mediat sociale dhe përdorimi i tyre nga mediat shqiptare

MEDIAT SOCIALE DHE PËRDORIMI I TYRE NGA MEDIAT SHQIPTARE

Zyra e TiranësRruga “Abdi Toptani”, Torre Drin, kati 3P.O. Box 1418Tirana, Albania

Telefon: 00355 (0) 4 225098600355 (0) 4 2273306

Homepage: http://www.fes.org.al

RINIA SHQIPTARE 2011Mes besimit për të ardhmen dhe dyshimit për të tashmen!

Alba Çela

Tidita Fshazi

Arbjan Mazniku

Geron Kamberi

Jonida Smaja – koordinatore e FES

Albanian Media InstituteInstituti Shqiptar i Medias

Mediat sociale dhe përdorimi i tyre nga mediat shqiptare

1

MEDIAT SOCIALE DHE PËRDORIMI I TYRE NGA MEDIAT SHQIPTARE

Tiranë, 2015

Albanian Media InstituteInstituti Shqiptar i Medias


2

Botues: Friedrich-Ebert-Stiftung OfficeTirana Rr.AbdiToptani TorreDrin,Katii3-të KutiaPostare1418 Tiranë,ALBANIA

Kystudimupërgatitnga:InstitutiShqiptariMediasRrugaGjinBueShpata,Nr8Tiranë,Shqipëriwww.institutemedia.org

Opinionet,gjetjet,konkluzionetdherekomandimeteshprehuranëkëtëbotimjanëtëautorëvedhenukreflektojnëdomosdoshmërisht

atotëFondacionitFriedrichEbert.

PublikimeteFondacionitFriedrichEbertnukmundtëpërdorenpërarsyekomercialepamiratimmeshkrim.


3

Internetika sjellëndryshime të rëndësishmeedhenëekosisteminmediatikshqiptar.Numriiaktorëvedheiplatformavetëkomunikimitdhe të informimit në vend është shumëfishuar. Kanë ndryshuargjithashtuedhemënyrateprodhimit,konsumimitdhetëshpërndarjessëinformacionit.Krahasmediavetradicionale,njërolgjithnjëemëtëmadhnëprocesineinformimittëpublikutpomarrinedhemediatsociale.Përmediatetraditësatopopërvijohensikanaletërejatëlidhjesmeaudiencëndhetëshpërndarjessëpërmbajtjes.Pormediatsocialeparaqitenedhesinjëkanalirëndësishëmishpërndarjessëpërmbajtjessëprodhuarngavetëpërdoruesitdhepublikuigjerë.

KystudimmerrpërsipërtëparaqesënjëpanoramëtëpërgjithshmetëzhvillimittëmediaveonlinedhetëmediavesocialenëShqipëri,duke u fokusuar posaçërisht në përdorimin e mediave socialenga mediat profesioniste. Kërkimi empirik është përqendruar nëmonitorimin e mediave sociale më të përdorura në Shqipëri, siFacebook,Twitter,YouTube,Google +, Instagram, dhe blogsferësidhenëgjashtëmediatkryesoreonlinenëShqipëri,përkatësisht:top-channel.tv,balkanweb.com,shekulli.com.al,panorama.com.al,albeu.com,dheshqiptarja.com.Monitorimipërfshinnjëperiudhë1vjeçare,ngagushti2014derinëgusht2015.


4


5

1. Kontekst

Shpejtësiadheritmiizhvillimit tëmediaveonlinenëShqipërikaqenëilidhurngushtësishtmeritmetdheshpejtësinëezhvillimittëteknologjisësëinternetit,sidhemeevoluiminekontekstitekonomikdhesocial-kulturortëvendit.NëprocesinepenetrimittëinternetitnëShqipëridallohenqartësishtdyfaza:Fazaeparënismelidhjenpërherëtëparëtëvenditmeinternetnëvitin1993dhevijonderinëvitin2007.Fazaedytëfillonngaviti2007dhevazhdonderimësot.

Gjatëfazëssëparë,nëvendaplikohejkryesishtlidhjadial-up(përmeslinjavetelefonike)përtëofruarshërbimineinternetit.Internetiishteendeelitardhevetëmnjënumër ivogël ipublikut tëgjerëmundtëkishteaksesnëtë.Ngadalësiaeprocesitdheinvestimetepaktashtetëroreapoprivatepërpërhapjeneinternetit,bënëqëfazaeparëewebitWeb1.0,ecilakarakterizohejngashpejtësiashumëeulëtelidhjesmeinternetindhewebistatik,tëzgjatejmëshumësesanëvendetetjeratëEuropës.Kjosolliedhenjëkontaktdisitëvonuartëpërdoruesveshqiptarëmemediatsocialenëinternet,tëcilatnëvitet2003-2004njohënnjëshpërthimtëpaparënëvendetezhvilluara.

Disangamomentetmëtërëndësishmetëhistorisësëpërhapjessëintenetit nëShqipëri gjatë fazës së parë, gjendennënjë raportimzyrtartëpërfaqësuesittëEntitRregullatortëTelekomunikacionevetë Shqipërisë (ERT) në Konferencën ndërkombëtare tëUnionit Ndërkombëtar të Telekomunikacioneve (InternationalTelecommunicationUnion–ITU) tëzhvilluarnëMoskënë16-19shtator2003.1Nëkëtëraportzbulohetselidhjaeparëndërkombëtareme internetin në Shqipëri është kryer në vitin 1993. Bëhet fjalëpër një projekt të përbashkët mes Departamentit të Informatikës

1. Linku:http://www.itu.int/ITU-D/__e-strategy/internet/Seminars/Moscow/


6

tëUniversitetit tëTiranës dhe qendrësEARNnë Piza të Italisë2. Lidhjameinternetinnëkëtëprojektubëemundurpërmeslinjavetelefonike,porkjolidhjefunksionoivetëmdisamuaj.

Sipastënjëjtitburim,shërbimiiinternetitnëvendpërherëtëparëështë ofruar nga Programi i Zhvillimit i Kombeve të Bashkuara(UnitedNationsDevelopmentProgramme–UNDP)nëvitin1996.Njëvitmëvonëshërbimiiinternetituofruafalaspërorganizatateshoqërisëcivile,mediatdhepëruniversitetinedhengafondacioniSoros.

KompaniaeparëprivateqëofroimepagesëshërbimineinternetitishteICC(IntellectualCommunicatonsCentre)dheshërbimiisajnisinëvitin1998.3FillpassajhynënëtregedhetreISP(InternetServiceProvider–ISP)tëtjera,përkatësishtADA-Net,AbissNetdheABCom.DuhettheksuarsedyngakatërISP-tëeparauthemeluanngakompaniqëkishinnë zotërimin e tyre edhemedia, siç ështërasti iAbissnet, pronari i së cilës ishte gjithashtu edhe pronar igazetësShekulli,aporastiiADA-NetqëkishtenëpronësinëevetgrupinmediatikKlan.Kjotregonseaktorëtqëveproninnëfushënemediasishinndërtëparëtqëtreguaninterespërtëhyrënëterrenindhenëtreguneinternetit.4

Në zhvillimin e internetit patën një rol edhe disa nisma insti-tucionale dhe ligjore në këtë periudhë. Kështu në vitin 1998 umiratua në Kuvend ligji “Për telekomunikacionet në Republikëne Shqipërisë”. Në të njëjtin vit u themelua Enti Rregullator iTelekomunikacioneve (ERT),qëkrijoinjëbazë institucionalepërzhvillimetnëkëtëfushëdheiparapriuprivatizimevestrategjikesi

2. RaportiipërfaqësuesitshqiptartëERTnëkonferencëneITU(InternationalTelecommunicationUnion)nëMoskënëvitin2003.Linku:http://www.itu.int/ITU-D/__e-strategy/internet/Seminars/Moscow/Aksesuarmëdatë01.08.20153. Poaty4. Zhvillimi i internetit dhe i mediave sociale në Shqipëri,ISHM,2015


7

dhedhëniessëlicencavetërejapërinternetin,telefoninëfiksedheatëcelulare.5

Përhapjashumëekufizuareinternetitnëfazëneparëlidhetedhemepërhapjenekufizuartëvetëteknologjisësëinformacionitdhetëkomunikimitnëvend.Nëvitin2000Shqipëriakishtemesatarisht1kompjuternë1800banorë6,ndërkohëkurnëtënjëtinvitmesatarjae15vendeveanëtaretëBEishte286kompjuteranë1000banorë.7

Publikuigjerë,biznesidheinstitucionetnisëntëkenëaksesdisimëtëmadhnëinternetvetëmpasvitit2000,kurkrahasISP-veprivate,internetinisi tëofrohet edhengaoperatori shtetërorAlbTelekom.Nëkëtëkohëhapenedhedisanjësiprivate shërbimi tëquajtuara“InternetKafe”qëofroninmepagesëpërorëshërbimineinternetit.Por gjithsesi aksesi i familjeve shqiptare në internet vazhdon tëmbetetnënjëshkallëtëulëtderinëvitin2007.Lidhjabroadbandfiks, e cila në vendet perëndimore kishte nisur të aplikohej qyshnëvitin2001,dukesjellëedhekalimineWebitnë fazënevet tëdytëWeb2.0,nëShqipërikishtepërhapjeshumëtëngadaltëdhetëkufizuar.Numri iabonentëvemeaksesnëinternetpërmeslidhjesbroadbandfiksnëvitin2007ishtevetëm1800.8

Pikë kthese për përhapjen e internetit në vend ishte privatizimi ioperatorit tëvetëmshtetëror të telekomunikacioneveAlbTelekomnë vitin 2007, që solli shumëfishim të investimeve, liberalizim5. Tartari,Alban,Interneti në Shqipëri dhe përdorimi nga media –histori dhe aktualitet,StudimeAlbanologjike,Botimi5“Historiaemediasdhemediatizimiihistorisë”,Tiranë20126. RaportiipërfaqësuesitshqiptartëERTnëkonferencëneITU(InternationalTelecommunicationUnion)nëMoskënëvitin2003.Linku:http://www.itu.int/ITU-D/__e-strategy/internet/Seminars/Moscow/Aksesuarmëdatë01.08.20157. Deiss,Richard,Rapid growth of Internet and mobile phone usage in Candidate Countries in 2000,Gjendetnëlinkun:http://www.uni-mannheim.de/edz/pdf/statinf/01/KS-NP-01-037-EN-I-EN.pdfAksesuarnëdatën18.17.20158. AKEP,RaportiVjetor,2014


8

të tregut, ulje të çmimeve të shërbimit dhe një vizion tjetër përzhvillimineinternetitdhetëindustrisësëtelekomunikacionevenëpërgjithësi.Derinë fund tëvitit2012,kompaniado të investonterreth150milionëEurodhevazhdontëinvestojëpërzëvendësimin,apo zgjerimin e rrjetit, për shtimin e kapaciteteve në të gjithëterritorinevendit,përpërgatitjeneinfrastrukturës,përshërbimetmëtëfundittëteknologjisë,sidhepërpërmirësimineinfrastrukturëssëshërbimitetj.RrjetiBackboneiFibrësOptiketëAlbtelecomkashtrirjedhembulimterritorialnë tëgjithaqytetet eShqipërisë....RrjetiifibraveoptiketëALBtelecomarrinnëmbi3000kmnëtëgjithëterritorinevendit,ngaicili600kmështërrjetndërkombëtarqëlidhetmevendetfqinje.Nëvitin2007,kuruprivatizuakompania,kishtevetëm500kmfibraoptike.9

Investimetmë tëmëdha në vitet e fundit janë bërë në drejtim tërritjessëaksesit të internetitpërmeslidhjesbroadbandfikssidhelidhjesbroadbandpërmestelefonisëcelulare.Numriipajtimtarëvetëlidhjesbroadbandfikskaardhurgjithnjënërritjegjatëvitevetëfundit.Grafikaemëposhtmeeilustronkëtëtrend:

Numri i pajtimtarëve me lidhje broadband fiks

Burimi: AKEP: Raporti vjetor i veprimtarisë për vitin 2014

9.http://www.albtelecom.al/al/treguesit/87-rreth-albtelecom/historiku/134-historiku


9

Nëvitin2014,krahasuarmevitin2013ështëshënuarnjërritjeprej13.3%.NdërkohëtëdhënatmëtëfundittëpublikuarangaAKEP(Autoriteti iKomunikimeveElektronikedhePostare),në raportinevet tëkorrikut2015,flasinpërnjëvijimësi të rritjesedhegjatëgjashtëmujorittëparëtëvitit2015.Kështu,sipaskëtijraportinumrii pajtimtareveme akses broadband fiks deri në fund të qershorit2015arritinë227,905nga206,896qëishtenëfundtëvitit2014.10

Nëtabelënemëposhtmeparaqitentëdhënamëtëdetajuara,tëndarasipasoperatorëvekryesorëtëinternetitnëvend:

Numri i pajtimtarëve me broadband fiks sipas operatorëve


Siçshihet,AlbTelekommbetetoperatorimëifuqishëmishërbimitbroadbandfiksnëvend,porpozitatëfortanëtregkanëedheAbcom,Abissnet dheASC. Megjithëse numri i ofruesve të shërbimit tëaksesitnë Internetështë imadh (rreth80operatorëaktivë),katëroperatorëtmë tëmëdhenj zotërojnë 87% të këtij tregu.Të gjithë

10. AKEP,Treguesit statistikorë të tregut të komunikimeve elektronike - 3 Mujori II 2015, Link:http://www.akep.al/images/stories/AKEP/statistika/2015/raporti-QII-2015-300715.pdfAksesuardatë05.08.2015


10

operatorëtkryesorëkanëshënuarrritjenganjërivitnëtjetrin,dukereflektuaredheprirjenepajtimtarëvepërnjëqasjemëtëmadhendajkëtijshërbimi.

Një ndihmesë të madhe për rritjen e shkallës së penetrimit tëinternetit në vend ka dhënë edhe përhapja e telefonisë celulare.Shqipëria renditet ndër vendetme penetrim të lartë të telefonisëcelulare në radhët e popullsisë. Edhe pse gjatë vitit 2014 patinjë rënie krahasuarme 2013 lidhurme numrin e përdoruesve tëtelefonisë celulare, sërish ky numër mbetet i lartë në raport menumrinepopullsisë.Kështu,nënjëpopullsiprej rreth3milionë,gjatëvitit2014Shqipëriakishtenjënumërprej4883843përdoruessipaskartaveSIM,ngatëcilët3370970ishinpërdoruesaktivë.Njëpanoramëmëedetajuarlidhurmenumrinepërdoruesveaktivëtëtelefonisëcelulareparaqitetnëtabelënemëposhtme,kutëdhënatjanëtëndaraedhesipaskatëroperatorëve:

Numri i përdoruesve aktivë të telefonisë celulare



11

Pasvitit2010,kompanitëetelefonisëcelularenisëntëofrojnëedhelidhjen broadband të internetit përmes telefonisë celulare, e ciladuhetthënësekandikuarnënjëmasëshumëtëmadhenëhopinemenjëhershëmtërritjessënumrittëshqiptarëvemeaksesnëinternet.Njërapastjetrës,AMC,VodafonedheEagle-dhemëpasedhePlus-ofruan teknologjinë3Gpërshumicëneabonentëve tëvet,dukekaluarnëfillimtëvitit2015nëshërbimin4G.Grafikuimëposhtëmparaqet kurbën e rritjes përsa i takon numrit të përdoruesve melidhjebroadband3Gpërmestelefonisëcelulare:

Numri i pajtimtarëve me akses 3G broadband


Siçshihetngatabela,numriipërdoruesvetëinternetit3Gpërmescelularëve, shënoi një rritje mbresëlënëse brenda tre vjetëve.Kështukynumër,nga283249qëishtenëvitin2011arritinë1431098nëvitin2015,dukeshënuarnjërritjeprejmëshumësepesëfishose500%.

EdhengatëdhënateITU(InternationTelecommunicationUnion),Shqipëriarezultontëjetënjëngavendetmerritjenmëtëmadhetëpenetrimit të internetitgjatëviteve të fundit. Kjokasjellëqënë


12

fillim të vitit 2014 aksesi në internet në vend të arrinte në 60.10%tëpopullsisë.11Këtotëdhënakonfirmohenedhenganjëburimtjetër, siç ështëBankaBotërore.12 Sipas këtyre burimeve numri ipërdoruesvetëinternetitnëkëtëperiudhënëShqipëriarrintenë1815145nga3020209banorëqëkishtevendinëtotal.Mesatarjaglobalebotëroreeaksesitnëinternetnëkëtëperiudhëllogaritejnë42.3%tëpopullsisësëbotës,kursemesatarjaeEuropësarrintenë70.5%.

Përnga frekuencaepërdorimit, interneti ështëkanali idytëmë ipërdorurpastelevizionitpëraudiencënshqiptare.SipasnjëanketimitëkryerngaFondacioniShoqëriaeHapurpërShqipërinë,nëvitin2014rreth42përqindepërdoruesveepërdornininternetinçdoditëose pothuajse çdo ditë.Mesatarja e BE për këtë tregues në këtëperiudhë ishte 57%.13 Sipas të njëjtit burim, audienca shqiptarekonsumonte mesatarisht rreth 29.8 orë në muaj në internetin eaksesuarpërmeskompjuterave,praafërsisht1orënëditë.

Përsaitakonparametravetëshërbimittëinternetit,siçjanëshpejtësiaengarkimit(upload)dheeshkarkimit(download),atokanëndjekurmë me ngadalësi ritmin e penetrimit të internetit. Kështu, sipasOoklaNetindexshpejtësiaeshkarkimitpërinternetinbroadbandnëdatën25tetor2014ishte8.0Mbpskurseshpejtësiaengarkimitishte 4.7Mbps. Ndërsa shpejtësia e shkarkimit për internetin nëpajisjet celulare në këtë datë ishte 4.7 Mbps kurse shpejtësia engarkimitishte1.5.

Nërangglobal,shpejtësiaeshkarkimitpërinternetinbroadbandnë

11. http://www.internetworldstats.com/stats4.htm,aksesuarmëdatë06.02.201512. http://data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.P2, aksesuar më datë06.02.201513. Open Society Foundation - Albania, Final report: National survey on perceptions & expectations towards a potential EU membership of Albania, Sept.2014,Tirana


13

tënjëjtëndatë ishte21.2Mbpskurseshpejtësiaengarkimit ishte9.7Mbps.Ndërsashpejtësiaeshkarkimitpërinternetinnëpajisjetcelularenëkëtëdatëishte10.4Mbpskurseshpejtësiaengarkimitishte4.2.Sishihet,përsaitakonparametravetëshpejtësisë,ritmeterritjesjanëendetëngadalta,dukekrijuarnjëdiferencëtëdukshmemevendetperëndimorenëkëtëdrejtim.

Përveçkëtyre aspekteve teknologjike, njëndihmënëpërhapjen einternetitkanëdhënëedhedisapolitikastimulueseshtetëroredheqeveritare.Këtopolitikanisëntëkenënjërolnëkëtëdrejtimsidomospas vitit 2003, kohë në të cilë umiratua StrategjiaKombëtare eTeknologjive të Informacionit dheKomunikimit.Ndikiminmë tëmadhepatiStrategjiaNdërsektorialepërShoqërinëeInformacionit2008-2013,ecilapërmesprogramevedheprojektevetëndryshme,siGov-net1,Gov-net2,E-government,E-schools,etj,sollilidhjennë rrjet tëmjaft institucioneve shtetërore si dhe aplikimin e disashërbimevepublikeonlinedhendihmoipërnjëpërhapjetëinternetitedhenëinstitucionetarsimoretëvendit.

Mjaft aktivitete si regjistrimi i bizneseve, dhënia e licencave,deklarimiitaksave,kompjuterizimiiregjistritthemeltartëpopullsisëdhe i sistemit të adresave nisën të kryhen online. Në kuadër tëprojekti E-schools i ndërmarrë në bashkëpunim me PNUD dheMES,nëjanar2009ngaMinistriaeArsimitublenë2000laptopëpërlaboratorëtkompjuterikëtëshkollavemesyniminqëtëarrihejnëraportin1kompjuterpër25nxënës,nga1në45qëishtenëkëtëkohë.Pasvitit2003,njohuritëmbiteknologjinëeinformacionitdhetëkomunikimitupërfshinëedhenëprogrametmësimoretëshkollës,nëtëgjithaniveletesaj.


14

2. Mediat masive dhe media online në Shqipëri

Peizazhimediatikshqiptarështëipasurdheilarmishëm.Pasrëniessëkomunizmitdhevendosjes së sistemitpluralistdemokratik,nëvenduhapënnjënumërimadhgazetash,kanaleshtelevizivedheradioshprivate.AktualishtvetëmRadio-TelevizioniPublik(RTSH)dheAgjensiaTelegrafike eLajmeve (ATSH) janëmedia publike,kursegjithëmediatetjerajanënëpronësiprivate.

Tëparatmedia të liradhepluralistenëvendu themeluannëvitin1991,menjëherëpasrëniessëkomunizmit.Atoishinkryesishtgazetaqëipërkisninpartivetërejapolitiketësapokrijuara.Mëpasdotëhapeshinnjerapastjetrësedhemediatëtjeraprivatetëpavarura.

Aktualishtnumriigazetavedheirevistaveqëbotohennëtëgjithëvendinllogaritettëjetëmbidyqind14.Njëlistëmetitujteshtypitnëgjuhënshqipe(gjithsej209)gjendetebotuarnëWikipedia.15PornëkëtëlistënukjanëvetëmgazetatdherevistatebotuaranëShqipëri,poredhetëtjeratëbotuarajashtëkufijvetëShqipërisë.Gjithashtumungojnëaty-këtuedhedisatitujqëaktualishtjanënëtreg.

NëShqipëribotohen26gazetakombëtare,njënumërkyshumëilartënëraportmënumrinepopullsisë.Nukkatëdhënatëcertifikuaradhe zyrtare lidhur me tirazhin dhe shitjet e gazetave. Redaksitëe gazetave nuk kanë ndonjë detyrim që të publikojnë numrin ekopjeve të shituradhenukekzistonndonjëautoritet zyrtar që tëmerretmeverifikiminekëtyretëdhënave.16Sipasnjëburimi,gazetamëeshiturnëvendnukikalon20mijëkopjetnëditë,ndërkohëqë

14. Godole,Jonila,Gazetaria shqiptare në tranzicion,Papirus,201415. http://sq.wikipedia.org/wiki/Lista_e_gazetave_shqip16. Londo,Ilda,Albania in:Petkovic,B.(Ed.),Mediaintegritymaters.Ljubljana:PeaceInstitute,2014


15

shumicaegazetaveshesinnën1000kopjenëditë.17

Përsaitakonmediavetelevizive,nëfundtëvitit2014nëShqipërioperonin2televizionekombëtare,2televizionesatelitore,1kanaltelevizivihuaj(TV5MONDE)dhe66kanaletelevizivelokalenëtransmetimanalogsidhe83kanaletelevizivekabllore.18Gjithashtunë Shqipëri operon edhe një kanal televiziv publik kombëtar(TVSH)icilikatredegënëtreqytetetëvendit.Aktualishtmediatetransmetuarajanënëprocesinekalimitngatransmetimianalognëtransmetimindixhital,njëprocesiciliështëvonuarpërtejafatittëpërcaktuarqëishteqershoriivitit2015.Pavarësishtngakjo,prejdisaviteshnëvendjanëhapurtreplatformadixhitalekomerciale:Digitalb,TringdheSupersport

Në Shqipëri operojnë gjithashtu edhe 2 stacione kombëtarekomercialetëradios,1stacionkombëtarpubliksidhe71stacionelokaletëradiosnëvalënFM.

Sipas anketimit të kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur përShqipërinë, televizioni mbetet kanali më i përdorur i informimitpër audiencën shqiptare.Kështu 89 përqind e shqiptarëve shohintelevizionçdoditëosepothuajseçdoditë,njëshifërkjoqëerenditShqipërinëtëgjashtënnëEuropëpërkëtëtregues.19

PashyrjessëinternetitnëShqipëri,shumicaemediavetradicionaletreguaninteresdhenisënpërpjekjetqëtëkrijojnëhapësirënetyreonline.Mediatmasive shqiptare nisën të zbulojnë internetin,mebenefitetdherisqeteveta,dikunëmesineviteve1990-të.Qasjaepublikutnëinternetdheqasjaemass-mediavekanëecurparalelisht

17. Godole,Jonila,Gazetaria shqiptare në tranzicion,Papirus,201418. Burimi:AMA(AudiovisualMedia Authority),www.ama.gov.al19. Open Society Foundation - Albania, Final report: National survey on perceptions & expectations towards a potential EU membership of Albania, Sept.2014,Tirana


16

nëkëtëkohë,edhepsenëfaktmediakaqenëdisimëeavancuarnëkrahasimmepublikunegjerë.

ATSH(AgjenciaTelegrafikeShqiptare)ishtemediaeparëqëarrititëhyjëonlinenëkëtëperiudhë.FalënjëbashkëpunimimeTelPressnëItalidheHR-NetnëGreqi,nëvitin1996ATSHofroipërherëtëparëndërkombëtarishtlajmeonlinepërShqipërinë.20

Pakkohëmëpasnëinternetgjetistrehëedheshtypi.Tëparatqëkrijuan websajtet e tyre online ishin gazetat Shekulli, Korrieri, Koha Jonë, Gazeta Shqiptare dherevista Klan,tëgjithanëharkunkohorngajanariderinëdhjetor1999.Nëshkurttëvitit2000CarloBollino,drejtoriiGazeta Shqiptare,membështetjenefondacionitSoros, krijoi portalin e parë shqiptar të lajmit onlineme emrinBalkanWeb.Eveçantaekëtijwebsajti ishteseaiukonceptuasinjëagjensionline,qënukkishtelidhjetëdrejtpërdrejtëmendonjëmedia tradicionaledheqëdo tëkishteshumëshpejt redaksinëevetsidheshkrimetapomaterialetevetaorigjinale,krahasatyreqëmundtëmerreshinngamediatetjeratëkompanisëmëmë.21

Ngakanalet televizive, tëparatqëkrijuanwebsajtete tyre ishinTop Channel dhe Vizion Plus,tëdyjanëvitin2001.Ndërsaradiotdotëhyninonlinedisavjetmëvonëdhewebsajtetetyreendenukkanëarriturtëkenëklikimetëkonsiderueshme.Ngatëparatradioqë krijuan websajtin e tyre ishin Top Albania Radio, Club FM Radio, Radio Plus 2, dhe Radio Tirana. “Nxitje për gjallërimineshërbimeveonlinetëradioveshqiptare,thotëstudiuesiiArbenMuka, kanë qenë redaksitë e radiove të huajame programe nëgjuhënshqipe,siBBC, DW, Zëri i Amerikës,etj.,tëcilatekishin

20. Tartari,Alban,Interneti në Shqipëri dhe përdorimi nga media –histori dhe aktualitet,StudimeAlbanologjike,Botimi5“Historiaemediasdhemediatizimiihistorisë”,201221. Gazetaria online në Shqipëri,ISHM,2014


17

tëpasurdhetëpërditësuarinformacioninnëwebsajt”22

Tabela emëposhtmeparaqet disangamediat e para shqiptareqëhynëonlinedhekohënekrijimitpërsecilënprejtyre:

Disa nga mediat e para shqiptare online dhe koha e krijimit të tyre

Media online Data, koha e hapjes Pronësiashekulli.com.al 1999 KoçoKokëdhimakohajone.com nëntor1999 NikollëLesikorrieri.com 1999 N/Abalkanweb.com shkurt2000 FOCUSGROUPtop-channel.tv dhjetor2001 TOPMEDIAGROUPvizionplus.al 2001 VizionPluspanorama.com.al 2002 PANORAMAGROUPalbeu.com 4korrik2003 IdaverSherifi

Burimi: Intervistat-pyetësorë me drejtuesit apo përfaqësuesit e mediave shqiptare online, organizuar nga ISHM, 2014

Krahaskompanivetëmediavetradicionaledotëkrijoninwebsajtetetyretëlajmitedheindividëtëndryshëmqënukkishinlidhjemendonjëmediatradicionale,osegazetarëapoanalistëqëdëshironintë shfrytëzonin kapacitetet e internetit për të krijuar media tëreja online.Kygrupmediashonlineqë lindënmirëfilli nëweb,përbëjnëaktualishtnjëpjesëtërëndësishmetëspektrittëmediaveshqiptareonline.Numriikëtyremediaveështërritursidomosnëdy-trevitetefundit.Krahastitujvetënjohurtëkësajkategoriesialbeu.com,noa.al,lajmifundit.al,gazetastart.com,etj.,sëfundmipofitojnëpopullaritetedheportaletërejatëlajmitonline,silapsi.

22. Muka,Arben,Dinamika e transmetimeve radiofonike në Shqipëri, ISHM,2013


18

al,droni.al,newsbomb.al,etj.

Aktualishtkorpusi i “purely online media”pokonturohetedhesinjëngakorpusetmëdinamiketëhapësirësshqiptareonline,iciliposjellrisidhezhvillimegjithnjëemëtëshpeshta.Nësewebsajtetemediavetradicionale,eplotësuanciklinehyrjessëtyreonlinedhenukpritetmëndonjëemëririprejtyre,mediatelinduravetëmnëweb,poshtohenngaditanëditëdhepokonfigurohensiaktorëtëfuqishëmtëinformimitonline,dukekonkurruarnëshumëpikëpamjeedhewebsajtetemediavetradicionale.

Mediat online në Shqipëri po shfaqen edhe si një hapësirë e repunësimi për burimet njerëzore të fushës së gazetarisë. SipasstudiuesesJonilaGodolenëvitin2012nëShqipëri,nëmediatonlinellogaritejtëpunonin7.5%enumrittëpërgjithshëmtëgazetarëve.23 Dyvjetmëvonë,njëcikëlintervistashmedrejtuestëmediaveonlinenëShqipëri,iorganizuarngaInstitutiShqiptariMediaszbulonsenumriigazetarëvemekohëtëplotëapotëpjesshmetëpunësuarnëmediatonlinenëvitin2014shkonterreth180vetë24.DukeubazuarnënjëtëdhënëtëUnionittëgazetarëvetëShqipërisë,qëdeklaronsenumriipërgjithshëmigazetarëvenëShqipëriështërreth150025,atëhererezultonsenëvitin2014nëmediatshqiptareonlinepunoninmekohëtëplotëapotëpjesshmerreth12%enumrittëpërgjithshëmtëgazetarëve.

Ngapikëpamjaemodelitekonomik,mediatonlinenëShqipëriendenukpopërvijojnënjëmodeltëqartëdhetëmëvetësishëm.Burimikryesoritëardhuravetëtyrembetetpoaiimediavetradicionale:reklamat.Ndërkohë,nëredaksitëekonverguaraaktivitetiekonomikimediaveonlineështëipandarëngaaktivitetiekonomikimediave

23. Godole,Jonila,Gazetaria shqiptare në tranzicion, Tiranë,Papirus,201424. Gazetaria online në Shqipëri,ISHM,201425. Cituarnë:Godole,Jonila,Gazetaria shqiptare në tranzicion, Tiranë,Papirus,2014


19

tradicionaleqëjanënëpronësitësënjëjtëskompanimediatike.Tëardhuratmodestekanëbërëqëedhestafiigazetarëvedheiburimevenjerëzorenëpërgjithësi të jetëendeivogël.Sishembullmundtëpërmendetrastiibalkanweb.com,ecilaedhepseështëngamediatonlinemë të klikuara nëShqipëri, ka të punësuar në stafin e vetvetëm5gazetarë26.Porgjithsesinëkuadrinekonvergimit,portalibotonedhematerialetëprodhuarangastafiimediavetëtjeratësënjëjtës kompani.Kështu shumica e videove në këtëwebsajt janëvideotëkanalittelevizivNews24.

Përpos këtyre prirjeve të përgjithshme, në dy-tre vitet e fundit janëshënuaredhedisazhvillimetëveçantaqëkanëpaturnjëndikimjotëvogëlnëekosisteminemediasonlinetëzhvilluarnëShqipëri.

Së pari,vihetrenjëprirje dhe inisiativë e një pjese të emrave të njohur të medias dhe të gazetarisë, për të krijuar hapësirën apo median e tyre online.Faktiqëkostojaekrijimittënjëportaliapoblogunëwebështëfareevogël,kaluajturnjërolnëkëtëprirje.Dihetsepërtëthemeluarnjëkanalteleviziv,njëradioaponjëgazetëduhetnjëkapitalfinanciarikonsiderueshëm,qëmundtëkapëedheshifranëmilionadollarë.Kursepërtëthemeluarnjëwebsajtduhetvetëmregjistrimi i emrit (domainname) dhe strehimi iwebsajtit në njëserver(shërbimihosting)tëcilatkushtojnëmëpakse100dollarë.ArmandShkullaku,gazetar,analistdhedrejtuesinjohurimediavetradicionale,porsëfundmiedhebashkëthemeluesinjëprejmediavemëtërejaonlinelapsi.al,thotë:“Mendojqësotështënjëmundësishumëemadheqëmeshumëmëpakshpenzimefinanciaretëhyshnënjëgarëtëbarabartëmetëgjithë,jovetëmnëShqipëri,pokudonëbotë.Pra,ështënjëlloj:sinekëtunëTiranëashtuedhedikushtjetërnëFrankfurt,nëParis,nëRomë,nëMilanoapoNewYork,katënjëjtënmundësi.Prafinanciarisht,ngapikëpamjaendërtimittë

26. Gazetaria online në Shqipëri,ISHM,2014


20

infrastrukturësështëpothuajseebarabartëpërtëgjithë.”27

Porduketsenjëfaktor i rëndësishëmnëprirjeneprofesionistëvetëgazetarisëpërtëkrijuarmediatetyreonlineështëedheinisiativapërtëkrijuarnjëmediatëlirëngapolitikateditorialeekzistuesetëmediavetradicionale.Këtopolitikaeditorialekanëshërbyershpeshsi një lloj mekanizmi censure për gazetarët ose kanë prodhuarautocensurë në radhët e profesionistëve të lajmit.Kurse internetiiujepmundësinëqëtëçlirohenngakëta“vargonj”dhetëushtrojnëmëmeintegritetdetyrënetyrendajpublikut.Shkullakutheksonsemediaonline“ështënjëmediaqëmundtabëjnëedheatagazetarëqë deri djemund tëmos kenë pasurmundësinë dhe hapësirën enevojshmepërt’ushprehurlirshëm,përtëthënëmendimetetyre,për shkak tëpolitikaveeditoriale”.Një çlirim i tillëngapolitikateditorialekasjellëedhelindjenemediaveonlineqëjanëdalluarpëropozitarizëmtëfortëndajpolitikaveqeverisëse,siTemaonlineapoopozita.com.

Nëmesinegazetarëveapoanalistëvetënjohurqëkanëeksploruardhe po përdorin tashmë hapësirën online për të komunikuardrejtpërdrejt me publikun përfshihen emra të njohur si MustafaNano, Ardian Vehbiu, Fatos Lubonja, Armand Shkullaku, AndiBushati,MeroBaze,MentorKikia,SamiNeza,AnilaBasha,etj.

Së dyti,gjatëvitevetëfunditkanjëprirje për të stabilizuar gjini relativisht të pazhvilluara të medias shqiptare online, siç ështëpërshembull,revistaonline,blogu,etj.,BlogjetmëtënjohuradhemëtëfrekuentuaranëShqipërijanëkrijuarngagazetarëapoanalistëtënjohur,tëcilëtpoepërdorinmedianonlineedhesinjëpikëtakimmefansatapomepjesëntjetërtëaudiencës.

27. IntervistëmeArmandShkullakunë“Takimiipasdites”nëTVKlan,datë28janar2014.Linku:https://www.youtube.com/watch?v=YvSPPVVnmqc,aksesuarmë16shkurt2015.


21

Krahasblogjeve,sëfundmikanënjohurnjërritjeedherevistatonline.Kështu,anabel.alecilaështërevistaonline(webzine)mëevizituarnëShqipëri,përfaqësonnjërastsuksesidheinovacionipërsaitakonkësajgjinienëweb.E lançuarnëvitin2010, revistakanjëqasjedhestrukturëorigjinale.Përmbajtjaepublikuarështëelarmishmedhe i drejtohet kryesisht publikut femër, pornëwebzineka edheshumëmaterialeqëiinteresojnëpublikuttëgjerë.Ndërtematikat,mbizotërojnë soft news, moda, lifestyle, argëtimi, informacionirozë, etj.Një titull tjetërmes revistave online që ka njohur rritjeështëedheliving.al,ithemeluarnëgusht2012ngakompaniaTringCommunications. Informacioni i publikuar lidhetme jetesën dhemjedisetetëjetuarit,dukeebërëkëtërevistëtëjetëevetmjamekëtëprofil.Kjowebzine,përveçmaterialevetërevistëssëprintuar,botonedhelajmetmëtëspikaturatëditësnëfushënevet.

Së treti, vihet re edhe një prirje për të krijuar media online të profilizuara duke iu larguar natyrës gjeneraliste të shumicës sëmediaveaktualeonline.Njërasttëtillëpërbënbota.al qëpërfaqësonnjë nga aplikimet më të reja të lajmit online të profilizuar. Ithemeluar në vitin 2013 websajti boton kryesisht informacioneqëkanëtëbëjnëmezhvillimendërkombëtare,dukekontribuarnëmbushjeneboshllëkutqëkasothapësirashqiptareonlinepërlajminndërkombëtar.Siçthuhetedhenëprezantiminebotuesittëvet,bota.alështënjëplatformëjofitimprurëseonline,eangazhuarpërbotiminnëgjuhënshqipetëartikujve,reportazheve,komenteve,analizavetë autorëve botërore, në lidhjeme ngjarjet e kohës sonë, duke upërqendruarveçanërishttekdiplomaciadheekonomia.Njëpjesëtëmadhetëhapësirëssëbota.alezënëartikujtmekarakterhistorik,përngjarjedhepersonazheqëkanëpaturndikimtëpadiskutueshëmnëhistorinëebotës.28

Edhelajmepolitike.com ështënjëpërpjekjetjetërpërtëkrijuarnjë

28. http://www.bota.al/kush-jemi/


22

media online të profilizuar. Siç dallohet që në emërtim,websajtimerret vetëm me lajmin politik. I përket kategorisë së “purelyonlinemedia”dheështëthemeluarnështator2012ngaShoqataeGazetarëvedheStudiuesvetëPolitikës,dukefunksionuarsiaktivitetikësajOJF-je.Redaksiaka6tëpunësuarsistafgazetareskdhe1webmaster.29

Së katërti,dukeunisurngafaktisemediatonlinegjenerojnëshumëpaktëardhuradheekanëtëvështirëmbijetesënetyre,gjatëvitevetë fundit është eksperimentuar edhe krijimi i mediave online si veprimtari jo-fitimprurëse nëkuadrineOJF-vetëndryshme.MediatëtillambahenngadonacionetësiguruarapërmesaplikimevetëOJF-sëmëmë.Ngamediatonlinemëtënjohuraqëfunksionojnësipaskësaj skemefinancimi,mund tëpërmendimblogun respublika.al,portalingazetaidea.com,etj.Sajetëgjatëngapikëpamjaekonomikemund të jetëkymodel?Eardhmjado tavërtetojëkëtëdilemë tërëndësishmelidhurmefunksioniminetyre.

29. Të dhënat janëmarrë nga intervistat-pyetësor të organizuara nga autori ikëtyreradhëve,membështetjeneInstitutitShqiptartëMedias


23

3. Mediat sociale në Shqipëri

KaliminëinternetinbroadbanddhenëWeb2.0shënoinjëzhvillimtë madh të mediave sociale dhe të përmbajtjes së gjeneruar ngapërdoruesitedhenëShqipëri.Shkallaepenetrimittëmediavesocialenëvendështërriturshumësidomosgjatëpesëvitevetëfunditdukearriturnë45përqindtëpopullsisënëshkurttëvitit2014.KjoshifërështëmëelartësemesatarjaeEuropësecilanëkëtëkohëarrintenë40%.Numriipërdoruesvetëmediavesocialenëkëtëperiudhëllogaritej rreth 1 400 000 vetë.Kështu nga një prej vendevemeshkallënmëtëulëttëpenetrimittëmediavesociale,Shqipëriaarrintërenditete18-tanëEuropënëvitin2014duke lënëpasnëkëtëaspektedhevendetëzhvilluarasiZvicra,Franca,Italia,Spanja,etj.Njëpjesëemadheepërdoruesve,rreth980000(oserreth33%epopullsisë)iarrijnëmediatsocialepërmestelefonisëcelulare.30

Mesmediavesociale,atoqëkanënjohurzhvilliminmëtëmadhdheqëkanëluajturnjëroltërëndësishëmedhepërmediatprofesionistenë Shqipëri janë rrjetet sociale, platformat e shkëmbimit tëpërmbajtjesdheblogosfera.

Sipas anketimit të kryer nga Fondacioni Shoqëria e hapur përShqipërinë,kohaeshpenzuarnëinternetngapërdoresiteshpeshtëtëinternetitndahetnëkëtëmënyrë:kohamëemadheshpenzohetnë Facebook (49 %), duke vijuar më tej me YouTube (23 %).Sipas anketimit rezulton se nëShqipëri kanë gjetur një përdorimtë konsiderueshëm edhe tre platformat e reja të komunikimitndërpersonal dhe të shkëmbimit të përmbajtjes:Whatsapp që zë11%tëkohëssëshpenzuarnëinternet,Viber(8%)dheInstagram(6%).Kohapërleximinegazetaveonlinezëvetëm6%,kursekoha

30. Burimi: http://wearesocial.sg/. Gjendet edhe në linkun: http://www.slideshare.net/wearesocialsg/social-digital-mobile-in-europe


24

përleximineblogjevezë4përqind.

Mëposhtënedotënjihemimënëdetajemenivelinezhvillimitdhegjendjenaktualetëgrupevemëtërëndësishmetëmediavesociale.

3.1. Rrjetet sociale

Rrjetet e para sociale online në botë, si Classmate, SixDegrees,LiveJournal,etj.ukrijuannëgjysmënedytëtëviteve1990.Porshpërthimiivërtetëirrjetevesocialeushënuapasvitit2001,kurnëBritaniueksperimentuamesuksespërherëtëparëlidhjabroadbandnëinternet,ecilaofrontenjënivelshumëmëtëlartëinteraktivitetidhenjë shpejtësidhjetëraherëmë tëmadhe të transmetimit të tëdhënavenërrjet.Ngaviti2002derinë2004dotëlindninnjëripastjetritshumërrjeteglobalesociale,mestëcilavefituanpopullaritetrrjetetëtillasiFriendster,Hi5,MySpace,etj.PorpërhapjaekufizuareinternetitnëShqipëriderinëvitin2007dheshpejtësiaetijeulëtnëkëtëkohë,bëriqëkjogjeneratëeparëerrjetevesocialetëmosnjihejnëmasëdhetëkalontepandonjëgjurmë.

Kontaktet masive me rrjetet sociale në Shqipëri nisën pas vitit2007 dhe ato kishin një intensitet të tillë që bënë tëmundur njëpopullarizimtepërtëshpejtëtëdyprejrrjetevemëtëmëdhanëbotënëkëtëkohë,përkatësishtFacebookdheTwitter.

Facebook ka pjesën e luanit në tregun dhe hapësirën e rrjetevesocialenëShqipëri.StatistikatflasinpërnjënumërpërdoruesishqëështëdisaherëmëimadhsesanumriipërdoruesvetërrjetittëdytëmëpopullornëvendTwitter.

Shkallaepenetrimit tëFacebooknë janar tëvitit2015arrintenërreth45%tëpopullsisë.NumriepërdoruesvetëFacebook,arrintenërreth1340000.Ngakëta, rreth860000ishinmeshkuj,kurse


25

rreth480000femra.31

Përqindja e përdoruesve meshkuj dhe femra në Facebook

Burimi: Facebook.com

Numrimëimadhipërdoruesve,rreth980000janëtëmoshës18–34vjeç.Kjogrupmoshëzërreth73%tënumrittëpërgjithshëmtëpërdoruesvetëFacebooknëShqipëri.Njëzhbalancimitillëmoshor,fletedhepërnjëshkallëtëlartëtë“digitaldivide”mesgrupmoshavetërejadheatyremëtëvjetra.32

Në Shqipëri Facebook përdoret gjerësisht si nga përdoruesitindividualë edhe nga aktorët e politikës, artistët, mediat, biznesiprivat,etj.MesfaqevetëFacebookqëkanëmëshumëfansarenditenfaqe të artistëve, politikanëve, mediave, faqe të argëtimit dhe tëmodëssidhedisafaqetëkompanivetëtregtimittëkompjuterave.Kështu,sipassocialbakers.com,faqjamemëshumëfansanë7gusht2015(1662747 fansa) ishtefaqjaenjëkompaniekompjuterashe

31. Burimi: Facebook.com32. Zhvillimi i internetit dhe i mediave sociale në Shqipëri,ISHM,2015


26

ndjekurngaajoeartistitErmalMamaqi(1650827fansa).

Nëkategorinë“Media”,Socialbakersnëdatën7gusht2015paraqettëdhënatqëshihennëgrafikënemëposhtme33:

Renditja e mediave sipas numrit të fansave në Facebook në 7 gusht 2015

Burimi: www.socialbakers.com

Siç shihet edhe në grafikën e mësipërme, websajti i kanalitteleviziv Top Channel ka numrin më të madh të fansave nëFacebook,indjekurngaTVKlandheagjensiaelajmeveNOA.Ndër kryesuesit tre janëwebsajte të kanaleve televizive (Top-Channel,KlandheVizionPlus),katërwebsajte të tipit“digitalborn” (NOA,GazetaOra-Prishtinë,Lajmi i Fundit dheAlbeu)dhedytërevistaveonline(LadyAlbaniadheAnabel).Asnjëprej

33. http://www.socialbakers.com/statistics/facebook/pages/total/albania/media/


27

websajtevetëgazetavenukfiguronnëkëtëlistë,dukepasqyruaredhe nivelin e preferencës ndaj tyre nga ana e përdoruesve tëFacebook,tëcilëtjanëkryesishtnëmoshëtëre.Ndërkohëvihetrenjëpreferencëeshtuarpërmediatqëjanëkrijuarmirëfillinëwebsidhepërwebzine-et(revistatonline),dukereflektuaredhepreferencatepërdoruesvetëFacebookpërllojineinformacionitqëatamirëpresinmëshumë.

Rrjeti tjetër socialmë i përhapur në vend pas Facebook ështëTwitter. Por shkalla e penetrimit të tij në shoqërinë shqiptarevazhdontëmbeteteulët.Faqjamëevizituar,ecilaështëajoeartistitmeorigjinëshqiptareTonyDovolaniqëjetonnëSHBA,në 7 gusht 2015 kishte 202 260 ndjekës, një shifër kjo rrethpesëherëmëevogëlpo takrahasoshme faqenmë tëvizituarnëFacebook.Në kategorinë “Media”, numri i ndjekësve ështëakomamëivogël.EdhenërastineTwitter,renditjamesmediaveshqiptare në të njëjtën datë kryesohet ngaTop-Channelme 10721ndjekës,njëshifërkjorreth100herëmëevogëlsesanumriifansavenëFacebooktësënjëjtësmedia.

Aksesnëvendkanëedhedyrrjetetëtjerasociale,përkatësishtGoogle+dheLinkedIn,porshkallaepenetrimitdheendikimittëtyrenëjetënsocialeonlinedheofflineështëgatiepapërfillshme.

3.2. Platformat e shpërndarjes së videove dhe të fotografive

Internetisollimes të tjerashedhenjërritje të jashtëzakonshmetë pjesëmarrjes së publikut në procesin e prodhimit dhe tëshpërndarjes së përmbajtjes mediatike. Shumica e botuesve tëmëdhenjtëinternetitkrijuanplatformatëposaçmepërpublikimindheshpërndarjenekësajpërmbajtjeje,dukeqenëvetëthjeshtnërolinepublikuesitdhedukelënëpërdoruesitnërolineprodhuesit


28

dhe shpërndarjes së përmbajtjes. Kontribues të fuqishëm nëkëto platforma janë edhe mediat. Platformat më të njohura tëshkëmbimittëpërmbajtjessëprodhuarngapërdoruesitapongamediat profesioniste janë ato të shkëmbimit të videove dhe tëfotografive.Mestyre,mëtënjohuratnëShqipërijanëYouTube,InstagramdheFlickr.

YouTube është media sociale më e përdorur në Shqipëri pasFacebook. Në hapësirën shqiptare në YouTube mbizotëronpërmbajtjaekrijuardheeshpërndarëngamediatprofesioniste,siç janë kanalet televizive Top Channel dhe Klan. Kanali iTop Channel në YouTube kryeson për numrin e abonentëve(subscribers)iciliarrintenë135118vetë,indjekurngakanaliiKlanTVqëkishte77839abonentë.PorkanaliiKlankryesonpërnumrineshikimevetëvideovetëngarkuaraiciliarrintenërreth108milionshikime, indjekurngaTopChannelqëkishterreth 100milion shikime 34 (shih tabelën emëposhtme). Edhekanalet e artistëve, të spektakleve apo emisioneve të veçantakanëarritur tëkrijojnënjëaudiencëtëkonsiderueshme,mestëcilëvebienësykanaliikëngëtaritNoizy,icilikryesonrenditjeneYouTube,kanaliispektaklit“XFactor”iTVKlanqëarrintenërreth22milionëshikime,etj.35

Mëposhtë paraqitet renditja e kanaleve kryesuese shqiptare tëvideovenëYouTubesipasSocialBakers:

34. http://www.socialbakers.com/statistics/youtube/channels/albania/page-1-2/35. http://www.socialbakers.com/statistics/youtube/channels/albania/


29

Burimi: Socialbakers.com

Në faqet shqiptare të YouTube, përveç mediave profesionistepublikojnë videot e tyre edhemijëra qytetarë që janë bërë pjesëeprodhimitmediatikqytetar apoegazetarisëpjesëmarrëse.Nësekanaletapo faqetemediaveprofesioniste janë tëpaktanënumërpormeshikueshmëritëlartë,kanaletapofaqeteqytetarëvejanëmemijëradhe,edhepsekanësecilashikueshmërimëtëulëtsesaatotëmediaveprofesioniste,nëtotalinenumrittëvideovekanësjellënjëkontributshumëmëtëmadhsekanaletemedias.

Pornjëproblemështëkrijuarlidhurmepublikiminaporipublikiminonlinengaanaeqytetarëvetëmaterialevevideoqëjanëtëmbrojtura


30

ngaedrejtaeautorit.Kështu,qytetarëtpublikojnëpalejeneautoritshumëvideoklipekëngësh,video tëspektakleve televizive,filma,etj.ZyraShqiptarepërtëDrejtëneAutoritkabërëmjaftinspektimedhe kontrolle dhe ka ndëshkuar mjaft subjekte të ndryshme përmosrespektimtësëdrejtëssëautorit,porajoendenukkandërmarrëndonjëinspektimtëtillënëkanaletaposubjektetonline.

Njëzhvillimgjatëvitevetëfunditkamarrëedhepraktikaevideodheaudiopodkasting,eaplikuarmesuksesngashumëkompaninëfushënemarketingutdhetëmarrëdhënievemepublikun.Fushatatemarketingut dhe të PR në kanalet eYouTube të kompanive tëtelefonisëcelulare,janënjëshembullkonkretikësajpraktike.

Mes platformave të shkëmbimit të fotografisë, Instagramkonsiderohetsimëepërdoruranëvend.Njëngaarsyetpërkëtëështëedhe rritja enumrit tëpërdoruesve të internetitpërmes telefonisëcelulare.Nënjëkohëtëshkurtër,websajtiiInstagramkaarriturtërenditeti28-timeswebsajtevemëtëpërdorurangashqiptarët,sipasAlexa.Përdoruesitmë të shumtë të Instagram janëgrupmoshat erejasidheemratenjohur tëartitdhe tëmuzikës.EdheFlickrkaarriturtëketënjëllojpërhapjejenëvend,porkjoplatformëpërdoretkryesishtngaorganizatatdhebiznesetdhemëpakngaindividët.36

3.3. Blogosfera shqiptare

Nëblogosferënshqiptaregjendentëaplikuaradypraktika:1.Ështëaplikuar krijimi i blogjeve tëmëvetësishme, që nuk janë pjesë endonjë websajti apo portali tjetër; 2.Ekziston edhe praktika ekrijimittëblogjeveapoforumevebrendaportaleveapowebsajtevetëndryshmetëlajmeve.

Blogjet e mëvetësishme janë krijuar kryesisht nga gazetarë apo

36. Zhvillimi i internetit dhe i mediave sociale në Shqipëri,ISHM,2015


31

analistëqëepërdorinblogunpërtëbotuarkomentetapoanalizatetyresidheatotëbashkëpunëtorëvetëblogut,sidhepërtëpaturnjëdritaretëlidhjessëdrejtpërdrejtëmefansatapolexuesitetyre.Nëkëtoblogjeshpeshbotohenedhekomenteapoartikujqërefuzohenngaredaksitëegazetaveapomediavetëtjeratradicionalepërshkaktë politikave të tyre redaksionale, duke i dhënë një lloj zgjerimidimensionittëlirisësëshprehjes.Disangablogjetmëtënjohuranëvendnëkëtëkategorijanë:respublica.al,ithemeluarnëvitin2010ngaanalistiinjohurimediaveshqiptareMustafaNano;peizazhe.com (ishxhaxhai.wordpress.com)ithemeluarngastudjuesidheanalistii mediave Adrian Vehbiu, peshkupaujë.com i krijuar në dhjetor2003ngaPenarMusarajdheBlendiSalaj;perpjekja.blogspot.com eanalistit tënjohurFatosLubonjadhe së fundmiedhe lapsi.al e themeluarngaanalistëtAndiBushatidheArmandShkullaku.

Blogjetekategorisësëdytë,siç thamëjanëpjesëaposeksionetëwebsajteveapoportalevetëndryshmetëlajmeve.Nëkëtoraste,nëhomepage vendosetnjëbuton, aponjë rubrikëe titulluar“Blog”,tëcilatpërmbajnënjë linkqëtëçonnëblogunewebsajtitapotëkompanisësë lajmeve.Njëpraktikë të tillëkandjekurshqiptarja.com,ecilaështëngatëpaktatmediaonlineqëkanjëblogbrendawebsajtit.

Blogu i shqiptarja.comkagjithsej17kategoridhepostimetnisinqënga17dhjetori i vitit 2011.Kategoritë janë të larmishmedherrokinnjë tematikë tëgjerë.Mëkryesoretprej tyre janë:Periferi,PsikoBlog, Grimca urbane, Përtej lajmit, Pyet mjekun, Luga eargjendtë,Etëtjeraetëtjera,Urbanika,Ndërmejtime,Punësimi,etj. Llojet e postimeve variojnë që nga introt e zakonshme, tekreportazhet,ditaretpersonale,editorialet,profilet,recetategatimit,këshillatemjekut,poezitë,etj.Nëdyprejpostimeve,autorëtjanëaktivëedhenëzonënekomentevedhemarrinpjesënëdebatinmelexuesit, duke shënuar kështu një nga rastet e pakta, por tepër tëvyeratëndërveprimitaktivautor-lexues.


32

Print-screen i blogut të shqiptarja.com, datë 6 nëntor 2014

Por,edhepseështëkonceptuarsinjëblogmulti-tematik,mepostimengamëinteresantet,përsërikyblognukkaarriturtëketënjënumërtëmadhkomentesh,pranukkatërhequraudiencëtëmadhe.Postimimë i komentuar nuk shkonmë shumë se30komente.Kynumërështëshumëlargnganumriikomentevepërlajmetnëwebsajt,dhepërkëtëarsye,ngapikëpamjaeaudiencësnukmundtëkonsiderohetnjëhistorisuksesi.NjëndikimtëkonsiderueshëmnëkëtërastmundtëketëpasuredhepopullaritetirelativishtivogëlqëkanëShqipëriblogosferaemirëfilltë.

Përveç blogut në formën e vet të autentike, websajtet shqiptaretë lajmevekanëprovuar tëkrijojnëedhefaqedebati tëemërtuaraForum.Kështunëvitin2010panorama.com.alkishtenjëforumtëtillë, por i cili nuk ekzistonmëprej disa vitesh.Në të njëjtin vit(2010), shekulli.com.al ka patur një rubrikë më vete të titulluar“Mendimijuaj”,porkjorubrikënukekzistonmë.EdheBalkanweb.


33

comkanjëhapësirëtëveçantëblogimiqëequangjithashtuForum.Kyforumekzistonprejmëshumësedhjetëvjetëshnëkëtëwebsajt,porvitetefunditaiështëpothuajseibraktisurdheipapërditësuar,mesaduketedhepërshkaktëinteresitshumëtëvogëlqëkazgjuartekaudienca.

Nëditëtesotmeekzistonnjëdebatlidhurmepraktikënenjohurmeemrin“news blogging”(blogimilajmit).Disaautorë,sipërshembullAxelBruns, i konsiderojnë komentet që vijnë pas lajmeve si njëformë blogimi. Sipas Bruns, “news blogging është praktika e tëkomentuarittënjëlajmipërmesblogimit–qoftëkynjëkomentimpërnjëraportimorigjinalapokomentimpërlajmeqëjanëraportuarnë burime të tjera” (Bruns, 2007:11). Debati është shtrirë edhemë tej duke shtruar pyetjen:A ka gazetari në blogje?Apo bloguështë thjesht një formë komunikimi ndërpersonal? Blogeri dhegazetari i njohur J.D. Lasica e konsideron news blogging, si një“aktizakonshëmgazetarie”.“Nënjëbotëtëmikro-përmbajtjessëshpërndarënëaudiencatëngushta,gjithnjëemëshumëcopëralajmiqëneindeshimçdoditë,popërcillenpërmesmediavepersonale–kryesishtweblogëve.”37-thotëLasica.

Nësedotakonsideronimpraktikënekomentimittëlajmevesinjëformëblogimi, atëheremund të thoshim seky lloj blogimi ështëmjaft i përdorur nëShqipëri dhe ekziston dhe praktikohet nga tëgjithawebsajtetelajmeve.Kurseblogunëformënevetklasike,ivendosurnënjëfaqemëvetewebiështëmëpakipërdorur.

Me gjithë opsionet dhe zgjedhjet e larmishme që ekzistojnë përkomentetnëwebsajtetkryesorenëShqipëri,problemimadhmbetetmoderimi i përmbajtjes së tyre dhe prania emesazheve jo etiketëshfaquranëkëtëhapësirëtëwebsajtevetëlajmeve.Ngagjashtë

37. Cituarnë:Bruns,Axel,The practise of news blogging,Në:Bruns,Axel&Jacobs,Joanne,Uses of blogs,PeterLangPublishing,f.12,NewYork,2007


34

websajtet kryesore tëmonitoruara, pesë prej tyre gjatë vitit 2014nukaplikoninmoderimoseaplikoninnjëmoderimsporadikdukerezultuar në shumë komente të pafiltruara nga pikëpamja etike.Vetëm top-channel.tv i qëndron linjës së ruajtjes së etikës dheaplikonmoderimpërçdokomenttëbotuar.Mungesaemoderimitka bërë që problemet etike si gjuha e urrejtjes, dhuna verbale,cënimi i privacisë, sulmet personale, fyerjet dhe sharjet, etj. tëjenëtëpranishmegatiçdoditënënjëpjesë tëkonsiderueshmetëkomentevetëbotuaranëwebsajtetshqiptaretëlajmeve.

Situataelejimittëkomentevejoetikedheemungesëssëfiltrimitbëhet edhe më shqetësuese po të kemi parasysh që mediat nënmonitorimjanëmediatmëtëklikuaratëlajmitonlinenëShqipëridhedukepaturaudiencënmëtëmadhe,kjoneglizhencëgjeneronefektshumënegativnëpublik.Ështëipajustifikuarregresiqëkanëbërënëkëtëpikëdisamedia,sishekulli.com.al,panorama.com.alapobalkanweb.com,tëcilat2-3vitemëpërparakanëqënëshumëmëtëkujdeshmedhekanëaplikuarnjëpolitikëfiltrimimëtëfortëndajshkeljevetëetikës.Kështu,nëvitin2010,shekulli.com.al,nërastinekomentevejoetikebotontevetëmemrinekomentuesitdhenëzonënekomentitvendosteshënimineredaksisë:“Komentiështëfshirëpërarsyeetike”.KjomediakaqënëndërtëpaktatmedianëShqipëri që ka patur në redaksi edhe një ombudsmanpër etikën,por prej disa vitesh ky post nuk ekzistonmë në organigramën eburimevenjerëzoretëkompanisë.


35

4. Përdorimi i mediave sociale nga mediat shqiptare

Tashmënukkamëdyshimlidhurmerolineshtuarqëkanëmediatsociale për suksesin e një medieje profesioniste. Në raportin ePewResearchCenter “Stateof theNewsMedia2014” (Gjendjaemediave të lajmit 2014) theksohet se të dhënatmë të fundit tëkërkimit empirik tëkryernëSHBA tregojnë se rreth50përqinde përdoruesve të rrjeteve sociale bëjnë “share” apo ripostim tëlajmeve,video-lajmeveapofoto-lajmeve,ndërsa46përqindetyrediskutojnënërrjetetsocialepërngjarjetdhezhvillimetmëtëfundit.38 Kjoprirjekasjellënëskenënjëroltëritëmediavesocialenëraportmemediatelajmitonline.StudjuesiFrédéricFillouxnëartikullinevetHow Facebook and Google Now Dominate Media Distribution (SiedominojnësotFacebookdheGoogleshpërndarjenemedias)vënëdukjesesektoriimediavetëlajmitështëbërëgjithnjëemëivarurngatrafikuqëvjenprejFacebook-utdheGoogle.39

Trafiku i vizitorëve që vjen nga rrjetet sociale, i njohur ndrysheedhe si “trafiku referal” ka njohur rritje të konsiderueshme edhenë mediat online në Shqipëri.Webmasteri i njërit prej portaleveshqiptaremë të vizituara - top-channel.tv, Igli Gjelishti, thotë serreth32%evizitorëvetëwebsajtitvijnëngarrjetetsociale.Gjatëintervistave-pyetësorëme39drejtuesapopërfaqësues tëmediaveonlinetëorganizuarngaInstitutiShqiptariMediavenëvitin2014,të intervistuarve iubëedhepyetja:“Sandihmojnëmediatsocialepër të shtuar vizitorët e websajtit tuaj”. Nga përgjigjet rezultonseshumicaedrejtuesve tëmediaveonline (22nga39)mendojnësemediat socialendihmojnëshumëpër rritjeneaudiencëssënjëwebsajtilajmesh.16prejtyreshprehen“disi”nëpërgjigjetëpyetjes38. http://www.journalism.org/packages/state-of-the-news-media-2014/39. http://www.mondaynote.com/2014/10/19/how-facebook-and-google-now-dominate-media-distribution/


36

sëmësipërme,1shprehet“pak”dheaskushprejtyre(0)nukështëskeptiklidhurmekëtëroltëmediavesociale.

4.1. Prania e mediave profesioniste në mediat sociale

Pas një lloj ngurrimi fillestar, në 5-vjeçarin e fundit mediatprofesioniste shqiptare e kanë vlerësuar dhe janë angazhuar përtërriturpraninëetyrenëmediatsociale.Përkëtëqëllimatokanëkrijuarfaqetetyreinstitucionaleapofun pagesnërrjetetsocialedhenëmediatetjerasocialenëmënyrëqëtëjenëmëpranëaudiencëssëtyredhetëkenëmëshumëkanalekomunikimionlinemetë.MediatsocialekryesorenëtëcilatmediatshqiptarekanëhapurfaqetetyrejanëFacebook,Twitter,Google+,YouTube,LinkedIn, InstagramdhePinterest.Mes tyre,më tëpërdoruratngamediat shqiptare sidhengapërdoruesitemediavesocialenëShqipërijanëFacebook,TwitterdheYouTube.

Më poshtë është tabela që paraqet praninë e gjashtë mediavekryesoreshqiptarenëmediatsociale:

Mediat e lajmeve dhe prezenca e tyre në mediat sociale, 7 gusht 2015

Burimi: Monitorimi i kryer nga autori i këtij studimi në 7 gusht 2015

Nr Media onlineMediat sociale

Facebook Twitter YouTube Google +

LinkedIn Instagram Pinterest

1 top-channel.tv √ √ √ √ √ √ √2 balkanweb.com √ √ √ √ - - -3 shekulli.com.al √ √ √ √ - - -4 panorama.com.al √ √ √ √ √ - -5 shqiptarja.com √ √ √ - √ - -6 albeu.com √ √ √ √ √ - -


37

Ngamonitorimiikryernëfaqetegjashtëmediavenërrjetetsociale,rezulton se numri më i madh i fansave apo i ndjekësve të tyregjendetnëFacebook.NëTwitternumriindjekësveështëdukshëmmëivogëlsesanëFacebook,edhepërshkaktëpopullaritetitmëtëvogëltëkëtijrrjeti,përtëcilënkemifolurmësipër.Nëtabelënemëposhtmeparaqitetnumriifansave(PageLikes)tëFacebookdheindjekësvetëTwitterpërsecilënprejkëtyremediave:

Numri i fansave në Facebook apo i ndjekësve në Twitter deri në datën 7 gusht 2015

Nr Media online Nr. i fansave në Facebook

Nr. i ndjekësve në Twitter

1 top-channel.tv 1030356 108742 balkanweb.com 91106 30033 shekulli.com.al 192872 16504 panorama.com.al 174860 19535 shqiptarja.com 198604 116726 albeu.com 220572 3857

Burimi: Faqet respektive të mediave të mësipërme në Facebook dhe Twitter

BienësynëkëtotëdhënakryesimishumëidistancuariTop-ChannelpërsaitakonnumrittëfansavenëFacebook.Vetëmbrenda6muajshqënga7shkurti2015derimë7gusht2015,numriifansavetëkësajmediejeurritme76268fansa,oserreth8përqindmëshumë.Ndërkohëështëmbresëlënëserritjanërrjetetsocialeeshqiptarja.com,ecilakamëpakse4vjetqëështëkrijuar.KjomediarenditetnëvendinetretëpërsaitakonnumrittëfansavenëFacebookdhenëvendineparëpërsaitakonnumrittëndjekësvenëTwitter.Ekonsiderueshmeështëedherritjaealbeu.com,ecilaështënjëmediaonlineelindurmirëfillinëweb.

Tabelaemësipërmereflektonedhetrendinepreferencavetëpërdoruesve


38

tëmediavesocialetëcilët,siçepamëedhemësipërjanënënjëshumicëdërmuesenëmoshëtëre.Kështu,vihetrenjënumërmëivogëlfansashpërwebsajtetemediavetradicionalesiçjanëatotëgazetaveShekullidhePanorama.Gjithashtureflektohetedhepreferencaepërdoresvetërrjetevesocialeedhendajvideosnëraportmetekstin,qëshihetedheteknumriimadhifansavetëtop-channel.tv,icilishumicënepërmbajtjessëvetekanëvideo.

Pesëngagjashtëmediatemësipërmekanëhapurfaqetetyreedhenëplatformën video-sharing YouTube. Shqiptarja.com nuk ka faqe tëvetën,porkanjëlinkicilitëçonnëfaqeneYouTubetëkanalittelevizivA1Reportqëështënëpronësitësënjëjtëskompani.Gjithashtuedhenë faqen e balkanweb.com, videotmë të shumta janë ato të kanalittelevizivNews24ecilaështëetënjëjtitpronar.NjëpërvojëinteresantesjellgazetaPanoramaonline.NëkanalinevetnëYouTube,Panoramaonlinekapublikuar shumëvideo të cilat janëprodukteorigjinale tëstafittësaj.BienësygjithashtuedhenumrirelativishtimadhishikimittëvideovetëAlbeu.

Pornjë rekord rritjeje inumrit të shikimeve tëvideovenëYouTubeështëshënuarngakanali iTop-ChannelTV.Brenda6muajshnga7shkurti2015derimë7gusht2015numriishikimevetëvideoveurritmerreth90përqind.Kështunga47935383qëishtekynumërnë7shkurt2015arritinë91844570në7gusht2015.Dizajniiriiwebsajtitipërfunduarnëverënevitit2014,duhettëketëpaturnjërolnëkëtërritje,pasipërmbajtjanëvideonëkëtëwebsajtuorganizuamëmirëdheundangapërmbajtjaqëlidhejmelajmetmëtëfundit.Edhefushata“share”përmesFacebookmendohettëketëpaturrolinevetnëkëtërritje.

Mëposhtë janëtëdhënatqëkanëtëbëjnëmenumrineabonentëvedhenumrineshikimevetëvideoveqëkishinsecilaprejmediavenëYouTubederinëdatën7gusht2015:


39

Numri i abonentëve dhe numri i shikimeve të videove në YouTube, 7 gusht 2015

Nr Media online Numri i abonentëve (subscribers)

Numri i shikimeve të videove

1 top-channel.tv 132383 918445702 balkanweb.com 2083 62381853 shekulli.com.al - 10910604 panorama.com.al 357 11938625 albeu.com 533 1877250

Burimi: Faqet respektive të mediave të mësipërme në YouTube

Në një vlerësim të përgjithshëm, mund të themi se përveç Top-Channel,mediatetjerashqiptarenukikanëshfrytëzuarendesaduhetkapacitetetevideo-sharingnëYouTubedhepërgjithësishtnëinternet.Produktetorigjinalevideotëtyrejanëtëpaktadhenëshumërasteatoripublikojnëvideotëmarrangainternetiapongawebsajtete tjera,dukerezultuarjorrallëedhenëshkeljetësëdrejtëssëautorit.

MediatprofesionistekanëkrijuarfaqetetyreedhenëmediatetjerasocialesiGoogle+,LinkedIn,Instagram,Pinterest,etj.,pordukeqenësekëtomediasocialejanëshumëpaktëpërhapuranëShqipëri,edhenumriindjekësvetëmediavenëtoështëshumëivogël.NjëllojrritjekanëdyvitetefunditInstagram,iprofilizuarkryesishtpërvideodhephoto-sharingpërmespajisjevetëtelefonisëcelulare.DukeqenëseinternetinëpajisjetmobilenëShqipërikanjohurnjëbumtëvërtetënëvitetefundit,edheaplikacioniiInstagramekandjekurkëtëtrend.FaqjaeTop-ChannelnëInstagramderinë7gusht2015kishte29600ndjekësdhenjënumërpostimeshprej2718,dukeshënuarnjërasttërritjessëpërdorimittëInstagramngaanaemediave.


40

4.2. Mediat sociale si kanale të shpërndarjes së informacionit të mediave profesioniste

Përveçhapjessëfaqeveapoprofilevenëmediatsociale,njëpraktikëtjetërqëpondjekinmediatonlineështëpërfshirjaevetëpërdoruesvenëshpërndarjenepërmbajtjesonline.Nëkëtëdrejtim,njëpërdorimtë gjerë kanë gjetur praktikat “share” dhe ato të ripostimit. Tëgjashtëmediatemonitoruarakanëpranëçdomaterialitëpublikuar(qoftëkytekst,video,foto,etj.)opsionetqëiuofrojnëpërdoruesvemundësinëpërtashpërndarë,publikuaraporipublikuarnjëmaterialnërrjetetëndryshmesociale.Nësenërastinefaqeveinstitucionaleapofun pagesjanëkryesishtvetëmediatqëshpërndajnënëmediatsociale përmbajtjen e tyre, në rastin e opsioneve “share”, këtëshpërndarjeebëjnëpërdoruesit.


41

KanaletkryesoretëndarjesmetëtjerëttëpërmbajtjesqëpërdorenmëshumëngamediatshqiptareonlinejanëFacebook,TwitterdheGoogle+.Pornërastinetop-channel.tvlexuesveiujepetmundësiaqëpërveçkëtyremediavesocialeatatëpërdorinedhe294kanaletëtjeraonlinepërtëbërësharenjëshkrim,videoapofoto.KuptohetnjëpjesëemirëekëtyrekanaleveapomediavesocialejanëpothuajsetëpanjohuranëShqipëri,porgjithsesiatojanëtëpranishmepërtëshfrytëzuarqoftëedhedisashareqëmundtëbëhenpërmeskëtyrekanaleve.Nëfigurënmësipërjushihniaplikacioninetop-channelpër“share”,metëgjithakëtoopsione.

Në shumicën e rasteve në krah të opsioneve për “share” vihetedhe numri i “share” i një shkrimi apomateriali në secilën prejmediavesociale,siçeshihniedhenëfigurënmësipër.Kjomatjebëhetautomatikishtpërmeswebsajtitdheijepredaksisëmundësinëqë të shohë se cilat shkrime apo materiale janë shpërndarë mëshumë përmes mediave sociale, duke nxjerrë përfundime edhepërpreferencate lexuesveonlinesidhepërmediatsocialemë tëpërdoruraprejtyre.Gjithashtu,tëdhënatëtillandihmojnëedhenëprocesineagenda settingtënjëmedieje.

Njëkanaltjetërpërndarjetëpërmbajtjesmetëtjerëtështëedheaiqëmundësohetpërmese-mailit.Nëformëneaplikuarngabalkanwebtë emërtuar “Dërgoja një mikut tuaj” mundësohet “share” memiqtë e shkrimeve,materialeve apo linqeve të ndryshme përmese-malit.Derinëvitet2009–2010kyopsioninteraktivkaqënëmëipranishëmnëwebsajtetshqiptare,porsotpovjendukeureduktuar,ndoshtaedhepërshkaksee-mail-itashmëpopërdoretdisimëpaknëkomunikimetndërpersonale,pasivendinetijpoezënëgjithnjëemëshumërrjetetsociale.


42

4.3. Mediat sociale si burim informacioni

Rritjaeaksesittëmediavesocialeështëshoqëruarmenjëpërdorimgjithnjëemëtëmadhtëtyrengaaktorëtendryshëmtëshoqërisë,përfshikëtuaktorëtepolitikës,biznesit,marketingut,medias,etj.Mjaft informacione të sferave të ndryshme të aktivitetit shoqërorsot publikohen mirëfilli në mediat sociale apo rishpërndahenpërmeskanalevetëtyre.Kjokasjellënjëvëmendjetështuaredhetëgazetarëvedhenjëpërdorimgjithnjëemëtëmadhngaanaetyretëmediavesocialesiburiminformacioni.

Gjatëmonitorimittëkryernëkuadërtëkëtijstudimiështëvënëresemediatsocialejanëshfrytëzuarsiburimmësëshumtipërkategoritëelajmitpolitik,lajmitkulturordhetëlajmittëfushëssëteknologjisëdhetëmediavetëreja.

Ashtusiedhenëplanglobal,edhenëShqipëriaktorëtepolitikësnukdotëvononinshumëqëtëpikasninkapacitetetekomunikimitonlinedhepërparësitëetijedhepërkomunikiminpolitik.Njëngakëtopërparësikatëbëjëmemundësinëqëkatashmëçdopolitikanapo forcë politike, për të anashkaluar ndëmjetësimin e mediavetradicionale dhe për të ndërtuar vetë kanale të komunikimit tëdrejtëpërdrejtë online me votuesit, simpatizantët apo publikun egjerë. Pjesamë emadhe e politikanëveme peshë dhe pothuajsetë gjitha forcat politike në Shqipëri kanë sot faqet apo profilet etyrenëmediatsociale.Statusetapopostimetepolitikanëveapotëpartivepolitikenëkëtomediasocialekanëpërvijuarnjëburimtëriinformacionipërgazetarët.

Përveçpolitikanëve, edhepersonazhe tënjohur të fushës së artit,sportit, kulturës apo të aktivizmit social, janë të pranishëm nëmediat sociale, dhe postimet e tyre online ndiqen rregullisht ngagazetarët.Njëmbulimtëkonsiderueshëmkanëedhevetëzhvillimetendryshmetëfushëssëteknologjivedhetëmediavetëreja.


43

Nganjëmonitorim i kryer për një periudhënjë-mujore (7 korrik-7 gusht 2015) nëwebsajtin eTop-Channel rezultonte një numërprej63shkrimeshkupërmendetFacebookdhe52shkrimetëtjerakupërmendetTwitter.Nga63shkrimetkupërmendetFacebook,në44prejtyre,Facebookpërdoretdrejtpërdrejtsiburiminformacioningagazetarët, tëcilëtcitojnëstatuseapopostime tëpolitikanëve,artistëveapopersonazheve tëndryshëm të shoqërisëdhekrijojnëlajme prej tyre. Kurse pjesa tjetër janë shkrime ku bëhet fjalëpër zhvillime tëndryshme teknologjike apo socialeqë lidhenmeFacebookapoeafektojnëatë.NërastineshkrimevekupërmendetTwitter,nga52shkrime,34prejtyrepërdoringjithashtuTwittersiburimlajmiaporeference.

Nëwebsajtin e shekulli.com.al, numri i shkrimeve ku përmendetFacebooknëperiudhën7korrikderinë7gusht2015ështëakomamë imadh, plot 109 të tillë, nga të cilët 81prej tyre i referohenFacebooksiburimlajmiapoinformacioni.Këtëpraktikë,dikumëshumëedikumëpak,epërdorinedheshumëmediatëtjeraonline.

Njëprirjee tillëkakrijuardukurinëere tëquajturngastudjuesit“fejsbukëzim i gazetarisë”. Në debatin teorik ka autorë që elegjitimojnëpërdoriminerrjetevesocialesiburimilajmit,porkatë tjerë që e shohin këtë si një praktikë të gazetarisë dembele, sivarfërim iburimeve tëgjalla tëgazetarisëdhe si shkëputje të sajnga terreni. Po të shohim rastin shqiptar, përveç statuseve apopostimeveonlinenëmediat socialeqëkanëvlerë tëvërtetë lajmipërinformacioninqësjellin,kaedheshumërastekurcitohenedhegjërapainterespublikdhepandonjëpeshëlajmitëvërtetë.

Gjithashtu në disa raste referencat nga mediat sociale kanëprodhuarlajmetëpavërtetadhetëpaverifikuara,dukecënuaredhebesueshmërinëdheintegritetinevetëmediasqëibotonapoqëiureferohet.Rasttipikështëbotimiideklaratavetëdisafutbollistëve


44

të njohur si Ronaldo, Ibraimoviç, Bechkam, etj., pas ndeshjesShqipëri-Serbinëtetor2014,deklarata tëcilatmëvonërezultuantërremedhetëmarrapaverifikimngarrjetetsociale.Njërasttjetërikohëvetëfunditështëedhebotimiinjëlajminëtëcilinthuhejsesipasnjëgazeteamerikane,kryeministrishqiptarishtekryeministrimë igjatënëbotë.Ky lajmqëdolinëfillimnë rrjetet sociale,ubotuamëpasngashumicaemediaveprofesioniste,paibërëasnjëllojverifikimi.Pormëpasumësuaseishtenjëinformacionirremë,idalëngarrjetetsociale.Shembujtëtillëflasinpërnjëvlerësimtëpamjaftueshëmngaanaeprofesionistëvetëmediastëproblemeveqë kanë të bëjnëme besueshmërinë e informacionit të botuar nërrjetetsociale.


45

Përmbledhje ekzekutive

Krahas mediave profesioniste, një rol gjithnjë e më të madh nëprocesineinformimittëpublikutnëShqipëripomarrinedhemediatsociale.Përmediatetraditësatopopërvijohensikanaletërejatëlidhjesmeaudiencëndhetëshpërndarjessëpërmbajtjes.Pormediatsocialeparaqitenedhesinjëkanalirëndësishëmishpërndarjessëpërmbajtjessëprodhuarngavetëpërdoruesitdhepublikuigjerë.

Shpejtësiadheritmiizhvillimit tëmediaveonlinenëShqipërikaqenëilidhurngushtësishtmeritmetdheshpejtësinëezhvillimittëteknologjisësëinternetit,sidhemeevoluiminekontekstitekonomikdhesocial-kulturortëvendit.NëprocesinepenetrimittëinternetitnëShqipëridallohenqartësishtdyfaza:Fazaeparënismelidhjenpërherëtëparëtëvenditmeinternetnëvitin1993dhevijonderinë vitin 2007. Faza e dytëfillon nga viti 2007 dhe vazhdon derimësot.Gjatëfazëssëparëkeminjëpërhapjeshumëtëkufizuartëinternetitqëlidhetedhemepërhapjenekufizuartëvetëteknologjisësëinformacionitdhetëkomunikimitnëvend

Pikë kthese për përhapjen e internetit në vend ishte privatizimi ioperatorittëvetëmshtetërortëtelekomunikacioneveAlbTelekomnëvitin2007,qësolliinvestimetëmenjëhershmedhenjëviziontjetërpërzhvillimineinternetitdhetëindustrisësëtelekomunikacionevenëpërgjithësi.Njëndihmesënëkëtëkthesëdhanëedhedisapolitikaqeveritarestimuluese.

MediatmasivetëinformimitpubliknëShqipërinisëntëzbulojnëinternetin,mebenefitet dhe risqet e veta, dikunëmesin e viteve1990-të.KursekontaktetmasivemerrjetetsocialenëShqipërinisënpasvitit2007dheatokishinnjëintensitettëtillëqëbënëtëmundurnjëpopullarizim tepër të shpejtë të dyprej rrjetevemë tëmëdha


46

në botë në këtë kohë, përkatësisht Facebook dhe Twitter. Mesmediavesociale,atoqëkanënjohurzhvilliminmëtëmadhdheqëkanëluajturnjëroltërëndësishëmedhepërmediatprofesionistenëShqipërijanërrjetetsociale,platformateshkëmbimittëpërmbajtjesdheblogosfera.

Aktualisht Facebook ka pjesën e luanit në tregun dhe hapësirëne rrjeteve sociale në Shqipëri. Statistikat flasin për një numërpërdoruesishqëështëdisaherëmëimadhsesanumriipërdoruesvetërrjetittëdytëmëpopullornëvendTwitter.ShkallaepenetrimittëFacebooknëjanartëvitit2015arrintenërreth45%tëpopullsisë.NumriepërdoruesvetëFacebook,arrintenërreth1340000.Ngakëta,rreth860000ishinmeshkuj,kurserreth480000femra.

Pas Facebook, YouTube është media sociale më e përdorur nëShqipëri.NëhapësirënshqiptarenëYouTubembizotëronpërmbajtjae krijuar dhe e shpërndarë nga mediat profesioniste, siç janëkanaletteleviziveTopChanneldheKlan.PornëfaqetshqiptaretëYouTube, përveç mediave profesioniste publikojnë videot e tyreedhemijëraqytetarëqëjanëbërëpjesëeprodhimitmediatikqytetarapoegazetarisëpjesëmarrëse.Pornjëproblemështëkrijuarlidhurme publikimin apo ripublikimin online nga ana e qytetarëve tëmaterialevevideoqëjanëtëmbrojturangaedrejtaeautorit.

Nëblogosferënshqiptaregjendentëaplikuaradypraktika:1.Ështëaplikuar krijimi i blogjeve tëmëvetësishme, që nuk janë pjesë endonjë websajti apo portali tjetër; 2.Ekziston edhe praktika ekrijimittëblogjeveapoforumevebrendaportaleveapowebsajtevetëndryshmetëlajmeve.

Blogjet e mëvetësishme janë krijuar kryesisht nga gazetarë apoanalistëqëepërdorinblogunpërtëbotuarkomentetapoanalizatetyresidheatotëbashkëpunëtorëvetëblogut,sidhepërtëpaturnjëdritaretëlidhjessëdrejtpërdrejtëmefansatapolexuesitetyre.Në


47

këtoblogjeshpeshbotohenedhekomenteapoartikujqërefuzohenngaredaksitëegazetaveapomediavetëtjeratradicionalepërshkaktë politikave të tyre redaksionale, duke i dhënë një lloj zgjerimidimensionittëlirisësëshprehjes.

Pas një lloj ngurimi fillestar, në 5-vjeçarin e fundit mediatprofesioniste shqiptare e kanë vlerësuar dhe janë angazhuar përtërriturpraninëetyrenëmediatsociale.Përkëtëqëllimatokanëkrijuarfaqetetyreinstitucionaleapofun pagesnërrjetetsocialedhenëmediatetjerasocialenëmënyrëqëtëjenëmëpranëaudiencëssëtyredhetëkenëmëshumëkanalekomunikimionlinemetë.MediatsocialekryesorenëtëcilatmediatshqiptarekanëhapurfaqetetyrejanëFacebook,Twitter,Google+,YouTube,LinkedIn, InstagramdhePinterest.Mes tyre,më tëpërdoruratngamediat shqiptare sidhengapërdoruesitemediavesocialenëShqipërijanëFacebook,TwitterdheYouTube.

Përveçhapjessëfaqeveapoprofilevenëmediatsociale,njëpraktikëtjetërqëpondjekinmediatonlineështëpërfshirjaevetëpërdoruesvenëshpërndarjenepërmbajtjesonline.Nëkëtëdrejtim,njëpërdorimtëgjerëkanëgjeturpraktikat“share”dheatotëripostimit.

Rritjaeaksesittëmediavesocialeështëshoqëruarmenjëpërdorimgjithnjëemëtëmadhtëtyrengaaktorëtendryshëmtëshoqërisë,përfshikëtuaktorëtepolitikës,biznesit,marketingut,medias,etj.Mjaft informacione të sferave të ndryshme të aktivitetit shoqërorsot publikohen mirëfilli në mediat sociale apo rishpërndahenpërmeskanalevetëtyre.Kjokasjellënjëvëmendjetështuaredhetëgazetarëvedhenjëpërdorimgjithnjëemëtëmadhngaanaetyretëmediavesocialesiburiminformacioni.

Gjatëmonitorimittëkryernëkuadërtëkëtijstudimiështëvënëresemediatsocialejanëshfrytëzuarsiburimmësëshumtipërkategoritëelajmitpolitik,lajmitkulturordhetëlajmittëfushëssëteknologjisë


48

dhetëmediavetëreja.

Nganjëkërkim ikryerpërnjëperiudhënjë-mujore (7korrik -7gusht2015)rezultonseFacebookdheTwitterpërdorendrejtpërdrejtsi burim informacioni për gazetarët, të cilët citojnë statuse apopostimetëpolitikanëve,artistëveapopersonazhevetëndryshëmtëshoqërisëdhekrijojnëlajmeprejtyre.Këtëpraktikë,dikumëshumëedikumëpak,epërdorinshumicaemediaveonlinenëShqipëri.

PërdorimiiFacebooksiburiminformacionipërgazetarëtkakrijuardukurinëeretëquajturngastudjuesit“fejsbukëzimigazetarisë”.Nëdebatinteorikkaautorëqëelegjitimojnëpërdoriminerrjetevesociale si burim i lajmit, por ka të tjerë që e shohin këtë si njëpraktikë tëgazetarisëdembele,sivarfërimiburimeve tëgjalla tëgazetarisëdhesi shkëputje të sajnga terreni.Po tëshohimrastinshqiptar,përveçstatuseveapopostimeveonlinënëmediatsocialeqëkanëvlerëtëvërtetëlajmipërinformacioninqësjellin,kaedheshumërastekurcitohenedhegjërapainterespublikdhepandonjëpeshëlajmitëvërtetë.Gjithashtunëdisarastereferencatngamediatsocialekanëprodhuarlajmetëpavërtetadhetëpaverifikuara,dukecënuaredhebesueshmërinëdheintegritetinevetëmediasqëibotonapoqëiureferohet.


49

Burimet

Bruns,Axel,The practise of news blogging,Në:Bruns,Axel&Jacobs,Joanne,Uses of blogs,PeterLangPublishing,f.12,NewYork,2007

Deiss,Richard,Rapid growth of Internet and mobile phone usage in Candidate Countries in 2000,http://www.uni-mannheim.de/edz/pdf/statinf/01/KS-NP-01-037-EN-I-EN.pdf

Gazetaria online në Shqipëri,ISHM,2014

Godole,Jonila,Gazetaria shqiptare në tranzicion, Tiranë,Papirus,2014

Londo,Ilda,Albania in:Petkovic,B.(Ed.),Mediaintegritymaters.Ljubljana:PeaceInstitute,2014

Muka,Arben,Dinamika e transmetimeve radiofonike në Shqipëri,ISHM,2013

RaportiipërfaqësuesitshqiptartëERTnëkonferencëneITU(InternationalTelecommunicationUnion)nëMoskënëvitin2003.Linku:http://www.itu.int/ITU-D/__e-strategy/internet/Seminars/Moscow/

Tartari,Alban,Interneti në Shqipëri dhe përdorimi nga media –histori dhe aktualitet,StudimeAlbanologjike,Botimi5“Historiaemediasdhemediatizimiihistorisë”,Tiranë2012

Zhvillimi i internetit dhe i mediave sociale në Shqipëri,ISHM,2015

AlbTelekom,http://www.albtelecom.al/al/treguesit/87-rreth-albtelecom/historiku/134-historiku

OpenSocietyFoundation-Albania, Final report: National survey


50

on perceptions & expectations towards a potential EU membership of Albania, Sept.2014,Tirana

AKEP:Raporti vjetor i veprimtarisë për vitin 2014. Linku:http://www.akep.al/images/stories/AKEP/publikime/raporte/RAPORTI%20VJETOR2014-170415.pdf

AKEP,Treguesit statistikorë të tregut të komunikimeve elektronike - 3 Mujori II 2015, http://www.akep.al/images/stories/AKEP/statistika/2015/raporti-QII-2015-300715.pdf

InternetWorldStats,Linku:http://www.internetworldstats.com/stats4.htm

IntervistëmeArmandShkullakunë“Takimiipasdites”nëTVKlan,datë28janar2014.Linku:https://www.youtube.com/watch?v=YvSPPVVnmqc

WorldBank,Linku:http://data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.P2

http://www.bota.al/kush-jemi

http://wearesocial.sg/.Gjendetedhenëlinkun:http://www.slideshare.net/wearesocialsg/social-digital-mobile-in-europe

http://www.socialbakers.com/statistics/youtube/channels/albania/

http://www.journalism.org/packages/state-of-the-news-media-2014/

http://www.mondaynote.com/2014/10/19/how-facebook-and-google-now-dominate-media-distribution/

Facebook:www.facebook.com

YouTube:www.youtube.com

Twitter:www.twitter.com

Instagram,www.instagram.com


51

Pinterest,www.pinterest.com

GooglePlus,www.google.com

Alex,www.alexa.com

SocialBakerswww.socialbakers.com


52

mediat sociale dhe përdorimi i tyre nga mediat shqiptare

Documents