာ လထက မေၾကာကပါႏင၊ မမ၏ ႐းသားေသာ ခစားခကက ပြငပြငလငးလငး ေျပာျပပါ။ • ေယဘယအားျဖင အမနတရားသည မတရားစြပစြ ေ၀ဖနမႈက အေကာငးဆး ကလစားေချခငး ျဖစသည။ • ကယသသေလာက၊ ကယတတႏငသေလာက အေကာငးဆးျဖစေအာင လပပါ၊ ၿပးဆးေအာငအထ လပပါ။ • မတရားစြပစြခကက တစႀကမအ႐ႈးေပးလကလင ေနာကထပစြပစြခကမားအတြက လမးဖြင ေပးလက သလ ျဖစသြားႏငသည။

• မမအား အပစႏစစလးက ေ၀ဖနထးႏကလာလင၊ သ႔မဟတ ႏစစလးက ေ၀ဖနထးႏကျခငးမျပလင မမ မနေကာငးမနႏငသည။ သ႔ေသာ တစဖကအပစက ကေလာတတၿပး တစဖကအပစက ခးကးေထာမနာ ျပတာမးကေတာ သတထားပါ။

• တကပြတြင ႐ႈးနမေျခရျခငးေၾကာင မမက မနကနသညဟ ယၾကညေသာလပရပက စြန႔လႊတမပစပါႏင။

အခနး ( ရ )

ဆန႔ကငဘက အမနသေဘာက နားလည ‘အခနယပါ၊ ဒကစၥက ေသေသခာခာ စဥးစားပါ၊ အခနယတအတြက တနဖးရတာေတြက ဘာမ ဆး႐ႈးမသြားႏငဘး’ ‘ေႏာငေႏးတာဟာ ကပတ႔က ဘ၀ပကေအာင ဖကဆးတာပ’ ‘အခနဆတာ အရာခပသမးပ၊ ဒအခကက ႏလးသြငးၿပး ႀကးစားလပစမးပါ’ ‘ေႏးေႏးကေလးႏင ျမနျမနလပပါ’ [အေျခအေနအမးမးတြင ပဂၢလ အမးမးတ႔အား လငကြနးက အၾကေပးေျပာၾကားေသာ ဆန႔ၾကငဘက အမနစကားမား (မတ၊ ၁၈၆၁-ဇလင၊ ၁၈၆၂) ] အမားအားျဖင ေအဘရာဟငလငကြနးအား ‘ဘနးသမာၻရင’ ေခါငးေဆာငတစေယာကဟ မသတမတၾကေသာျငားလညး သ႔အေၾကာငးက ေသေသခာခာ ေလလာၾကညေသာအခါ အဖြယထးျခား ေသာ အရညအခငးမားက ေတြ႔ရေသာေၾကာင ‘ဘနးသမာၻရင’ ေခါငးေဆာငဟ ေခၚမညဆက ေခၚေလာကသည။ ပမာအားျဖင တပစခနးမားသ႔ သြားေရာကသညအခါတငး တပသားမားက သ႔အား ခနေပါကေပာျမးကာ ေသာငးေသာငးျဖျဖ တစခနက ႀကဆၾကသည။ နယးေယာကၿမ႕ ‘ကးပါးအငစတက’ တြင မန႔ခြနးေျပာတနးကလညး ပရသတက လကခပသ တေျဖာငးေျဖာငးႏင ေထာကခအားေပးၾကသည။ ၁၈၆၁ ခႏစက စပရငးဖးလဒၿမ႕မ ၀ါရငတနၿမ႕ေတာသ႔ အသြားတနးကလညး မးရထားဘတာတြင လေပါငးတစေထာငေကာတ႔က မဖတေခၚဘႏင တမငသကသက လာေရာကႏႈတဆကၾကသည။ တကယေတာ လငကြနးဘယေနရာပသြားသြား လေတြႀကတႀကတတး ၀ငးအလာတတသညခညးပင။ သလပၾကခရၿပးေနာကတြင တစႏငငလး အပလးကြၿပး ယကးမရျဖစခရျခငးသည သ၏ လခစလခင မားျခငးက သကေသထေန၏။ လငကြနးအား အျဖစမနထက ဒ႑ာရဆနဆန ၾကညည ေလးစား ၾကေသာေၾကာင သ႔အဆငသည သေတာစငတစဥးနးပါး ျမငတကသြားခသည။ စငစစ သသည သ႔ေခတတနးက လေပါငးမားစြာတ႔အဖ႔ ‘ဖခငလေခါငးေဆာင’ ျဖစသည။ ‘ေအဘရာဟင’ ဟေသာ နာမညကကပင ‘ဖခင’ ဟ၍ အဓပၸာယရသည။ ထ႔ေၾကာင သ႔နာမညကလညး သ႔အရပလပင စတပငးဆငရာအရ လေတြက ဆြေဆာငႏငချခငး ျဖစ၏။

- 39 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနးကား လပငေသေသာလညး နာမညမေသေသာ ေခါငးေဆာငျဖစ၏။ သ႔နာမညသည လတငး၏ ႏလးသားထတြင စြၿမေနဆရေသးသည။ ယေန႔ေခတတြင လတနးစားမးစ၊ အလႊာမးစတ႔က သ႔က တသသျဖင ၾကညညေလးစားေနဆ ရေသးသည။ လငကြနးအား ဂၽြန၊ အကဖ၊ ကေနဒကသ႔ ဘနးကရင သမာၻရငအျဖစ ယဆရန ေတာေတာ ခကသည။ တစခါတစရ ဆန႔ကငဘကလျဖစေနသည။ သ႔ဓာတပမားတြင မကႏာက အၿမတမး ညႇးေနသည။ သ႔႐ပတမာလညး အျပးက ဘယေတာမမျမငရ။ အ၀တအစားကျပနေတာလညး ဆြေဆာငမႈမရေသာ အနကေရာင ပြေယာငးေယာငးႀကးက ၀တသည။ ဆပငကလညး မၿဖးမသင သေလာကျဖစသည။ သ႔က ‘ဆန႔ကငဘကလသား’ ဟ ေခၚလင အသငေတာဆး ျဖစလမမည။ ထနာမညသည ႐း႐းလသားလငကြနးႏငေရာ၊ သမၼတလငကြနးႏငပါ လကဖကသည။ တကယေတာ လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈဟနပနတြင ဆန႔ကငဘကေတြ အမားႀကးရသည။ ဥပမာ- သသည ေပာေပာငးျပျပငလြယေသာ စတထားရသလ တစခနတညးတြင တငးမာျပတသားေသာ စတထား လညးရသည။ လငကြနးသည သ၏ ေလးႏစတာသမၼတသကတမးအတြငး မတေလာကသားေလာက ျပတသားခ၏။ ရာထးခန႔ထားရာ၌ ျပတသားရန၊ ဘာပလပလပ ျပညသ႔ဆႏၵ၊ ျပညသ႔ထငျမငခကႏင ကကညေစရန ၀နႀကးမားအား သက ၫႊနၾကားသည။ အားေပးကညသည။ တစသမတတညး ျပတသားမႈသည လငကြနး၏ ‘ကနအမတတဆပ’ ျဖစသည။ ထ႔ျပင သ၏အပခပေရးယႏရားတြင အေရးပါေသာ ‘ေခြးသြားစပ’ တစခလညးျဖစသည။ လငကြနးသည လေတြက ဆကဆရာတြငလညးေကာငး၊ ၀နႀကးမား ဗလခပႀကးမားႏင ဆကဆေဆာငရြကရာတြငလညးေကာငး တစသမတတညး ျပတသားသည။ သ႔ေသာ သသည ျပနသားသေလာက ေပာေပာငးသလညးျဖစ၏။ သ႔ကယသ ေဘာငအတြငးမာ ဘယေတာမ ကန႔သတမထား။ ‘ကပ မ၀ါဒက မ၀ါဒမရဖ႔ဘ၊ ကပက အသးကတ ဖခပေတြအကနလး သးၿပးေတာမ ဒကစားပြႀကးက ထမယ’ ဟ သက ေျပာသည။ သသည ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ထနးသမးရန၊ ကာကြယရန၊ ဥးထပပနဆငသည။ ဤနညးျဖင တငးျပညမၿပကြေရးက ႀကးပမးေဆာငရြကသည။ ၁၈၆၂ ခႏစက ဟေရ႕စဂရလထ ေရးခေသာစာတြင ‘ကပလပရပဟာ ကပတ႔ရ႕ ရညမနးခကက ထခကေနၿပလ႔ ယၾကညရင ေလာလပမယ။ ရညမနးခကက အေထာကအကျပတယလ႔

ယၾကညရင ပလပမယ၊ မားတာရရင ျပငမယ၊ မနတာက လပမယ၊ အျမငသစ အျမငမနက အၿမတမးႀကဆလကခမယ’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ လငကြနးသည ဆန႔ကငဘကတ႔၏ အမနသေဘာက ေကာငးစြာသသည။ သသညအတငး လကေတြ႔လညး ကငသးသည။ သ၏ေခါငးေဆာငမႈ လပရပမားတြင ဆန႔ကငဘကလကၡဏာေတြ ေတာေတာမားမား ေတြ႔ရသည။ သသည အလြနေတာေသာလညး ႏမခသည။ ေပာေပာငးျပျပငလြယေသာလညး ခငကည ျပတသားသည။ မနးတးသမားေသာလညး ခစခငသတစပႀကး ရသည။ သနားၾကငနာတတေသာလညး အသညးမာသည။ စြန႔စားဖနတးတတေသာလညး စတရညခငခနတတသည။ ဗလခပႀကးေတြက မၾကာခဏဆသလ တာ၀နမ ဖယရားတတေသာလညး လပငနးေအာငျမငေအာင ၎တ႔အား အခနလညး ေပးသည၊ အကအညလညးေပးသည။ သ႔တြင ပေသမ၀ါဒမရဟ၍ ေျပာေသာလညး လကေတြ႔ လပေဆာငရာတြင ျပတသားသည၊ တာ၀နယသည၊ ဆးျဖတခက အထးခငမာသည။ အေမရကန ႏငငသမငးတြင ေဘးကပနကပ ၾကေနရေသာကာလအတြငး ကေသာငးကနငးျဖစေနသည အေျခအေန မားက လငကြနးသည ႏငနငးစြာ ကငတြယ ေျဖရငးႏငခသည။ ထ႔ျပင သသည မမ၏အားသာခကက အကးရစြာ အသးခႏင႐သာမက အားနညးခကမားကလညး ျပျပငႏငခသည။ လသားတငးမာ အားနညးခက အနညးႏငအမား ရၾကသညခညး ျဖစသည။ သ႔ေသာ အမားစက ယငးတ႔က သတမထားမၾက။ ယငးတ႔၏ ဆးကးကေရာငဖယရန မႀကးစားၾက။ အပစတစစ၊ အဖြ႔အစညးတစခ၏ အဓကလပရပသည လအခငးခငး ဆကဆလပေဆာငျခငးျဖစရာ ေခါငးေဆာင လပသသည လတစေယာကစ၏ အားနညးခကမားက သရေအာင ႀကးစားရမည။ လကေအာက ငယသားမားက သတ႔၏ ေခါငးေဆာင တကကြလနးဆနးေနသညကသာ အၿမတမး ျမငခငၾကသည။ သ႔ေသာ ေခါငးေဆာငလညး လသားတစေယာကပငျဖစရာ သ႔မာလညး အျခားသာမနလေတြကသ႔ အားနညးခကမား ရေကာငးရမည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ေခါငးေဆာငလပသက စတလကမာနပါျဖင ငယသားမားအား ေငါကငမးႀကမးေမာငးလငမကား ဆးကးသာ ေပၚထြကလာလမမည။ လငကြနးသည ေဒါသျဖစျခငး၊ စတပကျခငး စသည သ၏စ႐ကဆးမားက ဘယလ

- 40 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ထနးခပခပါသနညး။ သသည သ႔ေဒါသက အျပငသ႔ထတမျပ၊ လတငးသေအာင မလပ၊ သ႔နညးသ႔ဟနျဖင ထနးခပသည။ သ၏ ေဒါသထနးခပနညးမာ ေဒါသျဖစရသည ျဖစရပႏငပတသကေသာ သ၏ခစားခက၊ မေကနပခကမားက စာႏငေရးၿပး အနထတပစလကသည။ သ႔ေသာ ထစာက သကဆငသထသ႔ ဘယေတာမမပ႔၊ စားပြအဆြထထညၿပး သမးထားလကသည။ ဤနညးျဖင သသည ရငထေအာငးေနေသာ စတလကမာနပါ ခစားခကမားက ဖယထတပစ၏။ ‘အငတယကတမ’ တကပြတနးက စစေျမျပငသ႔ သြားေရာကစဥ လငကြနးက ဗလခပႀကး လာဟြနအား အလြမးသခငးဆခငးသညဟေသာ စြပစြခကႏငပတသက၍ ဗလခပႀကး မကလလနက သမၼတႀကးအေပၚ အပပခေ၀ဖနခသည။ ဤကစၥႏငပတသက၍ လငကြနးက ျပနလညေခပခက စာတစေစာငေရးသည။ သ႔ေသာလညး ထစာက မကလလနထသ႔ မေပးပ႔ခေခ။ ‘ဂကတစဘတ’ တကပြ ၿပးဆးၿပးေနာကတြငလညး သမၼတႀကးက ဗလခပႀကး ေဂာမ(ဒ)ထသ႔ေပးရန ျပငးျပငးထနထန ေ၀ဖနစာတစေစာင ေရးခေသး၏။ ထစာမာ ဗလခပႀကး မ(ဒ)အေနျဖင ေတာငပငးဗလခပႀကး ေရာဘတအးလးအား ထးစစဆင မတကခကချခငးႏင ေတာငပငးတပမားအား ဗားဂးနးယားျပညနယသ႔ ထြကေပါကေပးလကျခငးတ႔အတြက ျပစတငေ၀ဖနေသာ စာျဖစသည။ ထစာတြင ‘ ဒကစၥန႔ ပတသကၿပး ကပစတက မထနးႏငေလာကေအာင ကပ အႀကးအကယ ခစားခရတယ’ ဟ သမၼတႀကးက ေရးသားထားသည။ သ႔ေသာလညး ထစာက မပ႔ျဖစခ။ စာအတေပၚတြင ‘ဗလခပႀကး မ(ဒ)ထသ႔မပ႔ လကမတလညး မထး’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ ၁၈၆၃ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင တငးနကဆးျပညနယ၊ ခတတာႏဂါၿမ႕၌ ဗလခပႀကး ၀လ႐႕စကရန႔၏တပမား ေအာငပြခခါနးကာလတနးကလညး လငကြနးသည ကာကြယေရး၀နႀကးဌာန၊ သႀကး႐းအမႈထမးမားေရ႕၌ အႀကးအကယ ေဒါသထြကခဖး၏။ ဗလခပႀကး အမဘ႐ႈစဘနးဆကဒသည သ၏တပမားက ဗလခပႀကး ႐႕စကရန႔၏တပမားအား ကညရန ခတတာႏဂါသ႔ မခတကေစဘ ဂးစဘ႐သ႔ ေရာကရလာေၾကာငး သရေသာအခါ သမၼတႀကးသည အလြနစတဆးၿပး ဥးထပက ၾကမးျပငသ႔ ကငေပါကလက ‘ဟယ . . . ေသာကဂးစဘ႐’ ဟ၍ ေအာေျပာလကသည ဟ၏။ သမၼတႀကး ဤမေဒါသထြကသညက သႀကး႐းအမႈထမးမား ဤတစႀကမသာ ေတြ႔ဖးေသးသည။

ထစဥက သမၼတႀကးသည တကယလညး ေဒါသထြကမ၏။ ဗလခပႀကး ဘနးဆကဒသည သမၼတ၏ တက႐ကအမန႔အာဏာက ဖဆနသညအျပင သကယတငေပးထားေသာ ကတကလညး ခးေဖာကသညဟ သမၼတႀကးက ယဆသည။ ထ႔ေၾကာင သသည ထးစအတငး စားပြတြင၀ငထငကာ ဗလခပႀကးအား ျပငးျပငးထနထန ျပစတငစာ တစေစာငေရးသည။ ထစာတြင ‘ကပကယကပ ႏးေနတာလား၊ အပမကမကေနတာလားဆတာ ခြမရေလာကေအာင ခစားရတယ။ ဒကစၥ အဆငေျပဖ႔ အတြက ကပဟာ ဆယရကလးလး အျပငးအထန ႀကးစားခရတယ။ ပထမဆး ဗလခပႀကး ေဟာလကက တစဆင ႀကးစားခတယ။ ၿပးေတာ ဗလခပႀကး ႐႕စကရန႔ကကဖ႔ ေမာငရငန႔ တက႐ကေဆြးေႏြး ညႇႏႈငးခတယ။ ေမာငရငကလညး ဒအစအစဥအတငး လပပါမယလ႔ အႀကမႀကမ ကတေပးခတယ။ ဒါေပမ ေမာငရငက ေျပာတအတငး မလပဘ လမးလြက တတတန႔ လကသြားခတယ’ ဟ၍ ေရးထားသည။ သ႔ေသာ ဤအႀကမတြငလညး သမၼတႀကးက စာအတေပၚတြင ‘ေပးရနမဟတ’ ဟ၍ ေရးသားလကျပန၏။ သ၏ အဆးခစားခကမားက ဖြငထတလကရေသာေၾကာင သ ေနသာထငသာ ရသြားသည။ ဤအခနမးတြင ဘနးဆဒအာ ျပငးထနစြာဆးမေန၍ အကးမရႏငေၾကာငး သ ေကာငးစြာ သေဘာေပါကမ၏။ လငကြနးသည သ၏ အဆးခစားခကမားက လေရ႕သေရ႕တြင မထတေဖာ၊ ကြယရာတြငသာ ထတေဖာသည။ ေသြးေအးသြားေသာအခါတြငမ စတေအးေအးထား၍ ျပနာက ျပနလညေဖာထတသည။ သ၏ အဓကရညမနးခကကက လး၀ ေဒါသမထြကဖ႔ ျဖစ၏။ မေရာငသာ၍ ေဒါသထြကလငလညး ထြကသညအႀကမေပါငး နညးႏငသမနညးေအာင အစြမးကနထနးဖ႔ျဖစ၏။ ပဋပကၡက အတတႏငဆး ေရာငဖ႔ျဖစ၏။ ဤသညပငလင သ၏အ႐းခ မဟာဗဟာတညး။ ‘အေသးအဖြ ကြျပားခကေတြ၊ ပဂၢလေရး ဥးစားေပးမႈေတြက လႊငပစလကၾကစမးပါ’ ဟ၍ သေျပာခဖးသည။ ၁၈၆၀ ျပညႏစတနးက ေကာနယလယပ၊ အကဖ၊ မကကနးလထသ႔ ေပးစာတြငလညး ‘ကပက ရနသေတြက ထေခလႊာ မတငခငဘး၊ သတ႔က ရနလပဖ႔၊ ျပနာလပဖ႔ပၾကေနတာ၊ ကပတ႔က ရငးျပေနရင သတ႔လခငတာရမယ၊ မရငးျပရင မရဘး’ ဟ၍ ေရးသားခသည။ ထ႔ျပင ပဋပကၡႏင ပတသက၍ လကေထာကေရတပ၀နႀကး ဂပစတာဗတ၊ ဗ၊ ေဖာကစအား ၁၈၆၄ ခႏစက ေျပာခေသာ စကားမာလညး မတသားစရာေကာငး၏။ ယငးစကားမာ ‘ခငဗားမာ ပဂၢလေရး မခခငစတေတာေတာမားတယ၊

- 41 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ကပမာလညး နညးနညးေတာရတယ။ ဒါေပမ မားမားနညးနညး ဒစတဟာဘယေတာမ ေကာငးကး မေပးဘး၊ တစေယာကေယာကက ကပက မတကခကေတာဘးဆရင သ႔က ကပက ဘယေတာမ သတမရေတာဘး’ ဟ၏။ ၁၈၆၃ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတနးကလညး ဂမးစ၊ အမ၊ ကပထစဆသ စစဗလကေလး တစဥးအား ပဋပကၡျဖစျခငးႏင ပတသက၍ သမၼတႀကးက ခပၾကမးၾကမး ဆးမစကားေျပာခဖး၏။ (ထစစဗလကေလးက အျခားလပေဖာကငဖက အရာရတစဥးအား ပတခတေျပာဆၿပး ရနစခေသာေၾကာင ျဖစသည။) သမၼတႀကး၏ ဆးမစကားမာ . . .

‘ကယကယက အေကာငးဆးျဖစေအာင ႀကးစားမယဆတလမာ ပဂၢလေရးပဋပကၡအတြက အခနျဖနးေနဖ႔ အခနမရဘး၊ ေခြးကကမခဘ ေခြးကလမးေပးလကပါ။ ကယက ေခြးကသတရငလညး ဒဏရာက ေပာကသြားမာ မဟတဘး’

ေခါငးေဆာငမႈ ပညာသငေကာငး ေတာေတာမားမားတြင ေခါငးေဆာငေလာငးမားအား ရနျဖစျခငးကေရာငရန မသငၾကားၾက။ ႏးေႏာဖလယပြမားတြငလညး ေခါငးေဆာင၏ အဆး ခစားခက မားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးျခငးမရသေလာကျဖစ၏။ အဆပါ ေကာငးမားႏင ႏးေႏာဖလယပြမားတြင မားေသာအားျဖင ‘ဘာမဆလပႏငသည’ ဟေသာ အေကာငးခစားခက ႐ႈေထာငက အေလးထားတတ ၾကသည။ တကယဆေသာ သတစပါးက ေခါငးေဆာငသညပဂၢလသည အျဖစမနက သရမည။ ေခါငးေဆာငမႈမမနလင လအမား အကးယတႏငသည ဟေသာ အခကကလညး သရမည။ သ႔မသာ တကယဘ၀မန၊ အျဖစမနကသရၿပး ေအာငျမငစြာ ေခါငးေဆာငႏငမညျဖစသည။

သမၼတလငကြနးသည ယငးအရညအခငးမားႏင အမနတကယ ျပညစသည။ ေခတၿပင ေခါငးေဆာငမားလညး သ႔က စနမနာယသင၏။ လငကြနးသည မမ၏ အဆးခစားခကမားက အမားေရ႕တြင မေဖာထတဘ မမဘာသာ တစဥးတညး ေဖာထတျခငးျဖင စတတညၿငမေအာငလပသည။

စာရညႀကးေတြေရးကာ မမ၏ေဒါသစတက ေျဖေဖာကသည။ အေသးအဖြကစၥမားေၾကာင ပဋပကၡျဖစျခငးႏင ရနျဖစျခငးက အတတႏငဆး ေရာငၾကဥသည။

သ႔ေသာလညး မမ၏ အဆးခစားခကမားက ထနးခပႏငျခငးမာ ဆန႔ကငဘက အမန သေဘာက ကၽြမးကငစြာ အသးခတတျခငး၏ အဂၤါတစရပသာ ျဖစေသးသည။ စးပြားေရးလပငနး အေျခအေနမား လငျမနစြာ ေျပာငးလေနေသာ ယခကာလတြင ေခါငးေဆာငသစမားသည ေထြျပား ႐ႈပေထြးေသာ အေျခအေနမားက ကြျပားျခားနားေသာ နညးဗဟာမားျဖင အဆငေျပေအာင ေျဖရငးလပေဆာငႏငဖ႔လသည။ အခ႕ေနရာမားတြင ဆးျဖတခက ျမနျမနခႏငဖ႔ လအပသည။ အေရးႀကးေသာ အခြငအလမးမား လကလြတမသြားေစရန အရစြန႔၍ လပသငက လပဖ႔လအပသည။ အခ႕ေနရာမားတြင အတြငးႏႈက၍ သရႏငေရးအတြက အစဥအလာသမား႐းကနညးျဖင စတရညရည ေဆာငရြကရန လအပေကာငးလအပလမမည။

အနာဂတစးပြားေရးလပငနး ေခါငးေဆာငမားသည အမႈထမးမား၏ လျခေရးကလညး အေလးထားရလမမည။ တစခနတညးတြင အမႈထမးမားအေနျဖင စြန႔စားလပကငႏငေသာ ပတ၀နးကင မးကလညး ဖနတးေပးရလမမည။ ဤလပရပသည တစခါတစရ သမေမြ႔ခကခေသာ ႀကးတနး ေလာကျခငးႏင တႏင၏။ သ႔ေသာလညး တကယဆေသာ ဤလပရပသည ထငသေလာကမခကလ၊ လတစဥးခငးစႏင အေျခအေန တစခခငးစက နားလညဖ႔သာလသည။ ယငးတ႔က တစဥးခငးစ၊ တစခခငးစ သးသန႔ကငတြယတတဖ႔လသည။ တခ႕ေနရာမားတြင ဆန႔ကငဘကလပနညးလပဟနမးက ကငသး သငက ကငသးရမည။

တကယေတာ ဆန႔ကငဘကအမနသေဘာက နားလညၿပး ကၽြမးကငစြာ အသးချခငး ဟသညမာ ေကာငးမြနေသာ ‘ဘဉာဏ’ ရျခငးပင ျဖစ၏။

- 42 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • တစသမတတညး ေျဖာငမတခငကညမႈက မမ၏လပငနးစကယႏရားတြင ေခြးသြားစပ တစခသဖြယ သတမတပါ။ • စမးေခာငးက ျဖတကးေနစဥ ျမငးက အေရာငးအ၀ယမလပပါႏင။

• အသးကတ ဖခပေတြ အကနလးသးၿပးေတာမ ဖ၀ငးက ထပါ။

• မမ၏ လပရပသည ရညမနးခကက ထခကေနၿပဟ ယၾကညလင ေလာလပပါ။ ရညမနးခကက အေထာကအကျပသညဟ ယၾကညလင ပလပပါ။ အမားကျမငလင ခကခငးျပငပါ။ အျမငသစ အျမငမနက အၿမတမး ႀကဆလကခပါ။

• အမႈထမးမား၏ လျခေရးက အေလးထားသလ အမႈထမးမား စြန႔စားလပခငစတ ေပၚလာႏငသည အေျခအေနကလညး ဖနတးေပးပါ။

• အလြနေဒါသထြကေသာအခါ စတကထနးၿပး စာေရး၍ ဖြငအနပစပါ။ သ႔ေသာ ထစာက သကဆငသထ မပ႔ဘ သမးထားလကပါ။

• ရနသက ထေခရငးလငးမေနပါႏင။

• ျငငးချခငး၊ ရနျဖစျခငး စေသာ ပဋပကၡမားက အထးေရာငပါ။

အပငး ( ၃ ) လပေဆာငခက အခနး ( ၈ ) ဆးျဖတခကျပတသား

‘တစေယာကေယာကက ေခါငးေဆာငျဖစရမယ၊ အဒလမမဟတရင ဘယေနရာမာမ သေဘာတညမႈရႏငမာ မဟတဘး’ [အာကနဆတျပညနယ၊ ေရြးေကာကပြသစႏင ပတသက၍ လငကြနး၏ ခငမာေသာ ရပတညခက (၁ရ.၂.၁၈၆၄) ] ေယဘယအားျဖင ေအဘရာဟငလငကြနးအား လပရပေတာေတာမားမား၌ ‘ပထမဆး ေခတသစ သမၼတ’ အျဖစ သတမတၾကသည။ သသည ေငြ၀ယကၽြနမားက လြတေျမာကေစသအျဖစ လညးေကာငး၊ ျပညေထာငစႀကး မၿပကြေအာင စညး႐းေပးသအျဖစလညးေကာငး ကမာၻေကာခသည။ ထမသာမက သသည အေမရကနသမၼတမား၏ ၾသဇာအာဏာကန႔သတခကကလညး အမားႀကး ျပငဆငတးခ႕ေပးခသည။ အေမရကနႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခစနစမားကလညး ျပနလညျပငဆငေပး ခသည။ ျပညတြငးမၿငမမသကမႈျဖစၿပး ျပညေထာငစႀကးၿပကြကာ အစးရအဖြ႔ျပတကႏငသည အေျခအေနတြင လငကြနးသည အာဏာပငဆငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈ အကန႔အသတသစက ေဖာေဆာင ျခငးျဖင သ၏စြမးရညက ျပသႏငခသည။ တငးျပညတြင ျပညတြငးစစႀကး ျဖစပြားေတာမည ဆဆျဖစသည။ ယခင သမၼတမား ဘယတနးကမ မၾကခရဖးေသာ အေျခအေနႏင ၾကေနရသည။ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ႏငငသစ ထေထာငခေသာ ပဂၢလႀကးမား မေဖာျပခေသာ အကပအတညးႀကးႏင ရငဆငေနရသည။ ယငးအေျခအေန၊ ယငးအကပအတညးမားကပငလင လငကြနးအား ေရ႕ေဆာင ေရ႕ရြကျပေစရန ဖနတးေပးခသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ သမၼတ၏ အာဏာပငဆငမႈ အကန႔အသတက ျပငဆငတးခ႕ေစရန ဖနတးေပးခသည။ ယငးသ႔ျဖင သသည သမၼတ၏ ကမးသစၥာကနဆျခငးက အဓပၸာယအသစ ဖြငဆခသည။ ‘ ကပ သမၼတအျဖစ ကမးသစၥာကနဆလကတာေၾကာင ကပအေပၚမာ တာ၀နႀကးတစရပ ကေရာကလာတယ။ အဒတာ၀နက ဘာလဆေတာ အစးရအဖြ႔န႔ တငးျပညက တညၿမေအာငလပရမယ တာ၀နပ၊ အစးရအဖြ႔န႔ တငးျပညအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဟာ အဓကအေရးႀကးတယ။ အဒေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ထနးသမးၿပး တငးျပညက ဆး႐ႈးခမယဆတာ ျဖစႏငမာလား။ ေယဘယ သေဘာအားျဖငဆရင အသကမေသေအာငလညး ကာကြယရမယ၊ ကယလကအဂၤါ အစတအပငးေတြ

- 43 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

မပကစးေအာငလညး ကာကြယရမယ။ ဒါေပမ တစခါတေလမာ အသကရငဖ႔အတြက ကယလကအဂၤါ အစတအပငးတစခခက ျဖတေတာကကသရတာမးလညး ရပါတယ။ ဒါေပမယ ကယအဂၤါအစတအပငး အတြက အသကကေတာ ဘယေတာမ အဆးခမာ မဟတပါဘး။ ကပကေတာ တငးျပညတညၿမေအာင ထနးသမးရငးျဖငသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ တညၿမေအာင ထနးသမးရမယလ႔ ယၾကညတယ၊ ဒါဟာတရားနညးလမးလညး မနတယလ႔ ထငတယ’ လငကြနးသည အထကပါစာက ၁၈၆၄ ခႏစ၊ ဧၿပလက အယလဘတေဟာဂကစထသ႔ ေရးခသည။ ၾသဇာအာဏာသးစြမႈႏင ပတသက၍ လငကြနး၏ ကယျပန႔ေသာခယခကက မသသမား အေနျဖင ထစာကဖတရလင ‘လငကြနး ဘာေတြလပေနသလ’ ဟ၍ ေစာဒကတကၾကလမမည။ သ႔ေသာ အမနတကယ ေမးသငသညကေတာ ‘လငကြနး ဘာေတြမလပခသလ’ ဟေသာ ေမးခြနးသာ ျဖစသင၏။ စငစစ လငကြနး၏လပရပသည အလြနျပတသားသည။ သသည ရႏငသမ အေျခအေန၊ အခကအလကအားလးက ျခငသးသပၿပးမ ဆးျဖတသည။ ႐ႈပေထြးေနျခငး၊ စတဓာတကစရာၾကေနျခငးႏင အေရးတႀကး လအပေနျခငးတ႔က လငကြနးအား လပရပမနက လပျဖစေအာင တြနးပ႔ေပးၾကသည။ လကရအေျခအေနတြင တငးျပညအေနႏင ျပတသားေသာေခါငးေဆာငမႈက လအပေနသည။ လငကြနးသည ျပတသားေသာေခါငးေဆာင ျဖစသည။

‘ဖ႔ဆမတား’ ခတပတြင တကပြမျဖစပြားမ ရကသတပတအတြငး သမၼတက ျပညလးကၽြတ စစမႈထမးမန႔ ထတျပနသည။ (လငကြနးသည ေနာကေလးႏစအတြငး ဤအမန႔မး ဆယႀကမတတ ထတျပနခသည။ သသည စစပြအတြက တပမေတာက တးခ႕ရန ျပညလးကၽြတ စစမႈထမးမန႔ ထတျပနခေသာ ပထမဥးဆး သမၼတျဖစ၏။) သသည ဗာဂးနးယားမ တကဆကအထ မဟာမတျပညနယစမားကလညး ပတဆ႔မန႔ ထတျပနသည။ ထ႔ျပင တရားခအား တရား႐းေတာမ စရငမန႔က ႐ပသမးၿပး အေရးေပၚ စစအပခပေရးဥပေဒကလညး ထတျပနသည။ ဤဥပေဒအရ မညသ႔ကမဆ စြခကမတငဘႏင တပမေတာက ဖမးဆးႏင၏။ ဤလပရပေၾကာင ျပညသလထႏင အစးရအရာရမား၏ မေကနပမႈမား ေပၚေပါကလာသည။ ဤကစၥႏင ပတသက၍ တရားလႊတေတာ

တရားသႀကးခပက တရား႐းေတာမ စရငမန႔က လႊတေတာကသာ ႐ပသမးပငခြငရသညဆကာ လငကြနးအား ျပငးထနစြာ ေ၀ဖနတကခကသည။ ဒမကရကတစပါတႏင အေပါငးပါ စာနယဇငးမား ကလညး လငကြနးအား ‘သစၥာေဖာကအာဏာရင’ အျဖစ ပတခတစြပစြၾကသည။

သ႔ေသာ လငကြနးကေတာ ယငးတ႔က ဂ႐မစက၊ သလပစရာရသညကသာ ဆကလပသည။ သသည ႏငငေတာ၏ သမၼတအေနျဖင လပသငသညက လပျခငးျဖစသညဟ သကဆသည။ (သ၏ လပရပမနကနေၾကာငးက အနာဂတသမၼတမားကလညး ေထာကခခၾကသည။)

လငကြနး သမၼတျဖစလာၿပး မၾကာမတြင ေသြးေခာငးစး စစပြႀကးမျဖစေအာင ေတာငပငးသား တ႔၏ ေတာငးဆခကမားက လကေလာရန အၾကေပးပဂၢလမားက အတငးအကပ တကတြနးၾကသည။ တစခနတြင ေတာငပငးျပညနယမားရ ခတပမားႏင ပငဆငမႈအားလးက စြန႔လႊတလကရန ဗာဂးနးယား ျပညနယသား ေခါငးေဆာငတစဥးက ေတာငးဆလာသည။ လငကြနးက ယငးေတာငးဆခကက ခကခငးပယခလကသည။ ၿပးေနာက သက ‘အစြတပျပင’ လာ ‘ျခေသၤႏင သစခတသမားသမး’ ပျပငက ေျပာျပသည။ ‘ျခေသၤက သစခတသမားသမးက သပၿပး ႀကကေနတယ။ မနးကေလးက သ႔ကႀကကရင သ႔အေဖဆမာေတာငးပါလ႔ ေျပာတယ။ ဒါန႕ ျခေသၤက သစခတသမားဆမာ သြားေတာငးတယ။ ဒေတာ သစခတသမားက ‘မငးသြားေတြက သပၿပးရညလြနးတယ’ လ႔ ေျပာတယ။ အဒအခါ ျခေသၤက သြားဆရာ၀နဆသြားၿပး သြားေတြက ႏတပစလကတယ။ အဒေနာက သစခတသမားဆ ျပနလာတယ။ သစခတသမားက ‘ဒေလာကန႔ မျဖစေသးဘး၊ မငးလကသညးေတြက သပၿပးရညေနေသးတယ’ လ႔ေျပာတယ။ ဒါန႔ ျခေသၤဟာ သြားဆရာ၀နဆသြားၿပး လကသညးေတြက ႏတပစလကျပနတယ။ ၿပးေတာ သစခတသမားဆျပနလာၿပး သမးေပးပါေတာလ႔ ေတာငးတယ။ အဒမာ သစခတသမားက အႏရာယ မျပႏငေတာတ ျခေသၤက တစခါတညး ႐ကသတလကေတာတယ’

- 44 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

‘ကပကလညး သတ႔ေတာငးသမ အကနေပးလကရင ပျပငထက ျခေသၤႀကးလ ျဖစသြားေတာ မာေပါ’ ဟ သမၼတႀကးက နဂးခပလကသည။

ရနသအား စတငမတကခကဘ သ႔မဟတ ‘ဖ႔ဆမတား’ ခတပမ မမတပမား ဆတခြာမေပးဘ ခတပက အငအားထပျဖညေပးရန ဆးျဖတခကသည လငကြနး၏ ပါးနပေသာ ေသနဂၤဗဟာ တစရပ ျဖစသည။ ယငးဆးျဖတခက၌ သ သမၼတရာထးလကခစဥက ထတေဖာေျပာၾကားခေသာ မဟာဗဟာႏင လညး ကကညသည။ သ႔ေသာ မမ၏ ျပတသားေသာ ဆးျဖတခကက အေကာငအထည ေဖာရန အခြငအေရး ရရသြားေတာသည။ ဤသညပငလင ျပညတြငးစစ စတငျခငးျဖစ၏။ ေျမာကပငး ျပညသေတြကလညး ျပနတကရန ေတာငးဆေနၾကသည။ ဤကစၥႏင ပတသက၍ နာမညေကာ လငကြနးေရးရာပညာရင ဒြန၊ အး၊ ဖာရငဘကခာကလညး -

‘ဤအလပသည ယခငက မရခဖးေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ လပရပျဖစသည။ ကြနဂရကလႊတေတာစညးေ၀းပြ မရေသာေၾကာင လငကြနးသည တရားဥပေဒဆငရာ အခြငအေရးက အရယႏငခသည။ သမၼတသည ၁၈၆၁ ခႏစ၊ ဇလငလ ၄ ရကေန႔အထ ကြနဂရကလႊတေတာ အစညးအေ၀း မေခၚယဘ ေနချခငးေၾကာင ကယပငဆးျဖတခကျဖင ေဆာငရြကရန အခန သးလတတ ရရခသည။ ဤအခကသည ထးျခားခကျဖစသည’ ဟ၍ မတခကခခသည။

လငကြနးသည ဘ႑ာေရးသးစြမႈႏင ပတသက၍လညး ဤကြနဂရက၏ သေဘာတညမႈက တရား၀ငရယျခငးမရဘ သ႔သေဘာျဖင ၫႊနၾကားလပေဆာငခသည။ ဥပမာ- တပမေတာအငအား တးခ႕ေရးအတြက နယးေယာကၿမ႕မ စးပြားေရးလပငနးရင သးဥးအား ေဒၚလာႏစသနးထတေပးရန ဘ႑ာေရး၀နႀကးအား ၫႊနၾကားျခငး၊ ေရတပအတြက စစသေဘၤာအသစ အစငး ၂၀ ၀ယယရနခြငျပျခငး၊ တရား႐းေတာမ စရငမန႔က ႐ပသမးေရးကစၥအတြက လအပေသာ အသးစရတမား သးစြခြငျပျခငး၊ ျပညတြငးသ႔ ၀ငေရာကလာေသာ ႏငငျခားသားမားအား ကညရနအတြက ေထာကပေၾကးမား သးစြခြင ျပျခငး စသညတ႔ျဖစသည။

လငကြနးသည စစေရးရာလပငနးမားက ေဆာငရြကရာတြင ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလစေကာအား အစရငခစာမားက တရငးလရငးေရးရန ၫႊနၾကားျခငးမအစ တပမေတာကြပကေရးစနစက ပမ ေကာငးမြနေအာင ျပနလညဖြ႔စညးျခငးအထ အေသးစတ လပေဆာငသည။ ဗလခပႀကးေတြ တကတကကြကြ လႈပရားႏငေအာင ‘စစမန႔’ ေတြ တစခၿပးတစခထတသည။ သ႔သေဘာတညခကမရဘ ဗလခပႀကးေတြထတျပနေသာ အမန႔မားက ျပနလည႐ပသမးသည။ တစဖကက ဗလခပႀကးေတြက ကယပငဆးျဖတခကျဖင လပေဆာငခြင ေပးထားေသာလညး အျခားတစဖကကမ ဗလခပႀကးမားအား ‘မ၀ါဒ’ ခမတခြငမျပ၊ မ၀ါဒက သမၼတျဖစေသာသသာလင ခမတသငသညဟ သက ခယထားသည။

ထ႔ျပင သသည အစးရ၏ ေန႔စဥလပေဆာငခကမားတြင တက႐ကမပါ၀ငေသာ သမားက လညး ျပတျပတသားသား ဆကဆသည။ စစေရးရာကစၥမားႏင ပတသက၍ ၎တ႔၏ ေတာငးဆခကမားက လး၀လကမခ၊ တတႏငစကားျဖတၿပး ျပနလႊတလကတတ၏။ တစႀကမတြင အေနာကပငးမ ႏငငေရးသမား ကယစားလယအဖြ႔တစဖြ႔ေရာကလာၿပး မျဖစႏငေသာ ေတာငးဆခကမားက ေတာငးဆၾကသည။ အဆပါ ကယစားလယအဖြ႔အား သမၼတႀကးက ေအာကပါအတငး ျပနေျပာလကသည။

‘လႀကးမငးခငဗား . . . လႀကးမငးတ႔ ပငဆငတ ေရႊေတြအားလးက လတစေယာကက ပအပၿပး အဒလက ႏငယာဂါရာျမစကျဖတၿပး ႀကးတနးေလာက သယခငးတယဆၾကပါစ႔။ အဒအခနမာ လႀကးမငးတ႔က ႀကးတနးကဆြလႈပၿပး ‘နညးနညးမတမတရပပါဥး၊ နညးနညးကနးလကပါဥး၊ နညးနညး ျမနျမနေလး ေလာကပါဥး၊ နညးနညး ျဖညးျဖညးေလာကပါဥး၊ ေတာငဘကက နညးနညးကငးပါဥး’ ဆၿပး လမးေအာေျပာေနၾကမာလား။

‘လႀကးမငးတ႔က အဒလ လမးမေအာၾကပါဘး၊ ပါးစပပတၿပး ရငတထတထတန႔ လမးၾကည ေနၾကလမမယ၊ အဒလ အႏရာယကငးရငးစြာန႔ တစဖကကမးေရာကေတာမ လႀကးမငးတ႔ ဟငးကန သကမႀကးခႏငၾကလမမယ။’

- 45 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

‘အစးရအဖြ႔ဟာ အလြနေလးလတ ၀နထပ၀နပးႀကးက ထမးထားရပါတယ။ တနဖးမျဖတႏငတ ရတနာေတြ အစးရလကထမာ ရေနပါတယ။ အစးရက အေႏာငအယကမေပးပါန႔၊ အသာၿငမၿပး ၾကညေနၾကပါ။ ကပတ႔က လႀကးမငးတ႔က ေဘးမသရနမခဘ တစဖကကမးအေရာက ပ႔ေပးပါမယ’

၁၈၆၂ ခႏစ၊ စကတငဘာလ ၂၂ ရကေန႔တြင သမၼတလငကြနးသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ လပပငခြငမရဟ သယဆေသာ အလပတစခက လပခသည။ ယငးမာအျခားမဟတ။ ‘ေငြ၀ယကၽြန လြတလပခြင အႀကေၾကညာခက’ က ထတျပနျခငးျဖစ၏။ ထေၾကညာခကအရ ျပညေထာငစတြင မပါ၀ငေသာ ျပညနယအားလးရ ေငြ၀ယကၽြနအားလးအား ၁၈၆၃ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလ တစရကေန႔မစ၍ လး၀လြတလပခြငေပးရန ျဖစသည။ ဘ႑ာေရး၀နႀကး ေခ႕စက လြတလပခြငက အျခားျပညနယမား အတြကပါ တးခ႕ရန အၾကေပးသည။ သ႔ေသာ လငကြနးက လကမခ။ သက-

‘မလေၾကညာခကမ စစေရးေဆာငရြကခကကလြၿပး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအရျဖစျဖစ ဒါမမဟတ တရားဥပေဒအရျဖစျဖစ မနကနမႈမရဘး၊ စစေရးလအပခကဟာ ႁခြငးခကနယေျမမားန႔ မသကဆင တာေၾကာင ႁခြငးခကထားရတာျဖစတယ၊ အဒ လအပခကဟာ အရငက မသကဆငခတာထက အခပၿပး မသကဆငေတာဘး။ ဒလပရပဟာ ႏငငေရးအရ သငေတာသလ ကယကငသကၡာအရလညး မနကန တယလ႔ ကၽြနေတာထငတယ၊ ဒေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒန႔ တရားဥပေဒက ကပ လကမလႊတ သငဘးလား’ ဟေျပာၿပး ျငငးပယခသည။

ဘယေဒသက ေငြ၀ယကၽြနမားကပ လြပလပခြငေပးေပး၊ ယငးလပရပသည နယစပျပညနယ မားႏင ကငးေ၀းသြားေစႏငသည။ ျပညေထာငစအေနျဖင လကရထကပ၍ ေနာကထပ မညသည ျပညနယကမ လကလြတမခႏငေတာဟ၍ လငကြနးကခယထားသည။ လြတလပခြင ေၾကညာခကအတြက စစေရးလအပခကက အသးခရျခငးမာ ေငြ၀ယကၽြနဘ၀မ လြတလပခြငရေသာ လမညးမားအား လကနကကင တပဖြ႔၀ငမားအျဖစ အသးခရန ရညရြယခကလညး တစစတတစပငး ပါ၀ငသည။ ဤျပတသားရရငေသာ ဆးျဖတခကေၾကာငပင ေျမာကပငးတပမေတာတြင တပသားအငအားအမားႀကး

တးလာချခငးျဖစ၏။ သ႔ေသာလညး လငကြနးသည သလပၾကမခရမ သးလမျပညခငမာပင ‘ျပငဆငခက ၁၃’ (ျပညနယမားအတြငး ေငြ၀ယကၽြနစနစ ဖကသမးျခငး) က အတညျပ လကမတေရးထးခေလသည။

ခြထြကျပညနယမားႏင ျပညနယလထအားလး ျပညေထာငစထသ႔ ျပနလည၀ငေရာက ေရးသည။ လငကြနး၏ အဓကပနးတငျဖစသည။ ၁၈၆၃ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ (၈)ရကေန႔တြင ကငးပေသာ ကြနဂရကအစညးအေ၀းသ႔ ေပးပ႔ေသာ သ၀ဏလႊာတြင လငကြနးက သ၏ရညရြယခကက ေဖာျပ ထားသည။ ခြထြကျပညနယမား၊ ျပညေထာငစထသ႔ ျပန၀ငလလင ၁၈၆၀ ျပညႏစ ေရြးေကာကပြ၌ မဆႏၵေပးခေသာႏငငသား ၁၀ ရာခငႏႈနးရရမညဟ သကဆသည။ ဤနညးအားျဖင ေငြ၀ယကၽြနစနစက ဖကသမးၿပး ၎တ႔အား ပညာေပးေရးက သေဘာတလင ျပညနယမားသည ကယပငအစးရအဖြ႔၊ အထကလႊတေတာအမတမားႏင ေအာကလႊတေတာအမတမား ထားရႏငသည။ ထ႔ျပင လကနကကင ဆန႔ကငတကခကမႈတြင ပါ၀ငခသ အားလးသညလညး လြတၿငမးခမးသာခြင ရမညျဖစ၏။

လငကြနး၏ တငးျပညျပနလညထေထာငေရး စမခကက အစပထမတြင ေတာေတာမားမားက ေထာကခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ကြနဂရကအမတအမားစကမ သကညႇာလြနးသညဟ ေ၀ဖနၾကသည။ သ႔ျဖင ၁၈၆၄ ခႏစတြင သတ႔က ပ၍တပမကေသာ ‘၀တ- ေဒးဗစ ဥပေဒမၾကမး’ က ျပ႒ာနးၾကသည။ ယငးဥပေဒအရ ခြထြကေရးျပညနယမားအေနျဖင မဆႏၵေပးသ ၅၀ ရာခငႏႈနးအထ ရရမညျဖစသည။ ယငးအေရအတြကအထ မလြယေၾကာငး သေသာေၾကာင ထဥပေဒက သမၼတက ပယခလကသည။ ယငးသ႔ ဘာေၾကာငပယခရေၾကာငးက သတငးစာမားမတစဆင တငးျပညသ႔တငျပသည။ သမၼတသည ျပညသမား၏ အမႈထမးျဖစ၍ ျပညသမားအား ရငးလငးတငျပရန တာ၀နရသညဟ သက ယၾကညသည။

သမၼတလငကြနးသည လအပလင လကေအာကအမႈထမးမားႏင ပတသက၍လညး အလြန ျပတသားသည။ အထးသျဖင ၀နႀကးအဖြ႔၀ငအမားစႏင ျပနာျဖစရသည။ ဘ႑ာေရး၀နႀကး ေဆလမြနေခ႕စႏငျဖစေသာ ျပနာလညး ပါ၀ငသည။ ေခ႕စမာ အလြနသမၼတျဖစခငေနသ ျဖစသည။ ဤအေၾကာငးက လငကြနးအပါအ၀င ၀ါရငတနတစၿမ႕လး သသည။ သ႔ေသာလညး ေခ႕စက

- 46 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အရညအခငးရသည။ အပခပေရးအတြက ရနပေငြရာရာတြငလညးေကာငး လငကြနးအေနျဖင ေခ႕စက အေျခအေနအရ မရမျဖစလအပသည။

လကေအာကငယသားမားအေနျဖင မမအား အေႏာငအယကအမးမး ေပးေသာလညး အလပ တာ၀န ေကပြနလင လငကြနးက တစခါတစရ အေရးယေလမရ။ သ႔ေသာလညး ေခ႕စ၏ျပနာကေတာ တစမးျဖစသည။ သက သမၼတအား တစနညးမဟတ တစနညးျဖင အၾကလလ ျပနာလပေနသည။ သတ႔ႏစဥး မ၀ါဒေရးရာႏင ပတသက၍ အႀကးအေသးမဟ မၾကာခဏ ထပတကေတြ႔ၾကသည။ ေခ႕စကဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာန အမႈထမးခန႔ထားေရးကစၥက သ႔အား လး၀တာ၀နေပးရန ေတာငးဆသည။ ခန႔ထားရန ရာထးေနရာေတြလညး အမားႀကးရသည။ အမားအားျဖင သမၼတကလညး ေခ႕စအား သ႔ဆႏၵအတငး လပကငခြငေပးသည။ ၀ငထြကျခငး မရသေလာကျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ရာထးႏစခ ခန႔ထားရာတြငမ ဘ႑ာေရး၀နႀကး၏ ေထာကခခကက သမၼတကပယခလကေသာေၾကာင ဘ႑ာေရး ၀နႀကးက မေကနပ၍ ရာထးမ ႏတထြကစာ တငခဖးသည။ လငကြနးအား ရပတဘလစကနပါတ သမၼတေလာငးအျဖစမ ဖယရားရန ေခ႕စက ကတၾကစညေနေၾကာငး သတငးစာေတြက ဖြငခလက ေသာေၾကာင ျဖစသည။ သမၼတအလြနျဖစခငေနသ ေခ႕စကစၥႏငပတသက၍ ဘယလသေဘာထားပါ သလဟ ေမးေသာအခါ လငကြနးက ထးစအတငး ပတပတစကေလး တစပဒေျပာ၍ တ႔ျပနသည။ ယငးပတပတစကေလးမာ တစခါက သႏင သ႔အစကတ႔ အပငးႀကးေသာ ျမငးအႀကးႏင ေျပာငးခငးထြနခစဥက ျဖစရပကေလးျဖစ၏။

‘ထြနေရးအဆးသ႔ ေရာကသြားေတာ ျမငးက ဧရာမ ယငေလာကႀကးတစေကာင ကကထားတာ ေတြ႔ရတယ။ ဒါန႔ ကပက ယငေလာကႀကးက ပတထတပစလကတယ။ ဒေတာ အစကက အဒလ ဘာျဖစလ႔လပရတာလလ႔ ေမးတယ။ ျမငးအႀကးက ယငေလာကကကေနတာ မႀကကလ႔လ႔ ကပက ျပနေျပာလကတယ။ အဒေတာ အစကက ဘာျပနေျပာသလဆေတာ “ဘာျဖစလ႔မႀကကရမာလ။ အဒါေၾကာငပ သသြားေနတာေပါ” တ၊ အခကစၥမာလညး မစၥတာေခ႕စက သမၼတ ယငေလာကႀကး ကကေနေပမယ ကပက သ႔က ပတမကနပစပါဘး၊ သ႔ဌာနတစခလး ေကာငးေကာငး အလပလပေနဖ႔ပ လပါတယ’

ေခ႕စသည ေလးႀကမတတ ႏတထြကစာတငခသည။ တကယေတာ ဤလပရပမာ သမၼတႏင ဆကဆရာတြင သသးေလရေသာ နညးပရယာယတစမးပင ျဖစ၏။ သ႔ေသာလညး ၁၈၆၄ ခႏစ၊ ဇြနလ ၂၉ ရကေန႔တြင သေနာကဆးတငသြငးေသာ ႏတထြကစာကေတာ လငကြနးက တကယ လကခခသည။ သညအတြက ေခ႕စအဖ႔ ေတာေတာအၾသသြားခရသည။ ဤအဆငတြငေတာ သတ႔ႏစဥး၏ ဆကဆေရးမာ စကားျဖင ဆကဆေရးမဟတေတာဘ စာျဖငဆကဆေရးအဆငသ႔ ေရာကသြားခၿပ။

သမၼတအမေတာ ၀ါရငတနၿမ႕ ၁၈၆၄၊ ဇြန၊ ၃၀ ၀နႀကးေဆလမြနေခ႕စ လႀကးမငးခငဗား။

ယမနေန႔က ေပးပ႔ေသာ လႀကးမငး၏ ႏတထြကစာက လကခပါသည။ လႀကးမငး၏ အရညအခငးႏင သစၥာရမႈက ကၽြႏပ ထတေဖာေျပာဆခၿပး ျဖစေသာေၾကာင ထပမ၍ မေျပာလေတာပါ။ သ႔ေသာလညး ျပညသ႔၀နထမးလပငနးတြင လႀကးမငးႏင ကၽြႏပတ႔၏ဆကဆေရး အဆငမေျပမႈမာ ျပျပင၍ မရႏငသညအဆငသ႔ ေရာကရသြားခပါၿပ။

ေလးစားစြာျဖင ေအ၊ လငကြနး သမၼတက ဘ႑ာေရး၀နႀကးက ရာထးမထတပယလကၿပဟ၍ သတငးျပန႔သြားေသာအခါ ေခ႕စမတေဆြ အထကလႊတေတာ အမတမားက သမၼတအမေတာသ႔ လာေရာကၿပး တရားသျဖင ေဆာငရြကရန ေတာငးဆၾကသည။ သ႔ေသာလညး သမၼတက သ႔ဆးျဖတခကက လး၀မျပင၊ ျပတသားစြာ ဆပကငၿမဆပကငထားသည။ သက ရာထးခန႔ထားေရးတြင ေခ႕စအေနျဖင သမာသမတမရျခငးႏင သတ႔၏အလပမျဖစေတာေသာ ဆကဆေရးတငးမာမႈက ေျပာျပသည။ ထ႔ျပင အေျခအေနအရ သ႔အေနျဖင ေခ႕စအား ထြကခြငျပရနမတစပါး အျခားေရြးစရာလမး မရေတာဟ သကဆသည။

- 47 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ေခ႕စအား လႈကလႈကလလ ေထာကခသတစဥးျဖစေသာ အထကလႊတေတာအမတ ၀လ၊ ပ၊ ဖကဆငဒငအား ေနာကတစေန႔တြင ဘ႑ာေရး၀နႀကးအျဖစ သမၼတက ခန႔အပလကေသာအခါ လတငး အအားသငသြားၾကသည။ ဤလပရပမာ ေခ႕စအား လလားေသာ ရပတဘလစကနပါတမားအား ေခၽြးသပ လကေသာ လငကြနး၏ ႏငငေရးဗဟာတစရပ ျဖစသည။ တစခနတညးတြင မမ၏ျပညသ႔၀နထမးဘ၀ ကနဆးသြားၿပဟ ထငေနသ ေခ႕စအား သမၼတက တရားလႊတေတာခပ၏ တရားသႀကးခပအျဖစ ခန႔ထားလကသည။ ဤလပရပႏငပတသက၍ အဖကဖကမ ကန႔ကြကသမား ထြကေပၚလာေသာအခါ လငကြနးက ေအာကပါအတငး လသရငၾကား တ႔ျပနလကသည။ ‘ေခ႕စဟာ အလြနေတာတပဂၢလပါ၊ သက သပၿပးတးတကေအာငျမငခငတ ပဂၢလပါ။ သမၼတ ျဖစခငတကစၥကေတာ နညးနညးစတမမနဘးလ႔ ကပထငတယ၊ သဟာ ေနာကပငးမာ အၿမတမး အျပအမ မမနေတာဘး၊ “သ႔က ေမာငးထတပစဖ႔ အခနတနၿပ” လ႔ လေတြက ကပက ေျပာၾကတယ။ ကပမာ ဘယသ႔ကမ ေမာငးထတခြင မရပါဘး။ လတစေယာကအေနန႔ သလပႏငတအလပက ေကာငးေကာငး လပရင သလပပါေစ၊ သ႔က အခြငအေရးေပးရမယ’ လငကြနးသည ၁၈၆၄၊ စကတငဘာ ၂၃ တြင စာတကမငးႀကး ေမာငဂမာရဘလယားကလညး စာတစေစာငျဖင ျဖတပစလကသည။ သ႔အထတြင ‘ကပကသာ လကခရင လႀကးမငးရ႕ႏတထြကလႊာဟာ ကပအတြက ၀မးသာစရာျဖစႏငတယလ႔ လႀကးမငး ရကရကေရာေရာေျပာခတာ တစႀကမမက မားလပါၿပ။ အခ ႏတထြကဖ႔ အခနေရာကပါၿပ’ ဟ ေရးထားသည။ ဘလယားအာ ထတပစျခငးမာ တစေၾကာငးက ၀နႀကးမားျဖစၾကေသာ ေခ႕စဆး၀တႏင စတငတနတ႔အား လသရငၾကား ပတခတေျပာဆေသာေၾကာင ျဖစသည။ ေနာကတစေၾကာငးမာ အေျမာအျမငမရျခငးႏင ႏငငေရးကစၥႏငပတသက၍ တးတကေသာ ရပတဘလစကနပါတ၀င ကြနဂရကအမတမားႏင အကယကယ အျငငးပြားျခငးေၾကာငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ၁၈၆၄ ခႏစ ေရြးေကာကပြနးလာေသာအခါ လငကြနးက သ႔အတြက ပါတတြငး ေထာကခသမား စညး႐းရန ဘလယားအား တာ၀နေပးလကေလသည။ လငကြနးတြင လအပသညအခန၌ ျပတသားေသာဆးျဖတခက ခႏငရန စတဓာတစြမးအား လညးရသည။ အရညအခငးလညးရသည။ အလငအျမန လႈပရားရေတာမညဟ ဆးျဖတလကၿပးသညႏင

တစၿပငနက ဘယေတာမ ေနာကမဆတေတာ။ သ႔ေသာလညး သသည ဆးျဖတခကတငးအတြက ႀကတငဆငျခငျခငးေတာ အၿမျပသည။ ဆးျဖတခကမခမ သကဆငသမ သတငးအခကအလကမားက ရယသည။ တစခါတစရ သတငးအခကအလကမားက ကယတင ကြငးဆငး၍ ရာေဖြသည။ ထ႔ျပင သသည ျဖစႏငေသာအေျဖအမးမးက ၾကဆၿပး ျဖစႏငေသာ အကးရလဒ အသးသးကလညး ႀကတငသးသပသည။ ေနာကဆးတြင လပေဆာငခကမနသမ အပခပေရးႏင ပဂၢလေရးမ၀ါဒႏင ကကညမညက ဆနးစစသည။ ကကညသညဟယၾကညလင ဆးျဖတခကခမတသည။ ထဆးျဖတခကက သကဆငသမားအား ထေရာကစြာ တာ၀နေပးအပ၍ ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာသည။ အကယ၍ လငကြနးသာ ျပတသားစြာဆးျဖတခက မခႏငလင ဘယလအကး သကေရာကမႈ ေတြ ျဖစေပၚလာမညနညး။ ဤေမးခြနး၏ အေျဖက ေတြးပငမေတြး၀စရာျဖစသည။ လငကြနး၏ဆးျဖတခက ျပတသားမႈသည ထးျခားေသာ ေျပာငးလမႈကျဖစေစသည။ သသည စတထားက ေျပာငးလပစသည၊ အျပအမကလညး ေျပာငးလပစသည။ ၿပးေတာ လေတြ၏ ဘ၀ေနနညးထငနညးကလညး ေျပာငးလ ပစသည။ သသည ေငြ၀ယကၽြနစနစက ဖကသမးျခငးႏင ေတာငပငးျပညနယမားအား ခြထြကခြင မေပးျခငးျဖင ႏငင၏မကႏာက ေျပာငးလပစသည။ ထလပရပႏစခေၾကာငပငလင သသည ႀကးကယ ထငရားေသာ ေခါငးေဆာငျဖစလာခ၏။ လငကြနးသည ပနးတငသတမတသည။ သ႔အျမငက လေတြ သေဘာေပါကေအာင သငၾကားသည။ ၿပးေတာ သ႔လပငနးက ၿပးေျမာကေအာင အေကာငအထည ေဖာသည။

အေတာဆး အျပတသားဆး ေခါငးေဆာငမားတြင တကေသာ ရညမနးခကရသည။ ထရညမနးခကက ေပါကေျမာကေစႏငေသာ ကယကယက ယၾကညမႈရသည။ လငကြနးသည ယငးသ႔ေသာ ေခါငးေဆာငမးျဖစ၏။ သ႔ေသာ ထေရာကေသာအျမငႏင ျမငျမတေသာ ရညမနးခက သကသကျဖင ဘာမျဖစမလာႏင။ ခငကညျပတသားေသာ ဆးျဖတခကက ခမတႏငသည ေခါငးေဆာငမႈ ရမသာ ျဖစေျမာကေအာငျမငႏငသည။ အထးသျဖင အေျပာငးအလျမနၿပး ၿပငဆငမႈ ျပငးထနေသာ ယေန႔စးပြားေရးေလာကအတြက ခငကညျပတသားေသာ ဆးျဖတခကက ခမတႏငသည ေခါငးေဆာငမႈ သည မရမျဖစ အလအပဆး ျဖစ၏။ ယေန႔ေခတအတြက အျဖအမညးသကသက ဆးျဖတခကသည

- 48 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အလပမျဖစ။ ေျပာငးလေနေသာ အေျခအေနႏင လကဖကညသည ဆးျဖတခကမးသညသာ အလပ ျဖစႏင၏။ တစခါတစရ သတငးအခကအလက အျပညအစက မရရဘႏင ဆးျဖတခကတစရပက ရကခနးသတမတရန အေရးေပၚ ခမတရတတသည။

သ႔ေသာ ေရတေျဖရငးမႈသည ေရရညရညမနးခကႏင မၾကာခဏ ဆန႔ကငဘက ျဖစတတ သည။ တစခါတစရ လကငငးထငရားမႈ မရေသးဘႏင မနကနေသာ ေရြးခယမႈက ရရတတ၏။ ေခါငးေဆာငသည တစခါတစရ မားတတသည၊ တစခါတစရ ေစစပညႇႏႈငးမႈက ျပရသည။ ထလပရပ သညပင အဓကဆးျဖတခက ျဖစႏင၏။ ယေန႔ေသာ ေခါငးေဆာငအမားစသည ေစစပညႇႏႈငးျခငးက ဆးျဖတခကမခႏငျခငးအျဖစ ျမငၾကသည။ တကယေတာ သတ႔သည ကြယလြနသ သမၼတ ဂၽြန၊ အကဖ၊ ကေနဒ၏ သတေပးစကားက ေမေနၾကျခငး ျဖစသည။ ကေနဒက ‘ေစစပညႇႏႈငးျခငးဟာ သရေဘာ ေၾကာငျခငး မဟတ’ ဟ၍ ဆခသည မဟတသေလာ။

အဖြ႔အစညးအတြက အကးရထေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားက ခမတရန ခကခေၾကာငး စးပြားေရးလပငနး အမႈေဆာငမား ေကာငးစြာသၾကသည။ အေျပာငးအလ လပခငစတေပါကလာရနမလြယ၊ ျဗ႐ကရကစနစ အဟန႔အတားမားက ေကာလႊားရနခကသည။ သ႔ေသာ ဆးျဖတခကကေတာ ခကခမတရမည။ ထေရာကေသာ ဆးျဖတခက မခမတႏငလင ကမၸဏတစခ ဘာျဖစသြားမညနညး။ အခြငေကာငးမား လကလြတဆး႐ႈးသြားမည။ အမႈထမးမား စတဓာတကဆငးသြားၾကမည။ ထထငး ေနသမား အားေပာသြားၾကမည။

သ႔ေသာ ဆးျဖတခကခငကညျပနသားေသာ ေခါငးေဆာငရသည ကမၸဏကေတာ စြမးအားရသည။ တကကြရငသနေနသည။ အမႈထမးမား ေျခလမးသြကေနသည၊ ဥးတညခက ေျဖာငတနးေနသည။ အခြငအလမးေကာငးမားက ကမၸဏက လကရာေနသည။ တကျပတသားေသာ အျမငႏင ေကာငးစြာ ဆငျခငသတမတထားေသာ ပနးတငရသည ကမၸဏသည အၿမတမးေအာငျမငမႈ ရသည။

ဆးျဖတခကခမတျခငးသည တစသးပဂၢလအမန႔သကသကမဟတ။ အလဥမျပတ ဆကစပ ေနေသာ နညးလမးစဥျဖစသည။ ပမာဆေသာ ခႏၶာကယတစခလး ပ႕ႏ႔ေအာင ေသြးလႊတေပးေသာ ႏလးခနျခငးႏင အလားတသည။ သမရလင အသကမရႏငေတာ။ ဤအခကက လငကြနး ေကာငးေကာငးႀကး သေဘာေပါကသည။

ထေရာကေပါကေျမာကေသာ ဆးျဖတခကခမတျခငးသည မညသညအဖြ႔အစညးအတြကမဆ မရမျဖစ အေရးႀကးသည။ ဤအခကက လငကြနး ေကာငးေကာငးႀကးသသည။ သသည သ၏ သမတေအာင ထးျခားေသာဆးျဖတခက ခငကညျပတသားမႈေၾကာင မနကနေသာ မ၀ါဒက ခမတႏင ခသည။ မနကနေသာ အေျပာငးအလက ျပလပႏငခသည။ ျပညတြငးစစက ေအာငႏငခသည။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • အစတအပငးေလးတစခ (သ႔မဟတ) ႏစခ ဆး႐ႈးမႈက ေရာငရနအလ႔ငာ အဖြ႔အစညးတစခလးက ဘယေတာမ စေတးမခပါႏင။

• ေတြေ၀မႈ၊ စတဓာတကမႈႏင အေရးေပၚလအပမႈတ႔က အခြငေကာငးယၿပး ေခါငးေဆာငေကာငးအမည ခယပါ။ • အၿမတမး ဥးစြာလႈပရား၊ ဘယေတာမ ေနာကပတခး မျဖစပါေစႏင။

• မမ၏ အငအားအခကအခာအားလးက စြန႔လႊတမပစပါႏင၊ ၿပငဘကက ျဖတခတသြားလမမည။

• သငအား ဥးစြာမတငပငဘ သငတာ၀နက လကေအာကလက ဘယေတာမ အေကာငအထည မေဖာပါ ေစႏင။ • သင၏လကေအာကလက ‘သမၼတယငေလာကႀကး’ ကကေနလင ယငေကာငႀကးက ပတထတ မပစပါႏင။ • ဆးျဖတခကမခခင သတငးအခကအလကစပါ၊ ေျဖရငးခကမးစရာပါ၊ အကးဆကမားက ႀကေတြ

- 49 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

းၾကညပါ။ မမ၏ ရညမနးခကႏင ကကညေသာ ဆးျဖတခက ျဖစပါေစ။ ေနာကဆးတြင ထဆးျဖတခကက သကဆငသမားအား ထထေရာကေရာက တာ၀နေပးအပပါ။

• ပထမဥးစြာ ဆႏၵခယပါ၊ ဆႏၵခယျခငးျဖင အလပမျဖစမသာ အာဏာက သးပါ။

အခနး ( ၉ ) ေခါငးေဆာငခ၍ ေခါငးေဆာငပါ ‘ယခအခါ ေအာငပြခခၿပျဖစ၍ ယငးအတြက ဗလခပက ဂဏျပပါသည။ ဗလခပ၏လပရပက ကၽြႏပတ႔အားလး သေဘာတပါသည။ . . .’

သ႔ေသာ ေနာကဘာဆကလပမညနညး။ ဗလခပႀကးဂရန႔ႏင ဗလခပတ႔ကယတင ဆးျဖတ၍လပလင ပ၍ေကာငးမညဟ ကၽြႏပယဆပါသည။’

[ဆဗနနားက သမးပကႏငေသာေၾကာင လငကြနးက ဗလခပႀကးရားမငးထ ေပးပ႔ေသာ ဂဏျပသ၀ဏလႊာမ (၂၆.၁၂.၁၈၆၄) ]

လငကြနးသည သ၏သမၼတသကတမးတြင အေရးႀကးေသာ ဆးျဖတခကမားက သတစဥး တညး ခမတခေသာ ျဖစရပေတြ အမားႀကးရခသည။ သသည အေရးႀကးေသာ ကစၥမားအတြက သ၏ အၾကေပးပဂၢလမားႏင တငပငေသာလညး ေနာကဆးအဆးအျဖတမာ သ႔သေဘာအတငးသာ ျဖစသည။ သတစဥးတညးသာတာ၀နခၿပး သ႔လပရပမားအတြက ျပညသလထထ သကယတင ရငးျပသည။ ႏငငအတြက ေဆာငရြကခကမားက ဆးျဖတရာတြင သ၏ေခါငးေဆာငမႈက ထတေဖာခသည။ သကဥးမေဆာငဘ သ႔လကေအာကပဂၢလမားက ဥးေဆာငသလ အမားက ထငမတေစခသည။ တစခါက ‘ကပက ျဖစရပေတြက မအပခပပါဘး၊ ျဖစရပေတြက ကပကအပခပတာပါ’ ဟ သ ေျပာခဖးသည။ ဤအခကသည ပါရမရင ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာက၏ လကၡဏာတစရပျဖစ၏။ ေရးေခတက တ႐ပပညာရငႀကး ေလာကဇကလညး ‘သငက လေတြက ဂဏမတငလင သငက လေတြက ဂဏတင လမမညမဟတ။ ေခါငးေဆာငေကာငးဟသည စကားက အနညးငယသာေျပာ၍ အလပက မားမား

လပသည။ သ၏အလပၿပးေျမာက၍ ရညမနးခကျပညစေသာအခါ “ဤအရာက ကၽြႏပတ႔ကယတင လပေဆာငခသည” ဟ၍ လေတြက ေျပာၾကလမမည’ ဟ မန႔ဆခ၏။ လငကြနးသည သတစပါး၏စကားက စတရညစြာ နားေထာငတတေသာ အရညအခငးလညး ရသည။ သသည ပြငလငးသည၊ စတထားျဖစငသည၊ အေလာအတငး ျပလပႏငသည။ ဤသညမာ ေခါငးေဆာငေကာငး၏ အရညအခငးတစရပျဖစသည။ သသည မၾကာခဏဆသလ လကေအာကခ ပဂၢလမားကသာ ဂဏတငသည။ သ႔အယအဆႏင မကကညလငလညး သ႔အယအဆက အမားသေဘာ ေပါကေအာင ရငးျပသည။ သ႔ေသာ သသည ၾသဇာမေပး။ အမန႔မေပး၊ အျခားလမားအား အၾကျပျခငး၊ ၫႊနျပျခငးျဖငသာ စညး႐းသည။ လငကြနးသည လအမားအား ပါးနပလမၼာျခငး၊ သမေမြ႔ျခငးတ႔ျဖင ဆြေဆာငသည။ ဤအခကက အမားစက သတမထားမၾက။ အခ႕လပရပမားမာ အလြန႐းစငးလေသာေၾကာင လငကြနး အေနျဖင မညမအထ ႀကးပမးရသညက အျခားပဂၢလမား မသၾကျခငးျဖစ၏။ ထငရားေသာ ျဖစရပတစခမာ ၁၈၆၂ ခႏစက ဘ႑ာေရး၀နႀကး ေဆလမြနေခ႕စ၏ကစၥက လမၼာပါးနပစြာ ေျဖရငးေပးခပျဖစသည။ ျဖစပမာ ေခ႕စက ႏငငျခားေရး၀နႀကး ၀လဆး၀ဒအား သကၡာခရန ႀကးစားသည။ ဆး၀ဒသည သမၼတႏင အလြနရငးႏးၿပး သမၼတအေပၚ ၾသဇာေပးေနသညဟ ေခ႕စက ယဆသည။ ထ႔ေၾကာင သက ဆး၀ဒအား မနာလ၀နတျဖစေန၏။ သက ၀နႀကးအဖြ႔တြင သသာ အဓကအၾကေပးပဂၢလျဖစသငသညဟ ခယထား သည။ (သသည ၁၈၆၄ ခႏစတြငလညး လငကြနးအား ရပတဘလစကန သမၼတေလာငးအျဖစမ ဖယရားရန ႀကးပမးခသည။) ဆး၀ဒသည သမၼတအေပၚ လအပသညထကပ၍ ၾသဇာလႊမးေနသညဟ ရပတ ဘလစကနပါတ၀င အထကလႊတေတာအမတမားအား ေခ႕စက တငၾကားသည။ ထ႔ျပင ဆး၀ဒသည ႏငငျခားေရး၀နႀကး ရာထးႏင မထကတန၊ အစးရအဖြ႔အတြငး ေပၚေပါကေသာ ျပနာအားလး၏ တရားခ မာလညး ဆး၀ဒပင ျဖစသညဟ သကဆသည။ သ႔ျဖင အထကလႊတေတာအမတမား စညးေ၀းပြလပၿပး ဆး၀ဒကစၥကေဆြးေႏြးၾကသည။ အစညးအေ၀းတြင ဆး၀ဒအား ထတပယပစရန သမၼတထ သြားေရာကေတာငးဆဖ႔ႏင ၀နႀကးအဖြ႔ျပနဖြ႔ရန ေတာငးဆဖ႔အတြက ကယစားလယကးဥးေစလႊတရန ဆးျဖတၾကသည။ ယငးကယစားလယအဖြ႔သည ၁၈၆၂ ခႏစ၊ ဒဇငဘာ ၁၈ ရကတြင သမၼတႏငသြားေရာကေတြ႔ဆသည။ သတ႔က ဆး၀ဒ၏အမားမားက

- 50 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

တစသတစတနးႀကး တငျပၾကသည။ ထ႔ျပင သမၼတသည အေရးႀကးေသာကစၥမားအတြက ဆးျဖတခက ခရန ၀နႀကးအဖြ႔၀ငအားလးႏင မတငပငျခငးကလညး မမတ႔ မေကနပေၾကာငး ဖြငခၾကသည။ ထအခါ သမၼတက ဤကစၥက မမအေနျဖင အေလးအနကထား၍ စဥးစားမညျဖစေၾကာငး၊ ေနာကတစေန႔ ညတြငမ ျပနလညေတြ႔ဆၾကမညျဖစေၾကာငး ျပနေျပာလကသည။ သညၾကားထတြင ဆး၀ဒက ႏတထြကစာတင လာသည။ သမၼတက ဘာမျပနမေျပာဘ ႏတထြကစာကယၿပး သ႔ကတအကႌအတထ ထညထားလကသည။ ဤကစၥအတြက လငကြနးသည အလြနစတမေကာငးျဖစမသည။ သက ဆး၀ဒ ကလညး မထြကေစခင၊ ၀နႀကးအဖြ႔ကလညး ျပနမဖြ႔ခင။ အထးသျဖင ၀နႀကးအဖြ႔က အပခပကြပကရာတြငျဖစေစ၊ ဆးျဖတခကခရာတြငျဖစေစ သမၼတအား လႊတေတာအမတမားက အမန႔ေပးျခငးက လငကြနးက လး၀ မႀကက။ ဤျပနာ၏ အဓကတရားခမာ ေခ႕စသာျဖစေၾကာငး သက လး၀ခယသည။

ေနာကတစေန႔ညတြင ၀နႀကးအဖြ႔ အထးအစညးအေ၀းျပလပသည။ သမၼတက ယမနေန႔ညက ျဖစပကခသမက တငျပသည။ ခနးဆထားသညအတငး အထကလႊတေတာအမတမား ေရာကလာၾက ေသာအခါ သတ႔အားလးက အခနးတစခနးတညးမာပင ထငေစၿပး အျငငးပြားမႈျပနာက တစထင တညးျဖင အျပတေျဖရငးသြားၾကရန သမၼတက ေမတာရပခသည။ ဤတြင အားလးအငကမသြားၾကသည။ အထကလႊတေတာအမတမားသည ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမား ေရာကရေနသည ဆသညကလညး မသၾက။ သမၼတက လ႕၀ကစစဥထားျခငးက ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမား သသညဆသညကလညး မသၾက။ ဘယလပျဖစျဖစ စတအညစရဆးသကေတာ ေခ႕စပငျဖစ၏။ အထကလႊတေတာအမတမားေျပာသမက သက ေထာကခ ခလင ျပနာအားလး ေပၚေပါကလာေအာင လႈ႕ေဆာသမာ သပငျဖစသညဟ အျခား၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားႏင သမၼတတ႔က ေသခာေပါက ေကာကခကခၾကေတာမညျဖစသည။ ဤတြင သမၼတသည အေရးႀကးေသာ ဆးျဖတခကမနသမက ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားအား တငပငၿပးမ ခမတေၾကာငး၊ ၀နႀကးအဖြ႔၀ငအမားစကလညး သမၼတႏင သေဘာတကဆငေၾကာငး၊ ထ႔ျပင ဆး၀ဒမာလညး ႏငငျခားေရး၀နႀကးတာ၀နက မနကန ႐းသားစြာ ထမးေဆာငေနသညသာ ျဖစေၾကာငး အတငးအကပ သေဘာတလကခရေတာသည။

ဤအစညးအေ၀းမာ လငကြနးက ႀကတငအစအစဥခမတၿပး ျပလပေသာ အစညးအေ၀း ျဖစသည။ အစညးအေ၀း ၿပးဆးသြားေသာအခါ အထကလႊတေတာအမတမားႏင ဘ႑ာေရး၀နႀကး

ေခ႕စတ႔မာ အရကရၿပး သကၡာကၾကရသည။ အထးသျဖင ေခ႕စကေတာ အခရဆး။ သသည ဘယေတာမ မယၾကညရေသာ လလမလညာတစေယာက ျဖစသြားသည။ ဆး၀ဒအေပၚ စြပစြခကအားလးလညး လး၀ပကျပယသြားသည။ လငကြနးအေနျဖငေတာ သက ဘာမ၀ငမစြကလကရဘႏင သလခငေသာ အကးရလဒက ရရသြားေလသည။ တကယေတာ သသည ငါးၾကငးဆးႏင ငါးၾကငးေၾကာလကျခငးပင ျဖစေတာသည။

ေနာကတစေန႔တြင ကာကြယေရး၀နႀကး စတငတနႏင ေရတပ၀နႀကး ဂဒယြန၀လစတ႔၏ ေရ႕ေမာကတြင ေခ႕စက သမၼတထ ႏတထြကစာတငသည။ ‘က . . . ဘယမာလ၊ ကပၾကညပါရေစ’ ဟ သမၼတေတာငးေသာအခါ စတငတနမာ စတလႈပရားစြာျဖင သ႔ႏတထြကစာက ကမးေပးလကေလသည။ ဤတြင သမၼတက လကခါျပရငး ‘မဟတဘး၊ မဟတဘး၊ ခငဗားႏတထြကစာက ကပ မလခငဘး’ ဟ ျပနေျပာလကသည။ ၿပးေတာ ေခ႕စ၏ႏတထြကစာကယၿပး သ႔ကတအကၤ ထတြင ထညထားလကသည။ ဤတြင သ႔လကထမာ ႏတထြကစာႏစေစာင ရရသြားၿပျဖစ၏။ ေနာကမားမၾကာမတြင သမၼတက ဧညသညတစဥးအား ‘ကပ ခရးဆကႏငၿပဗ၊ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကပမာ ေရႊဖ႐သးႏစလးရသြားၿပေလ’ ဟ ေျပာခသညဟ၏။ ဤျဖစရပမ မညသညသငခနးစာရႏငပါမညနညး။

စးပြားေရးလပငနး အမႈေဆာငအရာရႀကးမားသည သမၼတလငကြနး၏ နညးလမးက သေကာငး သၾကလမမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဤနညးလမးသည မၾကာခဏ အသးမားေသာ နညးလမး ျဖစေသာေၾကာငတညး။

စးပြားေရးလပငနးမားတြင လပငနးခြငျပနာ ေပၚလာလင အခငးခငး ပဋပကၡျဖစေနေသာ ဌာနဆငရာပဂၢလမားက အစညးေ၀းေခၚယကာ မကႏာခငးဆင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေစသည။ ယငးသ႔ ေတြ႔ဆညႇႏႈငးျခငးျဖင တစဥးအေပၚတစဥး၊ တစဌာနအေပၚတစဌာန အျမငလြမားမႈ၊ သသယျဖစမႈမား ပေပာကကာ အျမငမနရၿပး အခငးခငး ျပနလညသငျမတလာေစႏငေလသည။

လငကြနး၏ ခဥးကပနညးသညလညး ယငးအတငးပငျဖစသည။ သက ပဋပကၡျဖစေနေသာ ပဂၢလမားအား အမန႔ေပးၿပး ျပနလညသငတငလာေအာငမလပ။ သတ႔အခငးခငး၏ ျခားနားခကမားက

- 51 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးေစသည။ သက ေဆြးေႏြးပြက ထနးေပး႐သာ ထနးေပးသည။ သက အမန႔ျဖင ဆးျဖတခကခမတလင သ၏ၾသဇာအာဏာက လကခၾကမညသာျဖစ၏။ သ႔ေသာ ေကနပၾကမည ေတာမဟတ။ သ႔ဆလင ျပနာလညး လး၀ေျပလညသြားမညမဟတ။ လပခတညးလညးႏင သသရာရညေနဥးမညသာျဖစ၏။ စငစစ လငကြနး၏နညးလမးမာ သကဆငသမားအား ကယျပနာကယ ရငးခငးေသာနညးလမး ျဖစသညဟ ဆႏငေလသည။

လငကြနးသည ‘ေခါငးေဆာငခ၍ ေခါငးေဆာငလပေသာနညးလမး’ က ကငသးသည။ ဤနညးလမးအရ ခးကးသငသက အၿမတမးခးကးသည။ ထ႔ျပင အမားႏငရငဆငရလငလညး သက သကဆငသမားက အျပစမတင။ ယငးအမားအတြက သကယတငသာ တာ၀နယသည။ သသည ႐းသားျဖစငသည။ တညၾကညေျဖာငမတသည၊ သကၡာရသည။ လကေအာကခပဂၢလမားအား ကယခငးစာတရား၊ အၾကငနာတရားျဖင ဆကဆအပခပသည။ ေနရာမားစြာတြင သကယတငဥးမေဆာင။ သကဆငရာပဂၢလမားအား သတ႔လပငနးက သတ႔ကယတင ဥးေဆာငေစသည။ ထ႔ေၾကာင အလပခြငတြင သတ႔ေပာၾကသည။ ဤအခကေၾကာင အမႈထမးမားအေနျဖင ဆနးသစတထြငလစတ ေပၚေပါကလာသည။ စြန႔စားလပကငခငစတ ျဖစေပၚလာသည။ သတ႔သည လပမားကငမားျဖစမညကလညး မေၾကာကေတာ။ အဘယေၾကာငဆေသာ သတ႔အမားေၾကာင သမၼတက သတ႔အား ဘယေတာမ အျပစမတင ဆသညက သေသာေၾကာင ျဖစ၏။ လငကြနးသည အလပေကာငးေကာငးလပသအား ခးကးဂဏျပသည၊ ဆခးျမႇငသည၊ ရာထးတးေပးသည။ အျခားတစဖကတြငလညး လကေအာကငယသားမား၏အမားက သက တာ၀နယသည။ ဗလခပႀကးမား မေအာငျမငျခငးသည သ၏ မေအာငျမငမႈပငျဖစသညဟ သကေျပာသည။ ဒတယ ‘ဘးလရနး’ တကပြ႐ႈးေသာေၾကာင ၀ါရငတနတြင အႀကးအကယ ဂယက႐ကခတသြားခသည။ ယငးအတြက ဗလခပႀကး ေဂာမကလလနအား အျပစပခၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဗလခပႀကးက ေရ႕တနးစစဆငေရးဥးစးမး ဂၽြနပပအား လအပေသာ ေထာကပ႔မႈ ပကကြကခေသာေၾကာငျဖစ၏။ ဗလခပႀကး မကလလနက ဂၽြနပပအား တကပြ႐ႈးေစခငေသာေၾကာငဟ အမားက ယဆၾကသည။

ထ႔ေၾကာင ေဒါသထြကေနေသာ ၀နႀကးအဖြ႔၀ငအမားစက ကန႔ကြကစာတငကာ ဗလခပႀကးအား ျဖတပစရန ေတာငးဆၾကသည။ သ႔ေသာ လငကြနးက ဗလခပႀကးအား ျဖတမပစဘ ၀ါရငတနတပရငးသ႔ ေျပာငးေရႊ႕တာ၀နေပးလကသည။ ဤတြင ကာကြယေရး၀နႀကး စတငတနက အဆပါ ေျပာငးေရႊ႕မန႔က သ႔၀နႀကးဌာနမ ထတျပနျခငးမဟတဟ ေၾကညာသည။ ထအခါ သမၼတက တညၿငမစြာျဖင ‘အဒအမန႔က ကပထတတာပါ၊ အဒအတြက ကပလး၀တာ၀နယပါတယ’ ဟ တ႔ျပန ေျပာၾကားလကသည။ တကပြ႐ႈးျခငးအတြက ဗလခပႀကးမကလလန တစဥးတညးတြငသာ လး၀တာ၀နရသညဟ လငကြနးက မယဆ။ ထ႔ျပင ယငးတကပြအတြက အသငေတာဆးပဂၢလဟလညး သက ယၾကညသည။ ထ႔ေၾကာင တကပြၿပးဆးၿပးေနာက ဗလခပႀကးအား ၀ါရငတနသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ခန႔ထားလကျခငး ျဖစသည။ ၀နႀကးအဖြ႔တစဖြ႔လး ႏတထြကမည အႏရာယက မေၾကာကဘ အရစြန႔ၿပး လပလကေသာ အျပအမပင ျဖစ၏။ ျပညတြငးစစကာလတစေလာကလး လငကြနးသည တကပြ႐ႈးျခငးအတြက ေသာလညးေကာငး၊ အခြငအေရးဆး႐ႈးျခငးအတြက ေသာလညးေကာငး သကယတင တာ၀နယသည။ တကပြေအာငျမငလငမ သကဆငသက ခးကးဂဏျပသည။ ဗလခပႀကး ယလစဂရန႔က ဗစစဘတၿမ႕က သမးပကၿပးေနာက ရကသတပတ အနညးငယအတြငး လငကြနးက ေအာကပါအတငး စာေရးလကသည။

‘ဗလခပန႔ကပန႔ လခငးမေတြ႔တာ ၾကာၿပ။ တငးျပညအတြက တနဖးမျဖတႏငတ ဗလခပရ႕ ေဆာငရြကခကက ဂဏယေကးဇးတငတအေနန႔ ဒစာက ေရးလကပါတယ။ ဗလခပ ပထမဥးစြာ ဗစစဘတၿမ႕နား ေရာကသြားတအခနမာ ကပ စးရမမခတယ။ ဗလခပလပရပမနၿပး ကပ ယဆခက မားေၾကာငး ၀နခပါတယ’

လငကြနးအဖ႔ ဤစာသည အလြနအေရးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဗလခပႀကး၏ လပရပက သမၼတႏငတကြ အစးရအဖြ႔တစခလးက အသအမတျပေၾကာငး တက႐ကေဖာျပေသာေၾကာင ျဖစ၏။ ဤစာေၾကာင ဗလခပႀကး၏ ျပငးထနေသာ ပငကစတဓာတက ဆကလကရငသနေစသည။ လငကြနးကလညး ဤအခကကပင လခငသည။ ထ႔ျပင ဗလခပႀကး၏ ေအာငျမငမႈအတြက သမၼတက

- 52 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အမတမယလေၾကာငး သြယ၀ကေသာအားျဖင ေဖာျပလကျခငးလညး ျဖစသည။ ဤအခကျဖင ဗလခပႀကး၏ အတႏင ကယကယက တနဖးထားစတက ‘ပင’ ေပးလကသည။

လငကြနးသည စစကာလအတြငး အလားတစာမားက အျခားဗလခပႀကးမားထသ႔လညး ေပးပ႔ခသည။ ၁၈၆၄ ခႏစ၊ ဒဇငဘာ ၂၆ ရကတြင ဗလခပႀကး ရားမငးထ ေပးပ႔ခေသာစာမာ ေအာကပါအတငးျဖစ၏။ ‘ယခအခါ ေအာငပြခခၿပျဖစ၍ ယငးအတြက ဗလခပက ဂဏျပပါသည။ ဗလခပ၏ လပရပက ကၽြႏပတ႔အားလး သေဘာတပါသည။ . . . သ႔ေသာ ေနာကဘာဆကလပမညနညး။ ဗလခပႀကးဂရန႔ႏင ဗလခပတ႔ကယတင ဆးျဖတ၍လပလင ပေကာငးမညဟ ကၽြႏပယဆပါသည။’

လငကြနး၏စာက ဗလခပႀကးရားမငးက ေအာကပါအတငး ျပနၾကားလကသည။ (လငကြနး၏ နညးလမးက ေခတၿပငေခါငးေဆာငမား အတယသငေၾကာငး အေကာငးဆး နမနာျပလကေသာ စာျဖစ၏။)

‘သမၼတႀကး၏စာက ရရေသာေၾကာင အလြနေကးဇးတငပါသည။ အထးသျဖင ကၽြနေတာ ဖြ႔စညးထားေသာ တပမက သမၼတႀကးသေဘာကေၾကာငး သရေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ . . . သမၼတႀကး၏ ရညရြယခကက သရလငသရခငး ဆကလကလႈပရားရန အသငရေနပါသည’

ေခါငးေဆာငက မမတ႔၏ ပငကဆးျဖတခကျဖင ေအာငျမငစြာ ေဆာငရြကႏငေသာ လကေအာကငယသားမားအား အားေပးျခငး၊ ခးကးျခငးျဖင အေကာငးဆး အကးရလဒမား ေပၚထြကလာ ႏငသည။ ဥးတညခကမနကနေအာင ေခါငးေဆာငက ထနးေပးရနသာလ၏။

လငကြနးသည ဤနညးက တစသကလး ကငသးသြားခသည။ ၁၈၆၅ ခႏစ၊ ဧၿပ ၁၁ ရကတြင အမျဖေတာအျပငဘကရ လအပႀကးအား ေနာကဆးေျပာၾကားခေသာ မန႔ခြနးတြင သ႔ကယသ ႏမခ ေျပာဆၿပး ေအာငပြခ စစသညေတာမားအား ခးကးေျပာၾကားခသည။

‘စမခက ခမတျခငးအတြကပျဖစျဖစ၊ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခကအတြကပျဖစျဖစ ကပက ဂဏျပစရာမရပါဘး၊ တကယဂဏျပထကသေတြက ဗလခပႀကး ဂရန႔ရယ၊ ကၽြမးကငတ သ႔လကေထာကအရာရေတြရယ၊ ရရငတစစသညေတြရယပ ျဖစပါတယ’

ဘယေခါငးေဆာငမဆ လငကြနးက စနမနာယႏငသည။ သသည သ၏အရညအခငးႏင စြမးေဆာငႏငမႈက အကြငးမယၾကညသည။ သသည အျခားသမားေၾကာင အေႏာငအယကမျဖစ၊ မလမျခမျဖစ။ သသည မမတတရသည၊ ပြငလငးျဖစငသည၊ ေအာငျမငမႈအတြက ဂဏယစရာအားလးက လကေအာကငယသားမားသာ ယေစသည။

လငကြနးသည မမက လေတြက ဥးေဆာငေနသညမဟတ၊ လေတြက မမက ဥးေဆာငေန သညဟေသာ အထငအျမငက လေတြအားေပးသည။ သ႔ေသာ သက အတငးအတာတစခအထ အၿမတမး ထနးထားသည။ သသည လကေအာကငယသားမား၏ လပေဆာငခကႏငပတသက၍ သတငး ဆကသြယေရး မျပတ ရယေနသည။

လကေအာကငယသားမား၏ စတကးစတသနးႏင လပေဆာငခကမားသည မမ၏ေယဘယ ဥးတညခကႏင ကကညလကဖကလင လကေအာကငယသားမားအား ကယပငဆးျဖတခကျဖင ဥးေဆာင လပကငေစသည။ သ႔ေသာလညး လကေအာကငယသားမားသည ဥးတညခကမ လြဖညသြားလင သက ျပနလည၍ လမးၫႊနတညမတေပးသည။ ရညမနးခက ေအာငျမငေရးအတြက နညးလမးမျပညစလင သက ထတေဖာေျပာဆသည။ လအပလင သမၼတ၏အာဏာျဖင ပယခသည။ သ႔ေသာ လငကြနး၏ အဓက ရညရြယခကကေတာ လကေအာကငယသားမားအေနျဖင ‘ဒအလပက ကၽြနေတာတ႔ကယတငလပတာ’ ဟ၍ ဂဏယ ေျပာဆႏငရနပင ျဖစ၏။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • ေခါငးေဆာငေကာငးသည သ႔လပငနးၿပးေျမာကေသာအခါ၊ သ႔ရညမနးခက ေအာငျမငေသာအခါ လကေအာကငယသားမားအား ‘ဒအလပက ကၽြနေတာတ႔ကယတင လပတာ’ ဟ၍ ဂဏယေျပာၾကား

- 53 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ခြငျပသည။ • ေနာကလကမားေၾကာင အေႏာငအယကမျဖစပါႏင၊ မလမျခမျဖစပါႏင။

• အခငးခငး ပဋပကၡျဖစေနသမားအား မကႏာခငးဆင ဆေပးၿပး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေစပါ။ မမက လမးၫႊန ထနးမတေပးပါ။ • လပငနးေအာငျမငလင လကေအာကငယသားမား ဂဏယၾကပါေစ။ လပငနးမေအာငျမငလင မမေၾကာငဟ ထငၾကပါေစ။

• လကေအာကငယသားမားထသ႔ သတ႔မနသည၊ မမမားသညဆေသာ ပဂၢလေရးေပးစာမား ေရးပ႔ပါ။

• လကေအာကငယသားမားက အၾကေကာငး ဉာဏေကာငးမား တငျပလာလင လကေတြ႔ အေကာင အထညေဖာခငးပါ။ သ႔ေသာ မမက လပငနးတးတကမႈအတြက ၾကပမတေပးပါ။

• ေရ႕တနးတပမးမား မေအာငျမငလင မမလညး မေအာငျမင၊ မမ၏အလပအမႈေဆာငမားလညး မေအာငျမင။ • အဖြ႔အစညးတစခတြင လပဂၢလတစေယာကအေပၚတြင မတညဆသညက ဘယေတာမ မေမပါႏင။

• မမ၏ အဖြ႔အစညးတြင အခကခဆး လပေဆာငရသမားအား အႀကးကယဆး ဂဏျပခးကးပါ။

အခနး ( ၁၀ ) ပနးတငသတမတ ရလဒေရး႐ႈ ‘ဗလခပရ႕ အဓကပစမတက ရနသ႔ၿမ႕ေတာ မဟတဘး၊ ရနသ႔တပမေတာပလ႔ ကပထငတယ၊ . . . အခြငသာတာန႔တစၿပငနက ရနသကတကပါ။ ရနသ တစေနရာတညးမာပ တပစြေနရင ကယကဆြေပး’

[ရနသ႔တပက တကဖ႔ထက ရနသ႔ၿမ႕ေတာသ႔ ခတကဖ႔ကသာ အားသနေနေသာ ဗလခပႀကး ဂးဟးကားထသ႔ လငကြနး၏ ျပနၾကားျခငး (၁၀.၆.၁၈၆၃)]

ေခါငးေဆာငေကာငးဟသည ရရငျပတသားရသည၊ တာ၀နယရရသည။ ေယဘယအားျဖင ေခါငးေဆာငေကာငးတ႔သည ကယတင စတငျပလပၾကသည။ အကးရလဒက အဓကထားၾကသည၊ ေခါငးေဆာငေကာငးတ႔သည မဟာဗဟာ ဥးတညခကခမတၿပး ဥးေဆာင အေကာငအထညေဖာၾကသည။ သတ႔သည အလပအတြက သကသကလပေဆာငျခငးမဟတဘ အကးရလဒအတြက လပေဆာငၾကသည။ လငကြနးအဖ႔ရာတြင ၿပးေျမာကေအာငျမငလေသာ ဆႏၵသည သာမန စတတမးၫႊတမႈ သကသကမဟတ။ အလြန႔အလြန ျပငးျပေသာစြလမးမႈျဖစသည။ ‘လငကြနးသည အၿမတမး ႀကတင တြကခကေနသည၊ အၿမတမး ႀကတငစမကနးခေနသည၊ သ၏ေအာငျမငလစတသည မရပမနား လညပတေနေသာ အငဂငစကကေလးႏင တသည’ ဟ၍ သ၏ေရ႕ေနလပငနး ဖကစပမတေဆြ ၀လဟနဒြနက ေရးသားခဖးသည။ ေစာေစာပငးကာလမားတြင လငကြနးသည ဘ၀ေအာငျမငေရးက ရာေဖြရငး အလပမးစ လပကငခဖးသည။ ကနစဆငေထာငခသည၊ စာတကဗလ လပခသည၊ ေျမတငး စာေရးလပခသည၊ ေရ႕ေနလပခသည၊ ေနာကဆးတြင ႏငငေရးသမားျဖစလာခသည။ သသည စြၿမခငကညေသာစတဓာတက ႏငငေရးသကတမးတစေလာကလး ျပသခသည။ သသည ဘယေတာမ မေမာပနးေသာ အလပသမား၊ စညး႐းေရးသမားႏင ေဟာေျပာေရးသမားျဖစသည။ လငကြနးသည လငယဘ၀ကပင ႀကးပြားေအာငျမငလစတ အလြနျပငးျပခသည။ သသည အသက ၂၉ ႏစအရြယ ၁၈၃၈ ခႏစတနးက စပရငးဖးလၿမ႕၊ လငယမားအသငးတြင ‘ထပတနး ပါရမရငေတြဆတာ လမးေဟာငးကမသြားဘး၊ လမးသစကထြငတယ၊ ဘယေလာကပ ေကာငး ေကာငး၊ ေရ႕ကေနသြားႏငၿပးတ လေတြရ႕ေျခရာကမနငးဘး၊ ထးျခားမႈက အာသာဆႏၵျပငးျပစြာန႔ ရာေဖြတယ’ ဟ၍ ေဟာေျပာခသည။ သ႔စကားတြင သ၏စတထား ေပၚလြငေနသည။ လငကြနး၏ စြၿမခငမာေသာစတထားႏင ရရငျပတသားမႈသည သ၏ေမြးရာပါ အရညအခငး ျဖစသည။ ဤအရညအခငးသည ကမာၻေကာေခါငးေဆာငတ႔၏ ပဂၢလက အရညအခငးတစရပျဖစသည။ ဥပမာ - ႐စဗ၊ ခာခႏင ဂႏၵအစရေသာ ကမာၻေကာ ေခါငးေဆာငႀကးမားသညလညး သတ႔ဘ၀ အေစာပငးကာလကပင ႀကးပြားေအာငျမငလစတ ျပငးျပမႈႏင ထပတနးအဆငရရလစတ ျပငးျပမႈတ႔က သသသာသာ ထတေဖာျပသခၾကသည။ ဤအရညအခငးသညပငလင သတ႔အား ေအာငျမငမႈပနးတငသ႔ အေရာကပ႔ေပးခေသာ ယာဥရထား ျဖစသည။

- 54 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနးသည ထးျခားေပၚလြငမႈက အာသာဆႏၵျပငးျပစြာျဖင ရာေဖြသျဖစသည။ သ၏ မေအာငျမငျခငးႏင အေႏာငအယကမားေၾကာင တစခါတေလ စတဓာတကတတေသာလညး သ႔အမားက ျပနလညသးသပကာ သငခနးစာယတတသည။ အ႐ႈးထမ အျမတေပၚေအာင လပေဆာငတတသည။ မညသညအခကအခကမဆ ျဖစသညနညးျဖင ေကာလႊားၿပး ပနးတငသ႔ အေရာကခတကသည။ သ႔အဖ႔ ေအာငျမငမႈျဖစေစ၊ ဆး႐ႈးမႈျဖစေစ အရာခပသမး သမၼတျဖစေရး ရညမနးခကအတြက ေလကား ခမားျဖစသည။ တကယေတာ လငကြနး၏ ဘ၀တစခလးသည အနာဂတတြင ေခါငးေဆာင ျဖစလာေရး အတြက အသငႀကတငျပငဆငထားေသာ ဘ၀ပငျဖစ၏။ ၁၈၅၈ ခႏစ၊ အထကလႊတေတာအမတ ေရြးေကာကပြတြင စတဖင၊ ေအ၊ ေဒါကဂလပက ႐ႈးနမခတနးက အလကဇႏၵားဆငပဆငထသ႔ လငကြနးက ေအာကပါအတငး စာေရးခသည။

‘တကပြက ဆကတကရမယ၊ ဆး႐ႈးမႈတစခေၾကာင ဒါမမဟတ ဆး႐ႈးမႈတစရာေၾကာင ျပညသ႔လြတလပခြင ရညမနးခကႀကးက လကလြတမခႏငဘး။ ေရရညမာ ကပတ႔တကပြ ေအာငျမင မယဆတာ ကပမမတမသနယၾကညတယ။ ေခါငးေဆာငေတြရ႕ ရညမနးခကေတြက ျပညသေတြ တျဖညးျဖညးန႔ နားလညလာၾကလမမယ။ . . . ကပ မေသေသးဘး၊ ေသခါနးလနာလညး မဟတဘး’ ဤသ႔ေသာ အႏငမခ အ႐ႈးမေပးသည ထးျခားေသာ ဇြသတသညပငလင လငကြနးအား ၁၈၆၀ ျပညႏစတြင သမၼတအျဖစသ႔ တြနးပ႔ချခငးျဖစသည။ သသည ႏငငေခါငးေဆာငတစဥးအျဖစျဖင ယငးစတဓာတက အေမရကနျပညေထာငစႀကး တညၿမေရးပနးတငဆသ႔ သယေဆာငသြားခသည။ လငကြနးအလလားဆးေသာအရာသည ပနးတငသ႔ ေရး႐ႈေသာ တးတကမႈျဖစသည။ ထအရာက သတစဥးတညးအတြကသာ ေတာငးဆသညမဟတ၊ သ၏လကေအာကငယသားမား အတြကလညး ေတာငးဆသည။ ပနးတငသတမတျခငးႏင လကေအာကငယသားမား၏ သေဘာတလကခမႈက ရယျခငးသည စြမးေဆာငရညျပည၀ေသာ ေခါငးေဆာငမႈအတြက အလြနအေရးႀကး၏။ ပနးတငသည လေတြက

စညး႐းေစသည၊ စတဓာတတကကြေစသည၊ စြမးရညႏငအားမာနက အာ႐စကေစသည။ လငကြနးသည ျပညေထာငစႀကး တညၿမေရးႏင ေငြ၀ယကၽြနစနစ ဖကသမးေရးတညးဟေသာ ပနးတငျဖင သ၏ ေနာကလကမားက စညးလးေစခသည။ ဤပနးတင(ရညရြယခက)သည ျပညတြငးစစႀကး အျပငးအထန ျဖစပြားလာေသာအခါ ပ၍ခငမာခသည၊ ပ၍ျပတသားခသည။ သ႔တငေအာင ေအာငျမငမႈက တစဆငၿပးတစဆငစသာ ရရႏငလမမညဟ သကယၾကညသည။ ထ႔ေၾကာင သသည သ၏ စစဗလခပႀကးမားႏင ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမား ခကခငးလကငငး အားတကသေရာ လပေဆာငႏငမည ေရတစမကနးမားကသာ တမငေရြးခယ ခမတခသည။ ျပညတြငးစစျဖစခါစတြင လငကြနးသည အခကအခာကေသာ ေတာငပငးဆပကမးမားက ပတဆ႔ထားေရး၊ မစၥစၥပျမစက ထနးခပထားေရးႏင တပမေတာအား ျပနလညဖြ႔စညးသငတနးေပးေရး စသည မဟာဗဟာ ရညမနးခကမားက ခမတခသည။ စစကာလတစေလာကလးတြငမ သသည ရနသ႔ၿမ႕ေတာက သမးပကေရးထက ရနသ႔တပမေတာက ထးေဖာကတကခကေရးကသာ ပ၍အာ႐စကခသည။ သသည တစခနတညးတြင တကပြအားလးကမတက၊ တစခနတြင တစပြတစပြသာ တကခသည။ စစပြၿပးဆးခါနးတြင သ၏မဟာဗဟာရညမနးခကမာ ျပညေထာငစႀကးက ၿငမးခမးစြာ ျပနလညဖြ႔စညးေရးျဖစသည။ သသည ပနးတငေရာကရေရးႏင ရညမနးခက ေအာငျမငေရးကသာ အၿမတမးေရး႐ႈသည။ လငကြနးသညလညး အားလးေသာ ကမာၻေကာ ေခါငးေဆာငႀကးမားကသ႔ပင ပနးတငသ႔ အၿမတမး ဥးတညသည၊ အကးရလဒက အၿမတမးေရး႐ႈသည။

လငကြနးသည သမၼတႀကးဘ၀ျဖင နစၥဓ၀လပငနးတာ၀နမားက ေဆာငရြကရာတြင မေမာႏငမပနးအားဘ အခနအၾကာႀကး လပကငသည။ အလပစားပြတြင စာရြကစာတမး တစပတစေခါငးႀကးက လနေလာဖတ႐ႈရငး၊ မၾကာခဏဆသလ ညဥနကသနးေခါငတငသညအထ အလပလပသည။ အလပၿပးလငလညး မနားေသးဘ သတငးအခကအလကအသစ တစစတစရာရရရန ကာကြယေရး၀နႀကးဌာနသ႔ သြားေရာကသည။ သသည ထးထးျခားျခား ၿမျမခငကညမႈအရာတြင လကေအာကငယသားမားအဖ႔ တကယစျပေခါငးေဆာငပငျဖစ၏။ ယငးသ႔ေသာ စြၿမမႈႏင ထကြလ႔လ ရမႈတညး ဟေသာ အရညအခငးမားက စစဗလခပႀကးမားအားလညး အၿမတမးသြတသြငး ေပးသည။ ‘ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာရင ကပအထနာမယ၊ အခနဟာ အရာခပသမးပ’ ဟ သကေျပာသည။

- 55 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

နယးေယာကျပညနယ အပခပေရးမး ဟေရ႐ႈဆးေမာထ ေပးပ႔ေသာစာတြင ‘ကပရ႕ရညရြယခကက မနကနဖ႔န႔ တရားမတဖ႔ပ၊ ဒါေပမ အလဟ အခနကနမသြားဖ႔ေတာ အေရးႀကးတယ’ ဟ သက ေရးခသည။ တပသား ၃,၀၀၀ ခန႔ကသာ အပခပရေသာေၾကာင ဗလခပႀကး ေဒးဗစဟနးတာက မေကမနပျဖစေသာအခါ လငကြနးက ‘ကယတာ၀နကသာကယ ေကပြနေအာငလပပါ။ ဂဏထးဘြ႕ထး ေတြက ကၽြကးေရပါ လကလာပါလမမယ၊ တပရငးတစရငးရ႕ေခါငးေဆာငအျဖစန႔ တစခခက လပေဆာငႏငတလဟာ တပရငးတစရာရ႕ ေခါငးေဆာငအျဖစန႔ ဘာတစခမ မလပႏငတလက ေကာတကသြားမာပ’ ဟ၍ သႀကးစာ ျပနၾကားလကသည။

လငကြနးသည သ၏အစးရအဖြ႔၀နႀကးမား၊ စစဗလခပႀကးမားႏင ဆကဆေဆာငရြကရာတြင အလြနကၽြမးကငသည၊ အလြနထကသနတကကြသည။ အထးသျဖင အခကခဆးျပနာမားႏင ပဂၢလေရးပဋပကၡမားက ေျဖရငးရာတြင သ၏ စတရညမႈသည စတငေလာကသည။ သက ပဋပကၡက မေရာင၊ ပဋပကၡကအေၾကာက။ လကေအာကငယသားမားအၾကား ပဂၢလေရးပဋပကၡျဖစလာလင အခနမေျဖရငးေပးသည။ ပဂၢလေရးပဋပကၡသည လပငနးတးတကေရးက ပ၍ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာေစသည ဆသညက သ ေကာငးစြာသသည။ သသည သ၏သေဘာထားခယခကက လကေအာကငယသားမားအား မၾကာခဏေဟာေျပာသငျပသည။ တစခါတြင ဗလခပႀကးတစဥးက ျပနာတစခအတြက လငကြနးထ လမးၫႊနအၾကေပးခက လာေတာငးသည။ ထအခါ လငကြနးက ဗလခပႀကးအား မမ၏ ကယပင ဆးျဖတခကျဖင အေကာငးဆးေျဖရငးရန အၾကျပသည။ ထ႔ေနာက သက ယာသမားႀကးပျပငက ေျပာျပ သည။ ယာသမားႀကးသည သတငတတေတြ အမားအျပားရေသာ ယာခငးႀကးတစခက ခကခပငပနးစြာ ထြနယကစကပးခရသည။ ‘ယာခငးေျမကြကက ဘယလမ ထြနယကလ႔မရႏငေအာင ခကခေနတယ၊ ဒါေပမ သက ႀကးစားၿပးထြနတယ၊ ဒလန႔ ေတာေတာေလးၾကာသြားတအခါ ဒေနရာမာ ေျပာငးတစခငး၊ ဟေနရာမာ ပတစခငးဆသလ ကြကကားကြကကား စကပးႏငတ အေျခအေနေရာကလာတယ။ တစေန႔မာ ယာခငးနားက ျဖတသြားတ သစမးတစေယာကက ဒေလာကဆးရြားတ ေျမကြကက ယာသမားႀကး

ဘယလထြနယကၿပး စကပးသလလ႔ ေမးတယ။ ဒအခါ ယာသမားႀကးက “ေၾသာ . . . ဟတပါတယ၊ တခ႕ေနရာေတြက ေတာေတာက ထြနဖ႔ခကပါတယ။ ဒါေပမ ကပက သစငတေသးေသးေလးေတြက ႏတလ႔ရတာ ႏတပစတယ၊ ႏတလ႔မရတာ မး႐ႈ႕တယ။ ကပေလာေလာဆယ အခကေတြ႔ေနတာကေတာ ႏတလ႔လမရ၊ မး႐ႈ႕လ႔လညးမရတ သစငတႀကးေတြပ။ ဒါန႔ ကပက သစငတႀကးကေရာငၿပး ေဘးပတပတလညကပ ထြနေနရတယ။ ဒနညးအျပင တျခားနညးမ မရေတာတာပ” လ႔ ျပနေျပာသတ။ အဒေတာ အခ ဗလခပအေနန႔လညး အခလ ျပနာေတြ တစမးၿပးတစမး မၾကာခဏ တကေနတ အခနမးမာ ေျပေျပလညလညျဖစဖ႔ တစခတညးေသာ အေကာငးဆးနညးလမးကေတာ အဒါေတြ ပတပတလညက ၀ကၿပးထြနယကသြားဖ႔ပါပ’

စြမးေဆာငရညျပည၀ေသာ ေခါငးေဆာငမားသည စတခအားကးရသည၊ မေမာတမးမပနးတမး ၿမျမၾက႕ခငၾကသည။ ၿပးေတာ အကးရလဒကသာ အၿမတမး ေရး႐ႈၾကသညဟ မၾကာမက ျပလပခသည သေတသနစစတမးတစရပအရ သရရသည။ တကယေတာ လငကြနးသည ထပစေခါငးေဆာငမးပင ျဖစသည။ သသည ပနးတငေရာကရဖ႔အေရးႀကးေၾကာငးက ေနာကလကမား သေဘာေပါကလကခေအာင ျပသသည။ ဤနညးျဖင ေနာကလကမား၏ အစဥမျပတ စတအားထကသနစြာ ပါ၀ငလပေဆာငမႈက ဖနတးယသည။ သက ၎တ႔အား သ႔အႀကကပျပငကေလး တစပဒထကေခြးလ ျဖစေစခငသည။ ‘လတစေယာကမာ အမလကေခြးထးကေလး တစေကာငရတယ။ သက ေသးေပမယ အနးအနားက ေခြးႀကးေတြအားလးက ႏငတယ။ ဒါန႔တစေန႔ေတာ အမလကေခြးႀကးတစေကာငရ႕ ပငရငတစေယာကက ေခြးေသးေသးပငရငက “ခငဗားေခြးေသးေသးေလးက တျခားေခြးႀကးေတြ အားလးက ဘာျဖစလ႔ႏငရတာလ” လ႔ေမးတယ။ ဒအခါ ေခြးေသးေသးပငရငက ဘာျပနေျပာသလဆေတာ “အဒါက ကၽြနေတာအဖ႔ေတာ လ႕၀ကဆနးၾကယမဟတပါဘးဗာ၊ ခငဗားရ႕ေခြးႀကးန႔ အျခားေခြးႀကးေတြက သတ႔ အသငအေနအထားမရခင တကပြတစ၀ကေလာကပ စးစကတကခကၾကတာကး၊ ကၽြနေတာ ေခြးကေတာ အဒလမဟတဘး၊ တကပြတစေလာကလး အၿမတမး သသမမ တကခကတာဗ” တ’

- 56 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

မမတ႔၏ အမႈထမးမားအား စတအားထကသနမႈမးလ အၿမတမး ေတာကေလာငေနေအာင လပေပးေရးႏငပတသက၍ ေခတၿပငစးပြားေရးလပငနး အမႈေဆာငမား မၾကာခဏ ပပနေသာက ျဖစၾကရသည။ ၎တ႔အေနျဖင အမႈထမးမားအား အၿမမျပတ လႈ႕ေဆာဆြေပးရမည၊ ခးကးေျမႇာကပင ေပးရမည၊ တကတြနးစညး႐းေပးရမည။

သ႔ေသာ ကမာၻေကာ ေခါငးေဆာငႀကးမားအား စတအားထကသနမႈမးလ အၿမတမး ေတာကေလာငေနေအာင လပေဆာငေပးေရးႏင ပတသက၍ေတာ မညသမ ပပနေသာက ျဖစစရာ မလပါေခ။ ေအဘရာဟငလငကြနးလ ေခါငးေဆာငမးအတြက ဘာမပစရာမလ၊ ဘာမလပေပး စရာမလပါေခ။ အဘယေၾကာငဟမ သ၏ စတအားထကသနမႈမးလသည ထာ၀စဥ ထြနးေတာက ေနေသာေၾကာငပါတညး။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • မမ၏ ေနာကလကငယသားမားအား ပးေပါငးေဆာငရြကေစျခငးျဖင စညး႐းပါ။

• လကေအာကငယသားမား စတပါလကပါ ခကခငး လကနာေဆာငရြကႏငမည ေရတပနးတငမားက တကျပတသားစြာ သတမတပါ။

• အပစတစခ၏ ေခါငးေဆာငအျဖစႏင တစစတစခက လပႏငေသာပဂၢလက အပစတစရာ၏ ေခါငးေဆာငအျဖစႏင ဘာတစခမ မလပႏငေသာ ပဂၢလအား ေကာတကသြားလမမည။

• တစခါတစရ အခကအခက တက႐ကျဖတေကာျခငးထက သြယ၀ကေျဖရငးျခငးက ပ၍ အကးရ ႏငသည။ • ယေန႔ လပႏငတာေတြက မနကျဖနလပဖ႔ ခနမထားပါႏင။

• စစပြက မဟာဗဟာသကသကျဖင မေအာငျမငႏင၊ အတငး၀ငေရာက တကခကျခငးျဖင ပ၍ ေအာငျမငႏငသည။

• နစၥဓ၀အားမာနအျပညျဖင မလပလင ဘယလပငနးမ မၿပးေျမာကႏင။

• တစ၀ကတစပကသာၿပးေသာအလပသည လပအားျဖနးေသာ အလပျဖစသည။

အခနး ( ၁၁ ) အသငေတာဆးလက ရေအာငရာ ‘ဒလက ကပ လကမလြတမခႏငဘး၊ သက တကယတကတလ’

[‘ရးလး’ တကပြၿပးဆးၿပးေနာက ဗလခပႀကး ဂရန႔က ျဖတပစရန ေတာငးဆသမားအား လငကြနးက ျပနေျပာေသာစကား (ဧၿပ၊၁၈၆၂) ထတကပြတြင ဗလခပႀကး အရကမးေနသညဟ သတငးထြကခသည။]

၁၈၆၁ ခႏစတြင လငကြနးသမၼတျဖစလာေသာအခါ အေမရကနျပညေထာငစသည စစပြအတြက အသငအေနအထားတြင မရေသးသညက ေတြ႔ရသည။ အသက ၇၅ ႏစအရြယ ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလဒစေကာဥးစးေသာ တပမေတာမာ အငအား ၁၆,၀၀၀ မသာရၿပး ေလကငမႈလညး အျပညအ၀မရေသး။ လကနကခယမးမးေကာကလညး အလအေလာကမရ။ ဗလခပႀကးကလညး အသကႀကးလၿပ။ တကပြက တကတကကြကြ ဥးေဆာငႏငသည အရြယမဟတေတာ။ ၿပးေတာ သ၏ သေဘာတရားမားႏင မဟာဗဟာမားမာလညး ေခတေနာကတြင ကနရစခၾကၿပ။ ယငးကသ႔ေသာ အေျခအေနမးႏင ၾကရလင ေခတၿပင ေခါငးေဆာငတစဥးအေနျဖင ဘာလပမညနညး။ သညအတငး ထငေနမညလား၊ ျပနာက ကငတြယေျဖရငးႏငမညသတစေယာကေယာက ထြကေပၚလာသညအထ ေစာငၾကညေနမညလား။ လငကြနးကေတာ သညအတငး ထငၾကညမေန၊ ကယတငထၿပး ဥးေဆာငသည။ ၁၈၆၁ ခႏစတနးက အေမရကန တပမေတာတြင ဥးေဆာငမႈ အလြနအားနညးေနသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးအေနျဖင ႏငင၏စစေရးမ၀ါဒက သကယတင ေဖာေဆာငခမတရမည အေျခအေနမးႏင ၾကရသည။ ကာကြယေရး၀နႀကးဌာနတြင စစဆငေရးစမခကမား ေရးဆြျခငးမသည ေရ႕တနးစစမကႏာတြင နညးဗဟာ လႈပရားမႈမားက လမးၫႊနျခငးထ ပါ၀ငသည။ လငကြနးသည သ၏ သမၼတ ေလးႏစတာကာလအတြငး အေမရကနတပမေတာက ျပညျပည၀၀ ျပနလညဖြ႔စညးခသည။ ျပနလညလမးၫႊနခသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညတြငးစစၿပးဆးခနတြင ဗလခပႀကးဂရန႔လကေအာက၌

- 57 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

စစသားဥးေရ ငါးသနးေကာထ တးတကလာချခငးျဖစသည။ ထ႔ျပင လငကြနး၏ တပမေတာ ျပျပငေျပာငးလေရး နညးလမးမားသည ေနာငအခါ အနာဂတျပျပငေျပာငးလေရးအတြက အေျခခ စနမနာမား ျဖစလာခသည။

သတ႔၏ ဆကဆေရးအစတြင လငကြနးသည အဘးႀကးအ ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလဒစေကာအား အထးေလးစားစြာ ဆကဆခသည။ ဗလခပႀကး၏ အမသ႔ေရာ၊ ႐းသ႔ပါ သြားလညသည။ တစခါတစရ စစဆငေရးႏငပတသက၍ ဗလခပႀကး၏ အၾကဉာဏက ေတာငးခသည။ သတ႔သည အေျခခစစေရး မဟာဗဟာႏင ဖြ႔စညးမႈကလညး တငပငေဆြးေႏြးၾကသည။ ဗလခပႀကးစေကာ၏ မဟာဗဟာမာ ေတာငပငးဆပကမးမားက ပတဆ႔ထားရန မစၥစၥပျမစ၀မးေဒသက သမးပကရနႏင ေနာကပငးတြင အေျခအေနက တကကြစြာေစာငၾကညေနရနျဖစသည။ သက ေတာငပငးက စစဆငေရးဖြငရန မရညရြယ။ ေတာငပငးျပညနယမားတြင ေျမာကပငးလလားမႈသေဘာထား ျပငးျပလာသညအထ ေစာငၾကညေနသင သညဟ သက ယဆသည။ ‘အနနာကြနဒါ စမကနး’ (Anaconda Plan) ဟေခၚေသာ ထမဟာဗဟာက လငကြနးက ခကခငး ပယခလကသည။ ‘လပရပမပါေသာ’ စမကနးဟလညး သက ယဆေသာ ေၾကာငျဖစ၏။ သ႔ေသာ ဗလခပႀကးထမ ေကာငးကြက တစခကႏစခကေတာရသည။ မစၥစၥပျမစ၀မး ေဒသက ခပကငထားေရးသည အလြနအေရးႀကးေၾကာငး သသေဘာေပါကသည။ ထ႔ျပင ဗလခပႀကး အၾကျပသလ အေရးပါေသာ ေတာငပငးဆပကမးမားက ပတဆ႔ထားေရးကစၥကလညး သက လကခသည။ သ႔ေသာ ႏငငေတာ မၿပကြေရးအတြက စစဆငရာတြင ဗလခပႀကးစေကာထက အမားႀကးပ၍ ရရငျပတသားေသာ စစဥးစးခပသစတစေယာက လအပသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးသည ယငးတာ၀နက ထမးေဆာငႏငမည ဗလခပႀကးတစဥးက ရာေဖြေနခသညမာ သးႏစတတရခၿပ။ သလခငေသာ ဗလခပႀကးသည တာ၀နယရရမည၊ စြန႔စားရရမည၊ အေရးအႀကးဆးကေတာ အလပျဖစေအာင ဥးေဆာငႏငရမည။ ၁၈၆၁ ခႏစ ေစာေစာပငးတြင လငကြနးက ဗလခပႀကး အာဗငမကဒ၀က စစဥးစးမးအျဖစ ခန႔ထားသည။ မကဒ၀သည ပမနအားျဖင ဗလခပႀကး စေကာအား အစရငခရနျဖစေသာလညး သမၼတက တက႐ကခန႔ထားၿပး သမၼတထ တက႐ကအစရငခ တငျပႏငေသာ ပထမဆး စစဥးစးမးျဖစ၏။

ဤအစအစဥေၾကာင ဗလခပႀကးစေကာမာ ႐ပျပသေဘာ သကေရာကသြားသည။ သမၼတသည လေသာအခါမသာ သ႔အၾကဉာဏကယသည။ သ႔ေသာလညး မကဒ၀မာ စစသညအေရအတြကမားေသာ တပမေတာႀကးက ဥးေဆာငရ ေသာေၾကာင အလြနစတလႈပရားၿပး လငျမနစြာ လႈပရားေဆာငရြကရန တ႔ေႏးေနသည။ သက တကခကေရးထက စစသညအငအား တးခ႕ေရးႏင သငတနးေပးေရးတ႔ကသာ ဥးစားေပးေဆာငရြက ေနသည။ သ႔ေသာလညး ‘ဖ႔ဆမးတား’ တကပြေနာကပငးတြငမ ဗာဂးနးယားျပညနယ၊ မငနာဆကစၿမ႕ရ ရနသတပက တကခကရန သမၼတက ဗလခပႀကးစေကာမတစဆင ဗလခပႀကးမကဒ၀အား ၫႊနၾကားခသည။ ‘ဘးလရနး’ တကပြက ထးစစဆငတကခကရန စမၫႊနၾကားခသမာလညး သမၼတပငျဖစ၏။ မကဒ၀က တကပြအတြက ျပငဆငရန အခနေတာငးေသာအခါ လငကြနးက ‘ခငဗားက ေတာေတာႏေသးတာပ၊ အဒါအမနပ၊ ဒါေပမ သတ႔ကလညး ႏေသးတာပ၊ ခငဗားတ႔အားလး အတတပ’ ဟ၍ ဗလခပႀကးအား ေ၀ဖနခသည။ ၁၈၆၁ ခႏစ၊ ဇလငလကနပငးေရာကေတာ မကဒ၀က အားမကးႏငေတာေၾကာငး လငကြနး သလာရသည။ ဗလခပႀကးစေကာလညး မၾကာမ အၿငမးစားယရေတာမည။ ဤတြင လငကြနးအဖ႔ အားကးရမည ဗလခပႀကးတစဥး မရမျဖစ လအပလာသည။ ေလးလတာမ တာ၀နထမးေဆာငၿပးေသာအခါ မကဒ၀အေနျဖင ဘာမအလပမျဖစေၾကာငး ျပသလာသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးက ဗလခပႀကး ေဂာမကလလနက စမးၾကညရန ဆးျဖတလက၏။ ဤသ႔ျဖင မကလလနသည ပတမကတပမဟာ၏ စစဥးစးမးျဖစလာခသည။ ေနာကသးလ ၾကာေသာအခါ ဗလခပႀကးစေကာ အၿငမးစားယသြားေသာေၾကာင မကလလနအား စစဥးစးခပအျဖစ တးတကခန႔ထားသည။ မကလလနမာ အစဥအလာေကာငးေသာ ဗလခပႀကးတစဥးျဖစၿပး စညး႐းေရး သမားေကာငးတစဥးလညး ျဖစသည။ တကယေတာ လငကြနးသည တပဖြ႔ျခငး၊ သငတနးေပးျခငးႏင ‘ဘးလရနး’ တကပြမ စစ႐ႈးတပသားမားအား စတဓာတျမႇငတငေပးျခငး စေသာ လပငနးမားအတြက အေကာငးဆးပဂၢလက ေရြးခယလကျဖငးပငျဖစ၏။ သ႔ေသာလညး ေရရညကေတာ မကလလန၏ ဆးကြကမားက ေကာငးကြကမားက ဖးလႊမးသြားသည။ သသည မၾကာခဏဆသလ လအပသညထကပ၍ ဆနးစစလြနးတတသည။ အလပမျဖစဘ ရေနတတသည။ တကယတကရမညအခနမာ မတကဘ ေနတတသည။

- 58 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ထ႔ေၾကာင မကလလန စစဥးစးခပျဖစၿပးေနာက သးလခန႔အၾကာ (၁၈၆၂ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရ ၂၇)တြင လငကြနးက ‘အေထြေထြစစမန႔’ အမတ (၁)က ထတျပနၿပး အလပမျဖစေသာ ဗလခပႀကးအား အလပျဖစေအာင ႏႈးဆြေပးလကသည။ ထအမန႔အရ ေဖေဖာ၀ါရ ၂၂ ရကေန႔က ‘အေမရကနျပညေထာငစ၏ ၾကညးတပႏင ေရတပမား၏ အေထြေထြလႈပရားမႈေန႔’ အျဖစ သတမတလကသည။ သ႔ရာတြင အေထြေထြစစမန႔မာ မညသ႔မ အကးသကေရာကမႈမရ။ အေၾကာငးမာ မတလ အေစာပငးအထ မကလလနက ရနသအား ထထေရာကေရာက ထးစစမဆငေသးေသာေၾကာင ျဖစ၏။ ေနာကဆးတြင လငကြနးသည သကယႏႈကကလညး အားမလအားမရ ျဖစေနရသညက တစေၾကာငး၊ ကြနဂရကလႊတေတာႏင ၀နႀကးအဖြ႔၀ငမားကလညး ဖအားေပးလာသညက တစေၾကာငးတ႔ေၾကာင အေျခအေနက ကစားရန ပ၍ျပတျပတသားသား လပေဆာငလာရေတာသည။ သ၏ ပထမဆး လပရပမာ ဗလခပႀကး မကလလန၏ အာဏာပငဆငမႈ ေတာေတာမားမားက ျပနလည႐ပသမးလကသည။ ထ႔ေနာက သ႔အား ပတမကတပမဟာ၏ စစဥးစးမးအျဖစသာ တာ၀နေပးထားလက၏။ တစခနတညးတြင လငကြနးသည တပဖြ႔အသစႏစဖြ႔က ထပဖြ႔ၿပး မစၥစၥပတပက ဗလခပႀကး ဟငနရေဟာလကအား လညးေကာငး၊ ေတာငေပၚတပဖြ႔က ဗလခပႀကး ဂၽြနဖရးမြန႔အားလညးေကာငး အသးသး တာ၀န ေပးလကသည။ ဤလပရပသည တပမေတာဖြ႔စညးပတြင ႀကးမားေသာ အေျပာငးအလႀကးတစရပျဖစ၏။ ဤတြင လငကြနးသည သကယတငဆးျဖတခကခသည။ ၿပးေတာ သ႔လကေအာကခမားအား ရငးျပၿပး လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာေစသည။ စစေရးလႈပရားမႈ ဘာမမရဘႏင ေနာကထပတစလေလာက အခနကနသြားျပန၏။ သ႔ျဖင ေမလအေစာပငးတြင လငကြနးသည စတငတနႏင ေခ႕စတ႔ကေခၚၿပး ‘ဖကမြန႐း’ တပစခနးသ႔ လကသြားသည။ သ႔ေသာ မကလလနက သတ႔ႏင အဆကအသြယမလပ၊ သ ေရ႕တနးတြင အလြန အလပမားေနေသာေၾကာငဟ သကေျပာသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးသည သကယတငဥးေဆာငရန ဆးျဖတလကသည။ ဗာဂးနးယားျပညနယ၊ ေနာေဖာစၿမ႕က ထးစစဆငရန ခကခငး ျပငဆငသည။ ‘ဆးေ၀ါပြင’ ရ ရနသ႔အေျမာကတပက ၀ငတကရန အမန႔ေပးသည။ ဤသ႔ျဖင ရနသၿမ႕ေတာက သမးပကႏငလက၏။ သမၼတကယတင ေရ႕တနးမထြကခလင ေနာေဖာဒၿမ႕က ဘယနညးႏငမ မသမးပကႏငဟ ေနာငအခါ ေခ႕စက ေျပာခသည။

ဤတြင လငကြနး၏ေခါငးေဆာငမႈ ကငစဥတစခက ေခတသစေခါငးေဆာငမား သတျပ သငသည။ မမ၏ အဓကအမႈေဆာငမား အလပမလပလင ကယတင၀ငလပပါ၊ ‘စစမန႔’ ထတပါ၊ လအပလင ေရ႕တနးသ႔ ကယတငထြကၿပး ကယတငဥးေဆာငပါ။

သ႔ေသာလညး မကလလနအဖ႔ေတာ လငကြနး၏ ကငစဥက ဘာမမထေရာက။ သက သ႔နညးလမးမားက လး၀မေျပာငး၊ ဆပကငၿမ ဆပကငထားသည။ သ႔ျဖစ ၁၈၆၂ ခႏစ၊ ဇလငလ ၁၁ ရကတြင ‘၀ကစပြင’ ၌ ဗလခပႀကး ၀ငးဖးလဒစေကာႏင တငပငကာ ဗလခပႀကး ဟငနရေဟာလကအား စစဥးစးခပ ခန႔ထားလကေလသည။ ယခအခါ မကလလနမာ အျခားဗလခပႀကးမားႏငအတ ဗလခပႀကး ေဟာလကထ အစရငခရေတာမညျဖစသည။ ဤလပရပမာလညး လငကြနး၏ ထးျခားေသာ နညးဗဟာ တစရပပင ျဖစ၏။ သက ေဟာလကအား ကယပငဆးျဖတခကျဖငလပရန အာဏာအျပညအ၀ေပးသည။ လအပလင မကလလနအား ျဖတပစရနအထပင အာဏာကန ေပးအပလက၏။

သ႔ေသာ မကလလန၏ အေျခအေနက ပ၍ေကာငးမလာ၊ သသည လး၀မတကခကဘ ၿငမေနဆျဖစသည။ စကတငဘာလလယတြင ေတာငပငးဗလခပႀကး ေရာဘတ၊ အးလးက ေျမာကပငး နယေျမက ၀ငတကသည။ ျပညေထာငစတပမေတာမ အကအဆး ေတာေတာမားသည။ သ႔ေသာ ရနသတပမားသည ပတမကျမစက ျဖတ၍ ျပနဆတသြားၾကသည။ ဤသညက မကလလနက သ႔အတြက တကယေအာငပြႀကးဟ ယဆၿပး ၀ါရငတနသ႔ သတငးပ႔သည။ သ႔ေသာ လငကြနးက ယငးသ႔မျမင၊ မကလလနအေနျဖင မမနယေျမက ထနးထားႏင႐မသာျဖစသညဟ ျမငသည။

တကပြျဖစပြားၿပးေနာက ႏစပတအၾကာတြင လငကြနးသည အငတယကတမသ႔ သြားေရာက၍ မကလလနႏင ေတြ႔ဆသည။ အစးရမႀကးလြနးျခငး၏ အႏရာယက ဗလခပႀကးအား ေျပာျပသည။ ထ႔ျပင ရနသအား အလးအရငးျဖင ထးစစဆငရန ဗလခပႀကးအား တကတြနးသည။ သ႔ေသာ သ႔ဘကက အသငအေနအထားရမသာ တကခကႏငမညဟ ဗလခပႀကးက ျပနေျပာ၏။ လငကြနး ေတာေတာ

- 59 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

စတပကသြားသည။ ပတမကတပမဟာက ‘မကလလန၏ ကယရေတာတပ’ ဟ ေျပာငေျပာငပ ေျပာလကသည။

လငကြနး၏စကားႏငေျပာရလင မကလလနသည စစဗလခပႀကးတစေယာကႏငမတ၊ အလြန ေႏးေကြးလြနးသည။ သသည ဗလခပႀကး စေကာ ေလာကခသညလမးကပင ေလာကေနသည။ စေကာအတငးပင သလညး အာဏာေတြ တျဖညးျဖညးႏင ေလာဆငးလာသည။ ပထမဥးစြာ တပမေတာက လကလြတရသည။ ထ႔ေနာက ေဟာလကက အစအရငခရသည။ ေနာကေတာ စေကာကသ႔ပင လး၀လကလႊတသြားရလမမည။

လငကြနးႏင ဗလခပႀကးမား၏ ဆကဆေရးတြင ယငးသ႔ေသာပစမး မၾကာခဏ ျဖစေပၚေနျခငးသည စတ၀ငစားစရာေကာငးသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အလားတ နညးဗဟာမးက ယေန႔ေခတ မားစြာေသာအဖြ႔အစညးမားကလညး ကငသးေသာေၾကာငျဖစ၏။ လကေအာကခ အမႈေဆာင အရာရတစဥးအေနျဖင အလပေကာငးေကာငး မလပလင သ႔က အလပျဖတမပစ။ အာဏာႏငတာ၀နက ေလာေပးသည။ တာ၀နနညးလင ပ၍လပႏငေသာေၾကာင ျဖစ၏။ ဤပထမအဆငနညးလမးက ကငသးရာတြင လသား ဂဏသကၡာႏင တရားမတမႈက အေလးအနကထားသည။ သကဆငရာ ပဂၢလအေနျဖင ကယကယက ျပနလညျပျပငႏငခြငေပးသည သေဘာပင ျဖစ၏။ အကယ၍ သ၏အျပအမႏင လပေဆာငခကမား ေျပာငးလတးတကမလာလင ဒတယအဆငအျဖစ သ႔အား ဆးျဖတခကခသည တာ၀နခပဂၢလအျဖစမ ဖယရားပစလကသည။ အျခား အထကလႀကးတစဥးထ အစရငခရေသာ ပဂၢလအျဖစသ႔ ေလာခလကသည။

ယခ မကလလနကစၥတြင သသည ေဟာလကက အစရငခရသည။ စေကာႏင ေဟာလကတ႔ ကျပနေတာ ဘာမအာဏာမရသည ‘႐ပျပ’ ေတြသာ ျဖစေနၾက၏။ ဆးျဖတခကမနသမ လငကြနးတစဥး ကသာ ခမတသည။ သ႔ေသာ အစဥအလာ လပထးလပနညးက ေလးစားေသာအားျဖင သတ႔၏ သေဘာတညခကကေတာ ရယသည။ ဤသ႔ျဖင ဗလခပႀကးသးဥးစလး တျဖညးျဖညးႏင အာဏာေတြ ေလာကနၾကသည။ သ႔ေသာ သတ႔အား အကန႔အသတျဖငေတာ တာ၀နေတြ ေပးထားသည။ ထတာ၀နက

ေကပြနစြာေဆာငရြကႏငလင သတ႔၏ မလအဆငအတနးက ျပနရႏငသည။ ဤနညးလမးက သးျခငးျဖင လငကြနးအဖ႔ အကးထးႏစခရသည။ ပထမအကးထးမာ လပငနးေတြက အဆကမျပတ လႈပရား ေဆာငရြကႏငျခငး ျဖစသည။ ဒတယအကးထးမာ သကဆငသမား၏ ဂဏသကၡာက ျဖစႏငသမ ထနးေပးႏငျခငး ျဖစသည။

လငကြနးက ဟငနရေဟာလကက စစဥးစးခပခန႔ျခငးမာ အရညအခငးျပည၀သဟ ယၾကညေသာေၾကာငျဖစ၏။ ေဟာလကသည ‘၀ကစထပြ င’ စစတကသလထြကတစဥး ျဖစသည။ ေသနဂၤဗဟာက ကၽြမးကငေသာ သေတသတစဥးလညးျဖစသည။ သသည ‘စစပညာအေျခခ သေဘာ တရားမား’ အမညျဖင စာအပတစအပ ေရးခသည။ ထစာအပက လငကြနးလညး ဖတရသည။ သ႔ေသာ ေဟာလကသညလညး သညပတထက သညပပင ျဖစေနသည။ သ႔အရင စစဗလခပႀကးမားအတငးပင ျဖစေနသည။ ဒတယ ‘ဘးလရနး’ တကပြ ႐ႈးနမၿပးကတညးက သအလြန စတဓာတကသြားသည။ ဘာမထေရာကစြာ မလႈပရားႏငျဖစေနသည။ သ႔ေသာ လငကြနးက သ စတဓာတျပနလည တကကြ လာေအာင၊ သ႔သကၡာသျပနဆယႏငေအာင သးလမ ငါးလအထ အခနေပးထားသည။

မားစြာေသာ ေခတၿပငစးပြားေရးလပငနးအမႈေဆာင အရာရမားကလညး သတ႔၏ အဓက လကေအာကခ ပဂၢလအား ‘သကၡာဆယခန’ ေပးေလရၾကသည။ ယငးက ‘ဟနးနးမြနး’ (ပားရညဆမးကာလ) ဟလညး ေခၚသည။ အနညးဆးေျခာကလၾကာသည။ ထကာလအတြငး အမႈေဆာငသစသည အရာရာက ဆငျခငဉာဏျဖင လပေဆာငရသည။ ထ႔ျပင ထပဆးအႀကးအကသည သ၏ လကေအာကတာ၀နခသစအား ပထမသးလအတြငး အထကအမန႔ကနာခၿပး အေျပာငးအလလပရန ေယဘယအားျဖင အၾကေပးမညျဖစသည။ ဤသ႔ျပလပျခငးျဖင တာ၀နခသစသည မမ၏ အေနအထား သစက အမနအတငး နားလညလာႏင၏။ သ႔ေသာလညး လငကြနးအဖ႔ကေတာ သ၏ ဗလခပႀကးမားအား ‘ပားရညဆမးကာလ’ ေျခာကလထေပးရန အခနမရ၊ ဘာမအလပမျဖစျခငးအတြက ေပးရေသာတနဖးက အလြနႀကးေသာေၾကာငျဖစ၏။ သ၏ သေဘာတရားက ဗလခပႀကး အသးသးအား အကးျပရလဒ ျပသႏငေအာင အခနသးလမ ငါးလအထသာ ေပးရနျဖစသည။

- 60 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ဗလခပႀကးေဟာလကသည ‘ပားရညဆမးကာလ’ လြနေသာလညး ‘နာလန’ ျပနထမလာေခ။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးသည ကယတင၀ငထနးရ၏။ ေဟာလကရာထးတကၿပးေနာက သးလခြအၾကာတြင လငကြနးက တပမေတာႏငပတသက၍ ေနာကထပအေျပာငးအလႀကးတစခ လပျပနသည။ မစၥစၥပတပမက ဂၽြန၊ ေအ၊ မကလာနနအားလညးေကာငး၊ ကမဘားလငးတပမက ၀လ၊ အကစ၊ ႐႕စကရန႔အား လညးေကာငး၊ မကလလန၏ ပတမကတပမက နသနယယ၊ ပးဆငခစအားလညးေကာငး အသးသး အပခပရန တာ၀နေပးလက၏။ ဤျဖစရပမားမာ ရကသတသးပတအတြငး ျဖစေပၚသည။ အေၾကာငးမာ ဗလခပႀကး ေဟာလကႏငပတသက၍ လငကြနး အထးစတပကေနေသာေၾကာင ျဖစ၏။ ဗလခပႀကးမာ စစဥးစးရာထးက ပငဆငထားေသာလညး တကယေတာ ဗလခပႀကးစေကာကသ႔ နာမညခ႐ပျပရာထး မသာ ျဖစ၏။ လငကြနး၏ ဤလပရပသည ‘ႏြား႐ငးႀကးက ခမဆပကငလကျခငး’ ပင ျဖစသည။ တကပြ၀င ဗလခပႀကးအားလးသည သမၼတ၏ အမန႔က နာခၾကရမည။ တစခါတစရ ထအမန႔သည ဗလခပႀကး ေဟာလကထမတစဆင ေရာကလာမည။ ဤနညးျဖင သလခငေသာ ဗလခပႀကးမး ေပၚထြက လာလမမညဟ လငကြနးက ေမာလငသည။ ရလဒေကာငးေပၚထြကေရးအတြက အေျပာငးအလလပျခငးက သလး၀လကမေႏး၊ အျခားေခါငးေဆာငကသ႔ပင သလညး မားေကာငးမားႏင၏။ သ႔ေသာ သက ဘယေတာမ မေအာငျမငျခငးက လး၀ လကမခေခ။

တကယေတာ ဂၽြနမကာလာနနအား မစၥစၥပတပမ၏ စစဥးစးမးခန႔လကျခငးမာ လငကြနး၏ အမားႀကးတစရပျဖစ၏။ မကလာနနသည ႏငငေရးလအပခကအရ သမၼတက ခန႔ထားေသာ အလႏြကျပညနယသား ဒမကရကတစဥးျဖစသည။ သသည အလြန အလဆႏၵႀကးမားၿပး အလြနညေသာ ဗလခပႀကးျဖစ၏။ တကရခကရေသာလညး အလြနအတႀကး၏။ ထ႔ျပင သသည ဗလခပႀကးရားမငးႏင ဗလခပႀကးဂရန႔တ႔အေၾကာငး တငစာရညႀကးေတြေရးၿပး လငကြနးထပ႔သည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးက မစၥစၥပျမစ၀မးတစေလာကရ တပအားလးက ဗလခပႀကးဂရန႔အား အပခပေစၿပး မကလလနကလညး ဗလခပႀကးဂရန႔ထ တက႐ကအစရငခေစ၏။

လငကြနးက ဗလခပႀကး ယလစဂရန႔က သေဘာကသည။ ဂရန႔သည တငနကဆး ျပညနယတြင ေအာငပြေတြရခၿပးကတညးက နာမညထြကလာခသည။ ‘ဖ႔ေဒၚနယဆင’ ခတပက သမးပက

ၿပးသညမစ၍ သ႔က ‘လး၀လကနကမခသ’ ဟ၍ ေခၚခၾကသည။ တကပြေအာငျမငသညေန႔မာပင လငကြနးက သ႔က ဗလခပရာထးသ႔ တးျမႇငခန႔ထားလက၏။ တငနကဆးျပညနယတြင ေအာငပြရ ခေသာလညး ဂရန႔ဘကက အကအဆးမားျပားခသည။ တကပြကာလအတြငး ဂရန႔အရကမးေနသည ဟ၍ပင သတငးထြကလကေသး၏။ လေတာေတာမားမားက ဂရန႔က ျဖတပစရန လငကြနးထ ေတာငးဆၾကသည။ သ႔ေသာ လငကြနးက လကမခ၊ ‘ဒလ႔က ကပ လကလြတမခႏငဘး၊ သက တကယတကတလ’ ဟ ေျပာၿပး ပယခလကေလသည။

လငကြနးသည ဗလခပႀကး နသနနယယဘငခစ၊ ဗလခပႀကး ၀လ႐႕စကရန႔စတ႔ႏင ဆကဆေရးတြငလညး ကမေကာငးရာ။ ႏစဥးစလးမာ အလတတနးစား ေခါငးေဆာငမားသာ ျဖစၾကသည။ သမၼတက ေမာငးႏငအားေပးမသာ အလပလပၾကသည။ ဗလခပႀကး ဘငခစသည ဗလခပႀကးဂရန႔၏ အကအညျဖင ‘ဖ႔ဟတဆန’ တကပြက ေအာငႏငခေသာလညး စစဥးစးအရာရတစဥးအေနျဖင အလြန ညဖငးသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးက သ႔အား လ၀စစးယားနားျပညနယ ျပနလညထေထာငေရးလပငနးက ကြပကရန အပခပေရးလငးသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေပးလကသည။

ဗလခပႀကး ႐႕စကရန႔စလညး အတတပငျဖစ၏။ သသည ကမးဘားလငး စစဥးစးမးတာ၀နက ေပးအပျခငးခရၿပးေနာက ပထမႏစလအတြငး စစေရးလႈပရားမႈ လး၀မျပလပဘ နကရဗးၿမ႕တြင ၿငမၿပးထငေနသည။ ေနာကဆး ၁၈၆၃ ခႏစ ဇနန၀ါရလေရာကေတာမ ရနသႏင ရငဆငရသည။ တငနကဆးျပညနယ၊ မာဖရးစဘ႐ၿမ႕တြင ရနသ၏ထးစစက တ႔ျပနေမာငးထတႏငလကသည။ ရနသ႔တပမား ခတာႏးဂါသ႔ ျပနဆတသြားၾကသည။ သညၾကားထ ရနသအား လး၀မတကဘ အခနဆြေနသည။ ရစလၾကာေတာမ ရနသတပမားက ခတႏးဂါမ ေမာငးထတႏငခ၏။ ဤသ႔ ေအာငပြရျခငးမာလညး လငကြနး၏ အတငးမးထးေပးမႈေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔ေနာက စကတငဘာလ ၂၀ ရကေန႔တြင ‘ခစကာေမာဂါေခာငး’ တကပြက ထးစစဆငႏႊသည။ ျပညေထာငစတပမား အထနာၿပး ျပနဆတရသည။ ထမ ေနာကပငးတြင ႐႕စကရန႔စသည သ႔ကယသေရာ၊ သ႔တပကေရာ မထနး ႏငေတာေလာကေအာင စြမးရညအားလး ကဆငးသြားေတာသည။ သ႔အျဖစက လငကြနးက ‘ေတြေ၀ၿပး ေခါငးကခထတ ဘလ ေၾကာကလန႔ေနတယ’ ဟ တငစားေျပာဆခသည။

- 61 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

စကတငဘာလ ၁၆ ရကေန႔တြင အေနာကပငးတပအားလးက အပခပရန လငကြနးက ဗလခပႀကးဂရန႔အား တာ၀နေပးလကသည။ ဂရန႔သည ခတႏးဂါသ႔ ခကခငးလကသြားၿပး ႐႕စကရန႔စအား တာ၀နမ ႐ပသမးသည။ ၿပးေနာက ၿမ႕ေတာက အလးအရငးႏင ကာကြယထားသည။ စစဥးစးမးသစ၏ ရရငျပတသားေသာ လပရပက လငကြနးက အလြနေကနပအားရျဖစမသည။ ဂရန႔သည ထႏစ ေႏြရာသတနးက ဗစစဘတၿမ႕က သမးပကႏငခသလ တငနကဆးျပညနယက ‘မစရငနရရစဂ’ တကပြႏင ‘ေလကေအာက ေမာငတန’ တကပြမားကလညး တစလခန႔အတြငး ေအာငႏငခသည။ သမၼတလငကြနးအဖ႔ သရာေဖြေနေသာ ‘တကေမာငး’ ဗလခပႀကးက ေတြ႔ရခေလၿပ။

သ႔ေသာလညး လငကြနးမာ အေရ႕ဘကတြင ျပနာေတြ ရေနေသးသည။ ပတမက စစဥးစးမးအျဖစ မကလလနေနရာတြင ခန႔ထားေသာ အမဘ႐႕စဘနးဆကဒမာ ႏစလခြမသာခသည။ သသည တကရေသာ ဗလခပႀကးျဖစေသာလညး ဤမႀကးမားေသာ တပမေတာႀကးက ေျခႏငလကႏင မအပခပႏင။ သ႔ကခန႔အပၿပး မၾကာမတြင လငကြနးသည အကြးယားကရတြင သႏငသြားေတြ႔သည။ လငကြနးက ဖရကဒရစဘတကတကရန စမခကတငျပသည။ ဘနးဆဒကေရာ၊ ေဟာလကကေရာ လကမခ။ သ႔ေသာလညး လငကြနးက အတငးတကတြနးေသာေၾကာင ဘနးဆကဒက ေရာဘတအးလး၏ တပက ၀ငတကသည။ ဘနးဆဒ၏ ဆးျဖတခကေတြ အမားႀကးမားေသာေၾကာင အ႐ႈးႀကး႐ႈးသည။ ျပညေထာငစဘကမ တပသား ၁၂,၀၀၀ ေကာကဆးသြားသည။ ဘနးဆကဒလညး ႐႕စကရန႔စကသ႔ပင စတဓာတကၿပး တပက မထနးႏငေတာ။ တပတစခလးလညး စတဓာတကကနၿပ။ လကေအာက အရာရေတြကေတာ ဘနးဆကဒက ေျပာငေျပာငတငးတငးပင ေ၀ဖနလာၾကသည။ ဘနးဆကဒက သက ေ၀ဖနသမားအား ျဖတပစရန သမၼတထ တငျပသည။ သမၼတက ဘနးဆကဒက ဖယရားၿပး ဂးဟးကားက အစားထးလကသည။

ဟးကားသည ပတမကတပမဟာ၏ စစဥးစးမးအျဖစ ငါးလမသာ ခသည။ ေဆာငးရာသတြင အေအးလြနကမႈေၾကာင စစေရးလႈပရားမႈ ဘာမမလပႏင။ ေႏြဥးေပါကရာသ ေရာကလာေသာအခါ လငကြနးသည ဇနးႏင သားအပါအ၀င အဖြ႔၀ငအမားႀကးျဖင ဗာဂးနးယားျပညနယ၊ ေဖာလေမာကသၿမ႕ရ ဗလခပႀကးဟးကားထသ႔ လာခသည။ တပက စစေဆးၿပး ဗလခပႀကးႏင မဟာဗဟာမားက ေဆြးေႏြး

ၾကသည။ တပအငအား ၁၃၀,၀၀၀ ေကာရၿပး ေလကငမႈေရာ၊ လကနကရကၡာေရာ ျပညစသညကေတြ႔ရ၍ တးခ႕ဖြ႔စညးေပးခေသာ မကလလနက ေကးဇးတငမသည။

လငကြနးသည စစေျမျပငတြင ငါးရကေနခၿပးေနာက ၀မးသာစတတစ၀က၊ သသယစတ တစ၀ကျဖင ၀ါရငတနသ႔ ျပနလာခသည။ ထ႔ေနာက တစလမျပညမတြင ဗာဂးနးယားျပညနယ၊ ခယစယလာဗးလၿမ႕၌ တကပြျဖစပြားရာ ဟးကား၏တပ အထနာၿပး ျပနဆတရသည။ လငကြနး၏ သသယစတ မနကနေနသည။ သ ဒတယအႀကမ စစေျမျပငသ႔ သြားေရာကၿပး လအပေသာေထာကပမႈႏင ၫႊနၾကားခကမားေပးသည။ ၀ါရငတနသ႔ ျပနေရာကၿပး မၾကာမတြင ဗလခပႀကးဟးကားအား လကေအာကအရာရမားက မေကမနပျဖစၿပး ေျပာငေျပာငတငးတငး ေ၀ဖနၾကေၾကာငး သတငးရရသည။ ထ႔ေၾကာင လငကြနးက ဗလခပႀကးအား အမျဖေတာသ႔ ဆငေခၚၿပး အေျခအေနကေမးျမနးသည။ သတေပးဆးမစကားေျပာသည။ ဗလခပႀကး မေကမနပျဖင သ႔တပသ႔ျပနသြားသည။

ေနာကႏစပတခန႔ၾကာေတာ လငကြနးက ကာကြယေရး၀နႀကးစတငတနႏင တငပငၿပး ဟးကား၏ေနရာတြင ဗလခပႀကးေဂာမ(ဒ)က အစားထးခန႔ထားလကသည။ မၾကာမတြင ေတာငပငး ဗလခပႀကး ေရာဘတလး၏ ေျမာကပငးဗာဂးနးယားတပမား ေတာငပငး ပငဆလေဗးနးယားသ႔ ကးေကာ၀ငေရာကေၾကာငး သတငးရရသည။ ဗလခပႀကးမ(ဒ)သည သ၏ ပတမကတပက စစညးကာ ေျမာကပငးသ႔ ခတကသည။ ေရာဘတလး၏တပႏင ဂတတစဘတၿမ႕ကေလးတြင ထပတကေတြ႔သည။ တကပြသးရကျဖစပြားၿပး ေရာဘတလး၏တပ ဗာဂးနးယားသ႔ ျပနလညဆတေျပးသည။ ဂတတစဘတ တကပြသည ျပညေထာငစတပမေတာ၏ တကယေအာငပြျဖစသည။ ဗလခပႀကးမ(ဒ)သည ခကခငး သရေကာငးျဖစသြားသည။ သမၼတလငကြနးမာ ၀ါရငတနမေနၿပး အႀကးအကယ၀မးသာေနသည။ အထနာ သြားေသာ ေရာဘတလးအား ဗလခပႀကးမ(ဒ)က ထးစစဆင၍ လကတကလင အျပတအသတ ေအာငပြခၿပး ျပညတြငးစစႀကး ၿပးဆးသြားႏငသညဟ လငကြနးက ယဆသည။ သ႔ေသာ ဗလခပႀကးမ(ဒ)က လကမတက၊ ဂကတစဘတေအာငပြရ႐ႏင အေကနပႀကးေကနပေနသည။

- 62 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

တပဆတေျပးေသာ ေရာဘတလး၏တပမား ပတမကျမစကမးပါးသ႔ ေရာကလာေသာအခါ ျမစေရႀကး၍ မျဖတႏငဘ ပတမေနသည။ တစပတခန႔ၾကာေတာ ျမစေရကသြားသည။ သညေတာမ ေရာဘတလး၏တပမား ျမစကျဖတကးၿပး ဗာဂးနးယားသ႔ ျပနေရာကသြားသည။ ဤသတငးၾကားရေတာ လငကြနး အလြနေဒါသထြကမသည။ စတေပါကေပါကျဖင ဗလခပႀကးမ(ဒ)အား ေပးရန အျပစတငစာ တစေစာငေရးသည။ သ႔ေသာ စတေျပသြားေသာအခါ ထစာကမပ႔ဘ ျပနသမးထားလကေလသည။

၁၈၆၄ ခႏစ မတလတြင ျပညေထာငစတပဖြ႔အားလးက ဗလခပႀကး ယလစဂရန႔၏ လကေအာကသ႔ သြတသြငးလကသည။ ေမလ ၃ ရကေန႔တြင ဂရန႔က ‘ေတာနကစစဆငေရး’ ျဖင ေရာဘတလးအား အလးအရငးႏင ထးစစဆငသည။ ငါးရကတတ စစေျမျပငမ ဘာသတငးမမၾကားရ၊ ၀ါရငတနမေန၍ လငကြနးရငတလပလပျဖင ေစာငေမာေနသည။ ေနာကဆး ဂရန႔ထမ သတငးေရာက လာသည။ မမတ႔ဘက အကအဆးမားေသာလညး ရနသက အနားမေပးဘ ထပတလလ ဖတကေနေၾကာငး၊ လအပလင တစေႏြလး ဆကတကေနမညျဖစေၾကာငး သက သတငးပ႔သည။

လငကြနးက စစေျမျပငသ႔ သြားေရာက၍ ဗလခပႀကးႏငတကြ သ႔ရေဘာမားအား အားေပးလမးၫႊနစကား ေျပာၾကားသည။ လငကြနးျပနလာၿပးေနာက တစပတခန႔အၾကာတြင ေတာငပငး ဗလခပ ဂဘယအားလး၏တပက ရနနဒအာျမစ၀မးတစေလာက ထးစစဆငတကခကသည။ ျပညေထာငစ တပမားအား ဗလခပႀကး ေရာဘတလး၏ ေရ႕တနးတပမားမ အာ႐ေျပာငးေစရန နညးဗဟာဆငျခင းျဖစ၏။ ဇလငလလယေရာကေတာ ေမရလငျပညနယ၊ ဆစလဗားစပရငးၿမ႕က ဂဘယအာလးတပက ထးစစဆငျပနသည။ လငကြနးသည ေရ႕တနးသ႔ထြကၿပး တကပြအေျခအေနက ေလလာသည။ တကပြျဖစပြားရာသ႔ တက႐ကသြားေရာကသည အေမရကန သမၼတအနညးစတြင လငကြနးလညး ပါ၀ငသည။ တပမား လႈပရားမႈက ရပၾကညေနစဥ လငကြနးေဘးမ စစသညတစဥးက ရနသ႔ကညဆနထမနသြားသည။

ဗလခပႀကးဂရန႔သည မမတပမားက အငအားျဖညတငးကာ တနျပနထးစစဆငသည။ ေအာကတဘာလေရာကေတာ ရနနဒအာျမစ၀မးေဒသအားလးက ေျမာကပငးက ျပနလညသမးပက ႏငလက၏။

ေနာကေျခာကလအတြငး ေျမာကပငးတပမားက ဆကတက ေအာငပြခကာ ေတာငပငး တပမားက အျပတအသတ အႏငရလကသည။

ဤတြင သမၼတလငကြနး၏ သတ၊ ဇြႏင အားမာနတ႔ေၾကာင ျပညေထာငစႀကး မၿပကြခရျခငး ျဖစသညဟ ဆႏင၏။ သက အလပျဖစေအာင ဥးေဆာငသည၊ လပႏငသက ခးေျမႇာကသည။ ‘ထးထးျခားျခား သတမရတ ကပက အေရးအႀကးဆးကာလေတြမာ စတဓာတကေနတ တကပြ၀ငရေဘာ ေတြက သတရလာေအာင ထနးေပးခရတယ’ ဟ သက ေျပာသည။

လငကြနး၏ စစေရးလမးၫႊနမႈတစခလးက ၁၈၆၅ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၇ ရကေန႔တြင သက ဗလခပႀကးထေပးပ႔ေသာ ေၾကးနနးစာ၀ါကတတစေၾကာငးျဖင အကဥးခပ၍ရသည။ ဗာဂးနးယားျပညနယ တြင ေတာငပငးတပမားအား အသအမ ထးစစဆငေနေသာ ဗလခပႀကး ဖစလရယရဒနက ဗလခပႀကး ဂရန႔ထသ႔ ‘အတငးဖတကရငေတာ ရနသတပေတြ လကနကခမာ ေသခာတယ’ ဟ၍ သႀကးစာပ႔ရာ လငကြနးက တစဆငဖတ႐ႈၿပးေနာက ‘အတငးဖတကပါေစ’ ဟ၍ ခကခငး ျပနၾကားလကေလသည။

အရာရာတငးက ေခါငးေဆာငတငး ကယတငလပ၍ မရႏငေခ။ လပႏငမည လကေအာကခ ပဂၢလမားအား ထပဆငတာ၀နေပးရသည။ သတ႔သည စြန႔စား၍လပၾကသည။ ၫႊနၾကားခကက ေစာငမေနဘ ကယပငဆးျဖတခကျဖင လပၾကသည။ တာ၀နေပးလင မျငငးဘ တာ၀နယၾကသည။ ယငးသ႔ေသာ လကေအာကခ အမႈေဆာငပဂၢလမားသည ေခါငးေဆာငအဖ႔ တနဖးအရဆး ရတနာပငျဖစ၏။ ထပဂၢလမးေတြ အလြနရားသည။ ထ႔ေၾကာင ကယေလးႏင ေရႊေလးစက၍ တနဖးရသည။ ဗလခပႀကးဂရန႔သည လငကြနးအဖ႔ ထပဂၢလမးပငျဖစ၏။ ေလာကတြင ဂရန႔လပဂၢလမားသည သလလစားမးမားကသာ သ႔ေအာကခ အမႈေဆာငပဂၢလမားအျဖစ ေရြးခယၾကလမမည။ ဂရန႔သည

- 63 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

သ၏လကေအာကခ အမႈေဆာငပဂၢလမားအျဖစ မကလလနႏင ဟးကားတ႔လ အခနဆြတတသမားက မေရြး၊ ရယရဒနႏင ရားမငးတ႔လ ရရငျပတသားေသာ သမားကသာ ေရြးသည။

စးပြားေရးလပငနးေခါငးေဆာငမားသည ႀကးကယေသာအျမငမားက ပငဆငၿပး လမးၫႊနမႈ အားလးက ေပးႏငေကာငး ေပးႏငၾကလမမည။ သ႔ရာတြင ကမၸဏ၏ ရညမနးခကက အေကာင အထညေဖာရန ယလစဂရန႔လ ပဂၢလမးမရလငကား လး၀ေအာငျမငႏငလမမည မဟတေခ။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • တာ၀နယတတၿပး စြန႔စားလပကငတတသမားကသာ မမ၏ အဓကလကေအာကခ အမႈေဆာင ပဂၢလအျဖစ ေရြးခယပါ။

• ေရ႕တနးသ႔ထြကပါ၊ အႏငႏငအ႐ႈးက ခႏငရညရပါ။

• အမႈထမးမားက မမ၏အဓကလကေအာကခ အမႈေဆာငပဂၢလအား ျပစတငေ၀ဖနလာပါက စြပစြခက မနကနလင ထပဂၢလအား ဖယရားပစရန မေၾကာကပါႏင။

• မမေနာကလကမားအား အတတႏငဆး အေထာကအကေပးပါ။

• စြမးေဆာငရညမရသမားအား စြမးေဆာငရညျပည၀လာေအာင သးလမ ငါးလအထ ‘သကၡာဆညခန’ ေပးပါ။

• အလပေကာငးေကာငးမလပလင အာဏာက တျဖညးျဖညးေလာခပါ။ ျပျပငေျပာငးလႏငေအာင အခနလေလာကစြာေပးပါ။

• ဘာမ အလပမလပဘ သတငးအခကအလကမားကသာ တစပတစပငႀကး စေဆာငးေနေသာ လကေအာကခပဂၢလမးက သတထားပါ။

• အမႈေဆာငသစအား လမးမနက ေလာကႏငေအာင သငျပပါ၊ လမးၫႊနပါ။ မမက သ႔အား အလပျဖစေစလေၾကာငး သသပါေစ။

• ရရငျပတသားေသာ ေခါငးေဆာငမားသည သတ႔လ လသားမးကသာ လကေအာကခအျဖစ ေရြးၾကသည။

• အတငးဖတကသငလင အတငးဖတကပါေစ။

အခနး ( ၁၂ ) ဆနးသစတထြငမႈက အားေပး ‘ကပတ႔ ပေကာငးေအာင လပႏငသလားဆတ ေမးခြနးက ျပနေပၚလာတယ။ မနတငးထနတ ပစၥပၸနကာလအတြက ေလၿငမတအတတကာလရ႕ သေဘာတရားေတြက မလေလာကေတာပါဘး။ လကရအေျခအေနမာ အခကအခေတြ ေတာငလပေနတယ။ အေျခအေနန႔အတ ကပတ႔ ျမငတကၾကရမယ။ ကပတ႔ကစၥက အသစျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ကပတ႔ အသစေရြးၾကရမယ၊ အသစလပၾကရမယ’ [ကြနဂရကညလာခသ႔ ေပးပ႔ေသာ လငကြနး၏ သ၀ဏလႊာမ (ဒဇငဘာ၊ ၁၊ ၁၈၆၂။) ] ေအဘရာဟငလငကြနး ကသ႔ေသာ အစစအမန ေခါငးေဆာငေကာငးတ႔သည ျပျပငေျပာငးလ မႈ၏ ကရယာျဖစသလ ျပျပငေျပာငးလမႈ၏ ဓာတကပစၥညးလညး ျဖစသည။ သသည သမၼတ ျဖစလာခါစကပင အစးရအဖြ႔ႏင တပမေတာက ျပျပငေျပာငးလခသည။ ျပျပငဖြ႔စညးခသည။ တငးျပညသည လကနကကငပနကနမႈက ရငဆငရန အသငအေနအထား၌ မရေသး၊ အေျပာငးအလမလပ၍ လး၀မျဖစ။ ျပျပငေျပာငးလေရးက ခကခငးလကငငး လပကလပရမည။ လငကြနးသည ဆးျဖတခကျပတသားမႈ၊ ဆနးသစတထြငမႈတ႔ျဖင ျပျပငေျပာငးလေရး လပခ သည။ အကးရလဒက လလားေသာသ႔ဆႏၵသည အလြန႔အလြန ျပငးျပသည။ ထဆႏၵသညပငလင စြန႔စားရျခငးႏင ဆနးသစတထြငတတျခငးတ႔က ေဖာေဆာငေပးခသည။ မလြမေရာငႏငေသာ ဆး႐ႈးမႈေတြ ရခသည။ သ႔ေသာ လငကြနးသည ဆး႐ႈးမႈက အထးသညးခႏငစြမး ရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သ၏ ဗလခပႀကးမားသည အမားမလပမလင လႈပရားမႈမရႏငေၾကာငး သသေသာေၾကာင ျဖစ၏။ သက

- 64 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ဗလခပႀကးဂရန႔အား ‘ဗလခပရ႕အၾကဉာဏက အၿမတမးလခငပါတယ’ ဟ၍ ေျပာခသည။ ဗလခပႀကး မကလလနအားလညး ‘ႀကးစားစမးပါ ဗလခပ၊ မႀကးစားရင ကပတ႔ ဘယေတာမ ေအာငျမငႏငမာ မဟတဘး’ ဟ၍ အားေပးခသည။ လငကြနးသည ဗလခပႀကးမား၏ ဆး႐ႈးမႈမားက ေအာငျမငမႈအတြက ေျခနငးခမားအျဖစ ခယသည။ တကပြမေအငျမငေသာေၾကာင ဗလခပႀကးမားအား ဘယေတာမ အျပစမတင၊ အားေပးစကားေျပာသည။ အကအညေပးသည။ ပထမ ‘ဘးလရနး’ တကပြ႐ႈးစဥက ဗလခပႀကး အာဗငမကဒ၀အား ‘ဗလခပအေပၚမာ ကပရ႕ ယၾကညခက တစစကကေလးမ ေလာမသြားဘး’ ဟ၍ သ အားေပးစကား ေျပာခသည။ တျခားဗလခပႀကးမားက အလားတပင သ အားေပးစကားေျပာခသည။ သသည တကပြ႐ႈးေသာ ဗလခပႀကးမားႏင စစေျမျပငတြင သြားေရာက ေတြ႔ဆကာ လအပေသာ အကအညမားက ေပးခသည။ လငကြနးသည သ၏လကေအာကငယသားမားအား တနးတရညတ ဆကဆသည။ တညေသာ ရညမနးခကအတြက လပေဖာကငဖကမားအျဖစ သေဘာထားသည။ သသည သ႔ကယသလညး အျပညအ၀ ယၾကညသည။ ဘယသေျခာက၍မလညး သမေၾကာက။ သ႔အနားတြင ‘ပတသငေခါငးညတ’ လစားမးေတြ မရ၊ ကယအလပကယ နားလညေသာ လစားမးေတြသာ ရသည။ သသည တျခားလေတြဆကေရာ အေတြ႔အၾကမပါ ပညာယသည။ ဤအခကက ေခါငးေဆာငတငး မလကနာႏငၾက။ အေတာဆး ေခါငးေဆာငမားသည ေလလာမႈက ဘယေတာမမရပ၊ အၿမတမး သငယ ဆညးပးေနသည။ သတ႔သည ဆကဆရသတငးထမ ပညာယတတေသာ အရညအခငးထးက ပငဆငၾကသည။ ယငးသ႔ေသာ အၿမမျပတ စေဆာငးရရေနသည ဗဟသတေၾကာငပငလင သတ႔သည လအပသညအခါတငး ျပျပငေျပာငးလမႈ ျပလပႏငၾကျခငး ျဖစ၏။ သမၼတ လငကြနးသည ပငကသဘာ၀အားျဖင တတခငသခငစတ ျပငးျပသည။ ပညာ ယလစတ ထကသနသည။ သသည အသစအဆနးကလညး အလြနသခငသည။ ဤစတေၾကာငပငလင သသည ဆနးသစတထြငတတသ ျဖစလာခသည။ သသည သကတမးေလးႏစတာ ကာလအတြငး အေမရကနသမၼတ၏ ဂဏရညက ထးျခားစြာ ျမႇငတငႏငချခငးမာ အၾသဖြယရာမဟတ။ သသည သ၏လကေအာကငယသားမားအားလညး သ႔လပင ဆနးသစတထြငလစတ ရေစခငသည။ ရလာေအာင လညး အားေပးအားေျမႇာကလပသည။ တြမပတာစ၏ တးတကေသာ ေခတၿပငအေတြး အေခၚသည လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈ ဒနႏင အလြနကကညသည။ တြမပတာစက သ၏ ‘အ႐ႈးထမ

အျမတထတျခငး’ အမညရ စာအပတြင ‘စြမးေဆာငရညရသမားအား ကညေပးျခငး၊ ကယတင ဆနးသစတထြငျပျခငးႏင အတတက အမားလပမသမားအား အေထာကအကေပးျခငးတ႔ျဖင လတငး ဆနးသစတထြငမႈ စြမးရည ရရလာႏငသည’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ လငကြနးသည သမၼတမျဖစခင ကာလကပင ဆနးသစတထြငမႈက စတ၀ငစားခသည။ သသည ေရစးမားေသာေလမား ေရေပၚတြင ပ၍ေပးေစသည နညးသစတစမးက တထြငႏငေသာေၾကာင အသက ၄၀ အရြယတြင တထြငမႈနညးသစ မပငခြင ရရခသည။ (ထ႔ေၾကာင ယငးသ႔ မပငခြင မတပတင ရရသည တစဥးတညးေသာ အေမရကန သမၼတအျဖစ သမငး၀ငခသည။) ေနာကပငးတြငလညး သသည ေခတသစ သပၸပညာ တးတကမႈမားက မကျခညမျပတ ေလလာခသည။ သမၼတျဖစလာၿပးသည ေနာကတြငလညး စတကးသစမားက အၿမတမး စတ၀ငစားခသည။ အားေပးခသည။ မားစြာေသာ စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင တထြငသမားသည သမၼတ၏ အၿမတမး တခါးဖြငထားေသာ အလပခနအတြငးမာပင အမျဖေတာသ႔ လာေရာကၿပး သတ႔၏ စတကးသစမားႏင တထြငမႈအသစမားက သမၼတထတငျပၾကသည။ ထ႔ျပင တထြငမႈ အသစမားက အစးရက၀ယယရန ေမတာရပခစာမားလညး သမၼတႀကး၏ စားပြတြင အထပလက စပေနသည။ လငကြနးသည ယငးအခကမားက အေရးတယ လကခ ဖတ႐ႈ႐သာမက ၀ါရငတနၿမ႕တြငး ၿမ႕ျပငတြင ျပလပေသာ တထြငမႈ အသစျပပြမားသ႔ စတပါလကပါ တကေရာကအားေပးသည။ ယငးသ႔ တကေရာကျခငးျဖင သသည တစကယေတာ သေတသနႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးလပငနး ျပလပျခငး ျဖစ၏။ အဆပါ ျပပြမားမာ အမားအားျဖင လကနကသစ ျပပြမား ျဖစသည။

လငကြနးသည ပတမကျမစကျဖတ၍ ေဗာတတား ထးျခငးကလညး သြားေရာက ၾကည႐ႈသည။ ေလပသြငးထားေသာ ေထာကလမးေရး ေဘာလးပ လႊတတငပြသ႔လညး တကေရာက သည။ သခပကာစစသေဘၤာ ေဆာကလပျခငးကလညး သြားၾကညသည။ ဒးပစမးသပပြက သြားေရာက ၾကည႐ႈရာ အခနမကမ ေပါကကြေသာေၾကာင ကေကာငး၍ ထခကမႈ တစစတစရာ မရချခငး ျဖစသည။ သသည အသစတထြင ထတလပေသာ ခယမးမးေကာက၊ မးကညႏင အျခားလကနကမား ျပသပြမားသ႔လညး မလြတတမး သြားေရာက ၾကည႐ႈသည။ လကနကသစမားက ကယတင စမးသပ ပစၾကညသည။ ထ႔ျပင အေျမာကသစ တထြငသအား အစးရအဖြ႔ အစညးအေ၀းသ႔ ဖတေခၚ၍ ရငးလငးျပသေစသည။

- 65 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနးသည စကမႈနညးပညာ တးတကမႈ အသစမနသမက စတ၀ငစားသည။ ထေရာက ေသာ လကနကဆနးမားက တကပြအတြက အျမနဆး အသးျပေစသည။ တကယေတာ သသည တးတကေသာ သပၸေခတႏငအၿပင တးတကေသာ ေခတမေသာ သမၼတတစဥးပင ျဖစ၏။

ဆနးသစတထြငေသာ စတကးက တးတကေအာင ျပလပျခငးႏင ယငသ႔ တးတကေအာင လထအကအညက ရယျခငးသည ေခါငးေဆာငေကာငးတ႔၏ ေအာငျမငေရး စြမးရညတစရပ ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ယေန႔ေခတ ေခါငးေဆာင အမားစတ႔သည စနစသစတထြငျခငးထက စနစေဟာငးကသာ စြလမးေနျခငးမာ ၀မးနညးစရာ ေကာငးသည။ ဤအခကသည အေမရကနႏငငအတြက ပ၍မန၏။ ဂပနႏငငကား ယငးသ႔မဟတ၊ ဆနးသစတထြငမႈက အလြနဥးစား ေပးသည။ ထ႔ေၾကာင ထပသးစကမႈႏငငဘ၀သ႔ ေရာကရချခငး ျဖစ၏။

တးတကမႈက ပတဆ႔ျခငးသည အဖြ႔အစညးတစခက ပကစးေစႏငသည။ ဆနးသစတထြငမႈ သည အဖြ႔အစညးတစခ အၿမတမး ရငသနေရးအတြက အမားႀကး အေထာကအက ျပသည။ ယေန႔ေခတတြင စကမႈနညးပညာသစမား လငျမနစြာ ေျပာငးလေနသည။ ေခတသစစးပြားေရး လပငနး ကမၸဏမားသည ေခတႏငအမလကကာ ဆနးသစမႈမား မလြမေသြ ျပလပၾကရမည။ အထးသျဖင ကြနပတာစကမႈလပငနးတြင ယေန႔ အႀကးအကယဆးႏင အတးတကဆး ပစၥညးသစတစခသည မနကျဖနတြင ေရးေဟာငးပစၥညး ျဖစသြားႏငေသာေၾကာင ျဖစ၏။

သာမန စစသားမသည သမၼတအထ လတငးလတငး တငးျပညတးတကေရးအတြက တစခခက အကးျပႏငေၾကာငး လငကြနးက ျပသခသည။ သသည အကပအတညး အၾကရဆး ကာလအတြငးမပင အၿမတမး ေလလာေနျခငးျဖင ဆနးသစေသာ စတကး၊ ဆနးသစေသာ တးတကမႈက ေဖာထတ၍ ေအာငပြခရန သ၏ လကေအာကငယသားမားအား မျပတႏႈးေဆာခ၏။ ထေရာကေသာ ဆနးသစတထြင မႈမား ေပၚေပါကလာေရးအတြက လြတလပေပာရႊငေသာ လပငနးခြင အေျခအေနက ဖနတးေပးရနမာ တငးျပျပညျပ ေခါငးေဆာငတစဥးျဖစေသာ မမ၏ အဓကတာ၀နျဖစေၾကာငး သ ေကာငးစြာ သေဘာေပါက ၏။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • လကရအေျခအေနတြင အခကအခေတြ ေတာငလပေနလင အေျခအေနႏငအတ ျမငတကပါ၊ အသစေတြးပါ၊ အသစလပပါ။

• မမလေတြ မေအာငျမငလငလညး သတ႔အေပၚတြင ယၾကညမႈ ေလာမသြားပါႏင။

• မမသည သတ႔အၾကဉာဏမားက အၿမတမးလလားေၾကာငး လကေအာကငယသားမား သပါေစ။

• ဘယေတာမ မႀကးစားလင ဘယေတာမ မေအာငျမငႏင။

• ကယျပန႔ေသာ မ၀ါဒကစၥမားမတစပါး အျခားကစၥမားတြင အထကအမန႔က ေစာငမေနဘ မမတ႔၏ ဥးေဆာငဆးျဖတခကျဖင လပေဆာငၾကရန လကေအာကငယသားမားအား အားေပးပါ။

• အေတာဆး ေခါငးေဆာငမားသည အၿမတမး ေလလာဆညးပးေနသည ဟေသာ အခကက မေမပါႏင။

• မမ၏ ပတပတလညတြင ကယအလပကယသေသာသမားသာ ရပါေစ၊ ‘ပတသငေခါငးညတ’ လစားမးေတြ မရပါေစႏင။

• အသစ တးတကမႈေတြက အသးခရန လကမေႏးပါႏင၊ မမ၏ တပသားမား လကထသ႔ လကနက သစေတြ ခကခငးေရာကႏငေအာင အတတႏငဆး ႀကးစားပါ။

အပငး ( ၄ ) ဆကသြယေရး အခနး ( ၁၃ ) ေဟာေျပာမႈအတတ တစဖကကမးခပ

- 66 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

‘လကတနးစကားေျပာျခငးက ေလကငပးေထာငသငသည။ ယငးသည ေရ႕ေန၏ လထႏင ဆကသြယရာ လမးေၾကာငးျဖစသည။ အျခားေနရာတြင ဘယေလာကပင ကၽြမးကငသည ျဖစေစကာမ စကားေျပာမတတလင သ႔က လေတြက အလပအပရန လကေႏးၾကလမမည’

[လငယေရ႕ေနမားအား ပ႔ခရန ေရးသားထားေသာ လငကြနး၏ မတစမ (ဇလင၊ ၁၊ ၁၈၅၀) ]

၁၉၈၀ ျပညႏစ၀နးကင ဆယစႏစကာလတြင အေမရကနသမၼတ ေရာနယေရဂငအား အလြန အေဟာအေျပာေကာငးသအျဖစ သတမတခၾကသည။ သ႔ေသာလညး အာ၀ဇၨနးအရာတြငကား ေအဘရာဟငလငကြနးက ယဥႏငလမမည မဟတ။ လငကြနးသည သ႔မန႔ခြနးမားက သကယတငေရး သည။ သ႔မန႔ခြနးအမားစက စာေပအႏပညာေျမာကေသာ မန႔ခြနးမားအျဖစ ယေန႔ေခတတြင စတငထားၾကသည။ သသည အလြန စကားေျပာ ေကာငးသျဖစ၏။ ပရသတ၏ ခစားမႈက ဆြေဆာငႏငစြမး အျပညအ၀ရသည။ ထ႔ျပင သသည လကတနးစကားေျပာ အေကာငးဆး ပဂၢလတစဥးလညးျဖစ၏။ စတဖငေဒါကကလပႏင အေျခအတင မဆြယေဟာေျပာေသာ သ႔မန႔ခြနးမားသည အလြနထငရားသည။ သသည ေငြ၀ယကၽြန လြတၿငမးခမးသာခြင ေၾကညာစာတမးႏင တကြ ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ေပးစာ အတအရညမားကလညး ေရးသားခ၏။ ‘သမၼာကမးစာ’ တစအပလးထက စာလးေရ ပ၍မားေသာ သ၏ မန႔ခြနးမားႏင ေပးစာမား ေပါငးခပသည သ၏ ထေရာကေသာ ဆကသြယေရး စြမးရညက ေဖာျပေနသည။ လငကြနးသည သမၼတ မျဖစေသးမ လငယဘ၀ကတညးကပင အေဟာအေျပာ ေကာငးသ အျဖစ ထငရားခသည။ ၁၈၅၈ ခႏစတြင စတဖငေဒါကကလပသည အထကလႊတေတာ အမတေလာငးအျဖစ လငကြနးႏင ယဥၿပငရေသာအခါ အႏငရခကေသာ ၿပငဘကႏင ၿပငရေတာမညဟ စးရမမကငးျဖစခရ၏။ ‘ဒလက သ႔ပါတရ႕ အမာခပဂၢလပ၊ ျဖတထးဉာဏ သပေကာငးတယ၊ အခကအလကန႔ ရကစြေတြက အကနသတယ၊ စကားအျပာ အလြနေကာငးတယ၊ ႐းသားသေလာက ပါးနပလမၼာတယ၊ သ႔က ကပႏငရငေတာငမ ခကခကခခန႔ ႏငရလမမယ’ ဟ ေဒါကကလပက မတခကခခ၏။ လငကြနးသည သမၼတ မျဖစခင ေျခာကႏစေလာကကစ၍ သာမနျပညသတ႔၏ ေျပာေရးဆခြင ရသအျဖစလညးေကာငး၊ ပရသတေရ႕တြင စကားေျပာေကာငးသအျဖစလညးေကာငး သတမတျခငး ခခရသည။ ၁၈၅၄ ခႏစမ ၁၈၆၀ ျပညႏစအထ ကာလတြင မန႔ခြနးေပါငး ၁၇၀ ေကာ ေျပာၿပး သ႔ဇာတ

အလႏြကျပညနယ လထေထာကခမႈက ရယႏငခသည။ အဆပါ မန႔ခြနးအမားစက မတစမပါဘ လကတနးေျပာချခငး ျဖစ၏။ လငကြနးသည စကားေျပာေကာငးျခငး၏ တနဖးက ေကာငးေကာငး သရသညအေလာက လထက စညး႐းရာတြင ထအရညအခငးက ေကာငးစြာ အသးခခသည။ သ႔အသသည ကယသည။ စးသည။ စတလႈပရားလာေသာအခါ ပ၍ပင ကယေသးသည။ တစခါတစရ နား၀ငပးယ မရသလပင ခစားရသည။ သ႔ေသာလညး သ႔အသသည သ႔အတြက ႀကးကယေသာ ပငဆငမႈျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သ႔အသက အေ၀းႀကးကပင ၾကားႏငေသာေၾကာင ျဖစ၏။ သက မန႔ခြနးေျပာရငး ကယအမအရာကလညး တစခါတစရသးသည။ ဥပမာ - အေၾကာငးအရာတစခက အေလးအနကျပရန ဒးကၫႊတကာ ကနးကနးကြကြ လပေနၿပးေနာကမ ႐တတရက ေျခဖားေထာက ရပလကျခငးမး ျဖစသည။ သသည အလႏြ ကျပညနယတြင ေရ႕ေနလပခစဥကလညး တရားခြငတြင ေလာကလ ခကေကာငး၍ နာမညရခသည။ ျပညနယတရား႐းခပတြင အျခားေရ႕ေနေတြထက အမႈအမားဆး ေလာကလခရသည။ အခနအခါက သျခငး၊ ဂရလႀကး၏ စတခစားခကက မနးဆတတျခငးသည သ၏ သမတေသာ အရညအခငးျဖစသည။ သ၏ ဥးေႏာကသည အလြနထကသည၊ အလြနျမနသည။ ကနဂဏနးမားႏင အခကအလကမားက ခဏတာအတြငး မတမႏငစြမးရသည။ ထ႔ျပင အခါအားေလာစြာ ဆေလာေသာ ပတပတစမားႏင ဟာသမားက သးရာတြငလညး အလြနကၽြမးသည။ လငကြနးသည မန႔ခြနးမေျပာမ ဂ႐တစက ႀကတငျပငဆငတတသည။ တစခါတစရ မန႔ခြနးတစခလးက ေရးၿပးမ ပရသတေရ႕တြင ဖတ၍ေဟာေျပာသည။ မန႔ခြနးအတြက အခကအလကစရငး ရကသတပတေတြ ကနသြားတတသည။ ‘သက သေရးတာမနသမ ပႏပၿပးမ ေကနပတတတယ၊ မန႔ခြနးဆရငလညး ေျပာၿပးမ ေကနပတယ’ ဟ သ႔မတေဆြတစဥးက ေျပာဖးသည။ လငကြနး၏ အေကာၾကားဆး မန႔ခြနးမားက အထးတလည ေလလာစစေဆးၿပးမ ပႏပျခငးျဖစသည။ မန႔ခြနးမားက သတငးစာဆရာမားအား ႀကတငျဖန႔ေ၀ေပးထားသည။ သ၏ ‘ၿပကြေနေသာအမ’ အမညရ မန႔ခြနးသည အလြနထငရားသည။ ထမန႔ခြနးက ၁၈၅၈ ခႏစက စပရငးဖးလဒၿမ႕၊ ရပတဘလစကနပါတ ညလာခတြင ေျပာၾကားခသည။ ထမန႔ခြနးသည ‘သ႔တစသကတြင ဂ႐တစက ႀကတငျပငဆငမႈ အမားဆး မန႔ခြနးျဖစသည။ စကားလးတငးက ဂ႐တစကေရြးသည။ ၀ါကတငးက ဂ႐တစကေရးသည’ ဟ၍

- 67 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

သ႔အတြငးေရး အတြငး၀နမားျဖစေသာ နကေလးႏင ေဟးတ႔က မတတမးတငခၾကသည။ ထမန႔ခြနးက ျပညနယသတငးစာအားလးက ေဖာျပၾကသည။ ‘နယးေယာထရဘြနး’ သတငးစာႀကးကလညး ‘ရပတဘလစကန သေဘာတရားမား’ ဟေသာ ေခါငးစဥျဖင ေဖာျပခ၏။

၁၈၆၀ ျပညႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ ၂၇ ရကေန႔တြင နယးေယာစးတး၊ ‘ကးပါးအငစတက’ ၌ ေျပာၾကားခေသာ မန႔ခြနးသည လငကြနး၏ ႏငငေရးသကတမးတြင အေရးအႀကးဆး မန႔ခြနးျဖစ၏။ သသည ယငးမန႔ခြနးက လြနခေသာ သးလေကာေကာကပင ႀကတငျပငဆင ေရးသားခသည။ မန႔ခြနးေျပာေသာ ညတြင ခနးမႀကးထ၌ ပရသတ ၁,၅၀၀ ခန႔ ရေန၏။ သတ႔သည တစဥးလင ၂၅ ဆငစ ေပးၿပး လာေရာကနားေထာငၾကျခငး ျဖစသည။

လငကြနးက သ၏ၿပငဘက စတဖငေဒါကကလပ၏ ေငြ၀ယကၽြနစနစက လလားျခငးက တကခကေျပာၾကားသည။ ‘တငးျပညတညေထာငဖခငမား’ က ေငြ၀ယကၽြနစနစက ျပ႒ာနးေပးခသညဟ ေဒါကကလပကဆသည။ သ႔ေသာလညး အေမရကန ျပညေထာငစ၏ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက လကမတထးခေသာ တငးျပညေခါငးေဆာင ၃၉ ဥးအနက ၂၁ ဥးက ေငြ၀ယကၽြနစနစက တစခနမဟတ တစခနတြင ဆန႔ကငမေပးခၾကေၾကာငးက လငကြနးက အေထာကအထား ခငလစြာ ျပနလညေခပသည။ ပရသတ လကခပၾသဘာေပး၍ ေထာကခၾကသည။ လငကြနးက သ႔မန႔ခြနး ေနာကပငးတြင ‘သပၿပးမေကမနပျဖစေနၾကေပမယ စတလကမာနပါ မလပမၾကပါေစန႔’ ဟ၍ ရပတဘလစကန ပါတ၀ငမားအား ေမတာရပခသည။ ထ႔ေနာက သ႔မန႔ခြနးက ေအာကပါစကားျဖင နဂးခပသည။

‘ကပတ႔က မဟတမမန စြပစြ ေျပာဆမႈေတြေၾကာင ကပတ႔ရ႕ တာ၀နက မပကကြက ၾကပါေစန႔၊ အစးရအဖြ႔ ပကစးရာ ပကစးေၾကာငး လပၾကေျပာဆမႈေတြကလညး မေၾကာကၾကပါန႔၊ အမနတရားသည အားအရဆး ဆတာက ကပတ႔ မမတမသန ယၾကညၾကပါစ႔၊ အဒယၾကညခကက ရင၀ယပကၿပးေတာ ပနးတငေရာကသညအထ ကပတ႔ရ႕တာ၀နက ရရ၀၀၊ ေကေကပြနပြန ေဆာငရြကၾကပါစ႔’ မန႔ခြနးအဆးတြင ပရသတက တစခနက လကခပၾသဘာ ေပးၾကသည။ မတတတရပကာ

ဥးထပမားႏင လကကငပ၀ါမားက ေ၀႔ရမး၍ ေထာကခအားေပးၾကသည။ ေရ႕သ႔ အတငးတးေ၀႔ တကလာၿပး လကဆြႏႈတဆကၾကသည၊ ခးကးစကား ေျပာၾကသည။ အလႏြ ကျပညနယမ ေတာသားေရ႕ေနမာ နယးေယာကၿမ႕ႀကးမ ရပတဘလစကနပါတ၀ငမားအၾကား ေန႔ခငးညခငး ထငေပၚေကာၾကား သြားေတာ သည။ သ႔မန႔ခြနးကလညး သတငးစာေတြက အၿပငအဆင အသားေပး၍ ေဖာျပၾကသည။ မန႔ခြနးေတြက အထးဂ႐စက၍ ႀကတငျပငဆငရန အေရးႀကးေၾကာငး၊ သ႔မန႔ခြနးမားေၾကာင သ လသမားလာၿပး ေနာကဆးတြင သမၼတ ျဖစလာသညအထ ေအာငျမငခေၾကာငးက ေနာငအခါ လငကြနးက ထတေဖာ ေျပာၾကားခသည။

တကယေတာ သယငးသ႔ ေအာငျမငခရျခငးမာ သ၏ ခစားခကမားက ပရသတထ ေရာကေအာင ေျပာၾကားႏငစြမးေသာ ဆကသြယေရးစြမးရညေၾကာငလညး ျဖစသည။ သ၏ ယငးစြမးရညက စပရငးဖးလဒ မးရထားဘတာ၌ ေျပာၾကားခေသာ မန႔ခြနးျဖင သသာႏငသည။ သမၼတအျဖစ ပပေႏြးေႏြး အေရြးခထားရေသာ လငကြနးသည မသားစႏငအတ ၀ါရငတနၿမ႕ေတာသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငရန ဘတာ႐သ႔ ေရာကရလာခသည။ မတေဆြမား၊ အမနးခငးမားႏင လပေဖာကငဖကမား အပါအ၀င လေပါငး တစေထာငေကာတ႔က ပ႔ေဆာငႏႈတဆကရန ဘတာ႐သ႔ ေရာကရလာၾကသည။ လထပရသတႀကးက ျမငလကေတာ လငကြနးရငထတြင ထထခကခက လႈပရားသြားမသည။ တစခနတညးတြင တစခခ ေျပာခငသညဆႏၵလညး ေပၚေပါကလာသည။ သ႔ျဖင သက ပရသတႀကးအား ေအာကပါစကားက လကတနးေျပာလကေလသည။ ‘မတေဆြမားခငဗား . . . အခလ ခြခြာသြားရျခငးအတြက ကၽြနေတာရ႕ ၀မးနညးမႈက ကၽြနေတာအေျခအေနမးမာ မရတ ဘယသမဆ ခစားသရႏငမာ မဟတပါဘး။ ဒေနရာ ဒေဒသမာ ကၽြနေတာ ရာစႏစ ေလးပတစပ ေနထငခပါတယ။ လငယဘ၀ကစၿပး လႀကးဘ၀ ေရာကတအထ ေနထငခပါတယ။ ဒေနရာ ဒေဒသမာ ကၽြနေတာရ႕ ရငေသြးေတြက ေမြးဖြားခၾကပါတယ။ ရငေသြးတစေယာကကေတာ ဒေနရာ ဒေဒသမာပ ေခါငးခသြားခပါတယ။ အခအခနမာေတာ ကၽြနေတာဟာ အလြနႀကးမားတ တာ၀နႀကးန႔ ဒေနရာ ဒေဒသက ထြကခြာသြားရပါေတာမယ။ ကၽြနေတာ ဒေနရာ ဒေဒသက

- 68 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ဘယေတာျပနလာရမယဆတာ ဘယလမ မသႏငပါဘး။ ဘရားသခငရ႕ အေစာငအမက မရရခရင ကၽြနေတာ ဘယေတာမ မေအာငျမငႏငပါဘး။ ကၽြနေတာဟာ ဘရားသခငရ႕ အေစာငအမေၾကာင ေအာငျမငမႈ ရရခပါတယ။ ဘရားသခငက ယၾကညၿပး ဘရားသခငရ႕ အေစာငအမက အၿမတမးခယရငး အစစအရာရာ ေခာေမြ႔ေအာငျမငလမမယလ႔ ေလးေလးနကနက ယၾကညၾကပါစ႔။ ကၽြနေတာ ေကာငးကးခမးသာအတြက ဘရားသခငထမာ ဆေတာငးရငး မတေဆြတ႔ အားလးက ကၽြနေတာ ခစခငေလးစားစြာ ႏႈတဆကခပါတယ’

လငကြနးသည သ႔စကားက တျခားလ အဓပၸာယေကာကမားမညက အလြနစးရမသည၊ အထးသျဖင သတငးစာေတြက တလြတေခာ ေဖာျပၾကမညက ပ၍ စးရမသည။ ‘ကပရ႕ လကရအေနအထားအရ စကားေျပာရမာေတာင ခပခကခကပ၊ လေတြက စကားလးတငးက သတထားၿပး မတသားၾကတယ၊ အေသးအဖြကေလးေတာင အမားခလ႔မရဘး’ ဟ၍ ၁၈၆၂ ခႏစက သေျပာဖးသည။ ၁၈၆၄ ခႏစကလညး ‘အားလးသၾကတအတငး ကပေျပာတာမနသမ ပႏပေဖာျပၾကတယ၊ ကပ အေျပာမားရင ကပန႔ ခငဗားတ႔ကသာ ထခကမာမဟတဘး၊ တငးျပညကပါ ထခကႏငတယ။ ဒါေၾကာင စကားမမားေအာင သတထားၿပး ေျပာသငတယ’ ဟ ေျပာခဖးသည။

လငကြနးသည သတငးစာဆရာမားႏင ဆကဆေရးမာ အျခားလေတြႏင ဆကဆေရးကသ႔ပင ေျပလညေခာေမြ႔သည။ သသည သတငးေထာကမားအားလညး လတငးလပင ဆကဆသည။ သတ႔က ေလးစားသည၊ အခြငသာလင သတ႔ႏင အာလာပသလာပ စကားေျပာသည၊ ရယရႊနးဖတရႊနးေျပာသည။ သ သမၼတ အေရြးခရသညေန႔က သတငးစာ ဆရာမားအား ျပးၿပး `က- ေမာငရငတ႔၊ ခငဗားတ႔ဒကၡကေတာ ခအခနကစၿပး ကနဆးသြားၿပ၊ ကပ ဒကၡကေတာ အခမ စၿပ´ ဟ ေျပာခသည။

လငကြနးသည သမၼတအျဖစျဖင အလြနထကျမကေသာ ဆကသြယေရးသမားေကာငး တစဥးျဖစသည။ ဘာစကားပေျပာေျပာ မေျပာခင စဥးစားၿပးေတာမ ေျပာသည။ ပထမႏင ဒတယအႀကမ ကမးသစၥာကနဆပြ မန႔ခြနးမား၊ ဂကတစဘတမန႔ခြနးႏင ေနာကဆးေျပာခေသာ မန႔ခြနးမားအပါအ၀င အေရးႀကးေသာ မန႔ခြနးအားလးက သတႏင ႀကတငျပငဆင ေရးသားၿပးေတာမ ဖတၾကားေျပာၾကားသည။

သသည သ႔အသက လေတြၾကားေအာင သကသကမသာ ေျပာျခငးမဟတ။ သ၏သေဘာထား ခယခကက လေတြဆ ဆကသြယေရာကရေအာင ေျပာၾကားျခငး ျဖစ၏။

လငကြနး၏ ထးျခားခကတစခမာ တစခနတညးတြင စကားျဖငေျပာသလ စာႏငလညး ေျပာျခငးျဖစသည။ သသည ဤနညးက အစဥအလာ ကစၥမားမာေရာ၊ အစဥအလာမဟတသည ကစၥမားမာပါ ကငသးသည။ ဥပမာ - ဗလခပႀကး ဂးဇကဟးကားႏင ေဆြးေႏြးမညဆလင သေျပာလေသာ အခကမားက မေဆြးေႏြးခငကပင ေပးစာအေနႏင ေရးထားသည။ ေဆြးေႏြးပြၿပးေသာအခါ ထစာက ဗလခပႀကးအား ေပးလကသည။ ပ၍ ျပညျပညစစ ျဖစေစခငေသာေၾကာင ျဖစသည။ သက သေျပာလရငး အဓပၸာယက တစလြ အဓပၸာယ ေကာကယမာက စးရမသည။ အျမငအာ႐ႏင အၾကားအာ႐ ႏစခေပါငးသည တစခတညးထကပ၍ ထေရာကသညဟ သက ယဆသည။ ဤနညးက ေရ႕ေနဘ၀ကပင သ ကငသးခသည။ ဤအေၾကာငးက သႏင ေရ႕ေနလပငနး စပတလပဖက ၀လဟနဒြနက ေအာကပါအတငး ေျပာျပသည။ `မစၥတာလငကြနးရ႕ ၀ါသနာက ဥပေဒ၊ ႏငငေရး၊ ကဗာ စသျဖင ဘာစာေပကပ ဖတဖတ စာအပတစအပ ဒါမမဟတ သတငးစာတစေစာငက ေကာကကငၿပး ဆဖာေပၚ၊ ကလားထငေပၚ လခလကတယ။ ၿပးေတာ အသအကယႀကးန႔ ဖတေတာတာပ။ သ အဒလ ဖတေတာ ကၽြနေတာအဖ႔ ေတာေတာ အေႏာငအယက ျဖစတယ။ ဘာျဖစလ႔ အသလ ဖတရတာလလ႔ ကၽြနေတာက ေမးေတာ “စာထက အယအဆက ကၽြနေတာက အာ႐ႏစမးန႔ ခစားယတာ၊ အသထြကဖတတအတြက ၾကားလညးၾကားရတယ၊ ျမငလညးျမငရတယ၊ အဒါေၾကာင အာ႐ႏစမးရတယ။ ကၽြနေတာ သေဘာမေပါကတာေတြက ပၿပး သေဘာေပါကလာတယ၊ ပၿပးမတမလာတယ” လ႔ သက ျပနေျပာတယ။ မၾကာမကာလအတြငး ေခတသစေခါငးေဆာငမႈ သေဘာတရားတြင ထေရာကေသာ ဆကသြယေရးက အေလးအနက ျပလာၾကသည။ ဂမး မဂၢရဂါဘနးစက သ႔စာအပတြင ` ေခါငးေဆာင၏ အေျခခအလပသည လမားအား သတ႔၏ ခစားခကက သတျပမရန သတ႔၏ ဆႏၵမနက သရရန၊ သတ႔၏

- 69 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

တနဖးက အဓပၸာယရရ ဖြငဆရန ေစေဆာေပးျခငးအားျဖင ရညရြယခက ျပည၀ေသာ လပရပဆသ႔ ေရ႕႐ႈေအာင ဆကသြယေပးဖ႔ျဖစသည´ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ လအငယာေကာကာ ကေတာ `လမားအား ေစေဆာႏငသည တစခတညးေသာ နညးလမးမာ သတ႔ႏင ဆကသြယျခငး ျဖစသည´ ဟ ဆသည။ ပတာစႏင ၾသစတငတ႔ကလညး သတ႔ေရးေသာ စာအပတြင `ထေရာကေသာ ဆကသြယေရးသည ကမၸဏ၏ သေဘာတရားက ရငသနေစျခငးျဖငသာမဟတ၊ မေ၀တနဖးသည တစဥးခငးစ၏ ေဆာငရြကခကက အကးသကေရာကႏငေၾကာငး အမႈထမးသစမားအား နားလည ေစျခငးျဖငလညး လမားအတြက တနဖးက ပေဖာေပးသည´ ဟ၍ ေရးသားထားသည။

သ႔ေသာလညး ဆကသြယေရးသည ေစေဆာျခငးႏင တနဖးေဖာေဆာငျခငးတ႔ထက ပ၍ ကယျပန႔သည။ ၀ါရငဘငးနစႏင ဘတနာနပစတ႔က သတ႔၏ စာအပတြင `ေခါငးေဆာငမားသည ယခငက မရငးလငးေသာ၊ မဖြငဆေသာ အရာမားက ရငးလငးဖြငဆျပသည။ ထ႔ေနာက အာ႐သစက စးစကေစရန နမတပမား၊ အလကၤာမားႏင စနမနာမားက ေဖာေဆာငၾကသည။ ဤသ႔ ျပလပျခငးျဖင သတ႔သည အသပညာက စစညးေပးၾကသည။ သ႔တညးမဟတ စနေခၚၾကသည။ အခပအားျဖင ေခါငးေဆာငမႈ၏ မရမျဖစ အဓက အဂၤါတစရပမာ အဖြ႔အစညး၀ငမားအတြက အဓပၸာယရေသာ အကးတရားက စစညးေပးႏငသည စြမးရညပငျဖစသည။ ဆကသြယေရးသည လမားအတြက အဓပၸာယရေသာ အကးတရားက ေဖာေဆာငေပးသည။ ယငးသည အဖြ႔အစညးတစခ၏ ပနးတငမားေနာကတြင ႀကးငယမဟ မညသညအပစကမဆ ညညၫြတၫြတ ဖနတးေပးႏငသည တစခတညးေသာ နညးလမး ျဖစသည´ ဟ၍ ေရးသားထားသည။

`ဘာက ေျပာတယဆသညထက ဘယလေျပာတယ ဆသညက ပ၍အေရးႀကးသည´ ဟေသာ ဆ႐းရသည။ ထအဆသည ေအဘရာဟငလငကြနး၏ ဆကသြယေရးစတငႏင ကကညသည။ လငကြနးသည စျပဆကသြယေရးသမား၏ အေျခခ အရညအခငးအျဖစ ကငသးရန ဘကစအသပညာက ျဖတထးဉာဏႏင ေစတနာတ႔ျဖင ေပါငးစပထားသည။

ယေန႔ေခတ ေခါငးေဆာငတ႔သည အထးသျဖင အလြယတက အေကာကအယ မားႏငသည ႐ႈပေထြးေသာ ဆကသြယမႈမားက ျပလပေသာအခါ လငကြနး၏ ႐းစငးေျဖာငတနးေသာ နညးလမးက အတယသငသည။ ဆကသြယေရးသမားသည ႐းသားျဖစငၿပး ရငးလငးျပတသားလင ဆကသြယမႈ မားသည ပ၍ အဆငေျပသည။ တစနညးဆေသာ မမ ရညရြယသညအတငးေျပာ၍ မမ ေျပာသညအတငး ရညရြယရနျဖစသည။

လငကြနးသည အျခားသမားအား စကားေျပာေသာအခါ မနကနညၫြတျခငးႏင ရငးလငး ျပတသားျခငးတ႔ျဖင အျခားသမား၏ ယၾကညမႈက ရယသည။ သ႔ေသာ အျခားသမားႏင ဆကသြယရာတြင စကားတစခတညးျဖငသာ ဆကသြယသညမဟတ၊ သ႔စကားထတြင သ႔လပရပ ေပၚလြငေနသည။ ေနာကလကငယသားမားအဖ႔ ေခါငးေဆာင၏ ႐ႈပေထြးေသာ ဆကသြယမႈက လကခ ရရျခငးေလာက စတဓာတကရတာ အျခားမရေတာ။ မာတမး၊ ေဆြးေႏြးခက၊ ေပးစာ၊ တယလဖနးျဖငေျပာျခငး စသညျဖင ဆကသြယေရး နညးလမးေတြ ဘယလပရရ၊ ထေရာကစြာ ဥးေဆာငႏငဖ႔ဆလင ေခါငးေဆာငသည ရငးလငး ျပတသားရမည။ မမ ေျပာလခကက ယၾကညစတခရမည။ ထ႔ေနာကတြငေတာ ပနးတင အေရာကသာ ေလာကပါေလေတာ။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • မမအဖြ႔အစညး၏ အာ၀ဇၨနးအေကာငးဆး စကားေျပာတတသ ျဖစပါေစ။

• လကတနးအေဟာအေျပာေကာငးျခငးသည လထပရသတ သေဘာကေစေသာ နညးလမးျဖစသည။

• စကားေျပာေနစဥ ကယဟနမရာ အမးမးက အသးျပပါ။

• လထပရသတေရ႕တြင စကားမေျပာမ ေျပာမညအေၾကာငးအရာက ေစစပေသခာစြာ ႀကတငျပငဆငပါ။

• မမ ေရးသညစာဟသမ ပႏပၿပးမသာ ေကနပပါ၊ မမ ေျပာသညစကားမနသမ ေျပာၿပးမသာ ေကနပပါ။

- 70 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

• ဘာစကားမ မေျပာဘ ေနသငသညကာလမားရသညက သတရပါ။ `ကၽြနေတာ ၿငမၿငမကေလးပ ေနပါရေစ´ ဟ ပရသတက ေျပာပါ။

• အမားေရ႕မာ စကားေျပာေနစဥ အမားမပါပါေစႏင။ အမားေျပာမလင မမကသာမဟတ၊ မမ၏ အဖြ႔အစညးကပါ ထခကေစႏငသည။

• စကားျဖငေျပာျခငးႏင စာျဖငေျပာျခငးက တစခါတစရ တြသးသငသည။ ဤနညးျဖင အာ႐ႏစခက ခစားရလမမည။ မမေရာ လကေအာကငယသားမားပါ ပ၍ သေဘာေပါကနားလညလာလမမည။

အခနး ( ၁၄ ) ပေျပာ၍ဆြေဆာင ‘ကပ ပ၀တေတြ သပၿပးေျပာတယလ႔ လေတြက ေျပာၾကတယ၊ အဒါ မနပါတယ၊ သာမနလေတြက အျခားနညးလမးထက ပေျပာတနညးလမးန႔ ပၿပး လြယလြယကက ဆြေဆာငႏငတယဆတာ ကပ အေတြ႔အၾကအရ သရခရပါတယ’

[မတေဆြတစဥးအား လငကြနးေျပာေသာစကား]

ေအဘရာဟငလငကြနးသည ထငရားေသာ စာေရးဆရာ ျဖစသလ ပရသတေရ႕တြင အေဟာအေျပာေကာငးသလညး ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး သသည ႏစဥးခငး စကားေျပာျခငးအတတက ပ၍ ကၽြမးကငသည။ သသည မညသညလစားမးႏငမဆ အဆငေျပေအာင စကားေျပာတတသည။ နာမညေကာ သပၸပညာရငႏငလညး ေျပာႏငသည။ ပါးနပေသာ ႏငငေရးသမားႏငလညး ေျပာႏငသည။ ယာေတာက လယသမားႏငလညး ေျပာႏငသည။ သသည ဟာသဉာဏ ရသည။ စကားေျပာလင ရယစရာ ပတပတစေတြက မၾကာခဏ ထညသးသည။ သက ယငးတ႔က ဆြေဆာငေရး လကနကအျဖစ သးျခငးျဖစသည။ သ႔အား မတတြနးႏင ၀လေရာ ခားတ႔၏ မးဆကတြင တကယ ဟာသပညာရငျဖစသည တစဥးတညးေသာ အေမရကန သမၼတအျဖစ အသအမတျပၾကသည။

လကဆစကားေျပာျခငးသည လငကြနး၏ အဓကဆြေဆာငေရးပစႏင အထေရာကဆး ေခါငးေဆာငမႈ စတငျဖစသည။ သသည လေတြႏင စကားေျပာျခငးက ႏစသကသည။ ထ႔ေၾကာင အမျဖေတာက လတငးအတြက တခါးဖြငထားသည။ မညသမဆ သႏငလာၿပး စကားေျပာႏငသည။ လငကြနးႏငေခတၿပင ရပတဘလစကန အထကလႊတေတာ အမတ (ေနာကပငး ျပညေထာငစ ဗလခပႀကး) ကားလ႐းစက အနာဂတ သမၼတေလာငးႏင ပထမဆးအႀကမ ေတြ႔ဆရပက ေအာကပါအတငး မတတမးတငခသည။ `ဘတာမ ရထားထြကလငထြကခငး ခရးသညေတြအၾကား ႐တ႐တသသ ျဖစသြားသညက ကၽြနေတာ သတျပမသည။ အရပရညရညႏင လတစေယာက ရထားတြထ ၀ငလာ၍ ခရးသည ေတာေတာမားမား ထငရာမ ႐တတရက ထကာ အဆပါပဂၢလ ပတပတလညတြင ႀကတႀကတတးေနၾကျခငး ျဖစ၏။ သ႔က ခရးသညေတြက `ဟယလ. . . အဘ၊ ေနေကာငးပါရ႕လား´ စသညျဖင တရငးတႏး ႏႈတဆကၾကသည။ သကလညး `မဂၤလာ ညေနခငးပါ . . . ဘင၊ ေနေကာငးတယေနာ . . . ဂး၊ ေတြ႔ရတာ ၀မးသာပါတယ . . .ဒစ စသညျဖင ရငးႏးစြာ ျပနလည တန႔ျပနသည။ သက ရယစရာေတြလညး ေျပာေနေသးသည။ သ႔ေသာ အသေတြ ဆညေနေသာေၾကာင ဘာေတြေျပာေနသညက ကၽြနေတာ နားမလညႏငပါ။ “အလ . . . လငကြနးပါလား” ဟ ကၽြနေတာအေဖာက ေျပာလကၿပးေနာက သလညး လအပထ တး၀ငသြားသည။ သက ကၽြနေတာက လငကြနးႏင မတဆကေပးသည။ လငကြနးက ကၽြနေတာ ယခမ ပထမဆးအႀကမ ျမငဖးျခငးျဖစ၏။ သက ကၽြနေတာအား မတေဟာငးေဆြေဟာငးပမာ လႈကလႈကလလ ေျပာဆဆကဆသည။ ထ႔ေနာက ကၽြနေတာတ႔ အတတကြ ထငၾကသည။ သ႔အသက ေတာေတာစးသည။ သ႔ေသာ နားေထာင၍ ေကာငးသည။ သ႔စကားႏင သ႔အမအရာကလညး ႐းသားသည။ ရကကးရကကနးမရ၊ ကြား၀င ဟနေဆာငမႈမရ။ မၾကာမတြငပင သ႔အား ကၽြနေတာတစသကလး သလာခသတစေယာက၊ အလြနရငးႏးေသာ မတေဆြတစေယာကဟ၍ ထငျမင လာမ၏။ သက ရယစရာ မတသားစရာ ပတပတစမား ၾကားညႇပ၍ ေျပာသည။ ယငးပတ ပတစမားသည သေျပာေနေသာ အေၾကာငးအရာႏင ဆေလာဟပစပသညအျပင ေပာရႊငစရာလညး ေကာငးသည၊ မတသားစရာလညး ေကာငးသည။ တကယေတာ လငကြနး ပေျပာသညက ကားလ႐းစတစေယာကတညးသာ ၾကားဖးသည မဟတ။ ကၽြႏပတ႔၏ ၁၆ ႀကမေျမာက သမၼတႏင ေတြ႔ဆဖးသ အားလးလလ ၾကားဖးၾကသည။ လငကြနးမာ

- 71 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ရယစရာေမာစရာ မတသားစရာ ပျပငေတြ အမားႀကးရသည။ သက ယငးပျပငေတြက အေၾကာငးအရာ အေျခအေနႏင ကကညဟပမေအာင အသးခသည။ ပေျပာျခငးသည လငကြနး၏ ဗဇပါ အရညအခငးျဖစ၏။ သသည ထအရညအခငးက သ႔ဖခငထမ အေမြခရရခသည။ လငကြနး၏ဖခင ေသာမတလငကြနးသည သ႔ေခတတြင အလြနပေျပာ ေကာငးသ ျဖစသည။ လငကြနးသည အလႏြ ကျပညနယတြင ေရ႕ေနလပခစဥက အားလပခနမား၌ မတေဆြအေပါငးအသငးမားႏင ၀ငးဖြ႔ စကားေျပာသည။ ပေျပာၿပငသည။ သညလႏင ပတပတစေတြ အမားႀကး ရလာချခငး ျဖစ၏။ လငကြနး၏ ဟာသဉာဏသည လေတြက သ႔ဘကပါေအာင ဆြေဆာငစညး႐းရာတြင သ၏ အဓက အရညအခငးတစရပ ျဖစသည။ သသည ယငး၏ အကးသကေရာကမႈက သသညအေလာက အေကာငးဆး အသးခသည။ ဟာသဉာဏသည သ႔အား ႏငငေရးအရ ျပညသမား၏ စြလမးမႈက ရေစခသည။ ျပညသေတြက သ၏ ျဖတထးဉာဏႏင ဟာသဉာဏပါေသာ ပျပငေတြက အလြနႏစသက ၾကသည။ ထ႔ေၾကာင သ၏ ဟာသပတပတစမားက သအသကထငရားရစဥကပင စာအပအျဖစ ပႏပထတေ၀ခၾကသည။ သကယတင ဘယေတာမ မၾကားဖးေသာ ပျပငမားကပင သ႔ပျပငအျဖစ ထညသြငးထတေ၀ခၾကသညအထ ျဖစ၏။ သမၼတဘ၀က လငကြနး၏ ပေျပာ၀ါသနာသည ဒ႑ာရတစခသဖြယ မတတမး၀ငခသည။ အဘယမ ထငေပၚေကာၾကားသနညးဆလင သ၏ ပေျပာ၀ါသနာပါျခငးႏင ပတသက၍ ေပာရႊငစရာ ျပကလးကေလးမား ေပၚထြကလာသညအထ ျဖစ၏။ သ အလြနႏစသကစြာ ေျပာျပေလရေသာ ျပကလး တစခမာ ရထားေပၚတြင စကားေျပာေနၾကေသာ မနးမႏစေယာကအေၾကာငး ျဖစသည။ ပထမ မနးမ ။ ။ ကၽြနမကေတာ အခေရြးေကာကပြမာ ဂကဖာဆင အႏငရလမမယ ထငတာပ။ ဒတယမနးမ။ ။ ဘာျဖစလ႔ အသလ ထငရတာလ။ ပထမ မနးမ။ ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ဂကဖာဆငက ဘာသာေရး ကငး႐ႈငးတာကး။ ဒတယမနးမ။ ။ ဒါဆ လငကြနးလညး ဘာသာေရးကငး႐ႈငးတာပ။ ပထမ မနးမ။ ။ ဟတပါတယ၊ ဒါေပမ လငကြနးက ဘရားသခငက ယမာမဟတဘး၊

သရယစရာျပကလးထတေနတာလ႔ပ ထငလမမယ။ သမၼတလငကြနးသည ရယစရာဟာသမားက စတပနးကယပနး ေျဖစရာလကနက အျဖစလညး အသးျပသည။ ျပညတြငးစစႀကးအတြငး သမၼတျဖစလာသတစဥး၏ တာ၀နႏင ဒကၡက မနးဆ၍သႏငသည။ တကပြတြင အသကေပါငးမားစြာ ဆး႐ႈးသြားေၾကာငး ၾကားရတငး သ႔အဖ႔ ရငနငေအာင ခစားရသည။ ဟာသျပကလးမားသည ယငးဒကၡက ခဏတာ ေျပေပာကေစသည။ တစခါက မတေဆြတစဥးအား ‘အမနအတငးေျပာရရင တကယေျပာငေျမာကတ ဟာသျပကလးတစခဟာ တကယေကာငးတ ၀စက အရကတစခြကက ေသာကလကရသလပ ဘ၀သစ ေရာကသြားသလ ထငရတယ။ ရယေမာျခငးဟာ ကယစတႏစပါး ကမးမာခမးသာေရးအတြက ေဆးေကာငးတစခြကပလ႔ ကပယၾကညတယ’ ဟ၍ သက ေျပာခဖးသည။ ေနာကတစႀကမတြငလညး ‘ကပ ငခငလ႔ ရယတယ၊ အဒါပ၊ အဒါပ’ ဟ၍ ေျပာဖးသည။ လငကြနးသည သမၼတျဖစလာၿပးေနာက ရယစရာပတပတစမားက ေပာရႊငစရာအတြက သကသကထက ရညရြယခကအတြက ပ၍ အသးခသည။ သသည ယငးတ႔က အလပကစၥႏင ပတသက၍ တငျပခကတစရပက အားျဖညရန အမားအားျဖင အသးခသညဟ သ႔လကေထာကတစဥးက ေျပာသည။ ေခါငးေဆာငမႈ ပညာရပႏငပတသက၍ ေနာကဆး သေတသနျပခကမားကလညး ယငးအခကက လကခသည။ ပတပတစမားသည ေစေဆာေရးလကနကေကာငးမား ျဖစသညအတငး လကေအာကငယသားတ႔အၾကား သစၥာရျခငး၊ စတအငအားထကသနျခငးႏင တာ၀နယလျခငးတ႔က ဖနတးေပးႏငသည။ ပတာစႏင ၾသစတငတ႔က သတ႔၏စာအပတြင ‘ေခါငးေဆာငမႈမနသမ သ႐ပျပ လပငနးခညးျဖစသည။ လသားမားသည အခကအလက တစပတစေခါငးႀကးျဖင အျဖစအပက ဇာတလမးမားျဖငသာ ဆငျခငစဥးစားၾကသည။ ယငးတ႔သည ကၽြႏပတ႔အား သငျပသည။ ကၽြႏပတ႔သည စျပနမနာမား၊ တနဖးမား၊ ေစေဆာမႈမားႏင တာ၀နယလမႈမားက အေလးထားလင ဇာတလမးမားႏင ဒ႑ာရမား၏ အခနးက႑က အေလးထားရလမမည’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ လငကြနးသည ပေျပာျခငးက အထးအေလးအနကထားေၾကာငး အထးေျပာစရာ မလေတာ။ သသည ပတပတစမားက ထေရာကစြာ အသးျပျခငးသည သ၏ မဟာဗဟာတစရပျဖစေၾကာငး သသာသည။ တစခါက သေျပာခဖးသည။

- 72 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

‘ကပက ပေျပာဆရာဆၿပး လေတြက ေျပာၾကတယ တကယကေတာ အဒနာမညန႔ ကပန႔ မတနပါဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ကပစတ၀ငစားတာက ပျပငမဟတဘး၊ ကပစတ၀ငစားတာက ပျပငရ႕ ရညရြယခက၊ ပျပငရ႕ အကးသကေရာကမႈ။ ကပဟာ မၾကာခဏဆသလ တျခားလေတြရ႕ ရညလားၿပး အကးမရတ ေဆြးေႏြးခကေတြကျဖစေစ၊ ကပရ႕ ႀကးစားပမးစား ေျဖရငးခကေတြကျဖစေစ ေရာငရား ခငတအခါ ပတပတစကေလးေတြက အသးျပတယ။ အလားတပ ကန႔ကြကျငငးဆခကေတြ ဒါမမဟတ ျပစတငေ၀ဖနခကေတြကလညး သငေလာတ ပတပတစကေလးေတြန႔ တ႔ျပနေျဖရငးတယ။ အဒလလပတ အတြက ခရတသလညး မနာဘး၊ ကယရညရြယခကလညး ေအာငျမငတယ။ တကယဆရင ကပဟာ ပေျပာဆရာ မဟတပါဘး၊ ဒါေပမ ေခာဆေၾကာင စကလညပတမႈ ေခာေမြ႔သလ ပတပတစ ကေလးေတြေၾကာင ကပအဖ႔ စတ၀မးကြျပားမႈေတြန႔ စတပကစရာေတြက အမားႀကး သကသာရာရခတယ’ လငကြနးသည အစးရအဖြ႔၀င ၀နႀကးမားႏင အေရးႀကးေသာ မ၀ါဒကစၥမား သ႔မဟတ အျခားတငးေရးျပညရာ ကစၥမားက ေဆြးေႏြးရာတြငလညး အကးရလဒအတြက လအပလင လအပသလ ပတပတစမားက သးသည။ (အျခားအခနမားတြငမ ေပာရႊငမႈအတြကသာသးသည။) သာဓကျဖစရပ တစခသည လငကြနးက ‘ေငြ၀ယကၽြန လြတၿငမးခမးသာခြင ေၾကညာစာတမး’ မၾကမးက အစးရအဖြ႔သ႔ တငျပစဥက ေပၚေပါကခသည။ ယငးမၾကမးက သဖတျပၿပးေသာအခါ ဘ႑ာေရး၀နႀကး ေခ႕စက ျပငဆငလေသာ အခကအခ႕က တငျပသည။ ဤတြင အျခား၀နႀကးေတြ အားလးကလညး သတ႔ျပငလေသာ အခကမားက အသးသးတငျပၾကသည။ ထအခါ လငကြနးက ေအာကပါပတပတစကေလးက ေျပာျပေလသည။ ‘လႀကးမငးမားခငဗား . . . ကပ ပျပငကေလးတစခက သြားၿပး သတရမပါတယ။ ပျပငကေလးက ဒလပါ။ လတစေယာက ခရးေ၀းထြကသြားၿပး အမကျပနေရာကလာတအခါ သ႔ရ႕ ျခလပသားတစေယာကက ခရးေရာကမဆက ဘယလဆးေျပာသလဆေတာ “ဆရာႀကးခငဗား . . . ၀ကသားေပါကကေလးေတြ အားလး ေသကနၾကၿပ၊ ၀ကမႀကးကလညး ေသသြားၿပ၊ ဒါေပမ ကၽြနေတာက ဒါေတြအားလး တစၿပငတညး ေျပာဖ႔ မရညရြယပါဘး” တ’ လငကြနးသည စကားေျပာရာတြငျဖစေစ၊ စာေရးရာတြငျဖစေစ အလကၤာမားႏင စကားလးမား

ကလညး အခါအားေလာစြာ တထြငေျပာတတသည။ ဥပမာ ‘ကပတ႔ ျဖတေကာရတ မးလလမးခရး’ ၊ ‘လ႕၀ကဆနးၾကယေသာ မတဉာဏႀကးမင’ ၊ ‘ႏစျခမးကြေသာအမ တာရညမခင’ စသညတ႔ျဖစသည။ လငကြနးႏင ပတသက၍ ထးျခားသည ဆန႔ကငဘက အလတစရပကေတာ တစဖကတြင ေတာသ ေတာငသားေတြ ဟားတကရယရသည ဟာသျပကလးေတြ ထတတတသလ အျခားတစဖက တြငလညး အေမရကနစာေပသမငးတြင ဂႏ၀ငတငရသည ‘ဂတတစဘတမန႔ခြနး’ ကလညး ေျပာငေျမာက စြာ ေရးသားႏငျခငး ျဖစသည။ ေနာကလကငယသားမားအား လႈေဆာစညး႐းႏငေသာ စြမးရညသည ထေရာကစြာ ဆကသြယ ႏငသည အရညအခငးေပၚတြင လး၀တညသညဟေသာ အခကက ေခါငးေဆာငတငး သတရ သငသည။ စးပြားေရးအဖြ႔အစညးမားတြင အလြတစကားေျပာျခငးသည မန႔ခြနးေျပာျခငးထက ပ၍အေရးႀကးသည။ ယငးသည လကေတြ႔လပကငေနသ တစဥးခငးႏင တက႐ကထေတြ႔ ဆကသြယ ေပးသည။ အမႈထမး တစေယာကႏင သ႔မဟတ ႏစေယာကႏင အလြတသေဘာ စကားစျမည ေျပာျခငးျဖင ေခါငးေဆာငအဖ႔ လကေအာကငယသားမား၏ သမေမြ႔ေသာ၊ သႏငခေသာ စတေနစတထားႏင ခစားခကမားက သခြငရ ႏငသည။ သစၥာရမႈကလညး အျခားနညးထက ဤနညးျဖင ပ၍ ရရႏငသည။ (လငယဘ၀ လငကြနးကသ႔) အ႔ပနးခစားတတေသာ၊ ရကတတေသာ ေခါငးေဆာငမားသည ယငးအကငက မျဖစျဖစေအာင ေဖာကဖကပစရမည။ ေခါငးေဆာငသည မမ ေျပာလခကက တစဖကသား ရငးလငးစြာ နားလညေအာင ေျပာတတရမည။ ကယကယက ယၾကညရမည။ မမ၏ လကေအာက ငယသားမားအား အေရးထားလင ထတေဖာေျပာျပရန ႏႈတဆတမေနသင။ လကေအာကငယသားမားသည မမတ႔၏ ေခါငးေဆာငႏင စကားေျပာခြငရရန လလားၾကသည။ ထ႔ထကပ၍ အလြနေတာငတၾကသည။ ထ႔ေၾကာငလညး အေမရကနသမၼတ ဖရနကလင႐စဗ၏ ‘မးဖေဘးစကား၀ငး’ အလြနေအာငျမငချခငး ျဖစသည။ ေရဒယမတစဆင ေပၚထြကလာေသာ ႐စဗ၏ စကားသက သနးေပါငးမားစြာေသာ ျပညသေတြက စတ၀ငစားစြာ နားဆငခၾကသည။ ၎တ႔အနက အမားစကဆလင မမတ႔၏ တ႔ျပနေျပာၾကားသကလညး သမၼတႀကးအား ၾကားေစခငၾကေပလမမည။

- 73 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • လပဂၢလတစဥးဥးႏင ေတြ႔ဆေသာအခါ ကယအဖ႔ေရာ၊ သ႔အဖ႔ပါ မႏစၿမ႕စရာခစားခကမး မကနရစ ေစရန ႀကးစားပါ။

• စကားေျပာေသာအခါ ပငကသဘာ၀အတငး ႐းသားစြာေျပာပါ၊ မ၀င၀ါပါႏင၊ အထကစးေလသ မပါပါ ေစႏင။ မမအား သတ႔တစသကလး သကၽြမးလာချခငးျဖစသညဟ၍ လေတြထငမတကနရစပါေစ။

• လေတြက မမဘကပါေအာင ဆြေဆာငရာတြင ဟာသဉာဏသည အဓကအေရးပါေသာ အဂၤါတစရပ ျဖစသည ဟေသာ အခကက မေမပါႏင။

• ရယေမာျခငးသည ကယစတႏစပါး ကနးမာခမးသာေစႏငေသာ ေဆးစြမးေကာငးျဖစသည။

• ရယစရာ ပတပတစမားျဖင လေတြက ကယဘကပါေအာင ဆြေဆာငလင ပ၍ ထေရာကသည။

• အျခားသမား၏ ေလေၾကာရည အကးမ ေဆြးေႏြးခကမားကျဖစေစ၊ မမ၏ ႀကးစားပမးစား ရငးလငး ခကမားကျဖစေစ ဆေလာေလာကပတေသာ ပတပတစကေလးျဖင ေရာငရားႏငသည။

• လကေအာကငယသားမားႏင အလြတသေဘာ စကားလကဆ ေျပာျခငးျဖင သစၥာရမႈက ပ၍ ရရႏငသည။

အခနး ( ၁၅ ) အၿမရငးေအာင အၿမႀကးစား ‘အမးသားလြတလပေရးအတြက တကပြ၀ငေနရတၾကားက လတငးအတြက၊ အခနတငးအတြက အသး၀ငတ အမနတရားတစရပက တညတညၿငမၿငမ၊ စးစးစကစက၊ စြမးစြမးတမ ေဖာေဆာငေပးႏငခတ ဂကဖာဆငကသာလင လး၀ဥ ဂဏတငသငပါတယ’

[လငကြနး၏ လငယဘ၀ စျပေခါငးေဆာင ျဖစခေသာ ေသာမတဂကဖာဆင၏ ေမြးေန႔အထမးအမတ ဂဏျပပြတြင ေဘာစတနၿမ႕၌ လငကြနးေျပာၾကားေသာ မန႔ခြနးမ (ဧၿပ၊ ၆၊ ၁၈၅၉)]

ပထမဥးဆး အဘဓာနက ‘ေခါငးေဆာင’ ဟေသာ ေ၀ါဟာရက ‘သစပင၏ မလအတက၊ သကရ႐ပမားအား သကရငႀကးထြားေစေသာ ပငမေသြးလႊတေၾကာ’ ဟ၍ အဓပၸာယ ဖြငဆသည။ ထနညးတစြာပင စးပြားေရးလပငနးမား၏ ေအာငျမငမႈ၊ မေအာငျမငမႈသည ေခါငးေဆာငလပသမားက ကမၸဏ၏အျမငက အမႈထမးမား ရငးလငးစြာ သေဘာေပါကနားလညေအာင ဆကသြယေပးႏငမႈ၊ မေပးႏငမႈအေပၚတြင တညသည။ မနေနဂာ တစေယာကသည အျခားသမားအား ဘယလၾသဇာ သကေရာကမႈရသလ ဟေသာ အခကသည သကဆငရာ ဌာန၊ ေဒသႏင ကမၸဏတစခလး၏ သကရငရပတညေရးက ျပ႒ာနးသည။ ေခါငးေဆာင (သ႔မဟတ) အႀကးအကအား သာမန မနေနဂာအျဖစမ ခြျခားေသာ အဓက အခကတစခကမာ ‘အျမင’ ျဖစ၏။ နာမညေကာ စမခန႔ခြမႈ ကမးျပဆရာမား ျဖစၾကေသာ တြမပတာစႏင နနစၾသစတငတ႔က ‘အျမငကသငျပရန’ ေဆာၾသၾကသည။ သတ႔၏ စာအပတြင ‘အာ႐စကမႈ၊ သေကၤတမားႏင အႏပညာတ႔သည ေခါငးေဆာငမႈ၏ အေျခခအဂၤါရပမားျဖစသည။ . . . ေခါငးေဆာငသည မမ ေရး႐ႈသြားေနေသာ ဥးတညရာက သရမည။ ထအရာက ရငးလငးတကစြာ ရငးျပႏငရမည။ ထအရာက တျမတတႏး တြယတာရမည။ ထအရာအားလးသည အျမငက ျဖညစြကေပးသည။ ကမၸဏႏင အမႈထမးမား ဥးတညသြားေနေသာ ပနးတငကလညးေကာငး၊ ယငးအတြက ဘာေၾကာင ဂဏယထကသညဟေသာ အခကကလညးေကာငး ရငးလငးတကစြာ ေျပာျပႏငရမည’ ဟ၍ ေရးသားထားသည။ ထေရာကေသာ အျမငမားသည ဆြေဆာငမႈရသညဟ တြမပတာစက ဆသည။ ယငးတ႔သည အေကာငးဆးျဖစရန ရညမနးသည၊ အခနကာလ၏ စမးသပမႈက ခႏငရညရသည၊ တညၿမသည။ သ႔ေသာ အေလာအတငးရသည။ ထ႔ျပင ထေရာကေသာ အျမငသည လေတြက လႊမးမးသည။ အတတကာလတြင အျမစတြယသလ အနာဂတကာလ အတြကလညး ျပငဆငသည။ လငကြနးသည ျပညတြငးစစကာလအတြငး မန႔ခြနးမား၊ ေရးသားခကမားႏင လကဆ စကားေျပာျခငးမားျဖင အေမရကနႏငင၏ ‘အျမငတစခ’ က ၫႊနျပသငၾကားခသည။ အေမရကန သမငးစဥ တစေလာကမာ အၿပငမရခေသာ အေျခအေန တစရပပငျဖစ၏။ လငကြနးသည ထအခန ထကာလတြင တငးျပညအတြက လအပခကက အတအက ေဖာေဆာငေပးခသည။ ယငးမာ တငးျပည၏ ဥးတညခကႏင ျပညတြငးစစတြင ျပညေထာငစ၀ါဒတ႔၏ တရားမတျခငးက ရငးလငးတကစြာ ေဖာထတႏငျခငးျဖစ၏။ အခပအားျဖင လငကြနးသည အေျခခကေသာ ေခါငးေဆာငမႈက ေပးခသည။ သသည ဘယေနရာပ

- 74 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

သြားသြား တငးျပညက တညေဆာကထားေသာ အေျခခသေဘာတရားမားက အခြငသာတငး ထတေဖာ ေျပာဆခသည။ လတငး သတရေနေအာင ႏႈးေဆာခသည။ သ႔အျမငသည ႐း႐းကေလးျဖစသည။ ယငးအျမငက သ မၾကာခဏ ေဟာေျပာသည။ ထအျမငသည တငးျပညကခစသည၊ ျမငျမတသည။ ဂဏသကၡာ၊ တနဖးႏငျမငမားေသာ စနမနာမားျဖင ျပညစသည။ ထ႔ျပင အေရးအႀကးဆးအခကမာ ထအျမငသည ျပညသႏင ေႏာငႀကးသြယထားျခငး ျဖစသည။ ထအျမငသည လငကြနးအား သာမနျပညသမားႏင ဆကစပထားေသာ အခငမာဆး ေႏာငႀကးျဖစသည။ ‘အေရးအႀကးဆးကေတာ ဒႏငငက ျပညသေတြကသာ လြတလပခြင ေပးဖ႔မဟတ၊ အနာဂတကာလမာ တစကမာၻလးက လြတလပခြင ေပးဖ႔ျဖစတယ။ လသားအားလးရ႕ ပခးေပၚက ၀နထပ၀နပးႀကးက ဆြခၿပး လသားအားလး တညတ အခြငအေရးေတြ ခစားႏငဖ႔ျဖစတယ’ ဟ သကဆသည။ လငကြနးသည သ၏အျမငက မဟာဗဟာကစြာ ရညရြယခကႏင ထတေဖာချခငး ျဖစသည။ ယငးအျမငသည သ၏ေခါငးေဆာငမႈ သေဘာတရားႏင သဘာ၀ကစြာ ကကညသည။ ထေရာကေသာ အျမငႏင စညး႐းေရးသေဘာတရားမားက ျပညသလထအေပၚ အတငး႐ကသြငး၍ ဘယေတာမ မရႏင။ ဆြေဆာငစညး႐းျခငးျဖငသာလင ျပညသမားအား လႈပရားေစႏင၏။ ျပညသေတြက ယငးတ႔က ၾကညျဖႏစၿခကစြာ လကခရမည။ ထအခါ စတအားထကသနစြာ၊ တာ၀နသစြာ၊ ဂဏယစြာ လပေဆာင လာၾကလမမည။ ထ႔ျပင မနကနစြာ လကခေသာအျမငသည ဆနးသစတထြငျခငး၊ စြန႔စားလပကငျခငး၊ နာချခငးႏင တာ၀နယျခငးတ႔က ေဖာေဆာငေပးႏငသည။ သတ႔ထမ ဘာကေမာလငေၾကာငးႏင အဖြ႔အစညးအေနျဖင ဘာကရညမနးေၾကာငးက လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငသမား သေဘာေပါကလင ေအာကပငး အဆငအေပၚ အေရးႀကးေသာ ဆးျဖတခကခမတရန လြယကလာ လမမည။ ဤသ႔ျဖင အကးရလဒႏင တးတကမႈမား ဆကတကေပၚထြကလာေသာ အေနအထားက ဖနတးႏငလမမည။ လငကြနးသည သ၏ ကယပငမျဖစေသာ ‘လညလညေခါငးေဆာငမႈ’ ျဖင သ႔အျမငက ျဖန႔ခပါသည။ ေရဒယႏင ႐ပျမငသၾကား မေပၚေသးေသာေခတတြင သ၏ လထဆကသြယေရးလပရပ ေအာငျမငမႈရရခသညမာ ထးျခားေသာ စြမးေဆာငမႈတစရပ ျဖစသည။ ဥပမာ - ၁၈၆၄ ခႏစ ေရြးေကာကပြ ကာလတြင လငကြနးသည စစပနးေနေသာ စစသညမားအား အားေပးစကားေျပာၾကားရန စစေျမျပငသ႔

သြားေရာကခသည။ စစသညမားအား သမၼတက ေသာလညးေကာငး၊ တငးျပညက ေသာလညးေကာငး ဘယေတာမ မေမဆသညက စစသညမား သေစခငသည။

ထ႔ျပင သတ႔တကခကေနျခငးသည အေရးႀကးေသာ အလပျဖစသည ဟေသာ အခကကလညး သေစခငသည။ ထ႔ေၾကာင သက ၁၆၆ အဟငယတပရငး စစသညမားအား ေျပာၾကားသညမာ -

‘ဒႀကးကယ လြတလပတ အစးရဟာ ကပတ႔တစသကလး ကပတ႔အကးက သယပး ေနမယဆတာ ကပတ႔ရ႕ သားသမး ေျမးျမစေတြသေအာင ဒေန႔မာသာမဟတ၊ လာမယ အနာဂတ ကာလေတြ အားလးမာလညး အၿမတမး ေျပာျပေနၾကရလမမယ။ ဒအခကက ကပအတြကသာမဟတ၊ ရေဘာတ႔ အားလးအတြကပါ အၿမတမး သတရေနၾကပါလ႔ ကပေတာငးပနပါတယ။ ကပဟာ အမျဖေတာႀကးမာ ခဏတာလာေနရတာပါ။ ကပအေဖရ႕ သားသမးေတြလပ ရေဘာတ႔ရ႕ သားသမးေတြလညး ဒေနရာကလာၾကညႏငပါတယ။ ဒလြတလပတ အစးရအဖြ႔ကယစား ရေဘာတ႔ အသးသးဟာ တရားတ တကပြက ဇြလ႔လ၊ ႀကးစားမႈ၊ အသဉာဏေတြန႔ ဆငႏႊေနၾကပါတယ။ ရေဘာတ႔အားလး ဘ၀တကပြမာ တညတအခြငအေရးေတြ ရၾကပါလမမယ။ . . . ႏငငေတာဟာ တနဖးရတ အလပအတြက တကပြ၀ငေနပါတယ . . .’

လငကြနးသည သမၼတသကတမး ေလးႏစကာလတစေလာကလး သ႔အျမငက ေဟာေျပာ ခသည။ သက ေငြ၀ယကၽြနမား အပါအ၀င ျပညသအားလးတြက ညမေရး၊ လြတလပေရးႏင လေနမႈ အဆငအတနး ျမငမားေရးတ႔က ေဖာၫႊနးခသည။ ယငးတ႔သည ျပညသတ႔၏ ေမြးရာပါ အခြငအေရးႀက းျဖစသည။ ယငးတ႔က အနာဂတမးဆကမားအတြက ကာကြယၾကရမည၊ ထနးသမးၾကရမညဟ သကေျပာသည။ ႏငငေခါငးေဆာင၏ ပါးစပမထြကလာေသာ ဤစကားမားသည ျပညတြငးစစအတြငးက စစသညမားအား စတဓာတတကကြေစခသည။ သတ႔က လငကြနးက ႐ေသၾကသည၊ ယၾကညၾကသည၊ ေသာငးေသာငးျဖျဖ ႀကဆၾကသည။ သ႔အား ယငးသ႔ ေလးစားခစခငၾကျခငးမာ သ၏ ‘သာမနလ႐ပပလႊာ’ ေၾကာငလညးျဖစသည။ သသည ဆငးရပငပနးစြာ ေမြးဖြားႀကးျပငးလာခရသည။ သသည အနမဆးအဆငမ

- 75 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

အျမငဆးအဆငသ႔ တကလာခသျဖစသည။ သစလးအမမ အမျဖေတာသ႔ ေရာကလာခသျဖစသည။ သ႔ေသာ သသည ဘ၀မေမ၊ သာမနျပညသတ႔ႏင တစသားတညး ေနႏငေအာင ႀကးစားသည။ သာမနျပညသေတြ နားလညေသာစကားက ေျပာသည။ ဤအခကက သႏင ေရ႕ေနလပငနးစပတလပဖက ၀လစဟနဒြနအား တစခါက ေျပာခဖးေသာ စကားျဖင သသာသည။

‘ဘလ . . . သပအျမငႀကးက မပစပါန႔၊ နမနမခနပါ၊ ခငဗားက သာမနလေတြ နားလညလာလမမယ။ ခငဗားက သတ႔ဆ ေရာကခငတယမဟတလား။ ပညာတတေတြကေတာ ခငဗား ဘယလေျပာေျပာ နားလညၾကမာပ။ ခငဗားက သပၿပးအျမငကခနရင ခငဗားအယအဆေတြဟာ သာမနျပညသေတြရ႕ ေခါငးေပၚက ေကာသြားလမမယ၊ ခငဗား မထခငတလေတြကသာ ထလမမယ’ လငကြနးသည ျပညတြငးစစကာလ ေလးႏစတာအတြငး သ၏ အျမငက အႏစသာရ မပကေအာင ထပတလလ ေဟာေျပာခသည။ အေရာငတင ဆနးသစခသည။ ဤအခကသညပင လငကြနး၏ အႀကးကယဆး ေစေဆာငစညး႐းမႈ ပစျဖစသည။ အခနကာလ ၾကာေညာငးလာသညႏငအမ တနဖးေတြ၊ ႀကးစားလစတေတြ ကဆငးလာေသာအခါ ေခါငးေဆာငသည ျပနလညဆနးသစျခငးက အစဥမျပတ ျပလပရသည။ လငကြနး၏ကစၥတြင ေငြ၀ယကၽြနစနစ တကဖကေရးသည ကမာၻဥးအစ ျပနာႀကးျဖစသည။ ျပညတြငးစစသည ဆယစႏစေပါငးမားစြာက ပဋပကၡအထပအပးႀကး ျဖစသည။ ထအခနသည တနဖးေဟာငးမားက တနဖးသစလပရမည အခနျဖစသည။ လငကြနးသည ဤအလပက မဟာဗဟာကစြာ အေကာငအထညေဖာခသည။ သသည ‘လြတလပေရးေၾကညာစာတမး’ က ျပနလညရငသနေစၿပး ‘အေျခခဖြ႔စညးပဥပေဒ’ က အေရာငတငခသည။ ‘အေမရကနေတာလနေရး’ ၿပးဆးကတညးက မျမငခရေသာ တငးျပည၏ ဂဏသကၡာႏင မးခစစတဓာတက ျပနလညေဖာထတခသည။ အေမရကနဘ၀၏ တနဖးေဟာငးမားက ေဖာထတၿပး အေမရကနျပညေထာငစႀကးက ဘာေၾကာင တညေထာငခရေၾကာငး ျပညသတငး သေစခသည။

ျပနလညဆနးသစမႈက ျပရာတြင လငကြနးသည ‘အတတ’ ကလညး ျပနၾကညသည။ ‘ပစၥပၸန’ ကလညး သးသပသည၊ ၿပးေတာ ယငးႏစခစလးက ‘အနာဂတ’ ႏင ဆကစပေပးသည။ ဤအခကက

ကမာၻေကာ ‘ဂတတစဘတမန႔ခြနး’ ျဖင သသာႏငသည။ ယငးမန႔ခြနးက ၁၈၆၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ ၉ ရကေန႔တြင ‘ဂတစတဘတ အမးသားသသာန’ ၌ ေျပာၾကားခသည။

အတတ လြနေလၿပးတ ႏစေပါငး ၈၇ ႏစတနးက ကပတ႔ရ႕ တငးျပညတညေထာင ဖခငမားဟာ ဒအေမရကတကက ေရာကရလာၾကၿပး လြတလပမႈ ၀မးၾကာတကမာ သေႏၶတညတ ႏငငသစက တညေထာငခၾကတယ။ လသားအားလး အခြငအေရးတ ေမြးဖြားလာခၾကတယလ႔ ေကြးေၾကာခၾကတယ။ ပစၥပၸန အခအခနမာေတာ ကပတ႔ဟာ ျပညတြငးစစႀကးက ဆငႏႊေနၾကတယ။ အဒလျဖစေပၚလာတ အဒႏငင ဒါမမဟတ ဘယႏငငမဆ တာရညတညၿမႏငပါမလား ဆတာက အစမးသပခေနပါတယ။ ကပတ႔ဟာ ဒစစပြရ႕ႀကးမားတ စစေျမျပငမာ ေတြ႔ဆၾကတယ။ ကပတ႔ဟာ ႏငငေတာ တညၿမေရးအတြက အသကေပးသြားၾကတ ရေဘာေတြအတြက ေနာကဆးနားခရာအျဖစန႔ အဒစစေျမျပငရ႕ တစေနရာက ရညၫႊနးဖ႔ ေရာကရလာၾကတယ။ ကပတ႔ ဒလျပလပတာဟာ အလြနဆေလာေလာကပတပါတယ။ ျပနလညဆနးသစျခငး သ႔ေပမ . . . ကယျပန႔တ အဓပၸာယန႔ ဆရငေတာ ကပတ႔ဟာ ဒေျမျပငႀကးက မရညၫႊနးႏငပါဘး၊ အထြတအျမတ မထားႏငပါဘး။ ဒေနရာမာ တကပြ၀ငခၾကတ သကရထငရား သရေကာငးေတြန႔ ကဆးသြားတ သရေကာငးေတြကသာ ဒေျမျပငႀကးက အထြတအျမတအျဖစ ဂဏတငခတာ ျဖစပါတယ။ ကပတ႔ရ႕ ခ႕ငတအငအားန႔ ျဖညစြကလ႔လညး မရႏငပါဘး၊ ေလာနညး ေအာငလညး မလပႏငပါဘး။ ဒေနရာမာ ကပတ႔ေျပာဆတ စကားက ကမာၻသကမာၻသားေတြက အနညးငယမသာ မတသားမပါလမမယ။ ဒါမမဟတ ကာလၾကာေတာ ေမသြားၾကပါလမမယ။ သ႔ေပမ ဒေနရာမာ သရေကာငးေတြ လပခၾကတ အလပကေတာ ဘယေတာမ ေမႏငၾကမာ မဟတပါဘး။ အသကရငေနတ ကပတ႔အေနန႔ သရေကာငးေတြ အသကစြန႔ၿပး ေဆာငရြကခတ၊ မၿပးဆးေသးတ

- 76 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ျမငျမတတ လပငနးႀကးကသာ ရညၫႊနးၾကရမာ ျဖစပါတယ။ ကပတ႔အေနန႔ ကပတ႔ေရ႕မာ ကနခတ ႀကးမားလတ အလပတာ၀နေတြကသာ ရညၫႊနးၾကရမာ ျဖစပါတယ။ ဂဏရစြာ ေသသြားၾကတ သရေကာငးေတြ ယၾကညခကအျပညန႔ ေနာကဆးလပေဆာငသြားၾကတ လပငနးႀကးက ရညၫႊနးၾကရမာ ျဖစပါတယ။ ေသသြားၾကတ ပဂၢလေတြဟာ အခညးႏး ေသသြားၾကတာ မဟတပါဘး။ ဘရားသခင ေစာငေရာကေတာမတ ဒႏငငဟာ လြတလပျခငးအသစက ေမြးဖြားပါလမမယ။

လငကြနးေဖာေဆာငေသာ ဆနးသစသည အေမရကနအျမငသည ႐ပပငးဆငရာ ျဖညတင းအငအားႀကး တစရပျဖစသည။ ထအငအားသည စစေျမျပငသ႔ စစသားေတြပ႔ျခငးထက စြမးအားႀကးသည။ စစသားမားထသ႔ လကနကရကၡာပ႔ျခငးထက စြမးအားႀကးသည။ ထအငအားသည လတငးတာ၀နသစြာျဖင အလပလပေစရန တြနးအားေပးသည။ ထအငအားသည လအငအား၊ ေငြေၾကးအငအားထက အစြမးထကသည။ လငကြနးသည သ၏အျမငက ဆနးသစရငသနေစၿပးေနာက လတငး၏ ႏလးသားထသ႔ အားမာနအျပည ျဖညတငးေပးခသည။ ဆနးသစေသာအျမငသည ေအာငျမငမႈ ရရေရးအတြက လသားစြမးရညႏင လသားအားမာနက ျဖညတငးေပးႏငေၾကာငး ေခါငးေဆာငတငး သရေအာင လငကြနးက လမးၫႊနျပသခေလသည။

လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈကငစဥ • မမအဖြ႔အစညး၏ ဥးတညခကက ရငးလငးတကစြာ ေဖာျပပါ။ မမလပရပ မနကနေၾကာငး ျပသပါ။

• ေရာကေလရာတြင အခြငသာတငး မမအဖြ႔အစညး၏ အေျခခ သေဘာတရားမားက ေဖာထတပါ။

• ထေရာကေသာအျမငက လထအေပၚ အတငး႐ကသြငး၍ မရႏင။ ဆြေဆာငစညး႐းျခငးျဖငသာ ရႏငသည။

• ‘လညလညေခါငးေဆာငမႈ’ နညးလမးျဖင မမ၏အျမငက အေကာငအထညေဖာပါ။

• မမ၏အျမငက ေဟာေျပာေသာအခါ အျမငႀကးက မခနရြယပါႏင။ နမနမခနပါ၊ သာမနျပညသေတြ သေဘာေပါကပါလမမည။ သတ႔သာလင သင၏ပစမတျဖစသည။

• အျမငက ဆနးသစေသာအခါ အတတက ပစၥပၸနႏင ဆကစပေပးပါ။ ထ႔ေနာက ထႏစခက အနာဂတႏင ေပါငးကးေပးပါ။

• ဆနးသစေသာအျမငသည လသားစြမးရညႏင လသားအားမာနက ျဖညတငးေပးႏငေၾကာငး သေဘာေပါကပါ။

နဂး

ေအဘရာဟငလငကြနး၏ ထးခၽြနေသာ ေခါငးေဆာငမႈ စြမးရညက လတငး မသၾကေသာလညး သသေတြရသည။ အထးသျဖင သႏင အနးကပဆး ဆကဆခရသေတြက သၾကသည။ သသညအေလာက ခးကးေထာမနာလညး ျပၾကသည။ ႏငငျခားေရး၀နႀကး ၀လဆး၀ဒက လငကြနး၏ ‘အမႈေဆာငစြမးရညႏင အားမာန’ က အသအမတျပသည။ ကာကြယေရး၀နႀကး အကဒြငစတငတနက လငကြနးသည ‘ေခတအဆကဆက ထငေပၚေနလမဥးမည’ ဟ ေဟာကနးထတသည။ လငကြနးႏငေရာ၊ ၀နႀကးအဖြ႔၀င မားႏငပါ မၾကာခဏ ကေတာကကဆတ ျဖစတတေသာ သတငးစာအယဒတာ ဟးေရ႕ဂရလေတာငမ လငကြနး၏စြမးရညက မခးကးဘ မေနႏင။ ‘သသည မးကေရႊကယတစဥးမဟတ။ ဆးျဖတခကျပတသားျခငး၊ စတရညျခငးႏင ထကသန ေသာ ဇြလ႔လတ႔ျဖင ကယထးကယခၽြန ေခါငးေဆာငျဖစလာေသာ သာမန လတစေယာကသာ ျဖစ၏။ သသည အမားထက အမနရေအာင၊ အ႐ႈးထက အျမတရေအာင အားမာနအျပညျဖင ႀကးစားလပကငရငး ထငေပၚေကာၾကားမႈက တျဖညးျဖညးႏင ရရလာချခငး ျဖစသည။ သသည အၾကားအျမငအားလးအတြက အၿမတမးတခါးဖြငထားသည။ အေျခအေနအားလး၊ ျဖစရပအားလးမ သငခနးစာယသည။ ရနဘကထမပင ျဖစေစ ပညာရမညဆလင ရေအာငယသည။ သ႔ဘ၀တစေလာကလး ပညာဉာဏႏင တညၿငမမႈတ႔ျဖင အေကာငးဆး ေဆာငရြကသြားသ ျဖစသည’ ဂရလသာမဟတ၊ အျခားေသာေခတၿပင ပဂၢလေတြကလညး လငကြနး၏ တကယ အရညအခငးက သၾကသည။ သ႔ေသာလညး ကဆးသညမာ လငကြနးလပၾကခရၿပးေနာက လေတြက သ႔က

- 77 -

mmcybermedia.com ေငြဇငေယာ (mmcybermedia.com) မ စာရကေပးပါသည။

ဒ႑ာရသရေကာငးႀကးပမာ အမႊမးတငခၾကျခငးပင ျဖစသည။ ယငးအတြကေၾကာင လငကြနး၏ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညႏင သေဘာတရားမား ေတာေတာၾကာၾကာ တမျမပသြားခရ၏။ လငကြနးသည သ႔ကယသ အထးယၾကညသည။ သ႔မာ အလြနထကျမကေသာ ဆြေဆာင စညး႐းမႈစြမးရညႏင ႏငငေရးစြမးရညေတြရသည။ ျပညတြငးစစ ျဖစပြားေသာအခါ သသည သမၼတအျဖစ ေရ႕ေဆာငဥးရြကျပလပခသည။ အစးရအဖြ႔၏ တာ၀နႏင ၀တရားမားက ျပျပငတးျမႇငခသည။ ႏငငေတာမၿပကြေရးအတြက ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ခြငျပေသာ အေရးေပၚ အာဏာကသးစြၿပး လအပသလ လပေဆာငခသည။ ဂရလေျပာသလ လငကြနးသည အလပလပရငး ပညာယခသည။ အေတြ႔အၾကအရ ေလလာဆညးပးခသည။ သသည ေနာကလကငယသားမား အေၾကာငး စတအား ထကသနမႈႏင ယၾကညစတခရမႈ ရငသနေအာင ပးေထာငေပးခသည။ ေနရာတကာ ကယတင၀ငမပါဘ သကဆငသအား တာ၀နေပး၍ ေဆာငရြကေစသည။ လကေအာကခမားအား အမန႔မေပးဘ နညးလမးၫႊနျပသည။ သ႔ေသာလညး စစေရးစစရာႏင ပတသက၍ေတာ သက အေသးစတေလလာ ေဆာငရြကသည။ စစဥးစးမးအလပက ေလလာသည။ ေသနဂၤဗဟာႏင မဟာဗဟာမားကလညး ဆညးပးသည။ ၀ါရငတနၿမ႕ေတာသား မဟတဘ ေတာသား တစေယာက ျဖစေသာလညး အေမရကနႏငင၏ အစးရအဖြ႔ လပငနးက လငျမနစြာ ကၽြမးကငသြားသည။ အခပဆေသာ လငကြနးသည သ႔နညးသ႔ဟနျဖင သမၼတတာ၀နက အေကာငးဆး ထမးေဆာငသြားခသ ျဖစသည။ ေခတသစေခါငးေဆာငမႈ သေဘာတရားက နားလညၿပး အနာဂတ ေအာငျမငမႈက ရရလလင သမၼတလငကြနးက ေလလာၾကရမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လြနခေသာ ၁၀ ႏစ၊ ၁၅ ႏစက အေမရကန စကမႈစးပြားေရး လပငနးတြင သငၾကားခရေသာ ‘ေတာလနေသာ အေတြးေခၚ’ အားလးက လငကြနးက လကေတြ႔ကငသးခေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထေရာကေအာငျမငေသာ ေခါငးေဆာငမႈအတြက လငကြနး အား စနမနာ တငႏငသည။ သသည နာမညေကာ စမခန႔ခြမႈ ကမးျပဆရာ ဂမးမကဂရဂါ အမညေပးေသာ ‘ျပျပငေျပာငးလေရးေခါငးေဆာင’ အမးအစားျဖစသည။ ယငးသ႔ေသာ ေခါငးေဆာငမးသည ေနာကလက ငယသားမားအၾကား အသစတဓာတႏင နားလညမႈ တးပြားေရးက အဓက ရညရြယသည။ ေနာကလက မားအား အသားလြတ အမန႔ေပးျခငးမျပ။ ကယတာ၀န ကယသၿပး ကယပငဆးျဖတခကျဖင ေဆာငရြကႏငရန ဆြေဆာငစညး႐းျခငး နညးလမးကသာ ကငသးသည။ လငကြနး၏ အဓကရညမနးခကသည ‘လြတလပေရးေၾကညာစာတမး’ တြင ပါ၀ငေသာ စျပရညမနးခကမားပင ျဖစသည။ သက လသား၏ ဂဏရညႏင အဆငအတနးက ျမႇငတငခငသည။

လသား၏ ဂဏရညက ယတေလာေစသည အရာမနသမက ဆန႔ကငသည။ အထးသျဖင ေငြ၀ယကၽြနစနစက ဆန႔ကငသည။ ေတာငပငးျပညနယမား ျပညေထာငစမ ခြထြကလျခငး၏ အဓက အေၾကာငးရငးမာလညး ေငြ၀ယကၽြနစနစပင ျဖစသည။ လငကြနးသည လသားအခငးခငး ဖႏပ ညႇငးပနးေသာ ေငြ၀ယကၽြနစနစက အလြနမနးတးသည။ ထ႔ေၾကာင သက ယငးစနစက ျပငးျပငးထနထန ဆန႔ကငၿပး လလခငး ၾကငနာသနားတတေသာ လသားမား၏ လ႔အဖြ႔အစညးႀကးက တညေဆာငခငသည။ ဤေမာမနးခကျဖငပင ျပညသေတြက ဆြေဆာငစညး႐းႏငခသည။ ေတာငပငးျပညနယမား ျပညေထာငစမ ခြထြကလင ေပၚေပါကလာမည ဆးကးမားကလညး သသသည။ ၁၈၆၁ ခႏစ၊ ေမလထတြင သ၏ ကယေရးအတြငး၀န ဂၽြနေဟးအား သေျပာခဖးေသာ စကားမာ ‘ဒျပနာက အျမနဆးရငးပစရမယ။ အစးရအဖြ႔က ၿဖခြဖ႔အခြငအေရးဟာ လြတလပတ အစးရမာရသလား၊ လနညးစအစးရမာ ရသလားဆတာ ရငးသြားဖ႔လတယ။ ကပတ႔ဘကက ႐ႈးရင ကပတ႔ဟာ ကယကယက မအပခပႏငဘးဆတ အျဖစမး ေရာကသြားလမမယ’ ဟ၍ ျဖစသည။ ႏငငသမငးတြင အဆးရြားဆး ျပနာႀကး ေပၚေပါကေနခန၌ အေမရကန အစးရအဖြ႔၏ ခယခကက ထနးသမးထားႏငခသမာ သမၼတလငကြနးပင ျဖစသည။ အကယ၍ သသာ ထစဥက ႏငငေခါငးေဆာင မျဖစခလင ျပညေထာငစႀကးသည မေရမတြကႏငေအာင အစတစတ အႁမႊာႁမႊာ ကြသြားလမမည။ သသည ျပညသမားအား သဘာ၀ကက၊ ပငကအသဉာဏျဖင စညး႐းဥးေဆာငကာ အဆပါ အျဖစဆးႀကး မေပၚေပါကေအာင တားဆးႏငခသည။ လငကြနးသည ေနာကလကငယသားမားႏင အျခားသမားအား မကႏာခငးဆင ေတြ႔ဆ စကားေျပာျခငးျဖင သညး႐းသည။ အဆငအတနးမေရြး လတငးက ယဥေကးစြာ၊ ေလးစားစြာ ဆကဆသည။ သသည လေတြက သတ႔၏ တစကယေတာ အတအခပေထာငထမ ဆြထတၿပး အဆငျမငေသာ အသ၊ အလပႏင ေအာငျမငမႈဆသ႔ လမးၫႊနေပးသည။ ရညမနးခကပါေသာ အကးျပလပရပက လမးၫႊန ျပျခငးျဖင သာမနျပညသေတြထမ အကးရလဒေတြ ထးထးျခားျခား ရရခသည။ လငကြနးသည ပြငလငး သည၊ ယဥေကးသည၊ သညးခသည၊ တရားမတသည။ လသားအားလးတ႔၏ ဂဏသကၡာက ေလးစားသည။ သ၏စတထားႏင အျပအမမားသည လအခငးခငး ဆကဆေရးအတြက စနမနာတင ေလာကသည။ ေအဘရာဟငလငကြနးကား တကယ စစမနေသာ အဖြယေခါငးေဆာငပါတညး။ ေမာငေပၚထြနး