mediacia _ mravalsaukunovani qartuli tradicia
TRANSCRIPT
mediacia _ mravalsaukunovani qarTuli tradicia
nebismieri sazogadoebis warmateba or borbals _ tradicias da inovacias
eyrdnoba. erT-erTi maTganis gaCerebac sakmarisia, raTa moZraobam mimarTuleba
dakargos da, winsvlis sanacvlod, qveyana erT adgils tkepnides drosa da sivrceSi.
amitom yoveli Taobis amocanaa, SeinarCunos Zveli kargi tradiciebi da Tavadac
safuZveli daudos samomavlo karg tradiciebs.
`samediatoro sasamarTlo~ samarTlis mecnierebaSi uZveles sasamarTlo
dawesebulebad miiCneva da saqarTvelo am mxriv araTu gamonakliss, aramed erT-erT
sanimuSo qveyanas warmoadgens, romlis sazogadoebriv cxovrebaSi uxsovari droidan
moyolebuli TiTqmis XX saukunis Sua xanebamde mniSvnelovani adgili ekava
mediaciis instituts. metic, garkveuli cvlilebebiT es instituti arc Tanamedrove
xalxur yofaSi miscemia daviwyebas, rac nayofier niadags qmnis, raTa
mravalsaukunovani istoriuli jaWvi ar gawydes da man XXI saukunis qarTul
realobaSic Tavisi kuTvnili adgili daimkvidros.
ეს ტექსტი miznad isaxavs Zveli qarTuli `samediatoro sasamarTlos~ mokle
mimoxilvas, raTa mkiTxvelisaTvis naTeli gaxdes, rom is inovacia, rac bolo
periodis tendenciebiT qarTul kanonmdeblobasa da sazogadoebriv cxovrebaSi
ufro da ufro ikidebs fexs (igulisxmeba mediacia da e.w. `aRdgeniTi
marTlmsajuleba~) istoriul safuZvels ar aris moklebuli da sinamdvileSi,
garkveuli TvalsazrisiT, sxva araferia, Tu ara _ `kargad daviwyebuli Zveli.~
mediaciis arsi
Tanamedrove sasamarTlos saqmianobaSi, marTlmsajulebis ganxorcielebis
TvalsazrisiT, kanonis sworad Sefardebisa da aRsrulebis kvაldakval didi
adgili uWiravs mxareTa morigebisa da erTgvari `mesame alternativis,~ modave
mxareTa Soris saerTo gzis gamoZebnis funqciasac, romelic mosamarTlis
saqmianobis erT-erT, xolo mediatoris saqmianobis erTaderT mizans warmoadgens.
`samediatoro sasamarTlo~ modave mxareTa mier, maTi surviliT, erTi
konkretuli sakiTxis gadasawyvetad Camoyalibebuli sasamarTlo Semadgenlobaa,
romlis wevrebsac mxareebi irCeven cal-calke an erTad, urTierTSeTanxmebiT, da
romlebic Suაmavlebad da momrigeblebad gvevlinebian.
mediacia da marTlmsajuleba Zveli qarTvelisaTvis mkacrad ar iyo gamijnuli.
marTlmsajulebis ganxorcieleba TavisTavad Seicavda morigebis mizansac, xolo
morigebis aqti Tavad iyo marTlmsajulebis erT-erTi gamoxatuleba.
dResac sasamarTlo uflebamosilia, rom, kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi,
esa Tu is saqme swored morigebiT daasrulos. amitom, Tanamedrove TvalsazrisiT,
marTlmsajuleba, Tavis TavSi aseve Seicavs morigebas, Tumca, mediaciis bunebis ukeT
SecnobisaTvis da imisaTvis, rom naTeli gaxdes, ra arsebiTi gansxvavebaa dRevandel
sajaro moxeles _ mosamarTles (im SemTxvevaSi, roca mosamarTle `sasamarTlo
meditoris~ funqcias ar asrulebs) da mediators Soris, SesaZlebelia aseTi
Sedarebis moyvana:
Tuki warmovidgenT, rom dapirispirebuli mxareebi ori sxvadasxva, erTmaneTis
mimarT mtrulad ganwyobili qveynebis `moqalaqeebi~ arian, mosamarTle SeiZleba
SevadaroT mesame neitraluri qveynis `moqalaqes,~ xolo bWe-mediatori – swored am
dapirispirebuli qveynebis `ormag moqalaqes.~
mediatoris es dualisturi funqcia kargad Cans mosamarTlis aRmniSvnel Zvel
qarTul terminebSi, vinaidan nebismier samarTlebriv termins aqvs ara mxolod
sakuTari istoria, aramed igi TviTonac istoriis uSualo mowme da piruTvneli
mTxrobelia.
saxelwodeba
Zveli qarTuli samarTali mosamarTles Semdegi sityvebiT aRniSnavs:
`bWe,~ `msajuli,~ `mosamarTle,~ `mdivanbegi,~ svanuri `moravi,~ (`morevi~), Tu
xevsuruli `rjulis kaci.~
`bWe~ _ mosamarTlis aRmniSvneli uZvelesi terminia, romelic Zvel qarTul
mwerlobaSi V saukunidan gvxvdeba. V-X saukuneebSi igi `msajulis,~ xolo X-XVIII
saukuneebSi _ `msajulis~ da `mosamarTlis~ paralelurad gamoiyeneba. ar hqonda
mniSvneloba, Tu vin arCevda saqmes: modaveTa mier arCeuli piri, Tu _ saxelmwifo
xelisuflebis mier daniSnuli.
aRmosavleT saqarTveloSi XVIII saukunidan `bWe~ sabolood daubrunda
CveulebiT samarTals da damkvidrda im adgilas, saidanac odesRac wamovida. saTemo
urTierTobis wiaRSi warmoSobili terminis gamZleobam faqtis winaSe damdgari
saxelmwifo xelisufleba aiZula, rom gviani periodis sakanonmdeblo aqtebSi
SetaniT mxolod `bWe~ ecno CveulebiTi samarTliT saqmis gamrCev pirTa
saxelwodebad. am droidan qarTl-kaxeTSi `bWe~ mxolod mediators ewodeba,
imereTis samefoSi ki _ kvlav Zveleburad mosamarTlis zogadi mniSvnelobiT
ixmareba.
sityva `mediators~ XIX saukunis damdegamde qarTuli sinamdvile ar icnobs.
termin `bWes~ Seusisxlxorcebia ucxouri warmoSobis `mediatori~ da
Camoyalibebula _ `bWe-mediatori.~
`msajuli~ _ V saukunidan fiqsirdeba da msjelobas, sjuls, rjuls, sjasa,
gansjas ukavSirdeba, anu garkveuli gadawyvetilebis miRebis process da sanqciis
gansazRvras _ misjas da dasjas.
`mosamarTle~ – X saukunis Semdgom gvxvdeba da Tavisi SinaarsiT `samarTlis
moqmedia,~ `samarTali~ ki erTi mxriv `marTs,~ swors aRniSnavs, xolo meore mxriv _
`mrTels,~ `mTlians,~ srulyofils (am ideis sawinaaRmdegoa danaSaulis aRmniSvneli
Zveli qarTuli terminebi: `samarTal-darRveva,~ `kanon-darRveva,~ e.i. mTliani
mdgomareobis daSla-danawevreba da _ `gardasvla~ da `gardaxdoma~ – e.i. `swori~
gzidan an garkveuli zRvridan gadasvla-gadaxveva).
`mdivanbegi~ _ aRmosavluri warmoSobis terminia, romelic gvianfeodalur
periodSi Semodis.
`moravi~ (`morevi~) _ XIII saukunidan dRemde mosamarTlis svanuri saxelwodebaa,
romelic, SesaZloa, Zveli drois `mouravidan,~ an kidev, `urvidan~ (`daurvebidan~)
iRebdes saTaves: `gviurves ficebulTa mouravTa~ _ vkiTxulobT erT-erT Zvel
svanur sabuTSi.
`rjulis kaci~ _ igive `msajulis~ ideis matarebelia, anu samarTlis-mcodnes,
`merCule~-s aRniSnavs.
qarTuli samarTlis Zeglebi icnobs mediatoris aRmniSvnel iseT terminebsac,
rogoricaa `Suakacni,~ `sapatio kacni,~ `SuaTaRa dasxmulni.~ CveulebiT samarTalSi
ki mimobneulia sxvadasxva termini mosamarTlis, mediatoris Tu soflis mier
arCeul darbaisel pirTa aRsaniSnavad, romlebic samosamarTlo uflebamosilebebiT
iyvnen aRWurvili garkveuli vadiT an konkretuli sakiTxis mosagvareblad: fSavSi
maT `mebrWeebs,~ `merjuleebs,~ `Tavkacebs,~ `nacad kacebs,~ `kiTxul kacebs~
uwodebdnen; TuSeTSi _ `sakiTx kacT;~ mesxeTSi _ `winapirebs,~ `maSuals,~ xolo
aWaraSi _ `gamrigos~ da `winai kacebs;~ raWa-leCxumSi, xSirad, `Suakacis~ qveS
swored bWe-mediators gulisxmobdnen; guriaSi ki ufro metad sityva `mediatori~
iyo gavrcelebuli.
mocemul terminTagan gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs `bWe,~ romelic ara
mxolod mosamarTlesa da mediators, aramed `karebs,~ `zRurbls,~ `karibWesac~
ewodeba.
mosamarTlis karis simbolikasTan asocireba SemTxveviTi sulac ar aris da igi
cxadyofs Zvel qarTvelTa cnobierebaSi arsebul metad originalur da saintereso
koncefcias:
pirveli mizezi, ris gamoc mosamarTle karebTan asocirideba, uZvelesi
tradicia gaxlavT, romelic dasturdeba Zveli samyaros xalxTa yofierebaSi,
iudeasa da klasikuri aRmosavleTis qveynebSi. esaa qalaqis karibWesTan
sasamarTlos mowyobis wesi. swored aqedan modis `saajo kari~ _ umaRlesi
sasamarTlo organos saxelwodeba daviT aRmaSeneblis periodSi.
meore mizezi kidev ufro arqaulia da karis dualistur simbolikas
ukavSirdeba. mis Sesacnobad saWiroa Semdegi kiTxvebis dasma:
● romel sivrces ganekuTvneba kari, rogorc Senobis an nagebobis
arqiteqturuli elementi: Sida sivrces Tu gareTas? sxvagvarad _ misgan marjvniv
mdebare sivrces Tu marcxniv arsebuls?
● upiratesad romeli funqcia aqvs kars, rogorc Senobis an nagebobis
arqiteqturul elements _ Caketvis Tu gaRebis?
● ra asociaciuri kavSiria karis, rogorc Senobis an nagebobis arqiteqturuli
elementis, funqciebsa da mosamarTlis saqmianobas Soris?
cxadia, rom kari orive sivrces ganekuTvneba da funqciac ormagi aqvs: sivrcis
dakavSirebis funqcias TaRi asrulebs, xolo gayofis funqcias _ kedeli. kari ki
orive funqciis SemaTavsebelia.
termin `bWis~ omonimuri mniSvneloba pirdapir miuTiTebs misi Semqmnelis
samarTlebriv warmodgenebze, kerZod: mosamarTlis, rogorc momrigeblis,
SemakavSireblis funqciaze da sasamarTlos, rogorc mediaciis ganxorcielebis
instrumentze, romelic karis msgavsad ori damoukidebeli sivrcis makavSireblisa
da gamyofis dualistur datvirTvas ise iTavsebs, rom cal-calke arcerT sivrces
ganekuTvneba, da amavdroulad, orive sivrcis ganuyofeli nawilia.
swored am msoflmxedvelobis gamovlinebaa `xevsuruli rjulis~ wesi _ roca
or sxvadasxva soflis mcxovrebs Soris arsebul davas aucileblad am soflebis
Sua mijnaze, e.w. `sasworSi~ ganixilavdnen.
igive principia asaxuli qarTuli adaTobrivi samarTlis, kerZod, svanuri
samediatoro warmoebis umniSvnelovanes institutSi _ `Tanasworobis~ anu `tolobis
ficSi~ (`tolob maRvra~), romlis drosac Semrigebeli mediatorebi rogorc erT, ise
meore mxares damoukideblad aZleven fics, rom TiToeuli maTganis adgilze
daayeneben sakuTar Tavs da miukerZoeblad gansjian samarTals ise, TiTqos swored
maT adgilas iyvnen.
aq, erTi SexedviT, ganuxorcielebeli pirobis micema xdeba, vinaidan
momrigebeli aseT fics aZlevs ara erT, aramed orive mxares, Tanac es mxareebi
erTmaneTTan dapirispirebaSi imyofebian. magram swored aq Cans, rom `morevi~
erTdroulad `ekuTvnis~ orive mxares, da amave dros, cal-calke _ arc erT maTgans.
es mdgomareoba imiT aris gansakuTrebuli, rom mosamarTle araTu mesame, `calke
mdgom,~ absoluturad damoukidebel kategoriaSi moiazrebs Tavs, aramed kvlavac
orivesTan mWidro kavSirSi, `orives Soris~ rCeba, rac kargadaa asaxuli
samediatoro samarTalwarmoebis sxva terminebSic _ `nensgaS megne~ (`SuaSi mdgomi~),
`nesgamezal~ (`Suamavali~) da sxv.
SesaZlebelia, es damokidebuleba Tanamedrove adamianisaTvis, TviT profesiiT
iuristisaTvisac ki, ucnaurad JRerdes, magram Zvel qarTvelTa cnobierebaSi
samarTali, upirveles yovlisa, aRiqmeboda rogorc Suamavlobis procesi,
urTierTobis xerxi da ara, rogorc dRes _ normaTa Seqmnisa da gadawyvetilebaTa
miRebis procesi. samarTali sxva Zveli xalxebisTvisac istoriis sawyis etapze iyo
ara imdenad bralis gansazRvrisaTvis an msjavris dadebisaTvis SemuSavebuli
wesebis erToblioba da principebis meSveobiT adamianTa dayofis saSualeba _ aramed
samarTali iyo adamianTa erTad SekavSirebis saSualeba da Serigebis instrumenti.
igi imdenad zemodan Tavsmoxveuli wesebis erTobliobas ki ar warmoadgenda,
ramdenadac _ sazogadoebis erTgvar `koleqtiur sindiss.~ Tavad xalxi qmnida
samarTals da sasamarTlos Tavis krebebze. amitom, uflebisa da braleulobis
sakiTxebze maRla moSuRlarTa Serigebis sakiTxi idga, ris gamoc, dazaralebulis
cnobierebaSi warmoqmnil pirvel impulss _ SurisZiebas, samagieros mizRvis
survils, sazogadoebis gavleniT ukan unda daexia kompensaciis odenobis Sesaxeb
molaparakebis winaSe, rasac mosdevda kidec Serigeba. sasamarTlos gadawyvetileba,
xSirad, morigebis aqti da darRveuli mSvidobis diplomatiis saSualebiT aRdgenis
deklarireba iyo.
mediaciisadmi aseTi damokidebuleba naTlad Cans qarTuli samarTlis Zeglebsa
da eTnografiul masalebSi, romelTa mokle ganxilvasac qvemoT SevudgebiT.
`samediatoro sasamarTlo~ qarTuli samarTlis ZeglebSi
beqa-aRbuRas samarTlis wigni icnobs SuakacTa sasamarTlos, romelic
adaTobrivi samarTlis normebiT xelmZRvanelobs. mediatorebad Zveli wesebis
mcodne mxcovan adamianebs irCevdnen.
magaliTad, samarTlis wignis me-6 muxli msubuqi Wrilobis saqmis SuakacTa
meSveobiT morigebas iTvaliswinebs (`sapatioTa kacTa Sua SemosvliTa, SetyvebiT
moiyvanen, daaurvebinon, viTarca marTebdes~); me-13 muxli saubrobs ojaxis aklebisa
da Sercxvenisas `kacTa Sua SemosvliT~ Serigebaze, xolo 39-e muxlSi kargad Cans,
rom `samediatoro sasamarTlos~ ZiriTadi mizani mxareTa Soris `zvavis~ anu
mtrobis, qiSpis moSlaa (`sjobs orTave moyvareni kacni Semoasxnen Sua da... zvavi
moSalos Suakacman~); Zeglis 83-e muxlSi vkiTxulobT: `patrons ymaTa Sua Tu ra
sabatonymo samduravi da sacilobeli Semovides, marTliTa da uTnevariTa SuaTa
brWobiT moewyvnen, moezavnen,~ e.i. Tu sxvadasxva socialur safexurze mdgom pirTa
Soris iqneba `sabatonymo samduravi da sacilobeli,~ maTi Serigeba, dazaveba
SesaZloa SuakacTa meSveobiT moxdes, romlebic samarTliani da `uTnevari,~ anu
piruTvneli adamianebi unda iyvnen; 92-e muxlic SuakacTa meSveobiT (`kacTa
daxedviTa~) zianis anazRaurebas iTvaliswinebs da a.S.
samcxe-saaTabagos kanonmdebloba mediatorebs SedarebiT msubuqi saqmeebis
gadawyvetas andobs, magram safiqrebelia, rom mxareebi sxva SemTxvevebSic irCevdnen
Suakacebs. es ZeglSi ar aisaxa, vinaidan beqa-aRbuRas samarTlis wigni, feodaluri
xanis sxva Zeglebis msgavsad, kazuisturia da mxolod im SemTxvevebs iTvaliswinebs,
rac mocemul epoqaSi Zeglis moqmedebis arealSi iyo gavrcelebuli. amitom masSi
gauTvaliswinebeli sxva samoqalaqo davebi Tu arasamoqalaqo Sinaarsis SedarebiT
msubuqi kategoriis saqmeebic, SesaZloa, mediatorebs gaerCiaT. amas unda
gulisxmobdes kanonmdebeli, rodesac Suakacebsa da bWeebs (aq `bWeSi~ xelisuflebis
warmomadgeneli mosamarTle igulisxmeba) samarTalSemoqmedebiT uflebas aniWebs:
Zeglis mixedviT, cxovrebaSi `mravalgvarni saqmeni arian~ da aseTi saqmeebis
ganxilvisas mosamarTleebma unda daadginon saqmis viTareba da TavianTi
SexedulebiT Sesabamisi sasjelic gansazRvron.
vaxtang VI-is samarTlis wignic mediatorTa saqmianobas SedarebiT msubuq
saqmeebze iTvaliswinebs, magაliTad: 188-e muxlis mixedviT, pirutyvis mier
miyenebuli zianis Sesaxeb Suakacebma unda imsjelon da anazRaurebac maT mier
miRebuli gadawyvetilebis safuZvelze unda moxdes. 190-e muxliT ki, `Tu saxmari
nergi mouWras an moukafos, SuaskacT gasinjviT da dafasebiT rogorc Tquan da
Rirdes, isre pasuxi gasces,~ e.i. aqac Suakacebi afaseben miyenebul zarals.
marTalia, mosamarTlec da mediatoric zogadad `bWed~ iwodeboda, magram metad
sainteresoa berZnuli samarTlis qarTuli versiis 136-e muxli, romelSic
sagangebodaa aRniSnuli: `ukeTu orsa kacsa saCivari qondes mosamarTlesTana da arc
xelmwifisa, arc patriarqisa, arc mitropolitisa, arc mosamarTlis saCivari da
samarTali ar moindomon, da im orTa erTi kaci gamoirCion, da imasTan mividnen,
moaxsenon, rome erTi saCivari gvaqvso da romelsac Tquen samarTals guizam, imas
vjervarTo, im mosamarTles ewodebis bWe.~ es Zegli episkoposma kvipriane
samTavnelma Targmna (eriskacobaSi kozma aragvis erisTavi), romelmac zedmiwevniT
icoda Tavisi kuTxis CveulebiTi samarTali. igi berZnul dedanSi moxsenebul
mediators _ `airetos krites~ (sityvasityviT, `gamorCeuli mosamarTle~) azrobrivad
Targmnis `bWed,~ maSin rodesac, sajaro moxele-mosamarTles (berZn. `krites~) _
`mosamarTles~ uwodebs.
daviT batoniSvilis kanonproeqti, `samarTali batoniSvilis daviTisa,~ termin
`bWeSi~ mxareTa mier arCeul msajulsac gulisxmobs da saxelmwifo moxelesac. me-9
muxlis Tanaxmad, yovel weliwads saWiroa bWis gamorCeva mefis nebiT, an modaveTa
mier. bWeTa (igulisxmeba bWe-mediatoric) gadawyvetilebis Seusrulebloba mxareTa
pasuxismgeblobas iwvevs. am muxlSi kanonmdebeli Zalze zogadad exeba `samediatoro
sasamarTlos~ sakiTxs da ubralod afiqsirebs mis arsebobas.
samagierod, ufro gviandel SromaSi, `saqarTvelos samarTlisa da
kanonTmcodneobis mimoxilva,~ igi `mediators~ da `bWes~ erTmaneTisgan mijnavs: aq
`bWe~ soflis mier erTi wliT arCeuli mudmivmoqmedi mosamarTlea (ori an sami),
romelTac mouravi da memamule amtkicebs. isini saojaxo an umniSvnelo samamulo
davebs ganixilaven. `mediatorebs~ ki samoqalaqo xasiaTis sakiTxTa gadasaWrelad
TviTon mxareebi irCeven: Tavadaznaurobas ufleba aqvs, airCios mediatorebi Tavisi
saqmeebis gansaxilvelad, xolo qalaqis mosaxleobasa da vaWrebs SeuZliaT
angariSsworebisa da gayofis saqmeebi maT miandon. mediatorad arCeulni deben fics,
rom piruTvnelad gaarCeven saqmes. Semdeg ikribebian sruli SemadgenlobiT, iwveven
modaveebs, ganixilaven dokumentebs, angariSebsa Tu sxva sabuTebs, dahkiTxaven
mowmeebs da gamoitanen saboloo ganaCens, romelsac amcnoben mxareebs da sisruleSi
mosayvanad gadascemen mouravs. `samediatoro sasamarTlos~ gadawyvetileba
sabolooa da gasaCivrebas ar eqvemdebareba. Tumca, iqve daviT batoniSvili
miuTiTebs, rom, yofila SemTxvevebi, rodesac mediatorTa ganaCeniT ukmayofilobisas
zogjer saqme gadahqondaT samefo sasamarTloSi da mefe niSnavda ndobiT aRWurvil
or an sam pirs, romlebic am saqmes mefis saxeliT arCevdnen.
`samediatoro sasamarTlos~ aRwers XIX saukunis dasawyisSi Seqmnili Zegli
`saqarTvelos CveulebiTi sjuli,~ romlis me-60 muxlSi naTqvamia, rom rusuli
mmarTvelobis damyarebamde modaveebi yovelgvari xelwerilis gareSe, sakuTari
iniciativiT, mefis brZanebiT, an adgilobrivi moxelis mowodebiT,
urTierTTanxmobiT amoirCevdnen or, sam an eqvs bWes, romlebic gadawyvetdnen davas
da orive mxares miscemdnen ganaCens. Tu romelime maTgani mefesTan an moxelesTan
iCivlebda, rom mediatorebi mis mimarT tendenciurebi iyvnen, gadawyvetileba
gadaisinjeboda. tyuilad CivilisTvis mxares daajarimebdnen, xolo Tu igi marTali
aRmoCndeboda, `samediatoro sasamarTlos~ gadawyvetilebas saTanadod Secvlidnen.
rusuli mmarTvelobis damyarebis Semdeg ki `samediatoro sasamarTlos~ Catarebis
procedura sxvagvaria: mediatorTa arCeva warmoebs mxareTa keTili nebiT,
mmarTvelobis Carevis gareSe. modaveni mediatorebs aZleven `Sekrulebis
xelwerils~ (gadawyvetilebisadmi damorCilebis pirobas), romelsac daamowmebineben
adgilobriv oficialur sasamarTlo uwyebas.
samarTlis wignebSi arsebul normebs zedmiwevniT imeorebs saqarTvelos
arqivebSi, mxareTmcodneobis muzeumebsa da saojaxo koleqciebSi daculi uamravi
sasamarTlo xasiaTis dokumenti, romelTa analiziT ikveTeba, rom `samediatoro
sasamarTlos~ gansjadobas, ZiriTadad, samoqalaqo xasiaTis davebi _ ojaxis gayra,
qonebis ganawileba da valdebulebaTa Seusrulebloba eqvemdebareboda.
am dokumentebSi, rogorc wesi, aRniSnulia, rom mediatorebi sadavo sakiTxis
gansaxilvelad, Tavisufali nebiT, TviTon mxareebma airCies, romlebic deben
xelwerils, rom dasjerdebian miRebul gadawyvetilebas, usityvod aRasruleben mas
da ar gaasaCivreben ofიcialur sasamarTlo uwyebaSi (xSirad, Tavad es `Sekrulobis
xelwerili~ oficialur sasamarTlo dawesebulebaSi damowmdeboda kidec). mxareebi
dasturs iZlevian ficiT da beWdiT. xelwerilis miRebis Semdeg mediatorebi iwyeben
saqmis ganxilvas: dahkiTxaven mxareebs, amowmeben saTanado sabuTebs, angariSebs,
Tamasuqebsa Tu sxva werilobiT dokumentebs, daaTvaliereben sadavo adgils,
dahkiTxaven mowmeebs, daakisreben fics romelime mxares imis gasarkvevad Tu vis
ekuTvnis esa Tu is qoneba, Tuki sxva saSualebiT amis dadgena SeuZlebeli
aRmoCndeba da, yovelive amis Semdgom, gamoitanen gadawyvetilebas (Tumca, isic
SesaZloa, rom SeTanxmebamde ver misuliyvnen da gadawyvetilebis miuReblad
daSliliyvnen). sabuTebSi detalurad aris aRwerili gadawyvetilebis Sinaarsi: Tu
rogor xdeboda qonebis danawileba, vis ra ergo da ratom. sabuTis bolos ki
aucileblad gvxvdeba miTiTeba, rom mxareebma ganCineba `iyabules,~ anu moiwones.
dokumentebidan dgindeba, rom mediatorTa arCeva SeiZleba aseve momxdariyo
Tanamdebobis piris, magaliTad, mefis, kaTalikosis an dedoflis TanxmobiTac.
dasavleT saqarTvelos sabuTebSi ki xSirad Cans, rom mas Semdeg, rac mxareebi
Tanabari odenobiT mediatorebs airCeven, es ukanasknelni, Tavis mxriv, irCeven
ufros mediators. dokumentebSi aris garkveuli miniSnebac, rom ufro adreul
periodSi `samediatoro sasamarTlos~ mkvlelobis saqmis ganxilvac SeeZlo.
arasamarTlebrivi xasiaTis dokumentebic metad Zvirfasia mediaciis istoriis
Sesaswavlad. magaliTad, XVII saukuneSi `samediatoro sasamarTlos~ arsebobas
dasavleT saqarTveloSi, kerZod, samegreloSi, italieli misioneri arqanjelo
lamberti adasturebs. miuxedavad imisa, rom XIX-XX saukunis mijnis samegrelos
eTnografiuli sinamdvile `samediatoro sasamarTlos~ ukve dakninebuli saxiT
icnobs (guria-imereTis msgavsad igi, ZiriTadad, samoqalaqo an saojaxo davebs
ganixilavs), _ cnobili mogzauris dRiurebiT vigebT, rom, Tavis droze, igi aqac
klasikuri formiT yofila gavrcelebuli.
arqanjelo lamberti aRwers, Tu rogor awarmoebda marTlmsajulebas
samegrelos mTavari da dasZens, rom, roca rTuli saqmea, magram mTavris Sewuxeba ar
surT, modaveebi ase iqcevian: TiToeuli irCevs TiTo mosamarTles. orive
mosamarTle irCevs erT momxsenebels, romlis movaleobaa arCeul mosamarTleebTan
erTad dajdes da erTi modavis sityvebi meores gadasces.
daniSnaven dRes da adgils, rodis da sad unda moxdes saqmis garCeva.
Cveulebriv, Seikribebian romelime kargi Crdiliani xis qveS. daniSnul dros
yvelani mivlen amorCeul adgilze. mosamarTleebi da saqmis momxsenebeli
dasxdebian. jer momCivani gamocxaddeba, muxlmodrekiT moaxsenebs maT Tavis saCivars
da warudgens yvela sabuTs. roca saTqmels daasrulebs, adgeba da iseT adgilas
wava, rom ver gaigos, rasac mopasuxe ityvis. mosamarTleTa winaSe gamocxaddeba da
muxls moidreks mopasuxe, romelsac saqmis momxsenebeli sityvasityviT gadascems
saCivars. mopasuxe Tavis Sesagebels moaxsenebs mosamarTleebs da warudgens Tavis
sabuTebs. daasrulebs Tu ara Tavis sityvas, igi wava. Semdeg Semova momCivani da ase
gagrZeldeba, vidre orive mxare ar daasrulebs Tav-Tavis sityvas. roca maT aRar
eqnebaT saTqmeli, mosamarTleni calke wavlen sabWod da gadawyveten saqmes. ganaCens
orive mxare yabuldeba.
am cnobaSi aRwerili mTeli rigi principebi mTis regionebSi dResac
xeluxlebladaa Semonaxuli:
● mxareebi TavianTi neba-surviliT irCeven TiTo mosamarTles da Semdeg es
mosamarTleebi _ e.w. momxsenebels, romelic mxareebs erTmaneTis Cvenebas gadascems.
● saqmis garCeva xdeba specialurad SerCeul adgilas, sadme Crdiliani xis
qveS da procesi SejibrobiTobis principis safuZvelze mimdinareobs: mosamarTleebs
gadawyvetileba swored mxareTa mier warmodgenili Cvenebebis, sabuTebis safuZvelze
gamoaqvT.
● mxareebi rigrigobiT aZleven Cvenebas mosamarTleebs da pasuxs scemen
urTierTbraldebebs ise, rom fizikurad ar xvdebian erTmaneTs da ar esmiT
erTmaneTis saubari.
● isini muxlmodrekiT moaxseneben sasamarTlos. msgavsi wesi dasturdeba xevSi
al. yazbegis `elgujaSi~ aRwerili sceniT: `svimon gavida Sua adglas, moixada qudi,
daiCoqa cal muxlzed da daiwyo Tavisi saCivari... Semdeg moiwvies elgujas
naTesavebi... isinic, rogorc svimon, ise gavidnen Sua adgilas da daiCoqnen.~
● daculia sasamarTlo TaTbiris saidumloeba.
samwuxarod, arqanjelo lamberti ar miuTiTebs, Tu ra xasiaTis saqmeebs
ganixilavda mis mier aRwerili sasamarTlo dawesebuleba, magram igi aRniSnavs, rom
es iyo rTuli saqmeebi.
`samediatoro sasamarTlos~ sicocxlisunarianobis mizezebi
Tuki `samediatoro sasamarTlo~ Zvel saqarTveloSi isedac sakmaod
gavrcelebuli instituti iyo, rusuli mmarTvelobis damyarebis Semdeg misi
moqmedeba kidev ufro intensiuri gaxda, rasac xels uwyobda oficialur
sasamarTlo warmoebaSi mosaxleobis umravlesobisaTvis gaugebari rusuli enis
damkvidreba. xolo meore mizezi, rac gansakuTrebiT naTlad svaneT-xevsureTis
magaliTze ikveTeba, e.w. `gauTqmelobis principi~ gaxldaT, romlis Tanaxmad,
sircxvilad miiCneoda piradi mtris gansasjelad gadacema sazogado mtrisTvis:
rodesac svaneTSi rusuli mmarTvelobis mier gagzavnili gamomZiebeli momCivan-
mopasuxesa da mowmeebs daibarebda, yvelani erTxmad damnaSavis sasargeblod
aZlevdnen Cvenebas, raTa damnaSave rusul kanons ar daesaja da dava svanuri adaTiT
mogvarebuliyo. imaves wers vaJa-fSavela xevsureTis Sesaxeb: `Tu romelime mxare,
momCivani an mopasuxe ar dasTanxmda mediatorTa gadawyvetilebas da TianeTSi
gaemgzavra saCivlelad, mTeli Temi da sofeli dauxvdeba win da daabrunebs ukan:
sircxvili ara ic, rad gvyri sxvis xelada.~
rogorc Cans, msgavsi msoflmxedveloba arc saqarTvelos sxva regionebisTvis
yofila ucxo: goris mazraSi 1906 wlis erT-erTi samediatoro gadawyvetilebiT
mkvlels daekisra moklulis dakrZalvis xarjebis anazRaureba, misi mcirewlovani
Svilis rCena 17 wlis asakamde da srulwlovnebis miRwevisas garkveuli odenobis
miwis farTis sakuTrebaSi gadacema, aseve, moklulis qvrivis sasargeblod kviraSi
ori dRis ganmavlobaSi fizikuri Sroma. xalxis SefasebiT: `ra xeiria, erTi
daoblebuli ojaxis nacvlad daobldes ori, axla ki mkvleli or ojaxze muSaobs~
_ igulisxmeba, rom `samediatoro sasamarTlom~ mkvleli moklulis ojaxs
mzrunvelad mouvlina, maSin rodesac, saxelmwifo sasamarTlo damnaSaves dasjida
da orive ojaxi marCenalis gareSe darCeboda.
imaves adasturebs mTis raWaSi XX saukunis 20-iani wlebSi dafiqsirebuli erTi
daWris saqme, roca dazaralebulma, xelisuflebis oficialuri organoebisadmi
mimarTvis nacvlad, xalxuri samarTliT moiTxova sazRauri: `rom vuCivlo, daiWeren,
cixeSi SeiZleba mokvdes kidec, ris gamoc sofeli damnaSaved CamTvlis. misi axlo
naTesavebi mtrad gadamekidebian da mec araferi mergeba, amitom, mirCevnia
Sinaurulad movrigde.~
swored am mizezeTa gamo ar unda gagvikvirdes, rom xalxuri mediaciis
institutma TviT sabWoTa mmarTvelobis pirobebsac gauZlo. misi moqmedeba
samoqalaqo saqmeebze saqarTvelos yvela regionSi fiqsirdeba, xolo sisxlis
samarTlis saqmeebze _ saqarTvelos mTaSi, gansakuTrebiT, svaneTsa da xevsureTSi,
sadac mxareebi mxolod CveulebiTi samarTliT dadgenili wesiT agvarebdnen davebs
da sabWoTa organoebisaTvis mimarTvas maqsimalurad eridebodnen. mkvlelobis,
daWra-dasaxiCrebisa Tu qurdobisaTvis xelisuflebis mier damnaSavis dakavebisa da
gasamarTlebis miuxedavad, mxareebi adgilobrivi wesiT mainc arCevdnen saqmes da
mxareTa Serigebac CveulebiTi samarTlis normebiT xdeboda. svaneTsa da xevsureTSi,
SeiZleba, dResac gaimarTos `samediatoro sasamarTlo~ yvelaze mZime sasisxlo
saqmeebzec ki, Tumca, bolo periodSi mTis regionebidan mosaxleobis migraciam (es
ufro metad, xevsureTs da aRmosavleT saqarTvelos mTianeTs exeba) CveulebiTi
samarTlis moqmedebis intensivoba sagrZnoblad Seamcira. amis miuxedavad,
`samediatoro sasamarTlo~ rogorc organizaciuli, ise procesualuri
TvalsazrisiT am kuTxeebSi ufro mravalferovania, vidre barSi da igi aq uZvelesi
plastis saxiT aris SemorCenili, ris gamoc xalxuri mediaciis ganxilva yvelaze
srulyofilad swored svanuri da xevsuruli masalebiT aris SesaZlebeli.
`samediatoro sasamarTlo~ qarTul CveulebiT samarTalSi
precedentuli samarTali
iseve rogorc Zveli qarTuli samarTali, qarTuli CveulebiTi samarTalic
sasamarTlo precedentebiT sazrdoobs. svaneTsa da xevsureTSi mas, Sesabamisad _
`haraki~ da `andrezi~ ewodeboda. isini Taobidan Taobas zepirad gadaecemoda da
gansakuTrebiT kargad iyo cnobili mediatorTaTvis, romlebic konkretuli saqmis
ganxilvisas moixmobdnen adaTis mTavar principebs da sxvadasxva sofelSi momxdar
SemTxvevebs, romelic maT ZvelTagan smenodaT, an maT axlobels Tu TviTon mieRoT
monawileoba maT dadgenaSi _ `samediatoro sasamarTlo~ xom CveulebiTi samarTlis
normaTa erT-erTi warmomqmneli organo iyo: Tu igi gansaxilveli sakiTxis
gadasawyvetad Sesabamis normas ver monaxavda, adaTis saerTo sulis Sesabamis
sruliad axal gadawyvetilebas gamoიtanda. sxva samediatoro Semadgenlobis mier
aseTi gadawyvetilebis mowoneba da ganmeoreba axal precedentul normas qmnida,
romelic CveulebaTa saerTo masas uerTdeboda.
Tumca, es imas ar niSnavs, rom mediatorebi normaSemoqmedebiT saqmianobaSi
absoluturad Tavisuflebi iyvnen. magaliTad, xevsurul gadmocemaTa Tanaxmad, Tu
Zvelad `rjulis kacebi~ ganaCenis dadgenisas saTanado `andrezs~ ver gaixsenebdnen,
sasamarTlo kolegia gadawyvetilebis miuReblad daiSleboda. SesaZloa, amis Semdeg
vinme gareSe pirs gaxseneboda kidec saWiro `andrezi.~ aseT SemTxvevaSi `rjulis~
Tavidan, axali SemadgenlobiT mowveva dadgeboda dRis wesrigSi. magram, Tu kazusi
marTlac analogis armqone aRmoCndeboda, sakiTxs e.w. `mbWe-xevisberTa~ instituti
wyvetda. igi, miuxedavad saxelwodebisa, ar yofila mxareTa Sesarigeblad
dakompleqtebuli Cveulebrivi `samediatoro sasamarTlo.~ `mbWe-xevisberni~
gansakuTrebuli avtoritetis mqone pirebi iyvnen, romlebic ikribebodnen gudanis
jvarSi da cvlilebebi SehqondaT sruliad xevsureTis `rjulSi,~ auqmebdnen
moZvelebul wesebs, adgendnen axal normebs da uzrunvelyofdnen mTels xevsureTSi
arsebuli `andrezebis~ erTgvar sistematizacia-harmonizacias. `bWobis~ Sedegad
miRebuli gadawyvetilebis STamomavlobisaTvis gadacemas ki e.w. `andrezis Semnaxav~
sagangebo pirebs avalebdnen.
fici
fici Zvel saqarTveloSi umTavres sasamarTlo mtkicebulebas warmoadgenda,
romelic, ფაქტობრივად, yvela samarTlis ZeglSia moxseniebuli da CveulebiT
samarTalSic udidesi mniSvneloba eniWeba.
fici Tavisi agebulebiT pirobiTi winadadebaa (Tu... _ maSin...), romlis pirveli
nawili Seicavs pirobas (ama Tu im faqtis deklarirebas), xolo meore nawili _
sanqcias (dakrulvas) am pirobis SeusruleblobisTvis.
erTmaneTisgan gansxvavdeba fici, rogorc sasamarTlo mtkicebuleba (Tavis
marTlebis saSualeba) da procesualuri fici.
● mtkicebulebiTi fici cnobilia qarTuli CveulebiTi samarTlisaTvis TiTqmis
yvela kuTxeSi, magram gansakuTrebulad aqtiurad saqarTvelos mTis regionebSi
(TuS-fSav-xevsureTsa da raWa-leCxum-svaneTSi) gamoiyeneboda, sadac ficis rwmena
ufro didxans SemorCa.
ficiT Tavis marTleba e.w. `TanamoficarTa~ institutsac gulisxmobs. es
SeiZleba yofiliyo Tanamoficari, romelsac mowinaaRmdege mxare dausaxelebda
ficis damdebs (e.w. `Segdebuli,~ `Sesaxelebuli~) da misi Secvla ar daiSveboda
(svan. `ucaada~) an iseTi Tanamoficari, romelic ficis damdebs Tavisi survilis
mixedviT SeeZlo moewvia masTan erTad Tanadamficeblad (e.w. `Seugdebeli,~
`Seusaxelebeli~). ficis namdvilobisaTvis saWiro iyo Tanamoficrebsac ficiT
daedasturebinaT damficeblis ficis WeSmariteba da Tu isini amaze uars ityodnen,
rogorc wesi, braldebuli gamtyundeboda.
● rac Seexeba procesualur fics, igi gansakuTrebiT mravalferovania svanur
samediatoro samarTalwarmoebaSi. amjerad, xazi unda gaesvas `tolobis~ da
`erTgulebis~ fics, romlebic safuZvlad udevs ficis sxva variantebs.
`tolobis fici~ mediaciis institutis qvakuTxedia. bWe-mediatorebi orive
mxares Sehficaven, rom TavianT tolad miiCneven maT da ise gansjian davas, TiTqos
TviTon TiToeuli maTganis adgilas iyvnen.
`erTgulebis fici~ ki mxareTa ficia, roმliTac isini Tanxmobas acxadeben,
aRasrulon gadawyvetileba da uyoymanod daemorCilon mas. sainteresoa
dazaralebulis pirobac: `ficis erTguli viqnebiT manamde, vidre Cveni yuriT ar
gavigonebT damnaSave mxridan dacinvas da abuCad agdebas usisxlod Serigebaze.~ es
imas niSnavs, rom SurisZiebis wminda movaleobaze uaris Tqma da Serigeba erTgvarad
uxerxulobad aRiqmeboda, amitom dazaralebuli windawinve afrTxilebda damnaSaves,
Tu ra Sedegi mohyveboda misi grZnobebis Seuracxyofas. amasTan, sagangebod usvamda
xazs im garemoebas, rom mxolod `sakuTari yuriT~ gagonils daujerebda da ara
vinmes naTqvams.
bWe-mediatorTa daficebas Zveli qarTuli samarTalic icnobs da saqarTvelos
sxva kuTxeebis (qarTli, raWa) eTnografiuli sinamdvilec.
mediaciis safexurebi
qarTul CveulebiT samarTalSi mediacia `Serigebad,~ `morigebad~ SeiZleba
yofiliyo moxsenebuli. guriaSi, magaliTad, `ori kaciT molaparakebaSi momyevio,~
ityodnen. mediacia ori stadiisgan Sedgeboda, magram isini sruli saxiT mxolod
mTaSia daculi, barSi ki xSirad Znelia maT Soris mkveTri zRvaris gavleba.
● pirveli etaps mediaciaze mxareTa daTanxmeba (`dayolieba~) anu Suamavlobis
procesi warmoadgens (svan. `limciqv~ _ mociquloba).
● meore etapi _ TviTon sasamarTlo procesia (svan. `limoorav,~ xevsur.
`rjuli~).
es ukanaskneli, rogorc wesi, saqarTvelos yvela kuTxeSi, ZiriTadad,
erTgvarovani iyo:
procesis pirvel stadiaze sasamarTlo Semadgenlobis gansjadobas
daqvemdebarebuli saqmis arsebiTi ganxilva xdeboda. mediatorebi upirveles yovlisa
dahkiTxavdnen mxareebs: jer mosarCeles, Semdeg _ mopasuxes. sisxlis samarTlis
saqmeebze mxareTa dapirispireba ar xdeboda. Semdeg dahkiTxavdnen mowmeebs
(SesaZloa, adgili hqonoda mowmeTa dapirispirebas). mamulze davisas, SeiZleba,
sadavo mijnebic daeTvalierebinaT, samoqalaqo saqmeebze ki _ mxareTa mier
warmodgenil dokumentebs gascnobodnen.
saqmis arsebiTi ganxilvis damTavrebis Semdeg, iwyeboda meore stadia _
mediatorTa msjeloba ganaCenis dasadgenad da ganaCenis gamotana. mosamarTleTa
TaTbiri saidumlo iyo da gareSe pirTa dauswreblad mimdinareobda. dadgenili iyo
azris gamoTqmis rigiToba.
mesame stadiaze acxadebdnen ganaCens. gadawyvetilebis gamocxadebis ramdenime
varianti fiqsirdeba: igi, SeiZleba, sasamarTlo procesis Catarebis adgilas
gamoecxadebinaT mxareTaTvis (cal-calke an orivesTvis erTad). SesaZloa, ganaCeni
misi gamotanidan garkveuli drois Semdeg gamoecxadebinaT mxareTaTvis maTive
ojaxebSi (calcalke an erTad) Serigebis aRmniSvneli purobisas (e.w. `sisxlis
purisWama,~ rogorc raWaSi uwodebdnen), uSualod sufraze da a.S.
meoTxe da bolo stadias ganaCenis aRsruleba warmoadgenda, raSic
monawileobas, ZiriTadad, TviT mediatorebic iRebdnen. ganaCenis aRsrulebis
dadasturebis mizniT SesaZloa werilobiTi dokumentic SeedginaT.
`samediatoro sasamarTlos~ gansjadoba
XIX-XX saukunis eTnografiuli monacemebis Tanaxmad, CveulebiT samarTalSi
`samediatoro sasamarTlosTan~ erTad davis ganxilvis farTo uflebebiT
sazogadoebis yrilobac iyo aRWurvili, amitom pirvel rigSi maTi kompetenciebi
unda gaimijnos:
sazogadoebis winaaRmdeg mimarTul danaSaulebs yvela is qmedeba miekuTvneba,
romelTac TviT sazogadoeba CaTvlida misi interesebis xelmyofad da damnaSaves
TviT sazogadoeba daakisrebda pasuxismgeblobas, xolo kerZo pirTa winaaRmdeg
mimarTuli danaSaulebis ganxilvaSi sazogadoeba ar ereoda. es qmedebebi mxolod
kerZo interesebis Semlaxvelad aRiqmeboda da iwvevda dazaralebulis mxridan
SurisZiebas an miyenebuli zianis anazRaurebis moTxovnas.
● Temis yrilobebi ganixilavdnen sazogadoebis Ralats, sazogadoebis
Tavisuflebis xelyofas (es ZiriTadad mTis regionebs exeba), sazogadoebis piris
gatexvas, saerTo saqmisadmi Tavis aridebas, qurdobas (ZiriTadad, sistematurs),
uzneo saqciels (ukanono sqesobrivi kavSiri, mruSoba, siZva, gaupatiureba, buSis
gaCena), sazogadoebis gadawyvetilebis Seusruleblobas, eklesiis gaZarcvas
(aRmosavleT saqarTvelos mTianeTSi jvar-xatis gaZarcvas), sazogadoebis (Temis,
soflis) saerTo sakuTrebis xelyofas, mis ukanono eqspluatacias (moxvna, tyis
moWra), ukanono qorwinebas (naTesavTa Soris qorwineba, naTel-mironobis gatexva),
sazogadoebrivi wesrigis xSir darRvevas, uqmis gatexvas da a.S.
● `samediatoro sasamarTlo~ ganixilavda mkvlelobas, daWra-dasaxiCrebas,
qurdobas, Seuracxyofas, qonebis dazianebas, valis daubruneblobas, saojaxo
sferoSi warmoSobil davebs, ganqorwinebas, qonebriv davebs, ojaxis gayrisas qonebis
gayofasTan dakavSirebul uTanxmoebebs da a.S.
`samediatoro sasamarTlo~ mkvlelobis, daWra-dasaxiCrebisa da sxva mZime
saqmeebs aRniSnul periodSi ZiriTadad mTis regionebSi ganixilavda. baris
regionebSic aris calkeuli miniSnebebi sasisxlo saqmeTa ganxilvaze, gamonaklisis
saxiT. xolo samoqalaqo saqmeTa ganxilva sakmaod didi xnis manZilze yvelgan
Cveulebriv movlenas warmoadgenda.
`samediatoro sasamarTlo~ TviTmmarTvelobis organoTa kompetenciaSi ver
Caereoda, magram Temis yrilobas SeeZlo, `samediatoro sasamarTlos~ gansjadobas
mikuTnebuli saqme Tavad ganexila, Tu CaTvlida, rom es konkretuli SemTxveva
mTeli sazogadoebis interesebs xelyofda.
xevsuruli `rjulis~ gansjadoba
xevsureTis `samediatoro sasamarTlos~ gansjadoba zogadad emTxveva mTels
saqarTveloSi gavrcelebul principebs, magram amave dros, Tavisi originalurobis
da eTnografiul monacemTa simravlis gamo, SeiZleba misi calke ganxilvac.
`rjuli~ imarTeboda:
I. `dramis~ (sazRauris) odenobis dasadgenad, roca mxareebi Tavad ver
SeTanxmdebodnen _ ase xdeboda umetesad `Wra-Wrilobis~ (daWra-dasaxiCrebis)
saqmeze. am dros daWrilic da damWrelic saxezea. xSirad urTierTdaWrasac aqvs
adgili. damnaSavis dadgena saWiro araa. mediatorebma TiToeuli Wrilobis simZimis
Sesabamisi safasuri unda gansazRvron (magaliTad, Wrilobis sigrZe qeris
marcvlebiT izomeboda).
II. damnaSაvis vinaobis dasadgenad _ Tu dazaralebulis mier dasaxelebuli
eWvmitanili uaryofda samarTaldaრRvevis Cadenas da Tvlida rom mas `rjuli~ ar
daurRvevia, mediatorebs unda daedginaT, iyo Tu ara igi dazaralebulis winaSe
pasuxismgebeli. magaliTad, imave `Wra-Wrilobis~ saqmeze, unda daedginaT jgufur
CxubSi monawileTagan konkretulad vin miayena Wriloba (Tu amas yvela uaryofda),
radgan swored uSualo mimyenebels (`menaWreves~) ekisreboda `drama.~ am dros
ZiriTad mtkicebulebad fics iyenebdnen.
III. miyenebul ziansa da damdgar Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris dasadgenad
_ magaliTad, pirma daWra meore piri, romelic garkveuli drois Semdeg
gardaicvala da dasadgeni iyo, miyenebuli WrilobiT gardaicvala igi, Tu sxva
mizeziT.
IV. qonebis mesakuTris dasadgenad, _ e.i. Tu mxareTa Soris adgili eqneboda
davas ama Tu im qonebaze (nivTze, miwaze, saqonelze) sakuTrebis uflebis Sesaxeb,
aseve, xelSekrulebidan gamomdinare davebs da a.S.
V. saqorwino-saojaxo urTierTobebis mosawesrigeblad _ ganqorwinebis,
daniSnulTa dacilebis (Tu akvanSi dainiSnen) Tu ojaxis gayofisas.
`rjuli~ mkvlelobis saqmeebze
calke unda gamoiyos mkvlelobasTan dakavSirebiT `rjulis~ Catarebis sakiTxi.
● Tu mkvlelis vinaoba sadavo ar iyo, `rjuli~ ar tardeboda, vinaidan
mkvlelobisaTvis dadgenili gadasaxadi yvelasaTvis winaswar iyo cnobili da
`dramis~ odenobas dava ar SeeZlo gamoewvia, radgan mniSvneloba ar hqonda
mkvleloba ganzrax moxda Tu ganzraxvis gareSe (`gizmaobiT~ Tu `iSobriv~),
gadasaxadi mainc erTi iyo. amitom mediatorTa Sekrebas azri ar hqonda da
`rjulic~ ar imarTeboda. mkvlelobis saqmeebs xevsureTSi Suakacebi agvarebdnen da
ara `rjulis kacebi~ (mediator-mosamarTleTa kolegia).
● magram zogierT mkvlelobaze `rjuli~ aucileblad tardeboda:
I. roca damnaSave ucnobi iyo da arsebobda eWvi konkretul pirovnebaze,
romelic braldebas uaryofda, swored `rjuls~ unda gamoevlina mkvleli. mis
organizebas Suakacebi uzrunvelyofdnen, radgan mkvlelobaSi eWvic ki, romelic
gafantuli araa, sakmarisi safuZveli iyo moklulisa da eWvmitanilis gvarebs Soris
mtrobis Camosagdebad. aseT dros an Wirisufali SeuTvlida eWvmitanils, rom
`irjulon~ (radgan is hgonia mkvleli), an kidev eWvmitanili gaigebda, rom
mkvlelobas abralebdnen da Tavad SeuTvlida Wirisufals, rom `irjulon~ (radgan
igi tyuilad swamebs cils).
II. SesaZloa, jgufur CxubSi gardacvliliyo pirovneba, romlis sikvdilsac
monawileni erTmaneTs abralebdnen. aseT drosac `rjuls~ unda gamoevlina
sasikvdilo Wrilobis mimyeneblis vinaoba.
III. gvarebs Soris arsebuli SurisZiebaTa jaWvi, romelic orive mxridan
ramdenime mkvlelobas da daWra-dasaxiCrebas Seicavda, aseve saWiroebda `dramis~
odenobis zustad gansazRvras swored `rjulis~ meSveobiT.
IV. `rjuli~ SeiZleba maSinac Catarebuliyo, Tuki gardacvlili aravis
mouklavs, magram mopasuxes garkveuli kavSiri mainc hqonda mis sikvdilTan.
magaliTad, Tu erTi pirovneba meores Tan waiyvanda an sadme gagzavnida da is gzaze
gardaicvleboda, `samarTlebrivi garantis~ rolSi gamodioda is, vinac
gardacvlili gzad gaiyola an rameze gaaგzavna.
mxareTa urTierTmorigeba
modave mxareebs SeiZleba saerTod ar gaemarTaT `samediatoro sasamarTlo~ da
sxvisi Carevis gareSe morigebuliyvnen.
● svaneTSi amas e.w. `ulufxvilod~ Serigeba erqva: damnaSave `maxvSis~ (soflis
mamasaxlisi) piriT SeuTvlida dazaralebuls, rom stumrad mobrZanebuliyo
saxlikacebiTa da naTesavebiT. es miwveva niSani iyo, rom saxlidan dausaCuqrebels
aravis gauSvebdnen. xevsureTSi am process `Taopirad~ Serigebas (fSavSi, `bodiSis
moxdiT Serigebas~) uwodebdnen: Tu TviTon mxareebi SeTanxmdebodnen, ra safasuri
unda gadaexada damnaSaves, maT e.w. `saSuakacoc~ (SuakacTa gasamrjelo) ar
daexarjebodaT. aWaraSic fiqsirdeba msgavsi SemTxvevebi da Tanac sakmaod
originaluri formiT: magaliTad, mkvlelis mamam kiserze TokCabmuli Svili
moklulis ojaxs miuyvana, sityvebiT: `ZaRli mogiyvane, rac ginda is uyavio,~ razec
Wirisufals uTqvams: `raxan ase gaakeTe, mipatiebia sisxlio~ da Serigebulan.
● svanur masalebSi mediatorTa gareSe morigebis kidev erTi SemTxveva
fiqsirdeba. e.w. `ficiT morigeba~ _ dazaralebuli uSualod eWvmitanilisgan
moiTxovda ficiT Tavis marTlebas da, Tu es ukanaskneli daificebda, mxareTa Soris
konfliqti sruldeboda. magaliTad, qurdobis SemTxvevaSi, dazaralebuli mTels
sofelSi Camoatarebda xats da yvela ojaxidan TiTo srulwlovan mamakacs
daaficebda, rom arc TviTon, arc misi ojaxis wevrebma araferi icodnen da arc
maTi xeli eria am saqmeSi. ficiT morigeba sxva kuTxeebSic fiqsirdeba SedarebiT
martiv saqmeebze.
`samediatoro sasamarTlos~ gareSe morigeba
● `xevsuruli rjuli~ icnobs SuakacTa (`kacSuakacT~) Serigebas _ es is
SemTxvevaa, roca Suakacebi `rjulis~ gamarTvis gareSe arigebdnen mxareebs.
SuakacTa roli gansakuTrebiT didi iyo mkvlelobis saqmeebze (rogorc ukve
aRiniSna, roca mkvlelis vinaoba sadavo araa, `rjuli~ ar imarTeba, radgan sisxlis
fasi isedac yvelasTvis cnobilia). swored isini xvdebodnen saklaviT mkvlelobis
Semdeg mkvlelis saxl-karis dasarbevad wamosul moklulis gvars da axerxebdnen,
moklulis ojaxis e.w. `rigis yenebaze,~ `pirSesamyrelosa~ da `Tavis gaTavebaze~
daTanxmebas. am dros `garjulva~ ar xdeboda. es iyo mediaciis xangrZlivi procesi,
romelic SeiZleba ramdenime Tve da welic gagrZelebuliyo da gulisxmobda
yovelwliurad, daTqmul dRes, moklulis ojaxisaTvis `mexelis~ (mkvlelis) mier
SuakacTa meSveobiT saklavis gagzavnas. moklulis dakrZalvamde agzavnidnen e.w.
`miwadSei~ anu `miwad Sesvlis~ saklavs, Suakacebis yovel misvlas saklavis (e.w.
`asamtexlo~) miyvana axlda (e.i. Suakacebi `autexaven~ dazaralebul mxares, rom
Serigebas dasTanxmdes). amas emateboda sxvadasxva gadasaxadi:, mkvlelis ojaxis
wevrebis, biZaSvilebis Semorigebis, sagvaro, saZmo, sadedo, samamo, sado da a.S.
TiToeuli maTgani saklavs gulisxmobda. sul bolos xdeboda `Tavis gaTaveba~ _
ZiriTadad, mkvlelis gardacvalebis Semdeg (SesaZloa, danaSaulis aqtidan ramdenime
aTeuli wlis gasvlis merec), raTa maT STamomavlebSi aRar gagrZelebuliyo
SurisZieba da mtroba. Serigebis niSnad balaxis ganaskvul Reroze Suakaci da
mxareebi simbolurad fexs adgamdnen.
Suakacebi Tu moaxerxebdnen, sxva saqmeebzedac (roca ar iyo gaurkvevloba
`dramis~ odenobasTan dakavSirebiT, an braldebulis damnaSaveoba ar iyo sadavo)
`rjulis~ gareSe arigebdnen mxareebs. zogjer daWris saqmeze Suakacebi `rjulis
kacebs~ arc Seyridnen da ise miataninebdnen `dramas.~ Serigebis miRwevis SemTxvevaSi
Suakacebs gasamrjelod eZleodaT TiTo Zroxaze naxevari cxvari saqonlis
gamRebisgan, xolo erTi cxvari _ mimRebisgan.
● am wess enaTesaveba svanuri e.w. `lufxvilebis~ daxmarebiT Serigebac, romelic
iseT msubuq saqmeebze gamoiyeneboda, romelsac SurisZieba ar mohyveboda.
`lufxvilebs~ dazaralebuli daasaxelebda, xolo saqmis ganxilvaze maT
daTanxmebas damnaSave uzrunvelyofda. isini Suakacebi iyvnen, romlebic momrigebeli
mosamarTleebis msgavs funqciebs asrulebdnen. garda `lufxvilebiT~ Serigebisa,
svanuri CveulebiTi samarTali icnobs SemTxvevebs (ZiriTadad msubuq saqmeebze),
roca mxareebs mxolod Suakacebi arigeben yovelgvari `samediatoro sasamarTlos~
gamarTvis gareSe.
fSavSic dasturdeba Suakacebis mier davis sabolood gadawyveta ise, rom
sasamarTlo ar imarTeboda da isini ojaxebSi misvla-mosvliT amowuravdnen yvela
gaugebrobas.
SuakacTa meSveobiT morigeba saqarTvelos sxva kuTxeebSic fiqsirdeba. metic,
zogan `samediatoro sasamarTlo~ da Suamavlobis procesi damoukidebel stadiebs
arc ki warmoadgenda da mosamarTle-mediatorsa da Suakacs Soris funqciebi
mkacrad gamijnuli arc iyo. Tumca, vinaidan mTis masalebi yvelaze arqaul plasts
Seicavs, Tamamad SegviZlia vTqvaT, rom Zveli qarTuli samarTali samediatoro
procesamde swored Suamavlobas mimarTavda da, Tu am etapze miiRweoda mediaciis
mizani (mxareTa Serigeba), maSin sasamarTlo aRarc iyo saWiro. meore SemTxvevaSi ki
_ Tuki Suakacebi mxareebs ver Searigebdnen, magram `samediatoro sasamarTlos~
gamarTvaze daiTanxmebdnen, es xom mainc konsensusisken gadadgmuli pirveli nabiji
da mediaciis pirveli warmateba iyo.
mxareTa Tanxmoba `samediatoro sasamarTlos~ gamarTvaze
Tuki mosamarTle uflebamosilia, mxolod erTi mxaris mimarTvis SemTxvevaSic
ganixilos dava, mediatorTa kolegia mxolod orive mxaris Tanxvedri nebis
arsebobisas arCevs saqmes, romelic, adaTis Tanaxmad, mis gansjadobas ganekuTvneba.
swored amitom pirveli etapi, riTac zogadad iwyeboda `samediatoro
samarTalwarmoeba,~ am ukanasknelze mxareTa Tanxmobis miRweva gaxldaT.
svanur masalebSi sami SemTxveva gvxdeba:
● mcire mniSvnelobis saqmeebze (mag.: ojaxis gayra, qonebis gayofa), SesaZloa,
mxareebs erToblivad gamoevlinaT iniciativa, rom maTi dava mediatorebis
daxmarebiT mogvarebuliyo. analogiuri wesi gvxvdeba saqarTvelos TiTqmis yvela
kuTxeSi.
● im SemTxvevaSi, rodesac saqme imdenad rTuli da mZime iyo, rom mxareTa
Serigebas piri ar uCanda, xolo SurisZiebasa da msxverpls _ bolo, Sewuxebuli
Temi `maxvSis~ TaosnobiT Seikribeboda da daadgenda: Tu mxareebi ar Serigdebodnen,
maT mimarT gansakuTrebuli RonisZiebebi iqneboda gamoyenebuli. analogiuri
principi saqarTvelos sxva kuTxeebSic moqmedebda, magaliTad, qarTl-kaxeTSi
Semonaxuli wesiT, Tu ojaxis wevrebi gayofis win mediatorebze ver
SeTanxmdebodnen, maSin maT saxalxo yriloba daniSnavda. aWaraSi ki aseT dros
saqmeSi Caereoda begi, romelic saqmis garCevas neitralur pirs daavalebda.
● yvelaze tipur SemTxvevas warmoadgenda Suakacebis (e.w. `mecqular~) meSveobiT
mxareTa daTanxmeba Serigebaze. mociqulebi avtoritetuli da pirovnuli TvisebebiT
gamorCeuli xalxi iyo, romlebic gansakuTrebuli sifrTxiliT da SesaSuri
diplomatiiT udgebodnen TavianT wminda movaleobas. erTmaneTis pozicias
Serbilebulad gadascemdnen mxareebs da yovelnairad cdilobdnen
dapirispirebulTa Serigebaze daTanxmebas. saqme is aris, rom SurisZiebis
movaleobaze uaris Tqma da sisxlis auRebloba svaneTSi mTeli gvaris
Seuracxyofad ivleboda. sanam sircxvils ar Camoirecxdnen, manamde vinmesTan
xmamaRla dalaparakebisac eridebodaT, raTa mas ar wamoeyvedrebina: `Se sisxlis
auReblis Sviloo.~ sisxlis aRebis Semdeg ki mTeli sanaTesavo erTad ikribeboda da
zeimobda. amitom pirvel xanebSi gansakuTrebiT Zneli iyo WirisufalTan Serigebaze
saubari. Suamavlebi jer salaparakod miRebaze iTanxmebdnen dazaralebuls, Semdeg
ki, araerTi vizitis Sedegad, TandaTanobiT morigebisadmi dadebiTad ganawyobdnen.
gamorCeulad didi iyo Suamavlebis roli xevsureTSi. isini uzrunvelyofdnen
ara mxolod `rjulis~ Catarebaze mxareTa daTanxmebas, aramed, rogorc ukve iTqva,
maT `rjulis~ gareSec SeeZloT moSuRlarTa Serigeba. `kacSuakacni~ yovelnairad
cdilobdnen mxareTa Serigebaze daTanxmebas, rac niSnavda dazaralebulis mxridan
SurisZiebaze uaris Tqmas, mopasuxis mxridan ki _ dazaralebulis moTxovnis
dakmayofilebaze mzaobas. `rjulis~ Tanaxmad, Tu urTierTdaWras hqonda adgili,
orive mxare agzavnida Suakacebs, xolo Tu mxolod erT mxares iyo ziani _
damWreli. dazaralebuls SeeZlo, ar mieRo Suakacebi da uari eTqva Serigebaze,
amitom Suakacebs xSirad araerTi viziti sWirebodaT moqiSpeTa gulis mosalbobad.
metad sainteresoa fSavSi daculi cnobebic, romlis Tanaxmad, xSirad
mkvlelis ojaxi Suakacad iseTi ojaxis wevrebs gzavnida, romlebmac adre Tavad
apaties sxvebs maTi ojaxis wevris mkvleloba.
sayuradReboa, rom `samediatoro sasamarTlos~ gamarTvaze mxareTa Tanxmoba
saqarTvelos bevr kuTxeSi zogjer werilobiTac formdeboda.
mediatorTa arCevis wesi
svaneTSi garigebaze daTanxmebis Semdeg mxareebi konkretulad SearCevdnen
sasurvel mosamarTleebs. Tavdapirvelad maT dazaralebuli daasaxelebda
(mkvlelobis saqmeze _ Wirisufali) da mociqulebi mopasuxes SeuTanxmebdnen mis
vinaobas. am ukanasknelis mier dasaxelebul kandidatebs ki dazaralebulis ojaxs
moaxsenebdnen. Tu mxareebi ver SeTanxmdebodnen, sasamarTlos dakompleqteba
SeiZleba mociqulebisTvis miendoT. zogjer mociqulebs daaficebdnen kidec, rom es
ukanasknelni miukerZoebel, neitralur da saqmis mcodne pirebs SearCevdnen.
SeiZleba, mediatorad TviTon Suamavalic aerCiaT, Tumca, xSirad, mociqulebi
mxareTa morigebaze dayoliebis Semdeg process eTiSebodnen. xevsureTSic
dasturdeba `kacSuakacis~ `rjulis kacad~ transformirebis wesi. mxareebs SeeZloT
rogorc yvela Suakacis, ise maTi nawilis arCeva sasamarTlo kolegiis wevrebad.
sainteresoa, rom xevsureTSi Zvelad `rjulis kacis~ mxareTa mier arCeva
garkveul uxerxulobas qmnida da erTgvar sircxviladac miiCneoda (`mxdalni
ariano, ityvis xalxi~), radgan mamakacs SurisZiebaze uari ar unda eTqva da
morigebisTvis Tavisi iniciativiT ar unda miemarTa. am mizezis gamo, modaveebi
ZiriTadad, Suakacebs andobdnen xolme mosamarTleTa arCevis sakiTxs. Tanac,
Suakacebi ukeT icnobdnen im pirebs, romelTac `rjulis kacoba~ xelewifebodaT.
mogvianebiT ki mosamarTleTa sakuTari iniciativiT arCeva sircxvilad aRar
miiCneoda da mxareebi an TviTon irCevdnen `rjulis kacebs,~ an kvlav uwindeburad
Suamavlebs gadaabarebdnen am movaleobas. es ki, svaneTis msgavsad, maSin xdeboda,
roca esa Tu is mxare mowinaaRmdegis mier arCeul mosamarTleebs acilebas miscemda.
cxadia, Suakacebis mier arCeuli kandidatisTvisac SeeZloT acilebis micema, magram
ZiriTadad mxareebi am arCevans eTanxmebodnen xolme.
xazi unda gaesvas imas, rom arc svaneTSi da arc xevsureTSi Suamavlebs ar
SeeZloT mediatorTa sakuTari iniciativiT dasaxeleba. maT mxolod mxareTagan
delegirebuli ufleba gaaCndaT am sakiTxze.
mediatoris acileba da TviTacileba
rogorc wesi, mediatori ar SeiZleboda, romelime mxaris mteri an mokeTe
yofiliyo.
xevsureTSi pirdapir ikrZaleboda `rjulis kacad~ modave mxaris
`mamiSvilobis~ wevris mowveva. igive wesi fiqsirdeba xevsa da saqarTvelos yvela im
kuTxeSi, sadac `samediatoro sasamarTlo~ rTul saqmeebze iRebs gadawyvetilebas.
cxadia, aseTi SezRudva zogierT samoqalaqo davaze araTu ar vrceldeboda, aramed
piriqiT _ ojaxis gayrisas, magaliTad, qonebis gamyofebad, ZiriTadad, swored
naTesavebs, mezoblebsa da mokeTeebs iwvevdnen.
svaneTSi miRebuli wesiT, Tu erTi mxaris mier SerCeuli kandidati meore
mxarisTvis miuRebeli persona aRmoCndeboda, igi mas acilebas miscemda. acilebulis
nacvlad sxva vinme unda daesaxelebinaT da mociqulebi mis kandidaturasac
SeuTanxmebdnen ukmayofilo mxares. ase grZeldeboda sasamarTlo Semadgenlobis
srul dakompleqtebamde. acilebis ufleba dafiqsirebulia imereTSic, samoqalaqo
da saojaxo tipis davebze. xevSi ki, rogorc amas al. yazbegis nawarmoebebidan da
eTnografiuli masalebidan vigebT, mediatori TviTacilebasac mimarTavda xolme.
mediatoris Tvisebebi
baris regionebSi samoqalaqo davebze (mijnaze ciloba, pirutyvis mier
naTesebis dazianeba, ojaxis gayra da qonebis gayofa), SesaZloa, mediatorad
mezoblebi, naTesavebi da axloblebi moewviaT. magaliTad, aWaraSi ojaxis gayrisas
dedis Zmebs iwvevdnen xolme. bunebrivia, aseT dros mediatoris Tvisebebs didi
mniSvneloba hqonda, magram ara iseTi gansakuTrebuli mniSvneloba, rogoric _
mTaSi, sadac mas ara mxolod samoqalaqo, aramed _ umZimesi sisxlis samarTlis
saqmeebic unda ganexila.
amitom saqarTvelos mTaSi mosamarTlis pirovnul Tvisebebs gansakuTrebuli
sifrTxiliT amowmebdnen. svaneTSi, magaliTad, SeiZleba, mTels sofelSi erTi
morevic ar aRmoCeniliyo. marTalia, Teoriulad, mediatorobis ufleba yvela
srulwlovan mamakacs hqonda, magram sinamdvileSi mosamarTled mxolod saTanado
TvisebebiT dajildoebul adamians irCevdnen. morevi avtoritetul, sando,
samarTlian da patiosan kacad iyo cnobili. igi Wkviani, mcodne, dakvirvebuli,
morwmune da RvTismoSiSi pirovneba unda yofiliyo, rac miukerZoebeli da
obieqturi ganaCenis gamotanis winapirobad miiCneoda. maT xalxi iseTi mowiwebiT
uyurebda, rogorc saRmrTo pirebs: `morevebi RvTisgan gaCenilni ariano.~ svanebi
Tvlidnen, rom samarTlianoba yvela adamianisaTvis sulac ar iyo damaxasiaTebeli
da igi RvTisgan boZebul gansakuTrebul niWs warmoadgenda.
analogiuri damokidebuleba iyo mediatorTa mimarT xevsureTSic, sadac,
xalxis dakvirvebiT, `rjulis kacad~ mxolod is SeiZleboda gamxdariyo, visac
bavSvobidanve amis niWi aRmoaCndeboda da yuradRebiT imaxsovrebda uxucesTa
saubars. Tuki mas mWevrmetyvelebisa da diplomatiis unarsac SeamCnevdnen, aseT
axalgazrdas moxucebi `rjulSic~ daiswrebdnen xolme Tavdapirvelad martivi
saqmeebis `garjulvisas,~ Semdeg ki _ rTul da mZime SemTxvevebzec. ase
TandaTanobiT yalibdeboda momavali `rjulis kaci.~
imave Tvisebebis matareblebi unda yofiliyvnen `Temis kacebi~ xevSi, rac ara
mxolod eTnografiul masalebSi, aramed al. yazbegis `elgujaSi~ TiTqmis
dokumenturi sizustiT gadmocemul samediatoro procesSic naTlad Cans:
`Seyriliyvnen Temis kacebi, romelTac sisxlis samarTali unda gadaewyvitaT...
yvelani joxebiT, TmawvergaTeTrebulni, isxdnen skamzed da damSvidebul-
darbaislurad sjidnen am samwuxaro SemTxvevas. erTi, yvelaze ufrosi, asrulebda
Tavmjdomaris movaleobas da danarCenebi iseTis krZalviTa da pativiscemiT
ekidebodnen mas, rom kaci gaSterebuli darCeboda.~
mediatoris Tanxmoba
mTavari sirTule, romelic svaneTSi modaveebs kandidatTa SerCevis Semdeg unda
gadaelaxaT, SerCeuli pirebis mediatorobaze daTanxmeba iyo. morevobas yvela svani
maqsimalurad erideboda, radgan Tvlidnen, rom araswori gadawyvetilebis
gamotanisgan, Tundac uneburad, aravin iyo dazRveuli da vai, Tu maTi samarTali
RvTis winaSe sulac ar iyo obieqturi. amitom, Tu vinme winaswar Seityobda, rom
misi morevad arCeva surdaT, igi yvelanairad cdilobda mxareebs Tu mociqulebs
morideboda da mosamarTleobis mZime tvirTisgan rogorme Tavi daeRwia.
am dabrkolebis gadasalaxad svanebi erT xerxs iyenebdnen: eklesiidan
gamoitandnen raime sakralur nivTs (xSirad, saydris klites), Sevidodnen im saxlSi,
sadac morevad asarCevi piri egulebodaT da cdilobdnen, rogorme xeli
moekidebinaT am nivTisaTvis, ris Semdegac mediatorobaze uaris Tqma ukve
SeuZlebeli iyo, radgan amas, svanebis azriT, RvTis risxva mohyveboda.
xevsureTSi, `rjulis kacebi~ maTi arCevis Sesaxeb rom Seityobdnen, umetes
SemTxvevaSi, uars ar ambobdnen am wminda movaleobaze, vinaidan dapirisპიrebuli
mxareebis morigeba samarTlian da keTilSobilur saqmed miiCneoda. cxadia,
avadmyofobas an sxva obieqtur mizezs SeeZlo maTi uaric gamoewvia. analogiuri
damokidebuleba fiqsirdeba xevSic, sadac `Temis kacebi~ rogorc wesi, Suamavlobasa
da samediatoro saqmiswarmoebaSi monawileobis miRebaze SedarebiT iolad
Tanxmdebodnen.
mediatorTa raodenoba da Tanafardoba
svanuri samediatoro sasamarTlo minimum 2 (TiTo kaci orive mxridan) da
maqsimum _ 24 kacisgan Sedgeboda.
morevTa raodenoba pirdapir-proporciulad iyo damokidebuli gansaxilveli
saqmis sirTuleze, Tumca yofila SemTxvevebi, roca erTi da imave kategoriis
saqmeze sxvadasxva raodenobis morevebi aurCeviaT. mkvlelobis saqmeze, rogorc wesi,
12 morevi ikribeboda, magram SesaZloa maTi odenoba naklebic yofiliyo. mediatorTa
maqsimaluro raodenoba gansakuTrebiT gaxmaurebuli SurisZiebis saqmeebze
ikribeboda, romelsac uamravi adamianis sicocxle emsxverpla. aznauris (e.w.
`vargis~) mkvlelobasac 24 morevi ganixilavda.
arCevis ori wesi fiqsirdeba:
● Tanabari odenobiT arCeva _ uZvelesi da mTels saqarTveloSi yvelaze metad
gavrcelebuli principi. igi gvxvdeba TuSeTSi, fSavSi, raWaSi, leCxumSi, guriaSi,
samegreloSi, imereTSi, qarTl-kaxeTsa da aWaraSi.
● araTanabari odenobiT arCeva _ SedarebiT gviandeli principi, romelic Tavis
mxriv or SemTxvevas moicavs:
I. upiratesoba dazaralebulis mxaresaa _ dazaralebuli mxare (mag.:
mkvlelobis dros, moklulis ojaxi) irCevs ufro meti raodenobis morevs, vidre
damnaSave.
II. mTlianad dazaralebuli mxare asaxelebs yvela morevs, xolo damnaSave
`moiZiebs~ maT _ es wesi yvelaze ufro gviandelia (kalis sazogadoebaSi SemoiRes
XX saukuneSi).
Tuki SuRlis dros sapasuxo mkvlelobasac hqonda adgili, mxareebi, ase vTqvaT,
`Tanabar~ mdgomareobaSi iyvnen, rac Serigebas aiolebda. xolo roca marto erTi
mxare gamodioda dazaralebulis rolSi, damnaSave daTmobaze midioda, raTa
dazaralebuls ufro iolad eTqva uari SurisZiebaze. `daTmoba~ pirobiTia, vinaidan
ganaCeni rTul saqmeebze erTxmad miiReboda da mniSvneloba ar hqonda morevTa
Tanafardobas. maSinac ki, roca kolegias mTlianad dazaralebuli asaxelebda,
morevTa piruTvnelobaSi eWvs veravin Seitanda. gamoricxulia, svanur CveulebiT
samarTalSi warmoSobiliyo wesi, romelic vinmes ganaCenis obieqturobaSi daeWvebis
sababs miscemda: Tu damnaSave dainaxavda, rom, dazaralebulis mier meti morevis
dasaxeleba ganaCenis obieqturobas safrTes uqmnida, cxadia, is `samediatoro
sasamarTlos~ arCevas ar daTanxmdeboda, magram vinaidan aseTi ram ar xdeboda,
swored amitom fiqsirdeba dazaralebulis mier meti morevis arCevis faqtebi.
`samediatoro sasamarTlos~ funqcia svaneTSi uaRresad mniSvnelovani iyo da aravin
dauSvebda am meqanizmis moSlas. piriqiT, es wesi garkveulwilad dazaralebulis
guls amSvidebda da mis motivaciaSi arsebul morigebis survils ganamtkicebda.
xevsureTSi SesaZloa, `rjuli~ erT kacsac gaemarTa (qarTlSic fiqsirdeba
aseTi ram), magram xevsurTa umetesi nawilis SexedulebiT, am SemTxvevaSi igi ufro
Suakacia, vidre `rjulis kaci,~ radgan `garjulvisTvis~ (e.i. msjelobisTvis,
bWobisTvis) ori kaci mainc iyo saWiro. saqmis simZimidan gamomdinare, `rjulis
kacebi~ SeiZleba 3-dan 6-mde (mcire saqmeze) an 10-dan 15-mdec (rTul SemTxvevebze)
moewviaT.
`rjulis kacebs,~ rogorc wesi, mxareebi Tanabari raodenobiT asaxelebdnen,
Tumca arc araTanabari odenobiT dasaxeleba iyo ucxo. vin ramdens daasaxelebda, es
SeTanxmebaze iyo damokidebuli. privilegias aqac dazaralebuls aniWebdnen xolme.
Tumca, xSirad dazaralebuli am privilegiaze uars acxadebda, raTa ganaCenis
obieqturobaSi eWvi aravis Seetana.
`rjulis kacTa~ raodenoba SeiZleba luwic yofiliyo da kentic, Tumca es
ukanaskneli yovelTvis ar niSnavda imas, rom romelime mxarem meti mosamarTle
daasaxela _ roca `rjulis kacebs~ Suamavlebi irCevdnen, maTi odenoba SeiZleba
kentic yofiliyo ise, rom isini mxareebis mier ar yofiliyvnen dasaxelebuli. magram
amas arc xevsureTSi hqonda gadamwyveti mniSvneloba, radgan ganaCenis gamotana
aucileblad erTsulovnad unda momxdariyo (winaaaRmdeg SemTxvevaSi, sasamarTlo
kolegia gadawyvetilebis miuReblad daiSleboda). amas garda, `rjulis kacTa~
pirovnuli Tvisebebi maTi miukerZoeblobis umTavres garantias warmoadgenda.
mediatorTa raodenobasTan dakavSirebiT gasaTvaliswinebelia kidev erTi
specifika:
ojaxis gayofisas, mTels saqarTveloSi, rogorc wesi, an imdeni mediatori
airCeoda, ramdeni ojaxis wevric iyreboda da isini kidev urTierTSeTanxmebiT
ufros mediatorsac irCevdnen, an kidev _ mxareebi yvela mediators
urTierTSeTanxmebiT irCevdnen.
ufrosi mediatori
ufrosi mediatoris instituti saqarTvelos bevr kuTxeSi fiqsirdeba. xSirad,
roca mxareebi Tav-Tavis mediators (an mediatorebs) daasaxelebdnen, amis Semdeg
urTierTSeTanxebiT irCevdnen ufros mediators, (igive, `zedamxedvel~ mediators,
`umTavres~ mediators) romelic neitralurobisa da obieqturobis
uzrunvelmyoflad da kolegiis Tavmjdomared miiCneoda. aseTi dakompleqtebis wesi
gvxvdeba raWaSi, leCxumSi, guriaSi, samegrelosa da imereTSi.
qarTlsa da aWaraSi, marTalia, mediatorebs mxareebi Tanabari raodenobiT
irCevdnen, magram aq ar gvxvdeba ufrosi mediatori.
svanuri adaTi gansakuTrebiT mZime da rTul (rogorc wesi, mkvlelobis)
saqmeebze mediatorTa kent odenobas awesebda da mxareebic e.w. `nesgamezi mares~
igive, `nesgaCu megnes~ (zogierTgan igive `muwver,~ `muwevr~) irCevdnen. zogjer,
ufros mediators mxareTa mier Tanabari raodenobiT arCeuli morevebi Tavad
irCevdnen, xolo, zogierTi monacemiT, mas dazaralebuli asaxelebda da damnaSaves
acilebis ufleba ar hqonda.
ufrosi morevi xanSiSesuli, adaTis mcodne da gamocdili pirovneba unda
yofiliyo, romelsac `samediatoro sasamarTlos~ Tavmjdomaris roli eniWeboda da
Cveulebriv morevTan SedarebiT meti uflebebiT sargeblobda: is ar unda Careuliyo
morevTa Soris wamoWril davaSi da xeli ar unda SeeSala kamaTisaTvis. bolos ki
Seejamebina yvelas azri da `samediatoro sasamarTlosaTvis~ Tavisi Sexeduleba
moexsenebina. sasjelis gansazRvrisas saboloo sityva mas eTqmoda. didi mniSvneloba
eniWeboda mis azrs maSinac, roca mediatorTa Soris winaaRmdegoba iyo _ igi
winaaRmdegobis Serbilebas da saqmis mSvidobianad mogvarebas cdilobda.
zogierT TemSi ufros morevs ufleba hqonda, mediatorTa mier dadgenili
ganaCeniT gansazRvruli sazRauris garda, mopasuxe mxarisaTvis damatebiT garkveuli
Tanxac daekisrebina.
mediatorTa gasamrjelo
svanur samarTalSi morevTa saqmianobisaTvis dawesebuli iyo garkveuli
gasamrjelo: `lerqvaSi,~ `nanbanieli~ (igive `naRvrieli~) da aTisTavi.
`lerqvaSi~ 3 maneTis Rirebulebis nivTi gaxldaT, romelsac morevebi ganaCenis
gamotanis Semdeg, oRond mis gamocxadebamde iRebdnen, xolo `nanbaniel-naRvriels~
mxareebi morevTa xatze daficebisaTvis erTi maneTis odenobiT ixdidnen. Tu
morevebs orive mxare erTdroulad aficebda, Tanxas solidarulad gainawilebdnen,
xolo Tu calcalke daaficebdnen (roca modaveni sxvadasxva TemSi cxovrobdnen da
morevebi sxvadasxva taZarSi mihyavdaT dasaficeblad), maSin TiToeul mxares
srulad unda gadaexada gasamrjelo. rac Seexeba aTisTavs, igi dazaralebulisaTvis
damnaSavis mier gadasaxdeli sisxlis safasuris (e.w. `woris~) meaTedia.
xSirad mediatorebi uars ambobdnen gasamrjelos miRebaze, gansakuTrebiT maSin,
roca modaveni xelmokle ojaxebs warmoadgendnen.
`rjulis kacTa~ gasamrjelos xevsuruli samarTalic icnobs. isini iRebdnen
Zroxaze TiTo cxvars. rogorc wesi, mdidari kacisgan _ srulad, xolo Tu
mowinaaRmdegeebi Raribebi iyvnen, an sul arafers gamoarTmevdnen, an mxolod mcired
gasamrjelos. SeiZleba, aRebuli gasamrjelo xatisTvisac SeewiraT. gasamrjelos
odenoba pirdapirproporciuli iyo ganaCenis simZimisa. rac ufro meti `dramis~
gadaxdas daakisrebdnen damnaSaves, miT meti gasamrjelos miRebis ufleba hqondaT
mxareTagan. Tu rjuli uSedegod damTavrdeboda (Tavad daiSlebodnen
SeuTanxmeblobis gamo, an mxare ar daTanxmdeboda gamotanil `narjulevs~), xevsuri
mediatorebi gasamrjelos ver miiRebdnen.
qarTl-kaxeTSi, sadac mediatorebi ZiriTadad qonebis gayofaze moiwveodnen,
maTTvis aseve dadgenili iyo gasamrjelo, xolo raWaSi, ojaxis gayofis saqmeebze
mowveul mediatorebs ganacduri dReebis asanazRaureblad mxareebi Tavisi
surviliT aZlevdnen naturiT Txas, Rors an raime nivTs, Tumca, TviTon Suakacebs
gasamrjelos moTxovnis ufleba ar hqondaT. msgavsi wesi fiqsirdeba imereTSic,
sadac gaweuli garjisaTvis mediatorebi saCuqars iRebdnen, miT umetes, Tu didi
qoneba iyofoda da mxareebs hqondaT gasamrjelos micemis saSualeba. Tu qonebis
gayofas didi dro ar dasWirdeboda da, Tu ojaxic xelmokle iyo, mediators
gasamrjelos ar aZlevdnen.
sasamarTlo procesis adgili da dro
xevsurul samarTalSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeboda `rjulis~
Catarebis adgils _ igi iseT teritoriaze unda gamarTuliyo, rom arcerT mxares ar
hqonoda privilegia:
● Tu modaveni erTi soflis mcxovrebni iyvnen, `rjuli~ xatis karze
tardeboda. orive mxare morigeobiT aq mividoda `rjulis kacebTan~ an, SesaZloa,
erTi (rogorc wesi, damnaSave) xatis karze daebarebinaT, meoresTan ki (rogorc wesi,
dazaralebulTan) Tavad misuliyvnen Sin.
● Tu mxareebi sxvadasxva soflis mcxovrebni iyvnen, `rjuli~ e.w. `sasworSi~ _
am or sofels Soris Sua adgilas unda gamarTuliyo (Tu or mezobel sofelSi
cxovrobdnen, procesi sazRvarze gaimarTeboda).
xSirad rjuli WalaSi, wylis piras, goraze an mTis wverze imarTeboda.
mowinaaRmdege mxareebi ise ganlagdebodnen, rom erTmaneTi ar daenaxaT da saubari
ar moesminaT. es mxareTa Serigebis mizans emsaxureboda, raTa Cvenebis micemisas
mxaris mier warmoTqmul mouzomav sityvas morigebis procesisaTvis ar evno.
`rjuli~ rogorc wesi, SabaT-kviras imarTeboda. zogjer RamiT, raTa
dapirispirebuli mxareebi erTmaneTs ar Sexvedrodnen da mosamarTleebic saRamos
ufro moiclidnen `rjulisTvis,~ Tumca es wesi mkacrad reglamentirebuli ar
yofila da `rjuli~ dRisiTac SeiZleba gamarTuliyo. adaTis Tanaxmad, bWoba
swrafad unda dasrulebuliyo da or-sam dReze meti ar dasWireboda.
svanur masalebSi ki samediatoro samarTalwarmoebis gansxvavebul wess
vxvdebiT: sasamarTlo kolegia, rogorc wesi, yovelTvis TviTon midis TiToeuli
mxaris ojaxSi (iseve rogorc, manamde mociqulebi) da adgilze iRebs Cvenebebs.
`limoravi~ svaneTSic, ZiriTadad, SabaT-kviras imarTeboda.
mxareTa da mowmeTa dakiTxva
am sakiTxs xevsureTis magaliTze ganvixilavT:
rogorc ukve iTqva, mxareebs erTmaneTisgan moSorebiT dasxamdnen. pirvel
rigSi, `kacSuakacebs~ gamohkiTxavdnen saqmis viTarebas. mxareTa Cvenebis
CamosarTmevad TviTon mediatorebi mividodnen jer erTTan, Semdeg _ meoresTan.
mosarCele da mopasuxe erTmaneTs ar xvdeboda. mxareebTan erTad process maTi axlo
naTesavebic eswrebodnen da SesaZloa, romelime maTgans, ufro mWevrmetyvels,
modavis nacvladac elaparaka.
rogorc wesi, `rjulis kacebi~ jer momCivans gamohkiTxavdnen, Semdeg _
mopasuxes (igive principi dasturdeba yvela kuTxeSi), xolo Tuki orive mxare
erTdroulad momCivanic iyo da mopasuxec, maSin gamokiTxvis rigiTobas wilisyriT
adgendnen da pirvelad `wiliT namargalTan~ (e.i. nargebTan) mividodnen.
`rjulis kacebi~ erT-erT mediators daavalebdnen mxareTa Cvenebebis
mowinaaRmdege mxarisaTvis sityvasityviT gadacemas. Tu mas raime detali
gamorCeboda, sxvebic mieSvelebodnen azris srulyofilad formulirebaSi.
mediatorebi SeZlebisdagvarad arbilebdnen mxareTa gamonaTqvamebs ise, rom azri ar
dazianebuliyo. maT ar unda daeSvaT, rom romelime mxaris uxeSi fraza Tundac
arakoreqtuli formiT mietanaT meoresTan. piriqiT, modaveebs erTmaneTis
mTxovnelad da pativismcemlad waრmoaCendnen da yovel Rones xmarobdnen, raTa
maTSi Serigebisa da kompromisis ganwyoba SeeqmnaT.
`rjulis kacebi~ imdenjer mividodnen TiToeul mxaresTan, ramdenjerac amas
saWiroeba moiTxovda. saboloo mizani maT Soris kompromisis miRweva, anu orive
mxarisaTvis misaRebi saerTo ganaCenis gamotana gaxldaT. amis gamo, SesaZloa
procesi meore dResac gagrZelebuliyo.
mxareTa dakiTxvis Semdeg dahkiTxavdnen mowmeebs. roca mowmes mxolod erTi
mxare waradgenda, `rjulis kacebi~ mas mxolod im SemTxvevaSi dahkiTxavdnen, Tu mis
miudgomlobasa da keTilsindisierebaSi eWvi ar eparebodaT (es wesi, magaliTad
svaneTSi ar moqmedebda). Tu orive mxare warmoadgenda _ nebismier SemTxvevaSi
dahkiTxavdnen mowmeebs, magram maTi Cvenebebis Sefasebisas aucileblad
gaiTvaliswinebdnen mowmeTa pirovnul Tvisebebs. SeiZleba, mowmeebi daepirisiprebiaT
erTmaneTisaTvis an mxarisaTvis (mxareTa dapirispireba sasisxlo saqmeebze, cxadia,
arcerT kuTxeSi ar xdeboda). Tu mowme saqmisaTvis metad mniSvnelovan Cvenebas
iZleoda, e.i. `ZiriTadi mowme~ iyo, is SesaZloa jvarSi daeficebinaT. araZiriTad
mowmes, romelic araarsebiT Cvenebas iZleoda, ar aficebdnen. Tu mowmes fics
daakisrebdnen, maSin saqmis ganxilva anu `bWoba~ unda gadaedoT. mowmis fics arc
`rjulis kacebi~ eswrebodnen da arc is mxare, romlis sasargeblodac ificebda
mowme, e.i. romelmac es mowme daasaxela. eswreboda mxolod e.w. `ficis mayurebeli,~
romelic mowinaaRmdege mxaris naTesavi iyo. swored igi gadascemda modave mxares
informacias, Tu rogor Catarda daficeba da ra Sedegi mohyva mas.
e.w. `Wra-Wrilobis~ rjulis dros Cveulebrivi movlena iyo procesze daWrilis
mkurnali eqimis daswreba, romelmac zustad icoda, ra xarisxis, ra simZimis
Wriloba moarCina. mis Cvenebas aseT SemTxvevaSi gadamwyveti mniSvneloba eniWeboda,
Tumca, `rjulis kacebi~ TviTonac amowmebdnen miyenebul Wrilobebs da garkveul
warmodgenas iqmnidnen masze.
saTaTbiro adgili
● xevsureTSi ganaCenis gamosatanad `rjulis kacebi~ ganmartovdebodnen.
TaTbirs sxva veravin daeswreboda. vin ra sTqva, saidumlod inaxeboda. `rjulis
kacebi~ rigrigobiT gamoTqvamdnen TavianT mosazrebebs, kamaTobdnen da bolos
saerTo gadawyvetilebamde midiodnen. SesaZloa, daedginaT, rom mxarisaTvis Tavis
marTlebis saSualebaTagani, magaliTad, fici daekisrebiaT (Tu eWvmitanili an
romelime Tanamoficari daficebaze uars ityoda, fici `gatydeboda~ da eWvmitanili
damnaSaved CaiTvleboda).
Tu danaSaulis Cadena saeWvo ar iyo, mxolod `dramis~ odenobaze imsjelebdnen.
gaixsenebdnen msgavs precedents. pirvel rigSi, erTmaneTs mimarTavdnen, Tu ra
`andrezi~ smeniaT aseT SemTxvevaze. Zvelad yvela saqme `andrezebis~ mixedviT
irCeoda da, Tu `andrezs~ ver gaixsenebdnen, `rjuli~ iSleboda, magram mogvianebiT
xSiri iyo SemTxveva, roca `andrezebi~ aRarc axsovdaT.
Tu orive mxares iyo Cadenili danaSauli, `rjulis kacebi~ sazRauris
dadgenisas `gabras~ anu gaqviTvas mimarTavdnen (qarTuli samarTlis Zeglebi am
instituts `Caroninebas~ uwodebs) da `dramas~ imas daakisrebdnen, vis mxaresac
iqneboda sxvaoba.
● svaneTSi ganaCenis gamosatanad mediatorebi gansakuTrebul adgils
SearCevdnen xolme, rac weliwadis drosa da amindze, aseve garemo pirobebze iyo
damokidebuli _ mTavari azri TaTbiris saidumloebis uzrunvelyofaSi
mdgomareobda, ris gamoc zafxulSi soflis ganapiras, xeebiT daCrdilul adgilze,
saTibSi, an mindorSi ikribebodnen, xolo zamTarSi, TovlSi, qarsa da avdarSi _
soflis romelime ukacriel SenobaSi.
TaTbiri, saidumlo iyo da ganaCenis mxareTaTvis gamocxadebamde ar SeiZleboda
saqmis ama Tu im garemoebis gamJRavneba, magaliTad, rogor warimarTa mediatorTa
msjeloba, vis ra pozicia hqonda, vis emxroboda da ra ganaCeni iqna gamotanili. Tu
saidumlo gamJRavndeboda, orive modaves ufleba eZleoda, moeSala yvela piroba da
ar damorCileboda ganaCens.
msjeloba SeiZleba erT SekrebaSive dasrulebuliyo an ori-sami dRe, Tu mTeli
kvirac, an ori kvirac ki gagrZelebuliyo. im SemTxvevaSi, Tuki gadawyvetilebis
gamotana gaWianurdeboda, moqmedebda `adgilis Secvlis~ principi, rac dafuZnebuli
iyo svanebis warmodgenaze, rom saTaTbirod SerCeuli adgili arasaxarbielo iyo
marTlmsajulebisaTvis da sasamarTlo kolegias xelsayreli adgili unda moeZebna.
arsebobs erTi svanuri gadmocemac, romlis Tanaxmad, morevebi mkvlelobis
adgilidan aucileblad aRmosavleTiT ikribebodnen xolme.
azris gamoTqmis rigiToba:
svanuri eTnografiuli masala gvTavazobs ganaCenis gamosatanad Sekrebil
mediatorTa msjelobis detalur aRweras, saidanac dgindeba, rom TaTbiris
mimdinareoba garkveul wesebs eqvemdebareboda, rac, didi albaTobiT, Zvelad
saqarTvelos sxva kuTxeebisaTvisac iyo damaxasiaTebeli.
● pirveli wesi, dRevandeli yofisaTvis gaucxoebis miuxedavad, mainc
sayovelTaod cnobilia _ igi mosmenis kulturas Seexeba. Zveli droidan
moyolebuli XX saukunis 70-iani da, zog SemTxvevaSi, ufro gviandeli wlebis
svanur sazogadoebaSic yvelaze did ukulturobad miaCndaT meore adamianis
saubrisaTvis xelis SeSla, sanam es ukanaskneli Tavis azrs ar daasrulebda. amitom
wesi, rac im periodisaTvis bunebrivad aRiqmeboda da eTnografiul masalebSi amis
gamo masze sagangebod yuradReba ar maxvildeba, dRes, SeiZleba, didi asoebiT
gamovyoT:
mediatorebi aucileblad bolomde daasrulebinebdnen xolme mTqmels Tavis
azrs (rac ar unda usafuZvlod mosCvenebodaT igi) da rodesac mosaubre Tavis
saTqmels ityoda, mxolod amis Semdeg aZlevdnen Tavs uflebas, gamoeTqvaT sakuTari
mosazreba.
am TvalsazrisiT svanuri yofa mogvagonebs amerikis mkvidri tomebis yofas,
roca koconis irgvliv saWirboroto sakiTxze msjelobisas mxolod is saubrobda,
visac simboluri salaparako mowyobiloba epyra xelT, xolo danarCenebi usmendnen.
Tavisi Sexedulebis gamoTqma yvelas SeeZlo dawesebuli ufros-umcrosobis
rigis mixedviT:
● zogadad miRebuli wesiT, pirvelad mosazrebas asakiT uxucesi gamoTqvamda.
igi TanmimdevrobiT CamoTvlida saqmis garemoebebs, warmoaCenda yvelaze arsebiTs
mxareTa sarCelebSi, xazs gausvamda im faqtebs, romlebic damtkicda an ar
damtkicda da bolos miuTiTebda, Tu ra sasjels iTvaliswinebda adaTi mocemuli
danaSaulisaTvis an ra sazRauri unda dakisreboda damnaSaves.
Semdeg azrs gamoTqvamdnen sxva morevebi asakis mixedviT, xolo axalgazrda
mediatorebi sul bolos Caebmebodnen msjelobaSi. asakovanTa Semdeg azris
gamoTqmis wess safuZvlad edo svanebis Sexeduleba, rom SedarebiT gamoucdel
morevs gamocdilTa azris mosmenis Sedegad SeeZlo, Tavisi pozicia daexvewa da
codnaSi gamoucdelobiT ganpirobebuli xarvezi Seevso.
● iyo SemTxvevebi, rodesac sasamarTlo Semadgenloba pirvelad swored asakiT
umcrosis mosazrebas gaecnoboda, raTa igi ar daCveuliyo mxolod sxvebis mosmenas
da sxvisi azris gavlenis qveS ar moqceuliyo. rogorc Cans, saWiroebisas, ukve
gamocdili svani morevebi axalbedaTa damoukidebeli azrovnebis CamoyalibebisaTvis
zrunavdnen, rasac didi mniSvneloba hqonda samediatoro sasamarTlos, rogorc
institutis, SenarCunebisaTvis.
erTsulovnebis miRwevis gzebi
xevsuruli `rjuliT,~ mosamarTleTa kolegias ganaCeni erTxmad unda mieRo,
xolo svanuri masalebiT, wvrilman davebze xmaTa umravlesobac, SesaZloa,
sakmarisad mieCniaT, magram rTul da seriozul saqmeze gadawyvetileba aqac
aucileblad erTsulovnad miiReboda.
erTsulovnebis misaRwevad mediatorebi sxvadasxva xerxs mimarTavdnen, rac
detalurad Semoinaxa svanurma yofam:
● dazაralebulis da damnaSavis mier arCeuli morevebi, SesaZloa, cal-calke
gasuliyvnen saTaTbirod: imsjelebdnen, ikamaTebdnen da, roca saerTo azrs
Camoayalibebdnen, isev SeerTdebodnen da erTmaneTs gaacnobdnen sakuTar poziciebs.
amis Semdegac SeiZleba kamaTi SeTanxmebis miRwevamde gagrZelebuliyo. aseTi wesi
ufro metad gamoiyeneboda mkvlelobis saqmeebze, roca TiTo mxridan 12-12 morevi
arCevda saqmes.
● orive mxaris morevebi TavianTi rigebidan toli raodenobiT gamoyofdnen
wevrebs, romelTac cal-calke unda emsjelaT da saerTo gadawyvetilebamde
misuliyvnen, Semdeg ki TavianTi azri mediatorTa mTeli SemadgenlobisTvis
moexsenebiaT. amis Semdeg ukve yvela erTad imsjelebda, Tu ramdenad samarTliani
iyo gadawyvetileba. morevTa SedarebiT mcire raodenoba ufro advilad miaRwevda
SeTanxmebas, vidre maTi mTeli Semadgenloba da ganaCenis dadgenis aseTi xerxi
sakmaod efeqturi SeiZleba yofiliyo konkretul viTarebaSi, rodesac erTsulovani
ganaCenis dadgena Wianurdeboda. Tumca, isic SesaZlebelia, rom cal-calke
gamoyofili jgufic ver SeTanxmebuliyo da saerTo gadawyvetileba ver mieRo.
● SesaZloa, morevebi SeTanxmebuliyvnen, rom gamoyofili kacebis mier miRebuli
gadawyvetileba aRar ganexilaT da yvela erTsulovnad mas daTanxmeboda. es
gansakuTrebiT maSin iyo efeqturi, rodesac morevTa Soris azrebi ramdenime jgufad
daiyofoda. magaliTad, 5 sxvadasxva jgufad dayofil morevebs, SesaZloa, TavianTi
jgufebidan TiTo kaci SeerCiaT, raTa am ukanasknelebs mieRoT gadawyvetileba,
xolo danarCenebi uyoymanod daeTanxmebodnen maT mier delegirebuli
mosamarTleebis dadgenilebas.
● gamonaklisis saxiT, SesaZloa, ganaCeni an misi konkretuli nawili,
magaliTad, sisxlis fasis (`woris~) odenoba erTi konkretuli morevisTvis miendoT
gansasazRvrad da, am ukanasknelis Tanxmobis SemTxvevaSi, danarCenebi upirobod
miiRebdnen mis gadawyvetilebas. es, SesaZloa, am rCeuli mosamarTlis didi
avtoritetiT yofiliyo ganpirobebuli.
es wesebi Zvelad sxva kuTxeebSic rom iqneboda gavrcelebuli, amis erTgvari
ilustracia al. yazbegis `elgujaSic~ gvxvdeba, romelic detalurad aRwers
mediatorTa TaTbirs: `raki mosamarTleni martoka darCnen, daiyvnen jgufebad da
daiwyes erTmaneTSi molaparakeba, Semdeg isev Segrovdnen. uxucesma daiWira Tavisi
adgili, sxvebi ufrosobiT Camomwkrivdnen da ufrosobiTve daiwyes TavianTi azris
warmoTqma.~ SeuZlebelia, am scenam svaneTis eTnografiuli sinamdvile ar
mogvagonos.
Sualeduri gadawyvetileba
xevsurul masalebSi fiqsirdeba wesi, roca ganaCenis gamotana, SesaZloa,
garkveuli vadiT gadaedoT raime obieqturi faqtoris gaTvaliswinebiT da saboloo
`narjulevis~ dadgenamde erTgvari `Sualeduri gadawyvetileba~ mieRoT. magaliTad,
yofila SemTxveva, igi 4-5 wliTac gadaudiaT _ sanam davis monawile bavSvebi ar
gaizardnen da TviTon, damoukideblad, zewolis SiSis gareSe ar misces Cvenebebi
momxdar faqtze.
gadawyvetilebis miRebis gaWianureba
xevsuruli adaTiT, `rjuli~ rac Seiძleba swrafad (2-3 dReSi) unda
dasrulebuliyo, raTa mxareebs sababi ar miscemodaT, urTierTSoris SurisZieba da
mtroba aRedginaT sasamarTlos gaWianurebis motiviT.
svaneTSi ki fiqsirdeba SemTxvevebi, roca ganaCenis gamotana erT kviraze met
xans grZeldeboda, rac morevTa Soris azrTa sxvadasxvaobiT, SeuTanxmeblobiT da
konsesusis miRwevis aucileblobis gacnobierebiT iyo ganpirobebuli. aseT dros
mxareebi Tvlidnen, rom morevebi gansakuTrebul Zalisxmevas mimarTavdnen maTi davis
mSvidobiani gziT gadasaWrelad.
gadawyvetilebis miRebis SeuZlebloba
morevTa SeuTanxmebloba zogjer ganaCenis gamotanas saerTod SeuZlebels
xdida. Tu, mosazrebaTa gansxvavebulobis gamo, mediatorebi verafriT
Sejerdebodnen, saqme iSleboda ganaCenis dasadgenad msjelobis stadiaze. isini
modave mxareebs ar umxeldnen, Tu ram gamoiwvia ganaCenis gamoutanloba.
xevsureTSic SesaZloa, `rjulis kacebs~ Soris yofiliyo uTanxmoeba, magram
isini yovelnairad cdilobdnen am winaaRmdegobis daZlevas. xalxSi sircxviladac
iTvleboda, rom `rjulis kacebi~ saerTo gadawyvetilebamde ver misuliyvnen, magram,
cxadia, aseTs mainc hqonda xolme adgili da `rjuli~ gadawyvetilebis miuReblad
iSleboda. mediatorebi mxareebs gamoucxadebdnen, rom ver SeTanxmdnen da urCevdnen,
sxva `rjulis kacebi~ moewviaT. cxadia, am SemTxvevaSic saidumlod rCeboda
TiToeuli mediatoris pozicia.
qvis Cafvla (`baCa liljeni~)
svanuri adaTiT, mas Semdeg, rac mediatorebi daasrulebdnen TaTbirs da
saerTo azrze Sejerdebodnen, isini procesualuri TvalsazrisiT metad saintereso
rituals mimarTavdnen: erT-erTi msajuli aiRebda patara qvas, xanjlis wveriT
amoTxrida miwas da Sig qvas Caflavda, rac simbolurad saqmis dasrulebis da
ganaCenis simtkicis gamoxatuleba gaxldaT. qvis Cafvlas mohyveboda kidec sagangebo
`garcemi~ (fici), romelic am qvis darad dasaflavebas uqadda mas, vinc droze adre
gaamJRavnebda ganaCens, an gaTqvamda Tu romeli mosamarTle ra poziciisa iyo
gadawyvetilebaze TaTbiris momentSi. aRniSnul fics danarCeni morevebi `aminiT~
adasturebdnen.
amas pirvel rigSi is mniSvneloba hqonda, rom Tu romelime modave mxare
msajulTa ganaCenis Sinaarss mis sajarod gamocxadebamde Seityobda, Serigebis
pirobebiT ukmayofilobis SemTxvevaSi, neba hqonda, ar Seewynarebina garigeba da
CaeSala mediaciis procesi. unda aRiniSnos, rom ganCinebis gamotanidan mis
gamocxadebamde, SesaZloa, ara mxolod ramdenime dRe, aramed _ ramdenime Tvec ki
gasuliyo.
meore mxriv, aseTi wesiT Tavad mediatoris pirovneba iyo daculi, raTa
msajulis poziciiT ukmayofilo mxares mis mimarT mtroba ar Caedo gulSi. amitom,
zogjer morevebi ganaCenis ganucxadeblobasa da erTmaneTis naazrevis
gauTqmelobaze saqmis dawyebamdec ificebdnen.
mediatorTa mier gamoTqmul mosazrebaTa saidumlod Senaxvis wesi saqarTvelos
sxva kuTxeebSic fiqsirdeba da igi `samediatoro sasamarTlos~
sicocxlisunarianobis erT-erTi qvakuTxedia.
ganaCenis gamocxadebis adgili
xevsureTSi ganaCeni `rjulis~ Catarebis adgilas mxareebs cal-calke
gamoecxadeboda: erT-erTi `rjulis kaci~ wamodgeboda, quds moixdida da
dazaralebulsa da mopasuxes amcnobda rjulis gadawyvetilebas. rogorc wesi,
pirvelad im mxares gamoucxadebdnen, romelsac `dramis~ gadaxda evaleboda.
svaneTSi ganaCenis gamocxadebis metad mravalferovani da gansxvavebuli wesebi
arsebobda, romelTac xSirad saqarTvelos sxva kuTxeebSic moeZebneba analogi:
● ficis Semdeg (mxedvelobaSia `tolobis~ da `erTgulebis~ fici) momCivani da
mopasuxe TavTavianT saxlebSi midiodnen. mediatorebic orad gaiyofodnen ganaCenis
gamosacxadeblad. erTi nawili momCivanis, meore _ mopasuxis ojaxSi wavidoda. ase
acxadebdnen ganaCens fSavSic.
● SesaZloa, morevebi mxareebTan erTad eklesiis ezoSi Sekrebiliyvnen, Tavad
SuaSi Camdgariyvnen da ise waekiTxaT ganaCeni. es wesi xevsureTSic fiqsirdeba, roca
xatis karze xdeboda saqmis ganxilva.
● ufro metad gavrcelebuli iyo Semdegi wesi _ ganaCenis gamocxadeba
damnaSave mxaris ojaxSi dazaralebulis ojaxis wevrTa TandaswrebiT, romlebic iq
morevebs mihyavdaT (es wesi fSavSic gvxvdeba):
ficis ceremonialis Semdeg mxareTa urTierTSeTanxmebiT dainiSneboda ganaCenis
gamocxadebis dro da adgili. gamomcxadebeli morevi (e.w. `muvuSxe~) mWevrmetyveli
unda yofiliyo. mediatorebi umTavresad RamiT midiodnen damnaSavis ojaxSi da
dazaralebulsac iq ibarebdnen. damnaSave valdebuli iyo, mosulebs gamaspinZleboda.
stumrebs (dazaralebulis `samxubs~) mkvlelis naTesavebi egebebodnen, xolo
TviTon damnaSave, misi Zmebi da axloblebi damaluli iyvnen. mosulebi da
damxvdurebi areviT unda damsxdariyvnen winaswar momzadebul sufrasTan. mkvlelis
ojaxSi moklulis samxubis wevri Sedioda, xsnida keriis Tavze Camokidebul jaWvs
(`naWas~) da gamoitanda karSi, cecxlze ki wyals daasxamda. damnaSavis keraze wylis
dasxma morevebs SeeZloT Serigebis Semdeg, riTac dazaralebulis ojaxi metad
kmayofili rCeboda. keraze wylis dasxma simbolurad ojaxis ayras, daRupvas da
gaqrobas niSnavda.
sufraze wamyvani adgili `muvuSxes~ ekava. Seismeboda sami tradiciuli
sadRegrZelo: diadi RmerTis, simravlis momcemeli mTavarangelozis da wminda
giorgis. amis Semdeg `muvuSxe~ Camoayalibebda saqmis mdgomareobas, momxdar
danaSauls da Serigebis pirobebs, anu acxadebda ganaCens. Semdeg TxovniT
mimarTavda orive mxares, rom maT erTmaneTSi mSvidobianoba daemyarebinaT. amis
Semdeg gamodioda mkvleli da moklulis samxubs patiebas SesTxovda. igi CoqviT
midioda moklulis mamasTan, ZmasTan an sxva moZmesTan (`mexubrar~) morCilebis
niSnad xelis nekebi gadaWdobili hqonda. ukan ki mTeli `ZiriS-mexubrari~ (axlo
naTesavebi) mihyvebodnen. is iTxovda Sewyalebas, Sesaxvewad aZlevda uRel xars. imave
sityvebs imeorebdnen misi samxubis wevrebi. Semdeg moklulis samxubTan kaTxebis
gacvliT svamdnen arays. dasaCuqreba am dros wvrilmanebiT xdeboda. is Tofi,
romliTac mkvleloba iyo Cadenili, rogorc wesi, dazაralebul mxares gadaecemoda.
● mogvianebiT arsebuli wesebiT, damnaSave aRar imaleboda da misi ojaxi
dazaralebulis ojaxis win ijda, SuaSi ki morevebi sxdebodnen. dazaralebuls ar
siamovnebda mkvlelis mis ojaxSi jdoma, magram svanuri adaTi avalebda amas. isini
mTeli Rame isxdnen, ar svamdnen, ar Wamdnen, fiqrobdnen imazec, rom safasuris aReba
samudamo Cirqs scxebda maT gvarsa da STamomavlobas (didi sircxvili iyo sisxlis
auRebloba). mkvleli da misi ojaxis wevrebi ki Tavis mxriv Zalze ganicdidnen, rom
sisxlis safasuris gadaxda maTi amdeni xnis naSenebi ojaxis aoxrebis, ganadgurebis
tolfasi iyo. amitomaa, rom sufris ufross mravalgvari sabuTi mohyavda
Sesarigebeli mxareebisTvis, rom mediatoroba, morevoba RvTisgan gaCenilia, `woris~
micema da miReba ki axali saqme araa da igi aravin unda iukadrisos.
ganaCenis gamocxadebis Semdeg, romelsac yvela mdumared ismenda, sufris
ufrosi yanws damnaSaves gadaawodebda. SesaZloa, mxareTa Soris naTesauri kavSiric
damyarebuliyo. am mizniT ewyoboda naTloba da Svilobiloba (es wesi mTels
saqarTveloSi iyo gavrcelebuli). mxareTa Serigebas Tan axlda gadakocna, xelis
CamorTmeva da sadRegrZelos vaxtangurad Sesma.
● zogjer, roca mxareebi erTmaneTisgan moSorebiT sxvadasxva sazogadoebaSi
cxovrobdnen, ganaCeni rigrigobiT cxaddeboda jer dazaralebulis, Semdeg
damnaSavis ojaxSi. morevebi mxareTa gareSe jer erT ojaxSi midiodnen (ufro
damnaSavis), xolo Semdeg _ meoresTan da cal-calke acxadebdnen ganaCens.
dazralebulis ojaxSi ganaCenis gamocxadebisas adgendnen, Tu rodis unda
Caebarebina damnaSaves `wori.~ roca dazaralebuli am sazRaurs miiRebda,
mediatorebi mxareebs saboloo Serigebis mizniT Seaxvedrebdnen.
ganaCenis gamocxadebis gadavadeba
svaneTSi zogjer ganaCenis gamocxadeba ficis ceremoniis dResve ki ar xdeboda,
aramed ramdenime dRis, kviris an Tvis Semdeg. amis mTavari mizezi is gaxldaT, rom
morevebi xelmokle damnaSaves gadasaxdeli Tanxis Segrovebis SesaZleblobas
aZlevdnen. gamocxadebis Semdeg aRsrulebis gaWianureba CveulebiTi samarTliT
miuRebeli iyo, radgan es dazaralebuls ganaCenis Seusruleblobis motivs uqmnida
da SesaZloa, misi mxridan SurisZiebisaTvis xel-fexis gaxsnis niSnad gamomdgariyo.
amitom, radgan ganaCenis gamocxadebamde, misi saidumloebis dacvis pirobebSi,
SurisZiebaze tabu iyo dadebuli, morevebi cdilobdnen, ganaCenis gamocxadebisa da
damnaSavis mier misi srulad Sesrulebis vada maqsimalurad daeaxlovebinaT, raTa
am droSi mas moexerxebina `woris~ mTlianad Segroveba. sazRauris gadaxdaSi im
naTesavebsac SehqondaT TavianTi wvlili, viszec SesaZloa SurisZieba
gavrcelebuliyo.
ganaCenis gamocxadebamde ramdenime dRiT adre morevi acnobebda mxareebs, rom
ama da am dRes Sedgeboda ganaCenis gamocxadeba.
ganaCenis aRsrulebis gadavadeba da ganawilvadeba
svanuri adaTiT, `woris~ gadaxda ori kviridan erT Tvemde iyo dadgenili.
gadaxdisuunaro damnaSave SurisZiebis SiSiT, SesaZloa, soflidan ojaxianad
ayriliyo da gadaxvewiliyo kidec. Tumca, isec SeiZleba momxdariyo, rom xelmokle
damnaSaves ganaCenis aRsrulebis gadavadebis TxovniT miemarTa morevTaTvis,
romlebic konkretul SemTxvevebSi erT wlamde axangrZlivebdnen am vadas an
gadaxdas etapobrivad daakisrebdnen mas.
Tu gadaxdamde didi dro gavidoda, morevebi mxareebs xelaxla Seaxvedrebdnen
sufraze, riTac xazs usvamdnen im garemoebas, rom saWiro iyo gadaxdis daCqareba.
Tanac, am SexvedriT, erTgvarad `aqarwylebdnen~ kidec gaSvebul dros da
`ganaaxlebdnen~ saproceso vadas.
xevsureTSi, Tu orive mxare daTanxmdeboda `narjulevs~ da igi `dramis~
gadaxdas iTvaliswinebda, ganaCeni an maSinve aRsruldeboda, an garkveuli drois
Semdeg. ukanasknel SemTxvevaSi vadas, rogorc wesi, `rjulis kacebi~
gansazRvravdnen, Tumca ZiriTadad, `drama~ mainc mokle vadaSi unda gadaexada
damnaSaves.
ganaCenis aRsrulebis savaldebuloba
ganaCeni SeiZleba yofiliyo savaldebulo (rogorc svaneTSi) an fakultaturi
(rogorc TuS-fSav-xevsureTsa da raWaSi).
● cxadia, svani morevebi maqsimalurad cdilobdnen iseTi ganaCeni gamoetanaT,
romelic aRsrulebadi iqneboda, magram am kuTxeSi aRsruleba `erTgulebis
ficiTaa~ uzrunvelyofili. RvTis sasjelis SiSiT morevTa mier gamotanili
ganaCenis Seusrulebloba faqtobrivad gamoricxuli iyo (Tanac, damnaSavis mier
ganaCenis Seusrulebloba dazaralebuls ficisgan aTavisuflebda), amitom Zveli
monacemebiT, am etapze morevTa saqmianoba dasruldeboda _ ficis faqtori mTlianad
uzrunvelyofda ganaCenis aRsrulebas.
mogvianebiT, morevebi (sagangebod arCeuli ramdenime kaci) aqtiurad
monawileobdnen ganaCenis aRsrulebaSi. drom moitana isic, rom dazaralebuls
zogjer werilobiT unda daedasturebina `woris~ miRebis faqti.
gadawyvetilebis Sesruleba qarTlSic garantirebuli iyo mxareTa ficiT,
romliTac isini mediatorTa winaSe pirobas debdnen, rom daemorCilebodnen
gamotanil ganaCens. ficis ceremonia saqmis ganxilvis dawyebamde tardeboda.
qarTlSic gadawyvetilebis aRsrulebaSi aqtiurad monawileobdnen mediatorebi.
● roca sasamarTlo gadawyvetileba fakultatur xasiaTs atarebda. ganaCenis
aRsruleba mTlianad mxareTa nebaze iyo damokidebuli.
xevsureTSi, magaliTad, Tu romelime mxare `narjulevs~ usamarTlod CaTvlida,
SeeZlo, axali `rjuli~ moeTxova. ganaCenis gamocxadebisas xSirad `rjulis kacebi~
ambobdnen: `an Cveni ganaCeni SeasruleT, an sxva `rjulis kacebi~ SekribeT.~ arcTu
iSviaTad, mediatorebi sTxovdnen kidec mxareebs, mieRoT maT mier gamotanili
ganaCeni da daTanxmebodnen Serigebis pirobebs.
amrigad, `rjulis kacebis~ mier gamotanili gadawyvetilebis savaldebulobaze
saubaric zedmetia, magram, rogorc wesi `narjulevi~ mxareebis mier mowonebuli iyo,
risi garantiac `rjulis kacTa~ pirovnuli Tvisebebi da maTi `narjulevis~
obieqturoba gaxldaT. ganaCenis aRsrulebis maRali albaToba `rjulis~ Catarebaze
mxareTa TanxmobaSic iyo Cadebuli: isini dainteresebuli iyvnen, rom SurisZieba
Tavidan aecilebinaT, xolo ganaCenis miuReblobisa da Seusruleblobis SemTxvevaSi,
kvlav mtrebad darCebodnen. aseTi perspeqtiva maTTvis ar unda yofiliyo misaRebi
(`rjulze~ Tanxmoba xom amas metyvelebs).
zogjer, roca damnaSaves xelmokleobis gamo ar SeeZlo dakisrebuli `dramis~
gadaxda, Tundac misi odenoba samarTlianad yofiliyo gansazRvruli, mas SeiZleba,
mainc uari eTqva `narjulevze.~ aseT dros mediatorebi exvewebodnen dazaralebuls,
raTa igi ufro mcire `dramas~ dasjereboda, vidre realurad ekuTvnoda.
Tu romelime mxare aSkarad ukmayofilo iqneboda ganaCeniT, igi ar
daTanxmdeboda `narjulevs~ da axali rjulis Catarebas moiTxovda. `rjulis~
xelmeored Catarebis SemTxvevaSi axal SemadgenlobaSi zogjer Zveli kolegiis
romelime an ramdenime wevrsac moiwvevdnen.
Tu mxareebi ganaCens moiwonebdnen, `rjulis kacebi~ aRsrulebaSi aqtiur
monawileobas iRebdnen: gaemarTebodnen gadaxdaze valdebul mxaresTan,
gamoarTmevdnen `dramas~ da miutandnen dazaralebuls. roca `dramis~ gadasacemad
dazaralebulis ojaxSi midiodnen, damnaSavec Tan mihyavdaT Sesarigeblad. mas
mihqonda arayi, bodiSs mouxdida dazaralebuls da gaiSleboda Serigebis sufra. Tu
orive mxridan iyo ziani, jer erTi mxare mividoda meoresTan (is, romelmac ufro
mZime Wriloba miayena da amitom `drama~ unda gadaixados), garkveuli drois Semdeg
ki, meore mxarec gaemarTeboda pirvelTan Tavisi sasmeliT.
sazRauris patieba
xevsureTSi dazaralebuls SeeZlo damnaSavisaTvis epatiebia `dramis~ nawili an
mTeli sazRauri, gansakuTrebiT maSin, Tu mxareebi naTesavebi iyvnen an danaSauli
ganzraxvis gareSe, SemTxveviT moxda, an kidev damnaSavis mZime ekonomikuri
mdgomareobis gaTvaliswinebiT.
svaneTSic dazaralebul mxares ufleba hqonda, Tavisi iniciativiT Seemcirebia
an saerTod epatiebia damnaSavisaTvis sisxlis fasi. dazaralebulis mxridan
gadasaxadis miuRebloba ganaCenisadmi daumorCileblobad ar CaiTvleboda, Tu es
keTilSobiluri mizniT xdeboda da igi am aqtiT Serigebaze uars ar ambobda.
xevis masalebSi Cans, rom mas Semdeg, rac ojaxis ufrosi sazRaurs miiRebda,
mas SeeZlo, mTlianad an nawilobriv uari eTqva am Tanxaze. igi gamoacxadebda, rom
Tanxis erT nawils patiobs Tems, meore nawils _ vinme konkretul pativsacem
pirovnebas, mesame nawils _ kidev vinmes: naTesavs, qal-diswuls da a.S. xolo rac
darCeboda (Tu darCeboda raime), daitovebda ojaxisTvis.
gadawyvetilebis gasaCivreba
qarTulma adaTobrivma samarTalma TiTqmis xeluxleblad Semogvinaxa mediaciis
erT-erTi mTavari principi, romlis Tanaxmad, `samediatoro sasamarTlos~
gadawyvetileba gasaCivrebas ar eqvemdebareba.
gadawyvetileba SeiZleba yofiliyo savaldebulo (rogorc svaneTSi), an
fakultaturi (rogorc xevsureTSi, aseve, TuSeTSi, fSavsa da raWaSi), magram igi ar
saCivrdeboda. Tu romelime, an orive mxare gadawyvetilebas ar daeTanxmeboda,
SeeZloT, axali samediatoro Semadgenlobis arCevaze ezrunaT, magram wina
sasamarTlos gadawyvetilebas xelmeored arCeulTaTvis araviTari mniSvneloba ar
hqonda da yoveli Semdeg arCeuli Semadgenloba pirvelis Tanasworad miiCneoda: wina
sasamarTlom mxareTa Serigebis mizans ver miaRwia, axla ki airCies sruliad axali,
romelic orive mxarisaTvis misaRebi gadawyvetilebis gamotanas unda Seecados.
sxvaTa Soris, arsebobs xevsuruli gadmocema, rom adaTi `rjulis~ cxraze meti
odenobiT Catarebas krZalavda.
XVIII-XIX saukuneebis ZeglebiTac dasturdeba, rom `samediatoro sasamarTlos~
ganaCeni ar saCivrdeba, Tumca, maTSi aseve ikveTeba saxelmwifo xelisuflebis mier
mediatorTa saqmianobis gakontrolebis mcdeloba:
daviT batoniSvili `saqarTvelos samarTlisa da kanonTmcodneobis
mimoxilvaSi~ aRniSnavs, rom, Tumca `samediatoro sasamarTlos~ gadawyvetileba
sabolooa da apelacias ar eqvemdebareba, yofila SemTxvevebi, rodesac mediatorTa
ganaCeni samefo sasamarTloSi gasaCivrebula da mefes dauniSnavs ramdenime piri,
romelTac es saqmeebi gaurCeviaT, xolo `saqarTvelos CveulebiT sjulSi~ pirdapir
aris miTiTebuli, rom mefe an mocemuli regionis moxele ganixilavda mediatorTa
gasaCivrebul gadawyvetilebas da am gadawyvetilebis moSlac SeeZlo. sayuradReboa,
rom es wesi leCxumSi mopovebuli eTnografiuli masalebiTac dasturdeba.
am TvalsazrisiT, gansakuTrebiT sainteresoa XVIII saukunis II naxevarSi levan
da vaxtang batoniSvilebis mier mTiuleTisaTvis Sedgenili `ganCineba barisa da
mTiurTa adgilTa,~ romelic pirdapir krZalavs batoniSvilTa unebarTvod,
mxareebis mier amorCeuli bWeebis meSveobiT morigebas. metic, unebarTvod dasmul
bWeebs xelisufalni `avad mopyrobiT~ emuqrebian. cxadia, mTiuleTSi mxareebi Tavisi
SexedulebiT, oficialuri xelisuflebis warmomadgenelTa nebarTvis gareSe
irCevdnen mediatorebs, romlebic sxvadasxva saxis saqmes ganixilavdnen da modaveebs
arigebdnen, magram aSkaraa, rom batoniSvilebi cdiloben, `samediatoro
sasamarTlos~ saqmianoba sakuTar iurisdiqcias dauqvemdebaron.
sul bolo kiTxva, romelzec qarTuli mediaciis istoriam aseve pasuxi unda
gasces, dRes, Tamar mefis samSobloSi, gansakuTrebuli interesiT daismis:
aZlevs Tu ara qarTuli samarTali qals mediatorobis uflebas?
RvTismSoblis wilxvedri da wm. ninos mier moqceuli qveynis matianem qalTa
mediaciis klasikuri magaliTi Semogvinaxa _ XII saukunis 80-ian wlebSi kravai
jayelis da xvaSag coqalis mociquloba yurTlu-arslanis dassa da Tamar mefes
Soris warmoSobili uTanxmoebis gadasaWrelad. garda amisa, Zvel saqarTveloSi
administraciuli Tanamdebobis pirs sasamarTlo saqmeTa warmoebac SeeZlo da,
cxadia, Tu is qali gaxldaT, Cveulebrivad ganaxorcielebda marTlmsajulebasac:
mefe (Tamari da rusudani), dedofali (darejani), ama Tu im kuTxis mTavris meuRle
(ekaterine dadiani) ganixilavda sasamarTlo davebsac, romelTa gadawyvetisas mas,
davis Sinaarsidan gamomdinare, SeiZleba `sasamarTlo mediatoris,~ momrigebeli
mosamarTlis rolic SeeTavsebina.
rac Seexeba eTnografiul sinamdviles, xevsureTSi, magaliTad, `rjulis kacad~
qalis arCeva ar SeiZleboda, magram sayuradReboa, rom amasTan dakavSirebiT
zogierTi xevsuri sinanulsac ki gamoTqvamda, radgan maTi azriT, xevsureTSi
mravlad iyvnen Wkviani qalebi, romlebic mamakacebze aranakleb mediatorobas
SesZlebdnen.
qalis `morevoba,~ zogadad, arc svaneTSi iyo miRebuli, Tumca gamonaklisis
arsebobaze miuTiTebs samarTliani da gonieri qalis epiTetad svanur enaSi
arsebuli gamoTqma: `morev zuraal loq li~ (`morevi~ qali ariso) da eTnografiuli
masalebiT dafiqsirebuli gadmocemebi qalTa mediatorobis erTeul SemTxvevebze,
kerZod:
● qalis mociquloba mesisxleTa Sesarigeblad;
● qalis mediatoroba qalTa Soris warmoSobil davebze;
● da, ukiduresi gamonaklisis saxiT, qalis monawileoba mamakac mediatorebTan
erTadac ki.
rogorc Cans, es gamonaklisebi imiT iyo ganpirobebuli, rom mTeli kavkasiis
masStabiT, svan qalebs gamorCeulad didi uflebebi gaaCndaT. magaliTad, qali,
calkeul SemTxvevebSi, SesaZloa ojaxis ufrosic gamxdariyo da mTel ojaxs da,
metic, momavalSi am ojaxidan warmoSobil sagvareulo Stosac (`samxubsac~) ki misi
saxeli wodeboda. aseve, Cveulebriv movlenas warmoadgenda soflis yrilobaSi
mamakacis nacvlad qalis monawilobac:
● Tu mamakaci yrilobas raime mizeziT ver eswreboda;
● Tu qali misive ojaxis wevr mamakacebze metad iyo cnobili Tavisi Wkua-
gonebiT.
Tavisuflebis aseT maRal xarisxs ki, Tavis mxriv, ori ZiriTadi mizezi edo
safuZvlad:
I. mTis mkacri sacxovrebeli pirobebis gamo qalis Sroma tols ar udebda
mamakacisas. socialuri funqciis zrda ki pirdapir-proporciulad aisaxeboda
uflebriv mdgomareobazec. mamakacTa didi nawili zamTarSi saxlSi keriasTan uqmad
jdomas, barSi dRiur samuSaoebze wasvlas amjobinebda. svanebi ara mxolod
mezobel samegrelosa da imereTSi, aramed Soreul kaxeTsa da mesxeTSic dadiodnen
e.w. `samuCirod,~ rac ZiriTadad durglobas, mSeneblobas, sezonurad _ Tibvas,
barvas Tu sxva tipis Sromas gulisxmobda. am dros saxlSi ufrosad qali rCeboda,
romelzec mTeli ojaxis gaZRolis mZime tvirTi gadainacvlebda.
II. svani qalis Tavisuflebis xarisxs yofiT pirobebTan erTad religiur-
ideologiuri faqtoric xels uwyobda: qristianuli sarwmunoeba, Crdilo kavkasiaSi
gavrcelebuli islamisgan gansxvavebiT, qals bevr sakiTxSi mamakacTan aTanabrebda.
amrigad, svanuri adaTi mkacrad ar krZalavda qalis mediatorobas, Tumca
zogadad, amis saWiroeba dRis wesrigSi iSviaTad dgeboda. Tanac, mZime sasisxlo
saqmeebze qalis mediatorobas, rogorc wesi, eridebodnen, xolo Tu igi mainc
monawileobda _ fics ar adebinebdnen.
guriis eTnografiuli masalebiT aseve dadasturebulia iSviaT SemTxvevebSi
qalis mediatorad arCeva col-qmris gayrisa da saojaxo qonebis gayofis saqmeebze.
msgavsi msubuqi xasiaTis davebis mosagvareblad qalTa mediacia arc sxva
kuTxeebisaTvis unda yofiliyo mTlad ucxo movlena.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
dasasrul, vinaidan winamdebare ტექსტი Zveli qarTuli `samediatoro
sasamarTlos~ mxolod mokle sqematur mimoxilvas isaxavda miznad, dainteresebul
mkiTxvels SeuZlia, ufro detalurad Seswavlis mizniT, damoukideblad gaecnos
mocemuli ტექსტის safuZvlad gamoyenebul samecniero literaturas:
I. daviTaSvili g., samediatoro sasamarTlo anu `rjuli~ xevsureTSi, Tb. 2001.
daviTaSvili g., samediatoro sasamarTlo svaneTSi, Tb. 2002.
daviTaSvili g., sasamarTlo organizacia da procesi qarTul CveulebiT
samarTalSi, Tb. 2004.
II. kekelia m., davis gamrCev pirTa saxelwodebisaTvis Zvel qarTul mwerlobaSi
(V-X ss), saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis `macne~, #2, Tb. 1972.
kekelia m., termin `bWis~ SinaarsisaTvis qarTuli samarTlis wignebSi,
saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis `macne~, #4, Tb. 1973.
kekelia m., fici svaneTis CveulebiT samarTalSi, qarTuli samarTlis
istoriis sakiTxebi, III, Tb. 1979.
kekelia m., sasamarTlo organizacia da procesi saqarTveloSi ruseTTan
SeerTebis win, t. II, Tb. 1981.
III. nadareiSvili g., ratom ewodeboda mosamarTles `bWe~ feodalur
saqarTveloSi, saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis `macne~, #3, Tb. 1978.
IV. wulukiani a., svanuri bWe-mediatoruli sasamarTlo, qarTuli CveulebiTi
sjuli, Jurn. saxelmwifo da samarTali, #9, Tb. 1990.
V. oniani s., termin `bWis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi,
samarTlis Jurnali, #2, Tb. 2013.
Seadgina sulxan onianma
iv. javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis
iuridiuli fakultetis asistent-profesori