mavzusidagi kurs ishiziyonet.uz/uploads/books/49959/53a1486bcff77.pdfrasmiy kurslari hisob-kitobi...

OLIY VA OrsquoRTA-MAXSUS TArsquoLIM VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIKINSTITUTI

ldquoJahon siyosati kafedrasi

ldquoJAHON SIYOSATIrdquo fanidan

ldquoYEVROPADAINTEGRATSION JARAYONLARNING OrsquoZIGA XOSXUSUSIYATLARIrdquo

mavzusidagi

KURS ISHI

Bajardi 3- kurs ingliz-urdu guruhi talabasi

Ikromov M

laquo raquo 2013

bull Ilmiy rahbar Mustapova H

laquo raquo 2013

Toshkent-2013

Mundarija

KIRISH L 3

1-BOB YEVROPADAINTEGRATSION JARAYONLARNING VUJUDGA

KELISH TARIXIVA UNING BUGUNGIKUNDAGI AHAMIYATI5

11 Yevropada integratsion jarayonlaming vujudga kelish tarixi va asosiy

bosqichlari 5

12 Yevropa integratsion jarayonlarining chuqurlashuvi va bugungi kundagi

ahamiyati 9

2-BOB YEVROPA ITTIFOQI - XALQAROINTEGRATSIYANING OLIY

SHAKLI 14

21 Yevropa ittifoqi strukturasi faoliyati va jahon hamjamiyatida tutgan

5 bull 14о mi

22 Yevropa ittifoqi-Orsquozbekiston munosabatlari 18

XULOSA 27

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROrsquoYXATI 28

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi Sorsquonggi yillarda jahon sahnasida voqealar tendensiyasi

rivoji shuni korsquorsatmoqdaki bugungi kummizda global raqobatdan chetda turish

turli xalqaro tahdidlardan saqlanish faqatgina integratsiyalashuv doirasidagina

kechishi mumkin Shu jihatdan mening fikrimcha hozirgi paytda turli integratsion

birlashmalaming xalqaro munosabatlarda dadil faoliyat yuritishi ham ana shu

sababdandir Ular xalqaro siyosat aktorlari orasidan eng progressivi - bu albatta

Yevropa Ittifoqi borsquolib uni Yevropadagi integratsion jarayonlaming institutsional

tuzilmasi va dunyodagi integratsion tashkilotlaming eng oliy shakli deyishimiz

mumkin Darhaqiqat ikkinchi jahon urushidan sorsquong Yevropada integratsion

jarayonlaming kuchli silsilasini kuzatdik va bu borada har qanday mintaqa ushbu

qitrsquoadan orsquomak olsa arziydi

Shu bilan birga bugungi kunda kechayotgan zamonaviy xalqaro jarayonlarda ushbu

integratsion jarayonlami orsquorganish va tahlil qilish har bir xalqaro siyosatshunos

uchun dolzarb masalalardandir Zero uning bugungi kundagi ahamiyati mintaqaviy

orsquolcham bilan baholanmaydi Awalboshda mintaqaviy tuzilma sifatida

shakllangan Yevropa Ittifoqi hozirda xalqaro integratsiyaning eng oliy shakli

sifatida korsquoriladi hamda uning jahon sahnasidagi roli va faoliyati keng tarsquosirga

egadir Bu esa orsquorganilayotgan mavzuning dolzarbligini oshiradi

Mavzuning orsquorganilganlik darajasi Yevropada integratsion jarayonlaming

vujudga kelishi tarixi va sabablari uning bugungi dunyodagi sezilarli ahamiyati

borasidagi tadqiqotlar XX asr ikkinchi yarmi4an beri olib borilmoqda Bu borada

grsquoarb AQSh va rus olimlari ayniqsa samarali faoliyat yuritganlar Mustaqillikdan

sorsquong esa yurtimizda XTOdilqoriyev1 HYunusov va boshqa olimlar tomonidan

Yevropada integratsion jarayonlami orsquorganish borasida tadqiqotlar orsquotkazilgan

1 Одилкориев XT Раззоков ДХ Сиёсатшунослик - Тошкент 2007 295 В

Kurs ishining maqsadi va vazifalari Mazkur kurs ishidan ко zlangan maqsad

Yevropada integratsion jarayonlaming yaratilish tarixi Yevropa ittifoqi va uning

bugungi kundagi ahamiyatining nazariy jihatlarini orsquorganishdan iborat

Yuqorida korsquorsatilgan maqsaddan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalar belgilab

olindi

Yevropada integratsion jarayonlaming vujudga kelishining tarixiy

shart-sharoitlari va sabablarini tahlil qilish

Yevropada integratsion jarayonlaming orsquoziga xos xususiyatlari va

uning bugungi kundagi ahamiyatini tahlil qilish

Xalqaro huquqshunos olimlaming asarlari va Yevropa ittifoqining

amaliy faoliyati yordamida ushbu tashkilotning tuzilishi organlar tizimi va

vakolatlarini orsquorganib chiqishJahon hamjamiyatida Yevropa ittifoqi va Orsquozbekiston munosabatlarini

orsquorganishKurs ishining obyekti Kurs ishining obyeti sifatida Yevropada integratsiya

jarayoni shakllanish tarixi uning orsquoziga xos xususiyatlari va bugungi kundagi

ahamiyatini orsquorganish mavzusi tanlab olindi

Kurs ishining predmeti Yevropada integratsion jarayonlar yaratilish tarixi uning

institutsional korsquorinishi - Yevropa ittifoqining bugungi kundagi ahamiyati va

faoliyatini orsquorganishni orsquoz ichiga oladi

Kurs ishining nazariy metodologik asoslari Mazkur kurs ishiga ilmiy jihatdan

yondashishda xalqaro siyosiy-huquqiy xujjatlarga Prezident IA Karimov

asarlariga ЬятНя vatandosh va xorijiy olimlaming ilmiy nazariy qarashlariga

tayaniladi

Kurs ishining tuzilishi va hajmi Kurs ishi kirish ikki bob to rt paragraf xulosa

va foydalanilgan adabiyotlar rorsquoyhatidan iborat

1-BOB YEVROPADA INTEGRATSION JARAYONLARNING VUJUDGA

KELISH TARIXI VA UNING BUGUNGI KUNDAGI AHAMIYATI

11 Yevropada integratsion jarayonlaming vujudga kelish tarixi va

asosiy bosqichlari

Bevosita XX asming 2-yarmida Yevropa integratsiyasi natijasida vujudga

kelgan va hozirgi davrda dunyo siyosiy va iqtisodiy hayotida orsquoziga xos orsquorin

tutayotgan YI ning pay do borsquolish tarixi va sabablariga nazar tashlaydigan borsquolsak

Yevropa davlatlarining iqtisodiy siyosiy va harbiy birlashuvi haqidagi dastlabki

fikrlar XIII-XIV asrlarda vujudga kelgan Yevropa davlatlari orasida ittifoq tuzish

haqidagi dastlabki fikrlar fransuz prokurori Pier de Buy va chex qiroli Ioann

Podebradlarga tegishli borsquolsa fransuz yozuvchisi Viktor Gyugo ingliz olimlari

Villiam Penni Jon Beller va nemis faylasufi Immanuil Kantlar bu fikming

rivojlanishida orsquoziga xos xissalarini qorsquoshishgan

Grsquoarbiy Yevropada integrallashuvga urinish birinchi marta 1948 yida borsquolib

orsquotgan bunda ldquoMarshall rejasirdquoni amalga oshirishni osonlashtirish uchun AQSh

tomonidan qorsquollab-quwatlangan Yevropa iqtisodiy hamkorlik tashkiloti tuziladi

Ammo bu tashkilot yetarli iqtisodiy orsquosishni tarsquominlay olmagani uchun

hamkorlikning yangi tizimi shakllana boshlandi Taniqli fransuz ilmiy maktabi

konsepsiyasiga binoan halqaro munosabatlar sohasidagi ldquoumumiy bozorrdquo orsquoz

ichiga quyidagilami olishi kerak edi

1 Tovarlar kapital va odamlaming iqtisodiy erkin коrsquochib

yurishini tarsquominlashi

2 Turli mamlakatlaming iqtisodiy sohasidagi siyosatlarini

uygrsquounlashtirish5

3 Umumiy tashqi ixtisoslashuvning vujudga kelishini

tarsquominlashidan iborat edi2

1951 yil 18 aprelda Fransiya Germaniya Italiya Lyuksemburg Niderlandiya

va Belgiya ushbu Yevropada korsquomir va porsquolat quyish birlashmasi (YKPB)

ittifoqini tashkil qilish borasida kelishuvni imzolaydilar Bu Yevropabull bull bull 3integratsiyasiga qorsquoyilgan dastlabki tamal toshi edi

1955 yil iyun oyida Italiyaning Messsina shahrida borsquolib orsquotgan uchrashuvda

YKPBga arsquozo davlatlar tashqi ishlar vazirlari laquoBirlashgan Yevropani yaratishraquo

taklifi bilan chiqishdi Messinada borsquolib orsquotgan konferensiyada YKPB ga arsquozo

davlatlar orasida iqtisodiy integratsiyaga qadam qorsquoyishga kelishib olindi Belgiya

tashqi ishlar vaziri Pol Anri Spaak boshchiligida Yevropa Atom Energiyasi

borsquoyicha Hamjamiyati va Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini tuzish borsquoyicha

qorsquomita tuzildi Olib borilgan muzokaralar natijasida ushbu qorsquomita 1956 yil orsquoz

faoliyatini yakunlab 1957 yil mart oyida YKPBga arsquozo 6 ta davlat tomonidan

imzolangan va 1958 yil 1 yanvarda kuchga kirgan Yevropa Atom Energiyasi

borsquoyicha Hamjamiyati va Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini tuzishga asos borsquolgan

shartnomani ishlab chiqishga erishdi4 Yevratomning tashkil etilishi unga arsquozo

davlatlar orasida tinch maqsadlarda foydalanish uchun yadroviy energetika

sohasini rivojlantirishga qaratilgan borsquoIsa Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini

tashkil qilish Yevropa davlatlarining iqtisodiy jihatdan birlashishini anglatar edi

Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini tashkil etishdan asosiy maqsad kelgusida

Yevropa davlatlarining siyosiy integratsiyasiga zamin yaratish edi Yevratomning

tashkil etilishi esa bu boradagi dastlabki ishonchlilsquoqadam edi

2 httpuzdenemetrcomdocs134index-21111-lhtmlpage=4

3 httpeuroDaeuabout-eubasic-informationindex enhtm

4 httpsuzwikipediaOrgwikiYevrooa Ittifoqi

Shu munosabat bilan Yevropa Ittifoqidagi integratsiya jarayonlari mobaynida

torsquoplangan tajriba muhim ahamiyatga ega ekanini tarsquokidlash orsquorinlidir Mazkur

ittifoqning 50 yillik taraqqiyoti davrida torsquortta asosiy bosqichni ajratib korsquorsatish

mumkin Bular integratsiya jarayonining samaradorligi va tashkiliy shakllari

jihatidan bir-biridan farq qiladi

Birinchi bosqich - 1950 yillaming boshlarida YI tashkil topgan vaqtdan buyon

to 1970 yillaming boshigacha borsquolgan davmi qamrab oladi Ana shu davr

mobaynida YI qatnashchilari bojxona ittifoqini yaratishga muvaffaq borsquoldilar (ana

shu davr mobaynida orsquozaro savdodagi soliqlar bekor qilindi tarif bobidagi

cheklashlaming miqdoriy turi va boshqa bir qancha turlari bekor qilindi)

Ylga arsquozo borsquolgan mamlakatlarda 1964 yilda qabul qilingan yagona qishloq

xorsquojaligi siyosati katta samara berdi Mazkur siyosat ushbu mamlakatlaming ichki

ishlab chiqarishini korsquotarishga imkon berdi Ular mahsulotning eng muhim turlari

bilan orsquoz aholisini tarsquominlay boshladi va shu tufayli uchinchi mamlakatlardan

import kamaydi

1970 yillaming boshida Yevropa Ittifoqida tamoman yangi vaziyat tarkib

topdi Bu integratsiyaning ikkinchi bosqichi boshlanganidan dalolat berar edi

1970 yillaming boshida sodir borsquolgan valyuta - moliya va yonilgrsquoi xom ashyo

tangliklari Yevropa Ittifoqida integratsiyani chuqurlashtirish jarayonini amalga

oshirishni mushkullashtirdi Barsquozi yorsquonalishlarda masalan sarmoyalar harakatini

erkinlashtirish bobida orqaga chekinish ham sodir borsquoldi Ylga arsquozo borsquolgan

mamlakat orsquortasida byudjet moliya masalalari xususidagi ixtiloflar kuchaydi

Yevropa Ittifoqiga endigina arsquozo borsquolgan mamlakatlar ayniqsa Buyuk Britaniya

muammolami birgalikda bartaraf etish bobida YIda tarkib topgan ayrim

tamoyillami orsquozgartirishga zorsquor berib harakat qildilar6

5 Introduction to European Union P 56 httosuzwikipediaorgwikiIatisodiv integratsiya

7

Kurslami tartibga solishdagi bu tizimda YVB (Yevropa valyuta birligi)

markaziy mavqeni egalladi YVB Ylga arsquozo borsquolgan mamlakatlar valyutalari

rasmiy kurslari hisob-kitobi uchun hamda ana shu valyutalar bozor kurslarining

harakatini nazorat qilib turish uchun negiz borsquoldi Shu taxlit boshqarish

shuningdek valyuta bozorlaridagi Markaziy banklaming anrsquoanaviy intervensiyasi

yorsquoli bilan ham ayrim valyutalar kursini bevosita YVBga nisbatan boshqarish ham

amalga oshirildi YVB hisob-kitob torsquolov va zaxira vazifalarini juda cheklangan

miqyosda va valyuta munosabatlarining ancha tor sohalarida bajardi Bu esa ilm-

fan yutuqlari keng korsquolamda qorsquollaniladigan tarmoqlar taraqqiyotidagi qoloqlikni

yana ham chuqurlashtirdi Umuman xorsquojalik ravnaqining sekinlashuviga olib keldi

Yevropa Ittifoqining mustaqil kuch sifatida qaror topishini mushkullashtirdi

Uchinchi bosqich 1980 yillaming orsquortasiga kelib Yevropa Ittifoqi orsquoz

ravnaqining qaltis dovoniga yetib keldi Jahondagi iqtisodiy va siyosiy vaziyat tez

orsquozgarib boraetgan bir sharoitda Hamjamiyat oldida bir qancha murakkab

muammolar korsquondalang borsquoldi Bular Grsquoarbiy Yevropa sanoatining

raqobatbardoshligini korsquotarish zarurati bilan hamda AQSH va Yaponiyadan

texnologik jihatdan orqada qolishini bataraf etish bilan bogrsquolangan edi Yevropa

Ittifoqini turgrsquounlikdan chiqarish maqsadida qator chora-tadbirlar korsquorish uchun

Ylga arsquozo borsquolgan mamlakatlaming hukumatlararo konferensiyasi chaqirildi

Konferensiyada yagona Yevropa hujjati (YaYH) imzolandi Bu yangi hujjat orsquoz

ahamiyati jihatidan Yevropa Hamjamiyatini tarsquosis etish torsquogrsquorisidagi muhim

hujjatlarga tenglashtirdi YaYH mazkur Hamjamiyatga arsquozo borsquolgan 12

mamlakatning milliy parlamentlari tomonidan r^tifikatsiya qilindi va 1987 yilning

1 iyulidan boshlab amal qila boshladi

YaYHning imzolanishi Grsquoarbiy Yevropada integratsiyaning ravnaq topishida

yangi bosqich borsquoldi Uning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat yagona

ichki bozomi shakllantirishni yakunlash integratsiya doirasini kengaytirish (uni

fan va texnikaga joriy etish valyuta munosabatlari atrof-muhitni muhofaza etish)

8

hamda Yevropa Ittifoqining millatlar doirasidan chiqib ketishini kuchaytirish

Integratsiya jarayoniga tashqi siyosat masalalarining ham qorsquoshilishi mazkur

bosqichriing sifat jihatdan yangi unsuri borsquoldi Bu esa Yevropa Ittifoqini mustaqil

siyosiy birlikka aylantirish tendensiyasini kuchaytirdi

YI taraqqiyotining torsquortinchi bosqichida valyuta integratsiyasi jarayoniga

jorsquoshqinlik baxsh etishga yana bir karra urinish borsquoldi 1990 yilning dekabr oyida

Rim shahrida borsquolib orsquotgan Ylga arsquozo borsquolgan mamlakatlaming hukumatlararo

konferensiyasida iqtisodiy va valyuta ittifoqi torsquogrsquorisidagi Bitimni tayyorlashga

qaror qilindi Ana shu hujjatning qabul qilinishi Ylga arsquozo borsquolgan mamlakatlar

iqtisodiyotini yanada mustahkam muvofiqlashtirib turishga barcha valyutalarning

Yevropa valyuta ittifoqiga torsquola-torsquokis qorsquoshilishiga hamjamiyat Markaziy

banklari boshqaruvchilari qorsquomitasi huquqlarining kengayishiga imkon berdi Ana

shu bitim asosida Markaziy banklaming Yevropa tizimi (MBYT) tuzildi Bu tizim

biror-bir mamlakat boshqaruvi milliy idoralarida batamom mustaqildir va Yevropa

Ittifoqi valyuta va bank sohalarini tartibga solib turadi Bundan tashqari ushbu

bitimga korsquora qatrsquoiyat bilan belgilab qorsquoyilgan valyuta kurslariga orsquotish Yevropa

Ittifoqining yagona valyutasi yevroga orsquotish hamda Ylga arsquozo borsquolgan barcha

mamlakatlaming oltin-valyuta rezervlarini Yevropa Markaziy banki (Mayndagi

Frankfurt shahri Germaniya) nazoratiga berish nazarda tutilgan edi

12 Yevropa integratsion jarayonlarining chuqurlashuvi va bugungi

kundagi ahamiyati

Agarda Yevropa integratsiyasining tarixda va hozirda tutgan orsquomi haqida fikr

yuritadigan borsquolsak uning eng muhim vazifasi tinchlikni saqlash ekanligiga amin

borsquolamiz Hozirda Yevropa integratsiyasining nima maqsadda paydo borsquolganligi

unutilib uning faoliyati faqatgina Yevropa aholisining faravon va baxtli hayot9

kechirishiga qaratilgan degan fikr pay do borsquolgan Bunday fikrning pay do

borsquolishiga dunyo aholisining YIning korsquozlagan asosiy maqsadlarini oxirigacha

tushunib yetmasligi uning tashkilotlarida qabul qilinayotgan qaror va qonunlar

Yevropa aholisining hammasining manfaatlarini orsquozida aks ettira olmaganligida

borsquolsa kerak Ammo bu tashkilotning nafaqat Yevropa qitrsquoasi uchun balki butun

jahon hamjamiyatida insoniyat hayot jabhasining har bir sohasida muhim orsquorin

tutishi hammaga ay on Demak Yevropa integratsiya jarayoni nafaqat Yevropa

aholisini balki butun dunyo aholisining bugungi va kelajakdagi taqdirida muhim

ahamiyat kasb etishini unutmaslik lozim

Yevropadagi integratsion jarayonlaming kengayishi mumkinligi va hattoki

zarurligi 1957 yil Rim shartnomasida mutahkamlangan 1973 yilda Yevropa

integratsiyasida dastlabki kengayish yuz berdi Yevropa integratsiya jarayoniga

Angliya Irlandiya va Daniya qorsquoshildi7 Angliyaning YIHga qorsquoshilish uchun

1961 1965 va 1967 yillardagi harakatlari Fransiya prezidenti Shari de Gollning

tashabbusi bilan Fransiya tomonidan Angliyaning arsquozoligiga veto qorsquoyilganligi

sababli omadsizlikka uchradi Shari de Gollning bu harakatlarining ham orsquoziga

yarasha sabablari bor edi U Angliyani doimo Yevropadan geografik jihatdan

ajralib turganligi va korsquop holatlarda AQSH siyosatiga yon bosishini rorsquokach qilib

agarda YeHga arsquozo borsquolsa bu Yevropa integratsiyasiga putur etkazadi deb hisoblar

edi

Y I kengayishining barcha bosqichlarida Fransiya bu jarayonni butun

Yevropani qamrab olmogrsquoi lozim deya qorsquollab - quvvatlab kelmoqda

Faqat istisno tariqasida Fransiya qarshi borsquolgan Yevropa Iqtisodiy

Hamjamiyatiga faqat 70-yillaming orsquortalarida arsquozo borsquolishga erishgan Buyuk

Britaniya va YIning boshqa arsquozolari kabi Parij ham inson huquqlarining jiddiy

buzilishi va mamlakat siyosatida armiyaning haddan tashqari kata roli tufayli qator

7 httpswwwciagovlibrarvpublicationsthe-world-factbookgeoseehtml

10

yillar davomida Ylga kirishga tayyor emas deya hisoblab kelingan Turkiyani

kiritish mumkin

Fransiya YI kengayishiga qulay shart - sharoit yaratishga solmoqli hissa

qorsquoshmoqda Yevropa Kengashining Parij rahbarlik qilgan 2000 yil ikkinchi

yarmida YIning kengayishi va ayrim institutsional islohotlami korsquozda tutuvchi

Nissa shartnomasi imzolandi Ushbu hujjatda nafaqat ittifoqning kengayishi bilan

bogrsquoliq masalalar shuningdek har bir davlatning manfaatlari alohida korsquorsatib

orsquotilgan

YIning kelajakdagi korsquorinishi borasida Yevropa federatsiyasini qorsquollab -

quwatlayotgan Germaniyadan farqli ravishda Fransiya teng huquqli davlatlar

ittifoqi konfederatsiyani yoqlamoqda

Korsquoplab bahs - munozaralarga sabab borsquogan Markaziy va Sharqiy Yevropa

(MSHY) davlatlarining YI bilan birlashishi grsquooyasi 80 - yillaming oxirida payda

borsquoldi

1990 yil yanvar Dublinda borsquolib orsquotgan tashqi ishlar vazirlari uchrashuvida

birlashishning asosiy yorsquonalishlari ishlab chiqildi

1992 yil iyunda Lissabonda Yevropa Kengashining sammitida MSHY

davlatlariga har tomonlama yordam korsquorsatish torsquogrsquorisida qaror qabul qilingan

borsquolsada arsquozolikning aniq tamoyil va kreteriyalari ishlab chiqilmadi Lissabon

sammitining asosiy yutugrsquoi laquointegratsiyaning kengayishi va chuqurlashishi parallel

olib borilishi kengayish integratsiyaning chuqurlashishi darajasini pasaytirmasligift

lozimligiraquo borasida qaror qabul qilindi

Orsquosha davrdan boshlab laquoorsquon ikkilarraquo iqtisodiy jihatdan yuksalish pallasiga

kirdi 1993 yilga kelib ulaming jahon savdo aylanmasidagi ulushi 20 foiz eksport

va 192 foiz import bilan qayd etildi 1994 yil Avstriya Finlandiya Shvetsiya Ylga

11

teng huquqli arsquozo borsquolib kirish iltimosnomalari bilan chiqishadilar va 1995 yil

YIning teng huquqli arsquozolariga aylanishadi8

Integratsiyaning bu tahlit chuqurlashuvi uning muttasil kengayib borishiga zamin

hozirladi 1995 yil Avstriya Shvetsiya va Finlandiya tashkilotga arsquozo borsquolib kirdi

Bu davrga kelib 15 ta katta-kichik davlatlami birlashtirgan Yevropa Ittifoqi

tashkiloti 3234 ming kvkm hududni qamrab olib mazkur hududda 3709 mln

aholi istiqomat qilardi Uning jahon bozoridagi eksporti umumiy miqdoming 202

foizi importi esa 179 foizini tashkil etdi

1997 yilgi Lyuksemburg sammiti YI ning bosqichma - bosqich kengayishi

torsquogrsquorisida siyosiy qaror qabul qildi Bundan tashqari doimiy harakatdagi siyosiy

tavsiyalar ishlab chiquvchi forum tashkil etildi Orsquosha yili Yevropa integratsiyasi

jarayonida yana bir muhim qadam qorsquoyildi YIda boshqaruvni yangi vujudga

kelgan shart - sharoitlarga moslashtirish uchun Amsterdam shartnomasi imzolandi

Ushbu shartnomalar natijasida Yevropa Parlamentidagi deputatlar soni 700 tadan

oshib ketmasligiga kelishib olindi Shuningdek Yevropa pul birligini joriy qilishda

ayrim yutuqlarga erishish uchun Yevropa Markaziy Bankiga normativ aktlar

chiqarish vakolati berildi Shuningdek Amsterdam shartnomasida Ylga arsquozo

davlatlar zimmasiga birgalikda terrorizm kontrabanda va jinoyatchilikga kurashda

orsquozaro hamkorlik munosabatlami orsquomatish yuklangan

Jahon iqtisodiyoti integratsiya yarsquoni yaqinlashuv yorsquolidan bormoqda Agar

Grsquoarbiy Yevropadagi integratsion jarayonlami korsquozdan kechiradigan borsquolsak u

holda uning rivojlanishini bir qancha bosqichlarga borsquolish va ulardan ayrim

elementlarini har bir bosqichda oyoqqa turganligini anglab olamiz

1) Umumiy bozor va yagona savdo siyosati

2) Yagona agrar siyosat


12

3) Yevropa valyuta tizimi

4) Ilmiy-texnikaviy integratsiya

5) Siyosiy integratsiyaning elementlari

Yevropa integratsiya jarayonining orsquoziga xos xususiyati shundan iborat ediki

tarixda kuzatilgan Yevropa davlatlari orasidagi tuzilgan harbiy ittifoqlardan farqli

ravishda ushbu jarayon natijasida dastlab iqtisodiy hozirda esa siyosiy davlatlar

ittifoqi vujudga kelgan Tarixda Yevropa davlatlarining bir maqsad atrofida

birlashishi korsquop kuzatilgan biroq bu turdagi keng korsquolamli integratsion birlashish

aynan shu davrga kelib yuz berdi Yevropadagi integratsion jarayonlar mahsuli

borsquolmish Yevropa Ittifoqining Yevropada tinchlik va demokratiyani tarqatish

yorsquolida olib borgan sarsquoy-harakatlari 2012-yilda Nobel mukofoti bilan taqdirlanish

ham fikrimiz isbotidir9

9 httpwwwbritannicacomEBcheckedtopic196399European-Union-EU

13

2-BOB YEVROPA ITTIFOQI - XALQARO INTEGRATSIYANING OLIY

SHAKLI


orsquorni

Yevropa Ittifoqining jahon iqtisodiyotidagi olsquomi alohida ersquotiborga molik Dunyoda

ishlab chiqariladigan umumiy ichki mahsulotning 28 foizi Ittifoq hisobiga tolsquoglsquori

keladi Uning jahon savdo aylanmasidagi eksport-import ulushi esa 20 foiz yarsquoni

4 011357 mln yevroga tengdir Dunyodagi eng katta daromadga ega deb ersquotirof

etilgan 500 ta yirik kompaniyaning 161 tasi Yevropa Ittifoqida joylashgan10

Ushbu xalqaro tashkilotning tashkil topish tarixi aslida 1947 yilda laquoKorsquomir va

porsquolatraquo konsemining tashkil topishidan boshlanadi 1993 yilda Yevropa Ittifoqi

nomini olgan tashkilot Maastrixt (Niderlandiya)da 12 ta davlatning rahbarlari

imzolagan shartnomaga binoan vujudga kelgan federativ davlat xususiyatlarini

orsquozida birlashtirgan davlatlararo birlashmadir

Yevropa Ittifoqining maqsad va vazifalari quyidagilardir

1) Yevropa xalqlarining yaqin ittifoqini tashkil etish muvozanatlashgan va uzoq

muddatli iqtisodiy taraqqiyotga korsquomaklashish bunda ayniqsa quyidagilardan

foydalanish ichki chegaralari borsquolmagan makonni yaratish iqtisodiy va ijtimoiy

xamkorlikni kuchaytirish yagona valyutani joriyetish

10 httpwwwolduzbekistonovoziuzpage-10003449html

11 httpswwwciagovlibrarvpublicationsthe-worId-factbookgeoseehtml

14

2) xalqaro soxada ayniqsa tashqi siyosatni va xavfsizlik soxasidagi siyosatni

kelajakda esa mudofaa siyosatini birgalikda yuritish orqali orsquoz moxiyatini

tasdiqlash

3) adliya va ichki ishlar soxalaridagi xamkorlikni rivojlantirish

Keyingi 50 yil davomida beshinchi marta orsquoz safiga yangi arsquozolami qabul qilgan

bu tashkilot siyosiy iqtisodiy madaniy xarbiy-texnik ilmiy-texnologik

xamkorlikning sifat jixatdan eng zamonaviy korsquorinishi bulib xozirgi davrda 27

davlat uning arsquozosidir Yalpi ichki maxsulot ishlab chiqarishning jon boshiga 22

ming dollardan ortik kiymatni tashkil etayotganligi shubxasiz bu xamkorlikning

samarasidir Xududi 42 million kvkmni axolisi esa 455 milliondan ortiq kishini

tashkil etgan bu xududda Buyuk Britaniya Daniya va Shvetsiyani xisobga

olmaganda 2002 yilning 1 yanvaridan buyon yagona pul birligi - yevro amalbull 12 kilmoqda

Yevropa Ittifoqining oliy ijrochi organlari - Yevropa Ittifoqi Kengashi

Yevroparlament va Yevrokomissiyadir Yevropa Ittifoqi Kengashining 1996 yil

iyunda Florensiyada (Italiya) borsquolib orsquotgan yigrsquoilishida Prezident I A Karimov

boshchiligidagi Orsquozbekiston delegatsiyasi ishtirok etdi Uchrashuv jarayonida

laquoUzbekistan va Yevropa Ittifoqi orsquortasidagi sherikchilik va xamkorlik

torsquogrsquorisidaraquogi kelishuv imzolandi Yevropa Ittifoqida erishilgan yuksak natijalar

tajribasi davlatlararo boshqa tashkilotlar uchun xam muayyan bir davlatning

taraqqiyoti uchun xam foydadan xoli emas

Shu bois Prezident I A Karimov laquoMDXning istikboli Yevropa Ittifoqi kabi

modelning amalga oshirilishida kurinadLAynan shu model MDXni jonlantirishiй

unga toza xavo berishi mumkin Xamdorsquostlikning xar bir arsquozosi orsquozining munosib

orsquornini topa oladigan istiqbol - bu Yevropa Ittifoqi modeli asosida rivojlanish deb

orsquoylayman

Albatta demokratiyani rivojlantirish va demokratik jamiyat qurish soxasida xam

biz Yevropa Ittifoqi andozalarini qorsquollashimiz kerak borsquoladi Bu mdash mening qatrsquoiy

12 Одшщориев XT Раззоков ДХ Сиёсатшунослик Тошкент 2007229-230-b15

fikrim Yevropa Ittifoqiga xos demokratik qadriyatlar inson tafakkuri tarsquolim

tizimi ijtimoiy kafolatlar axolining ijtimoiy huquqlari mdash bularning barchasi biz

uchun torsquola mos keladi Men ushbu tizimni korsquor-korsquorona korsquochirib olishni nazarda

tutayotganim yorsquoq albatta Bizning orsquoz mentalitetimiz orsquoz muammolarimiz bor vabull bull 13biz bu jixatlami xisobga olamizraquo deb tarsquokidlaydi

Yagona Yevropa akti Vazirlar Kengashi qarorlarini qabul qilish tartibiga

muxim orsquozgartirishlar kiritdi Yagona Yevropa Akti bilan yagona bozomi bunyod

etishga taalluqli barcha muammolar borsquoyicha korsquopchilik ovoz bilan qaror qabul

qilishga ruxsat etiladi

Yangi shartnomaga muvofiq quyidagilar tarsquosis etildi

1) Yagona umumYevropa fuqaroligi qatnashuvchi mamlakatlaming fuqarolari

orsquoz-orsquozidan Yevropa Ittifoqining fuqaroligini oladi

2) Iqtisodiy va valyuta Ittifoqi qatnashuvchi mamlakatlar va umuman xamjamiyat

iqtisodiy siyosatining asosiy yorsquonalishlari Vazirlar Kengashi tomonidan qabul

qilinadi u shuningdek xar bir mamlakat va umuman xamjamiyat iqtisodiy

rivojlanish jarayoni qanday borayotganligini kuzatadi Yevropa valyuta Ittifoqining

umumiy pul birligi joriy etilgan 1999 yil 1 yanvardan boshlab yevro deb

nomlanuvchi pul birligi amalda yuritila boshlandi 2000 yil 1-yanvardan boshlab

ummiy pul kupyuralari chiqarish yorsquolga qorsquoyildi 2002 yil 1-yanvardan boshlab bu

pul birliklari Yevropa Ittifoqiga arsquozo davlatlar milliy pul birliklari bilan parallel

ravishda qorsquollaniladi va 2002 yil 1-iyuldan boshlab esa milliy pul birliklari

yorsquoqotilib torsquola xoldaxisob-kitoblar yevroda amalga oshirila boshlaydi

3) Siyosiy Ittifoq U quyidagi tarkibiy qismlami orsquoz ichiga oladi

13 Каримов И А У збек халки хеч качон хеч кимга карам булмайди Т 13 mdash Т 2005 mdash- Б 366mdash 367

16

bull Tashqi ishlar va xavfsizlik soxalarida yagona siyosat umumiy mudofaa

siyosatini ishlab chiqishYevropada qurolsizlanish va qurol-yaroqlami nazorat

qilishyadro qurolini tarqatmaslik va xavfsizlikning iqtisodiy jixatlari ustida ish

olib boorish

bull Yevroparlament moxiyatini kuchaytirish

bull Xamjamiyat vakolatlarini kengaytirish

bull Ichki ishlar va odil sudlov soxalarida xususan boshpana berishimmigratsiya

va viza tartibi kabi masalalarda yagona siyosat yuritish

Yevropa Ittifoqi muvaffaqiyatlariga va uning yangi arsquozolarini jalb qilish

qobiliyatiga quyidagi uchta omil sababchi borsquolmoqda

bull Orsquozaro bir-biriga bogrsquoliqlikni va xamkorlikni taqozo qiluvchi iqtisodiy asos

bull Huquqiy qoidalar tantanasi

bull Kelishuvlar va yon berishlarga asoslangan qarorlar qabul qilish j arayonining

demokratik xususiyatiYevropa Xamjamiyatini tarsquosis etish torsquogrsquorisidagi Shartnomalarda belgilangan

vazifalami bajarish uchun bir qator Yevropa muassasalari tuzilgan

Ulardan birinchisi - Yevropa Xamjamiyati Komissiyasi Yevropa Ittifoqining

ijroiya organidir Uning 17 arsquozosini milliy xukumatlar tayinlaydi Vakillar torsquort

yilga tayinlanadi Komissiyaning asosiy ishchi tillari fransuz ingliz va nemis tillari

borsquolsada barcha rasmiy xujjatlar qolgan 9 tilga albatta tarjima qilinadi Komissiya

Xamjamiyatning turli fondlari va dasturlarini jumladan Yevropa Ittifoqida

qatnashmaydigan mamlakatlarga yordam korsquorsatishga qaratilgan fondlar va

dasturlami xam boshqaradi1

Vazirlar Kengashi - Bu qarorlar qabul qilish organidir uning doirasida milliy

xukumatlaming arsquozolari muzokaralar orsquotkazadilar Vazirlar Kengashining

lavozimini barcha qatshashuvchi mamlakatlaming vakillari navbatma-navbat

14 httpenwikiDediaorgwikiEuropean Commission

17

egallaydilar Ulaming xar biri bu lavozimda 6 oy turadi rais vazifasini tashqi ishlar

vazirlaribaj aradilar

Yevroparlament - Yevropa xalqlarining demokratik jarchisi xisoblanadi Unda

umumiy ovoz berish yolsquoli bilan saylanadigan 518 deputat bor Asosiy vazifasi -

Komissiya faoliyatini nazorat qilish Hamjamiyat byudjeti va qonunlarini

maqlsquoullash va ularga olsquozgartirishlar kiritish Yevroparlament alsquozolari 5 yilga bir

marta saylanadilar15

Yevropa sudi - Xamjamiyatning boshqa xalqaro tashkilotlaridan farqi

shundaki YI ga alsquozo mamlakatlar imzolagan shartnomalami ijro etish ular uchun

majburiy ekanligidir Yevropa sudi 13 sudyadan shu jumladan xar bir

mamlakatdan bittadan va bosh advokatlardan iborat Sudyalar 6 yil muddatga

saylanadilar Yevropa sudining mavjudligi YI qonunchiligining qatnashuvchi

mamlakatlar tomonidan notorsquoglsquori talqin etilishining oldini oladi16

Yevropa kengashi - 1974 yilda tuzildi Yevropa Kengashi oliy bosqich

axamiyatni kasb etib murakkab xollarda Hamjamiyatning boshqa muassasalari

bilan kelishishga erishishning iloji bolsquolmagan xolatlarda YelK va Vazirlarbull bull bull 17Kengashi unga murojaat etishlari mumkin

22 Yevropa ittifoqi-Orsquozbekiston munosabatlari

0 lsquozida 27 ta davlatni birlashtirgan aholisi jihatidan Xitoy va Hindistondan

keyingi uchinchi yer maydoni jihatidan esa dunyodagi yettinchi olsquorinda bopoundlgan

Yevropa Ittifoqi tashkiloti va uning arsquozo davlatlari bilan kolsquop tomonlama va ikki

15 httpenwikipediaorgwikiEuropean_Parliament16 httpsuzwikiDediaorgwikiYevropa Ittifoqi17 General Secretariat of the Council of the EU November 2009 P 1-2

18

tomonlama aloqalar mamlakatimiz tashqi siyosatining asosiy yolsquonalishlaridan

hisoblanadi

Birinchidan Yevropa Ittifoqining ilglsquoor davlatlari (Buyuk Britaniya

Germaniya Italiya Fransiya) 0 lsquozbekiston uchun yuqori texnologiyalar manbaidir

Samolyotsozlik mashinasozlik qishloq xolsquojaligi farmatsevtika qurilish va

umuman ishlab chiqarishning barcha sohalariga eng zamonaviy Glsquoarb

texnologiyalarini jalb etish respublikamizda kichik va olsquorta biznesni

rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi

Ikkinchidan Yevropa Ittifoqi olsquozining barcha arsquozo davlatlari bilan bir

butunlikda 0 lsquozbekistonning tayyor va xomashyo mahsulotlari uchun MDHdanbull bull bull bull 18 keyingi eng katta istersquomol bozorini tashkil qiladi

Shuningdek Glsquoarbiy Yevropa savdo-sotiq sohasida mamlakatimizning eng

asosiy hamkori bolsquolib qolmasdan sarmoyalaming asosiy manbaidir Mustaqillikdan

keyingi dastlabki yillardayoq xorijiy Yevropa sarmoyalarini mamlakatimizga jalb

etish masalasiga katta ersquotibor qaratilib ular uchun qulay investitsiyaviy iqlim

yaratib kelinmoqda

Hamkorligimizning yana bir muhim jihati mdash bu mintaqaviy va global

xavfsizlikni saqlash hamda tarsquominlash masalasi bilan boglsquoliq Xalqaro terrorizm

narkobiznes ekstremizm va boshqa kolsquorinishdagi transmilliy tahdidlarga qarshi

kurash va mintaqaviy barqarorlikni tarsquominlashdan har ikki tomon birdek

manfaatdor

Ozbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan ikki tomonlama muloqoti faol

xarakterga ega bolib u 5 asosiy qoshma organ doirasida amalga oshirilmoqda

Hamkorlik kengashi Hamkorlik qomitasi Parlament hamkorligi qomitasi Savdo

18 httpwwwolduzbekistonovoziuzpase-10003449htmr

19

va investitsiyalar boyicha quyi qomita hamda Adliya ichki ishlar va boshqa

masalalar boyicha quyi qomita

Hozirgi kunga qadar Hamkorlik Kengashining 9 ta yigrsquoilishi (oxirgisi 2009 yil

sentyabrda Bryusselda) Hamkorlik qorsquomitasining 8 ta yigrsquoilishi (oxirgisi 2010 yil

iyulda Toshkentda) Parlament hamkorlik qorsquomitasi 8 ta yigrsquoiilishi (2010 yil

oktyabr Toshkent) Savdo va investitsiyalar borsquoyicha Kichik qorsquomita 7 ta

yigrsquoilishi Adliya ichki ishlar inson huquqlari va boshqa turdosh masalalar

borsquoyicha Kichik qorsquomita 7 ta yigrsquoilishi (2010 yil may Bryussel) orsquotkazildi19

0 lsquozbekiston bilan keng jabhali hamkorlik aloqalarini yolsquolga qolsquoyish Yevropa

Ittifoqi va uning arsquozo davlatlari uchun ham ayni muddaodir Xususan Yevropa

Ittifoqi Komissiyasi olsquozining 1995 yilda qabul qilingan laquoMarkaziy Osiyoning

yangi mustaqil davlatlari bilan aloqalar tolsquoglsquorisida Kommunikatsiyaraquosida bu haqda

alohida tolsquoxtalib olsquotadi Kommunikatsiyada laquoIttifoq Markaziy Osiyoda muhim

manfaatlarga ega Bu manfaatlar ham iqtisodiy ham geosiyosiy ahamiyat kasb

etadi Ayniqsa mazkur mintaqani xizmatlar turli jihozlar va sarmoya bilan

tarsquominlab turuvchi Yevropa Ittifoqi ayni vaqtda mintaqadan chiquvchi energetika

mahsulotlarining sezilarli imkoniyatlarga ega bolsquolgan istersquomolchisi ham

ekanligidan kelib chiqib bu hududda energetika sektorining rivojlanishidan

alohida manfaatdorligiraquo qayd etiladi Keyinchalik Yevropa Ittifoqi Kengashi

tomonidan 2007 yilning 30 mayida qabul qilingan laquoYevropa Ittifoqi va Markaziy

Osiyo Yangi sherikchilik uchun strategiyaraquo deb nomlangan hujjatda Yevropa

Ittifoqining mintaqadagi strategik manfaatlari yanada yaqqol ifoda etilgan

Yevropa Ittifoqi va 0 lsquozbekiston munosabatlari ana shunday olsquozaro teng

manfaatdorlik asosida qaror topdi 1991 yil 31 dekabrda laquo 0 lsquon ikkilaming qolsquoshma

deklaratsiyasiraquo bilan Yevropa hamjamiyatlari va ulaming olsquosha paytdagi 12 ta arsquozo

19 httpmfauzuzbxalaaro munosabatlarxalaaro tashkilotlarozb yevropa ittifoqi

20

davlati 0 lsquozbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini ersquotirof etdi 1992 yil 15

aprelda 0 lsquozbekiston Respublikasi Hukumati va Yevropa hamjamiyatlari

Komissiyasi olsquortasida olsquozaro anglashuv memorandumi imzolandi 1994 yil 16

noyabrda tomonlar olsquortasida diplomatik munosabatlar olsquomatildi 0 lsquozbekiston

Respublikasining Yevropa hamjamiyatlari qoshidagi Missiyasi 1995 yil 6 may dan

ersquotiboran Bryussel shahrida olsquoz faoliyatini boshladi 2002 yil oktyabrda esa

Yevropa Ittifoqi Komissiyasining mamlakatimizdagi faoliyatini amalga oshirish va

boshqarishni qolsquollab-quvvatlash maqsadida Yevropa hamjamiyatlarining

0 lsquoz-bekistondagi diplomatik vakolatxonasi vazifasini vaqtincha bajarib turuvchibull20laquoYevropa Uyiraquo Toshkentda olsquoz faoliyatini boshladi

0 lsquotgan yillar davomida olsquozaro aloqalaming shartnomaviy-huquqiy asoslari

ham shakllanib va mustahkamlanib bordi

1996 yil 21 iyunda Florensiyaning (Italiya) laquoFortezza de Bassoraquo qalrsquoasida

bolsquolib olsquotgan Yevropa Ittifoqi arsquozo davlatlarining davlat va hukumat rahbarlari

darajasidagi navbatdagi oliy sammitida Yevropa hamjamiyatlari va ulaming arsquozo

davlatlari bilan 0 lsquozbekiston Respublikasi olsquortasida laquo 0 lsquozbekiston Respublikasi bir

tomondan va Yevropa Hamjamiyatlari hamda ularga arsquozo davlatlar ikkinchi

tomondan olsquortasida sherikchilik tarsquosis etuvchi Sheriklik va hamkorlik tolsquoglsquorisidagi

bitimraquo imzolandi Bitimni imzolash choglsquoida 0 lsquozbekiston Respublikasi Prezidenti

ushbu shartnoma Yevropa Ittifoqi va mustaqil 0 lsquozbekiston munosabatlarida yangi

burilish nuqtasi bolsquolib xizmat qilishini hamda yosh davlatimizning ijtimoiy-

iqtisodiy rivojlanishi uchun keng imkoniyatlar ochishini tarsquokidladi laquoBiz bu

munosabatlarga tashqi siyosatimizning mamlakatimizning jahon hamjamiyati va

jahon xorsquojaligiga integratsiyalashuviga qaratilgan ustivor yorsquonalishi deb

qaraymizraquo21

20 httpwwwolduzbekistonovoziuzpage-10003449htmr

21 LAKarimov Yangicha fikrlash va ishlash - davr talabi T 5 - Т 1997 - B321

Hozirgi kunda Sheriklik va hamkorlik bitimi Yevropa Ittifoqi va 0 lsquozbekiston

olsquortasida imzolangan olsquonga yaqin boshqa bitimlar bilan birgalikda amal qilib

kelmoqda

2001 yil 11 sentyabr voqealaridan solsquong ikki tomonlama munosabatlar nvoji

ayniqsa yangieha tus oldi Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyoning strategik

ahamiyati va mintaqadagi barqarorlikni tarsquominlashda 0 lsquozbekistonning hal qiluvchi

mavqeini tushunib yetdi Shundan kelib chiqqan holda 2001 yilning 8-9 va 17

oktyabrida bolsquolib olsquotgan Yevropa Ittifoqining Lyuksemburg Kengashi va 19

oktyabridagi Gent sammiti tashkilotning Markaziy Osiyo davlatlari bilan

aloqalarini kuehaytirishni zarar deb topdi 2001 yil 11 sentyabr voqealaridan keyin

Yevropa Ittifoqi davlatlari ham xalqaro terrorizmga qarshi tuzilgan xalqaro

koalitsiyaga qorsquoshilgan holda orsquoz qorsquoshinlarini Afgrsquoonistonga ynborishdi Ayrim

davlatlar shu jumladan Germaniya orsquoz harbiy kontingentini Afgrsquoonistonningbull22

shimolida bir qismini esa Termiz shahrida joylashtirdi

2002 yil 29 yanvarda Bryussel shahrida bolsquolib olsquotgan О zbekiston Yevropa

Ittifoqi Hamkorlik kengashining uchinchi majlisida Markaziy Osiyo davlatlanga

qaratilgan TASIS dasturining byndjeti 25 mlndan 50 mlnga yarsquoni ikki hissaga

kopaytirilganligi tashkilot vakillari tomonidan rasman marsquolum qilindi23

Shuningdek bu majlisda mintaqa mamlakatlari ayniqsa 0 lsquozbekiston bilan

aloqalarga ustuvor mavqe berish siyosiy transport energetika savdo mvestitsiya

sohalaridagi hamkorlikni yanada kuchaytirish lozimligi tarsquokidlandi

Ikki tomonlama munosabatlarda iqtisodiy va savdo-sotiq aloqalari eng

ustuvor yolsquonalish hisoblanadi 0 lsquozbekistonning Yevropa Ittifoqi va uning arsquozo

davlatlari bilan savdo aloqalari katta salmoqni tashkil etadi

22 Tinchlik tarsquolimi va madaniyatlararo hamjihatlik markazi Zamonaviy siyosatshunosllk nazariya va amaliyot Orsquoquv qorsquollanma -T JIDU 2008 - B 24523 httpsuzwikipediaOrgwikiYevropa Ittifoqi

Orsquozbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan aloqalari iqtisodiyot sohasida ham

yildan-yilga kengayib bormoqda Yevropa Ittifoqining faol arsquozolaridan borsquolgan

Germaniya Orsquozbekistonning Yevropa Ittifoqidagi eng yaqin hamkori hisoblanadi

Germaniya Markaziy Osiyoda rorsquoy berayotgan orsquozgarishlarga doimo nemislarga

xos xolislik bilan yondashgan va doimo qorsquollab-quwatlagan

Ikki tomonlama savdo aloqalarining umumiy hajmi 1993 yilda 545 mln 2006

yilda 11 mlrd AQSh dollarini tashkil etgan bolsquolsa 2010 yilda bu kolsquorsatkich 1

mlrd 759 mln AQSh dollariga yetdi Undagi Germaniya Buyuk Britaniya

Fransiya Italiya kabi yirik davlatlaming salmoqli ulushi saqlanib qolayotgan

bolsquolsa-da Kipr Chexiya Sloveniya Estoniya Polsha kabi Yevropa Ittifoqi yangi

arsquozo davlatlarining ulushi ortib borayotganligi quvonarli holatdir Yevropa eksporti

mahsulotlarining asosiy qismini elektr jihozlari va mashinalar qishloq xolsquojaligi va

plastik materiallar tashkil etsa 0 lsquozbekiston eksportining katta ulushi tolsquoqimachilik

mahsulotlari va qimmatbaho metallardan iborat

Qisqacha qilib aytganda 0 lsquozbekiston mdash Yevropa Ittifoqi iqtisodiy va savdo

munosabatlari bir maromda rivojlanib kelmoqda Tomonlar orasidagi tovar

ayirboshlash hajmi olsquotgan 20 yil ichida salkam tolsquort barobarga kolsquopaydi Biroq ikki

tomonlama savdo aloqalarining imkoniyatlari cheksizdir

Yevropa Ittifoqi va 0 lsquozbekiston aloqalari mintaqalararo miqyosda ham

rivojlanib bormoqda 0 lsquozbekiston Yevropa Ittifoqining BOMKA (Chegara

hududlarida xavfsizlikni tarsquominlash) KADAP (giyohvand moddalarga qarshi

kurashish) TRASYeKA (transport) INOGYeYT (energetika) TYeMPUS

(tarsquolim) INTAS (fan va tadqiqot) kabi mintaqaviy dasturlarda ishtirok etmoqda

Mamlakatimizdagi barqaror siyosiy va iqtisodiy rivojlanish huquqiy davlat

va fuqarolik jamiyatini qurish yolsquolidagi birdamlik va yangi marralar global va

mintaqaviy muammolami hal etish yolsquolidagi davlatimiz rahbarining aniq va dadil

24 Tinchlik tarsquolimi va madaniyatlararo hamjihatlik markazi Zamonaviy siyosatshunoslik nazariya va amaliyotOrsquoquv qorsquollanma mdashT JIDU 2008 mdash B 246

23

tashabbuslari umuman qolsquolga kiritilayotgan barcha muvaffaqiyatlarimiz

Yevropalik hamkorlarimizning bundan olsquon yil awalgi qarashlarini tubdan

olsquozgartirib yubordi Global va mintaqaviy muammolami hal etishda tomonlaming

olsquozaro anglashuv va tushunish asnosidagi qarashlari tobora yaqinlashib bormoqda

Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni tarsquominlash borasida Yevropa

Ittifoqi 2010 yilning iyun oyida Qirglsquoiziston janubida rolsquoy bergan voqealarga

munosabat bildirib 2010 yil 25 oktyabrda bolsquolib olsquotgan Yevropa Ittifoqi Tashqi

ishlar bolsquoyicha kengashining 3041-majlisida 0 lsquozbekiston Hukumatining glsquooyat

vazmin va oqilona yondashuvini yuqori baholadi Davlatimiz rahbarining jahon

hamjamiyatiga yolsquollagan chaqiriqlariga javoban Ittifoqning Tashqi ishlar va

xavfsizlik siyosati bolsquoyicha oliy vakili Ketrin Eshton 2010 yil 18 dekabrda

Bryusseldagi olsquoz bayonotida Qirglsquoizistondagi demokratik islohotlar uchun

Ittifoqning tayyorligini bildirdi Uchrashuv choglsquoida JBarrozo 0 lsquozbekiston

Hukumatining Qirglsquoiziston janubidagi mojarolami butun mintaqa bolsquoylab

yoyilishini oldini olishga qaratilgan va uzoqni kolsquozlagan siyosatini yana bir bori25alohida ersquotirof etdi

Yevropa Ittifoqi Orol fojiasi Orolbolsquoyi mintaqasining ekologik ijtimoiy-

iqtisodiy va demografik muammolarga nisbatan hamda Orol dengizining

hayotbaxsh manbalari mdash Amudaryo va Sirdaryo suvlaridan oqilona foydalanish

jumladan gigant GESlar olsquomiga tejamkor va ixcham energiya manbai qurish

taklifini ilgari surayotgan 0 lsquozbekiston Respublikasi rahbariyatining rasmiy

munosabatiga olsquoz xayrixohligini bildirib kelmoqda Xususan Yevropa Ittifoqining

Markaziy Osiyo bolsquoyicha maxsus vakili Per Morel 2010 yil 1 noyabrda laquoDeutsche

Welleraquo gazetasida bergan suhbatida Roglsquoun GESining qurilishi loyihasi bolsquoyicha

xalqaro ekspertiza olsquotkazishni yoqlab chiqdi va mazkur vazifani olsquoz zimmasiga

olgan Jahon bankiga yordam berishga Ittifoqning tayyorligini bildirdi Shuningdek

laquoBiz bilamizki mdash dedi u mdash Qirglsquoiziston janubida sodir etilgan qonli voqealarda

25 httpwwwolduzbekistoriovoziuzDage-10003449htmlrsquo24

jinoyat izi bor va unda narkobiznes marsquolum darajada rol olsquoynagan Ushbu

voqeani obrsquoektiv olsquorganish mdash ustuvor vazifa Men Kimmo Kilyunen

rahbarligidagi xalqaro tekshiruv komissiyasining ish boshlaganini olqishlaymanraquo

Kolsquorinib turganidek bu borada ham Yevropa Ittifoqi va 0 lsquozbekiston qarashlari

hamohangdir2

2011 yil 24 yanvar kuni Orsquozbekiston Respublikasi Prezidenti

IAKarimovning Bryusselga tashrifi borsquolib orsquotdi Tashrif doirasida Yevropa

Komissiyasi prezidenti JMBarrozo va Yevropa Ittifoqining energetika masalalari

borsquoyicha komissari GEttinger bilan uchrashuvlar orsquotkazildi Shuningdek

Orsquozbekistonda Yl diplomatik vakolatxonasini (Delegatsiyasini) tarsquosis etish

torsquogrsquorisidagi Kelishuv Orsquozbekiston Respublikasi va YI orsquortasida energetika

sohasidagi hamkorlik torsquogrsquorisidagi Bayonnoma hamda 2011-2013 yillarda Yevropa

Komissiyasi texnik korsquomagi Indikativ dasturini amalga oshirish torsquogrsquorisidagi

Bayonnoma imzolandi Natijada 2012-yil may oyida YIning Orsquozbekistondagibull bull bull bull bull bull -|laquo28 vakolatxonasi rahbari lavozimi joriy etildi

Global va mintaqaviy xavfsizlik tizimining eng zaif nuqtasi boiib qolayotgan

Afglsquoonistonda tinchlik olsquomatish va barqaror taraqqiyotga yolsquol ochish borasida ham

manfaatlar uyglsquounligi va olsquozaro izchil hamkorlikni kuchaytirish istagi yaqqol

namoyon bolsquolmoqda laquoNezavisimaya gazetaraquoning 2009 yil 10 yanvar sonida ersquolon

qilingan Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo bolsquoyicha maxsus vakili Per

Morelning intervyusida tarsquokidlanganidek laquoAfglsquooniston haqida olsquoylaganda darhol

gap Eron yoki Pokiston haqida ketadi biroq uning shimoliy qolsquoshnilari

0 lsquozbekiston Tojikiston va Turkmaniston haqida ozroq gapiramiz Biz barchamiz

Afglsquoonistonda hal qilishimiz lozim bolsquolgan murakkab vazifa qarshisida turibmiz va

bu masalada olsquozaro maslahatlashuvlarimizni rivojlantirib kelmoqdamiz Bunda

26 httpwwwolduzbekistonovoziuzpage-10003449htmlrsquo27 httpmfauzuzbxalqaro munosabatlarxalqaro tashkiiotlarozb yevropa ittifoqi

28 ShEZiyoyev rsquorsquoYevropa ittifoqining Markaziy Osiyo bilan siyosiy aloqalariga doir ayrim yondashuvlar xususidardquo Jahon siyosatining dolzarb muammolari anrsquoanaviy ilmiy maqolalar torsquoplami 22013 B61

25

Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan siyosiy muloqotlari

m uhim omildirraquo Eslatib olsquotish joizki Yevropa Ittifoqi Afglsquoonistonda tinchlik

olsquomatish va mamlakat iqtisodiyotini tiklash ishiga eng katta ulush qolsquoshayotgan

homiy tashkilotdir U 2010 yilda bolsquolib olsquotgan Afglsquoon muammosiga baglsquoishlangan

Kobul va London xalqaro konferensiyalarining tashkilotchisi sifatida maydonga

chiqdi 2002 yildan beri Ittifoqning Afglsquoonistonga ajratgan insonparvarlik va

iqtisodiy yordami qariyb 1 mlrd 800 mln yevroni tashkil etdi29 Afglsquoonistonning

Markaziy Osiyo respublikalari bilan chegaralarini mustahkamlash orqali Yevropa

Ittifoqi mintaqamiz xavfsizligini tarsquominlashga hissa qolsquoshib kelmoqda 0 lsquoz

navbatida 0 lsquozbekiston Afglsquoonistonda tezroq tinchlik va barqarorlik olsquomatish

istagini bildiribgina qolmay ushbu mamlakatga xalqaro insonparvarlik yordamini

yetkazib berish va milliy iqtisodini tiklash ishlarida faol ishtirok etib kelmoqda

Shu bois Yevropa Ittifoqining nufuzli siyosiy arbobi Afglsquooniston iqtisodi va

infratuziimalarini tiklash borasida 0 lsquozbekiston ilgari surayotgan aniq taklif va

loyihalar hamda amaliy sarsquoy-harakatlar uchun mamlakatimiz Prezidentiga olsquoz

minnatdorchiligini bildirdi

Shunday bolsquolsa-da ushbu memorandum va tashrif choglsquoida imzolangan

boshqa hujjatlar Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining energetika manbalariga bolsquolgan

hayotiy ehtiyojini qondirishgagina xizmat qilib qolmay balki bugungi kunda

Yevropaliklar tomonidan laquoqolsquoshnilarimizning qolsquoshnilariraquo deb atalayotgan

Markaziy Osiyo davlatlari xususan 0 lsquozbekiston bilan olsquozaro teng va manfaatli

hamkorlik aloqalarining rivojiga yanada kengroq коlsquolam va turtki beradi

29 httpwwwolduzbekistonovoziuzDage-100Q3449htmr26

XULOSA

Mazkur kurs ishida Yevropada integratsion jarayonlaming tarixi asosiy

bosqichlari va istiqbollarini orsquorganish Yevropa Ittifoqining tuzilish tarixi va

sabablari hamda uning bugungi kundagi faoliyati shu bilan birga Yevropa Ittifoqi-

Orsquozbekiston aloqalarini tahlil qilish asosida quyidagi xulosaga kelindi

Birinchidan Yevropada integratsion jarayonlar orsquoziga xos xususiyatga ega

borsquolib jadalligi borsquoyicha dunyoda eng samarali integratsiyalashuvga erishayotgan

mintaqa hisoblanadi

Ikkinchidan tahlilllar va izlanishlar shuni korsquorsatadiki Yevropada

integratsion jarayonlar nihoyalanishga erishmoqda va ldquoYagona Yevropardquo grsquooyasi

amalga oshishi istiqbolli rejalar asosida kutilayotgan real hodisaga aylanmoqda

Uchnchidan mintaqaning institutsional korsquorinishi - Yevropa Ittifoqi xalqaro

munosabatlarda Yevropa nomidan faoliyat olib boruvchi asosiy aktor sifatida

maydonga chiqmoqda

Torsquortinchidan Yevropa Ittifoqining faoliyat doirasi kengayib bormoqda va

xalqaro va mintaqaviy jarayonlaming turli masalalarida hal qiluvchi va orsquoz tarsquosir

doirasiga ega tashkilot sifatida baholanmoqda

Qisqacha aytganda Yevropa integratsion jarayonlarga tortilish orqali

umummintaqaviy birlikka erishishga intilmoqda va turli torsquosiq va muammolarga

qaramasdan buni muvaffaqiyatli uddalab kelmoqda

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROYXATI

Orsquozbekiston Respublikasi Prezidenti IAKarimovning asarlari

11 Karimov IA Bizdan ozod va obod vatan qolsin T2 - Toshkent

ldquoOrsquozbekistonrdquo 1996

12 Karimov IA Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi Т9 Тошкент

ldquoУзбекистонrdquo2001

13 Karimov IA Orsquozbek xalqi hech qachon hech kimga qaram borsquolmaydi T13

- Toshkent ldquoOrsquozbekistonrdquo 2005

Normativ-huquqiy hujjatlar

21 Yevropa Ittifoqi Rim shartnomasi 1957

22 Yevropa Ittifoqi Maastrixt shartnomasi 1992

23 Yevropa Ittifoqi Lissabon shartnomasi 2004

Ilmiy va maxsus adabiyotlar

31 Одшщориев XT Раззо^ов ДХ Сиёсатшунослик Тошкент 2007

32 Introduction to European Union Booklet

33 General Secretariat of the Council of the EU Brussel November 2009

34 Tinchlik tarsquolimi va madaniyatlararo hamjihatlik markazi Zamonaviy

siyosatshunoslik nazariya va amaliyot Orsquoquv qorsquollanma mdashT JIDU 2008

35 ShEZiyoyev rsquorsquoYevropa ittifoqining Markaziy Osiyo bilan siyosiy

aloqalariga doir ayrim yondashuvlar xususidardquo Jahon siyosatining dolzarb

muammolari anrsquoanaviy ilmiy maqolalar torsquoplami 2 2013

Internetning axborot va analitik manbalari

41 httpuzdenemetrcomdocs134index-2111 l-lhtmlTpage^

28

42 httpeuropa euabout-eubasic-informationindex enhtm

43 httpsuzwikipediaOrgwikiYevropa Ittifoqi

44 httpsuzwikipediaorgwikiIatisodiv integratsiya

45 httpswwwciagovlibrarypublicationsthe-world-factbookgeoseehtml


47 httpwwwolduzbekistonovoziuzpage-10003449htmlrsquo

48 httpenwikipediaorgwikiEuropean Commission

49 httpenwikipediaorgwikiEuropean Parliament

410httpmfauzuzbxalqaro munosabatlarxalqaro tashkilotlarozb yevropa itti

foqi

29

Toshkent Davlat Sharqshunoslik Instituti Jahon siyosati va tarixi fakulteti 3-kurs

ingliz-urdu guruhi talabasi Ikromov Muhammadjon Shuhratjon orsquogrsquoHning

ldquoYevropada integratsion jarayonlaming orsquoziga xos xususiyatlarirdquo nomli kurs

ishisiga

T A Q R I Z

3-kurs talabasi Ikromov Muhammadjon Shuhratjon orsquogrsquolining ldquoYevropada

integratsion jarayonlaming orsquoziga xos xususiyatlari nomli kurs ishisi bugungi

kunning dolzarb mavzularidan biri hisoblangan Yevropa integratsion

jarayonlarining orsquoziga xos xususiyatlarini orsquorganishga bagrsquoishlangan Kurs ishining

birinchi bobida Yevropada integratsion jarayonlaming yaratilish tarixi va uning

bugungi kundagi ahamiyati yoritilgan borsquoIsa ikkinchi bobida Yevropa ittifoqi

strukturasi faoliyati va jahon hamjamiyatida tutgan orsquomi hamda Yevropa ittifoqi-

Orsquozbekiston munosabatlarini orsquorganishni orsquoz ichiga oladi Kurs ishidan korsquozlangan

maqsad Yevropada integratsion jarayonlaming yaratilish tarixi Yevropa ittifoqi

va uning bugungi kundagi ahamiyatining nazariy jihatlarini orsquorganishdan iborat

Ushbu kurs ishini yozishda Prezidentimiz IA Karimov asarlari hamda korsquoplab

xorijiy adabiyotlar va birlamchi internet saytlaridan foydalanilgan Ushbu kurs

ishini yoqlashga mhsat etilishi maqsadga muvofiqdir

Mundarija

KIRISH L 3

1-BOB YEVROPADAINTEGRATSION JARAYONLARNING VUJUDGA

KELISH TARIXIVA UNING BUGUNGIKUNDAGI AHAMIYATI5

11 Yevropada integratsion jarayonlaming vujudga kelish tarixi va asosiy

bosqichlari 5

12 Yevropa integratsion jarayonlarining chuqurlashuvi va bugungi kundagi

ahamiyati 9

2-BOB YEVROPA ITTIFOQI - XALQAROINTEGRATSIYANING OLIY

SHAKLI 14


5 bull 14о mi

22 Yevropa ittifoqi-Orsquozbekiston munosabatlari 18

XULOSA 27

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROrsquoYXATI 28

KIRISH






























olindi

















tayaniladi






asosiy bosqichlari




























































import kamaydi












7





























8





















kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z














KIRISH






























olindi

















tayaniladi






asosiy bosqichlari




























































import kamaydi












7





























8





















kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z


















olindi

















tayaniladi






asosiy bosqichlari




























































import kamaydi












7





























8





















kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z

















asosiy bosqichlari




























































import kamaydi












7





























8





















kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z





















































import kamaydi












7





























8





















kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z










































8





















kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z


































kundagi ahamiyati
























edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z

































edi








10


kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z















kiritish mumkin






orsquotilgan






borsquoldi












11



























12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z








































12














13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z



























13


SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z















SHAKLI


orsquorni


















14



tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z
















tasdiqlash






















orsquoylayman



























16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z





































16




olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z

















olib boorish























17






















18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z



































18


hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z















hisoblanadi













yaratib kelinmoqda





manfaatdor





19



























20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z








































20
























qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z





































qaraymizraquo21





kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z
















kelmoqda


















































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z









































23
































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z













































hamohangdir2






















25
























XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z





































XULOSA







mintaqa hisoblanadi






maydonga chiqmoqda






























28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z





































28










foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z























foqi

29




ishisiga

T A Q R I Z

















ishisiga

T A Q R I Z














mavzusidagi kurs ishiziyonet.uz/uploads/books/49959/53a1486bcff77.pdfrasmiy kurslari hisob-kitobi...

Documents