Mbështetje për Përafrimin e statistikave Shqiptare me standarted BE

Pikpamje INSTAT: zhvillime metodologjike dhe probleme të hapura

Gjergji Mano20 Shkurt 2014

HYRJE

Duke filluar nga Mars 2010, Llogaritë Kombëtare Shqiptare u asistuan nga projekti kombëtar IPA 2007.

Objektivat e përgjithshme të projektit ishin: zhvillimi I Llogarive Kombëtare Shqiptare me synim arritjen e parimeve bazë të Sistemit Evropian të Llogarive 95 (ESA’95).

Në kontekstin e proçesit të revizionimit të statistikave të Llogarive Kombëtare Shqiptare, nëpërmjet projektit IPA 2007, më poshtë mund të përmbledhim rezultatet kryesore të punës dy vjeçare.

HyrjeIPA 2007 ishte shumë ambicioze: Kalim nga një tërësi treguesish tradicionalë (psh. PBB, FBKF,

Konsumi Final, eksporte-neto, etj) në ndërtimin e bazave të Sistemit Shqiptar të Llogarive Kombëtare (llogaritë korrente sipas sektorëve institucionalë: llogaritë e prodhimit, gjenerimi i të ardhurave të para, etj);

Përmirësim domethënës i gjithpërfshirjes të vlersimeve të PBB;

Përditësim i vlerësimeve benchmark; Përditësim i vlerësimeve ekspert mbi dobësitë dhe fuqitë e

Llogarive Kombëtare Shqiptare; përgatitja e raporteve të detajuara të cilat do të përdoren për të përditësuar dokumentacionin mbi burimet e të dhënave dhe metodat;

HYRJE

Përpilimi për herë të parë: Llogaritë Rajonale (Vlera e Shtuar sipas niveleve 2 dhe 3 të Klasifikimit Territorial Evropian NUTS); Vlerësime eksperimentale të Sektorëve Institucionalë (dy llogaritë e para për gjithë Sektorët Institucionalë dhe bazat për sekuencën e plotë të llogarive për sektorin e Qeverisjes Përgjithshme); Vlerësime të reja të pavarura vjetore të PBB metoda e shpenzimeve; Optika eksperimentale e PBB tremujore me metodën e shpenzimeve; Hartimi i zgjeruar i Tabelave Burime-Përdorime (SUT/IOT) me çmime korrente e konstante;

Përmirësime të përgjithshme të llogarive vjetore e tremujore (aspekte metodologjike, teknika statistikore).

HYRJE

Përgatitjet për përditësim dhe zgjerimi IPA 2007 (MB) përshkrimi i burimeve dhe metodave për :

• Optikat: prodhimi dhe shpenzimet; • Matjet me çmim dhe volum;• Gjithpërfshirja; • Llogaritë kombëtare tremujore;• Llogaritë e sektorët Institucionalë;• SUT, etj.

Final : përgatitja për kalimin në ESA 2010 së bashku me vendet e Evropiane

Hyrje Të-P mbështeti INSTAT në hartimin e planeve respektive kombëtare të zbatimit:

• Në përputhje me prioritetet e vendit

• Në përputhje me strategjitë globale dhe rajonale të zbatimit

Në aktivitetet e projektit janë të përfshira:

- Llogari kombëtare të integruara;

- Llogaritë sektoriale institucionale (sipas nën-sektorëve);

- PBB vlerësohet me çmime korrente dhe konstante

(duke përdorur metodën chain linking).

Nomenklaturat Europiane të përdorura janë: Klasifikimi I sektorëve Institucional (ESA 95) Klasifikimi I Aktiviteteve ekonomike (NACE Rev.1) Klasifikimi I konsumit Individual sipas Qëllimit (СОIСОР) Nomenklatura të tjera të SNA (COFOG,CP, etc)

Koherenca e statistikave të Llogarive Kombëtare• Politikëbërja e suksesshme në një botë të ndërlikuar kërkon informacion

me cilësi të lartë të të dhënave • Sistemet statistikore nevojë për të adresuar së bashku objektivat e

politikës dhe instrumentet, që mund të ketë efekt në objektivat e politikës

Objektivat kryesore të politikave makroekonomike :• Rritja e lartë dhe e

qëndrueshme ekonomike• Nivele të larta të punësimit• Stabilitet i çmimeve• Bilanci i jashtëm • Ndikim në shpërndarjen e të

ardhurave dhe të pasurisë• Sigurimi i të mirave publike • Alokimin efikas të burimeve• Nivele të larta të konsumit

privat

• Instrumentat kryesore të politikës:– Politikat Fiskale:

• Shpenzimet Qeveritare• Taksat

– Politika monetare:• Normat e interesit• Oferta e parasë• Kursi I këmbimit

– Politikat e Ofertës:• Konkurenca, përmirësime efiçente,

etj;• Privatizimi• Tregëtia e lirë• Reforma e Taksave etj.

Koherenca e statistikave të Llogarive Kombëtare

• Përshtatja e klasifikimit, regjistrat e biznesit dhe zgjedhjet, burimet administrative dhe infrastruktura IT:

• Miratimi i klasifikimeve të reja përkatëse dhe përmirësimi i mbulimit dhe saktësia e të dhënave, e përpiluar nga Sistemi statistikor kombëtar, të koordinuar nga INSTAT, lidhur me kërkesat e ESA 95-2010

• Nevoja për të shqyrtuar të dhënat makroekonomike të përpiluara nga jashtë INSTAT:

Banka e Shqipërisë: Statistikat monetare dhe financiare, zbatimi i koordinuar i BPM6 dhe ESA 2010

Ministria e Financave: GFSM 2012 është në linjë me ESA 2010

•Rritja e aksesit dhe përdorimit të të dhënave ekzistuese

administrative dhe regjistrat

Capital transfers &

Non-financialassets

Income accounts

Production account

Transactions

GDP (value added)

Financialassets &liabilities

Saving

Revenue account

Expense account

Financialassets &liabilities

Non-financialassets

Transactions

Operating balance

Net lending / borrowing

Currentaccount

Capitalaccount

Financialassets &liabilities

Currentaccount balance

Transactions

Financialassets &liabilities

TransactionsGFS

SNAESA BoP MFS

Procesi kompilimit: RISI

K O H AG D P SYSTEM OF ACCOUNTS

HA

PAT E PRO

CESIT

MARRJA E TË DHËNAVE TË PARA: marrja e burimeve të të dhënave dhe transferimi i tyre sipas koncepteve të llogarive kombëtare

1.Transferimi i të dhënave statistikore / administrative në zërat e duhura të llogarive kombëtare – këto përpilohen duke kryqëzuar sektorët dhe degët e industrisë, të ashtuquajturat "tabelat SS“. Këto tabela paraqesin seri të plotë të llogarive të sektorit. Ato përfshijnë të gjitha zërat e përcaktuara nga ESA95 dhe disa tregues të tjerë duke përdorur për procesin e balancimit ose për arsye analitike. Numri total i këtyre tabelave është 60, është numri më i lartë, se numri i përgjithshëm i burimeve statistikore dhe administrative të të dhënave për shkak të disa burimeve që mbulojnë më shumë se një nën-sektor - në këto raste tabelat SS janë të hartuara për çdo nën-sektor veç e veç.

Gjatë punës eksperimentale nën aktivitetin “A3-Përpunimi i Llogarive Eksperimentale sipas sektorëve institucionalë“ u përpunua dhe u pranua si një proçes standart për hartimin e llogarive kombëtare sektoriale

Proçesi kompilimit: RISI

2. Faza e dytë: përbëhet nga ekstrapolimi dhe modeli llogaritjeve si dhe rregullimet konceptuale ndaj të dhënave të marra për shkak të dallimeve në mes të rregullave kontabile të biznesit dhe t] kontabilitetit kombëtar.

3. Faza e tretë: rregullime për "nën-mbulimin". Këto vlerësime janë përcaktuar nga disa lloje të nën-mbulimit, të cilat janë të rekomanduara.

4. Faza e katërt: mbulon proçesin përfundimtar balancues dhe të kërkimit për gabime në burimet e të dhënave. Në fakt, duke kontrolluar të gjitha shifrat, kryesisht të të gjitha burimeve të të dhënave, vazhdon gjatë gjithë procesit të përpilimit të llogarive kombëtare, por korrigjimi i gabimeve në burimet e të dhënave regjistrohen më vehte.

Vlersime eksperimentale të PBBT sipas optikës shpenzime

Konsumi Final i qeverisë së përgjithshme Konsumi Final i shpenzimeve të Institucioneve Jo

fitim prurëse që u Shërbejnë Familjeve (NPISH) Formimi bruto i kapitalit Fiks Ndryshimet e gjëndjeve Importet e Ekportet

Vlersime eksperimentale të PBBT sipas optikës shpenzime

QUARTERLY GROSS DOMESTIC PRODUCT BY EXPENDITURE APPROACH

                    in million leks

Quarterly

Total Final

Consumpt

ion

Expenditu

re

Household Final

Consumpt

ion

Expenditu

re

Government

Final

Consumpt

ion

Expenditu

re

FCE of Non-profit

Institutions

serving

Household

GFCF

Domestic

Absorp

tion

(1+2)

Net export

(a-b)

Exports of

goods

and

service

s (f.o.b)

Imports of

goods

and

service

s

(f.o.b)

Changes in

inventorie

s and

acquisitio

ns

Gross

Domest

ic

Produc

t

  1= 2+3+4 2 3 4 5 6=1+5 7=8-9 8 9 10 11=6+7+10

2007q1 224,688 202,438 21,883 367 77,202 301,889 (58,895) 56,127 115,021 242,995

2007q2 241,624 217,272 23,982 370 82,450 324,074 (60,857) 68,236 129,093 263,217

2007q3 243,571 217,843 25,351 378 90,179 333,750 (63,406) 79,942 143,347 270,345

2007q4 250,047 217,521 32,137 389 124,228 374,275 (75,250) 67,459 142,709 299,025

2008q1 242,329 218,408 23,516 404 83,646 325,975 (65,903) 68,779 134,682 260,072

2008q2 259,167 231,205 27,544 418 98,600 357,767 (71,082) 80,260 151,343 286,685

2008q3 254,177 226,137 27,610 430 100,227 354,404 (62,796) 92,908 155,704 291,608

2008q4 260,348 222,800 37,108 441 111,399 371,748 (90,292) 78,018 168,310 281,456

2009q1 242,972 215,678 26,844 450 87,197 330,169 (68,008) 62,422 130,431 262,161

2009q2 274,547 241,968 32,119 461 111,118 385,666 (76,693) 77,935 154,628 308,973

2009q3 265,158 232,168 32,517 472 102,549 367,707 (60,609) 109,725 170,333 307,098

2009q4 257,589 221,998 35,106 485 113,322 370,911 (76,164) 83,329 159,493 294,747

2010q1 258,116 227,818 29,799 499 68,385 326,501 (57,613) 73,706 131,318 268,888

2010q2 275,808 243,504 31,794 510 95,684 371,492 (63,283) 98,939 162,222 308,209

2010q3 267,592 235,973 31,103 517 101,590 369,183 (56,054) 127,776 183,830 313,129

2010q4 266,569 231,150 34,899 520 114,496 381,065 (78,080) 101,882 179,963 302,984

2011q1 254,931 224,148 30,309 474 85,483 340,414 (59,854) 94,761 154,615 280,560

2011q2 284,294 250,657 33,101 536 99,234 383,528 (83,812) 99,806 183,618 299,715

2011q3 273,488 241,409 31,543 537 103,973 377,461 (67,438) 135,749 203,187 310,022

2011q4 286,983 252,061 34,365 557 116,645 403,628 (86,936) 109,844 196,780 316,692

Lidhjet midis llogarive të biznesit dhe llogarive kombëtare dhe vlersimet e aktivitetit të biznesit

Deklarimi i të ardhurave dhe i aktiveve e pasiveveMe qëllim që të bëhet e mundur të përdoren llogarityë e bizneseve në Llogaritë Kombëtare, në një shkallë të gjërë, dhe jo për raste të izoluara, duhen krijuar një numër kushtesh.

Aksesi në llogaritë e biznesit1. Kërkohet në shkallë minimale standardizim i dokumenteve të kontabilitetit të ofruara nga

ndërmarrjet, pasi ky është një kusht i nevojshëm për përpunimin e kompjuterizuar. Një nivel i lartë i standardizimit është i lidhur me ekzistencën e një organi të caktuar për të mbledhur llogaritë e ndërmarrjeve në një formë të standardizuar.

2. Mbledhja e të dhënave kontabile mund të organizohet në baza institucionale (për shembull, një qendër e pasqyrave financiare, e cilat kryen analiza për anëtarët e vet), ose ajo mund të bëhet e detyrueshme me ligj (për shembull, kur siç është rasti i Organeve tatimore apo Qendra Kombëtare e Regjistrimit).

3. Në të dy rastet, kontabilistët kombëtare kërkojnë akses në bazat e të dhënave, duke respektuar politikat e konfidencialitetit që zbatohen.

4. Informata të dobishme mund të gjenden në shënimet e llogarive, që kanë shumë detaje ose udhëzime si për të interpretuar të hyrat e të dalat në llogari.

Lidhjet midis llogarive të biznesit dhe llogarive kombëtare dhe vlersimet e aktivitetit të biznesit

Vrojtimet e biznesit (ASN,STS) janë burimi tjetër kryesor për llogaritë kombëtare të aktiviteteve të ndërmarrjeve. Këto vrojtime japin rezultate të mira nëse pyetjet e kërkuara janë të krahasueshme me konceptet e kontabilitetit të biznesit. • Një ndërmarrje nuk mund të dërgojë informacion

konsistent i cili nuk është i bazuar në sistemin e brendshëm të informacionit të tij.

• Vrojtimet mbi Biznesin janë të domosdoshme, edhe në rastin më të mirë kur specialistët e llogarive kombëtare janë të lidhur me aksesin e bazave të të dhënave të llogarive, mqse informacioni i ndodhur në këto dabazë rrallë është i detajuar mjaftueshëm për të kënaqur nevojat e specialistëve të llogarive kombëtare.

Përmirësime të ardhshme

Implementimi ESA 2010: Një proçes veçanërisht i rëndësishëm në Evropë

Program i zgjeruar i shpërndarjes Probleme institucionale Hartimi i të dhënave

Implementimi ESA 2010: Një proçes veçanërisht i rëndësishëm në Evropë

ESA është baza kryesore e të gjitha statistikave makro-ekonomike për të gjithë përdoruesit. Kryesisht në Evropë, ESA është kryesore për :

• Buxhetin BE : llogaritja e kontributit në buxhetin BE• Politika fiskale : ratios of deficit and debt, Tabelat EDP• Subvencionet BE: PBB rajonale• Procedura “Macroeconomic Imbalance”: treguesit makroekonomikë

dhe financirë-ESA 2010 është një “EU Regulation”. Implementimi i detyruar i ESA 2010 siguron të dhëna të krahasueshme makroekonomike. -ESA 1995 ESA 2010 = 44 përmirësime

Programi I zgjeruar Europian i diseminimit• Më tepër të dhëna mbi bilancet• Set i zgjeruar i të dhënave sipas tipit të aseteve për

formim kapitali • Detajime të mëtejshme të llogarive financiare • Set i ri të dhënash mbi detyrimet potenciale të Qeverisë

(borxhet e korporatave publike, garancive, kreditë me probleme, Partneritetet Publike Private)

• Tabela plotësuese mbi skemën e pensioneve• Përmirësimi i afateve kohore, më tepër variabla tre-

mujorë, të axhustuara për sezonalitet • Më tepër të dhëna mbi familjet

Programi Transmetimit ESA 2010

TransmissionINSTAT EUROSTAT

T I M E

TABLE 1A: Main aggregates –annual: Deadline: + 2/9 months; Period covered: 1995 onwards TABLE 1Q: Main aggregates - quarterly: Deadline: + 2 months; Period covered: 1995q1 onwardsTABLE 5: (HFCE by purpose – annual):Deadline: + 2/9 months; P. covered :1995 onëards

TABLE 9: (Detailed tax and social contribution ........ according to national classification – annual): 1995 onëardsTABLE 10:(Tables by industry and by region, NUTS II – annual): 2000 onwardsTABLE 11: (General government expenditure by function – annual): 1995 onwardsTABLE 12: (Tables by industry and by region, NUTS III – annual): 2000 onwards

TABLE 3: (Tables by industry – annual) 1995 onwards

TABLE 15:(Supply table– annual): 2010 onwardsTABLE 16: (Use table at purchasers' prices – annual): 2010 onwardsTABLE 17: (Symmetric input-output table in basic prices): 2010 onwards

TABLE 8: (Non-financial accounts by sector – annual): 1995 onwardsTABLE 13: (Household accounts by region, NUTS II – annual): 2000 onwards

TABLE 20: (Cross classification of fixed assets by industry and by asset – annual ): 2000 onwardsTABLE 22: (Cross classification of GFCF by industry and by asset – annual): 1995 onwardsYear 2020:

Year 2015:

Year 2018:

Year 2016:

Year 2017:

2014:First transmission

TABLE 6: (Financial accounts by sector (transactions) – annual): 1995 onwardsTABLE 7: (Balance sheets for financial assets and liabilities – annual): 1995 onwardsTABLE 8: (Non-financial accounts by sector – quarterly): 1999Q1 onwards

Not yet defined:

Çështje Institucionale

Krijimi i një mekanizmi të shëndoshë, në nivel kombëtar, që siguron bashkëpunimin ndërmjet agjencive, në implementimin e Programit të BE, të Transmetimit të të dhënave dhe respektimin e statistikave makroekonomike në kuadrin e SDDS. Grupi i punës ndërmjet agjencive duhet të përbëhet nga anëtarë

që janë drejtpërdrejt të përfshirë dhe menaxhojnë përpilimin e të dhënave që duhet të dorëzohen sipas kërkesave të BE dhe SDDS (p.sh., të dhënat për komponentë të ndryshëm të PBB-së, të dhënat për EDP, llogaritë sektoriale të qeverisë, llogari financiare dhe bilanceve).

Grupi i punës duhet të bëhet funksional, të takohen rregullisht, dhe t’i prezantojë çështje të caktuara Këshillit të Statistikave INSTAT dhe Drejtorit të Përgjithshëm, sipas nevojës.

Çështje Institucionale Përmirësimi i mjeteve informatike, për përpilimin e Llogarive

Kombëtare dhe për mbështetjen e statistikave bazë. •   Zhvillimi i kapaciteteve për të marrë, përpunuar dhe ruajtur

databazat e marra nga institucione të tjera qeveritare. INSTAT të bëhet një pjesëmarrës i plotë i GovNet

• Zbatimi i një programi të ri të transmetimit të të dhënave në INSTAT, për të lëvizur gradualisht në mënyrën elektronike të raportimit dhe në këtë mënyrë, të zvogëlojmër barrën letër për bizneset

• Optimizimi i proçesit të brendshëm të prodhimit të të dhënave në INSTAT, i cili lidhet me të drejtën e përdorimit të bazave të të dhënave, riorganizimi i proçedurave të vlerësimit dhe të editimit të të dhënave (p.sh., duke optimizuar përdorimin e IT për të imputuar të dhënat e organeve tatimore në rastin e mungesave në të dhënat e ASN).

Hartimi të dhënave: Burimet e të dhënave

• Përmirësimi i proçedurave dhe afateve kohore të verifikimit për ASN

• Përmirësimi i mbledhjes së të dhënave në nivel Njësie lokale. Të dhëna të përmirësuara për GFCF dhe inventarët.

• Zgjerimi i numrit të variablave; përmirësim në proçedurat e mbulimit dhe të verifikimit të të dhënave për STS.

• Përpilimi I të dhënave të Tregëtisë me pakicë sipas klasifikimit COICOP

• Kryerja e Anketës së Buxhetit të Familjeve, vjetore, në mënyrë që të sigurojë informacion të nevojshëm për të treguesit tre-mujor

• Zhvillimi i Llogarive Vjetore të Bujqësisë, për t’u inkorporuar në vlerësimet e Llogarive Kombëtare

Hartimi të dhënave: Burimet e të dhënave

• Zhvillimi burimeve të të dhënave për institucionet financiare jo-banka – deklarimet financiare të shoqërive të sigurimeve, risigurimeve, agjentëve të sigurimeve.

• Zhvillim i mëtejshëm i sistemit për treguesit afat-shkurtër.

• Përmirësim i klasifikimeve (implementimi COFOG) dhe i afateve për statistikat e punësimit për qeverinë e përgjithshme.

• Ndërtimi i një algoritmi të përfshirjes së tërësishme të të dhënave ekzistuese administrative në mbledhjen e të dhënave të të llogarive kombëtare.

Hartimi të dhënave: Teknikat statistikore

• Të sigurojnë konsistencë ndërmjet PBB-së me metodën e Prodhimit dhe PBB sipas shpenzimeve nëpërmjet sistemit SUT.

• Përmirësimi i konsistencës së vlerësimeve të PBB tre-mujore me atë vjetore.

• Kalimi drejt zëvendësimit të treguesve të përdorur aktualisht në drejtim të përfshirjes së të dhënave STS, në proçedurën e përpilimit të treguesve të llogarive Kombëtare tre-mujore.

• Vlerësimi i PBB-së tre-mujore me çmime korrente dhe konstante

• Punë në nivel më të agreguar të dhënash për vlerësimin e PBB-së tremujore me metodën e prodhimit

• Përmirësimi i vlerësimeve të Ndryshimeve në Inventar• Axhustimi i të dhënave të Qeverisë në accrual basis.

Teknikat Statistikore

Implementimi i NACE, Rev.2 në vlerwsimet e Llogarive Kombëtare; Llogaritja e prodhimit të Energjisë Elektrike, transmetimi,

shpërndarja, dhe tregëtimi; trajtimi i transfertave të Qeverisë; Subvencionet e imputuara;

Revizionimi i klasifikimit për taksat dhe subvencionet, vlerësimi i tyre me çmime konstante;

Vlerësimet e reja të FISIM; prodhimi i institucioneve të tjera financiare duke përfshirë edhe kompanitë e sigurimit; Prodhimi i Bankës Qëndrore;

Vlerësime të reja për Rentën e Imputuar bazuar në të dhënat e fundit të CENSUS-it tw Popullsisë dhe Banesave;

Përmirësimi i të dhënave të FBKF, duke përfshirë trajtimin e kërkimeve minerare; Kërkim zhvillim, etj

AKTIVITETI BIZNES REGJISTER

Processes in National Accounts

CENSUS I NDëRMARRJEVE JO

BUJQËSORE: Klasifikimet:

Sektori Institucional, NACE 2, NUTS II

2011 CENSUSi POPULLSISë

REZULTATET E REJA TË VROJTIMIT MBI FUQINË

PUNËTOREREZULTATET E REJA TË

VROJTIMIT MBI BUXHETIN E FAMILJEVE

A1.PBB(Sh)A1.PBB(P)

A2. Tabelat Burime-

Përdorime

A6:Llogaritë

Rajonale

A4. Ekonomia

e Pavrojtua

r NOE

A1.PBBT(P) A1.PBBT(Sh)

A3. Sektorët Institucio

nalë

17.12.2008 27

Ju faleminderit për vëmëndjen!