mediafun magazyn (#4) 2011
DESCRIPTION
Mediafun magazyn skierowany jest do wszystkich śledzących trendy w marketingu, kampanie i zmiany zachodzące w mediach, internecie – zarówno dla branży interaktywnej, managerów, studentów kierunków ekonomicznych jak i biznesu (MŚP) budującego swoją markę w sieci i szukających rozwiązań, wiedzy i inspiracji... mówiąc krótko, dla wszystkich którzy mają głowę pełną pomysłów, dostęp do klawiatury poszukują narzędzi jak swoje kreatywne ADHD skutecznie wykorzystać. Jest skierowany do tych wszystkich którzy na liście swoich zainteresowań mogą wymienić: #social media, #nowe media, #blogosfera, #mikroblogi, #technologie, #internet, #biznes, #marketing, #reklama, #marka, #public relations i #edukacja. A jeśli masz ochotę dołączyć do zespołu, podzielić się swoimi doświadczeniami lub skorzystać z naszej wiedzy – daj znać szybko na maila [email protected]TRANSCRIPT
-
mediafunmagazyn
Analogowy polityk
w cyfrowym wiecie (raport)
Programy do webinarw
#marketing #social media #internetnr 4 (2011)
www.mediafunmagazyn.pl
Zrozumie Google+Czy blogerzy to sprzedajne dzifki?
Sejmometr to pocztek ePastwa
-
Kolejne lejce do kontrolowania w social mediowym rydwanie
Redaktor naczelny:Maciej Budzichtel. 502-265-535e-mail: [email protected]
Druyna mediafun magazynuAdam PrzedzikAgnieszka KminikowskaAnita Wojta-JakubowskaAnna MiotkBarbara JakubekJakub GrnickiJustyna DziegieKacper KorzeniewskiMarek MillerMicha CortezMicha LewandowskiMonika BartnikNatalia HatalskaPawe IwaniukPiotr MrzygdPrzemysaw yaRobert WrbelTomasz Gruszkaukasz Kluj
KONTAKT Z REDAKCJ:[email protected]
Zdjcie na okadce:
wsppraca fotograficzna:
bank fotografii:
Nie jestem wcale zadowolony z faktu pojawie-nia si nowej platformy spoecznociowej Google+. To prawda, wyglda na bardziej prze-
mylan i zorganizowan ni cigle zmieniajcy
si Facebook i pewnie bdzie mona od nowa
posortowa swoje wiadomoci i unikn bdw
owczego pdu z Facebooka. Dla ludzi, ktrzy
s aktywni w mediach spoecznociowych i ich
praca wymusza niejako tak aktywno jest to
jednak kolejny (uciliwy) kana, ktry trzeba
kontrolowa, zna, albo w nim po prostu by.
Wojna midzy Facebookiem a Google moe si
zaostrza, a dla marek, dla ktrych obecno
w internecie jest kluczowa, wybr midzy aktyw-
noci na Facebooku, a utrat pozycji w Google
bdzie bardzo trudn decyzj. W wielu przypadkach znam odpowied, bd to obydwa
kanay... i jake uciliwy efekt dla internauty-konsumenta, ktry nagle dostanie podwj-
n dawk tych samych treci.
Spoecznoci i nowe media to temat jednak wci do abstrakcyjny dla naszych poli-
tykw. W tym numerze prezentujemy ciekawe (chocia spodziewane) wyniki bada jakie
pozwolilimy sobie przeprowadzi na wszystkich obecnych posach. Badanie przepro-
wadzalimy w lutym, kiedy nie byo jeszcze przedwyborczej gorczki, mona byo zupe-
nie ola wyborc (zaledwie 14 proc. posw odpowiedziao na pytania od obywateli) co
dzisiaj, na 3 miesice przed wyborami jest zupenie nie do pomylenia. Ktra z tych re-
akcji jest bardziej prawdziwa? Odpowied jest o wiele bardziej czytelna i jasna ni wybr
midzy Facebookiem a Google+.
Mamy nadziej, e cay numer mediafun magazynu przypadnie Wam do gustu, tym razem serwujemy Wam a 70 stron, mamy nadziej, interesujcej lektury. Kolejne wyda-
nie ju we wrzeniu, kiedy bdzie jeszcze wicej wydarze, jeszcze wicej zmian i mate-
riaw, ktre interesuj kadego prawdziwego fana mediw :-)
yczymy przyjemnej lektury
Ekipa mediafun magazynu
Mediafun magazyn skierowany jest do wszystkich ledzcych trendy w marketingu, kampanie i zmia-
ny zachodzce w mediach, internecie zarwno dla brany interaktywnej, managerw, studentw kie-
runkw ekonomicznych jak i biznesu (MP) budujcego swoj mark w sieci i szukajcych rozwiza,
wiedzy i inspiracji... mwic krtko, dla wszystkich ktrzy maj gow pen pomysw, dostp do kla-
wiatury poszukuj narzdzi jak swoje kreatywne ADHD skutecznie wykorzysta.
Jest skierowany do tych wszystkich ktrzy na licie swoich zainteresowa mog wymieni: #social
media, #nowe media, #blogosfera, #mikroblogi, #technologie, #internet, #biznes, #marketing, #rekla-
ma, #marka, #public relations i #edukacja.
A jeli masz ochot doczy do zespou, podzieli si swoimi dowiadczeniami lub skorzysta z naszej wie-
dzy daj zna szybko na maila [email protected]
mediafunmagazyn
Maciej Budzich bloger
#gada naczelny
www.fotochannels.com
fot.
: ww
w.fo
toch
anne
ls.c
omfo
t.: P
rzem
ysa
w C
hudk
iew
icz
| Gra
ndes
sa
3
mediafunm
agazyn
-
06 Analogowy polityk w cyfrowym wiecie14Sejmometr to pocztek ePastwa Jakub Grnicki, Maciej Budzich18Analiza dziaa polskich partii politycznych przy uyciu Fanpage Trendera Marcin Nagraba, Dr Jan Zajc, Dr Dominik Batorski
22Zrozumie Google+ Pawe Tkaczyk26Facebook. Spoeczestwo utopijne czy destrukcyjne? Barbara Stawarz30Czy blogerzy to sprzedajne dzifki? Social Media Day: relacja i komentarze35Social Media Day: okiem organizatora Magdalena Grnicka, Tomasz Kuda36Audyt social media Dr Anna Miotk
40Zmierzch mikroblogw? Tomasz Czajkowski, Bartosz Sikora42Owce i pasterze Albert Hupa
44 Wiadro Internetu na Facebooku Marcin Nagraba, Dr Jan Zajc, Dr Dominik Batorski
48MADE IN Polska Tomasz Gruszka
50Mazury Nowy Cud Natury?! Adam Przedzik52Salon Wrby Miosnej Micha Maciejewski56Sprzeda to nie tylko najnisza cena Przemysaw ya58Startup Weekend Warszawa fotorelacja, Przemysach Chudkiewicz60South by Southwest (SXSW) Interactive 2011 Krzysztof Kowalczyk64Outdoor: cyfrowa rewolucja? Karol Barcal66Programy do webinarw. Top 10 firm, czyli spojrzenie zza wielkiej wody Marta Eichstaedt
Spis treci
#spis treci
#sociallmedia #analizy #audyt
Przyjmijmy, e jestemy
organizacj, ktra do tej pory
w social media obecna nie
bya. Na przykad firm FMCG,
ktra zdecydowaa si na rozpoczcie
komunikacji przez nowe media i chce
dobrze zaplanowa swoje dziaania. To, e
do tej pory nie mielimy oficjalnych kont
czy stron w spoecznociach, filmikw
na YouTube, mikrobloga czy blogw
eksperckich, nie oznacza jednak, e o nas
w sieci nie mwiono wczeniej. Warto
zatem sprawdzi, co i gdzie mwiono.
Mona te pokusi si o analiz kilku
wybranych przez nas konkurencyjnych
organizacji czy tematu, ktry wie
si z rodzajem prowadzonej przez nas
dziaalnoci. Na przykad w przypadku
firmy farmaceutycznej sprzedajcej
preparaty na atopowe zapalenie skry
analizowanym hasem mog by nie
tylko nazwy lekw (produkowanych przez
sam firm, ale te jej konkurentw) czy
nazwy substancji czynnych wchodzcych
w ich skad, ale rwnie samo atopowe
zapalenie skry kto i gdzie rozmawia
o tej chorobie, jakie nazwy preparatw
Aby dobrze zaplanowa dziaania komunikacyjne w social media, potrzebna jest dobra analiza wstpna, nazywana te audytem social media. Mianem tym okrela si jednak nie tylko analiz wstpn, ale rwnie okresow ocen komunikacji w nowych mediach.
DR ANNA MIOTK
Audyt social media
#sociallmedia #analizy #audyt
s przy tej okazji spontanicznie
wychwytywane.
Samo badanie opiera si gwnie na
analizie danych z social media i jakociowej
analizie treci, ktre si w nich pojawiaj.
Wnioski z niego maj posuy
sformuowaniu powstajcej strategii social
media. Audyty mona rwnie stosowa
po kadorazowym zamkniciu jakiego
wanego etapu dziaa komunikacyjnych
w social media. Wtedy jednak powinno si
mwi ju nie o audycie, ale o mierzeniu
efektw komunikacji w social media.
Jeden audyt rne filozofie
Nie ma jednego przyjtego sposobu
przeprowadzania audytu social media.
Przegldajc zagraniczny Internet,
spotkaam si z kilkoma cakiem rnymi
filozofiami. Propozycja Kwame Boame,
opublikowana na blogu Techipedia Tamar
Weinberg, dzieli audyt na kilka obszarw:
branding (czyli wygld poszczeglnych
stron), integracj (na ile profile
w poszczeglnych social media s ze sob
wzajemnie powizane), treci (co dokadnie
jest udostpniane w profilach), pomiar (czyli
aktualne mierzenie dziaa w social media)
oraz ocena caoksztatu przeprowadzonych
dziaa.
Kristy Bolsinger z bloga Socialfresh
proponuje nieco inne nazwy tych obszarw:
profile organizacji w social media, branding
(czyli oznakowanie graficzne profili), blog
prowadzony przez organizacj, inne
elementy spoecznociowe (fora, systemy
komentarzy, mechanizmy dzielenia si
treci), tre, ledzenie (analiza ruchu
na stronie, wydwik, zaangaowanie),
zestawy narzdzi stosowanych przez
organizacj do prowadzenia biznesu (co
jest wykorzystywane a co nie), obecno
poza sieci, konwersacje o marce czy
punkty kontaktu w social media (ci
pracownicy, ktrzy ju social media
uywaj).
Autorka tego artykuu, przeprowadzajc
audyty social media, uywa jeszcze
innego podejcia analizuje obecno
marki w poszczeglnych typach social
media (blogach, mikroblogach, forach,
spoecznociach), opisujc j pod
ktem wymienionych wyej wymiarw,
a nastpnie poddaje analizie konwersacje
Branding Czymojeprofilesocialmediaskompletneizawieraj
aktualne informacje?
Czymamwyczneprofiledlamoichmarek?Przykadowymbdem jest umieszczenie zdjcia osoby z firmy w profilu marki.
Czymojeprofilezawierajtzw.landingpages?(np.dostosowane ta na Twitterze i YouTube, landing page dla osb,
ktre po raz pierwszy trafiaj na Facebookow stron marki
i jeszcze nie zdyy jej polubi).
Czyprofilewsocialmedianawizujkolorystyczniedokolorwmarki i s spjne (na kadym profilu wystpuje dokadnie
ten sam lub zbliony zestaw kolorw)? Daje to wraenie adu
i pozwala lepiej zapamita mark.
Integracja Czyprofilewsocialmediaszintegrowaneczymoeszsi
dzieli feedami z Twittera na Linkedin? Czy obserwujcy jeden
z profili wiedz o istnieniu pozostaych? Integracja sprzyja
budowaniu relacji, lojalnoci, konwersacji, przyciga wicej
obserwujcych.
Czymjblogintegrujeinnenarzdziasocialmedia?Jelimasz bloga biznesowego, musisz umieci na nim wszystkie
swoje profile z social media. Popro czytelnikw, aby
obserwowali ci na Twitterze, zasubskrybowali twj kana na
YouTube, dodali ci do kontaktw na LinkedIn, polubili Twoj
stron na Facebooku. Moesz te rozway dzielenie si
wpisami z Twittera i Facebooka w pasku bocznym bloga.
Czymarketingoffl-inejestzintegrowanyzdziaaniamiwsocialmedia? Moesz promowa swoje social media przez integracj
mediwoffl-ine,naprzykadprodukujckoszulkizadresamitwoich profili w social media (polski przykad: Maciek
Budzich czyli Mediafun, noszcy czarn koszulk z napisem
Mam bloga i nie zawaham si go uy oraz adresem www
bloga przyp. A. M.) czy podajc adresy profili w stopkach
korespondencjie-mail. Czyintegrujsizinnymisieciami?Kiedypiszeszgocinne
posty na innych blogach, czy podajesz w stopce adresy swoich
profili? Czy komentujc, podajesz w formularzu adresy URL
swoich profili spoecznociowych?
Tre Jakimitypamiaktualizacjisidziel?Czydzieliszsiinnymi
aktualizacjami, istotnymi dla twoich obserwatorw? Czy twoje
aktualizacje zachcaj do rozmw? Czy dotycz tego, co
robisz biznesowo?
Jakczstodzienniedokonujeszaktualizacji?Niekoniecznietrzeba robi to 50 razy dziennie. Gdy nie masz nic do
powiedzenia, nie aktualizuj.
Czyzapomocaktualizacjiprbujeszprowadzisprzeda?Czy uywasz zwrotw kup teraz, kup przed pnoc, dla
pierwszych 300 osb, etc.? Raczej powiniene by peen
zrozumienia i wnikliwy i sporadycznie umieszcza posty typu
nowa obnika cen naszego produktu odwied http:// aby
skorzysta (zwaszcza w Polsce przyp. A.M.)
Jakirodzajinformacjizwrotnychotrzymujeszodswoichobserwujcych? Czy ludzie mwi co na temat twojego biznesu
w sieci, czy si skar, na co si skar, za co ci chwal?
Czymaszprzynty?Czymaszco,czymmoeszpodzielisi za darmo? Daj to ludziom, ktrzy podejm dziaanie, jakie
chcesz,bypodjli.Przykadyprzynt:grafiki,e-booki,materiayeksperckie, kody rabatowe, itp.
Pomiar Jakczmoichaktywnociwsocialmediamierz?
Jelijeszczetegoniezrobie,zainteresujsinarzdziamiuatwiajcymi social media monitoring. Dane uzyskane dziki
nim poka, gdzie jeste efektywny, a czego ci brakuje.
Moesz uy narzdzi bezpatnych, w rodzaju wyszukiwarek
social media, analityki webowej, moduw statystyk
wbudowanych w YouTube czy Facebooka, a take narzdzi
patnych systemw monitoringu Internetu.
Czymamalerty,ktrepowiadamiajmnieonowychwzmiankachomarce?Jelinie,skorzystajzalertwnarzdzibezpatnych (wspomniane Social Mention czy Google Alerts,
w Polsce NetSprint Donosiciel) lub alertw w systemach
monitoringu Internetu.
Ktresocialmediadajminajwikszyruch?Pokatodanezestatystyk ruchu na stronie.
Ktrastronasocialmediadajeminajwicejleadw?Rwniepowiniene to obserwowa. Nie sd, e bdzie to strona,
ktra generuje najwikszy ruch. To bd. Czasem bywa
dokadnie na odwrt.
Caoksztat kampanii Ileczasupowicamnasocialmedia?Powinienezna
redni czas, jaki tygodniowo lub miesicznie powicasz
social media, aby mc go potem powiza z rezultatami tych
wysikw.
Jakierezultatyosigam?Czytosduekorzyci?Jakajestwarto zwrotu z twoich inwestycji w social media (ROI)? Nie
poddawaj si od razu social media to rozmowy i relacje, ktre
trwaj, wic niekoniecznie od razu osigniesz wysoki ROI.
Cowmoimprzypadkudziaa?Jakieaktywnociprzynoszwicej pozytywnych rezultatw? Co dziaa, jeli chodzi
o generowanie leadw? Ktra strona social media najlepiej si
sprawdza?Jakierodzajeprzynt? Cowmoimprzypadkuniedziaa?Spiszto,cosinie
sprawdza? Ktre przynty, strony social media? Wprowad
zmiany,zmierzefekty.Jelinadaltoniedziaazrezygnuj. Jakefektywnajestcaakampania?Porezultatachokrel,
czytwojakampaniaodniosasukces.Jakjutostwierdzisz,zdecyduj o dalszych krokach.
Czypowinienemotrzymapomoc?Czysamosigne(samaosigna)wietnerezultaty?Jelitak,pewniebdzieszchciajeznowuosign.Jelikampanianieodniosasukcesu,czy zdecydujesz si na outsourcing, czy te na dowiedzenie
si wicej o social media, tak, aby samodzielnie realizowa
dziaania?
Zestaw pyta, na ktre ma odpowiedzie audyt social media
fot.: www.fotochannels.com
36 37
mediafunm
agazyn
mediafunm
agazyn
4
mediafunm
agazyn
-
5mediafunm
agazyn
-
Kto to jest Polityk? Encyklopedie
definiuj to pojcie w nastpujcy
sposb: Osoba dziaajca w sferze
polityki, ktr w klasycznym
rozumieniu pojmujemy jako sztuk zdobywania
wadzy i rzdzenia pastwem, przy czym celem
jest tu dobro wsplne, a przyporzdkowanie
dziaania temu celowi ostateczne.
Zdefiniowane powyej dobro wsplne
to nie tylko sprawne i skuteczne dziaanie
dla dobra kraju. To take reprezentowanie
swoich obywateli, wyborcw osb, ktre
oddajc swj gos nominoway politykw
do penienia tej funkcji. To wyborcy dali im
prac, a co za tym idzie i wynagrodzenie.
Nie wspominajc ju o innych przywilejach
wynikajcych z bycia politykiem.
W dzisiejszych czasach Internet stanowi
jeden z podstawowych kanaw komunikacji.
Generuje take niezliczone moliwoci do
dialogu, rozmowy, wysuchania Powinny
one jednak trwa, a nie by uzalenione
tylko od tego, czy jestemy na etapie przed
wyborami czy po wyborach. Jaki czas
temu przez media przetoczya si debata
nad wpisaniem blogw do grupy pism lub
czasopism i koniecznoci ich rejestrowania
w sdzie. Ostatnio odbya si teraz wygrana
dyskusja nad nowelizacj ustawy o radiofonii
Analogowy polityk w cyfrowym wiecie
#polityka #socialmedia #wybory
Wykres 1. Czas odpowiedzi na pytania (doby), N=65
Gdyby badanie, ktorego wyniki prezentujemy poniej, przeprowadzi w lipcu, rezultat
byby zupenie inny przedwyborczy czas, wic politycy s bardziej ludzcy, kochajcy
wszystkich i odpowiadajcy na wszystkie maile. A jak to wygldao kilka miesicy temu,
kiedy nie byo jeszcze przedwyborczej gorczki? I jak traktowa dzisiejsze obietnice
i deklaracje o tym jak wany jest internet i kady obywatel? fot.:
ww
w.fo
toch
anne
ls.c
om
6
mediafunm
agazyn
-
i telewizji w zakresie dyrektywy audiowizualnej,
ktra miaa narzuca na serwisy internetowe
wiele oderwanych od realnego wiata
wymogw. Tak naprawd to dopiero pocztek
jeszcze wielu innych dyskusji video na
danie w sieci, unijne wymogi odnonie
zwalczania w sieci pedofilii czy nakadane
na firmy wymagania dotyczce gromadzenia
danych. Brana internetowa nie ukrywa
potrzeby dialogu nie tylko na te tematy.
Skuteczny dialog byby jednak moliwy, gdyby
pomysodawcy rozwiza chcieli konsultowa
je z bran. Nie tylko pod ktem prawnym, ale
take pod ktem wpywu na konkurencyjno
polskich firm w tym segmencie na wiecie.
Niestety, za tymi dziaaniami nie id analizy,
ktre obrazowayby, jakie te dziaania
mog mie wpyw na koszty czy wpywy
firm z brany. Dlaczego? Odpowied jest
prosta. Pomysodawcy praktycznie bowiem
nie maj o tym pojcia. Trudno mwi
w caej tej sprawie o pojciu i podejciu
pomysodawcw, kiedy oni sami pokazuj, e
yj w innym, analogowym wiecie. wiecie
jednostronnego komunikowania, oznajmiania
pozbawionego chci do dialogu, nie
wspominajc w tym wszystkim o braku wiedzy
na temat nowych narzdzi komunikacji.
Przed wyborami nas kochaj
Internet jako element marketingu
politycznego pozwala na kontakt nie tylko
ze rodkami masowego przekazu, ale take
z potencjalnymi wyborcami. Po raz pierwszy
Internet zosta wykorzystany w kampanii
przed wyborami parlamentarnymi w 1997
roku i w wyborach prezydenckich w 2000
roku. Dziaania skupiay si wtedy gwnie
na tworzeniu stron internetowych partii
i kandydatw. Wiksze zainteresowanie
Internetem politycy wykazali dopiero
w wyborach w 2005 roku, kiedy to partie
polityczne i sami kandydaci starali si
o wzgldy wyborcw, wykorzystujc w tym
#polityka #socialmedia #wybory
Wykres 2. Odpowied na pytania szczegowe, N=65
Wykres 3. Czy pose/posanka wyjani opnienie w odpisaniu na maila? N=65
Dla mnie kazdy moze pisac co chce i ile chce. Biuro jest czynne od rana do poznego popoludnia Wysane z iPada
kim Pani jest , dla kogo pracuje, gdzie pani mieszka?
odpowiedzi nadesane przez politykw (pisownia oryginalna)
odpowiedzi nadesane przez politykw (pisownia oryginalna)
Przykadowe pytania, jakie wysalimy do posw i posanek:
Dzie dobry,Interesuj si polityk oraz prac parla-mentarzystw mam dwa krtkie pytania:Czy wg Pana swoboda wypowiedzi w in-ternecie powinna by wiksza czy mniej-sza? Czy powinny by narzucone jakie ograniczenia w wyraaniu swojej opinii?orazPod jakim adresem znajd program Pa-na partii?Z powaaniem...
Witam serdecznie,Jestem Pana zwolenniczk ale nurtuje mnie kilka rzeczy zwizanych z Pana kadencj.Jakie s Pana najwaniejsze priorytety co do rozwoju nowych technologii na nad-chodzc kadencj?Czy mona umwi si z Panem na spo-tkanie? W jakie dni jest Pan dostpny?Ciepo pozdrawiam i ycz wielu sukcesw
Witam,Interesuj si polityk oraz prac parla-mentarzystw mam dwa krtkie pytania:Jakich narzdzi do komunikacji z wyborcami uywa Pan lub zamierza uywa podczas najbliszych wyborw parlamentarnych?Czy moe Pan udostpni harmonogram swoich spotka z wyborcami w najbli-szym czasie?Z gry dzikuj za powicony czaspozdrawiam
7
mediafunm
agazyn
-
celu czaty czy te sondy internetowe.
Wikszo z tych dziaa miaa wtedy
raczej charakter informacyjny, do czasu
wyborw. Wspczesny Internet daje
natomiast wiele moliwoci do tworzenia
penej interakcji. Rozwj sieci i narzdzi
spowodowa, e nie wystarczy tylko
by w Internecie, ale trzeba wiedzie,
w jaki sposb budowa w sieci swoje
e-spoecznoci i relacje z wyborcami. Jest
to proces dugotrway, nie ograniczajcy
si tylko na czas wyborw, ale obejmujcy
ca kadencj. Polscy politycy czy te
polskie partie nadal w mniejszym stopniu
wykorzystuj moliwoci, jakie daje Internet
ni ich koledzy w innych pastwach
Europy. Nie wspominajc ju o Stanach
Zjednoczonych, gdzie Barack Obama
zosta prezydentem, poniewa potrafi
zmobilizowa i zjednoczy swj elektorat
wanie dziki Internetowi.
Po wyborach zaczyna si cisza
powyborcza
Jedni wituj, bo dostali kolejny kontrakt
zawodowy od wyborcw, o ktrych sobie
Wykres 4. Czy bya zachta do dalszego kontaktu?
Wykres 5. Czy wiadomo zawieraa linki zewntrzne?
Tabela 1. Poprawno jzykowa odpowiedzi (N=65)
ok, ale bez zachwytu 28ok, ale brakuje czasem polskich liter 13perfekt 11przecitnie, proste bdy 10odpowied dziwna, nieuprzejma 1kiepsko, bdy ortograficzne, jzykowe 1nie dotyczy 1
#polityka #socialmedia #wybory
Micha Kolanko
reporter poli-
tyczny, bloger
(www.spinroom.pl),
pisze o tym jak inter-
net zmienia polityk
Wyniki badania przeprowadzonego przez ze-
sp redakcyjny Mediafun magazyn nie s
niestety adn niespodziank. Niezalenie
od tego, czy w gr wchodzi odpisywanie na
maile czy dziaalno na platformach social
media, polscy politycy nie tylko nie potrafi
zbudowa swojej strategii, ale te cay czas
traktuj te wszystkie narzdzia jako wysoce
jednokierunkowe kanay komunikacji, kt-
ry mona wczy i wyczy. Ale internet
to nie telewizja. Tu nie mona te wypuci
kilka klipw napisa kilka wiadomoci na
funpage, odpali gierk i ju od razu zo-
sta drugim Obam. Prowizoryczne myle-
nie, traktowanie sieci jak starych mediw
i brak autentyzmu to grzechy gwne pol-
skich politykw w sieci. To e nie odpisuj
na maile, nie powinno wic budzi zasko-
czenia. Ale mimo wszystko jestem optymi-
st. Jest grupa modych polskich politykw,
ktrzy zarwno wietnie orientuj si w re-
aliach polityki 2.0, zarwno kreujc wasny
brand w sieci, jak i wpywajc albo raczej
tworzc strategie internetowe swoich ma-
cierzystych partii. Niektrzy polscy politycy
s wietnymi blogerami, doskonale radz
sobie na Twitterze i odpowiadaj na wszyst-
kie maile, a take tworz nowatorskie jak na
nasz kraj internetowe projekty polityczne.
Sdz te, e wybory parlamentarne b-
d w tym zakresie kolejnym krokiem w do-
brym kierunku. Ale polskiego Obamy nie
doczekamy si nigdy, gdy podstawowym
wnioskiem jaki mona wycign z kam-
panii prezydenta USA, jest to e wszystkie
dziaania offline i online musz by ci-
le dostosowane do istniejcych warunkw
politycznych, spoecznych i medialnych. Pol-
ski system polityczny po prostu nie przypo-
mina amerykaskiego i nic tego nie zmieni.
8
mediafunm
agazyn
-
niestety przypomnieli dopiero w trakcie
kampanii wyborczej. Inni szukaj rozwiza
w nowej rzeczywistoci, czyli w wiecie
politycznego niebytu. Komunikacja
z wyborc, ktra jeszcze niedawno
bya priorytetem, jak za dotkniciem
czarodziejskiej rdki w wikszoci
przypadkw zamara. Nie ma ju potrzeby
systematycznego informowania na blogu
o tym, co polityk robi dla swojego wyborcy.
Profile na Facebooku czy w innych
social media, ktre w trakcie kampanii
byy wanym kanaem komunikacji teraz
mog jedynie pochwali si ostatnim
wpisem z ostatniego dnia kampanii. Jeli
ju s wykorzystywane, to su w wielu
przypadkach za tablic ogosze do
wklejania linkw do innych mediw, a nie
do rozmowy, ktrej oczekuj wyborcy.
Wyborcy na bieco od pierwszego dnia
kadencji chc wiedzie, co robi wybrani
przez nich politycy, jakie maj zdanie na
dany temat, co zrobili, a co planuj zrobi.
Chc o tym czyta na blogach, profilach
spoecznociowych czy oglda na
YouTube. Kiedy nurtuj ich pytania, to maj
prawo do tego, aby je zada politykom
wysyajc np. maila, a obowizkiem
polityka jest udzielenie na nie odpowiedzi.
Rzeczywisto jest niestety inna. Widzimy
to w Internecie, a sami przekonalimy si
robic nasze badanie. Moe wydawa
si to dziwne, bo przecie pierwszy dzie
nowej kadencji powinien by pierwszym
dniem nowej kampanii.
Sposb realizacji badania
Badanie polegao na wysyce maili do
wszystkich posw, ktrych adresy e-mail
s umieszczone na stronie internetowej
Sejmu RP (www.Sejm.gov.pl). Posowie
otrzymywali jeden z piciu zestaww pyta
podzielonych na pytania szczegowe,
dotyczce np. sukcesw posa we
wdraaniu powszechnego dostpu
do Internetu, wykorzystania Internetu
w komunikacji z wyborcami, redystrybucji
rent i emerytur czy te pytania oglne, np.
proba o informacje w sprawie dyurw
biura poselskiego. Pytalimy te o adres
www, gdzie dostpny jest program
partii, moliwo osobistego spotkania,
kandydowanie w tegorocznych wyborach
parlamentarnych oraz harmonogram
spotka z wyborcami w najbliszym
czasie. Z posami kontaktowalimy si
mailowo i za kadym razem imiennie, nie
anonimowo. cznie wysalimy 460 maili,
z czego 5 maili nie zostao dostarczonych
do odbiorcw ze wzgldw technicznych.
Od 455 osb, ktre otrzymay maile,
uzyskalimy 65 odpowiedzi, co stanowi
ok 14%. Wysyka realizowana bya
w dniach 4-11 luty 2011 r.
Oto imienna lista posw, ktrzy udzielili
nam odpowiedzi /kolejno alfabetyczna/:
Agnieszka Pomaska, Andrzej Gut-Mostowy,
Andrzej Orzechowski, Anna Bakowska,
Arkadiusz Mularczyk, Artur Grski,
Bogdan Zdrojewski, Bogusaw Wontor,
Boena Szydowska, Cezary Grabarczyk,
Dariusz Lipiski, Domicela Kopaczewska,
Grzegorz Karpiski, Grzegorz Raniewicz,
Henryk Gobiewski, Henryk Milcarz,
Iwona Arent, Izabela Leszczyna, Jacek
Wykres 6. Liczba posw, ktrzy odpowiedzieli na pytania z podziaem na partie, N=65
Wykres 7. Kto udziela odpowiedzi, N=65
Uprzejmo systemu a uprzejmo posa. Technicznie nic nie stoi na przeszkodzie, by porozumie si z dowolnym posem w sej-mie. Jednake w praktyce, cho system e-maili dziaa bez zarzutu, a armia asystentw biur poselskich czeka, by uprzejmie odpowiedzie na nasze zapytania, wci wielu z na-szych reprezentantw nie dojrzao do epoki dwustronnej komunikacji w internecie. Oto jeden z maili, jakie otrzymalimy w odpowiedzi na nasze pytania (pisownia oryginalna):
kim Pani jest, dla kogo pracuje, gdzie pani mieszka?Z serdecznociami pose ...
#polityka #socialmedia #wybory
9
mediafunm
agazyn
-
Pilch, Jan Rzymeka, Jarosaw Pita,
Jerzy Borowczak, Jerzy Polaczek, Joanna
Mucha, Julia Pitera, Kazimierz Plocke,
Kazimierz Smoliski, Krystyna ybacka,
Krzysztof Borkowski, Krzysztof Brejza,
Krzysztof Maciejewski, Lidia Staro,
ukasz Zbonikowski, Magdalena Gasior-
Marek, Marek Plura, Marek Polak, Marek
Rzsa, Marek Zieliski, Marian Starownik,
Mieczysaw uczak, Monika Wielichowska,
Norbert Wojnarowski, Pawe Arndt,
Piotr Walkowski, Robert Telus, Sawomir
Kosowski, Stanisaw Gawowski, Stanisaw
Kalemba, Stanisaw Og, Stanisaw
Rakoczy, Stanisawa Przdka, Tadeusz
Arkit, Tadeusz Iwiski, Tadeusz Sawecki,
Tadeusz Tomaszewski, Teresa Wargocka,
Tomasz Lenz, Tomasz Smolarz, Wacaw
Martyniuk, Wiesaw Rygiel, Wojciech
Sokoowski, Zbigniew Konwiski, Zbigniew
Kozak, Zbigniew Pacelt i Zdzisawa
Janowska.
Szczegowe wyniki
Jeli posowie udzielali odpowiedzi, to
najczciej robili to w cigu do trzech dni
od wysania maila przez badajcego
patrz wykres 1. Zanim mina pena
doba, naliczylimy 12 odpowiedzi. W cigu
kolejnej uzbierao si ich 17, a jeszcze
kolejnej 16. Poczwszy od trzeciego dnia
od wysyki, liczba odpowiedzi spadaa,
z 8 do 1-2 dziennie. Zdarzao si jednak,
e niektrzy budzili si w okolicach 9
lub dalszych dni badania (zostao ono
zakoczone po 12 dniu) w tych dniach
zwroty wynosiy po 3 dziennie.
Badani posowie mniej chtnie udzielali
odpowiedzi na szczegowe pytania.
24 (37%) z nich w ogle nie udzielio
odpowiedzi. Jednak, jeli ju odpowiadali,
udzielali czciej bardziej wyczerpujcych
odpowiedzi (31% badanych) wykres 2.
W przypadku pyta oglnych odpowiedzi
nie udzielio 23% badanych, jednak tutaj
posowie udzielali raczej podstawowych
ni wyczerpujcych odpowiedzi (41% do
25%).
Sprawdzilimy te poprawno
jzykow wypowiedzi tabela 1. A 28
posw odpowiedziao w sposb, ktry
okrelilimy jako ok, ale bez zachwytu,
w 13 mailach zdarzay si literwki, 10
odpowiedzi bya utrzymana na poziomie
przecitnym i zawieraa proste bdy. W 11
przypadkach byo wrcz idealnie. Zdarzya
Wiesaw Gazka specjalista ds. wizerunku, Dolnolska Szkoa Wysza
Moja ocena moe si wyda radykalna, ale nie
widz w Polsce dziaa, ktre mona porw-
na do marketingu politycznego, a tym bardziej
do PR-u politycznego. Politycy w naszym kra-
ju posuguj si propagand, a osoby publiczne
i dziennikarze wykazuj si ignorancj, godzc si na nazywanie tego
Public Relations. PR to ksztatowanie jak najlepszych relacji z otocze-
niem i dbanie o reputacj. Nie mog to by jednak dziaania akcyjne,
skupione wok kampanii wyborczej, lecz zaplanowane i stae. Marketing
polityczny to pojcie handlowe sprzedajemy idee lub ludzi. Nie naley
go myli z marketingiem wyborczym. Okres okoo wyborczy cechuje si
eskalacj dziaa komunikacyjnych i wizerunkowych ze strony polity-
kw, a z drugiej strony elektorat wybacza nadmierne obietnice kandyda-
tw i zgadza si na przelukrowanie ich wizerunku. Marketing polityczny
w modelu idealnym to wszystkie dziaania promocyjne i reklamowe, kt-
re sprzedaj idee. Jest prowadzony przez cay czas i wspomaga polity-
ka w jego rzetelnej pracy, wzmacnia przekaz, nagania dziaania partii
po to, aby idee zakorzeniy si w pamici obywateli, a nie jedynie prze-
mkny przez ich gowy w czasie wyborw. PR jest czci marketingu
budujc wiarygodno, dobre relacje z otoczeniem i podan repu-
tacj na dugie lata. W USA mwi si, e kampania wyborcza zaczyna
si na drugi dzie po ogoszeniu wynikw. Wygrani staraj si wywi-
za z obietnic i komunikowa o tym, a przegrani zastanawiaj si nad
tym, co mona byo zrobi lepiej i w jaki sposb przekona nieprze-
konanych. W Polsce pokutuje inne powiedzenie: Wyszed z ludu, aby
do niego przez cztery lata nie wraca. Spotkania z wyborcami, czaty
na Facebooku, odpowiadanie na e-maile koczy si w Polsce w pierw-
szym tygodniu po wyborach. PR polityczny to utrzymywanie uzyska-
nego zaufania, szacunku i sympatii przez cay czas. Nie ma tu miejsca
na fasz, bo robi dobry PR to tak jak by czowiekiem przyzwoitym,
ktry dostosowuje swj jzyk do odbiorcy, ubiera si tak, jak wymaga
od niego sytuacja i wiadomo, czego mona si po tej osobie spodzie-
wa. Takim czowiekiem si nie bywa, takim czowiekiem powinno si
by. Jarosaw Kaczyski robicy zakupy w wietle kamer mgby by
przykadem dziaa PR-owskich, gdyby w akcji uczestniczy inny poli-
tyk. Prezes Kaczyski nie jest wiarygodny w tej roli, bo takie zachowanie
nie pasuje do jego wczeniejszego wizerunku. Polscy politycy w ogle
s tak prymitywni w swojej komunikacji, e uywaj jedynie propagan-
dy czyli dyskredytuj przeciwnika, a wychwalaj siebie. W dojrzaych
demokracjach, takich jak Stany Zjednoczone, PR i marketing polityczny
to zjawiska stae i naturalne. Wszyscy wiedz, e to nie Barack Obama
pisze na Twitterze i nie on odpowiada na listy, ale jest w tym wszyst-
kim wiarygodny, bo dziki jasnej polityce informacyjnej i opasym ksi-
gom komunikacji kada z kilkudziesiciu osb w zachodnim skrzydle
Biaego Domu zajmujca si marketingiem politycznym i PR-em wie,
co i jak napisa do wyborcw, a oni s zadowoleni, e Obama zatrud-
nia ludzi, dziki ktrym obywatel ma pewno, e jego zapytanie czy
pozdrowienie nie pozostanie bez odpowiedzi.
Witam w chwili obecnej nie odbywaj sie spotkania z wyborcami, kontaktujmy sie przez skrzynke emailowa pozdrawiam
odpowiedzi nadesane przez politykw (pisownia oryginalna)
#polityka #socialmedia #wybory
10
mediafunm
agazyn
-
Bardzo dziekuje za ciepe slowa , przypuszczam ,e jestes mlodym czlowiekiem - ja sam zawsze stawiam na mlodosc nie wiem skad jestes zeby Ci zaproponowac spotkanie .Serdecznie pozdrawiam...
odpowiedzi nadesane przez politykw (pisownia oryginalna)
#polityka #socialmedia #wybory
Adam aszyn, PR-owiec, Alert Media Communications
Sporo uciechy maj studenci i uczestnicy na-
szych szkole, gdy pokazuj im filmik, na kt-
rym pose Kalisz zachca dziennikarzy podczas
konferencji prasowej do korzystania z interne-
towych serwisw SLD. Rubaszny i przesympa-
tyczny pose robi to mianowicie za pomoc kartek A4, na ktrych
mazakiem wypisane s adresy: http://sld. kluby.sejm.pl, czy www.
sld.org.pl. Pose skdind wietny medialnie komunikator zasa-
nia sobie co chwil twarz tymi kartkami unoszc
je obiema rkami, co wyglda komicznie. Ludzie
parskaj nieskrpowanym miechem, gdy Kalisz
zza kartki recytuje: ryszard-kropka-kalisz-mapa-
sejm-kropka-gow-kropka-peel.
Filmik ten, zgrany niegdy ze Szka Kontakto-
wego, pokazuje ten sam stan rzeczy, co wyni-
ki publikowanych wanie bada. Nasi posowie
czuj, e trzeba wyj naprzeciw erze cyfrowej,
moe nawet chc ale wci myl analogowo.
I myl tak sobie, e jest jak mawiaj Rosjanie i smieszno, i straszno.
Obraz rysujcy si z bada Mediafun Magazynu wydaje si bowiem tro-
ch przeraajcy. To jaka totalna masakra! Kogo my wybieramy i jak ci
Wybracy Narodu traktuj sam fakt dialogu z wyborcami?! Na kilka mie-
sicy przed wyborami takie olewanie internetu?! A dziwi mnie zwaszcza
postawa opozycji przecie im szczeglnie powinno zalee na inten-
sywnym zbieraniu kadego pojedynczego gosu, na zbieraniu ziarnka
do ziarnka. W szczeglnoci, zupenie, nie jestem w stanie zrozumie
tak niskiego responsu PJN, ktra to formacja - jako zupenie nowa -
powinna dosownie wrzyna si w elektorat, aktywnie walczy o kady
gos A tu taka pasywna postawa! Nie dziwi mnie wic wyniki sonday.
Wracajc do meritum. Dlaczego posowie maj w takim powaa-
niu internautw? Ot wydaje mi si, e po prostu nie wierz, e in-
ternet przysparza gosw. Trzeba w internecie by, obciachem jest
nie mie strony, nowoczenie jest poblogowa troch, pokaza, e
jest si na czasie. Ale to tylko kosmetyka, dla modych, i to ma-
ej czci z nich. O tym, przy kim wyborca postawi krzyyk decyduje
co innego przynaleno partyjna, dobry wygld na plakacie, czym
kandydat moe si pochwali i czy trafnie co obieca.
A e Obama wygrywa internetem? e media spoecznociowe?
Fejsbuki? Tak, tak Oni wiedz i s na FB, nawet potwittuj wkrtce
troch. Ale wbrew sympatiom Polakw Polska to nie Ameryka. I tak
jak Polacy mieli w nosie pracownicze skandale w Biedronce masowo
przerzucajc si na zakupy w tej sieci, bo po
prostu jest tam tanio, tak akrobacje w internecie
podobie wci nie s elementem decydujcym.
Wydaje mi si, e wanie tak posowie my-
l i e troch tak niestety wci jest. To
inne atrybuty, ni jako komunikacji w sieci,
predestynuj decyzje wyborcze. Z obecnoci
w sieci na obecne polskie warunki wci jest
jak z programami wyborczymi. Trzeba je mie,
ale co w nich jest, nie ma ju znaczenia. Sku-
ch jest ich brak a nie ich merytoryczna warto.
I eby nie byo zbyt pesymistycznie: osobicie wierz, e mog wy-
gra ci, ktrzy przez tego typu mylenie si przebij, wyrni, poka-
co wicej i udowodni, e to szczere.
Pki co mam wraenie e internetowa kiebasa wyborcza wci
za mao pachnie. Jest nadal za mao aromatyczna po obu stronach
i tych, co o gosy si staraj, i tych, ktrzy je (czsto z obrzydze-
niem) oddaj.
Natomiast mediafunowe badanie ma jedn cudown warto. Cu-
down! Niemal w punktach pokazuj, CZEGO NIE ROBI we wsp-
czesnej e-polityce. I na odwrt: jak postpowa, by odpowiada na
rosnce znaczenie wyborczej komunikacji w sieci. Wystarczy robi
dokadnie ODWROTNIE, ni wikszo posw spytanych przez Me-
diafuna. Wyniki tych bada dla praktyka wyborczego - s jak szcze-
gowa lista kontrolna na te i kade kolejne wybory.
si odpowied okrelona przez nas mianem
dziwnej i nieuprzejmej, ale te odpowied
pena bdw ortograficznych, jzykowych.
Jeden z posw nie udzieli te odpowiedzi
na adne z zadanych mu pyta, w zwizku
z tym trudno byo okreli poprawno
jzykow jego odpowiedzi.
16 posw odpowiedziao w terminie. A
49 spnio si z odpowiedzi, przy czym
tylko 2 z nich uznao za stosowne wyjani
powd tak pnej odpowiedzi wykres 3.
Wikszo odpowiedzi a 42
udzielonych przez posw nie zachcaa do
dalszego kontaktu. Zaledwie jedna trzecia
odpowiedzi takie zachty zawieraa lub bya
napisana w sposb, ktry sam w sobie
wydawa si zachcajcy wykres 4.
Jeszcze wicej odpowiedzi a 47 nie
zawieraa adnych linkw zewntrznych
do strony posa, stron ich ugrupowa
politycznych czy profili w Social Media.
W zaledwie 18 z nich takie linki si znalazy
wykres 5.
Analizujc odpowiedzi wedug
ugrupowa politycznych (wykres 6)
najczciej 51% przypadkw
odpowiedzi udzielali posowie Platformy
Obywatelskiej. O poow mniej odpowiedzi
posowie Prawa i Sprawiedliwoci (22%).
12% odpowiedzi pochodzio od posw
Polskiego Stronnictwa Ludowego, 9%
11
mediafunm
agazyn
-
Tomasz Machaa, reporter Polsatu, zaoyciel portalu Kampania na ywo
Raport potwierdza moje dowiadczenia. Nie
jako obywatel, ale jako dziennikarz kilkukrotnie
wysyaem maile do posw, by prosi o infor-
macj. Nigdy nie dostaem adnej odpowiedzi,
cho teoretycznie byem w uprzywilejowanej
sytuacji. Skuteczniejsze jest wysanie SMSa, ale posowie nie maj
zwyczaju podawa obywatelowi numerw telefonw.
Niezwyky jest kontrast raportu z rzek banaw, ktr politycy
zwaszcza przed tymi wyborami mwi o internecie. Nieustannie sy-
szymy, e sie odegra kluczow rol, e przycignie due bude-
ty w zwizku z zakazem reklamy telewizyjnej. Politycy chwal si
stronami na Facebooku, a partie zapowiadaj sieciowy pokaz siy.
Nieustannie ogldamy jakie internetowe spoty, nieustannie kto
si pojawia na Twitterze, Blipie albo Fejsie.
To wszystko jednak opowiadanie bajek naiwnym dzieciom. Inter-
net nie stanie si naprawd wany w polityce, dopki politycy nie
zrozumiej do czego suy.
Dzi traktuj go tak jak telewizyjn reklam czyli jako miejsce gdzie
mog wyemitowa swoj tre. Traktuj go jak sejmow mwnic
mog wej i gada, dopki marszaek pozwoli. Traktuj wic sie jed-
nostronnie. Nie rozumiej, e internet to kana dialogu a nie monologu.
Swoj obecno w internecie politycy buduj w wikszoci na
glinianych nogach tworz pikne, zaawansowane strony, wydaj
pienidze na fan page na Facebooku, natomiast zaniedbuj to co
podstawowe kontakt ze swoim wyborc.
Na poselskich stronach zazwyczaj mona zobaczy czego po-
se dokona, gdzie by i jak wstg przeci. Czy to jest wane dla
wyborcw? Wedug mnie absolutnie nie. To jest wane dla polity-
kw. Dla wyborcw wana jest moliwo kontaktu. A adres ma-
il, czasem formularz kontaktowy ukryte s zwykle w zakadkach.
Nazwiska posw ktrzy odpowiedzieli na mail powinni by zapamitane.
Zapamitane nie jako nazwiska ludzi, ktrzy robi jak nadzwyczajn robo-
t. Ale jako tych, ktrzy po prostu robi to co powinni. I to za co im pacimy.
To 14% wszystkich. Smutny wynik.
posw Lewica i Demokraci, natomiast
6% od posw Sojuszu Lewicy
Demokratycznej.
W nieco ponad poowie przypadkw
w korespondencj z badajcymi, posowie
angaowali si osobicie byo tak
w 58% przypadkw. W 37% przypadkw
korespondowa z nami asystent lub
dyrektor biura poselskiego, natomiast
w 5% autoresponder (wykres 7).
W Sejmie RP zasiada 460 posw. Kady
pose otrzymuje miesicznie ok. 12000 z
w ramach diety poselskiej, nie wliczajc
wto indywidualnych profitw wynikajcych
z innych dodatkowych funkcji. Zgodnie
z Konstytucj RP, ktrej lubuj, s
przedstawicielami narodu, a kada nowa
kadencja Sejmu rozpoczyna si wanie od
takiego lubowania:
Uroczycie lubuj rzetelnie i sumiennie
wykonywa obowizki wobec Narodu,
strzec suwerennoci i interesw Pastwa,
czyni wszystko dla pomylnoci Ojczyzny
i dobra obywateli, przestrzega Konstytucji
i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej.
Konstytucja RP, art. 104.
Polityku, Nard to Wyborcy!
Zwrcilimy si te telefonicznie
i mailowo do rzecznikw prasowych
poszczeglnych partii o komentarz
do tego badania, ale nie otrzymalimy
adnej odpowiedzi. Wnioski czy
przemylenia wynikajce z analizy tego
badania pozostawiamy indywidualnej
ocenie kadego z Was. Jak informowaa
Rzeczpospolita, Platforma Obywatelska
korzystaa z doradztwa w zakresie
kampanii w Internecie takich specjalistw
jak Ravi Singh, rzekomo odpowiedzialny
za internetow kampani Baracka Obamy
czy Olivier Ubeda, ktry przyczyni si
do sukcesw wyborczych partii Nicolasa
Sarkozyego czy Angeli Merkel. Aktualne
doniesienia ze sztabw wyborczych
poszczeglnych partii wskazuj, e
w nadchodzcych wyborach Internet
bdzie podstawowym kanaem do
prowadzenia kampanii wyborczej.
Ostatnio wprowadzone ograniczenia
zwizane z emisj spotw wyborczych
w TV czy kampaniami outdoor wymuszaj
takie dziaanie. Wane tylko aby te
dziaania podniesy poziom i jako
komunikacji. Politycy, zanim zaczniecie
lepiej wykorzystywa moliwoci
Internetu warto odrobi podstawow
prac domow ze skutecznej
komunikacji, bo wyniki powyszego
badania pokazuj jednoznacznie
i praktycznie na jej brak.brak. 6
ROBERT WRBEL
Waciciel FreeGroup::
Interactive Consulting
agencji marketingu
interaktywnego.
Wczeniej zawodowo
zwizany m.in. z Pepsi-Cola czy Aquapark
Fala, gdzie odpowiada za marketing.
Twrca wielu strategii dla projektw
realizowanych przez FreeGroup::
Interactive Consulting. Absolwent London
School of Public Relations, ktr gorco
poleca jako obowizkowy element edukacji
zwizanej z Public Relations. Fascynuje
si nowymi technologiami, fotografi, a jak
ma czas to gra w tenisa ziemnego.
www.facebook.com/RobertVVrobel
Badanie zostao zrealizowane przez zesp
redakcyjny Mediafun Magazynu:
Anna Miotk, Barbara Jakubek,
Maciej Budzich, Tomasz Gruszka,
Przemysaw ya oraz piszcy te sowa
Robert Wrbel.
12
mediafunm
agazyn
-
Maciej Budzich: Skd si wzi pomys
na Sejmometr? Z daleka wyglda to
troch jak porywanie si na rzecz
niemoliw.
Jakub Grnicki: Na pocztku to byo
zwyke przedsiwzicie po godzinach.
Daniel Macyszyn, pomysodawca projektu,
wtedy jeszcze operator i montaysta,
stworzy pierwsz wersj portalu. Idea
bya prosta dane byy ju publikowane
na stronach Sejmu, ale stopie ich
przydatnoci dla zwykych obywateli by
znikomy. A mgby by spory, gdyby byy
one pokazywane lepiej. I tak powsta
Sejmometr.
Skoro na pocztku by to projekt
hobbystyczny a teraz ju nie, to co
wydarzyo si w midzyczasie?
Pierwsza wersja portalu ukazaa
si w drugiej poowie 2009 roku. Od
tamtej faktycznie sporo si wydarzyo.
W okolicach marcach ubiegego roku
mySociety z Wielkiej Brytanii oraz
Open Society Institute rozpoczo
O serwisie, ktry uatwi obywatelom kontrol politykw, projekcie Sejmometr.pl, z Jakubem Grnickim rozmawia Maciej Budzich.
Sejmometr to pocztek ePastwa
#internet #polityka #wybory
Sejmometr.pl
fot.: Krzysztof Biaoskrski
14
mediafunm
agazyn
-
poszukiwania projektw z kategorii
transparency w krajach Europy
rodkowo-Wschodniej. Po kilku
miesicach udao nam si doj do
porozumienia i ostatecznie otrzymalimy
finansowanie od OSI z Budapesztu oraz
Fundacji Batorego. Od lipca do koca
wrzenia 2010 r. Sejmometr by pisany
na nowo, a jego nowa wersja ujrzaa
wiato dzienne w samo poudnie 1
padziernika.
I jak idzie?
Dobrze (miech). Nasze statystyki
idealnie rosn, utrzymujc tendencj
wzrostu o 30% w kadym miesicu.
Nie dawno przekroczylimy 50 tysicy
unikalnych uytkownikw w miesicu
i sdzimy, e w wakacje dobijemy do
80 tysicy. A potem wybory... czyli dla
nas najlepsza okazja do skutecznej
ekspansji.
Jak mylisz dlaczego coraz wicej
ludzi wchodzi na Wasze strony, skoro
raczej statystyczny obywatel od polityki
ucieka?
Dokadnie polityki. Sejmometr nie
jest przedsiwziciem politycznym. My
tylko pobieramy dane z Sejmu o procesie
legislacyjnym oraz pracy poszczeglnych
ustaw i prezentujemy je bez komentarza.
Uytkownicy sami sobie mog wyrobi
opini.
Czego zatem dowiem si ze stron
Sejmometru?
Przede wszystkim jestemy najwiksz
baz danych jeli chodzi o legislacj
w Polsce w obecnej, szstej kadencji
Sejmu. Moesz ledzi proces zmian
w prawie, zobaczy jak wygldaj
gosowania, debaty na danym etapie
pracy nad projektem.
Po drugie, moesz dokadnie
sprawdzi swojego posa i kadego
innego. Podkrelam sowo swojego,
bo szczeglnie dumni jestemy
z wprowadzenia wyszukiwania
parlamentarzystw po kodzie pocztowym.
eby to zrobi musielimy poczy
trzy rne bazy danych, ale udao si.
Wywoao to bardzo fajne komentarze
ze strony Internautw i wpisuje si
w nasz misj, bycia takim poselskim
Facebookiem.
Tzn?
Nie bdc startupem w pojciu
biznesowym, nie musimy przynajmniej
szuka naszej dodanej wartoci. Ni jest
wiedza, ktr dostarczamy. Ale forma ma
by jak najbardziej prosta i zrozumiaa.
Aktywici i pracownicy NGOsw s
przyzyczajeni do nieczytelnych danych,
ale my mylimy o Janinie i Janie
Kowalskich skoro filizofia konsumpcji
danych o aktywnoci poszczeglnych
osb jest na wszystkich portalach
spoecznoiowych praktycznie taka
sama, dlaczego u nas ma by inaczej?
Czyli mj pose...
Kady pose ma u nas stron profilow
a wrd zakadek znajdziesz Tablic, czy
jak wolisz Walla. Tylko aktywnoci s
#internet #polityka #wybory
Zamraarka Marszaka
troch inne pose wzi udzia w debacie,
pose zagosowa przeciw, pose zgosi
interepelacj i tak dalej.
Ale czy naprawd mylisz, e to dla
ludzi jest interesujce?
Dla mnie te na pocztku nie byo.
Do Sejmometru doczyem dopiero
w padzierniku ubiegego roku, gdy
zaczo si jego drugie ycie. Zanim
jednak to si stao dugo przegldaem ca
zawarto i... naprawd si zaciekawiem,
eby nie powiedzie wkrciem. To
zainteresowanie to mieszanka kilku
czynnikw: po pierwsze zrozumiaoci
i przystpnoi, potem atwoci, a na
kocu tego, e to, co zrozumiae a czasem
tajemnicze jest tu przede mn, na ekranie
monitora. Wreszcie mogem odci si od
medialnej otoczki pracy Sejmu i wej
na poziom konkretu. W moim przypadku
to zainteresowanie przeoy si na zmian
gosu w nadchodzcych wyborach.
Dotychczasowa osoba, ktr jako wyborca
wspieraem nie spenia moich oczekiwa.
Gosujesz tylko na inn osob, czy na
inn parti rwnie?
Opcja zostaje, osoba ju nie.
A ile jest takich osb jak Ty, ktre
aktywnie korzystaj z Sejmometru?
Rejestracja i moliwo personalizacji
serwisu funkcjonuje dopiero od kilku dni,
wczeniej opieralimy si tylko na danych
z Google Analytics. Teraz po dodaniu
wybranych posw do obserwowanych
tworzysz, wspomnianego ju, Facebooka.
Widzisz ich ostatnie aktywnoci. Brakuje
tylko lajkw. A jeli nie chcesz si za
czsto logowa to zawsze s kanay RSS
oraz moliwo otrzymywania wszystkich
powiadomie emailem t ostatni opcj
szczeglnie polecam. Bez zawracania
gowy, system sam Ci przypomni o byciu
dobrym obywatelem.
No wanie, wybory czy w jaki
inny sposb Fundacja ePastwo
chce wspomc obywateli w kontroli
Pastwa?
15
mediafunm
agazyn
-
Niedawno dwie nowe inicjatywy.
Pierwsza to Zamraarka Marszaka, czyli
serwis bazujcy na nadchodzcym API
Sejmometru, ktry pokazuje ustawy
oczekujce na skierowanie ich do
pierwszego czytania. A drugi to ePastwo.
net czyli zbir wszelkich statystyk,
wskanikw i raportw dotyczcych
funkcjonowania pastwa oraz jego
insytucji.
Skoro bdzie API to rozumiem, e
chcecie, by inni tworzyli aplikacje
oparte o Wasze dane?
Oczywicie, nie po to dzie w dzie
amiemy setki PDF-w, by samemu
wytworzy kolejn zamknit struktur...
Liczymy, e w szczeglnoci media oraz
inne organizacje pozarzdowe zaczn
z nim czyni cuda. Dlatego odpalamy
kilka mniejszych stronek, ktre maj
zobrazowa, co mona z danymi zrobi.
Co jeszcze planujecie? Moesz co
zdradzi?
To ju nie jest tajemnic, szczeglnie
jeli ledzisz blogi powicone Appleowi,
ale koczymy prace nad aplikacjami na
platformy iOS oraz Android. Chcemy by
nasz serwis, a co za tym idzie dostp
do wiedzy o pracy Sejmu by nie tylko
prosty ale take mobilny. Wyobra sobi,
e informacje o pracy wybranego posa
dostajesz pushem na ekran swojego
telefonu...
Nie wiem, czy chc to sobie
wyobraa... (miech) Wszystko brzmi
adnie ma by prosto, przyjemnie,
mobilnie, zrozumiale jak z bajki.
Nie obawiasz si, e na bajkach si
skoczy?
Zaley, co rozumiesz przez bajk
100 tysicy UU czy moe milion
odwiedzajcych miesicznie? Wiemy, e
gdzie ten prg chci do uczestnictwa
w kontroli spoecznej jest. I kiedy
statystyki przestan rosn to znaczy,
e wanie go znalelimy. Mamy jednak
nadziej, e jest on bardzo wysoko i jako
Fundacja ePastwo bdziemy rwnie
uruchamia inne inicjatywy, ktre maj
temu pomc.
Jakie nowe inicjatywy?
Poza Sejmometrem i Zamraark
Marszaka (zamrazarka.info) dopieszczamy
wanie serwis ePastwo (epanstwo.net),
ktry ma by takim kompendium wiedzy
o pastwie. Teraz mona tam znale
podstawowe wskaniki jak bezrobocie,
inflacja, teksty ustaw oraz sprawozdania
z dziaania instytycji pastwowych. Do koca
sierpnia rusz jeszcze cztery nowe serwisy...
Cztery?!
Tak, ale tutaj musz by troch
tajemniczy bdzie mona pisa
do politykw, ledzi co oni mwi
a ide przejrzystoci chcemy zacz
eksportowa na niszy szczebel
administracji ni centralny. Jak tylko
to ruszy to ruszamy z akcjami wok
wyborw parlamentarnych a te ju
9ego padziernika. Trzeba gosowa ale
z gow pen wiedzy do czego gorco
zachcam. 6
JAKUB GRNICKI
Wsptworzy Fundacj
ePastwo, wydawc
takich portali jak
Sejmometr.pl, Zamraarka.info
czy ePanstwo.net.
Pracuje te w Sourcefabric europejskiej
organizacji zajmujcej si tworzeniem
wolnego oprogramowania dla mediw.
Poza tym trener, dziennikarz, bloger.
Pisze dla Dziennika Internautw i Global
Voices. W Georgian Institute of Public Affairs
w Tbilisi prowadzi zajcia z multimedialnego
dziennikarstwa. Uczestnik i prezenter
podczas wielu midzynarodowych
konferenecji dotyczcych mediw m.in.
Citizen Media Summit w Chile, Interra Forum
w Nowosybirsku, Barcamp Nairobi w Kenii
czy Social Innovation Camp Caucasus.
O technologii i podrach pisze na
KosmoBlog.com.
Sekcja Posowie i Kluby umoliawia atwe odnalezienie posa reprezentujcego dany region
#internet #polityka #wybory
16
mediafunm
agazyn
-
Marketing polityczny w Internecie i na
Facebooku
Wyniki bada pokazuj, e Polacy,
szczeglnie ci korzystajcy z Internetu,
interesuj si polityk. Uytkownicy
Internetu znacznie czciej deklaruj due
lub rednie zainteresowanie polityk ni
osoby niekorzystajce z sieci (badanie
Portret Internauty, 2009). S take bardziej
zainteresowani udziaem w wyborach
i faktycznie frekwencja wyborcza jest wrd
nich wysza ni wrd osb niekorzystajcych
z sieci (Diagnoza Spoeczna, 2009).
Treci o tematyce politycznej s dostpne
w wielu miejscach sieci, jednak w coraz
wikszym stopniu aren dyskusji dotyczcych
polityki staje si Facebook. Do tego serwisu
spoecznociowego zagda ju prawie 10
mln Polakw (real users, Megapanel PBI/
Gemius, stycze 2011). Szybko ronie te
liczba uytkownikw w Polsce, ktra obecnie
przekracza 5,6 mln (dane serwisu). Coraz
czciej Facebook jest take rodowiskiem
prowadzenia dziaa marketingowych.
Dostrzegaj to politycy, ktrzy
coraz czciej wykorzystuj Facebook
w komunikacji z wyborcami. W coraz
wikszym stopniu robi to rwnie partie
polityczne. Przed wyborami samorzdowymi
2010 roku, a co trzeci kandydat na
prezydenta miasta mia wasny fanpage
(Zajc i Batorski, 2011, Komunikacja
internetowa w kampanii samorzdowej
2010). W tym artykule porwnano fanpage
najwikszych polskich partii politycznych
reprezentowanych w Sejmie (PO, PiS, SLD,
PSL, PJN) oraz kilku wybranych politykw
posiadajcych aktywne fanpage (J.Buzek,
W.Pawlak, J. Korwin-Mikke, D. Tusk).
Analiz objto aktywnoci na fanpageach
w okresie 21.02.-23.03.2011. Wykorzystano
dane zbierane za pomoc Fanpage
Trendera, narzdzia analitycznego dla
marketingu na Facebooku.
Niewielu fanw
Patrzc na dziaania partii politycznych
w ostatnich 4 miesicach (marzec
czerwiec) wida przede wszystkim
stay wzrost liczby fanw na wszystkich
fanpageach. Bardzo due spoecznoci
posiadaj partie nie posiadajce znacznego
poparcia inicjatywy wok Janusza
Korwin-Mikke (niespotykanie aktywni fani)
oraz Ruch Poparcia Palikota. Interesujcy
jest duy wzrost liczby fanw PSL, ktry
nie przekada si na aktywno fanw na
profilu partii. Stosunkowo niewielk, ale
wyjtkowo aktywn spoeczno posiada
PJN wszystkie aktywnoci na tym
fanpageu dorwnuj liczbie aktywnoci,
jakie miay miejsce na dziesi razy
liczniejszym profilu Poparcia Palikota.
Wicej informacji na temat polityki
w internecie i na Facebooku mona
znale w raportach: Kampania w sieci
oraz Wyborca w sieci.
Liczby fanw zebrane przez
poszczeglne partie nie imponuj. S
one znacznie nisze ni wielu profili firm,
marek, czy akcji spoecznych. Warto jednak
podkreli, e niskie zainteresowanie
partiami politycznymi na Facebooku
nie jest wycznie specyfik Polski.
Przykadowo partie niemieckie rwnie
nie ciesz si szczegln popularnoci
w tym serwisie, cho ma on w Niemczech
znacznie wicej uytkownikw ni w Polsce.
Analiza dziaa polskich partii politycznych przy uyciu Fanpage Trendera
Dr JAN Zajc Dr DOMINIK BatorskiMArCIN NagraBa
#polityka #sociamedia #analiza
fot.: www.fotochannels.com
18
mediafunm
agazyn
-
Najpopularniejsza jest SPD majca prawie
19 tys. fanw, FDP ma ponad 10 tys., ale
CDU/CSU zaledwie 3,6tys. Znacznie wicej
fanw ma natomiast kanclerz Angela Merkel
(prawie 80 tys.).
Rwnie w Polsce niektrzy politycy
ciesz si wiksz popularnoci ni partie.
Bronisaw Komorowski ma prawie 16 tys.
fanw, jednak jego profil nie jest aktywny od
czasu, gdy zosta prezydentem (tego rodzaju
zaniechanie dziaa w social media po
zakoczeniu kampanii wyborczej jest niestety
wci czste). Donald Tusk ma 3,5 tys fanw.
Zdecydowanie najpopularniejszym polskim
politykiem na Facebooku jest Janusz Korwin-
Mikke, ktrego profil polubio ponad 45
tys. uytkownikw, a wic ponad dwa razy
wicej, ni wszystkie partie razem wzite.
Miary interakcji na fanpageach
Sama liczba fanw nie powinna by
jedynym wskanikiem oceny sukcesu
danego fanpagea. Istot dziaa
na Facebooku i w innych mediach
spoecznociowych powinna by
interaktywno komunikacji, dialog
z uytkownikami, wreszcie wykorzystanie
ich siy przekazu i sieci kontaktw we
wasnych dziaaniach. Dlatego te warto
przyglda si, jakie i ile aktywnoci
podejmuj fani danego profilu.
Pierwszym takim wskanikiem s
aktywni fani, tzn. odsetek lub bezwzgldna
liczba fanw, ktrzy wykonali jakkolwiek
aktywno (weszli w interakcj z mark)
w cigu minionych 30 dni. Uwzgldnione s
nastpujce rodzaje aktywnoci: polubienie
(kliknicie lubi to), komentarze oraz
zamieszczanie wpisw i multimediw
na cianie (tzw. wall) profilu. Jak mona
zaobserwowa w tabeli aktywno
jest na wysokim poziomie. Norm wrd
komercyjnych fanpagew marek liczcych
kilkanacie bd kilkadziesit tysicy fanw
jest aktywizacja do 5% wszystkich swoich
fanw w obrbie ostatnich 30 dni. W tym
przypadku absolutnym rekordzist jest
SLD, ktre aktywizuje 27% wszystkich
swoich fanw. Oczywicie, prawie
wszystkie profile posiadaj bardzo yw
spoeczno.
Jak pokazuje wykres porwnujcy
wartoci Interactivity Index, najwicej
dzieje si na profilach PO, PiS i PJN.
W przypadku pozostaych partii aktywno
jest znikoma. Tylko raz dla SLD nastpia
jaka wiksza aktywizacja. Co warto
rwnie podkreli fani PJN nie musieli by
mocno stymulowani do interakcji na tablicy
wykazali 16 razy wicej aktywnoci ni
prowadzcy. Z drugiej strony, aktywnoci
prowadzcego fanpagea PSL byo prawie
dwa razy wicej ni wszystkich aktywnoci
fanw, a wic stymulacja fanw do
interakcji na tablicy kosztowaa znacznie
wicej wysiku.
Ilo i jako interakcji majcych miejsce
na fanpageu opisuje wzgldny wskanik
interaktywnoci InI per 1000 (Interactivity
Index per 1000), podsumowujcy wszystkie
aktywnoci fanw z uwzgldnieniem liczby
fanw, pozwalajcy na porwnywanie
aktywnoci i zaangaowania fanw na
fanpageach o bardzo zrnicowanej liczbie
fanw. Dowodem na zaangaowanie fanw
jest liczba interakcji, w jakie angauj si
na tablicy fanpagea. Dobrze prowadzone
profile marek posiadaj wynik powyej 100
#polityka #sociamedia #analiza
Interactivity Index (porwnanie) 21.02.2011 23.03.2011
Liczba fanwAktywni fani Interactivity Index
liczba % per 1000 strony fanw
Janusz Korwin- Mikke 58769 14638 25% 2241 1949 129781
Ruch poparcia Palikota 30220 4320 14% 870 718 25572
Platforma Obywatelska 15170 2374 16% 1275 1114 18229
Polskie Stronnictwo Ludowe 7537 266 4% 597 2162 2341
Prawo i Sprawiedliwo 4916 1356 28% 2318 1224 10172
Polska Jest Najwazniejsza 3183 854 27% 10829 1118 33352
Sojusz Lewicy Demokratycznej 1441 559 39% 3621 1083 4135
19
mediafunm
agazyn
-
O AUTORACH
Marcin Nagraba: analityk, socjolog
i psycholog. Pracownik SmartNet
Research&Solutions, gdzie zajmuje si gwnie
obsug i rozwojem Fanpage Trendera.
dr Jan M. Zajc: badacz Internetu,
psycholog spoeczny i ekonomista, adiunkt
na Wydziale Psychologii Uniwersytetu
Warszawskiego. Wspwaciciel SmartNet
Research&Solutions, jeden z twrcw
Fanpage Trendera.
dr Dominik Batorski: badacz Internetu,
socjolog, adiunkt w Interdyscyplinarnym
Centrum Modelowania Matematycznego
i Komputerowego (ICM) na Uniwersytecie
Warszawskim. Wspwaciciel SmartNet
Research&Solutions, jeden z twrcw
Fanpage Trendera. Blog: www.sna.pl/blog
SmartNet Research&Solutions jest
innowacyjn firm badawczo-doradcz
specjalizujc si w obszarach Internetu
i sieci spoecznych. Tworzy narzdzia
analityczne, wykonuje niestandardowe
badania i dostarcza konkretnych
rekomendacji. Wicej na stronie www.snrs.pl.
FanPage Trender jest narzdziem
analitycznym dla marketingu na
Facebooku, stworzonym przez SmartNet
Research&Solutions w grudniu 2010 roku.
Wicej na stronie www.fanpagetrender.pl.
InI per 1000. Jak wida w tabeli, profile
partii posiadaj fanw wielokrotnie bardziej
aktywnych ni fani zwykych marek w tym
przypadku rekordzist jest PJN, ktrego
aktywni fani doprowadzili do o 1/3 wikszej
liczby interakcji ni aktywni fani PiS (mimo
i fanw PJN jest znacznie mniej).
O czym te dyskusje?
Warto przyjrze si rwnie temu, czego
dotyczy i jak wyglda komunikacja partii
politycznych z fanami. Prowadzcy
profile staraj si inicjowa i animowa
dyskusje . Niektrzy prcz inicjowania
rnych dyskusji staraj si stymulowa
zachowania fanw poprzez krytyk np.
rzdu, administracji bd konkurentw
politycznych. Czste jest take dodawanie
linkw do ciekawych treci zarwno
w postaci tekstu, jak i wideo. Zdarza si
take prezentowanie stanowisk partii.
Na zrzutach z ekranu przedstawiono
przykadowe treci z profili 3 najwikszych
partii, ktre w badanym okresie wywoay
relatywnie due zainteresowanie fanw.
Wspomniana wczeniej analiza kampanii
samorzdowej z 2010 roku pokazaa, e
politycy bardzo czsto traktuj serwisy
spoecznociowe jak media nadawcze,
traktujc je jako moliwo jednostronnego
komunikowania. Niewykluczone, e boj
si wchodzenia w dialog z uytkownikami,
jak rwnie braku kontroli nad tym, co
mogliby oni powiedzie. Faktycznie
czsto zdarza si, e fani maj dystans,
a nawet sceptyczny stosunek wobec partii.
Przykadowo na profilu Platformy pojawiaj
si komentarze zawierajce odnoniki do
treci krytycznych wobec rzdu. Niektrzy
komentatorzy wprost gro wycofaniem
swojego poparcia jeli partia nie speni ich
oczekiwa (np. jeli przeforsuje ustaw
medialn wraz z zapisami dotyczcymi
internetu).
Z drugiej strony, treci i komentarze
dostarczane przez fanw mog by bardzo
cenne. Niejednokrotnie wyraaj oni
wasne zdanie i dostarczaj rekomendacji
partiom i politykom. Warto zwrci
uwag take na specyfik dyskusji na
fanpageu PJN. Tak dua aktywno
fanw PJN bierze si, z tego, e
fanpage jest wykorzystywany take do
wewntrznej debaty midzy czonkami
i zaangaowanymi sympatykami.
Czekajc na kampani...
Trudno jednoznacznie oceni
dziaania polskich partii i politykw na
Facebooku. To dobrze, e staraj si
wyj do wyborcw w rodowisku,
gdzie wielu z nich jest obecnych. Jak
pokazuj niektre znalezione przez
nas przykady, na fanpageach partii
zdarzaj si merytoryczne dyskusje.
Z drugiej strony, wci jeszcze
dziaania marketingu politycznego
w spoecznociach internetowych s
czsto prowadzone w sposb nieumiejtny
lub te nieprzynoszcy efektw wartych
poniesionych nakadw. Dobrym
przykadem zej praktyki komunikacji
na Facebooku moe by Waldemar
Pawlak, ktry posiada co najmniej 6
profilw zarwno osobowych jak i tzw
fanpagew. Innym przykadem moe by
Grzegorz Napieralski, ktry mimo, e jest
osob publiczn, uywa do komunikacji
z wyborcami profilu prywatnego, zamiast
fanpagea. Wydaje si, e zbliajca
si kampania parlamentarna moe by
dobr okazj do profesjonalizacji dziaa
i realizacji bardziej przemylanych strategii.
Oby tylko politycy pamitali o internecie
take po wyborach... 6
#polityka #sociamedia #analiza
20
mediafunm
agazyn
-
Twoja Firmamoze fruwac!
Kreuj wasnapromocje naFacebooku!
-
Efektem bada Adamsa
jest Google+ serwis
spoecznociowy, ktry radzi
sobie lepiej z przenoszeniem
naszych rzeczywistych relacji do wiata
wirtualnego. Ale eby w peni wykorzysta
potencja Google+, musimy najpierw
zrozumie jego zasady, a nastpnie
oduczy si kilku zych nawykw, ktre
wpoi nam Facebook.
O zoonoci ludzkich relacji
Koncept social graph, czyli mapy, w ktrej
centrum jeste Ty, a dookoa Twoi znajomi,
nie jest nowy. Problem polega na tym, e
relacje pomidzy tymi znajomymi mog
by rne. Z jednej strony mamy silne
relacje to ludzie, ktrych doskonale
znasz, komunikujecie si czsto, czasem
spotykacie. Myl o nich jako o ludziach,
z ktrymi chtnie usidziesz na kawie,
jeli przypadkiem spotkacie si w galerii
handlowej. Chcesz pielgnowa te relacje,
one rozwijaj si w czasie.
Dalej mamy take sabe relacje
bardzo czsto to wizi tzw. utylitarne,
czyli wynikajce z funkcji Twojej lub
drugiej osoby. Pomyl o Twoim profesorze
na studiach czy nauczycielce Twojego
dziecka. Znacie si, jednak ta relacja nie
rozwija si, a w kocu zniknie, jeli czca
W 2010 roku Paul Adams ktry w tamtym czasie pracowa dla Googlea bada, w jaki sposb narzdzia spoecznociowe przenosz do wiata wirtualnego relacje, ktre mamy w prawdziwym yciu. By to czas gwatownej ekspansji Facebooka, mocno rosa te wiadomo serwisw spoecznociowych wrd tzw. zwykych uytkownikw. Powoli te zaczynao si okazywa, e model social graph (czyli relacji spoecznych, w ktrych uczestniczysz) przyjty przez Facebooka nie daje si dobrze skalowa.
Zrozumie Google+PAWE tkacZYk
#social media #trendy #socialgraph
22
mediafunm
agazyn
-
Was funkcja przestanie wystpowa
skoczysz studia, dziecko zmieni
nauczycielk itp.
Mamy w kocu relacje anonimowe, czyli
ludzi, ktrzy czsto nic o Tobie nie wiedz.
Moesz np. rozpoznawa ekspedientk
w sklepie osiedlowym, ale ona Ciebie ju
niekoniecznie. To samo dotyczy relacji
z celebrytami to, e ja znam Dustina
Hoffmana nie oznacza, e Dustin zna mnie.
Symetryczno relacji w social graph
wcale nie jest spraw oczywist
o ile w przypadku wizi silnych raczej
j zakadamy, o tyle nawet w przypadku
sabych relacji ta symetria jest mocno
zaburzona. Nauczycielka Twojego dziecka
moe by dla Ciebie wana (bo troszczysz
si o dziecko), natomiast Ty dla niej moesz
by po prostu jednym z wielu marudzcych
rodzicw nawet nie zapamita Twojego
imienia. W przypadku relacji anonimowych
ta niesymetryczno jest ju ewidentna.
Narzdzia, ktre zamierzaj przenie
rzeczywiste relacje do wiata wirtualnego
powinny bra pod uwag te rozbienoci.
W jakim towarzystwie si obracasz?
Kolejn rzecz, jak wykry Adams
w swoich badaniach jest fakt, e nie
istnieje jeden social graph. Relacje, ktre
budujemy z naszym otoczeniem s efektem
naszej autoprezentacji obrazu siebie,
ktry usiujemy stworzy dla zewntrznego
wiata. To nie jest pojedynczy obraz
do pracy np. przychodzimy uczesani
i w garniturze, a na wieczorn imprez
moemy przebra si za krewetk i nie
dba o fryzur do biaego rana. I tak, jak nie
mona miesza obrazw siebie (wyobra
sobie przyjcie do korporacji w przebraniu
krewetki), tak nie mona miesza relacji,
ktre tworz si w wyniku naszych akcji.
Szef, ktry zna jedynie Twj grzeczny obraz
w garniturze, nie powinien zobaczy Ci
w przebraniu krewetki tak samo jak nie
powinien sysze, jak narzekasz na robot
podczas imprezy, prawda?
Wrzucanie wszystkich ludzi, ktrych
znasz, do jednego worka rodzi opakane
konsekwencje, o czym czytamy nieraz
osoba wyleciaa z pracy za to, e szef
zobaczy na Facebooku czy nk zdjcia,
ktrych zobaczy nie powinien.
Jak radzilimy sobie do tej pory?
Jeli chcielimy przenie jak
najwiksz ilo relacji rzeczywistych
do wiata wirtualnego, uywalimy
kilku narzdzi, kilku serwisw
spoecznociowych. Czyli: bliscy
znajomi, ktrym chcemy pokazywa
zdjcia naszych dzieci i zdjcia
z imprez ldowali na nk czy Facebooku.
Szef i caa reszta zawodowego
ycia na GoldenLine czy LinkedIn,
ktre od pocztku miay zawodowe
zorientowanie. A niesymetryczne relacje
z celebrytami zaatwialimy, dodajc
ich do obserwowanych na ledziku czy
Twitterze.
Ekspansja Facebooka w Polsce
zacza si pod koniec 2009 roku wraz
z wprowadzeniem polskiej wersji serwisu.
Zaczlimy przenosi tam wszystkie
relacje. Dlaczego? Powodw byo kilka.
#social media #trendy #socialgraph
23
mediafunm
agazyn
-
Twitter do dzi nie stworzy polskiej wersji,
nie mielimy zatem gdzie przenosi relacji
anonimowych. W Polsce istniay co prawda
serwisy mikroblogowe (z Blipem na czele),
ale ich twrcom nie udao si przycign
celebrytw (najlepszy w tym procederze by
ledzik), z ktrymi uytkownicy chcieliby
nawizywa jednostronne relacje. A od
dwustronnych relacji mieli inne narzdzia,
wic GoldenLine by serwisem typu CV
i forum zamiast stworzy narzdzie do
budowania zawodowej reputacji online
(w tej chwili bardzo si poprawili i id
w dobrym kierunku). Efekt? Przyjaciele ze
studiw, koledzy z pracy, rodzina w jednym
worku pt. znajomi na Facebooku.
Baagan.
Facebook prbowa poradzi sobie
z tymi problemami wprowadzajc np.
grupy znajomych moemy pewne treci
udostpnia tylko niektrym znajomym np.
z grupy praca. Relacje niesymetryczne
prbowa zaatwi poprzez fanpage, czyli
stron fanw. O ile w przypadku marek to
si sprawdza (lubi np. stron McDonalds),
to w przypadku osb ju niekoniecznie
ludzie maj problem z rozrnieniem
pomidzy profilem Kasi Cichopek a stron
Kasi Cichopek. I jeli maj wybr, wol
wej w interakcj z osob ni ze stron.
A tu objawia si podstawowy bd
projektowy Facebooka kada relacja
z osob musi tam by symetryczna (czyli:
kto musi potwierdzi to, e dodae go do
znajomych). Nie podejrzewam, eby Kasi
Cichopek chciao si potwierdza, e j
dodaem.
Zrozumie Google+
Google+ to serwis spoecznociowy
stworzony przez Google w czerwcu 2011r.
Wiele rozwiza w nim zastosowanych
jest efektem bada Adamsa nad ludzkimi
relacjami. Pierwszym i najwaniejszym
konceptem jest circle, czyli krg
znajomych. W Google+ moesz stworzy
dowoln ilo krgw i dodawa do nich
znajomych jeden czowiek moe by
czonkiem kilku krgw. Krgi te mog
by powizane funkcjonalnie (ludzie ze
szkoy mojego dziecka, czyli rodzice jego
kolegw, nauczyciele), ze wzgldu na
typ wizi (najblisi przyjaciele, rodzina),
zainteresowania (gocie, z ktrymi
rozmawiam o pice nonej lub polityce)
czy obraz siebie, jaki chcesz stworzy
(dziewczyny, ktre ciemniaem na
patent eglarski). Wiadomoci, ktrymi
si dzielisz mog by albo publiczne
(widoczne dla wszystkich, niezalenie od
tego, czy s w Twoich krgach, czy nie)
albo ograniczone do konkretnych krgw
czy nawet pojedynczych osb.
Relacje w Google+ nie musz by
symetryczne. To, e kto doda Ci do
swoich krgw nie oznacza, e musisz
zna t osob. Kasia Cichopek moe
bezpiecznie zaoy konto na Google+
i nie musi potwierdza kadej znajomoci
dostanie jedynie powiadomienie, e kto
doda j do swoich krgw (krgi mona
nazywa dowolnie, osoby znajdujce si
w nich nie wiedz, jak si krg nazywa,
moesz wic bezpiecznie nazwa go Fap
buddies).
Efekt? Dodajesz do krgw tylko osoby,
ktre interesuj Ciebie, zatem w krgach
masz informacje dla Ciebie interesujce.
Rzeczy, ktre udostpniaj Ci osoby,
ktrych nie znasz znajduj si w osobnej
sekcji o nazwie Przychodzce moesz
tam zaglda w wolnym czasie. Facebook
ma z tym problem jeli masz du ilo
lunych znajomych, informacje o tych
waniejszych giny w szumie. Portal
prbowa sobie z tym radzi wprowadzajc
tzw. edge rank, czyli ukrywajc informacje,
ktre wyliczy jako mao wane dla Ciebie
(pisaem o tym tutaj). Efekt by do
opakany.
Inne funkcje (takie jak spotkania online
z wybranym krgiem) bd dziaay tym
lepiej, im lepiej zrozumiesz podstawow
ide, ktra odrnia Facebooka i Google+
w tym ostatnim nie ma jednego worka
o nazwie znajomi, a znajomoci nie
musz by symetryczne.
Czy to koniec Facebooka?
Nie, zdecydowanie nie. Jeli masz na
Facebooku 20-50 znajomych, symetryczne
relacje w ogle Ci nie przeszkadzaj, bo
PAWE TKACZYK
Sam o sobie mwi,
e zarabia na ycie
opowiadaniem historii.
Prowadzi blog (Kominek
twierdzi, e wpywowy)
o budowaniu silnej marki i nowoczesnym
marketingu. Z Markiem Jankowskim prowadzi
podcast Maa wielka firma, w ktrym
pomaga ludziom w prowadzeniu wasnych
firm. Pisze ksiki (m.in. o grywalizacji),
artykuy, dzieli si wiedz jako mentor
doradza np. w czasie Startup Fest. Pasj
do opowiadania historii realizuje we wasnej
firmie MIDEA buduje silne marki przez brand
storytelling czy content marketing. Czym jest
dla niego internet? Medium do opowiadania
historii. Najlepszym, jakie wymylono.
przeniose online tylko te najwaniejsze.
Doskonale wiesz, kto jest kim, nie
masz baaganu na cianie yjesz
bardziej w wiecie realnym i nie zaley
Ci na przeniesieniu wszystkich relacji do
wiata wirtualnego. Taka jest wikszo
z 10 milionw uytkownikw Facebooka
w Polsce.
S jednak ci, ktrzy maj 200-500
znajomych na Facebooku. Tam s ju
koledzy z klasy oraz nauczyciele. S ludzie
z pracy oraz rodzina. Dla nich Facebook nie
jest idealnym narzdziem ekspresji, musz
uwaa na to, co pisz i z kim si dziel.
Google+ jest wanie dla takich ludzi.
Facebook ju dawno przesta by po
prostu portalem spoecznociowym. Sta
si zjawiskiem spoecznym, ksztatuje
nasze obyczaje i jzyk. Taka potga nie
zniknie szybko. Nie zapominajmy take
o tym, e FB nie stoi w miejscu, rozwija
si bardzo szybko. Imperium Marka
Zuckerberga zapowiedziao na najbliszy
tydzie pokazanie czego awesome, co
by moe zniweluje bd konstrukcyjny
jednego worka znajomych oraz jedynie
symetrycznych znajomoci. Sam jestem
ciekaw, jak sytuacja si rozwinie. Na
razie z zainteresowaniem obserwuj
Google+.
Paul Adams odszed z Google i dzi
pracuje dla Facebooka. 6
#social media #trendy #socialgraph
24
mediafunm
agazyn
-
Cyberprzestrze porwnywana bywa do Ameryki. Miejsce wolne, w ktrym moliwa jest projekcja marze, idealizmu i niezadowolenia. Czy utopijna wizja samoregulujcej si spoecznoci moe dotyczy rwnie Facebooka?
Facebook. Spoeczestwo utopijne czy destrukcyjne? BArBArA stawarZ
#facebook #socialmedia #spoeczestwo
W internecie dominuje
metaforyka morska.
Surfujemy po sieci albo
owimy linki. W kontekcie
Facebooka czsto pojawia si metafora
pastwa. Mona miao powiedzie, e to
nawet najwiksze pastwo w wirtualnej
przestrzeni.
Pierwsze pastwa-miasta zawizyway
si w staroytnoci i okrelane byy mianem
polis. Polis stanowio jednolit jednostk
gospodarcz i polityczn, a przede
wszystkim byo wsplnot obywatelsk.
Staroytny Facebook
Staroytne pastwa zarwno w Grecji, jak
i w Rzymie byy podzielone na obszary,
ktre usprawniay ich funkcjonowanie.
Centrum ycia publicznego w staroytnej
Grecji stanowia agora, a jej rzymskim
odpowiednikiem byo forum.
ycie kulturalne toczyo si w teatrach,
a czas wolny spdzano na pielgnowaniu
ycia towarzyskiego. W Grecji odbyway
26
mediafunm
agazyn
-
si uczty zwane sympozjami, a Rzymianie
udawali si do staroytnych ani
publicznych term.
A gdyby Facebook by prawdziwym
pastwem? Czy byby utopi
i wymarzonym miejscem do ycia?
Pastwem, w ktorym rsby Kapita
spoeczny, czy raczej stanowi on
spoeczno destrukcyjn, w ktrej
zanurzeni uytkownicy marnuj czas na
cyberbumelanctwo?
Przystanek pierwszy: Termy
Wycieczk po Facebooku rozpoczynamy
od term. Wspczesnej ani, gdzie
ludzie mog si komunikowa, spotyka,
dyskutowa i podglda. Zobaczmy,
w jaki sposb mieszkacy Facebooka
ze sob rozmawiaj, a przede wszystkim
po co.
Uytkownicy Facebooka, mimo i
jest to komunikacja zaporedniczona
przez maszyn, osigaj swoje cele
komunikacyjne. Problemem pozostaje
kontekst. Ot w tak duej spoecznoci
si rzeczy wystpuje rnica midzy
statusem nadawcy, a statusem odbiorcy.
Tak zwana proporcja statusu. Przyjmuje
si, e im wyszy jest status odbiorcy,
na przykad osoba starsza, a na dodatek
jest to nasz szef, tym bardziej formalna
powinna by wiadomo. Mieszkacy
Facebooka nic sobie z tego nie robi.
Zdjcia z zakrapianej imprezy, namitnych
pocaunkw, czy w negliu, lduj na
tablicy i nikt si nie przejmuje tym, e
wrd znajomych jest szef, nauczyciel,
czy jakikolwiek nasz guru. Wraliwo
medialna, czyli umiejtne dobieranie
medium do komunikacji, kuleje w tym
spoeczestwie. Tutaj panuje wolno
i swoboda
Kenneth J. Gergen, w kapitalnej
zreszt ksice Nasycone Ja. Dylematy
tosamoci w yciu wspczesnym,
opisuje wystpowanie tego zjawiska
w firmach. Kiedy komunikujemy si
mailowo, mamy wiksz miao do
kwestionowania polece przeoonych.
Granice midzy tym, co prywatne, a tym,
co subowe zanikaj.
Po co ten Facebook?
Mikoaj Piskorski, profesor socjologii na
Harvardzie, dzieli uytkownikw Facebooka
na dwie grupy: spotkania i przyjaciele. Ci
pierwsi korzystaj z serwisu, eby pozna
nowe osoby, a ci drudzy, by utrzymywa
stay kontakt ze znajomymi i ich podglda.
Piskorski badajc uytkownikw
Facebooka doszed do wniosku, e
podstawow niesprawno spoeczn,
jak eliminuje serwis jest podgldanie.
Kiedy pozostajemy w zwizku, kiepsko
byoby powiedzie parnterowi wiesz, ja
ci bardzo kocham, ale jeszcze si rozejrz
dookoa. Dziki Facebookowi nie musimy
nic mwi, a rozglda si moemy do
woli.
Obecni, by unikn wykluczenia
Powiedzenie jeli nie ma ci w Google, to
nie istniejesz z czasem przenioso si na
Facebooka. Dla jednych jest to centrum
spotka, inni mwi, e Facebook to
internet w internecie.
Jaron Lanier, amerykaski futurolog,
uwaa, e dynamika internetowych
spoecznoci warunkuje to, e w kocu
trzeba si przyczy, eby samemu nie
sta si ofiar.
Zdarzao si Wam usuwa znajomych?
Znowu przyjmowa i znowu usuwa?
I tak jeszcze kilka razy Zdaniem Laniera
model Facebooka moe mie wielki
wpyw, wyznaczajc, kto jest przyjacielem
i o co w yciu chodzi.
Obecno na Facebooku to nie tylko
konieczno, ale take ucieczka przed
wykluczeniem. Niewidzialna klatka, o ktrej
pisa Howard Rheingold. Zwyczajna
iluzja. Pseudowsplnota. Jestemy tu,
bo inni s. A przecie interesuje nas, co
sycha u naszych znajomych, ktrych od
#facebook #socialmedia #spoeczestwo
fot.: www.fotochannels.com
27
mediafunm
agazyn
-
dziesiciu lat nie widzielimy.
Ogarniasz swoich znajomych?
Ilu masz znajomych? 200? 300? 500?
Wspominany ju Gergen opisuje proces
nasycenia, w ktrym rozwijamy wci
rosnc liczb zwizkw w pracy
czy w zabawie, rzeczywistych czy
wyimaginowanych.
ycie sprzyja nawizywaniu nowych
znajomoci, a Facebook pogbia to
jeszcze bardziej. Kojarzysz sytuacj, kiedy
ktry z twoich znajomych klink lubi
to, a niedugo po tym, na tablicy pojawiay
si wpisy jeden po drugim, a do np. 16
znajomych lubi to?
Facebook wyostrzy zjawisko, w ktrym
ja staje si w coraz wikszym stopniu
zaludnione postaciami innych. Bruce
Wilshire zjawisko, kiedy zaczynami siebie
wzajemnie imitowa nazwa mimetycznym
wchoniciem. Walt Whitman pisa z kolei,
e zawieramy w sobie tumy.
Podgldajc si codziennie, przegldajc
swoie profile, przewiajajc tablic w gr
i w d i tak w kko, naturalnym
jest, e przenikamy si i naladujemy
wzajemnie. Z drugiej strony inspirujemy si
i poszerzamy wzajemnie swoje horyzonty.
Lubimy podobnych do siebie
Czsto jednak lubimy po prostu to samo.
Ju na dugo przed Facebookiem jasne
byo, e lubimy osoby atrakcyjne, a jeszcze
bardziej osoby atrakcyjne i podobne do
nas. Zjawisko, kiedy mamy tendencj
do interakcji z osobami podobnymi
nazywamy homofili. atwo przewidzie
czyje pogldy, zainteresowania czy nawet
orientacj seksualn.
Z drugiej strony setki znajomych na
Facebooku zaprzeczaj liczbie Robina
Dunbara 150. Psycholog ustali, e
wanie tyle osb w danym momencie
ycia jestemy w stanie ogarn. C,
wystarczy przytoczy badania Skypea,
ktre pokazay, e tak naprawd
rozmawiamy z 2-3 osobami regularnie.
Gergen takie relacje, gdy mamy
setki znajomych, nazywa zwizkami
uamkowymi. To znajomoci budowane
woko ograniczonych aspektw czyjego
istnienia. Dlaczego masz nie wzi jednej
smej mnie? pyta Gergen.
Cierpimy na syndrom poznawczego
skpca. Poznanie kogo jest tak
czasochone, e wolimy drog na
skrty. Relacje, kiedy mamy znajomych
od imprezowania, od squasha czy od
wakacyjnych wyjazdw skupiaj si wok
nas. To inni dopeniaj nasze sto procent.
Ale o tym pomwimy w teatrze
Przystanek drugi: Teatr
Internet sprzyja budowaniu wasnego
wizerunku. Jest jak scena w teatrze, gdzie
kady z nas moe odgrywa wasn rol
i stwarza siebie na nowo. Kreowa swoj
tosamo, czy te podwysza swj
status spoeczny. Mieszkacy Facebooka
wiedz, e to doskonae narzdzie do
marketingu osobowoci.
Zaabsorbowanie sob
Napisa czy nie napisa? Ile razy
zastanawiamy si, czy wrzuci co na
swoj Facebookow tablic? A pniej
z wypiekami na twarzy ledzimy licznik
lajkw i rozkadamy komentarze na
czynniki pierwsze. I co, mylisz, e
wszystkich to, co masz do powiedzenia
interesuje? Jeli tak, to si mylisz.
Patricia Wallace w Psychologii
internetu mwi o skoncentrowaniu si na
wasnym ja. Mamy przewiadczenie, e
inni rwnie interesuj si naszym yciem
w takim stopniu, jak my sami. Wallace
przywouje prace Davida Elkinda, ktry
podczas swoich bada stwierdzi, e
modzi ludzie wydaj si zbyt zapatrzeni
w siebie i mylnie sdz, e inni podzielaj
to zainteresowanie. Elking nazywa
to zaabsorbowanie wyimaginowan
publicznoci.
C, tak samo jak zawsze wydaje
nam si, e na pewno mamy racj, tak
przeceniamy rwnie wraenie, ktre
robimy na otoczeniu. Ale z drugiej
strony, gdyby nie ten nasz narcyzm, to
Facebookowe tablice byyby zupenie
puste.
Co ludzie robi na Facebooku?
Nasz narcyzm potwierdzaj rwnie
badania Piskorskiego, ktry sprawdzi, co
ludzie robi na Facebooku i jakie czynnoci
nas pochaniaj najbardziej. I tak:
- 35% oglda profile i zdjcia
nieznajomych
- 35% oglda profile i zdjcia znajomych
- 9% przeglda swj profil
- 8% dodaje tre w profilach
- 8% dodaje lub usuwa znajomych
Obsada Facebookowego teatru
wyglda zatem do mizernie.
Kady z uytkownikw jest aktorem
odgrywajcym wasn rol. To troch jak
teatr jednego aktora. Teatr ludzi skupionych
na sobie. Laboratorium tosamoci
powiedziaaby Sherry Turkle.
Idealne ja
Pracowita, szczliwa, zawsze
umiechnita, pena rnych pasji.
Chodzi na wietne imprezy, ma mnstwo
znajomych i cigle podruje. To twoja
znajoma z Facebooka? Moja te. Kady
ma tak i kady z nas chce by tak
odbierany.
Teoria kierowania wraeniem E.
Goffmana mwi, e kady posuguje
si odpowiedni taktyk, by ukaza si
#facebook #socialmedia #spoeczestwo
28
mediafunm
agazyn
-
BARBARA STAWARZ
Publishing & Marketing
Director wydawnictwa
InnovaWeb. Wykadowca
Dziennikarstwa
Internetowego w Szkole
Wyszej Psychologii Spoecznej.
oraz Marketingu Internetowego w Akademii
Grniczo-Hutniczej. Specjalizuje si w content
oraz inbound marketingu. Zafascynowana
socjologi internetu. Tweetuje @bstawarz,
bloguje bstawarz.innovaweb.pl i gotuje.
w takim swietle, ktore jego zdaniem jest
najlepsze w okrelonej sytuacji.
Facebook to idealne miejsce do tego,
by budowa swoje ja powinnociowe,
ja idealne. Do tego, by w w oczach
innych i swoich take, uchodzi za co
tu duo mwi szczliwego czowieka
sukcesu.
To ilu masz znajomych?
Ustalilimy ju, e na Facebooku
waniejsze od bycia jest wydawanie
si. Podobnie jak waniejsza bywa liczba
znajomych od faktycznej wartoci tych
relacji.
Ju samo pojawienie si na Facebooku
jest wystawieniem si na ocen innych.
To bowiem, ilu mamy znajomych, rwnie
wiele mwi o naszym profilu.
Tutaj mona wymieni dwie grupy.
Pierwsza idzie na ilo im wicej
znajomych, tym jestem fajniejszy,
a druga to zamknite enklawy. Na wzr
ekskluzywnych klubw towarzyskich.
Towarzystwa wzajemnej adoracji.
Seth Godin uwaa, e zapisanie na
list znajomych na Facebooku dziesiciu,
dwudziestu lub stu osb moe by dobrym
sposobem na podbudowanie wasnego
ego. Ciekawe, ktr drog idziesz
ilo czy jako? Teraz na czasie jest
chyba usuwanie ju wczeniej dodanych
znajomych, prawda?
Przystanek trzeci: Agora
Tak dla pochowania Kaczyskich
w piramidzie Cheopsa, Palikot jest
obciachowy a moe Gdzie jest
krzy? Tak wyglda nasza polska
e-demokracja na Facebooku. Czy
serwisy spoecznociowe s szans na
pobudzenie do ycia spoeczestwa
obywatelskiego w wymia