memoria pop neurociencias definitiva2 febreiro 2006 · 2011. 9. 7. · nervioso así como dos...

ANEXO I

INSTANCIA DE SOLICITUDE DE PROGRAMA OFICIAL DE POSGRAO

(UNIVERSIDADES COORDINADORAS)

D./Dona Senén Barro Ameneiro……………………………………………………………..

Reitor/a da Universidade …Santiago de Compostela………………………….

Solicita a autorización para a implantación na Comunidade Autónoma de Galicia e, no seu

caso, remisión ao Consejo de Coordinación Universitaria da proposta de Programa de

Posgrao:……NEUROCIENCIA………………………………………………………………………

Conducente á obtención do / dos título/s oficial / is de:

Máster oficial en: “……NEUROCIENCIA…………………………………………………………”

Máster oficial en: “.................................. …………………………………………………………”

para a súa aprobación como programa oficial de posgrao de acordo co RD 56/2005 do 21 de

xaneiro.

Esta proposta de programa oficial foi aprobada polo Consello de Goberno da Universidade de

Santiago de Compostela na súa sesión de trinta de xaneiro de 2006

Achégase:

- Documento de adhesión das universidades participantes (segundo modelo)

- Convenio/s, no seu caso, con outras universidades ou organismos

- Fichas resumo e memoria xustificativa do Programa de Posgrao

Data: 01/02/2006

Sinatura e Selo: ………………….

INSTANCIA DE SOLICITUDE DE PROGRAMA OFICIAL DE POSGRAO

(UNIVERSIDADES PARTICIPANTES)

D./Dona ………………………………………………………………………...……..

Reitor/a da Universidade …………………………………………………………….

Solicita a autorización para a implantación na Comunidade Autónoma de Galicia da proposta

de Programa de Posgrao:… NEUROCIENCIA …………………………………………………….

Conducente á obtención do/dos título/s oficial/is de:

Máster oficial en: “…NEUROCIENCIA……………............……………………………………”

Máster oficial en: “……………………………………...........………………………………………”

para a súa aprobación como programa oficial de posgrao de acordo co RD 56/2005 do 21 de

xaneiro.

Esta proposta de programa oficial foi aprobada polo Consello de Goberno da Universidade

…………………………………………na súa sesión de ………………………………

Achégase:

- Documento de adhesión das universidades coordinadora e participantes (segundo

modelo)

- Convenio/s, no seu caso, con outras universidades ou organismos

- Memoria xustificativa do Programa de Posgrao

Data: 01/02/2006

Sinatura e Selo: ………………….

DOCUMENTO DE ADHESIÓN1

A Universidade ..de A CORUÑA.........., aprobou na sesión do Consello de Goberno de data

……………… a súa participación no seguinte programa de posgrao interuniversitario

coordinado pola Universidade....de SANTIAGO DE COMPOSTELA....... :

DENOMINACIÓN DO PROGRAMA DE POSGRAO: NEUROCIENCIA

REPRESENTANTE LEGAL DA UNIVERSIDADE

NOME E APELIDOS:

CARGO:

ENDEREZO COMPLETO:

TELÉFONO:

FAX:

CORREO ELECTRÓNICO:

DATA DE APROBACIÓN EN CONSELLO DE GOBERNO:

COORDINADOR DO PROGRAMA NA UNIVERSIDADE

NOME E APELIDOS: MARIA JESUS MANSO REVILLA

ENDEREZO COMPLETO: Dep. de Bioloxía Celular e Molecular, Facultade de Ciencias, Campus da Zapateira 15071 A Coruña TELÉFONO: 981167000 2177

FAX: 98116705

CORREO ELECTRÓNICO: [email protected]

DEPARTAMENTO / UNIDADE: Bioloxía Celular e Molecular

CENTRO: Facultade de Ciencias

DATA: 01/02/2006 SINATURA E SELO


1 Cumprimentarase un por universidade

DOCUMENTO DE ADHESIÓN1

A Universidade ..de VIGO.........., aprobou na sesión do Consello de Goberno de data

……………… a súa participación no seguinte programa de posgrao interuniversitario

coordinado pola Universidade....de SANTIAGO DE COMPOSTELA.......:



NOME E APELIDOS:

CARGO:

ENDEREZO COMPLETO:

TELÉFONO:

FAX:

CORREO ELECTRÓNICO:

DATA DE APROBACIÓN EN CONSELLO DE GOBERNO:

COORDINADOR DO PROGRAMA NA UNIVERSIDADE

NOME E APELIDOS: JOSÉ ANTONIO LAMAS CASTRO

ENDEREZO COMPLETO: Dep. de Bioloxía Funcional e Ciencias da Saude. Edificio de Ciencias

Experimentais. Campus Lagoas-Marcosende. 36310 Vigo. Pontevedra

TELÉFONO: 986 812563

FAX: 986 812556

CORREO ELECTRÓNICO: [email protected]

DEPARTAMENTO / UNIDADE: Bioloxía Funcional e Ciencias da Saude

CENTRO: Facultade de Bioloxía

DATA: 01/02/2006 SINATURA E SELO


1 Cumprimentarase un por universidade

FICHA RESUMO DO PROGRAMA DE POSGRAO


TIPO DE PROGRAMA:

ÚNICO

INTERUNIVERSITARIO x

INTERUNIVERSITARIO CON UNIV. ESTRANXEIRAS

1. CAMPO/S CIENTÍFICO/S DO PROGRAMA:

Ciencias Sociais e Xurídicas

Humanidades

Ciencias da Saúde x

Ensinanzas técnicas

Ciencias experimentais x

2. COMPOÑENTES DO PROGRAMA:

Nº DE TÍTULOS DE MÁSTER QUE OUTORGA: 1

Nº DE TÍTULOS CON FORMACIÓN / ESPECIALIZACIÓN:

ACADÉMICA

PROFESIONAL

INVESTIGADORA

DOUTORAMENTO

3. INFORMACIÓN DETALLADA DE CADA UN DOS TÍTULOS QUE INTEGRAN O

PROGRAMA DE POSGRAO E DAS UNIVERSIDADES E/OU INSTITUCIÓNS

PARTICIPANTES SEGUNDO MODELO ADXUNTO

INFORMACIÓN DOS TÍTULOS QUE INTEGRAN O PROGRAMA


UNIVERSIDADE COORDINADORA E RESPONSABLE DO PROGRAMA: SANTIAGO DE

COMPOSTELA

TÍTULO DE MÁSTER (repetir para cada título) 1. DENOMINACIÓN: MÁSTER OFICIAL EN NEUROCIENCIA CAMPO/S CIENTÍFICO/S DO MÁSTER:

Ciencias Sociais e Xurídicas

Humanidades

Ensinanzas técnicas

Ciencias experimentais x

Ciencias da Saúde x

TIPO DE FORMACIÓN TIPO DE MÁSTER

Académica x

Profesional

Investigadora x

Único

Interuniversitario x

Interuniversitario (U.estranxeiras)

CASO DE INCLUÍR ESPECIALIDADES ESPECIFICAR: ÁMBITO E DENOMINACIÓN:

NEUROBIOLOXÍA MÉDICA

NEUROCIENCIA COGNITIVA

MODELOS DO CEREBRO

NEUROBIOLOXÍA COMPARADA

INICIACIÓN Á INVESTIGACIÓN

2. ORGANIZACIÓN ACADÉMICA

UNIVERSIDADE/ES PARTICIPANTE/S DATA DE APROBACIÓN 1

Nº DE CRÉDITOS QUE IMPARTE

SANTIAGO 30/01/2006 102,1 A CORUÑA 25,4 VIGO 23

INSTITUCIÓNS (Organismos públicos ou privados, empresas ou industrias)

COORDINADOR E RESPONSABLE ACADÉMICO DO MÁSTER

NOME E APELIDOS: MARIA CELINA RODICIO RODICIO

CENTRO: FACULTADE DE BIOLOXÍA

DIRECCIÓN: Dep. Bioloxía Celular e Ecoloxía,

Facultade de Bioloxía, Campus Sur, 15782 Santiago

TEL. 981563100 13293

FAX. 981596904

e-MAIL [email protected]

UNIVERSIDADE

SANTIAGO DE COMPOSTELA

1Data de aprobación da adhesión ao programa polo Consello de Goberno da Universidade ou

data da sinatura de convenio para outras institucións.

RESPONSABLES NAS UNIVERSIDADES PARTICIPANTES NO MÁSTER NOME E APELIDOS: MARIA JESUS MANSO REVILLA

CENTRO: Facultade de Ciencias

ENDEREZO: Dep. de Bioloxía Celular e Molecular, Campus da Zapateira 15071 A Coruña TEL. 981167000 2177

FAX. 98116705


UNIVERSIDADE

A CORUÑA

NOME E APELIDOS: JOSÉ ANTONIO LAMAS

CASTRO

CENTRO: Facultad de Biología

ENDEREZO: Dep. de Bioloxía Funcional e Ciencias da

Saude. Edificio de Ciencias Experimentais. Campus

Lagoas-Marcosende. 36310 Vigo. Pontevedra

TEL. 986 812563

FAX. 986 812556


UNIVERSIDADE

VIGO

3. ESTRUCTURA DO MÁSTER NÚMERO TOTAL DE CRÉDITOS: 60 90 120 x TITULACIÓN HOMOLOGABLE / DIRECTRICES PROPIAS (BOE DE REFERENCIA)

NÚMERO DE PRAZAS OFERTADAS: 30 (20 U. Santiago, 5 U.de A Coruña e 5 U.de Vigo )

ANO DE INICIO DO MÁSTER: 2006

ANEXO II

MEMORIA XUSTIFICATIVA PARA A IMPLANTACIÓN DE PROGRAMAS

OFICIAIS DE POSGRAO

I. DENOMINACIÓN DO PROGRAMA: NEUROCIENCIA II. XUSTIFICACIÓN DO PROGRAMA 1. Referentes académicos Xustificar a proposta de Programa atendendo aos seguintes criterios:

• Obxectivos xerais do programa en función das competencias xenéricas e específicas conforme aos perfiles académico, investigador e profesional.

O Posgrao en Neurociencia no seu conxunto garante a formación básica que

todo profesional da Neurociencia debe posuír, así como a especialización nos distintos campos nos que se realiza investigación nas tres Universidades de Galicia.

Por iso, o posgrao caracterízase pola súa interdisciplinariedade, abarcando áreas de neurociencia básica, aplicada e clínica, ofertando tamén formación en novas tecnoloxías como xenómica e bioinformática. Neste sentido, o programa inclúe a un número importante de investigadores implicados nas áreas de Neurobioloxía Celular, Neuroquímica e Neurobioloxía Molecular, Neuroxenética, Neuroanatomía, Neurobioloxía do Desenvolvemento e o Envellecemento, Neurofisioloxía, Neuroendocrinoloxía, Neurobioloxía Comparada, Neurofamacoloxía, Psicobioloxía, Neurociencia Cognitiva, Neurobioloxía da Enfermidade, Neuropsiquiatría, Neurociencia Computacional e Técnicas Experimentais en Neurobioloxía.

Ten un perfil investigador mixto, xa que fundamentalmente está dirixido á

formación de investigadores. No ámbito académico presenta os coñecementos actualizados e as técnicas

experimentais dos diferentes campos da Neurociencia, así como a capacidade de obter información de maneira autónoma, procesala e transmitila.

No ámbito investigador o master en Neurociencia permite a iniciación á investigación. Para iso proporciona as técnicas e coñecementos específicos en cada un dos ámbitos, a posibilidade da realización dun traballo de investigación tutelado dentro das liñas de investigación dos profesores titores que participan no Programa e a oportunidade de presentar e discutir a labor investigadora propia, con profesores, compañeiros e especialistas invitados, dentro da xornada de neurociencia para xóvenes investigadores que organiza o programa. O Doutoramento en Neurociencia, mediante a realización da Tese De doutoramento supón a adquisición de todas as competencias necesarias para efectuar unha labor investigadora autónoma.

No ámbito profesional o posgrao en Neurociencia proporciona aos alumnos os coñecementos teóricos e técnicos necesarios para traballos en empresas e industrias

relacionados co ámbito da neurociencia. Aos profesionais da clínica permítelles a actualización do coñecemento das bases biolóxicas do funcionamento do sistema nervioso así como dos trastornos neurolóxicos e mentais.

• Adecuación do título ao nivel formativo do Posgrao (descritores de Dublín)

Descriptor 1 Knowledge and understanding: Master [Qualifications are awarded to students who] have demonstrated knowledge and understanding that is founded upon and extends and/or enhances that typically associated with Bachelor’s level, and that provides a basis or opportunity for originality in developing and/or applying ideas, often within a research context. Adecuación da proposta

1. Considerado especificamente nos obxectivos O4-O9 do programa. 2. Módulo do master “INICIACIÓN Á INVESTIGACIÓN”. Conta con 30 créditos

para que conste no suplemento ao título, dos cales son obrigatorios: o traballo de investigación tutelado, a participación na xornada de xóvenes neurocientíficos e os cursos OP30 e OP31.

3. Traballo de investigación tutelado. Materia de 12C orientada a realizar un traballo de iniciación á investigación.

4. Xornada de xóvenes neurocientíficos. Proponse esta actividade de 1C para iniciar aos estudantes en eventos de discusión e publicación de resultados científicos.

Doutoramento: Adecuación da proposta

1. Considerado especificamente nos obxectivos OD1-OD4 do programa. 2. Considerado en os criterios para a realización de a tese de doutoramento e os

traballos Descriptor 2 Applying knowledge and understanding: Master [Qualifications are awarded to students who] can apply their knowledge and understanding, and problem solving abilities in new or unfamiliar environments within broader (or multidisciplinary) contexts related to their field of study. Adecuación da proposta

1. As habilidades e técnicas de resolución de problemas introdúcense en: (1) módulo específico de técnicas experimentais (materias OT1, OT2 e OT3), e (2) materias optativas cun alto grao de especialización en cada itinerario do programa.

2. Traballo de investigación tutelado. Materia de 12C orientada a realizar un traballo de iniciación á investigación onde o alumno aplicará os coñecementos e as técnicas aprendidas na resolución dun problema concreto.

3. Programa multidisciplinares. O programa é claramente multidisciplinar xa que involucra profesores que proceden de ámbitos tan diversos como a bioloxía, a medicina, a física, as matemáticas, a informática ou a psicoloxía.

4. Materias multidisciplinares. En moitas materias do programa, como por exemplo en OB9, OP24, OP25 e OP26, escolleuse profesorado de diversos ámbitos para ofrecer enfoques complementarios e enriquecedores dos contidos das materias.


1. Considerado especificamente en os obxectivos OD1-OD4 e OD9 do programa. 2. Considerado en os criterios para a realización de a tese de doutoramento e os traballos

Descriptor 3 Making judgements: Master [Qualifications are awarded to students who] have the ability to integrate knowledge and handle complexity, and formulate judgements with incomplete or limited information, but that include reflecting on social and ethical responsibilities linked to the application of their knowledge and judgements Adecuación da proposta

1. Módulo do master “INICIACIÓN Á INVESTIGACIÓN”. Conta con 30 créditos para que conste no suplemento ao título, dos cales son obrigatorios: o traballo de investigación tutelado, a participación na xornada de xóvenes neurocientíficos e os cursos OP30 e OP31.

2. Traballo de investigación tutelado. Materia de 12C orientada a realizar un traballo de iniciación á investigación.

3. Xornada de xóvenes neurocientíficos. Proponse esta actividade de 1C para iniciar aos estudantes en eventos de discusión e publicación de resultados científicos.

4. Materia optativa “Neuroética” (OP30). Materia de 3C que cubre os aspectos éticos relacionados coa investigación e a aplicación da investigación realizada no ámbito das neurociencias.


Descriptor 4 Communication: Master [Qualifications are awarded to students who] can communicate their conclusions, and the knowledge and rationale underpinning these, to specialist and non-specialist audiences clearly and unambiguously. Adecuación da proposta

1. Considerado especificamente nos obxectivos O6 e O9 do programa. 2. Xornada de xóvenes neurocientíficos. Proponse esta actividade de 1C para

iniciar aos estudantes en eventos de discusión e publicación de resultados científicos.

3. Materia optativa “Redacción de publicacións e proxectos” (OP32). Materia de 3C que aporta guías e recomendacións para comunicar resultados científicos e presentar proxectos de investigación.

Doutoramento:

Descriptor 5 Learning skills: Master [Qualifications are awarded to students who] have the learning skills to allow them to continue to study in a manner that may be largely self-directed or autonomous. Adecuación da proposta

1. Considerado especificamente nos obxectivos O3-O5 do programa. 2. Traballo de investigación tutelado. Materia de 12C orientada a realizar un

traballo de iniciación á investigación. 3. Xornada de xóvenes neurocientíficos. Proponse esta actividade de 1C para

iniciar aos estudantes en eventos de discusión e publicación de resultados científicos.

4. Materia optativa “Redacción de publicacións e proxectos” (OP32). Materia de 3C que aporta guías e recomendacións para comunicar resultados científicos e presentar proxectos de investigación.


2. Previsión da demanda Xustificar coas análises correspondentes a demanda previsible.

En Galicia hai unha alta demanda social no campo da Neurociencia, o que se traduce nun número elevado de investigadores e profesionais neste campo. Aos seus equipos incorpóranse cada ano un número significativo de xóvenes que demandan formación específica. Iso ten permitido desenvolver o actual programa de Doutoramento, que obtivo a mención de calidade do Ministerio de Educación e Ciencia, ao cal tamén se incorporan cada ano alumnos de Portugal e Iberoamérica. Como dato a ter en conta, durante o curso pasado incorporáronse ao Programa 37 novos alumnos, dos cales 9 eran estranxeiros e 3 máis tiñan realizado os seus estudios en Universidades de fora de Galicia. O actual Programa de Doutoramento foi incluído na relación de programas europeos de Neurociencia da Federación Europea de Sociedades de Neurociencia (FENS) e ofrécese información do na web da Sociedad Española de Neurociencia. A páxina web do Programa ten xa unha ligazón desde a páxina web da Asociación Internacional de Neuropsiquiatría (INA), e aínda máis importante, o seu presidente, o doutor Moisés Gaviria púxonos en contacto co doutor Leandro Tortora, Secretario Xeral para América Latina da INA, quen está difundindo o noso programa entre os seus membros. Pensamos facer convenios específicos cos Centros ou Universidades interesados en que formemos aos seus profesionais ou estudantes no campo da Neurociencia. Actualmente temos un convenio coa Universidade de Maryland específico para o desenvolvemento conxunto de actividades no campo da Neurociencia, co profesor Robert Schwarcz como parte da equipa docente deste posgrao como profesor do curso internacional de investigación en psiquiatría molecular, no cal hai doutores egresados dos nosos grupos incorporados como investigadores postgraduados no seu departamento. Tamén temos un convenio de intercambio de investigadores no campo da Neuropsiquiatría entre a Universidade de Santiago de Compostela e o Instituto de Psiquiatría da Universidade de Illinois en Chicago. Dispoñemos tamén de acordos con empresas farmacéuticas para o desenvolvemento da docencia no ámbito da

Psiquiatría e profesionais deste campo teñen solicitado a nosa colaboración para a actualización da súa formación. Así mesmo estamos traballando para que o noso posgrao sexa seleccionado pola Plataforma Europea de Medicinas Innovadoras como un programa de excelencia que contribuia á formación dos novos investigadores no ámbito da Neurociencia aplicada á industria farmacéutica.

3. Estrutura curricular do Programa Xustificar a estrutura xeral do Programa atendendo aos seguintes criterios:

• Coherencia do programa en función dos estudios que o integran O Programa de neurociencia estructúrase en dúas titulacións: Master e Doutoramento. O Master estructúrase en tres bloques principais: (1) un primeiro bloque de materias obrigatorias, (2) un segundo bloque de materias optativas organizadas en especialidades, e (3) un terceiro bloque orientado á formación investigadora. Xustificamos a continuación a estructura proposta:

1. Bloque de cursos obrigatorios básicos. Neste bloque cóbrense os contidos básicos en Neurociencia. Consta de 9 cursos teórico-prácticos onde se explican os conceptos e técnicas fundamentais nos campos da anatomía, o desenvolvemento, a electrofisioloxía, a neuroquímica, a farmacoloxía, o comportamento, e a computación, e de 3 cursos eminentemente técnicos onde se tratan en detalle as técnicas neuroanatómicas, electrofisiolóxicas e de neurobioloxía molecular. Ao finalizar este bloque o alumno debe posuír uns sólidos fundamentos, tanto teóricos como técnicos, para especializarse nun campo da neurociencia.

2. Bloque de cursos optativos e especialidades. A continuación, o alumno pode escoller unha ou máis especialidades entre as catro que se ofrecen no programa. Estas son: Modelos do Cerebro, Neurobioloxía Médica, Neurociencia Cognitiva e Neurobioloxía Comparada. Estas especialidades seleccionáronse sobre a base de dous criterios principais: (1) a traxectoria investigadora e docente recoñecida dos profesores que integran o programa, e (2) as áreas que permitan identificar e distinguir a este programa doutras ofertas formativas no ámbito da neurociencia. Ao finalizar este bloque o alumno debe coñecer os problemas e as técnicas relacionadas coa especialidade seleccionada.

3. Bloque de actividades de iniciación á investigación. Considerando que o programa é de carácter principalmente investigador, tense introducido un bloque de cursos que teñen como obxectivo introducir ao alumno en habilidades e metodoloxías de investigación. As actividades propostas son: - Curso Redacción de publicacións e proxectos (3C) - Curso Xestión da investigación en neurociencias (3C) - Proposta de tese de doutoramento (2C)

- Traballo de investigación tutelado (12C).- Os traballos de investigación tutelados realizaranse nas liñas de investigación propostas para a Tese de doutoramento e que tamén aparecen indicadas no anexo II. - Participación na xornada de xóvenes neurocientíficos (1C) - Asistencia a conferencias, mesas redondas... - Participación en cursos de investigación O alumno debe cursar 30 créditos dos cales son obrigatorios: o traballo de investigación tutelado, a participación na xornada de xóvenes neurocientíficos e os dous cursos. Non se poden facer máis de 30 créditos de iniciación á investigación no master.

• Estrutura modular dos títulos integrados no programa e relación entre os

mesmos. O programa de posgrao en Neurociencia outorga os títulos de master e doutor. O master dota ao alumno dos coñecementos e as capacidades para realizar o doutoramento.

En caso de Estudios de Doutoramento:

o Formato do Doutoramento O Doutoramento ten como obxectivo a consecución do grao de Doutor en Neurociencia. Para obter este título, o alumno debe satisfacer os seguintes requisitos: - Realización e defensa da tese de doutoramento ante un tribunal de recoñecidos expertos no campo da investigación no que se enmarca a tese. - Realización de actividades de investigación. O alumno debe cursar 12 créditos. Se algún alumno non realizou o bloque de iniciación á investigación durante o master ten que realizalo obrigatoriamente durante o doutoramento. Pódense escoller actividades ou cursos propostos para o master que non se teñan cursado durante o mesmo. Outros cursos. Asistencia a conferencias, mesas redondas, etc. Comunicacións a congresos. Participación en xornadas. Rotacións en laboratorios. O Programa organiza o curso: CI 1 Curso internacional de investigación en psiquiatría molecular 3C Arango López, Celso Caruncho Michinel, Héctor J Olivares Díez, José Manuel Páramo Fernández, Mario Schwarcz, Robert (Cada ano interveñen ademáis outros investigadores e se axusta o programa. Este curso reaíizase en colaboración coa Universidade de Maryland coa que o Programa ten un convenio e está financiado pola empresa Bristol-Myers Squibb )

- Liñas asociadas de investigación.

L1.- Neurotransmisión.

Alfonso Pallares, Miguel; Durán Barbosa, Rafael Lugar de Impartición: Universidade de Vigo, Facultade de Ciencias, Departamento de Bioloxía Celular e Molecular, Área de Fisioloxía Neurotransmisión e neurotransmisores. Efectos neuroquímicos de biotoxinas e tóxicos ambientais. A liña de investigación do noso grupo céntrase no análise dos efectos neuroquímicos de determinadas toxinas de orixe natural (biotoxinas mariñas e cianotoxinas) e tóxicos de orixe antropoxénico (Hg, Mn), realizando estudios experimentais in vivo mediante técnicas de microdiálise cerebral en animais de experimentación. L2.- Neuroquímica comparada Aldegunde Villar, Manuel Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Fisioloxía Estúdase o metabolismo indolaminérxico no cerebro de insectos, peces e pineal de mamíferos. Os traballos céntranse na caracterización do metabolismo serotoninérxico no cerebro de insectos en relación co desesenvolvemento e sexo. Igualmente, en insectos. estudar a presencia e os cambios diarios dos niveis de melatonina e enzimas asociados ao seu metabolismo. En peces os traballos céntranse en estudar os cambios no metabolismo e actividade do sistema serotoninérxico en relación coa reproducción e o control da inxesta. Finalmente en mamíferos centrámonos no estudio do control da secreción pineal da melatonina pola serotonina. L3.- Minisatélites do Xenoma Humano. As beta-timosinas e o sistema nervioso Gómez Márquez; Jaime Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioquímica Estúdanse minisatélites do xenoma humano: estructura, función, orixe evolutivo e alteracións en patoloxías. Por outra banda analízase o efecto de extractos celulares de diferentes tecidos, incluído cerebro, sobre a actividade que produce DSB (double-strand breaks) é a xeración de recombinantes con este tipo de secuencias. Estúdase a expresión dos xenes das beta timosinas, uns péptidos secuestradores de actina, en tecidos nerviosos embrionarios e adultos. L4.- Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces. Adrio Fondevila, Fátima; Alvarez Otero, Rosa; Anadón Álvarez, Ramón; Becerra Arias, Manuela; Castro Castro, Antonio; Díaz Regueira, Sofía M.; Manso Revilla, Mª Jesús; Megías Pacheco, Manuel; Pombal Diego, Manuel Angel; Rodicio Rodicio, Mª Celina; Rodríguez Díaz, Miguel Ángel; Rodríguez-Moldes Rey, Mª Isabel; Yañez Sánchez, Julián Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Celular; Universidade da Coruña, Facultade de Ciencias, Departamento de Bioloxía Celular e Molecular, Área de Bioloxía Celular; Universidade de Vigo, Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Funcional e Ciencias da Saúde, Área de Bioloxía Celular. Estúdase a organización química do sistema nervioso central de peces adultos pertencentes a tres grandes liñas evolutivas: ciclóstomos, elasmobranquios e peces óseos, así como en amphioxus, utilizando principalmente técnicas inmunohistoquímicas para revelar neurotransmisores, as súas enzimas de síntese, receptores, proteínas que ligan calcio, e outros marcadores neuronais e gliais.

L5.- Medicina molecular en neurociencias. Carracedo Álvarez, Ángel; Costas Costas, Javier; Domínguez Puente; Fernand; Loza García; , Mª Isabel Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Medicina, Departamento de Anatomía Patolóxica e Ciencias Forenses; Departamento de Fisioloxía; Facultade de Farmacia, Departamento de Farmacoloxía Según datos da OMS, os trastornos mentais e de conducta afectan a máis do 25% da poboación nalgún momento das súas vidas. En xeral, estes trastornos poden ser considerados enfermidades multifactoriais complexas, debidas tanto a factores ambientais como xenéticos. A importancia relativa dos distintos factores varía según o tipo de enfermidade. Nos últimos anos téñense realizado avances importantes na identificación de factores xenéticos de susceptibilidade a algúns trastornos mentais. É posible que parte dos factores xenéticos implicados sexan comúns a varias enfermidades mentais distintas, manifestándose unha ou outra enfermidade en función da súa interacción con outros factores xenéticos e ambientais. A presente liña de investigación ten por obxectivos a identificación de novos xenes de susceptibilidade mediante estudios de asociación empregando unha ampla batería de xenes candidato e SNPs marcadores en trastornos psiquiátricos, principalmente, esquizofrenia. Tamén se pretende confirmar, en poboación española ou galega, a existencia de supostas asociacións de variantes xenéticas de susceptibilidade a esquizofrenia. A replicación dun resultado de asociación en mostras independentes é un requirimento básico para descartar que a asociación inicial sexa debida a falsos positivos (errores de tipo I). Finalmente, preténdese identificar a existencia de interaccións entre as distintas variantes de susceptibilidade e/ou con factores ambientais. L6.- Conectividade en centros nerviosos. Alvarez Otero, Rosa; Anadón Álvarez, Ramón; González Fuentes, Mª José; Megías Pacheco, Manuel; Pombal Diego, Manuel Angel; Rodicio Rodicio, Mª Celina; Yáñez Sánchez; Julián Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Celular; Universidade da Coruña, Facultade de Ciencias, Departamento de Bioloxía Celular e Molecular, Área de Bioloxía Celular; Universidade de Vigo, Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Funcional e Ciencias da Saúde, Área de Bioloxía Celular. Estúdanse con trazadores neuronais as interconexión entre os principais centros nerviosos, actualmente con énfase en sistemas diencefálicos e telencefálicos de teleósteos, condrósteos e lampreas. L7.- Nervios vomeronasais e nervio terminal en mamíferos: estudio das súas posibles relacións morfolóxicas e funcionais. Cifuentes Martínez, José Manuel; Sánchez Quinteiro, Pablo; Salazar Beloqui, Ignacio Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Campus de Lugo, Facultade de Veterinaría, Departamento de Anatomía e Producción Animal O nervio terminal é considerado polos morfólogos o par craneal cero, mentres que funcionalmente todo parece indicar que está relacionado con algún aspecto da olfacción. Varios autores consideran que este nervio terminal debe ter unha relación morfolóxica e funcional próxima cos nervios vomeronasais. Esta vinculación non ten sido demostrada

con claridade ata o momento. Preténdese explorar esta posibilidade tanto en animais de laboratorio como en animais de granxa. L8.- Desenvolvemento do sistema nervioso. Anadón Alvarez, Ramón; Becerra Arias, Manuela; Candal Súarez, Eva Mª; Castro Castro, Antonio; Caruncho Michinel, Héctor Juan; Manso Revilla, Mª Jesús; Megías Pacheco, Manuel; Pombal Diego, Manuel Angel; Rodicio Rodicio, Mª Celina; Rodríguez-Moldes Rey; Mª Isabel Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Celular; Universidade da Coruña, Facultade de Ciencias, Departamento de Bioloxía Celular e Molecular, Área de Bioloxía Celular; Universidade de Vigo, Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Funcional e Ciencias da Saúde, Área de Bioloxía Celular. Estúdase a embrioxénese de diversos sistemas caracterizados inmunohistoquímicamente no sistema nervioso central de lampreas, elasmobranquios, teleósteos e ratas. Entre outros, estanse estudando neurotransmisores, neuropéptidos, receptores, proteínas que ligan calcio, así como moléculas señalizadoras de proliferación celular, citodiferenciación e migración neuronal. L9.- Cronoloxía do desenvolvemento do bulbo olfatorio accesorio en distintos grupos de mamíferos. Cifuentes Martínez, José Manuel; Sánchez Quinteiro, Pablo; Salazar Beloqui, Ignacio Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Campus de Lugo, Facultade de Veterinaría, Departamento de Anatomía e Producción Animal O bulbo olfatorio accesorio na maioría dos animais non alcanza a súa total madurez ata o momento de nacer ou incluso uns días máis tarde, debido a que os glomérulos non teñen os tipos de sinapses definidas. Nós temos observado que nalgúns mamíferos os glomérulos presentan unhas características morfolóxicas moi similares ás do individuo adulto no último tercio do período prenatal sendo este o obxectivo desta liña. L10.- Neurohistoquímica do envellecemento cerebral. Pesini Ruiz, Pedro; Pego Reigosa, Robustiano Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Campus de Lugo, Facultade de Veterinaria, Departamento de Anatomía e Producción Animal Estudios dirixidos ao coñecemento dos cambios histoquímicos que ocorren en poboacións neuronais determinadas do SNC de modelos animais como consecuencia do envellecemento normal ou de procesos patolóxicos relacionados co envellecemento.

L11.- Neurofisioloxía celular e de sistemas: os canais iónicos e a excitabilidade celular. Lamas Castro; José Antonio Lugar de Impartición: Universidade de Vigo, Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Funcional e Ciencias da Saúde, Área de Fisioloxía, Laboratorio de Neurociencia. No noso laboratorio estamos interesados no estudio da excitabilidade no sistema nervioso tanto in vivo (rata anestesiada) como in vitro (neuronas cultivadas). Levamos a cabo investigacións en dúas liñas principais: 1. Utilizamos neuronas simpáticas do ganglio cervical superior de rata e rato (en cultivo) para estudar a relación entre os diferentes canais iónicos de membrana e o comportamento celular (potencial de reposo, disparo de potenciais de acción, adaptación, propiedades dos

canais etc.). Para iso utilizamos técnicas electrofisiolóxicas, principalmente “patch-clamp”. 2. Tamén estamos interesados no estudio do sistema somatosensorial. Para iso investigamos o comportamento das neuronas do Núcleo Cuneado en cultivo e comparámolo co seu comportamento in vivo. Interésanos especialmente o mecanismo que permite a estas neuronas disparar ritmicamente de forma espontánea e xerar oscilacións subumbrais rítmicas de forma intrínseca. Nesta liña utilizamos varias técnicas electrofisiolóxicas: rexistro extracelular, rexistro intracelular, “patch-clamp”, estimulación eléctrica, estimulación natural de campos receptores etc. Para máis información pódese visitar a nosa páxina Web: http://webs.uvigo.es/neurociencia L12. Neurofisioloxía do sistema somatosensorial. Antonio Canedo Lamas e Martín Cora, Francisco Javier Universidade de Santiago, Facultade de Medicina. Departamento de Fisioloxía Pertencemos ao grupo de investigación da USC LAN (GI-1909) . A nosa liña de investigación inclúe o estudio do: 1) papel das estructuras subcorticais (o núcleo cuneado e o núcleo talámico ventroposterolateral) no procesamento da información somatosensorial, e 2) procesamento da información somatosensorial a nivel talámico durante os estados de sono-vixilia. Para iso realizamos experimentos en animais anestesiados e espertos nos que se combinan técnicas de rexistro electrofisiolóxico, extra e intracelular, técnicas de estimulación eléctrica e natural dos campos receptores, ferramentas farmacolóxicas (aplicación local de fármacos mediante microintoforesis e aplicación sistémica) e técnicas histolóxicas. Para máis información poden visitarse as páxinas: http://imaisd.usc.es/weboit/asp/grupos/fichagrupo.asp?idpersoatipogrupo=135895&tipoidioma=3 http://www.usc.es/fisio/gl/sissomato.html L13.- Fisisioloxía de sistemas sensoriais e motores. Miguel Fernández do Olmo, Carmen de Labra Pinedo, Jorge Mariño Alfonso, Casto Rivadulla Fernández Universidade da Coruña, Facultade de Ciencias da Saúde, Departamento de Medicina. Instituto Nacional de Eduación Física. Pertencemos ao grupo de investigación Neurocom. As nosas investigacións están adicadas ao estudio de 1) fisioloxía do sistema visual (principalmente a nivel do circuíto tálamo-córtico-talámico), 2) actividade rítmica neuronal e mecanismos de regulación do ciclo sono-vixilia, e 3) terapias de recuperación e mantemento de pacientes coa enfermidade de Parkinson. Realizamos experimentos nos que se combinan técnicas electrofisiolóxicas (rexistros extracelulares e intracelulares), farmacolóxicas (aplicación de fármacos por vía intravenosa, intraperitoneal ou mediante microiontoforese), ópticas (rexistro de niveis de distintas sustancias mediante espectrofotometría) e de estimulación tanto eléctrica (electrodos bipolares) como magnética transcraneal (mediante bobinas específicas). L14.- Neurofisioloxía do sistema visual. González García, Francisco Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Departamento de Fisioloxía, Área de Fisioloxía, Laboratorios de Fisioloxía do Sistema Visual.

No noso laboratorio estamos interesados en diferentes aspectos do sistema visual, desde cuestións relacionadas coa percepción visual ata aspectos clínicos relacionados coa patoloxía do sistema visual. Actualmente estamos desenvolvendo tres liñas principais, a) mecanismos neurais da visión binocular e a percepción estereoscópica, b) aspectos clínicos do sistema visual, e c) teleoftalmoloxía. Para máis información pode visitarse a páxina: http://www.usc.es/fspaco/

L15.- Biorritmos e metabolismo enerxético cerebral en peixes teleósteos Soengas Fernández, José Luis; Míguez Miramontes, Jesús Lugar de Impartición: Universidade de Vigo, Facultade de Ciencias, Departamento de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde, Área de Fisioloxía Estúdase o metabolismo enerxético do sistema nervioso en peces teleósteos mediante a caracterización de tipos de combustibles utilizados, transporte de metabolitos cara ao cerebro, taxas de utilización dos mesmos, efectos de hormonas e neurotransmisores e efectos de parámetros ambientais (salinidade, alimentación, xaxúo, etc). Caracterízanse os cambios rítmicos diarios do metabolismo de neurotransmisores cerebrais e de diferentes hormonas, así como nalgúns parámetros do comportamento en peces teleósteos. Préstase especial atención ao estudio do papel da melatonina producida na glándula pineal e a súa regulación por factores endóxenos e esóxenos. L16.- Neuroendocrinoloxía. Arce Vázquez, Víctor ; Díeguez González, Carlos Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Medicina, Departamento de Fisioloxía Neurorregulación da secreción de GH. -Novos factores reguladores da secreción de GH(GHRPs, Ghrelin). -Accións biolóxicas da GH. -GH, diabetes e obesidade. -Factores de crecemento e secreción de PRL. L17. Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría. Brea Floriani, José Manuel; Cadavid Torres, María Isabel; Carracedo Álvarez, Ángel; Caruncho Michinel, Héctor Juan; Castro Pérez, Mª Ángeles; Costas Costas, Javier; Domínguez Puente, Fernando; Fontenla Gil, José Angel; Loza García, María Isabel Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Medicina, Departamento de Anatomía Patolóxica e Ciencias Forenses; Departamento de Fisioloxía; Facultade de Farmacia, Departamento de Farmacoloxía; Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Celular A esquizofrenia, como outros trastornos psiquiátricos, relaciónase con condicionantes xenómicos e proteómicos que confiren susceptibilidade a padecer a enfermidade, ou ben que poden aparecer asociados á situación patolóxica, prognoses ou resposta ao tratamento do paciente, con valor polo tanto como biomarcadores destas condicións. Así, en esquizofrenia descríbense polimorfismos xenéticos e variacións farmacoproteómicas en proteínas implicadas no desenvolvemento neuronal, en receptores de neurotransmisores que son diana dos fármacos antipsicóticos, así como en enzimas metabolizantes destes fármacos. O coñecemento e a validación destes biomarcadores complementarían o diagnóstico, e melloraría o tratamento destas enfermidades. Nesta liña de investigación preténdese afondar no estudio destas variacións, para a súa caracterización como biomarcadores farmacoxenómicos e farmacoproteómicos útiles no diagnóstico e o tratamento destas enfermidades.

Complementariamente, estúdanse as proteínas receptores de neurotransmisores, en concreto receptores acoplados a proteínas G de relevancia na farmacoloxía da esquizofrenia (serotoninérxicos, dopaminérxicos), a nivel de mecanismos moleculares de activación, señalización e regulación. Este traballo lévase a cabo en sistemas sinxelos in vitro (liñas celulares), sistemas in vivo en animais así como en mostras humanas ex vivo (células sanguíneas periféricas) provenientes de individuos control e pacientes esquizofrénicos. L18.- Investigación psicobiolóxica dos procesos cognitivos (atención, memoria, linguaxe ....) Amenedo Losada, Elena; Cadaveira Mahía, Fernando; Díaz Fernández, Fernando; Lindín Novo, Mónica; Rodríguez Holguín, Socorro Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Psicoloxía, Departamento de Psicoloxía Clínica e Psicobioloxía Ofrécese a posibilidade de realizar o traballo de investigación tutelado no ámbito da psicofisioloxía e da neuropsicoloxía dos procesos de atención, memoria e linguaxe. A investigación destes procesos nos seres humanos céntrase sobre todo no estudio psicofisiolóxico mediante a técnica de potenciais evocados, e no estudio neuropsicolóxico mediante a aplicación das probas e evaluacións oportunas. L19.- Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico...) Amenedo Losada, Elena; Cadaveira Mahía, Fernando; Carrillo da Peña, María Teresa; Corral Varela, María Montserrat; Díaz Fernández, Fernando; Lindín Novo, Mónica; Rodríguez Álvarez, Marina; Rodríguez Salgado, Dolores; Zurrón Ocio, Montserrat Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Psicoloxía, Departamento de Psicoloxía Clínica e Psicobioloxía Preténdese desenvolver aplicacións da investigación psicobiolóxica non invasiva en poboacións especiais (envellecemento, superdotación) e clínicas (alcoholismo, VIH-SIDA, Parkinson, demencias, trastornos da linguaxe, atraso mental. As investigacións céntranse sobre todo en compoñentes cognitivos dos potenciais evocados e no deseño de avaliacións neuropsicolóxicas axustadas a estas poboacións. L20.- Neuroloxía Mosquera Gómez, Esther; Castillo Sánchez, José Antonio; Blanco González, Miguel; Rodríguez Yáñez, Manuel; Leira Muiño, Rogelio Lugar de Impartición: Laboratorio de Investigación Neurovascular do Hospital Clínico Universitario, Santiago de Compostela

- Marcadores moleculares en enfermidades neurovasculares. - Busca de dianas neuroprotectoras e neurorreparadoras no ictus. - Células proxenitoras endoteliais. Disfunción endotelial. - Cultivos neuronais e gliais: neuroexcitotoxicidade. - RM en modelos de isquemia cerebral: marcadores de neurorreparación. - Proteómica de expresión na isquemia cerebral.

L21.- Mecanismos de destrucción de neuronas dopaminérxicas e neuroprotección. Méndez Álvarez, Estefanía; Soto Otero, Ramón Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Medicina, Departamento de Bioquímica

Nesta liña de investigación abordarase o estudio dos mecanismos moleculares responsables da destrucción selectiva de neuronas dopaminérxicas que se produce en procesos dexenerativos relacionados coa enfermidade de Parkinson. A investigación centrarase no estudio de mecanismos de destrucción neuronal por estrés oxidativo, utilizando como neurotoxinas altas concentracións de dopamina e 6-hidroxidopamina. Valoraranse os efectos inducidos pola presencia de determinados metais de transición e diversos antioxidantes endóxenos e esóxenos. L22.- Novas estratexias terapéuticas da enfermidade de Parkinson: Neuroprotección, Transplantes celulares. Potenciación do fenotipo dopaminérxico a partir de células troncais/proxenitoras como fonte tisular para transplantes. Labandeira García, José Luis; Guerra Seijas, Mª José; Rodríguez Pallares; Jannette Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Medicina, Departamento de Ciencias Morfolóxicas A enfermidade de Parkinson (EP) ten unha importancia clínica e social sobre a que non é preciso insistir. É tamén sabido que é consecuencia da progresiva dexeneración das neuronas dopaminérxicas, basicamente as que constitúen a proxección nigroestriatal, que comporta un conxunto de desaxustes nos circuítos dos ganglios basais responsables dos déficits motores que caracterizan a esta enfermidade. Durante uns anos a enfermidade tende a responder ben ao tratamento farmacolóxico convencional. Posteriormente o control complícase e hai que cuestionarse (cando é factible) tratamentos cirúrxicos paliativos con microelectrodos ou de reposición de células dopaminérxicas. A utilización de neuronas fetais ten producido resultados importantes cando se realiza correctamente. Mais ao marxe do debate ético que suscita, a reducida taxa de supervivencia das neuronas transplantadas, obriga a utilización dun gran número de embrións por paciente (uns 6-8), o cal fai inviable a súa aplicación a gran escala. Nesta liña as maiores expectativas radican na obtención de neuronas dopaminérxicas a partir de neuroesferas de células troncais ou proxenitoras en cultivo. Quédanos por mencionar a liña de tratamento máis desexable, pero sen dúbida a menos desenvolvida: a neuroprotección do sistema dopaminérxico, que en vivo puidese deter a progresión da enfermidade, ou alomenos prolongar a efectividade do tratamento farmacolóxico, e in vitro puidese multiplicar as taxas de diferenciación dopaminérxica e supervivencia das neuronas susceptibles de ser transplantadas e dos propios transplantes. Nestes campos centramos actualmente as liñas de traballo do grupo de investigación. L23.- Tratamentos de apoio nas enfermidades neurodexenerativas: Imposición de ritmos externos Fernández do Olmo, Miguel Lugar de Impartición: Universidade da Coruña, Instituto Nacional de Educación Física, Departamento de Medicina Desde os anos sesenta coñécese que a utilización de sinais externas (auditivas ou visuais), mellora certos aspectos, por exemplo motores ou cognitivos, dos pacientes que sofren enfermidades neurodexenerativas. Proponse ao estudiante afondar neste tema, e traballar cun número reducido de enfermos. L24.- Bases neuroquímicas da epilepsia. Sierra Paredes, Germán; Vázquez Illanes, Mª Dolores Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Medicina, Departamento de Bioquímica

As investigacións do noso grupo nos últimos anos céntranse no desenvolvemento dun novo modelo experimental de epilepsia, e no estudio neste modelo de diferentes aspectos neuroquímicos e farmacolóxicos. L25.- Neurociruxía García Allut, Alfredo; Gelabert González, Miguel Lugar de Impartición: Hospital Clinico Universitario de Santiago de Compostela. 1. Técnicas de neuromonitorización cerebral. 2. Neurociruxía funcional (Parkinson e Epilepsia). O traballo consiste no estudio dos diferentes sistemas de monitorización cerebral (presión intracraneal, saturación tisular de osíxeno, etc) no paciente neurocrítico, fundamentalmente afectados de traumatismo craneoencefálico grave. L27.- Morfopatoloxía e patoxenia da enfermidade de Aujeszky. Alemañ Posadas, Nuria V., López Peña, Mónica Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Campus de Lugo, Facultade de Veterinaria, Departamento de Ciencias Clínicas Veterinarias O virus da enfermidade de Aujeszky é un alfaherpesvirus neurotrópico altamente contaxioso que infecta a un gran número de especies de mamíferos. En todas as especies infectadas provoca meningoencefalitis e a morte do animal excepto no porco adulto, onde o virus é capaz de establecer unha infección latente reactivable que persiste durante toda a vida do animal. Neste traballo investigamos específicamente dous aspectos da interacción virus-hospedador: a resposta neuroinmunitaria do hospedador fronte á infección e o control por parte do virus do programa apoptótico das células infectadas e non infectadas do hospedador. L28.- Enfermidade discal intervertebral canina. Espino López, Luciano Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Campus de Lugo, Facultade de Veterinaria, Departamento de Ciencias Clínicas Veterinarias O traballo realizarase en pacientes caninos con enfermidade discal intervertebral toracolumbar, Hansen tipo I, centrándose no estudio da influencia da velocidade de aparición e duración dos signos clínicos, características do líquido cefa lorraquídeo e observacións nas probas de diagnóstico por imaxe na selección do tratamento (médico vs quirúrxico) e pronóstico de ditos pacientes. L29.- Perturbadores neuroendocrinos e inmunotoxicoloxía Lafuente Jiménez, Anunciación Lugar de Impartición: Universidade de Vigo, Campus de Orense, Facultade de Ciencias, Departamento de Química Analítica e Alimentaria Xenobióticos presentes nos alimentos e/ou no medio ambiente, que presentan actividade perturbadora a nivel neuroendocrino. Evaluación da toxicidade de metais pesados e de plaguicidas a este nivel. L30.- Psiquiatría clínica, psiquiatría social e psicoterapia Domínguez Santos, Mª Dolores; García Mahía, Mª do Carmen; González Borrás, Carlos; Lorenzo Lago, Angeles; Mateos Alvarez Raimundo; Salazar Bernard, Isabel; Torres Iglesias, Angela Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Medicina, Departamento de Psiquiatría

1) Epidemioloxía Psiquiátrica comunitaria e clínica: Estúdiase a prevalencia, incidencia e factores de risco das enfermidades mentais. 1) O ensaio clínico: Estúdiase a eficacia dos psicofármacos nas diferentes patoloxías psiquiátricas a través de instrumentos que avalían a mellora clínica e os efectos secundarios 2) Saúde mental e psiquiatría da infancia e da adolescencia: estúdianse as características epidemiolóxicas e psicopatolóxicas, e os factores de risco e de protección implicados nas patoloxías psíquicas que afectan á infancia e á adolescencia, utilizando deseños de investigación de tipo comunitario e clínico. 3) Conductas aditivas: identifícanse patróns neurobiolóxicos e clínicos comúns entre patoloxía aditiva e outras patoloxías psiquiátricas. 4) Investigación clínica e epidemiolóxica en psicoxeriatría: Utilizando deseños de investigación epidemiolóxica e clínica, estúdianse diversos aspectos da morbilidade psíquica, e analízanse factores de risco de protección implicados na Saúde mental do ancián. L31.- Circuitos cerebrais e mecanismos de señalización en psiquiatría. Arango López, Celso; Caruncho Michinel, Héctor J.; Loza García, Mª Isabel; Olivares Díez, José Manuel; Páramo Fernández, Mario; Rodríguez Díaz, Miguel A.; Schwarcz, Robert Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Celular Esta liña de investigación trata de conxuntar o traballo de psiquiatras, farmacólogos e neurohistólogos para abordar problemas específicos relacionados coa etioloxía e terapéutica da esquizofrenia e a enfermidade bipolar. L32.- Alteracións citoarquitectónicas en neuropsiquiatría. Caruncho Michinel, Héctor J.; Rodríguez Díaz; Miguel Ángel Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela. Facultade de Bioloxía, Departamento de Bioloxía Celular Proponse o estudio de alteracións en densidade neuronal, en poboacións neuronais cun fenotipo específico, ou alteracións en volume ocupado polo neuropilo, utilizando métodos estereolóxicos en mostras postmortem de esquizofrenia e enfermidade bipolar e en mostras de modelos animais de enfermidades neuropsiquiátricas. L33.- Modelos computacionais do cerebro. Arguello Pedreira, Francisco; Martínez Otero, Luis Miguel; Sánchez Vila, Eduardo M. Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Física, Departamento de Electrónica e Computación Os traballos de investigación estarán enfocados a propor teorías de cómo se procesa a información tanto no sistema somatosensorial como no sistema visual, e a construír modelos computacionais para probar ditas teorías. Sobre o sistema somatosensorial estamos interesados en coñecer cómo operan os núcleos das columnas dorsais, a primeira etapa de procesamento do sistema, e cómo a cortiza sensoriomotora inflúe en dito procesamento. Sobre o segundo, centrámonos en mecanismos de atención tanto reactiva como voluntaria, así como en propor modelos para recoñecemento de patróns. L34.- Sistemas de liberación de fármacos ao sistema nervioso central. Alonso Fernández, Mª José¸ Caruncho Michinel, Héctor J. Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Farmacia, Departamento de Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica. Desenvolvemento de novas nanotecnoloxías aplicadas a novos biomateriais de interese farmacéutico e biomédico.

Nanopartículas poliméricas para a vehiculización de moléculas activas ao sistema nervioso central. Sistemas biodegradables (implantes, microsferas) para a liberación controlada de moléculas activas no sistema nervioso central. L35.- Optimización de modelos de redes neuronais artificiais Dorado de a Calle; Julián Lugar de Impartición: Universidade de A Coruña, Facultade de Informática, Departamento de Tecnoloxías da Información e as Comunicacións As Redes de Neuronas Artificiais (RNA) son un paradigma de solución de problemas baseado nas redes de neuronas naturais. Mais as RNA aínda non utilizan moitos dos mecanismos que se poden observar nas neuronas naturais, como por exemplo: a creación dinámica de conexións ou os períodos refractarios nas activacións. A inclusión destes mecanismos poderían optimizar o seu funcionamento. L36.- Clasificación e recoñecemento de patróns con redes neuronais biolóxicamente plausibles Fernández Delgado, Manuel; Iglesias Rodríguez, Roberto Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Física, Departamento de Electrónica e Computación O obxectivo desta liña de investigación é o deseño de novas arquitecturas neuronais, de distintos tipos (supervisadas, non supervisadas, con aprendizaxe en diferido ou en directo), específicamente orientadas á clasificación de patróns procedentes de distintos sensores ou canais de entrada. Trátase dun exemplo de fusión de datos multisensor onde o obxectivo é mellorar as prestacións respecto aos clasificadores monocanal existentes, a través dun maior aproveitamento da existencia de distintas fontes de información alternativas e complementarias.

L37-. Modelización Computacional de Redes Neuronais e Sistema Glial Pazos Sierra, Alejandro; Porto Pazos; Ana Belén Lugar de Impartición: Universidade da Coruña, Facultade de Informática, Departamento de Tecnoloxías da Información e as Comunicacións Estudio do papel que desempeña o Sistema Glial no procesamento da información para extrapolar os efectos que as células gliais provocan no sistema nervioso dos seres vivos ás RR.NN.AA. Quérense incorporar a estas redes un novo tipo de elementos artificiais que desempeñen o papel, considerado cada vez máis decisivo no procesamento da información, das células gliais, para observar se os resultados obtidos mediante esta incorporación melloran, e nese caso observar de qué forma, as funcionalidades e potencialidades que hoxe en día posúen as RR.NN.AA

L 38.- Exploracións isotópicas en neuroloxía Ruiball Morell, A Lugar de Impartición: Santiago de Compostela, Hospital Xeral de Galicia, Servicio de Medicina Nuclear Exploracións nucleares e tumores cerebrais: Inclúe as diferentes exploracións nucleares encamiñadas ao diagnóstico diferencial dos distintos tumores cerebrais. Estudio isotópico das demencias: Dada a súa alta frecuencia e diferentes entidades, o estudio das mesmas con SPECT e PET pode axudar a caracterizalas e convertelas en probas habituais.

Estudio isotópico do metabolismo cerebral: A posibilidade de ter un PET e un futuro ciclotrón veciño abre unha importante vía de investigación nas diferentes áreas neurolóxicas. Estudio da planificación de tratamentos de tumores cerebrais: Incluiría técnicas de PET na planificación de terapias para tumores cerebrais Estudio dos receptores dopaminérxicos nos síndromes parkinsonianos: A posibilidade de empregar as imaxes isotópicas con receptores pre e postsinápticos facilita o diagnóstico diferencial dos distintos síndromes parkinsonianos L39.- Neuroimaxe Dixital. Fundamentos e procesamento. Aplicacións en neurociencia Teijeiro Vidal, Jorge; Pereira Loureiro, Javier Lugar de Impartición: Santiago de Compostela, Hospital Xeral de Galicia, Servizo de Medicina Nuclear A liña de investigación está centrada na adquisición, transmisión, almacenamento, xestión e procesado da neuroimaxe. Os traballos céntranse en desenvolver sistemas informáticos con funcionalidades específicas sobre estudios médicos para resolver problemas concretos. Para iso é necesario coñecer os fundamentos da imaxe dixital e os principais mecanismos de análise e algoritmos de procesado da información. As aplicacións poden varias desde transformacións básicas como modificación de brillos, contrastes, ventá visible ata fusión de modalidades anatómicas e funcionais TC e PET L40.- Modelos Aditivos Xeneralizados: Aplicación en Fisioloxía, Epidemioloxía e Radioloxía. Cadarso Suárez, Carmen María; Roca Pardiñas Javier Lugar de Impartición: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Medicina. Departamento de Estadística e Investigación Operativa (CS, CM); Universidade de Vigo, Escola Universitaria de Enxenería Técnica Industrial, Departamento de Estatística e Investigación Operativa (RP, J) A liña de investigación do noso grupo céntrase no estudio de modelos de regresión non paramétrica onde a resposta de interese é explicada a través dun conxunto de covariables de tipo continuo. Para iso consideraremos os Modelos Aditivos Xeneralizados (GAM) onde a variable resposta pertence á familia exponencial e o efecto de cada covariable no valor esperado da resposta ven representado por unha función suave continua arbitraria. Publicacións recentes en varios campos da Biomedicina, teñen mostrado un especial interese na utilización deste tipo de modelos xa que representan un bo compromiso entre flexibilidade e interpretabilidade. No noso grupo realizamos inferencia estatística en Modelos Aditivos Xeneralizados, e a metodoloxía estatística proposta estenderase apropiadamente para tratar algunhas xeneralizacións interesantes deste tipo de modelos. En particular, estudiamos (i) GAMs incluíndo interaccións (ii) GAMs vectoriais de resposta multidimensional; e (iii) Modelos aditivos multi-estado de supervivencia. Os principais obxectivos do noso traballo céntranse en:

(a) A validación da metodoloxía estatística proposta con resultados teóricos e estudios de simulación.

(b) Aplicación a datos reais en Biomedicina. Intentamos resolver estatisticamente certos tópicos de interese no campo da Epidemioloxía (estimación non paramétrica de medidas de efecto: Odds-Ratios, Riscos Relativos,...), da Neurofisioloxía (contraste sobre a sincronía neuronal, análise de poboacional de neuronas...), e da Radioloxía (curvas ROC en diagnóstico clínico).

(c) Desenvolvemento de software que poida ser utilizado de maneira adecuada

por todos aqueles profesionais da Biomedicina, interesados na utilización práctica das metodoloxías estatísticas desenvolvidas.

L41.- Bioética aplicada ás neurociencias Caruncho Michinel, Cristina Lugar de Impartición: Universidade de Vigo, Campus de Pontevedra, Facultade de Ciencias Sociais, Departamento de Socioloxia, Ciencias Políticas e da Administración e Filosofía Analízanse as cuestións éticas relacionadas coa utilización de animais de experimentación, a relación médico-paciente, a información e utilización de bases de datos para a investigación xenómica e farmacoxenómica en neurociencias.

- Criterios para a dirección de tese e traballos.

Os criterios que se seguirán para a dirección da tese e os traballos son os seguintes:

- Definición precisa do problema abordado. Aquí terase en conta o contexto do problema e a relación entre este e outros relevantes no campo de investigación.

- Manexo correcto da bibliografía. É preciso que o estudiante de doutoramento coñeza as fontes bibliográficas máis relevantes relacionadas co problema a tratar.

- Selección adecuada das técnicas experimentais e aplicación correcta de ditas técnicas. Dado un problema, é crítica a selección adecuada das técnicas experimentais a utilizar.

- Selección adecuada das técnicas de análise de datos. Este punto é fundamental para poder realizar unha correcta interpretación das evidencias experimentais.

- Presentación dos resultados de forma clara e rigorosa. O proceso de escritura tanto dos traballos de investigación como, finalmente, da tese de doutoramento, debe realizarse de maneira que un lector que traballe no campo, aínda que non sexa un especialista do problema, poida entender o discurso do traballo presentado.

Discusión dos resultados no contexto do campo de investigación e do problema particular abordado.

III. PROGRAMA DE FORMACIÓN. ESTUDIOS/TÍTULOS Para cada un dos títulos propostos dentro do Programa, especificar: MASTER EN NEUROCIENCIA 1. Obxectivos formativos incluíndo perfil de competencias Os obxectivos xerais (OG) do programa, que definen o perfil de competencias que debe ter un alumno á finalización do mesmo, son:

• OG1. Coñecer os fundamentos dos diferentes campos da neurociencia: anatomía, fisioloxía, farmacoloxía, bioloxía molecular, xenética, neurociencia computacional, etc.

• OG2. Coñecer e saber utilizar as técnicas experimentais dos diferentes campos da neurociencia

• OG3. Coñecer as novas tecnoloxías e as ferramentas informáticas e estadísticas necesarias para procesar, sintetizar, visualizar e publicar datos do laboratorio

• OG4. Posuír un grao de especialización, o que significa o coñecemento de problemas, teorías e técnicas específicas, en alomenos un campo da neurociencia.

• OG5. Saber qué preguntas son as relevantes hoxe en día na neurociencia. • OG6. Saber cómo ler e obter información relevante de publicacións científicas. • OG7. Ter competencia na presentación oral e escrita de resultados científicos. • OG8. Saber cómo traballar en grupos de carácter multidisciplinar • OG9. Capacidade de reflexión sobre as responsabilidades éticas e sociais da

aplicación da investigación. Os obxectivos específicos para cada especialidade son os seguintes:

1. Neurobioloxía médica (NM) • ONM1. Comprender e analizar as bases neurobiolóxicas das

enfermidades neurolóxicas e psiquiátricas. • ONM2. Correlacionar as bases moleculares coas manifestacións clínicas

de ditas enfermidades. • ONM3. Coñecer os principais métodos terapéuticos que se empregan no

tratamento destas enfermidades. • ONM4. Entender como están a desenvolverse as novas técnicas de

diagnóstico e terapéutica en neurobioloxía médica • ONM5. Desenvolvemento dos aspectos epidemiolóxicos de

enfermidades neurolóxicas e psiquiátricas

2. Neurociencia cognitiva (NC)

• ONC1. Comprender as bases neurais dos procesos cognitivos en sentido amplo, dende os procesos perceptivos á planificación de movementos voluntarios complexos, tendo en conta a influencia dos procesos emocionais e os cambios que se producen coa idade.

• ONC2. Coñecer os principais métodos empregados pola neurociencia cognitiva actual, con especial enfase nas técnicas psicofisiolóxicas, neuropsicolóxicas e de neuroimaxe.

• ONC3. Familiarizarse coas posibles aplicacións da neurociencia cognitiva tanto para o estudio dos procesos normais como de algunha patoloxías.

• ONC4. Acadar cualificación específica no emprego da técnica dos potenciais evocados no estudio dos procesos psíquicos

3. Neurobioloxía comparada (NbC)

• ONbC1. Entender a organización funcional das principais estructuras do sistema nervioso central e periférico nos diferentes grupos.

• ONbC2. Usar os principios da morfoloxía comparada como ferramenta para a interpretación e comprensión dos sistemas nerviosos nos diferentes grupos.

• ONbC3. Coñecer os cambios adaptativos experimentados polo sistema nervioso durante o curso da evolución

• ONbC4. Coñecer os principios da integración neuroendocrina en vertebrados e invertebrados, como base ao coñecemento do control do comportamento

• OnbC5. Estudiar as bases neurolóxicas dos ritmos estacionais, cómo o uso da enerxía condiciona a expresión, e as implicacións da ritmicidade nos procesos fisiolóxicos de adaptación ao medio en invertebrados e vertebrados.

• OnbC6. Coñecer as bases morfolóxicas sobre as que se asentan os síndromes neurolóxicos máis comúns en clínica veterinaria.

4. Modelos do cerebro (MC)

• OMC1. Coñecer os paradigmas que se utilizan para modelar o cerebro nos seus diferentes niveis de descrición (do nivel molecular ao nivel cognitivo).

• OMC2. Entender os modelos matemáticos relacionados cos paradigmas anteriores.

• OMC3. Desenvolver modelos computacionais como técnica para sintetizar as evidencias experimentais e para comprobar hipóteses sobre o funcionamento do cerebro.

• OMC4. Coñecer técnicas matemáticas e computacionais para obter, procesar e clasificar datos obtidos de maneira experimental.

2. Estrutura dos estudios e organización das ensinanzas.

• Módulos, materias/ disciplinas (tipoloxía, créditos e secuencia curricular), Prácticum, traballo fin de estudios (desenvolver en Ficha 1)

O máster de Neurociencia farase en dous anos coa seguinte distribución que complementa a información contida na Ficha 1: Primeiro ano.- Primeiro cuadrimestre Cursos Obrigatorios Básicos 30 C– Santiago (Os cursos OB 2, 3, 4 e 5 impártense polas mañás na aula 9 da Facultade de Medicina, os cursos OB 1, 6, 7, 8 e 9 polas tardes na aula FV da Facultade de Bioloxía) Primeiro ano.- Segundo cuadrimestre Cursos obrigatorios técnicos 9C (aínda que se explican os fundamentos teóricos. Danse en grupos de 10 alumnos por semanas, de modo que os alumnos roten, cada grupo unha semana en cada laboratorio: as técnicas neuroanatómicas 3C en Vigo, as técnicas electrofisiolóxicas 3C na Coruña e as técnicas de neurobioloxía molecular 3C en Santiago. Ademais destes 39 créditos obrigatorios os alumnos deben completar entre os cursos optativos e as actividades do bloque de investigación 120 créditos. Os cursos están repartidos por ano e cuadrimestre en función dos coñecementos previos que os alumnos debe posuir para cursalos, tal como se reflicte na Ficha 1. As actividades de investigación, por exemplo o traballo de investigación tutelado, poden empezalas cando terminen os cursos obrigatorios. Cada alumno debe escoller os cursos e actividades que mellor satisfagan as súas necesidades de formación. Para cada curso, os alumnos terán unha hora de titorias personalizadas repartidas en dúas seccións de media hora. Para os cursos obrigatrorios as titorias faranse en grupos

de tres alumnos. Para os cursos optativos, o profesor determinará o número de alumnos por grupo en función do número de alumnos matriculados.

IV. ORGANIZACIÓN E XESTIÓN DO PROGRAMA A organización e xestión do programa axustarase á normativa aprobada pola USC.

1. Órganos de dirección e procedemento de xestión. A dirección do Programa de Posgrao en Neurociencia corresponde á Universidade de Santiago de Compostela e o coordinador/a da mesma é tamén o director/a do Programa de Posgrao. O Programa de Posgrao en Neurociencia adscríbese provisionalmente á Facultade de Bioloxía da Universidade de Santiago de Compostela. Os responsables actuais son: Directora do Programa de Posgrao e Coordinadora da Universidade de Santiago: Mª Celina Rodicio Rodicio Coordinadora da Universidade da Coruña: Mª Jesús Manso Revilla Coordinador da Universidade de Vigo: José Antonio Lamas Castro O Posgrao en Neurociencia é xestionado pola comisión académica. A súa finalidade é atender a cada un dos ámbitos necesarios para o bo funcionamento do Programa de Posgrao, que son: - Coordinación dos módulos e das especialidades ofertadas no master de Neurociencia: ten como obxectivo garantir a adecuada especialización académica (arti. 2 normativa provisoria). Para iso garantirán a vertebración interna de cada un dos módulos e especialidades, tanto en aspectos de organización transversal como de secuenciación de contidos. Os coordinadores das especialidades deberán ser membros da comisón académica e nomearán ós coordinadores dos módulos, que deben ser profesores dalgunha das materias do mesmo. A función dos coordinadores dos módulos e garantir a vertebración interna do módulo e nomear aos coordinadores dos cursos. A función dos coordinadores dos cursos e garantir a vertebración interna dos mesmos. - Coordinación do bloque de iniciación á investigación e do doutoramento: ten unha finalidade semellante, garantindo que se dean as condicións necesarias para que os alumnos se inicien en tarefas de investigación e se integren de maneira adecuada no doutoramento. - Espacio Europeo de Educación Superior: ten como finalidade adecuar o Posgrao ás adaptacións que require o Espacio Europeo de Educación Superior. Tamén é función súa potenciar a integración de profesores e alumnos nese ámbito. É competencia súa promover os convenios que procedan neste ámbito. - Calidade e planificación: o seu obxectivo é garantir a existencia dun mecanismo de control de calidade, mediante a autoavaliación, (analizando o desenvolvemento do programa, os seus resultados, seguimento de egresados, etc.) a proposta de accións de mellora e a atención aos índices e criterios que as axencias de calidade definan para a avaliación do programa. - Entorno virtual de apoio a docencia, web ...: ten por obxecto propiciar o uso das novas tecnoloxías da comunicación e información no ámbito docente e investigador e na divulgación do Programa de Posgrao e as actividades organizadas polo mesmo. - Relacións con outras institucións e empresas: ten como finalidade canalizar as relacións externas no entorno próximo, cubrindo tanto aspectos de captación de recursos (laboratorios, fundacións,...) como de colaboración docente (formación continua,

prácticas externas en empresas, hospitais,...). . É competencia súa promover os convenios que procedan neste ámbito. - Relacións internacionais: O seu obxectivo é desenvolver as iniciativas xa trazadas tanto con Portugal e Países Iberoamericanos (especialmente estratéxica é a canalización de investigadores en formación desde Países Iberoamericanos), como a integración do Posgrao nas Redes Europeas de formación en Neurociencia. É competencia súa promover os convenios que procedan neste ámbito. - Area económica e de xerencia: Encárgase da planificación económica e asegura o enlace cos dispositivos de apoio administrativo. É competencia súa a planificación e xestión da mobilidade de profesores e estudiantes. Para unha mellor coordinación do Programa de Posgrao, cada un dos membros da Comisión Académica asume as competencias de alomenos un dos ámbitos e a Comisión Académica pode constituírse en subcomisións, que serán presididas polo Director do Posgrao ou a persoa na que delegue e estarán formadas polos membros da comisión académica responsables dos ámbitos implicados, dun alumno e dun egresado. As subcomisións son: Docente: encargada de aspectos loxísticos e de profesorado, atención a reclamacións. O seu obxectivo é garantir unha especialización académica de calidade (art. 2 normativa provisoria) garantindo a adecuada vertebración interna dos contidos comúns e de cada unha das especialidades, atendendo tanto a aspectos de organización transversal como de secuenciación de contidos. Calidade e planificación: para garantir a existencia dun mecanismo de control de calidade, mediante a autoeva luación (analizando o desenvolvemento do programa, os seus resultados, seguimento de egresados ...), a proposta de accións de mellora e a atención aos índices e criterios que as axencias de calidade definan para a evaluación do programa. Investigación e terceiro ciclo: Para atender as peculiaridades da iniciación á investigación e ás conducentes á realización da tese de doutoramento. Relacións exteriores: Encárgase das relacións Internacionais, Espazo Europeo de Educación Superior e relacións con Institucións e Empresas. Permanente: para asuntos ordinarios, de trámite etc, que non precisen convocar a todos.

• Estructura e composición dos órganos de coordinación académica e dos órganos de xestión e apoio administrativo.

Comisión Académica: Consta de 11 membros. Esta presidida polo director do posgrao, formando parte dela tamén o Decano o Director do Centro ao que se adscribe o Posgrao, sendo tamén membros natos os coordinadores das Universidades. O resto dos membros da Comisión deben ser representativos das Facultades implicadas no Posgrao. A comisión actual está formada por: María Celina Rodicio: Directora do Programa de Posgrao en Neurociencia e Coordinadora da Universidade de Santiago de Compostela. Jaime Gómez Márquez: Decano da Facultade de Bioloxía, Universidade Santiago de Compostela. María Jesús Manso Revilla: Coordinadora do Posgrao en Neurociencia da Universidade de A Coruña José Antonio Lamas Castro: Coordinador do Posgrao en Neurociencia da Universidade de Vigo

Fernando Cadaveira Mahía, Facultade de Psicoloxía. Universidade de Santiago de Compostela Héctor Juan Caruncho Michinel: Facultade de Bioloxía. Universidade de Santiago de Compostela María Isabel Loza García. Facultade de Farmacia. Universidade de Santiago de Compostela Ramón Soto Otero. Facultade de Medicina. Universidade de Santiago de Compostela Eduardo M. Sánchez Vila. Facultade de Física. Universidade de Santiago de Compostela Jorge Mariño Alfonso. Facultade de Ciencias da Saúde. Universidade da Coruña Manuel Angel Pombal Diego. Facultade de Bioloxía. Universidade de Vigo Un egresado Un alumno Os responsables de cada un dos ámbitos de xestión do Programa son: - Coordinación das especialidades ofertadas no master de Neurociencia: Neurobioloxía médica: Ramón Soto Otero Neurociencia cognitiva: Fernándo Cadaveira Mahía Neurobioloxía comparada: Manuel Angel Pombal Diego Modelos do cerebro: Eduardo Sánchez Vila - Coordinación dos módulos do master en Neurociencia: Neurobiología celular y molecular:Rodicio Rodicio, Mª Celina Neuroanatomía: Pombal Diego, Manuel Angel Neurofisiología : Mariño Alfonso, Jorge Neuroendocrinología : Aldegunde Villar, Manuel Farmacología: Loza García, Mª Isabel Neurología: Soto Otero, Ramón Psiquiatría : Caruncho Michinel, Héctor J Psicobiología: Cadaveira Mahía, Fernando Neurociencia computacional: Sánchez Vila, Eduardo Neurofilosofía: Caruncho Michinel, Cristina Técnicas: Rivadulla Fernández, Casto Cursos transversales: Alonso Fernández, Mª José - Espazo Europeo de Educación Superior: Mª Jesús Manso Revilla - Calidade e planificación: Mª Celina Rodicio Rodicio - Entorno virtual de apoio a docencia, web ...: José Antonio Lamas Castro - Relacións con outras institucións e empresas: Mª Isabel Loza García - Relacións internacionais: Jorge Mariño Alfonso - Area económica e de xerencia: Eduardo Sánchez Vila A composición das comisións é a seguinte: Docente: Formada polo director do Posgrao e os coordinadores de especialidade: Mª Celina Rodicio Rodicio Ramón Soto Otero Fernando Cadaveira Mahía Manuel Angel Pombal Diego Eduardo Sánchez Vila Un egresado

Un alumno Calidade e planificación: Formada polo director do Posgrao, os responsables dos ámbitos implicados e alomenos un representante de cada Universidad Mª Celina Rodicio Rodicio Jorge Mariño Alfonso José Antonio Lamas Castro Héctor J. Caruncho Michinel Ramón Soto Otero Un egresado Un alumno Investigación e terceiro ciclo: Formada polos resposables dos ámbitos implicados e alomenos un representante de cada Universidade. A directora do posgrao delega nos responsables. Héctor J. Caruncho Michinel Mª Isabel Loza García Fernando Cadaveira Mahía José Antonio Lamas Castro Mª Jesús Manso Revilla Un egresado Un alumno Relacións exteriores: Formada polos responsables dos ámbitos implicados e alomenos un representante de cada Universidade. A directora do posgrao delega nos responsables. Mª Jesús Manso Revilla Jorge Mariño Alfonso Manuel Angel Pombal Diego Eduardo Sánchez Vila Mª Isabel Loza García Un egresado Un alumno Permanente: Formada polos coordinadores das tres Universidades: Mª Celina Rodicio Rodicio Mª Jesús Manso Revilla José Antonio Lamas Castro

2. Selección e admisión

• Órgano de admisión: estructura e funcionamento. A comisión académica encargarase de propor a admisión dos novos alumnos. A xestión do acceso ao Máster farase polos servizos administrativos dos que dispón a universidade, segundo establece a normativa provisoria aprobada ao respecto.

• Perfil de ingreso e formación previa requirida que habilita o acceso ao

programa (especificar por Estudios/Títulos se se desen requisitos diferentes)

Licenciados en Bioloxía, Farmacia, Medicina, Psicoloxía e Veterinaria. Tamén poden pedir a admisión ao Posgrao de Neurociencias estudiantes de último curso de licenciatura, así como diplomados e licenciados con experiencia e/ou intereses específicos nas distintas áreas de coñecemento da Neurociencia. A Comisión de

Admisión valorará en cada caso os antecedentes académicos, científicos e profesionais dos candidatos.

• Sistemas de admisión e criterios de valoración de méritos.

A selección dos alumnos farase tendo en conta o Expediente Académico, o curriculum vitae e, se procede, entrevista persoal co alumno.

V. RECURSOS HUMANOS Especificar para cada titulación do programa (desenvolver en Ficha 2):

• Persoal docente e investigador (indicar participación de profesionais ou investigadores externos á universidade)

o Perfil/Cualificación (categoría académica) o Experiencia docente, profesional e investigadora o Dedicación

• Procedemento de asignación. A selección de profesores fíxose de acordo aos seguintes criterios:

- Probada capacidade docente. - Alta especialización científica. - Adecuación da labor investigadora coa docencia a impartir. - Ter participado no Programa de doutoramento Interuniversitario de Neurociencia, que foi acreditado coa Mención de Calidade do Ministerio de Educación e Ciencia, xa que o Posgrao de neurociencia procede da transformación do mesmo.

VI. SISTEMA DE GARANTÍA DA CALIDADE O sistema de garantia do programa rexerase polo sistema de calidade que a este respecto está a elaborar a USC.

1. Órgano e persoal responsable do seguimento e garantía da calidade do Programa

A Comisión Académica e o órgano responsable do seguimento e garantía da calidade do programa. 2. Mecanismos de supervisión do Programa

• Procedementos xerais para avaliar o desenvolvemento e calidade do

Programa. Como procedemento xeral para avaliar o desenvolvemento e calidade do Programa, propóñense os seguintes indicadores:

• Valoración dos contidos impartidos en relación as principais competencias e habilidades, transversis e específicas

• Comprobar que a docencia nas distintas materias que constituen o Programa realizase de acordo coa estructura de actividades prevista nos ECTS do plan de estudios

• Porcentaxe de éxito dos estudiantes que teñen realizado cada un dos cursos de que consta o Programa

• Avaliar as accións académicas postas en marcha para axudar á acollida, integración e traballo dos estudiantes

• Realización de reunións periódicas do profesorado para unha avaliación conxunta dos alumnos, co fin de conseguir unha mellor coordinación dos contidos do programa e unha valoración integral do alumnado

• Servicios de apoio á docencia: bibliotecas, software informático aplicado, laboratorios, etc.

• Adecuación das aulas, seminarios e espacios específicos para o traballo do estudiante

• Valoración do número de alumnos en clases teóricas, prácticas, seminarios e outras actividades que realicen en grupo ou con dependencia regrada do profesorado

• Material de uso docente por parte dos estudiantes que sexa dispoñible en redes Intranet e Internet

• Existencia dun sistema de titorías en rede (Campus Virtual). Número de conexións á rede, tanto para uso de estudiantes como de profesores

• Indicador de continuidade e consolidación do Programa, que poderá facerse mediante estudio e valoración do posterior recorrido dos alumnos egresados

• Procedementos de avaliación do profesorado e mellora da docencia Como procedemento de avaliación do profesorado propóñense os seguintes indicadores:

• Valoración da docencia no master polo alumnado, mediante enquisas dirixidas ao estudiante, nas que se intentará reflectir a adecuación da docencia recibida ás expectativas do alumno. O alumno cubrirá unha enquisa por cada un dos profesores.A enquisa a cubrir polos alumnos é:

Alumno:

Materia: Profesor:

Manifesta o teu nivel de acordo co enunciado, asiñando o número que mellor reflicte a tua apreciación. A valoración está comprendida entre o 10 e o 1. O 1 representa a calificación más baixa e o 10 a mais alta.

- O profesor/a e experto no tema que imparte

- O traballo que fai na clase o profesor/a axúdame a comprender a materia:

- O profesor/a estimula o traballo persoal dos estudantes na materia:

- O profesor/a resolve con claridade as dúbidas que lle formulan os estudantes sobre

a materia:

- O profesor/a procura coñecer se os estudantes entenden o que lles explica:

- Estoy satisfeito/a coa atención recibida deste profesor/a nas titorias:

- Considero que este profesor/a axudoume a aprender:

- Crees que a evaluación que fai de ti o profesor/a e correcta:

- Globalmente estou satisfeito co profesor/a desta materia:

• Valoración do Programa de Posgrao mediante a realización de enquisas

aos egresados A enquisa a cubrir polos egresados é:

Alumno:

Curso:

- Valora a organización do Programa de Postgrado en Neurociencia:

a) É suficiente a información sobre o mesmo?

b) Cúmprense os horarios dos cursos?

- Valora os seguintes puntos con respecto aos cursos que tes seleccionado:

a) Adecuación da materia ao título do curso e polo tanto ás expectativas ao escoller

o mesmo.

b) Adecuación da metodoloxía de ensino utilizada

c) Fomento da participación activa dos alumnos

d) Adecuación do sistema de avaliación aos coñecementos adquiridos

- Valora a realización do traballo tutelado de investigación:

a) Adecuación á liña de investigación proposta

b) Implicación do titor na aprendizaxe

c) Valoración do traballo de investigación tutelado con respecto á adquisición de

capacidade investigadora

- Valora o Programa de Neurociencia en relación aos demais programas das

Universidades de Galicia

- Valora os coñecementos adquiridos durante a etapa de terceiro ciclo en relación

ás túas necesidades e perspectivas de incorporación ao mercado laboral.

- Que aspectos do programa consideras que deberían mellorarse?

- Coa túa experiencia actual, volverías a matricularte neste programa?. Explica

por qué.

• Valoración polo propio profesorado da docencia impartida, mediante uso

de enquisas nas que se intentará reflectir as posibles deficiencias ou necesidades na impartición da docencia asignada.

A enquisa a cubrir polos profesores é: Profesor:

Materia:

Manifesta o teu nivel de acordo co enunciado, sinalando o número da escala que mellor reflicte a tua apreciación. A valoración está comprendida entre o 10 e o 1. O 1 representa a calificación más baixa e o 10 a mais alta.

- Os estudantes responden positivamente a o meu traballo na aula:

- Os estudantes amosan unha actitude de interese:

- Estou satisfeito/a coa relación creada cos alumnos na clase:

- O nivel co que chega o alumnado e suficiente para tratar a materia:

- Coñezo o nivel de comprensión dos estudantes:

- A actitude dos estudantes ante a materia estimula o meu interese pola docencia

desta:

- Síntome motivado/a para a docencia desta materia:

- Globalmente estou satisfeito/a co traballo realizado polo alumnado nas miñas

clases:

- Conto cos recursos necesarios para a docencia desta materia:

3. Sistemas de apoio á aprendizaxe autónoma do estudiante Como sistema de apoio ao proceso de aprendizaxe autónomo do estudiante, proponse a creación dun espacio virtual (e- learning) que inclúa todas as materias do programa, no que se utilizaran as TICs que a Universidade pon a disposición de docentes e alumnos. Este espacio virtual permitirá ao estudiante poder acceder de maneira individual a:

• Os contidos elaborados polos distintos profesores para e-learning • Debates desenvolvidos a través de Foros de Discusión • Actividades calendarizadas, que poderán ser xestionadas a través do

correo electrónico • Avaliacións programadas e de tempo determinado • Bibliotecas Dixitais

• Titoría e orientación académica: Acollida e fixación do Programa de

Estudio de cada Estudiante O Programa prevé a designación de titores, que no momento da acollida do estudiante actuarán, tanto de forma colectiva como personalizada, para informar aos alumnos da estructuración organizativa e funcional do Programa. En particular, estes titores informarán ao estudiante da troncalidade de materias, da súa interdisciplinariedade, das características específicas de cada un dos itinerarios establecidos dentro do Programa, da súa orientación profesional e das perspectivas de inserción laboral. Así mesmo, recibirán unha orientación curricular personalizada para a elección das materias optativas que se ofrecen e sobre as opcións que mellor se axusten ás súas perspectivas profesionais e habilidades persoais.

4. Sistema de información/comunicación pública do Programa

- Os sistemas de información/comunicación pública do Programa de Posgrao en Neurociencia son:

As páxinas web e folletos, trípticos etc publicados polas tres Universidades participantes. - A web propia do Programa, www.usc.es/neurosci que actualmente é a web do Programa Interuniveristario de Neurociencia, a partir do cal se orixina o Programa de Posgrao. - As web da Sociedad Española de Neurociencia, da Federación Europea de Sociedades Nacionales de Neurociencia e da Asociación Internacional de Neurosiquiatría, desde as cales hai ligazóns á web do Programa. - Trípticos informativos sobre o Programa de Posgrao, que se enviarán a Centros de ensino Superior, cunha atención especial a Iberoamérica e Portugal e a aqueles centros cos que manteñen relación os profesores do Programa. - Conferencias informativas sobre o Programa de Posgrao de Neurociencia, que se impartirán naqueles Centros de Ensino Superior e Hospitais da Comunidade cuxos alumnos e profesionais poidan ter interese no mesmo.

FICHA 1 ESTRUTURA CURRICULAR

TITULACIÓN: MASTER EN NEUROCIENCIA

HORAS DE APRENDIZAXE MÓDULO MATERIA DURACIÓN1 TIPO2

ESPECIALIDADE3 Nº DE CRÉDITOS

ECTS TEORÍA PRÁCTICAS

SEMINARIOS

TRABALLO PERSOAL E OUTRAS ACTIVIDADES

Neurobioloxía celular e molecular

OB1:Bioloxía celular do sistema nervioso

1 C.- 1 curso O Todas 3 25 5 S 51


OB2:Neuroquímica 1 C.- 1 curso

O Todas 4 24 16 P-8 S 60

Neurofisioloxía OB3:Excitabilidade celular

1 C.- 1 curso O Todas 3 20 10 P 51

Neuroanatomía OB4:Neuroanatomía 1 C.- 1 curso

O Todas 4 30 12 P-6 S 60

Neurofisioloxía OB5:Fisioloxía do sistema nervioso

1 C.- 1 curso O Todas 4 26 10 P-4 S 68

Neuroanatomía OB6:Desenvolvemento do sistema nervioso

1 C.- 1 curso

O Todas 3 22 8 P-5 S 46

Psicobioloxía OB7:Neurociencia do comportamento

1 C.- 1 curso O Todas 3 22 8S 51

Farmacoloxía OB8:Neurofarmacoloxía 1 C.- 1 O Todas 4 30 3P-7S 68

1 En número de meses indicando o/os semestres en que se imparte (exemplos: 3 meses no primeiro semestre = 3S1; segundo curso completo = 9 meses en semestres terceiro e cuarto =9S3S4) (Posibilidade de considerar outra medida como semanas ou trimestres) 2 Obrigatorio (O), Optativo (OP) 3 No caso de incorporar especialidades, especificar a cal delas corresponde cada módulo ou materia.

curso Neurociencia

computacional OB9:Cerebro e computación

1 C.- 1 curso

O Todas 3 15 15 S 51

Técnicas OT1:Técnicas neuroanatómicas

2 C.- 1 curso O Todas 3 30 P 51

Técnicas OT2:Técnicas electrofisiolóxicas

2 C.- 1 curso

O Todas 3 10 23 P-4 S 44

Técnicas OT3:Técnicas de Neurobioloxía molecular

2 C.- 1 curso O Todas 3 12 20 P-6 S 43


OP1:Fundamentos de xenómica e proteómica

2 C.- 1 curso

Op Todas 3 16 14 S 51

Neuroanatomía OP2:Neuroanatomía comparada

2 C.- 1 curso Op Neurobiología

comparada 3 20 6 P-9 S 46

Neuroanatomía OP3:Modelos de

organización do sistema nervioso

1 C.- 2 curso

Op

Neurobiología comparada Modelos de

cerebro

3 25 5 S 51

Neuroanatomía OP4:Evolución do sistema nervioso



Neuroendocrinoloxía OP5:Neuroendocrinoloxía 1 C.- 2 curso Op

Neurobiología Médica

Neurobiología comparada

3 22 5 S 54

Neuroendocrinoloxía OP6:Neuroendocrinoloxía comparada

2 C.- 2 curso

Op Neurobiología comparada

3 15 6 P-5 S 55

Neurofisioloxía OP7:Bases nerviosas da

ritmicidade bioloxíca e do uso de enerxía



Técnicas OP8:Cromatografía líquida de alta resolución

2 C.- 2 curso Op Todas 3 20 8 P 53

aplicada á neurociencia

Farmacoloxía OP9:Neurotoxicoloxía 2 C.- 2 curso

Op Neurobiología médica

3 18 2 P-5S 56

Neurofisioloxía

OP10:Fundamentos de neurofisioloxía clínica 1 C.- 2

curso Op

Neurobiología médica

Neurociencia cognitiva

3 20 15 P-2 S 44

Neuroloxía OP11:Fundamentos de

neuroloxía básica e clínica

1 C.- 2 curso

Op



5 25 25 P 85

Neuroloxía OP12:Neurociruxía 2 C.- 2 curso

Op Neurobiología médica

3 20 6P-2 S 53

Neuroloxía

OP13:Neurobioloxía do envellecemento cerebral e

a neurodexeneración: Neuroprotección e neuroreparación

2 C.- 2 curso Op


Modelos del cerebro

3 22 3 P-5 S 51

Neuroloxía OP14:Bases morfolóxicas

en neuroloxía clínica veterinaria



Psicobioloxía OP15:Técnicas psicofisiolóxicas

2 C.- 1 curso

Op


Modelos del cerebro

4 15 15 78

Psicobioloxía OP16:Investigación

aplicada en neurociencia cognitiva

1 C.- 2 curso Op Neurociencia

cognitiva 3 22 59

Psicobioloxía OP17:Procesos psíquicos superiores

2 C.- 2 curso Op Neurociencia

cognitiva 3 18 6 P 57

Modelos del cerebro

Psiquiatría

OP18:Fundamentos de psiquiatría básica e

clínica 1 C.- 2 curso Op



4 30 4 P-6 S 68

Psiquiatría OP19:Conductas adictivas

2 C.- 2 curso

Op



3 19 6 P- 5S 50

Psiquiatría OP20:Psiquiatría molecular

1 C.- 2 curso

Op



3 22 3 P-5 S 51

Técnicas

OP21:Exploracions nucleares en neuroloxía:

SPET e PET. Neuroimaxen dixital

2 C.- 2 curso Op


Modelos del cerebro

4 16 12P-12S 62

Neurociencia computacional

OP22:Neurociencia computacional: procesamento e codificación da

información no cerebro

1 C.- 2 curso Op


Modelos del cerebro

6 30 30 P 102

Neurociencia Computacional

OP23:Sistemas adaptativos Complexos

1 C.- 2 curso Op Modelos del

Cerebro 3 55 9 P 17

Técnicas OP24:Bioinformática aplicada á neurociencia

1 C.- 2 curso

Op Modelos del cerebro

3 10 15 P-5 S 51

Técnicas OP25:Bioinxeniería aplicada á neurociencia

2 C.- 2 curso Op Modelos del

cerebro 3 22

8

51

Curso transversal OP26:Estadística e

modelos matemáticos aplicados á neurociencia

2 C.- 1 curso

Op Todas 3 24 8 P 49

Neurofilosofía OP27:Historia e filosofía da neurociencia

2 C.- 1 curso

Op Todas 3 20 10 51

Neurofilosofía OP28:Neuroética 2 C.- 1 curso Op Todas 3 10 15 S 56

Curso transversal OP29:Redacción de publicacions e proxectos

2 C.- 1 curso Op Todas 3 10 18 S 53

Curso transversal OP30:Xestión da investigación en neurociencias

2 C.- 2 curso Op Todas 3 20 10 S 51

TOTAL

FICHA 2 DENOMINACIÓN DO TÍTULO MASTER EN NEUROCIENCIA

TABLA 1: PERSOAL DOCENTE E INVESTIGADOR

NOME E APELIDOS1 UNIVERSIDADE / INSTITUCIÓN /

ENTIDADE

CATEGORÍA 2 / CARGO

MATERIAS IMPARTIDAS LIÑAS DE INVESTIGACIÓN

Nº CRÉDITOS ASOCIADOS

1 Adrio Fondevila, Fátima U. Santiago Profesor Contratado Doutor

Desenvolvemento do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces

1,5

2 Aldegunde Villar, Manuel U. Santiago Titular Univ Neuroendocrinoloxía comparada Neuroendocrinoloxía comparada

3

3 Alemañ Posadas, Nuria U. Santiago Profesora Asociada DoutorUniv.

Bases morfolóxicas en neuroloxía clínica veterinaria Morfopatoloxía e patoxenia da enfermidade de Aujeszky

1

4 Alfonso Pallares, Miguel U. Vigo Titular Escola Univ.

Cromatografía líquida de alta resolución aplicada á neurociencia Neurotransmisión

1,5

5 Alonso Fernández, Mª José

U. Santiago Catedrático Univ.

Xestión da investigación en neurociencias Sistemas de liberación de fármacos ao sistema nervioso central

1

6 Álvarez Otero, Rosa U. Vigo Titular Univ Técnicas neuroanatómicas Neurohistoquímica do sistema nervioso central de

1 X 3

1 Achegarase una breve reseña persoal de cada un dos profesores segundo o modelo anexo. 2 Catedrático de Universidade, Titulares de Universidade, Catedrático de Escola Universitaria, Titulares de Escola Universitaria, Axudantes Doutores, Axudantes non Doutores, Profesores Contratados Doutores, Asociados non Doutores, Asociados Doutores, Profesores Colaboradores, Persoal investigador (Ramón y Cajal, Juan de la Cierva, etc.), Outros.

peces Conectividade en centros nerviosos

7 Amenedo Losada, Mª Elena U. Santiago Titular Univ Técnicas psicofisiolóxicas Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...) Investigación psicobiolóxica dos procesos cognitivos (atención, memoria, linguaxe ....)

1

8 Anadón Álvarez, Ramón U. Santiago Catedrático Univ.

Neuroanatomía comparada Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Conectividade en centros nerviosos Desenvolvemento do sistema nervioso

3

9 Arango López, Celso Hospital Gregorio Marañón e Univ. Complutense

Xefe de Sección Prof. Asociado

Exploracións nucleares en neuroloxía: SPET e PET. Neuroimaxe dixital Circuitos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría

1

10 Arce Vázquez, Víctor U. Santiago Titular Univ Neuroendocrinoloxía Neuroendocrinoloxía

1,5

11 Arguello Pedreira, Francisco U. Santiago Titular Univ Neurociencia computacional: procesamento e codificación de información no cerebro Modelos computacionais do cerebro

1,5

12 Becerra Arias, Manuela U. Santiago Titular Univ Evolución do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Desenvolvemento do sistema nervioso

1

13 Blanco González, Miguel Hospital Clínico

Adxunto Clínico

Fundamentos de neuroloxía básica e clínica Neuroloxía

1

Santiago 14 Brea Floriani, José Manuel U. Santiago Investigador

Postdoutor. Técnicas de neurobioloxía molecular Fundamentos de xenómica e proteómica Medicina molecular en neurociencias Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

1 X 3 1

15 Brenlla González, Julio U. Santiago Catedrático E. Univ.

Psiquiatría molecular Circuítos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría

1

16 Cadarso Suárez, Carmen María

U. Santiago Titular Univ Estatística e modelos matemáticos aplicados á neurociencia Modelos Aditivos Xeneralizados: Aplicación en Fisioloxía, Epidemioloxía e Radioloxía.

3

17 Cadaveira Mahía, Fernando U. Santiago Titular Univ Neurociencia do comportamento Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...) Investigación psicobiolóxica dos procesos cognitivos (atención, memoria, linguaxe ....)

1,5

18 Cadavid Torres, María Isabel U. Santiago Catedrático Univ.

Neurofarmacoloxía Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

1

19 Candal Suárez, Eva Mª U. Santiago Investigador Postdoutor.

Desenvolvemento do sistema nervioso

20 Canedo Lamas, Antonio U. Santiago Catedrático Univ.

Fisioloxía do sistema nervioso Neurofisioloxía do sistema somatosensorial

1

21 Carou Insua, Fernando U. Santiago CITT Xestión da investigación en neurociencias 0,5 22 Carracedo Álvarez, Ángel

María U. Santiago Catedrático

Univ. Fundamentos de xenómica e proteómica Psiquiatría molecular

0,5 0,5

Medicina molecular en neurociencias Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

23 Carrillo da Peña, Mª Teresa U. Santiago Titular Univ Neurociencia do comportamento Técnicas psicofisiolóxicas Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...)

1,5 1

24 Caruncho Michinel, Héctor Juan

U. Santiago Titular Univ Psiquiatría molecular Historia e filosofía da neurociencia Desenvolvemento do sistema nervioso Circuítos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría Alteracións citoarquitectónicas en neuropsiquiatría Sistemas de liberación de fármacos ao sistema nervioso central Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

1 2

25 Caruncho Michinel, Mª Cristina

U. Vigo Catedrático Escola Univ.

Neuroética Bioética aplicada ás neurociencias

2

26 Castillo Sánchez, José Antonio U. Santiago Catedrático Univ.


1

27 Castro Castro, Antonio U. A Coruña Profesor Contratado Doutor

Evolución do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Desenvolvemento do sistema nervioso

1

28 Castro Pérez, María de os Ángeles

U. Santiago Investigador Postdoutor.

Neurofarmacoloxía Técnicas de neurobioloxía molecular

1 1 X 3

Medicina molecular en neurociencias Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

29 Cifuentes Martínez, José Manuel

U. Santiago Titular Univ Bases morfolóxicas en neuroloxía clínica veterinaria Nervios vomeronasais e nervio terminal en mamíferos: estudio das súas posibles relacións morfolóxicas e funcionais Cronoloxía do desenvolvemento do bulbo olfactivo accesorio en distintos grupos de mamíferos

1

30 Corral Varela, Montserrat U. Santiago Profesor Contratado Doutor

Investigación aplicada en neurociencia cognitiva Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...)

1

31 Costas Costas, Xavier U. Santiago Investigador Postdoutor.

Técnicas de neurobioloxía molecular Psiquiatría molecular Medicina molecular en neurociencias Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

1 X 3 0,5

32 Crespo Abelleira, Antonio U. Santiago Titular Univ Fundamentos de neurofisioloxía clínica 0,5 33 Díaz Fernández, Fernando U. Santiago Titular Univ Investigación aplicada en neurociencia

cognitiva Procesos psíquicos superiores Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...)

1 1

Investigación psicobiolóxica dos procesos cognitivos (atención, memoria, linguaxe ....)

34 Díaz Regueira, Sofía U. A Coruña Titular Univ Modelos de organización do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces

1

35 Díeguez González, Carlos U. Santiago Catedrático Univ.

Neuroendocrinoloxía Redacción de publicacións e proxectos Neuroendocrinoloxía

1,5 1,5

36 Domínguez Puente, Fernando U. Santiago Catedrático Univ.

Fundamentos de xenómica e proteómica Medicina molecular en neurociencias Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

0,5

37 Domínguez Santos, Mª Dolores

U. Santiago Titular Univ Fundamentos de psiquiatría básica e clínica Psiquiatría clínica, psiquiatría social e psicoterapia

1

38 Dorado de a Calle, Julián U. A Coruña Titular Univ Sistemas adaptativos complexos Bioinformática aplicada á neurociencia Optimización de modelos de redes neuronais artificiais

1 2

39 Durán Barbosa, Rafael U. Vigo Titular Escola Univ.

Cromatografía líquida de alta resolución aplicada á neurociencia Neurotransmisión

1,5

40 Espino López, Luciano Hospital Clínico Veterinario Rof Codina

Facultativo Veterinario Contratado

Bases morfolóxicas en neuroloxía clínica veterinaria Enfermidade discal intervertebral canina

1

41 Fernández do Olmo, Miguel U. A Coruña Titular Univ Técnicas electrofisiolóxicas Fisisioloxía de sistemas sensoriais e motores Tratamentos de apoio nas enfermidades neurodexenerativas: Imposición de ritmos

0,7 X 3

externos 42 Fernández Delgado, Manuel U. Santiago Profesor

Asociado Univ.

Bioinxeniería aplicada á neurociencia Clasificación de patróns con redes neuronais artificiais Aplicacións das redes neuronais á robótica

2

43 Fontenla Gil, José Ángel U. Santiago Titular Univ Neurofarmacoloxía Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

1

44 García Allut, Alfredo U. Santiago Profesor Asociado Univ.

Neurociruxía Neurociruxía

1,5

45 García Mahía, María do Carmen

U. Santiago Profesora Asociada Univ.

Fundamentos de psiquiatría básica e clínica Psiquiatría clínica, psiquiatría social e psicoterapia

1

46 Gelabert González, Miguel U. Santiago Titular Univ Neurociruxía Neurociruxía

1,5

47 Gómez Márquez, Jaime U. Santiago Catedrático Univ.

Redacción de publicacións e proxectos Minisatélites do Xenoma Humano. As beta-timosinas e o sistema nervioso

1,5

48 González Borrás, Carlos U. Santiago Titular Univ Fundamentos de psiquiatría básica e clínica Psiquiatría clínica, psiquiatría social e psicoterapia

1

49 González Fuentes, Mª José U. A Coruña Titular Univ Modelos de organización do sistema nervioso Conectividade en centros nerviosos

1

50 González García, Francisco U. Santiago Catedrático Univ.

Fundamentos de neurofisioloxía clínica Neurofisioloxía do sistema visual

0,5

51 Guerra Seijas, María Josefa U. Santiago Catedrático Univ.

Neuroanatomía Novas estratexias terapéuticas da enfermidade de Parkinson: Neuroprotección, Transplantes celulares. Potenciación do fenotipo

1

dopaminérxico a partir de células troncais/proxenitoras como fonte tisular para transplantes

52 Iglesias Rodríguez, Roberto U. Santiago Profesor Contratado Doutor

Neurociencia computacional: procesamento e codificación de información no cerebro Bioinxeniería aplicada a a neurociencia Clasificación de patróns con redes neuronais artificiais Aplicacións das redes neuronais á robótica

1 1

53 Labandeira García, José Luis U. Santiago Catedrático Univ.

Neuroanatomía Neurobioloxía do envellecemento cerebral e a neurodexeneración. Neuroprotección e neuroreparación Novas estratexias terapéuticas da enfermidade de Parkinson: Neuroprotección, Transplantes celulares. Potenciación do fenotipo dopaminérxico a partir de células troncais/proxenitoras como fonte tisular para transplantes

1 0,5

54 Labra Pinedo, Carmen de U. A Coruña Investigador Postdoutor.

Técnicas electrofisiolóxicas Fisisioloxía de sistemas sensoriais e motores

0,7 C X 3

55 Lafuente Giménez, Anunciación

U. Vigo Titular Univ Neurotoxicoloxía Perturbadores neuroendocrinos e inmunotoxicoloxía

3

56 Lamas Castro José Antonio U. Vigo Titular Univ Excitabilidade celular Neurofisioloxía celular e de sistemas: os canais iónicos e a excitabilidade celular.

3

57 Leira Muiño, Rogelio Hospital Clínico Santiago

Adxunto Clínico


1

58 Lindín Novo, Mónica U. Santiago Profesor Contratado Doutor

Procesos psíquicos superiores Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...) Investigación psicobiolóxica dos procesos cognitivos (atención, memoria, linguaxe ....)

1

59 López Peña, Mónica U. Santiago Profesora Asociada Univ.

Bases morfolóxicas en neuroloxía clínica veterinaria Neuroética Morfopatoloxía e patoxenia da enfermidade de Aujeszky

1 1

60 Lorenzo Lago, Angeles U. Santiago Titular Univ Conductas aditivas Modelos de investigación clínica e epidemiolóxica en psiquiatría

1

61 Loza García, Mª Isabel U. Santiago Titular Univ Neurofarmacoloxía Fundamentos de xenómica e proteómica Psiquiatría molecular Medicina molecular en neurociencias Circuítos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría Farmacoxenómica e farmacoproteómica de sistemas de neurotransmisión en psiquiatría

1 0,5 1

62 Manso Revilla, Mª Jesús U. A Coruña Titular Univ Evolución do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Desenvolvemento do sistema nervioso

1

63 Mariño Alfonso, Jorge U. A Coruña Profesor Contratado Doutor

Fisioloxía do sistema nervioso Técnicas electrofisiolóxicas Cerebro e computación

1 0,3 X 3 1

Fisisioloxía de sistemas sensoriais e motores

64 Martín Cora, Francisco U. Santiago Investigador Postdoutor.

Fisioloxía do sistema nervioso Técnicas electrofisiolóxicas Neurofisioloxía do sistema somatosensorial

1 0,7 X 3

65 Martínez Otero, Luis Miguel U. A Coruña Titular Univ Neurociencia computacional: procesamento e codificación de información no cerebro Modelos computacionais do cerebro

1,5

66 Mateos Álvarez, Raimundo U. Santiago Titular Univ Fundamentos de psiquiatría básica e clínica Modelos de investigación clínica e epidemiolóxica en psiquiatría

1

67 Megías Pacheco, Manuel U. Vigo Titular Univ Técnicas neuroanatómicas Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Conectividade en centros nerviosos Desenvolvemento do sistema nervioso

1 X 3

68 Méndez Álvarez, Estefanía U. Santiago Titular Univ Neuroquímica Neurobioloxía do envellecemento cerebral e a neurodexeneración. Neuroprotección e neuroreparación Mecanismos de destrucción de neuronas dopaminérxicas e neuroprotección

1 0,5

69 Míguez Miramontes, Jesús U. Vigo Titular Univ Bases nerviosas da ritmicidade biolóxica e do uso de enerxía Biorritmos e metabolismo enerxético cerebral en peixes teleósteos

1,5

70 Mosquera Gómez, Esther Hospital Clínico Santiago

Investigador Postdoutor.


1

71 Olivares Díez, José Manuel Hospital Nicolas Peña Vigo

Médico Especialista de Area

Historia e filosofía da neurociencia Circuítos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría

1

72 Otero Costas, Jesús Bernardo U. Santiago Catedrático Univ.

Fundamentos de neurofisioloxía clínica 0,5

73 Páramo Fernández, Mario Hospital Psiquiátrico´ Conxo

Médico Adxunto

Circuítos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría

74 Pazos Sierra, Alejandro U. A Coruña Catedrático Univ.

Sistemas adaptativos complexos Bioinformática aplicada á neurociencia Modelización Computacional de Redes Neuronais e Sistema Glial

2 1

75 Pego Reigosa, Robustiano Hospital Xeral Calde Lugo

Médico Especialista

Neurohistoquímica do envellecemento cerebral

76 Peleteiro Fernández, Manuel U. Santiago Fundamentos de neurofisioloxía clínica 0,5 77 Pereira Loureiro, Javier U. A Coruña Prof. Tit.

Escola Univ. Exploracións nucleares en neuroloxía: SPET e PET. Neuroimaxe dixital Neuroimaxe Dixital. Fundamentos e procesamento. Aplicacións en neurociencia

1

78 Pesini Ruiz, Pedro U. Santiago Titular Univ Neurobioloxía do envellecemento cerebral e a neurodexeneración. Neuroprotección e neuroreparación Neurohistoquímica do envellecemento cerebral

0,5

79 Pombal Diego, Manuel Ángel U. Vigo Titular Univ Técnicas neuroanatómicas Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Conectividade en centros nerviosos Desenvolvemento do sistema nervioso

1 X 3

80 Porto Pazos, Ana Belén U. A Coruña Prof. Axudante

Neurociencia computacional: procesamento e codificación de información no cerebro

1

Doutor Modelización Computacional de Redes Neuronais e Sistema Glial

81 Relova Quinteiro, José Luis U. Santiago Titular Univ Fundamentos de neurofisioloxía clínica 1 82 Rivadulla Fernández, J. Casto U. A Coruña Titular Univ Fisioloxía do sistema nervioso

Técnicas electrofisiolóxicas Fisisioloxía de sistemas sensoriais e motores

1 0,6 X 3

83 Roca Pardiñas Javier U. Vigo Prof. Visitante Tit. Escola Univ.

Modelos Aditivos Xeneralizados: Aplicación en Fisioloxía, Epidemioloxía e Radioloxía.

84 Rodicio Rodicio, Mª Celina U. Santiago Titular Univ Bioloxía celular do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Conectividade en centros nerviosos Desenvolvemento do sistema nervioso

1,5

85 Rodríguez Álvarez, Marina U. Santiago Titular Univ Investigación aplicada en neurociencia cognitiva Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...)

1

86 Rodríguez Díaz, Miguel U. Santiago Profesor Contratado Doutor

Bioloxía celular do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Circuítos cerebrais e mecanismos de sinalización en psiquiatría Alteracións citoarquitectónicas en neuropsiquiatría

1,5

87 Rodríguez Holguín, Socorro U. Santiago Titular Univ Técnicas psicofisiolóxicas Investigación psicobiolóxica dos procesos

1

cognitivos (atención, memoria, linguaxe ....) 88 Rodríguez Pallares, Jannette U. Santiago Profesora

Asociada DoutorUniv.

Neuroanatomía Neurobioloxía do envellecemento cerebral e a neurodexeneración. Neuroprotección e neuroreparación Novas estratexias terapéuticas da enfermidade de Parkinson: Neuroprotección, Transplantes celulares. Potenciación do fenotipo dopaminérxico a partir de células troncais/proxenitoras como fonte tisular para transplantes

2 1

89 Rodríguez Salgado, Dolores U. Santiago Profesora Asociada Univ.

Procesos psíquicos superiores Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...)

1

90 Rodríguez Yáñez, Manuel Hospital Clínico Santiago

Adxunto Clínico


1

91 Rodríguez-Moldes Rey, Mª Isabel

U. Santiago Titular Univ Desenvolvemento do sistema nervioso Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Desenvolvemento do sistema nervioso

1,5

92 Ruibal Morell, Álvaro Hospital Clínico Santiago

Xefe de Servicio

Exploracións nucleares en neuroloxía: SPET e PET. Neuroimaxe dixital Exploracións isotópicas en neuroloxía

1

93 Salazar Beloqui, Ignacio U. Santiago Catedrático Univ.

Bases morfolóxicas en neuroloxía clínica veterinaria Nervios vomeronasais e nervio terminal en mamíferos: estudio das súas posibles relacións

1

morfolóxicas e funcionais Cronoloxía do desenvolvemento do bulbo olfactivo accesorio en distintos grupos de mamíferos

94 Salazar Bernard, Isabel U. Santiago Titular Univ Conductas aditivas Modelos de investigación clínica e epidemiolóxica en psiquiatría

1

95 Sánchez Quinteiro, Pablo U. Santiago Titular Univ Bases morfolóxicas en neuroloxía clínica veterinaria Nervios vomeronasais e nervio terminal en mamíferos: estudio das súas posibles relacións morfolóxicas e funcionais Cronoloxía do desenvolvemento do bulbo olfactivo accesorio en distintos grupos de mamíferos

1

96 Sánchez Vila, Eduardo U. Santiago Profesor Asociado Univ.

Cerebro e computación Neurociencia computacional: procesamento e codificación de información no cerebro Modelos computacionais do cerebro Aplicacións das redes neuronais á robótica

2 1

97 Sanz Carreras, Ferran U. Pompeu Fabra

Catedrático Univ.

Fundamentos de xenómica e proteómica 0,5

98 Sedano Arnáez, Fernando U. Santiago CITT Xestión da investigación en neurociencias 1 99 Sierra Paredes, Germán U. Santiago Titular Univ Neuroquímica

Bases neuroquímicas da epilepsia 1

100 Soengas Fernández, José U. Vigo Titular Univ Bases nerviosas da ritmicidade biolóxica e do uso de enerxía Biorritmos e metabolismo enerxético cerebral en peces teleósteos

1,5

101 Soto Otero, Ramón U. Santiago Titular Univ Neuroquímica Neurobioloxía do envellecemento cerebral e a neurodexeneración. Neuroprotección e neuroreparación Mecanismos de destrucción de neuronas dopaminérxicas e neuroprotección

1 0,5

102 Teijeiro Vidal, Jorge U. A Coruña Catedrático Univ.

Exploracións nucleares en neuroloxía: SPET e PET. Neuroimaxe dixital Neuroimaxe Dixital. Fundamentos e procesamento. Aplicacións en neurociencia

1

103 Torres Iglesias, Ángela U. Santiago Titular Univ Fundamentos de psiquiatría básica e clínica Modelos de investigación clínica e epidemiolóxica en psiquiatría

1

104 Vázquez Illanes, Mª Dolores U. Santiago Titular Univ Neuroquímica Bases neuroquímicas da epilepsia

1

105 Villaverde Acuña, José Luis U. Santiago CITT Xestión da investigación en neurociencias 0,5 106 Yáñez Sánchez, Julián U. A Coruña Titular Univ Modelos de organización do sistema nervioso

Neurohistoquímica do sistema nervioso central de peces Conectividade en centros nerviosos

1

107 Zurrón Ocio, Montserrat U. Santiago Titular Univ Técnicas psicofisiolóxicas Aplicacións clínicas da investigación en Neuropsicoloxía e Psicofisioloxía (alcoholismo, trastornos da linguaxe, envellecemento normal e patolóxico, ...)

1

1 Achegarase unha breve reseña persoal de cada un dos profesores segundo o modelo anexo. 1 Catedrático de Universidade, Titulares de Universidade, Catedrático de Escola Universitaria, Titulares de Escola Universitaria, Axudantes Doutores, Axudantes non Doutores, Profesores Contratados Doutores, Asociados non Doutores, Asociados Doutores, Profesores Colaboradores, Persoal investigador (Ramón e Cajal, Juan da Cierva, etc.), Outros

TABLA 2: PERSOAL DE ADMINISTRACIÓN E SERVICIOS NOME E APELIDOS CATEGORÍA FUNCIÓN QUE DESEMPEÑA

1 2 3 4

58

RESEÑA PERSOAL DE DOCENTES E INVESTIGADORES NOME APELIDOS CATEGORÍA /CARGO UNIVERSIDADE/INSTITUCIÓN/ENTIDADE

ACTIVIDADE PREVISTA MATERIA IMPARTIDA OU LIÑA DE INVESTIGACIÓN CRÉDITOS

TITULACIÓN ACADÉMICA TITULO ANO

EXPERIENCIA DOCENTE, INVESTIGADORA E/OU PROFESIONAL ACTIVIDADE CARGO PERÍODO

OBSERVACIÓNS

59

BORRADOR DE FICHA PARA LA PUBLICACIÓN EN EL BOE

DE PROGRAMAS DE POSGRADO OFICIALES

IDENTIFICACIÓN

Denominación del Programa Programa de Posgrado en Neurociencia Universidad coordinadora Universidad de Santiago de Compostela........ página web: www.usc.es Universidades participantes (en el caso de programas conjuntos interuniversitarios) ............nombre Universidad de la Coruña ........página web: www.udc.es ............nombre Universidad de Vigo ........página web: www.uvigo.es En su caso, acuerdos con otras instituciones públicas y privadas (listado de instituciones participantes con una breve descripción de su papel formativo en el programa) ............nombre ........................................................ ........actividad formativa.............................. ............nombre ........................................................ ........actividad formativa.............................. Referencias para información más detallada

....................................................................................................................................................... AUTORIZACIÓN DE IMPLANTACIÓN

Programa autorizado por la/s Comunidad/es Autónoma/s: CCAA......................................... en ....... fecha..............

60

DESCRIPCIÓN GENERAL DEL PROGRAMA

OBJETIVOS Y ESTRUCTURA DEL PROGRAMA

OBJETIVOS

Descripción de los objetivos generales del programa y el ámbito o ámbitos del conocimiento en que se inscribe.

El Postgrado en Neurociencia en su conjunto garantiza la formación básica que todo profesional de la Neurociencia debe poseer, así como la especialización en los distintos campos en los que se realiza investigación en las tres Universidades de Galicia.

Por ello, el postgrado se caracteriza por su interdisciplinariedad, abarcando áreas de neurociencia básica, aplicada y clínica ofertando también formación en nuevas tecnologías como genómica y bioinformática. En este sentido, el programa incluye a un número importante de investigadores implicados en las áreas de Neurobiología Celular, Neuroquímica y Neurobiología Molecular, Neurogenética, Neuroanatomía, Neurobiología del Desarrollo y el Envejecimiento, Neurofisiología, Neuroendocrinología, Neurobiología Comparada, Neurofamacología, Psicobiología, Neurociencia Cognitiva, Neurobiología de la Enfermedad, Neuropsiquiatría, Neurociencia Computacional y Técnicas Experimentales en Neurobiología.

Tiene un perfil investigador mixto, ya que fundamentalmente está dirigido a la formación de investigadores.

En el ámbito académico presenta los conocimientos actualizados y las técnicas experimentales de los diferentes campos de la Neurociencia, así como la capacidad de obtener información de manera autónoma, procesarla y transmitirla.

En el ámbito investigador el master en Neurociencia permite la iniciación a la investigación. Para ello proporciona las técnicas y conocimientos específicos en cada uno de los ámbitos, la posibilidad de la realización de un trabajo de investigación tutelado dentro de las líneas de investigación de los profesores tutores que participan en el Programa y la oportunidad de presentar y discutir la labor investigadora propia, con profesores, compañeros y especialistas invitados, dentro de la jornada de neurociencia para jóvenes investigadores que organiza el programa.El Doctorado en Neurociencia, mediante la realización de la Tesis Doctoral supone la adquisición de todas las competencias necesarias para efectuar una labor investigadora autónoma.

En el ámbito profesional el postgrado en Neurociencia proporciona a los alumnos los conocimientos teóricos y técnicos necesarios para trabajos en empresas e industrias relacionados con el ámbito de la neurociencia. A los profesionales de la clínica les permite la actualización del conocimiento de las bases biológicas del funcionamiento del sistema nervioso así como de los trastornos neurológicos y mentales.

61

ESTRUCTURA ACADÉMICA

Organización de los estudios en el conjunto del programa, con la denominación completa del título o títulos a que darán lugar, los elementos comunes entre ellos y, en su caso, de las especialidades correspondientes.

El Programa de neurociencia se estructura en dos titulaciones:

o Master oficial en Neurociencias o Doctorado en Neurociencias

El Master se estructura en tres bloques principales: (1) un primer bloque de materias obligatorias, (2) un segundo bloque de materias optativas organizadas en especialidades, y (3) un tercer bloque orientada a la formación investigadora. Justificamos a continuación la estructura propuesta:

4. Bloque de cursos obligatorios básicos. En este bloque se cubren los contenidos básicos en Neurociencia. Consta de 9 cursos teórico-prácticos donde se explican los conceptos y técnicas fundamentales en los campos de la anatomía, el desarrollo, la electrofisiología, la neuroquímica, la farmacología, el comportamiento, y la computación, y de 3 cursos eminentemente técnicos donde se tratan en detalle las técnicas neuroanatómicas, electrofisiológicas y de neurobiología molecular. Al finalizar este bloque el alumno debe poseer unos sólidos fundamentos, tanto teóricos como técnicos, para especializarse en un campo de la neurociencia.

5. Bloque de cursos optativos y especialidades. A continuación, el alumno puede escoger una o más especialidades entre las cuatro que se ofrecen en el programa. Estas son: Modelos del Cerebro, Neurobiología Médica, Neurociencia Cognitiva y Neurobiología Comparada. Estas especialidades se han seleccionado en base a dos criterios principales: (1) la trayectoria investigadora y docente reconocida de los profesores que integran el programa, y (2) las áreas que permitan identificar y distinguir a este programa de otras ofertas formativas en el ámbito de la neurociencia. Al finalizar este bloque el alumno debe conocer los problemas y las técnicas relacionadas con la especialidad seleccionada.

6. Bloque de cursos de Iniciación a la investigación. Considerando que el programa es de caracter principalmente investigador, se ha introducido un bloque de cursos que tiene como objetivo introducir al alumno en habilidades y metodologías en investigación. En esta línea se plantean cursos prácticos de publicación de resultados científicos y eventos como la Jornada de Jóvenes Neurocientíficos.

62

PARA CADA UNO DE LOS TÍTULOS DE MASTER INCLUIDOS EN EL PROGRAMA

(En el caso de títulos para los que el gobierno haya establecido directrices generales propias, sólo es necesario mencionar la referencia de la publicación en el BOE del programa homologado por el CCU)

DENOMINACIÓN DEL TÍTULO

Master oficial en Neurociencia

DURACIÓN DE LOS ESTUDIOS Indicar si existe una duración fija obligatoria para todos los estudiantes. Si no es así, por defecto se incluirá la frase:

Entre 60 y 120 créditos dependiendo de la formación previa del estudiante

OBJETIVOS ESPECÍFICOS Descripción de los objetivos formativos específicos del máster, su orientación profesional, académica o investigadora y las competencias generales que se adquieren.

TIPO DE FORMACIÓN TIPO DE MÁSTER

Académica x

Profesional

Investigadora x

Único

Interuniversitario x

Interuniversitario (U.estranxeiras)

Los objetivos generales del master son los siguientes:

• OG1. Conocer los fundamentos de los diferentes campos de la neurociencia: anatomía, fisiología, farmacología, biología molecular, genética, neurociencia computacional, etc.

• OG2. Conocer y saber utilizar las técnicas experimentales de los diferentes campos de la neurociencia

• OG3. Conocer las nuevas tecnologías y las herramientas informáticas y estadísticas necesarias para procesar, sintetizar, visualizar y publicar datos del laboratorio

• OG4. Poseer un grado de especialización, lo que significa el conocimiento de problemas, teorías y técnicas específicas, en al menos un campo de la neurociencia.

• OG5. Saber qué preguntas son las relevantes hoy en día en la neurociencia. • OG6. Saber cómo leer y obtener información relevante de publicaciones

científicas. • OG7. Tener competencia en la presentación oral y escrita de resultados

científicos. • OG8. Saber cómo trabajar en grupos de carácter multidisciplinar • OG9. Capacidad de reflexión sobre las responsabilidades éticas y sociales de la

aplicación de la investigación

63

PERFIL/ES DE INGRESO Y REQUISITOS DE FORMACIÓN PREVIA Descripción de los perfiles y formación previa más adecuados para superar con éxito el programa de máster. No son criterios de admisión. Licenciados en Biología, Farmacia, Medicina, Psicología y Veterinaria. También pueden pedir la admisión al Postgrado de Neurociencias estudiantes de último curso de licenciatura, así como diplomados y licenciados con experiencia y/o intereses específicos en las distintas áreas de conocimiento de la Neurociencia. La Comisión de Admisión valorará en cada caso los antecedentes académicos, científicos y profesionales de los candidatos.

CRITERIOS DE ADMISIÓN Y SELECCIÓN DE ESTUDIANTES

La admisión de los alumnos será realizada por la Unidad de Gestión Académica de la USC, de acuerdo con unos criterios que se exponen a continuación:

1) Expediente académico 2) Curriculum vitae 3) Entrevista persoal, si procede.

Correspondiendo el peso fundamental al expediente académico Número de plazas 30 con las distribución de 20 U. Santiago; 5 U. Da Coruña y 5 U. Vigo

BREVE DESCRIPCIÓN DE LOS CONTENIDOS Descripción de las materias correspondientes al núcleo formativo básico que caracteriza el máster (es decir, aquellos contenidos que identifiquen la formación que se ofrece y cuya modificación alteraría los objetivos trazados)

Primer año.- Primer cuatrimestre Cursos obligatorios Básicos – Santiago (Los cursos OB 2, 3, 4 y 5 se imparten por las

mañanas en el aula 9 de la Facultad de Medicina, los cursos 1, 6, 7, 8 y 9 por las tardes

en el aula FV de la Facultad de Biología)

OB1 Biología celular del sistema nervioso 3C OB2 Neuroquímica 4C OB3 Excitabilidad celular 3C OB4 Neuroanatomía 4C OB5 Fisiología del sistema nervioso 4C OB6 Desarrollo del sistema nervioso 3C OB7 Neurociencia del comportamiento 3C OB8 Neurofarmacología 4C OB9 Cerebro y computación 3C

64

Primer año.- Segundo cuatrimestre Cursos obligatorios técnicos (aunque se explican los fundamentos teóricos. Se dan en grupos de 10 alumnos por semanas, de modo que los alumnos vayan rotando, cada grupo una semana en cada laboratorio) OT1 Técnicas neuroanatómicas 3C – Vigo OT2 Técnicas electrofisiológicas 3C - A Coruña OT3 Técnicas de neurobiología molecular 3C – Sant iago Cursos optativos (Se imparten en las Facultades y laboratorios del responsable del curso). OP1 Fundamentos de genómica y proteómica 3C Primer año.- Segundo cuatrimestre OP2 Neuroanatomía comparada 3C Primer año.- Segundo cuatrimestre OP3 Modelos de organización del sistema nervioso 3C A Coruña Segundo año.- Primer cuatrimestre OP4 Evolución del sistema nervioso 3C A Coruña Segundo año.- Primer cuatrimestre OP5 Neuroendocrinología 3C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP6 Neuroendocrinología comparada 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP7 Bases nerviosas de la ritmicidad biológica y del uso de energía 3C Vigo Segundo año.- Primer cuatrimestre OP8 Cromatografía líquida de alta resolución aplicada a la neurociencia 3C Vigo Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP9 Neurotoxicología 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre 3C Vigo OP10 Fundamentos de neurofisiología clínica 3C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP11 Fundamentos de neurología básica y clínica 5C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP12 Neurocirugía 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP13 Neurobiología del envejecimiento cerebral y la neurodegeneración. Neuroprotección y neuroreparación 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP 14 Bases morfológicas en neurología clínica veterinaria.- 6C Lugo Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP15 Técnicas psicofisiológicas 4C Primer año.- Segundo cuatrimestre

65

OP16 Investigación aplicada en neurociencia cognitiva 3C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP17 Procesos psíquicos superiores 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP18 Fundamentos de psiquiatría básica y clínica 4C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP19 Conductas adictivas 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP20 Psiquiatría molecular 4C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP21 Exploraciones nucleares en neurología: SPET y PET. Neuroimagen digital 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre OP22 Neurociencia computacional: procesamiento y codificación de información en el cerebro 6C Segundo año.- Primer cuatrimestre OP23 Sistemas adaptativos complejos 3C A Coruña.- Segundo año.- Primer cuatrimestre OP24 Bioinformática aplicada a la neurociencia 3C A Coruña Segundo año.- Primer cuatrimestre OP25 Bioingeniería aplicada a la neurociencia 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre * OP26 Estadística y modelos matemáticos aplicados a la neurociencia 3C Primer año.- Segundo cuatrimestre OP27 Historia y filosofía de la neurociencia 3C Primer año.- Segundo cuatrimestre OP28 Neuroética 3C Primer año.- Segundo cuatrimestre

OP29 Redacción de publicaciones y proyectos 3C Primer año.- Segundo cuatrimestre OP30 Gestión de la investigación en neurociencias 3C Segundo año.- Segundo cuatrimestre Actividades de investigación, máximo 26 créditos

- Propuesa de tesis doctoral(2C) - Trabajo de investigación tutelado (12C).- Los traballos de investigación tutelados se realizarán en las líneas de investigación propuestas para la Tesis doctoral . - Participación na xornada de xóvenes neurocientíficos (1C) - Asistencia a conferencias, mesas redondas... - Participación en cursos de investigación

Cursos de investigación CI 1 Curso internacional de investigación en psiquiatría molecular 3C

GUÍA DOCENTE Nome da materia: BIOLOXÍA CELULAR DO SISTEMA NERVIOSO Curso no que se imparte segundo o plan de estudios: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Celina Rodicio Rodicio Dr. Miguel A. Rodríguez Díaz Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Miguel Ángel Rodríguez Díaz Horario de titorías: Dra. Celina Rodicio Rodicio: Luns e mércores de 10:00-12:00 e de 13:00-14:00 Dr. Miguel A. Rodríguez Díaz: Mércores, Xoves e Venres de 11:00-13:00 Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases da organización celular e subcelular das neuronas e células da glía.

- Comprender as bases da polaridade neuronal e as súas implicacións funcionais.

- Comprender como a información e o material é transferida intracelularmente entre os distintos dominios funcionais das neuronas

- Comprender os procesos que orixinan e manteñen a arquitectura funcional das células do sistema nervioso

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS TEMA 1- Características xerais e tipos celulares do tecido nervioso. TEMA 2.- Morfoloxía, función e clasificación das neuronas. TEMA 3.- Estructura e ultraestructura do soma, dendritas e axón. TEMA 4.- Síntese de proteínas nas neuronas. Regulación da transcripción. TEMA 5.- O citoesqueleto das neuronas. Transporte axonal. TEMA 6.- Concepto, características e clasificación das sinapsis: Sinapsis eléctricas.

Sinapsis químicas. Especializacións postsinápticas. TEMA 7.-Tráfico de membranas nas neuronas. Biosíntese, almacenamento, liberación

e inactivación dos neurotransmisores. TEMA 8.- Células ependimarias. Clasificación. Características xerais. Funcións. TEMA 9.- Astrocitos: Morfoloxía e clasificación. Bioloxía celular. Funcións. TEMA 10.- Oligodendrocitos: Morfoloxía e clasificación. Bioloxía celular. Funcións. TEMA 11.- Células de Schwann: Morfoloxía e bioloxía celular. TEMA 12.- Fibras nerviosas e vainas envolventes. Fibras nerviosas amielínicas.

Fibras nerviosas mielínicas: a vaina de mielina. TEMA 13.- Células satélites do sistema nervioso periférico. TEMA 14.- Microglía.

Con formato

SEMINARIOS. Realizaranse seminarios por parte dos alumnos, para o que se utilizarán revisións científicas recentes (por exemplo do Nature Review Neuroscience, ....etc). Bibliografía. CASTELLANO, B., GONZALEZ, B., NIETO-SAMPEDRO, M. (Eds).

Understanding Glial Cells. Kluwer Academic Publishers. Dordrecht (Netherlands), 1998.

COWAN, W.M., SÜDHOF, T.C., STEVENS, C.F. (Eds). Synapses. The Johns Hopkins University Press, Baltimore, 2001.

JESERICH, G., ALTHAUS, H.H., RICHTER-LANDSBERG, C., HEUMANN, R. (Eds). Molecular Signalling and Regulation in Glial Cells. Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York, 1997.

KANDEL, E.R., SCHWARTZ, J.H., JESSEL, T.M. (Eds). Principles of Neural Science. Fourth edition. McGraw-Hill Companies, 2000.

KETTENMANN, H., RANSOM, B.R. (Eds). Neuroglia. Oxford University Press, New York, Oxford, 1995.

LEVITAN, I.B., KACZMAREK, L.K. The Neuron. Cell and Molecular Biology. Third edition. Oxford Universtity Press, New York, 2002.

SQUIRE, L.R., BLOOM, F.E., McCONNEL, S.K., ROBERTS, J.L., SPITZER, N.C., ZIGMOND, M.J. (Eds). Fundamental Neuroscience. Second edition. Academic Press, an imprint of Elsevier Science (USA), 2003.

STUART, G., SPRUSTON, N., HÄUSER, M. (Eds). Dendrites. Oxford University Press Inc., New York, 1999.

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos

Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe:

- Os alumnos deben superar un exame que representará o 70% da nota final. O aprobado está en 5 sobre 10.

- Os alumnos tamén deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polos profesores, o que suporá o 20% da nota final.

- A asistencia a clase suporá o 10% da nota final.

Con formato

Eliminado: bibliografía

Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 25 horas presenciais e 38 horas de traballo persoal (horas totais: 63) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 5 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame teórico: 2 horas. Recomendacións para o estudio da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Estudio e revisión periódica da materia impartida, utilizando material

bibliográfico para comprender e afondar na información obtida nas clases. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROQUÍMICA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Medicina. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 4 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Estefanía M.S. Méndez Álvarez (Depto. de Bioquímica e Bioloxía Molecular) Dr. Germán Sierra Paredes (Depto. de Bioquímica e Bioloxía Molecular) Dr. Ramón Soto Otero (Depto. de Bioquímica e Bioloxía Molecular) Dra. Dolores Vázquez Illanes (Depto. de Bioquímica e Bioloxía Molecular) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Ramón Soto Otero Horario de tutorías: Dra. Estefanía M.S. Méndez Álvarez: Mércores de 16,00 a 18,00 Dr. Germán Sierra Paredes: Mércores de 16,00 a 18,00 Dr. Ramón Soto Otero: Mércores de 16,00 a 18,00 Dra. Dolores Vázquez Illanes: Mércores de 16,00 a 18,00 Obxectivos da materia:

- Coñecemento dos mecanismos moleculares implicados na neurotransmisión sináptica.

- Coñecemento das bases moleculares da fisiopatoloxía cerebral relacionada coa neurotransmisión sináptica.

- Coñecemento dos mecanismos moleculares implicados na sinalización intraneuronal.

- Coñecemento das bases moleculares da fisiopatoloxía cerebral relacionada coa sinalización intraneuronal.

- Coñecemento dos mecanismos bioquímicos implicados nas funcións da barreira hematoencefálica e do líquido cefalorraquídeo

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Tema 1. Introdución a Neuroquímica

Neuroquímica: concepto e contidos Historia da Neuroquímica Relación da Neuroquímica con outras neurociencias

Tema 2. Fundamentos bioquímicos da neurotransmisión sináptica Xeneralidades sobre a morfoloxía da sinapse Neurotransmisores e neuromoduladores Etapas na sinapses química

Tema 3. Acetilcolina Biosínteses e almacenamento da acetilcolina Liberación e inactivación da acetilcolina Receptores colinérxicos

Bioquímica das alteracións relacionadas coa neurotransmisión colinérxica Tema 4. Catecolaminas

Biosínteses e almacenamento de catecolaminas Liberación e inactivación de catecolaminas Receptores catecolaminérxicos

Bioquímica das alteracións relacionadas coa neurotransmisión catecolami-nérxica

Tema 5. Serotonina Biosínteses e almacenamento da serotonina Liberación e inactivación da serotonina Receptores serotonérxicos Bioquímica das alteracións relacionadas coa neurotransmisión serotonérxica

Tema 6. Histamina Biosínteses e almacenamento da histamina Liberación e inactivación da histamina Receptores histaminérxicos Bioquímica das alteracións relacionadas coa neurotransmisión histaminérxica

Tema 7. Glutamato e aspartato Biosínteses e almacenamento de glutamato e aspartato Liberación e inactivación de glutamato e aspartato Receptores glutaminérxicos Bioquímica das alteracions relacionadas coa neurotransmisión glutaminérxica

Tema 8. Glicina e GABA Biosínteses e almacenamento de glicina e GABA Liberación e inactivación de glicina e GABA Receptores de glicina e receptores GABAérxicos Bioquímica das alteracións relacionadas coa neurotransmisión GABAérgxica

Tema 9. Sistema purinérxico Biosínteses e liberación de purinas Inactivación de purinas Receptores purinérxicos Bioquímica das alteracións relacionadas coa neurotransmisión purinérxica

Tema 10. Neuropéptidos Biosínteses e almacenamento de neuropéptidos Liberación e inactivación de neuropéptidos Receptores de neuropéptidos Bioquímica das alteracions relacionadas coa acción peptidérxica

Tema 11. Bioquímica da sinalización intraneuronal Mecanismos moleculares e funcións da sinalización intraneuronal Proteínas G Fosfoinositoles Nucleótidos cíclicos Calcio Fosforilación de serina e treonina Fosforilación de tirosina

Tema 12. Bioquímica da barreira hematoencefálica e do líquido cefalorraquídeo Evidencias sobre a existencia dun medio interno cerebral Constitución e características bioquímicas da barreira hematoencefálica

Formación e composición do líquido cefalorraquídeo Funcións do líquido cefalorraquídeo

Utilización do líquido cefalorraquídeo como vía de entrada o cerebro PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Obtención de preparacións mitocondriais de cerebro de rata mediante

centrifugación diferencial e en gradente de densidades Práctica 2. Monitorización da respiración mitocondrial mediante técnicas

polarográficas Práctica 3. Monitorización da actividade da monoamino oxidasa (MAO-A y MAO-B)

mediante técnicas espectrofotométricas Práctica 4. Determinación de índices de estrés oxidativo cerebral en mostras de

estriado e mesoencéfalo Práctica 5. Utilización da técnica de microdiálise cerebral para a administración de

fármacos e para a obtención de mostras de fluído intracelular Práctica 6. Monitorización de neurotransmisores en ratas sometidas a crises

epilépticas Bibliografía: SIEGEL, G., ALBERS, R.W., BRADY, S., PRICE, D. (eds) Basic Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects. Seventh Edition. Elsevier, New York, 2005. COWAN, W.M., SÜDHOF, T.C., STEVENS, C.F. (eds) Synapses. The John Hopkins University Press, New York, 2001. COOPER, J.R., BLOOM, F.E., ROTH, R.H. (eds) The Biochemical Basis of Neuropharmacology. 8th edition. Oxford University Press, New York, 2003. NESTLER, E.J., HYMAN, S.E., MALENKA, R.C. (eds) Molecular Neuropharmacology. McGraw-Hill, New York, 2001. GRADFORD, H.F. (ed) Fundamentos de Neuroquímica, Editorial Labor, Barcelona, 1988. STRANGE, P.G. (ed) Brain Biochemistry and Brain Disorders. Oxford University Press, Oxford, 1992. NICHOLLS, D.G. (ed) Proteins, Transmitters and Synapses. Blackwell Scientific Publications, Oxford, 1994. TURNE, A.J., BACHELARD, H.S. (eds) Neurochemistry. A Practical Approach. IRL Press, Oxford, 1997. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:

- Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés.

- Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo.

Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases maxistrais

- Prácticas de laboratorio - Seminarios impartidos polos alumnos


- Os alumnos deben superar un exame da materia, que representará o 60% da nota final e que incluirá tanto a materia teórica como a práctica.

- Os alumnos deben participar obrigatoriamente e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o 20% da nota final.

- A asistencia as clases teóricas será tida en conta e suporá o 10% da nota final. - Tamén será obligatoria a súa asistencia as prácticas, o que suporá un 10% da

nota final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 4 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais), temos un total de 108 horas que se reparten da seguinte maneira:

- Teoría: 24 horas presenciais e 36 horas de traballo persoal (horas totais: 60) - Clases prácticas: 16 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas

totais: 26) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 8 horas presenciais e 10

horas de traballo personal (horas totais: 18) - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame teórico e práctico: 3 horas.

Recomendacións para o estudo da materia: - Aconséllaselle o alumno a realización dun estudo persoal diario para a

fixación dos coñecementos impartidos, tanto nas clases de teoría como nas prácticas de laboratorio

- Tamén resulta aconsellable a asistencia as titorías personalizadas, co fin de resolver todas aquelas dúbidas que xurdan durante o traballo persoal persoal do alumno.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: EXCITABILIDADE CELULAR Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): troncal-obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. J. Antonio Lamas Castro Coordinador (en caso de varios profesores): Horario de titorías: De Luns a Xoves 12:30-13:30, Venres 11:30-13:30. Obxectivos da materia:

- Introducir ao alumno no estudo da fisioloxía neuronal - Ensinarlle o funcionamiento das neuronas individuais - Ensinarlle o modo no que as neuronas se comunican - Relacionar as propiedades da membrana e as canles iónicas co comportamento

neuronal - Introducir ao alumno no estudo das canalopatías - Introducir ao alumno nas técnicas que permiten o estudo de neuronas

individuais (patch-clamp). Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Tema 1. Breve recorrido histórico. A electricidade animal: Galvani e Volta. A neurona: Camillo Golgi e Santiago Ramón y Cajal. As técnicas modernas: Neher e Sakmann. Tema 2. Composición celular do sistema nervioso. Morfoloxía dunha neurona tipo: soma, dendritas, axón, mielina e botóns sinápticos. Tipos morfolóxicos de neuronas. Transporte axónico de proteínas. As células da glía: microglía e macroglía. Funcións da glía. Tema 3. O potencial de membrana en repouso. Orixe do potencial de membrana. Gradiente electroquímico. Potencial de equilibrio e ecuación de Nernst. Permeabilidade selectiva da membrana. Potencial de repouso e ecuación de Goldman-Hodgkin-Katz. Papel da bomba Na-K no potencial de repouso. Canles de fuga. Tema 4. Propiedades eléctricas pasivas da membrana neuronal. Xeración do potencial de acción e potenciais electrotónicos. A membrana como circuito eléctrico. Capacidade e resistencia de membrana. Lei de Ohm. Condutancia e permeabilidade das membranas. Constante de tempo. Potenciais electrotónicos. Xeración de potenciais electrotónicos. Xeración do potencial de acción. Concepto de umbral. Base iónica do potencial de acción, cambios de

condutancia. Canle de sodio voltaxe dependente. Canle de potasio rectificador tardío. Período refractario.

Tema 5. Propagación de potenciais electrotónicos e do potencial de acción. Transmisión pasiva de potenciais graduados. Ecuación do cable. Constante de espazo ou lonxitude. Neuronas de circuitos locais. Propagación activa do potencial de acción. Rexeneración. Velocidade de condución. Mielina e diámetro axónico. Condución saltatoria. Tema 6. Técnicas de estudo das correntes iónicas a través de membranas e de canles iónicas individuais. Técnica clásica de fixación de voltaxe. Descrición dun laboratorio de electrofisioloxía. Técnicas de substitución iónica para o estudo de correntes. Uso de toxinas bloqueantes de canles. Curvas intensidade-voltaxe. Potencial de inversión dunha corrente iónica. Técnicas modernas de estudo de canles: Patch-Clamp. Configuracións e usos da técnica de Patch-Clamp. Tema 7. Canles de sodio. Tipos, propiedades eléctricas, farmacoloxía, función e canalopatías relacionadas. Descrición dunha canle tipo: estrutura e funcionamiento. Canles de sodio voltaxe-dependentes: potencial de acción. Canles de sodio persistentes. Oscilacións subumbrais. Outras canles de sodio Tema 8. Canles de potasio. Tipos, propiedades eléctricas, farmacoloxía, función e canalopatías asociadas. Canles de potasio rectificadores tardíos: potencial de acción. Canles de potasio transitorios (tipo A): frecuencia de disparo de potenciais de acción. Canles de potasio calcio-dependentes lentos (tipo sK): adaptación e actividad marcapaso. Canles de potasio calcio dependentes rápidos (tipo bK). Canles de potasio muscarín-dependentes (tipo M): adaptación e potencial de repouso. Tema 9. Canles de calcio. Tipos, propiedades eléctricas, farmacoloxía e función. Características xerais das canles de calcio. Canles de calcio transitorias de baixo umbral (T). Canles de calcio persistentes de alto umbral (L). Canles de calcio transitorios de alto umbral (N). Potenciais de acción de calcio e actividade marcapaso. Tema 10. Canles dependentes de ligando. Tipos, propiedades eléctricas, farmacoloxía e función. Receptores de acetilcolina nicotínicos e muscarínicos. Receptores de glutamato ionotrópicos e metabotrópicos. Receptores de GABA. Receptores de glicina. Tema 11. Sinapse e integración sináptica. Concepto de sinapse. Sinapses químicas e eléctricas. Canles das unións fendidas. Estrutura dunha sinapse química. Retraso sináptico. As vesículas sinápticas. Liberación cuántica de neurotransmisor. Proceso de exocitose. Proceso de fusión vesicular, proteínas de fusión. Concepto de integración sináptica. Procesos de sumación. Sumación temporal e espacial. Potenciais postsinápticos excitadores e inhibidores. Tema 12. Neurotransmisores, receptores e segundos mensaxeiros. Neurotransmisores clásicos e neuromoduladores. Acetilcolina. Receptores nicotínicos. Receptores muscarínicos. Proteínas G. Vía da fosfolipase C: IP3 e DAG. Vía da adenilato ciclase: AMPc. Glutamato. Receptores ionotrópicos e metabotrópicos.

Receptores NMDA. Receptores AMPA. Receptores Kainato. Receptores metabotrópicos. GABA. Receptores GABA-A. Receptores GABA-B. Adrenalina e Noradrenalina. Receptores α1, α2, β1 e β2. Dopamina. Receptores D1, D2, D3, D4 e D5. Serotonina. PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS

1. Estudo de correntes iónicas e o seu papel na excitabilidade celular. (Simulación con ordenador. Programa de Huguenard e Mccormick).

2. Estudo da condución en nervio ciático de rata. Bibliografía: Libros recomendados como guía. Suxírese ao alumno que elixa un deles como guía para toda a materia. Deles existe polo menos unha copia na biblioteca da Facultade de Ciencias de Vigo. -Kandel, Schwartz e Jessell (2000) Principios de neurociencia. McGraw-Hill-Interamericana. -Kandel, Jessell e Schwartz (1997) Neurociencia y conducta. Prentice Hall. -Delgado, Ferrús, Mora e Rubia (1998) Manual de neurociencia. Síntesis. -Guyton (1994) Anatomía y fisiología del sistema nervioso. Panamericana. -Purves e outros (2001) Invitación a la neurociencia. Panamericana. Libros recomendados para consulta. Recoméndase ao alumno que os utilice cando o libro guía, os seus apuntamentos ou o profesor non sexan capaces de resolverle una dúbida. Tamén son útiles para temas moi concretos da materia, algúns deles poderían incluso utilizarse como libro guía. -Bradford (1988) Fundamentos de neuroquímica. Labor. -Eckert, Randall, Burggren e French (1997) Fisiología Animal. Mecanismos y

adaptaciones. McGraw-Hill. Interamericana. -Frumento (1995) Biofísica. Mosby-Doyma -Kandel, Schwartz e Jessell (1991) Principles of neural science. Prentice-Hall

International Inc. -Kuffler e Nicholls (1982) De la neurona al cerebro. Reverté. -Nicholls, Fuchs, Martin, Wallace (2001) From Neuron to brain. Sinauer Associates,

Inc -Latorre, López-Barneo, Bezanilla, Llinás (1996) Biofísica y fisiología celular.

Universidad de Sevilla. Secretariado de publicaciones. -Matthews (1989) Fisiología celular del nervio y músculo. Interamericana.

McGraw-Hill. -Schmidt (1980) Fundamentos de neurofisiología. Alianza Editorial. -Shepherd (1985) Neurobiología. Labor. -Wallis (1993) Electrophysiology. A practical approach. Oxford University Press. -Zigmond, Bloom, Landis, Roberts, Squire (1999). Fundamental Neuroscience.

Academic Press.

Competencias/destrezas/habilidades:

- Manexo de ferramentas de investigación no campo da neurofisioloxía (técnicas electrofisiolóxicas e similares)

- Manexo de bibliografía e bases bibliográficas en papel e informáticas - Capacidade de síntese - Capacidade crítica ante a información - Coñecemento do que se sabe e do que pode aportar el mesmo no campo - Capacidade para resolver problemas complexos non directos na materia

Metodoloxía da ensinanza:

- As clases teóricas consistirán en sesións de 1 hora de duración. Utilizaranse transparencias para figuras e pizarra para esquemas co fin de facilitar a comprensión da materia por parte do alumno. Se hai canón de vídeo na aula sustituiranse as transparencias por presentacións en PowerPoint.

- As clases prácticas serán 2 sesiones de 5 horas cada unha. Nestas prácticas, como o seu nome indica, todo o proceso será realizado polo alumno seguindo un guión explicativo e coa axuda do profesor en caso necesario. Utilizaranse modelos informáticos e tecido biolócico.


- A asistencia ás clases teóricas e prácticas será obrigatoria - Realizarase un só examen final. Este consistirá en 50 ou 100 preguntas tipo

test con 4 opcións, as preguntas mal contestadas contarán negativo. No exame inclúense preguntas relativas ás prácticas. 70% da nota final

- Evaluarase o traballo escrito que se realizará durante o desenvolvemento das

prácticas. Resumen da mesma en formato científico. Resposta a preguntas que aparecen no guión. Resolución individual de problemas. 20% da nota final

- Outros: participación activa nas clases teóricas e prácticas, titorías, reunións

científicas, seminarios, conferencias etc. 10% da nota final Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: ACTIVIDADE HORAS Clases presenciais teoría 20 horas Clases presenciais prácticas 10 horas Estudo e elaboración de memoria (non presencial) 29 horas Busca de bibliografía e información (non presencial) 15 horas Avalicación 2 horas Titorías 5 horas Total horas – créditos ECTS 81 horas – 3 CRÉDITOS

ECTS

Recomendacións para o estudo da materia:

- Participación activa nas clases teóricas e prácticas - Estudo diario dos contidos plantexados en clase - Utilización habitual de polo menos un dos libros guía - Asistencia ás titorías para aclarar dúbidas

Busca de información adicional (persoal) en libros e internet

GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROANATOMÍA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 4 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: María J. Guerra Seijas (1C) Jose L. Labandeira García (1C) Janette Rodríguez Pallares (2C) Coordinador (en caso de varios profesores): Jose L. Labandeira García Horario de tutorías: Dra. María J. Guerra Seijas, Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Dr. Jose L. Labandeira García: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Dra. Janette Rodríguez Pallares: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Obxectivos da materia:

- Coñecer o sistema nervioso humano a nivel macroscópico e microscópico como base na que se apoiarán outras materias do máster.

- Coñecer a terminoloxía neuroanatómica con precisión. - Identificar e describir con precisión as principais estruturas do sistema

nervioso central humano. - Adestrarse no manexo de bibliografía e ferramentas adecuadas para preparar a

materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. Introdución ao estudo do sistema nervioso. Sistema nervioso da vida de relación e sistema nervioso autónomo. Sistema nervioso central e sistema nervioso periférico. 2. Organización xeral do sistema nervioso central. Sistema ventricular. Meninxes. Líquido cefalorraquídeo. Barrera hemato-encefálica. 3. Organización xeral do sistema nervioso periférico. Clasificación dos nervios periféricos. Estrutura do nervio raquídeo. Aspectos xerais sobre a distribución dos nervios raquídeos. 4. Organización xeral do sistema nervioso vexetativo. 5. Medula espiñal. Xeneralidades. Citoarquitectura. Mieloarquitectura. Vías sensitivas e motoras na medula espiñal. Consideracións funcionais 6. Tronco encefálico. Estrutura xeral. Citoarquitectura e mieloarquitectura. Consideracións funcionais. 7. Cerebelo. Xeneralidades sobre a súa estrutura e función. Citoarquitectura e mieloarquitectura. Conexións. Concepto anatomo-funcional.

8. Diencéfalo. Xeneralidadades sobre a súa estrutura. Subtálamo e epitálamo. 9. Tálamo. Estrutura. Conexións. Concepto anatomo-funcional 10. Hipotálamo. Estrutura. Conexións. Concepto anatomo-funcional 11. Telencéfalo. Xeneralidades sobre a súa estrutura. Núcleos basais do telencéfalo. 12. Cortiza cerebral: Conformación exterior e estrutura. Consideracións funcionais. 13. Sistema límbico. Concepto. Aspectos estruturais e funcionais. 14. Neuroanatomía das vías motoras. Aspectos funcionais 15. Neuroanatomía das vías da sensibilidade. Aspectos funcionais PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Observación e identificación de estruturas neuroanatómicas da medula e o tronco cerebral utilizando maquetas e preparacións reais. Práctica 2. Observación e identificación de estruturas neuroanatómicas no cerebelo e no diencéfalo utilizando maquetas e preparacións reais Práctica 3. Observación e identificación de estruturas neuroanatómicas no telencéfalo utilizando maquetas e preparacións reais. Ganglios basais e ventrículos telencefálicos. Práctica 4. Observación e identificación de estruturas neuroanatómicas no telencéfalo utilizando maquetas e preparacións reais. Configuración exterior da cortiza cerebral. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos que completen a formación obtida a partir das clases teóricas e prácticas Bibliografía: Autor: Haines Titulo: Principios de Neurociencia Elsevier Autor: Carpenter Título: "Fundamentos de Neuroanatomía" Editorial: Panamericana Autor: Kiernan Título: “Sistema Nervioso humano” McGraw-Hill/Interamericana. Autor: Young y Young Título: Neuronatomía clínica y funcional Editorial :Masson

Autor: Novack C., Strominger N. L. y Demarest R. J. Título: "Sistema Nervioso: Introducción y Repaso" Editorial: Interamericana Mc. Graw-Hill Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potenciar as seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na utilización da terminoloxía neuroanatómica básica. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplicar a teoría á práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas utilizando maquetas e pezas neuroanatómicas reais



- Os alumnos tamén deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o 20% da nota final.

- E obrigatoria a súa asistencia a prácticas, sendo isto necesario para a superación das mesmas. Haberá un exame de prácticas que suporá un 10% da nota final.

- A asistencia e participación nas clases tamén se terá en conta e suporá o 20% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 4 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 108 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 30 horas presenciais e 40 horas de traballo persoal (horas totais: 70) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 6 horas presenciais e 8 horas de traballo persoal (horas totais: 14) - Clases prácticas: 12 horas presenciais e 7 horas de traballo persoal (horas totais:19) - Titorias personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 4 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Estudo e revisión periódica da materia impartida, utilizando material

bibliográfico para comprender e profundizar na información obtida en clase. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: FISIOLOXÍA DO SISTEMA NERVIOSO Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Troncal Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 4 Lingua na que se imparte: Castelán - Galego Profesores: Antonio Canedo Lamas (Sistemas motores) Xurxo Mariño Alfonso (Sistemas reguladores) Francisco Martín Cora (Integración sensorio-motora) Casto Rivadulla Fernández (Sistemas sensoriais) Coordinador (en caso de varios profesores): Xurxo Mariño Alfonso Horario de titorías: Antonio Canedo Lamas: luns a venres, de 13 a 14 h. Xurxo Mariño Alfonso: luns de 17 a 18 h. e xoves de 16 a 18 h. (EU Enfermería e

Podoloxía, Univ. da Coruña, Ferrol) e resto das horas nas direccions [email protected] y xurxomar (Skype).

Francisco Martín Cora: luns a xoves, de 10 a 11 h. Casto Rivadulla Fernández: luns a venres, de 10 a 12 h. (Fac. CC. da Saúde, Univ. da

Coruña, Coruña) e nas direccions [email protected] e casto_rivadulla (Skype). Obxectivos da materia: Comprender a función dos distintos elementos do sistema nervioso central e periférico, a integración entre eles e a relación coa estructura subxacente. Estudar os mecanismos de integración da información sensorial e motora. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Sinapsis e circuitos

1. Transmisión sináptica e neurotransmisores. 2. Receptores sinápticos e seus efectos. 3. Integración sináptica. 4. Estructura funcional do sistema nervioso.

Sistemas sensoriais e motores

5. Médula espinal e control motor. 6. Sistema somatosensorial. 7. Sistemas sensoriais especiais. 8. Sistema visual. 9. Control do movemento: corteza, ganglios basais e cerebelo. 10. Integración da función sensorial e motora. 11. Sistema nervioso autónomo e hipotálamo.

Regulación global da actividade nerviosa

12. Sistemas reguladores do tronco e prosencéfalo. 13. Interacción tálamo-cortical.

14. Actividade rítmica do encéfalo. 15. Sono e vixilia. 16. Plasticidade no SNC adulto: aprendizaxe e memoria.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS - Simulacións por computador de propiedades biofísicas e sinápticas das células excitables. - Rexistros de potenciais biofísicos. SEMINARIOS Presentación oral de traballos realizados polos alumnos. Presentación e discusión de artigos científicos. Bibliografía: Bear, M.F., Connors, B.W. y Paradiso, M.A. Neurociencia. Explorando el cerebro.

Masson, 1998 (2004 reimp.). Delgado-García J.M., Ferrús A., Mora F. y Rubia F. Manual de Neurociencia. Ed.

Síntesis, 1998. Dowling, John E. Neurons and networks : an introduction to neuroscience. Harvard

University Press. George G. Somjen. Neurofisiología. Panamericana, 1986. Kandel, E.R., Schwartz, J.H. y Jessell, T.M. Principles of neural science. Elsevier,

2000. Kandel, E.R., Schwartz, J.H. y Jessell, T.M. Neurociencia y conducta. Prentice Hall,

1997 (2002 reimp.). Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potenciar as seguintes competencias: - Fluidez e propiedade na comunicación escrita nas linguas propias da comunidade así como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise critica e síntese. - Capacidade para integrar na práctica os conceptos teóricos. - Espíritu de traballo en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases teóricas. - Seminarios impartidos polos alumnos. - Prácticas mediante computadores e no laboratorio.

Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaje:

- Asistencia e participación nas clases teóricas. - Exame escrito. - Participación en prácticas e seminarios.

- Exame de prácticas. Tempo aproximado de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 4 créditos ECTS. - Teoría: 26 horas presenciais e 42 horas de traballo personal. - Seminarios (asistencia, preparación e exposición): 4 horas presenciales y l6 horas. - Prácticas: 10 horas presenciais e 5 horas de traballo personal. - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 4 horas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: DESENVOLVEMENTO DO SISTEMA NERVIOSO Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Isabel Rodríguez-Moldes Rey (Bioloxía Celular e Ecoloxía) Dra. Fátima Adrio Fondevila (Bioloxía Celular e Ecoloxía) Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. Isabel Rodríguez-Moldes Rey Horario de titorías: Anunciarase ao principio do curso Obxectivos da materia:

- Coñecer a base celular e molecular do desenvolvemento do sistema nervioso. - Coñecer as técnicas experimentais e os modelos animais que se utilizan para a

investigación sobre o desenvolvemento do sistema nervioso. - Adestrase no manexo de bibliografía especializada.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1.- Xeneralidades Aspectos comparativos do desenvolvemento neural en vertebrados e invertebrados. Orixe embriónico do sistema nervioso de vertebrados. Neurulación. Inducción neural. Conceptos de determiñación e diferenciación. Desenvolvemento temperán do encéfalo. 2.-Polaridade e rexionalización do sistema nervioso. Establecemento dos eixes antro-posterior e dorso-ventral Formación das principais subdivisións do encéfalo. Neuromería. Patróns de expresión xénica. 3.- Organización histolóxica do sistema nervioso central ao longo do desenvolvemento. Formación das zonas básicas na medula espiñal. Formación do cerebelo. Formación da corteza cerebral. 4.- Morfoxénese no sistema nervioso central. Proliferación celular, migración, diferenciación e morte celular.

Con formato

Neuroxéneses e glioxéneses. Xeración da diversidade neuronal. Adhesión celular e guía por contacto. Selección de branco. Formación de sinapsis. Refinamento da conectividade sináptica. Formación de mapas de proxección neuronal. 5.- A crista neural e a morfoxénese do sistema nervioso periférico. Especificación e rexionalización da cresta neural. Cresta neural troncal e cranial. Vías e mecanismos de migración das células da crista neural. Diferenciación das células da crista neural 6.- Desenvolvemento de órganos dos sentidos. Placodas. Desenvolvemento do oído. Desenvolvemento do olfato. Desenvolvemento do ollo e formación de mapas. PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Disección de encéfalos e ollos de embrións de peixe, polo e rata. Práctica 2. Análises comparado do desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados: estudio neuroanatómico ó microscopio óptico de seccións de embrións de peixe, polo e rato. Prácticas 3. Análise das técnicas experimentais básicas empregadas nos estudios sobor do desenvolvemento do sistema nervioso Práctica 4. Estudio da morfoxénese do encéfalo e ollo mediante marcadores de proliferación, migración, diferenciación e morte celular. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos nos que analizarán o papel de distintas sustancias no desenvolvemento do sistema nervioso, para o que se utilizarán artigos e revisións científicas recentes. Bibliografía Björklund A, Hökfelt T, eds. Handbook of Chemical Neuroanatomy. Vol. 10.

Amsterdam: Elsevier. 1984-1992. Brown M, Keynes R, Lumsden A. The Developing Brain. Oxford: Oxford University

Press. 2001. Butler AB, Hodos W. Comparative Vertebrate Neuroanatomy. New York: Wiley-

Liss.1996. Cowan WM, Jessel TM, Zipursky SL, eds. Molecular and Cellular Approaches to

Neural Development. Oxford: Oxford University Press. 1997. Gilbert SF. Developmental Biology. Massachusetts: Sinauer Associates. 2003 (7ª ed.).

Con formato

Jacobowitz DM, Abbott LC. Chemoarchitectonic Atlas of the Developing Mouse Brain. Boca Raton: CRC Press. 1998

Jacobson M. Developmental Neurobiology. New York: Plenum Press.1993 (3rd ed., [2nd printing]).

Squire LR, Bloom FE, McConnell SK, Roberts JL, Spitzer NC, Zigmond MJ. Fundamental Neuroscience. San Diego: Academic Press. 2003.

Mueller T, Wullimann M. Atlas of Early Zebrafish Brain Development. Elsevier. 2005.

Nieuwenhuys R, ten Donkelaar HJ, Nicholson C, eds. The Central Nervous System of Vertebrates. Vols. 1-3. Berlin: Springer-Verlag. 1998.

Paxinos G. Chemoarchitectonic Atlas of the Rat Brainstem. San Diego: Academic Press. 1999

Sanes DH, Reh TA, Harris WA. Development of the Nervous System. California: Academic Press. 2000 (1º ed.), 2005 (2º ed.).

Zigmond MJ, Bloom FE, Landis SC, Roberts JL, Squire LR. Fundamental Neuroscience. San Diego: Academic Press. 1999

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potenciar as seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría á práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases maxistrais. - Prácticas de laboratorio. - Seminarios impartidos polos alumnos.



- Os alumnos tamén deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polos profesores, o que suporá o 30% da nota final.

- E obrigatoria a súa asistencia a prácticas, sendo isto necesario para a superación das mesmas. A asistencia e participación nas prácticas suporá un 10% da nota final.

- A asistencia e participación nas clases teóricas tamén se terá en conta e suporá o 10% da nota final.

Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 22 horas presenciais e 31 horas de traballo persoal (horas totais: 53)

- Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 5 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Clases prácticas: 8 horas presenciais - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame teórico: 4 horas. Recomendacións para o estudio da materia:



GUÍA DOCENTE

Nome da materia: NEUROCIENCIA DO COMPORTAMENTO Curso no que se imparte: Primeiro curso (1º cuadrimestre). Impártese na USC. Tipo de materia (obrigatoria, optativa): Obrigatoria Área: Psicobioloxía Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Galego e Castelán Profesores encargados: Cadaveira Mahía, Fernando e Carrillo de la Peña, María Teresa. Coordinador/a (en caso de varios profesores): Cadaveira Mahía, Fernando DATOS ESPECÍFICOS DA MATERIA 1. REQUISITOS PREVIOS:

Para poder seguir adecuadamente a materia é preciso ter coñecementos básicos previos sobre bioloxía, neurofisioloxía e neuroanatomía. En concreto, os estudiantes deberán coñecer os mecanismos moleculares e fisiolóxicos da comunicación neuronal, e as principais estructuras do sistema nervioso central. 2. CONTEXTUALIZACIÓN: O sistema nervioso é demasiado complexo para ser abordado desde unha única perspectiva. Complementando os niveis de análise molecular, celular e de sistemas, o estudio da conducta e da actividade mental superior que propoñen a neurociencia conductual e cognitiva permitirán obter un coñecemento integral do sistema nervioso. Sen dúbida, o gran reto da neurociencia é comprender os procesos psicolóxicos superiores. A perspectiva psicobiológica representa unha ponte entre a neurociencia e a psicoloxía cognitiva e experimental, e ten moi relevantes aportacións neste ámbito, tal como se explicará ao longo do curso.

Nesta materia farase especial fincapé nos coñecementos sobre as bases fisiolóxicas dos distintos aspectos do comportamento obtidos a partir da investigación animal. Por iso, compleméntase coa materia optativa “Procesos psíquicos superiores” na que se abordan os procesos psicolóxicos superiores desde a investigación en humáns nos campos da psicofisioloxía e a neuropsicoloxía. 3. DESCRITORES

Psicobioloxía, Fisioloxía da Conducta, Bioloxia do Comportamento, procesos psicolóxicos, emoción, motivación, aprendizaxe, memoria. 4. OBXECTIVOS A ACADAR

O obxectivo xeral do curso é coñecer as bases neurais dos principais aspectos do comportamento, a partir das investigacións con animais. Además, no desenvolvemento dos temas presentaránse os obxectivos concretos a acadar en cada un deles. 5. COMPETENCIAS/DESTREZAS/HABILIDADES: Como se explica máis adiante, ademáis das clases teóricas programaránse actividades complementarias que teñen como finalidade que os/as estudiantes vaian acadando as seguintes competencias de caracter transveral:

- Adquisición da habilidade para actualizar coñecementos, a través do manexo de bases de datos informatizadas (Medline, Psycinfo)

- Adquisición do hábito de lectura e de utilización de fontes complementarias ás sesións expositivas na preparación da materia. - Capacidade para ler e interpretar información científica en inglés. - Capacidade para realizar revisións críticas da literatura científica.

6. CONTIDOS

1. Introducción: natureza dos sistemas centrais. 2. Bases fisiolóxicas das emocións 3. Bases fisiolóxicas da motivación: sistemas de reforzo e regulación homeostática. Conducta sexual e reproductiva. 4. Bases moleculares e anatómicas do aprendizaxe e a memoria 5. Da investigación animal á investigación humana.

7. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA RECOMENDADA Manual da materia: KANDEL, E.R. SCHWARTZ, J.H. e JESSELL, T.M. (2001). Principios de neurociencia. Madrid: McGraw Hill/Interamericana. Bibliografía complementaria: BEAR, M.F., CONNORS, B.W. e PARADISO, M.A. (1998). Neurociencia: explorando el cerebro. Barcelona: Masson. CARLSON, N.R. (2005). Fisiología de la conducta. 5ª Edición. Barcelona: Ariel. ROSENZWEIG, M.R., LEIMAN, A.L e BREEDLOVE, S.M. (2005). Psicología Biológica. Barcelona: Ariel. Lectura obligatoria: LE DOUX, J.R. (1999). El cerebro emocional. Barcelona: Ariel. 8. METODOLOXÍA DA ENSINANZA

A exposición dos contidos teóricos realizarase fundamentalmente mediante clases expositivas. Non obstante, enténdense as clases como un tempo de utilización múltiple, que en ocasións se dedicará á realización de tarefas por parte dos/as estudiantes, tales como interpretación de figuras relevantes, lecturas adicionais sobre o tema, comentarios en grupo sobre algún aspecto da exposición, formulación de cuestións, etc.

Para a exposición dos temas recorrese á utilización de transparencias e medios

audiovisuais (presentacións en Power Point). Previo ó inicio do curso, entregarase unha guía de estudio onde se especifican todos os contidos e todas as actividades a realizar ao longo do mesmo.

Ademais, os estudiantes deberán ler o libro “O cerebro emocional” e facer un

comentario crítico tratando algúns aspectos que se sinalen previamente.

9. SISTEMA DE AVALIACIÓN A avaliación das aprendizaxes farase dun xeito continuo. Tanto a asistencia regular ás clases como a realización das tarefas que se vaian programando ao longo do curso terán unha continxencia sobre a avaliación e permitirán acadar un 30 % da nota. O resto (70%) avaliarase nun exame escrito onde ademais dunha proba tipo test formularanse preguntas abertas relacionadas cos contidos da materia. 10. TEMPO DE ESTUDO E TRABALLO PERSOAL QUE DEBE DEDICAR UN ESTUDANTE PARA SUPERALA

3 créditos ECTS (1 crédito equivale a 27 horas) dando un total de 81 horas. O tempo total de estudo e traballo do/a estudante para superar esta materia é de 90 horas. Ademáis das sesións presenciais (as que se dedicarán un total de 22 horas), o traballo personal do alumno centrarase na lectura do libro “O cerebro emocional” (aproximadamente 30 horas, con 8 de exposicions) e a preparación do exame final (aprox. 29 horas).

GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROFARMACOLOXIA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Troncal Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 4 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Cadavid Torres, María Isabel Castro Pérez, María de los Angeles Fontenla Gil, José Angel Loza García, María Isabel Coordinador (en caso de varios profesores): Loza García, María Isabel Horario de tutorías: Dra. Mª Isabel Loza García: martes, mércores e xoves de 17,30 a 19,30 Obxectivos do curso: Despois de completar o curso, os estudiantes serán capaces de:

- Describir as dianas terapéuticas, receptores, canles, transportadores, enzimas, así como as súas rutas de sinalización e os mecanismos transduccionales relevantes para as accións dos fármacos, incluíndo os modernos conceptos de caracterización conformacional.

- Describir como os fármacos, a nivel molecular, afectan a transmisión de sinais nos trastornos neuropsiquiátricos, seus mecanismos e accions.

- Describir os efectos dos fármacos nos signos e síntomas dos trastornos neuropsiquiátricos e a súa relación cos seus mecanismos moleculares de acción.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Principios xenerais de farmacoloxía e neurofarmacoloxía

1. Introducción as ciencias farmacolóxicas 2. Farmacocinética básica. Factores que determinan a absorción, distribución,

metabolismo e excreción dos fármacos. Paso da barreira hematoencefálica e acceso dos fármacos ao sistema nervioso central.

3. Farmacodinamia xeneral. Mecanismos xenerais da acción dos fármacos, fármacos específicos e inespecíficos. Lugares diana nucleicos e proteicos.

4. Os receptores farmacolóxicos: acoplados a canles, con actividade enzimática, intracelulares, acoplados a proteínas G. Interaccións fármaco-receptor e curvas dosis-resposta, afinidade e eficacia, súa cuantificación.

5. Variacións farmacodinámicas e farmacocinéticas en relación coa resposta aos fármacos: regulación dos receptores, variables farmacoxenéticas, interaccións e reaccións adversas.

6. Descubrimento e desenrolo de fármacos en neuropsicofarmacoloxía. Pasos requiridos para que un novo fármaco sexa aprobado para uso humano.

Psicofarmacoloxía

7. Farmacoloxía da ansiedade e insomnio 8. Farmacoloxía da depresión 9. Farmacoloxía dos trastornos obsesivo-compulsivos, desordenes de pánico e

fobias 10. Farmacoloxía dos desordenes da alimentación 11. Farmacoloxía da esquizofrenia 12. Farmacoloxía das dependencias e adiccións

Neurofarmacoloxía

13. Farmacoloxía da enfermidade de Parkinson 14. Farmacoloxía da enfermidade de Alzheimer 15. Farmacoloxía do deterioro cognitivo e demencias 16. Farmacoloxía das escleroses 17. Farmacoloxía da epilepsia e convulsións

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Funcionamento dunha plataforma de screening de psicofármacos Práctica 2. Estudio de fármacos útiles en enfermidades neurodexenerativas SEMINARIOS Deseños de cascadas de screening para programas de descubrimento de neuropsicofármacos. Os alumnos prepararan os traballos programados utilizando a bibliografía proporcionada e a de máis recente aparición concernente a o tema proposto Bibliografía:

Di Chiara G (ed) Handbook of experimental pharmacology (vol 154/I and 154/II) Dopamine in the CNS. Springer-Verlag, Berlin, 2002.

Holden C. Drugs and placebos look alike in the brain. Science 2002; 295:947-8.

Kobiler, D.; Lustig, S.; Shapira, S. (eds) Blood-brain barrier, drug delivery and brain pathology. Kluwer Academic / Plenum Publishers, New York, 2001.

Miras, M. T. Enfermedades neurales y neurodegenerativas, nuevos avances moleculares y farmacológicos. Instituto de España, 2004.

Rethinking Drug Discovery. Series of articles in Science Vol. 303, March 19, 2004. Páginas 1795-1822. Páginas: 1795-1799.

Stahl, S.M. Essential psychopharmacology, Cambridge University Press, Cambridge, MA, 2000. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita en inglés. - Capacidade de aplicar os principios xenerais a situacións reais. - Habilidade / capacidade de traballo individual, en pequeno grupo e en equipos pluridisciplinares, conxugando visións especializadas, intermedias e de conxunto. - Capacidade para acceder a fontes de información, seleccionala, preparala e presentala de forma axeitada nos seminarios Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases teóricas enfocadas a discusión dos conceptos. - Clases prácticas - Seminarios

O curso impartirase de forma dinámica implicando directamente aos estudiantes no seu proceso de aprendizaxe. Os profesores farán a presentación dos conceptos esenciais nas clases e traballaranos de forma activa cos estudiantes, que deberán acudir as mesmas despois de informarse previamente sobre o tema que se vai a tratar. Para elo o profesorado do curso utilizará os distintos recursos dispoñibles (Campus Virtual da USC, outros recursos on-line da propia universidade ou interuniversitarios, etc.) para presentarlles a os alumnos unha selección previa da información. De este xeito facilitaráselles aos alumnos a incorporación da nova información, a relación coa previamente adquirida, o seu asentamento e, polo tanto, a xeneración dinámica do seu propio coñecemento. Os estudiantes terán que realizar varios traballos sobre temas concretos que se lles irán propoñendo ao longo do curso e deberán de presentalos nos seminarios. Estructuraranse en grupos pequenos que se orientarán para formular una cuestión/hipótesis científica e deseñar e planificar o modo adecuado de respondela. Na constitución dos grupos tenderase a favorecer o desenrolo de habilidades de integración en equipos pluridisciplinares de medicina traslacional, polo que os profesores promoverán a participación en cada grupo de estudiantes con distinta formación básica. Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe:

- Exame teórico (50% da nota final): os alumnos deberán de superar un exame sobre os contidos do curso, o aprobado está en 5 sobre 10.

- Traballo en equipo (30% da nota final) Os alumnos deberan de participar

obrigatoriamente nos equipos que se formen e cada un deles deberá de responsabilizarse da adecuada realización do traballo que lle corresponda, o

cal será asignado de mutuo acordo entre eles (valorarase a cualificación que lle outorgue cada un dos seus compañeiros de equipo polo traballo realizado). Ademais, deberá de participar nas exposicións que lle correspondan.

- Evaluación continuada (20% da nota final). E obrigatoria a asistencia as

clases, seminarios e prácticas. En todo momento terase en conta a participación/implicación do estudiante a o longo do curso.

Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 4 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 108 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 30 horas presenciais e 40 horas de traballo persoal (horas totais: 70) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 7 horas presenciais e 20 horas de traballo persoal (horas totais: 27) - Clases prácticas: 3 horas presenciais e 4 horas de traballo persoal (horas totais: 7) - Titorias personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 3 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Estudio do material bibliográfico recomendado. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

1

GUÍA DOCENTE

Nome da materia: CEREBRO E COMPUTACIÓN Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Eduardo Sánchez Vila (Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial) (2C) (Temas: 1, 3, 4, 5) Dr. Jorge Mariño Alfonso (Fisioloxía) (1C) (Temas: 2, 6, 7) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Eduardo Sánchez Vila Horario de tutorías: Dr. Eduardo Sánchez Vila: luns e martes, de 12,00 a 14,00 , e resto de horas nas direccións [email protected] e eduarsosanchezvila (Skype). Dr. Jorge Mariño Alfonso: luns de 17 a 18 h. e xoves de 16 a 18 h. (EU Enfermería e Podoloxía, Univ. da Coruña, Ferrol) e resto de horas nas direccións [email protected] e xurxomar (Skype). Obxectivos da materia:

- Aportar novos marcos de pensamento para entender cómo funciona o cerebro. - Coñecer os paradigmas actuais que se utilizan en neurociencia. - Coñecer os paradigmas de computación actuais nos eidos do ordenador

persoal, a Internet e a intelixencia artificial. - Comparar os paradigmas en neurociencia e os paradigmas computacionais e

revisar as teorías actuais sobre o cerebro. - Realizar traballos en grupos de al menos duas persoas con diferente

formación, integrando perfiles tanto experimentais coma teóricos Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS

1. Historia das ciencias cognitivas e da computación 2. O ordenador e o cerebro 3. As redes de ordenadores e os microcircuitos neuronais 4. Internet e a arquitectura xeral do sistema nervioso 5. Modelos de computación distribuida e a actividad neuronal en niveis

superiores 6. Intelixencia artificial e intelixencia natural 7. Filosofía das ciencias cognitivas

2

PROGRAMA DE SEMINARIOS

- Discusión de modelos de transmisión de información

- Discusión de modelos de procesamento de información en dendritas

- Discusión de mecanismos de codificación de información no sistema visual

- Discusión de mecanismos de filtrado de información

- Discusión acerca da relación cerebro-mente

Bibliografía:

- Boden M A."Computer Models of Mind". Cambridge University Press: Cambridge. 1988.

- Bunge M. "El problema mente-cerebro". Tecnos. 1985. - Churchland P. S. "Neurophilosophy. MIT Press. 1986. - Churchland P. S. y Sejnowski T. J. “The computational brain”. MIT Press.

1992. - Coulouris G., Dollimore J. and Kindberg T. Distributed systems: concepts and

design. Addisson-Wesley. 2001. - Gazzaniga M. S., Ivry R. B., Mangun, G. R. Cognitive Neuroscience. Second

edition. W.W.Norton & Company. 2002. - Peterson L. L., Davie B. S. Computer networks: a system approach. Morgan

Kaufmann. 2000. - Posner I. “The foundations of Cognitive Science". MIT Press. 1989. - Russell P. y Norvig P. "Artificial Intelligence: A modern approach". Prentice

Hall. 1995. - Von Neumann, J. “El ordenador y el cerebro”. Bonton. 1999. - White, R. “Así funciona su ordenador por dentro”. Anaya Multimedia. 1993


- Capacidade para integrar coñecemento de diferentes disciplinas relacionadas coa neurociencia e a computación.

- Actitude crítica ante as teorías e modelos actuais en neurociencia - Ser capaz de relacionarse e traballar en equipo con científicos de diferentes

ámbitos.


- Clases maxistrais e clases de discusión. - Análise de traballos sobre artigos relacionados.

3


- A participación nos seminarios e a realización dunha crítica persoal en cada

unha delas suporá o 40% da nota final. - A calidade dos traballos así como a súa adecuada exposición suporá o 60% da

nota final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, considerando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 15 horas presenciais e 15 horas de traballo persoal (horas totais: 30) - Seminarios: 15 horas presenciais e 15 horas de traballo persoal (horas totais:30) - Realización do traballo: 21 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases maxistrais e de discusión. - Elaboración metódica dos traballos para a súa evaluación parcial nas titorías

obrigatorias nas que se resolverán as dúbidas que se lle presenten ó alumno. - Utilización das TIC para a búsqueda e ampliación da materia en aspectos de

interese ou dúbida.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: FUNDAMENTOS DE NEUROFISIOLOXÍA CLÍNICA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Hospital Clínico Universitario de Santiago de Compostela. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. José Luis Relova Quinteiro Dr. Antonio Crespo Abelleira Dr. Francisco González García Dr. Jesús Bernardo Otero Costas Dr. Manuel Peleteiro Fernández Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. José Luis Relova Quinteiro Horario de titorías: Dr. José Luis Relova Quinteiro: Luns, martes e mércores de 12:30 a 14:30. Dr. Antonio Crespo Abelleira: Luns, martes e mércores de 12:30 a 14:30. Dr. Francisco González García: Luns, martes e mércores de 16:30 a 18:30. Dr. Jesús Bernardo Otero Costas: Luns, martes e mércores de 12:30 a 14:30. Dr. Manuel Peleteiro Fernández: Luns, martes e mércores de 12:30 a 14:30. Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases dos procesos clínicos nos que poden utilizarse técnicas da Neurofisioloxía Clínica.

- Coñecer as posibilidades que ofrecen as técnicas electrofisiolóxicas para o diagnóstico e seguimento dos procesos clínicos relacionados co sistema nervioso.

- Familiarizarse coa utilización das técnicas da Neurofisioloxía Clínica. - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. Características dos procesos fisiolóxicos e patolóxicos susceptibles de ser

estudados mediante técnicas electrofisiolóxicas. Particularidades diferenciais dos rexistros electrofisiolóxicos experimentais e clínicos.

2. Bases fisiolóxicas dos movementos oculares. Tipos de movementos oculares. Técnicas de rexistro dos movementos oculares (EOG). Aplicacións clínicas do EOG.

3. Bases fisiolóxicas da actividade muscular. Técnicas de rexistro da actividade muscular (electromiografía, EMG). Aplicacións clínicas da EMG.

4. Actividade eléctrica na retina. Técnicas de rexistro da actividade retiniana (electroretinograma, ERG). Aspectos clínicos do ERG.

5. Bases fisiolóxicas da actividade eléctrica cerebral. Técnicas de rexistro da actividade cerebral (EEG). Aplicacións clínicas do EEG. Utilidade do EEG na epilepsia.

6. Bases fisiolóxicas da actividade eléctrica na corteza visual. Rexistro de potenciais evocados visuais (PEV), auditivos (PEA) e somestésicos. Aplicacións clínicas dos PEV, PEA e somestésicos.

7. Rexistros da actividade cerebral mediante electrodos intracerebrais. Particularidades do rexistro intracerebral. Implantes de electrodos de estimulación intracerebral. Aplicación do rexistro unitario no tratamento quirúrxico de determinadas patoloxías do sistema nervioso como a enfermidade do Parkinson, a distonia e outros trastornos do movemento.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Rexistro de ERG. Práctica 2. Rexistro de PEV, PEA e sometésicos. Práctica 3. Rexistro de EEG. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos nos que se presentarán revisións científicas recentes relacionadas cos temas do curso. Bibliografía: KANDEL, E.R. Principios de Neurociencia. McGraw-Hill, Madrid, 2001. LEVIN, K.H., LUDERS, H.O. (eds). Comprehensive Clinical Neurophysiology, W. B. Saunders, 2000. ROWAN, A.J., TOLUNSKY, E. (eds), Primer of EEG., Butterworth-Heineman, 2003. KAUFMAN, P.L., ALM, A. (eds). Physiology of the eye. Mosby, 2002 Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:




- Clases maxistrais. - Seminarios impartidos polos alumnos. - Prácticas utilizando sistemas de rexistros habituais en Neurofisioloxía Clínica. - Emprego da plataforma WebCT

Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: - Os alumnos deberán presentar unha memoria sobre as actividades realizadas,

que suporá o 40% da nota final. - A asistencia e participación nas clases terase en conta e suporá un 20% da nota

final. - Realizarase un exame sobre os contidos do curso, que suporá un 40% da nota

final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais), temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira:



horas de traballo persoal (horas totais: 10) - Titorías personalizadas: 2 horas. - Exame teórico e memoria: 4 horas.




GUÍA DOCENTE Nome da materia: FUNDAMENTOS DE NEUROLOXÍA BÁSICA E CLÍNICA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na Aula da 3ira planta do Laboratorio de Investigación Neurovascular do Hospital Clínico Universitario de Santiago de Compostela. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 5 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. José Castillo Sánchez Dr. Rogelio Leira Muiño Dr. Miguel Blanco González Dr. Manuel Rodríguez Yáñez Dra. Esther Mosquera Gómez Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. José Castillo Sánchez Horario de titorías: Dr. José Castillo Sánchez: Venres de 9,00 a 10,00 (Despacho 348, Edificio de Consultas, CHUS) Dr. Rogelio Leira Muiño: Venres de 9,00 a 10,00 (Despacho 342, Edificio de Consultas, CHUS) Dr. Miguel Blanco González: Venres de 9,00 a 10,00 (Despacho 347, Edificio de Consultas, CHUS) Dr. Manuel Rodríguez Yáñez Venres de 9,00 a 10,00 (Despacho 320, Edificio de Consultas, CHUS) Dra. Esther Mosquera Gómez: Venres de 9,00 a 10,00 (Laboratorio de Investigación Neurovascular, Edificio B, planta -4, CHUS) Obxectivos da materia:

- Preparar o alumno para o coñecemento do método neurolóxico e da neuroloxía dotándoo de: 1) Formación metodolóxica para recoller e medir os fenómenos producidos pola enfermidade, así como o coñecemento das técnicas que exploran as causas e os mecanismos das enfermidades neurolóxicas e a súa posible modificación pola terapéutica, y 2) Profundización e actualización nun determinado tipo de problemas que esperte o interese do alumno nas liñas de investigación.

- Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS:

1. Desenrolo evolutivo do cerebro humano. 2. O método clínico neurolóxico. 3. Técnicas complementarias de diagnóstico neurolóxico. 4. Trastornos motores. 5. Trastornos da sensibilidade.

6. Trastornos do sistema nervioso vexetativo. 7. Trastornos oculomotores e visuais. 8. Cefalea e alxias craneofaciais. 9. Trastornos das funcións cerebrais superiores. 10. Dolor. 11. Enfermidades infecciosas do sistema nervioso central. 12. Enfermidades cerebrovasculares. 13. Epilepsias. 14. Enfermidades extrapiramidais. 15. Enfermidades da medula espinal. 16. Enfermidades desmielinizantes. 17. Neurooncoloxía. 18. Enfermidades neurodexenerativas. 19. Enfermidades neuromusculares. 20. Demencias. 21. Enfermidades do sono. 22. Neuroxenética. 23. Bioética en Neuroloxía

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Asistencia as actividades asistenciais no Servizo de Neuroloxía, onde aprenderán a exploración neurolóxica básica, así como as exploracións complementarias nas distintas Unidades Asistenciais do Servizo de Neuroloxía. Práctica 2. Asistencia o Laboratorio de Investigación Neurovascular, onde o alumno deberá comprender as liñas de investigación que se están desenrolando. SEMINARIOS Realizaranse seminarios teórico-prácticos para discutir casos clínicos cerrados. Os seminarios realizaranse en grupos de 2 e os alumnos encargaranse da presentación dos casos. Bibliografía: ZARRANZ, J.J. Neurología. Elsevier Science. Madrid, 2003. BRADLEY, W.G., DAROFF, R.B., FENICHEL, G.M., MARSDEN, C.D. (eds) Neurology in Clinical Practice. Butterworth Heinemann, Boston, 2005. VICTOR, M., ROPPER, A.H. (eds) Principles of Neurology. McGraw Hill. New York, 2004.

Competencia/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:


- Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes.

- Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo.


- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos: seminarios teóricos, seminarios

prácticos-clínicos e de laboratorio Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe:

- A asistencia é obrigatoria, sendo esta unha condición indispensábel para a presentación o exame

- O exame consistirá nunha parte teórica (50% da cualificación) e dunha parte práctica baseada no desenrolo dun suposto caso clínico (50% da cualificación).

- Para o aprobado será necesario superar o 70% das preguntas de forma satisfactoria

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 5 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais), temos un total de 135 horas, que se reparten da seguinte maneira:



horas de traballo persoal (horas totais: 22) - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame teórico e práctico: 4 horas




GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROCIRURXÍA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Miguel Gelabert González Dr. Alfredo García Allut Dr. Ángel Prieto González Dr. Francisco Reyes Oliveros Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Miguel Gelabert González Horario de titorías: Dr. Miguel Gelabert González: Mércores de 9,30 a 11,30 (CHUS, porta 316) Dr. Alfredo García Allut: Xoves de 9,30 a 11,30 (CHUS, porta 315) Dr. Angel Prieto González: Martes de 9,30 a 11,30 (CHUS, porta 317) Dr. F. Reyes Oliveros: Martes de 9,30 a 11,30 (CHUS) Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases etiolóxicas e fisiopatolóxicas da patoloxía intracranial. - Comprender as probas complementarias do diagnostico e de axuda ao

tratamento, tanto radiolóxicas como de imaxe e neurofisiolóxicas. - Adestrase na interpretación das probas de diagnostico. - Coñecer o tratamento das patoloxías mais habituais. - Adestrase no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Tema 1. Introdución:

Anatomía neurocirúrxica do sistema nervioso central. Semioloxía neurocirúrxica.

Tema 2. Fisiopatoloxía dos procesos intracraniais: Hipertensión intracranial. Vasorregulación cerebral. Circulación do liquido cefalorraquídeo. Control neuroendocrinoloxico.

Tema 3. Traumatismos craniais: Fisiopatoloxía do traumatismo cranial. Fracturas do cranio. Traumatismo cranioencefálico focal e difuso. Lesiones hemorráxicas traumáticas.

Tema 4. Neuro-oncoloxía: Gliomas dos hemisferios cerebrais.

Meninxiomas. Tumores da hipófises e terceiro ventrículo. Tumores da fosa posterior.

Tema 5. Patoloxia neurovascular: Aneurismas intracraniais. Malformacións vasculares do sistema nervioso.

Tema 6. Malformacións do sistema nervioso: Malformacións cranio-encefálicas. Malformacións raquiomedulares

Tema 7. Epilepsia: Técnicas de diagnostico e tratamento da epilepsia.

Tema 8. Funcional Tratamento cirúrxico do dolor e movementos anormais.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Tecnoloxía neurocirúrxica. Práctica 2. Manexo do microscopio cirúrxico e do material de microcirurxía. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos (en grupos de 2), para o que se utilizarán revisións científicas recentes (por exemplo do Journal of Neurosurgery, Neurosurgery, Acta Neurochirurgica, Neurocirugía, etc.) Bibliografía: BURCHIEL, K.J. (ed) Surgical management of pain. Thieme, Stuttgart, 2002. LOZANO, A.M. (ed) Movement disorders surgery. Karger, Basilea, 2000. RHOTON, A.L. (ed) Craneal anatomy and surgical approaches. Williams and Wilkins, Illinois (USA) 2003. WINN, H.R. (ed) Youmans. Neurological Surgery. 5th edition. Saunders, Philadelphia, 2004. VAQUERO J., COCA. S. (eds) Patología tumoral del Sistema nervioso. Edimsa S.A., Madrid, 2004. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:


- Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica.

Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases maxistrais

- Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas utilizando as TIC




- E obrigatoria a súa asistencia a prácticas, sendo isto necesario para a superación da mesmas. A súa vez haberá un exame de prácticas que suporá un 10% da nota final.


Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 3 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira:

- Teoría: 20 horas presenciais e 35 horas de traballo persoal (horas totais: 55) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 2 horas presenciais e 8

horas de traballo persoal (horas totais: 10) - Clases prácticas: 6 horas presenciais e 6 horas de traballo persoal (horas totais:

12) - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 3 horas.




GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROBIOLOXÍA DO ENVELLECEMENTO CEREBRAL E NEURODEXENERACIÓN. NEUROPROTECCIÓN E NEURORREPARACIÓN Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Medicina. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. José L. Labandeira García Dra. Estefanía Méndez Álvarez Dr. Pedro Pessini Ruiz Dra. Jannette Rodríguez Pallares Dr. Ramón Soto Otero Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. Jannette Rodríguez Pallares Horario de titorías: Dr. José L. Labandeira García: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Dra. Estefanía Méndez Álvarez: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Dr. Pedro Pessini Ruiz: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Dra. Jannette Rodríguez Pallares: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Dr. Ramón Soto Otero: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Obxectivos da materia:

- Coñece-los procesos de atrofia e morte neuronal que se producen durante o envellecemento normal.

- Coñece-los procesos de atrofia e morte neuronal que se producen nas patoloxías do envellecemento cerebral

- Coñece-las técnicas experimentais e modelos animais que se utilizan para o estudio das principais enfermidades neurodexenerativas.

- Comprende-los principais mecanismos implicados nas enfermidades neurodexenerativas de maior incidencia social.

- Comprende-las bases experimentais das novas estratexias de neuroprotección e neurorreparación.

- Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para prepara-la materia.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS

1. Teorías xerais sobre o envellecemento. 2. Envellecemento normal e patolóxico. 3. Introdución os mecanismos implicados na neurodexeneración. 4. Neurobioloxía da enfermidade do Alzheimer. Modelos animais para o estudo

da enfermidade do Alzheimer. 5. Introdución a neurobioloxía dos ganglios basais e das enfermidades

neurodexenerativas.

6. Enfermidade do Parkinson. Fundamentos da súa fisiopatoloxía e das novas estratexias terapéuticas. Modelos animais.

7. Enfermidade do Huntington. Fundamentos de súa fisiopatoloxía e das novas estratexias terapéuticas. Modelos animais.

8. Estres oxidativo cerebral e neurodexeneración 9. Metabolismo enerxético neuronal, neuroexcitotoxicidade e neurodexeneración 10. Fenómenos de agregación de proteínas e neurodexeneración 11. Mecanismos moleculares de neuroprotección 12. Concepto de célula nai. Células nai no sistema nervioso. Propiedades,

localización e capacidade neurorrexenerativa. 13. Terapia celular con células nai e enfermidades neurodexenerativas. Terapia

celular alternativa para a enfermidade do Parkinson 14. Células nai e neuroprotección 15. Aspectos éticos e legais da investigación con células nai

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Xeneración e avaliación de modelos animais de enfermidades neurodexenerativas Práctica 2. Monitorización da produción de radicais libres e índices de estres oxidativo en procesos indutores de neurodexeneración SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos, para o que se utilizarán revisións científicas recentes. Bibliografía: HOF, P.R., MOBBS, C.H. (eds) Functional Neurobiology of Aging. Academic Press, 2001 SELKOE, D.J. Alzheimer's disease: genes, proteins, and therapy. Physiol. Rev. 81: 741-766, 2001. MERELLO, M., CAMMAROTA, A. Anatomia funcional de los ganglios basales. Rev Neurol. 30, 1055-60, 2000. MOORE, D.J., WEST, A.B., DAWSON, V.L., DAWSON, T.M. Molecular Pathophysiology of Parkinson's Disease. Annu. Rev. Neurosci. 28:57-87, 2005 HERSCH, S.M. Huntington's disease: prospects for neuroprotective therapy 10 years after the discovery ofthe causative genetic mutation. Curr. Opin. Neurol., 16:501-506, 2003. CHESSELET, M.-F. (ed) Molecular Mechanism of Neurodegenerative Diseases. Humana Press, Totowa, NJ, 2001. ZIGOVA, T., SNYDER, E.Y., SANBERG, P.R. (eds) Neural Stem Cells for Brain and Spinal Cord Repair. Humana Press, 2002 LEVY Y.S., STROOMZA M., MELAMED E., OFFEN D. Embryonic and adult stem cells as a source for cell therapy in Parkinson's disease. En: Latest Developments in the Research on Parkinson’s Disease. Journal of Molecular Neuroscience Volume 24, Issue 3, pgs. 353-383, 2004. Competencias/destrezas/habilidades:

O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias

da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo.


- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas utilizando as TIC








horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Clases prácticas: 3 horas presenciais e 3 horas de traballo persoal (horas

totais:6) - Titorias personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 4 horas.




GUÍA DOCENTE

Nombre de la materia: BASES MORFOLÓXICAS EN NEUROLOXÍA

CLÍNICA VETERINARIA

Curso en el que se imparte según el plan de estudios:

Segundo curso. Se imparte en la USC.

Tipo de materia: Optativa

Anual/Cuatrimestral: Cuatrimestral (primer cuatrimestre)

Nº de créditos ECTS: 6

Lengua en la que se imparte: Castellano

Profesores:

Dr. Ignacio Salazar Beloqui

(Teoría, práctica y seminarios del sistema nervioso central)

Dr. Pablo Sánchez Quinteiro

(Teoría, práctica y seminarios del sistema nervioso periférico)

Dr. Luciano Espino López

(Teoría, práctica, seminarios y casos clínicos de síndromes neurológicos)

Dr. José Manuel Cifuentes Martínez

(Teoría, práctica y seminarios de neuroanatomía comparada en mamíferos

susceptibles de padecer encefalopatías frecuentes en veterinaria)

Dra. Mónica López Peña

(Teoría, práctica, seminarios y casos clínicos de diagnóstico morfopatológico)

Dra. Nuria V. Alemañ Posadas

(Teoría, práctica, seminarios y casos clínicos de diagnóstico morfopatológico)

Coordinador (en caso de varios profesores):

Dr. Ignacio Salazar Beloqui

Horario de tutorías:

Dr. Ignacio Salazar Beloqui: Lunes, martes, miércoles de 9,30 a 11,30

Dr. Pablo Sánchez Quinteiro: Lunes, martes, miércoles de 9,30 a 11,30

Dr. Luciano Espino López : Lunes, martes, miércoles de 17,00 a 19,00

Dr. José Manuel Cifuentes Martínez: Lunes, martes, miércoles de 10,00 a 12,00

Dra. Mónica López Peña: Lunes, miércoles y viernes de 10,00 a 12,00

Dra. Nuria V. Alemañ Posadas: Lunes, martes, miércoles de 10,00 a 12,00

Objetivos de la materia:

- Facilitar a los alumnos la información necesaria para adquirir un conocimiento

exhaustivo de las bases morfológicas sobre las que asientan los síndromes

neurológicos más corrientes en clínica veterinaria.

- Facilitar a los alumnos la información necesaria para llegar a conocer con

precisión la anatomía relacionada con las áreas de exploración más frecuentes

en neurológica clínica veterinaria.

- Facilitar a los alumnos la información necesaria para que sean capaces de

establecer la relación entre animales sanos y enfermos (con lesión neurológica).

- Facilitar a los alumnos la información necesaria para que comprendan los

principios generales de la respuesta del sistema nervioso ante diversos

estímulos patológicos y, en especial, ante las enfermedades que le afectan más

frecuentemente.

- Intentar que los alumnos se sientan motivados intelectualmente por el

contenido del presente curso. El planteamiento de problemas y la posibilidad

de solucionarlos sería un objetivo claro a perseguir.

- Entrenar a los alumnos en el manejo de bibliografía especializada, así como en

el uso de las TIC para preparar la asignatura.

Contenidos mínimos:

PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS

- Sistema nervioso. Introducción y generalidades. Elementos celulares y tejido

nervioso. Embriología.

- Anatomía clínica de la médula espinal y de los nervios espinales.

- Anatomía clínica del tronco del encéfalo y de los nervios craneales.

- Sistema nervioso autónomo.

- Anatomía clínica del diencéfalo.

- Anatomía clínica del telencéfalo.

- Vascularización y medios de protección del sistema nervioso central.

- Distribución general del sistema nervioso periférico.

- Síndromes neurológicos encefálicos: etiología, diagnóstico y tratamiento.

- Síndromes neurológicos más frecuentes de la médula espinal y nervios

periféricos.

- Principios generales de neuropatología

- Principales encefalopatías infecciosas en mamíferos domésticos

- Principales encefalopatías no infecciosas en mamíferos domésticos

- Encefalopatías en mamíferos domésticos como modelos de encefalopatías

humanas

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS

Práctica 1. Anatomía del sistema nervioso central

Práctica 2. Anatomía del sistema nervioso periférico

Práctica 3. Casos clínicos seleccionados (síndromes neurológicos)

Práctica 4. Identificación de las principales lesiones microscópicas en el sistema

nervioso central.

Práctica 5. Casos clínicos seleccionados (diagnóstico morfopatológico).

SEMINARIOS

Los alumnos de forma individual o en grupo, en este caso un máximo de tres,

prepararán y expondrán seminarios relativos al programa. El título de cada seminario

se acordará previamente con los profesores.

La participación en los seminarios tendrá carácter voluntario pero se considera una

actividad interesante y formativa.

Bibliografía:

BRODAL, A. 1981. Neurological anatomy in relation to clinical medicine. Oxford

University Press, New York, USA.

CHRISMAN, CH. 2003. Manual de neurología Práctica. Multimédica Ediciones

Veterinarias, Barcelona, España.

DE LAHUNTA, A. 1983. Veterinary neuroanatomy and clinical neurology. Saunders

Company, Philadelphia, USA.

DELGADO, JM., Ferrús, A., Mora, F. y Rubia, FJ. 1998. Manual de Neurociencia.

Editorial Síntesis, Madrid, España.

EMSON, PC. 1983. Chemical neuroanatomy. Raven Press, New York, USA.

EVANS, HE. 1993. Miller’s anatomy of the dog. Saunders Company, Philadelphia,

USA.

JENKINS, TW. 1978. Functional mammalian neuroanatomy. Lea & Febiger,

Philadelphia, USA.

JUBB, KVF., Kennedy, PC. and Palmer, N. 1992-1993. Pathology of Domestic

Animals (3 tomos). Academic Press, Orlando, USA.

KANDEL, ER. and Schwartz JH. 1981. Principles of neural science. Edward Arnold

Publishers, London, UK.

KING, AS. 1987. Physiological and clinical anatomy of the domestic mammals.

Oxford University Press, New York, USA.

McGAVIN, MD., Carlton, WW. and Zachary, J.F. 2001. Thomson´s Special

Veterinary Pathology. Mosby, St. Louis, Missouri, USA.

NICKEL, R., Schummer, A. und Seiferle, E. 1992. Lehrbuch der anatomie der

haustiere. Band IV. Nervensystem, Sinneorgane, Endokrime Drüsen. Verlag Paul

Parey, Berlin, Germany.

NIEUWENHUYS, R., tenDonkelaar, HJ. and Nicholson, C. 1998. The central

nervous system of vertebrates. Springer Verlag, Berlin, Germany.

NODEN, DM. and deLahunta, A. 1985. The embryology of domestic mammals.

Williams and Wilkins, Baltimore, USA.

PAXINOS, G. and Watson, C. 1997. The Rat Brain in Stereotaxic Coordinates.

Academic Press, San Diego, USA.

RAMÓN Y CAJAL, S. 1992. Histología del sistema nervioso. Gráficas Vidal Leuka,

Alicante, España.

SCHALLER, O. 1992. Illustrated Veterinary Anatomical Nomenclature. Ferdinand

Enke Verlag, Stuttgart, Germany.

SCOTT, FG. 2000. Developmental Biology. Sinauer Associates, Sunderland, USA.

SUMMERS, BA., Cummings, JF. and de Lahunta, A. 1995. Veterinary

Neuropathology. Mosby, St. Louis, Missouri, USA.

SHEPHERD, GM. 1990. The synaptic organization of the brain. Oxford University

Press, New York, USA.

YOSHIKAWA, T. 1967. Atlas of the Brains of Domestic Animals. University of

Tokyo Press, Tokyo, Japan.


El alumno deberá poseer y potenciar las siguientes competencias y destrezas

genéricas:

- Facilidad de comunicación y conocimiento del idioma inglés.

- Compromiso personal de esfuerzo para el aprendizaje.

- Capacidad de análisis y síntesis.

- Capacidad de crítica y autocrítica.

- Capacidad para asociar los conocimientos teóricos y prácticos.

- Capacidad para trabajar de forma autónoma y en equipo.

Metodología de la enseñanza:

Se utilizarán:

- Clases magistrales

- Prácticas convencionales y con la utilización de las TIC

- Seminarios impartidos por los alumnos

- Casos prácticos resueltos por los alumnos

Sistemas y criterios de evaluación del aprendizaje:

Se seguirá un sistema de evaluación continuada. Aquellos alumnos que vayan

superando los niveles de exigencia que se demanden periódicamente quedarán

exentos de un examen final. Aquellos estudiantes que, por las razones que fuesen, no

entren en el apartado anterior deberán superar un examen final, que comprenderá

preguntas de la materia explicada en las sesiones teóricas y prácticas y la resolución

de un supuesto problema e neurología clínica.

El examen final será obligatorio también para todos los alumnos que deseen aspirar a

una calificación sobresaliente.

Tiempo de estudio y trabajo personal que debe dedicar un estudiante para

superar la materia:

Seis créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciales y no presenciales)

representan una carga de trabajo total para los alumnos de 162 horas (97 horas

presenciales y 65 horas de trabajo autónomo) repartidas de la siguiente manera:

- Teoría: 25 horas presenciales y 25 horas de trabajo personal (horas totales: 50)

- Clases prácticas y resolución de casos prácticos: 40 horas presenciales y 40

horas de trabajo personal (horas totales: 80)

- Seminarios: dependerá del número de alumnos que elijan esta opción. Con el

fin de evitar interpretaciones erróneas se asignan únicamente en este apartado

3 horas para las exposiciones correspondientes. El resto de las horas que se

dedicarían, en su caso, a la actividad de seminarios quedan imputadas en el

epígrafe de tutorías.

- Tutorías: personalizadas y en grupo, 25 horas.

- Exámenes teórico e práctico: 4 horas.

Recomendaciones para el estudio de la materia:

Se recomienda a todos los alumnos la asistencia a las clases teóricas y prácticas, así

como a los posibles seminarios que se organizan y, desde luego, acudir a los

profesores del curso para solucionar las dudas que les surjan y para llevar con rigor

los trabajos elegidos y encomendados.

Es primordial que los alumnos tengan al día la materia impartida con la finalidad de

poder relacionar sus diferentes partes y hacer las profundizaciones que cada

estudiante estime pertinentes.

1

GUÍA DOCENTE Nome da matéria: TÉCNICAS PSICOFISIOLÓXICAS Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Facultade de Psicoloxía. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuatrimestral: Cuatrimestral (2º cuadrimestre) Área: Psicobioloxía Nº de créditos ECTS: 4 (2 teóricos e 2 prácticos) Lingua na que se imparte: Galego e Castelán Profesores: Amenedo Losada, Mª Elena Carrillo de la Peña, Mª Teresa Rodríguez Holguín, Socorro Zurrón Ocio, Montserrat Coordinador/a (en caso de varios profesores): Amenedo Losada Elena Horario de titorías: Amenedo Losada, Mª Elena: luns e venres de 11:00 a 14:00 Carrillo de la Peña, Mª Teresa: martes e mércores de 11:00 a 14:00 Rodríguez Holguín, Socorro: luns e mércores de 17:00 a 20:00 Zurrón Ocio, Montserrat: luns, martes e xoves de 10:00 a 12:00 Obxectivos da materia: que o/a estudante acade, en xeral 1. capacidade de análise e síntese de documentación científica 2. capacidade de comunicación oral e escrita de resultados científicos 3. capacidade de xestión da información 4. capacidade de resolución de problemas 5. capacidade de toma de decisións 6. capacidade para traballar en equipo e colaborar eficazmente con outras persoas 7. capacidade para traballar en equipos de carácter interdisciplinar 8. capacidade para traballar nun contexto internacional 9. capacidade de razonamento crítico 10. compromiso ético coa investigación e de forma específica: 1. os coñecementos e habilidades necesarios sobre a técnica dos potenciais evocados (PE) no

ámbito de investigación da Neurociencia Cognitiva en xeral e da Psicofisioloxía en particular 2. unha capacidade de valoración crítica das posibilidades e limitacións desta técnica na

investigación básica e aplicada do comportamento humano 3. os principios conceptuais da técnica de PE, e as distintas modalidades de PE 4. cómo coñecer e saber acceder ás fontes documentais máis importantes sobre a investigación

nesta técnica psicofisiolóxica 5. as habilidades necesarias para o rexistro autónomo de PE, e aprender a adquirir, analizar e

interpretar os rexistros de PE no marco da Neurociencia Cognitva en xeral e da Psicofisioloxía en particular

6. a aprendizaxe para a elaboración de informes de investigación (en formato escrito e oral) no marco dos estudos psicofisiolóxicos de PE

2

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS:

- I. Introdución: Definición de PE e orixes neurais. - II. Metodoloxía de rexistro: Descrición do equipo para o rexistro dos PE. O sistema de

emprazamento 10-20. Fontes de artefactos e métodos para o seu control. Amplificación e filtrado. A conversión analóxico-dixital. Descrición da técnica de promediado: razón sinal/ruído

- III. Principais compoñentes dos PE: Definición de compoñente. Clasificación dos PE. - IV. PE auditivos de latencia curta e media: PE auditivos de latencia curta: compoñentes e

bases neurais. PE auditivos de latencia media: compoñentes e bases neurais. - V. PE visuais: compoñentes e bases neurais dos PE visuais ante flashes e inversión de patrón. - VI. Introdución aos PE endóxenos: descrición de principais compoñentes.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS:

- Introdución ao uso de equipamento para o rexistro de PE nun laboratorio de psicofisioloxía. Medidas de seguridade a ter en conta

- Procedemento de preparación do suxeito e colocación de electrodos de superficie (S.I. 10/20) para a adquisición de PE

- Parámetros de adquisición dos PE - Parámetros de estimulación e planificación de tarefas a empregar para o rexistro de PE

asociados a procesos psicolóxicos - Procesado do sinal EEG para a obtención dos PE tras a adquisición - Interpretación dos principias parámetros dos PE e a súa relación coa estimulación empregada e

coa tarefa realizada polo suxeito experimental durante o rexistro - Planificación e realización dun experimento psicofisiolóxico mediante PE cunha mostra de 5-

10 suxeitos Bibliografía: Parte teórica: Cacioppo, J.T., Tassinary, L.G., Berntson, G.G. (Eds.) (2000). Handbook of Psychophysiology,

second edition. Capítulo 3. Cambridge, UK: Cambridge University Press Carretié Arangüena, L. (2001). Psicofisiología. Pirámide: Madrid. Capítulos 1 e 2. Hugdahl, K. (1995). Psychophysiology: The mind-body perspective. Cambridge: Harvard

University Press. Capítulo 12. Rugg, M.D. y Coles, M.G.H. (1995). Electrophysiology of mind: event-related brain potentials and

cognition. Oxford: Oxford University Press. Capítulo 1. Parte práctica: Cacioppo, J.T., Tassinary, L.G., Berntson, G.G. (Eds.) (2000). Handbook of Psychophysiology,

second edition. Partes 5 e 6. Cambridge, UK: Cambridge University Press. Electrode Position Nomenclature Commitee (1991). American Electroencephalographic Society

guidelines for standard electrode position nomenclature. Journal of Clinical Neurophysiology, 8(2), 200-202.

Picton, T.W., Bentin, S., Berg, P., Donchin, E., Hillyard, S.A., Johnson Jr., R., Miller, G.A., Ritter, W., Ruchkin, D.S., Rugg, M.D., Taylor, M.J. (2000). Guidelines for using human event-related potentials to study cognition: Recording standards and publication criteria. Psychophysiology, 37, 127-152.

Stern, R.M., Ray, W.J., Quigley, K.S. (2001). Psychophysiological recording, second edition. Oxford: Oxford University Press.

3

Competencias/destrezas/habilidades: están incluídas nos obxectivos a acadar coa aprendizaxe da materia Metodoloxía da ensinanza: A ensinanza desta materia basearase na combinación das sesións presenciais coa realización por parte do/a estudante de tarefas de búsqueda de documentación orientada polas profesoras, a elaboración de informes escritos e a súa preparación para a presentación oral. As sesións presenciais consistirán, na parte teórica, en 3 seminarios de 5 horas de duración cada un. No primeiro deles, farase entrega aos estudiantes da bibliografía específica e presentarase a dinámica de traballo para os dous seguintes. O segundo seminario consistirá na realización, por parte dos alumnos, dunha presentación oral dos fundamentos teóricos e metodolóxicos da técnica dos potenciais evocados. A última das sesións dedicarase á presentación dun resumo de traballos de PE relevantes no ámbito de interese científico de cada estudiante. Na parte práctica, as sesións presenciais realizaranse no laboratorio de Psicofisioloxía da Facultade de Psicoloxía. Nestas sesións ensinarase aos/as estudantes o procedemento xeral de captación, rexistro e análise de PE, procederase a presentación e explicación do deseño dos rexistros e análises a realizar por parte dos/as estudantes, e posteriormente titorizaráse a realización deses rexistros e análises. A ensinanza non presencial consistirá, na parte teórica, na lectura e síntese da información proporcionada na bibliografía específica, a organización dos conceptos esenciais, a preparación dunha presentación oral en formato Power Point (ou semellante) dos fundamentos teóricos e metodolóxicos da técnica dos PE, e a elaboración dun informe escrito segundo un guión proporcionado previamente. Os estudantes deberán facer tamén un rastreo bibliográfico sobre estudios que empreguen PE na súa área de traballo, e preparar unha presentación oral que resuma o estado da cuestión na mesma. Na parte práctica, na realización por parte dos/as estudantes, dun informe en formato artigo científico dos resultados obtidos a partir dos rexistros realizados no laboratorio. Tanto na parte teórica como na práctica, existirán titorías individualizadas para resolver dúbidas e orientar o traballo do/a estudante. Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaje: A avaliación descansará esencialmente na valoración continua da execución dos/as estudantes o longo das sesións presenciais, e na corrección dos informes, tanto na parte teórica como na práctica. Cada unha das partes representa o 50 % da materia. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a matéria: O tempo total de estudo e traballo do/a estudante para superar esta materia é de 108 horas, distribuídas do seguinte xeito: Clases teóricas: 15 presenciais, 35 de traballo persoal; total: 50 Clases prácticas 15 presenciais, 35 de traballo persoal; total: 50 Titorías: 3 Examen (presentación informes da parte teórica e da práctica): 5 Recomendacións para o estudo da materia: Como recomendación previa, pero esencial para unha boa aprendizaxe desta materia, o/a estudante debe ter formación de nivel de grao nas bases biolóxicas do comportamento humano (Fundamentos de Psicobioloxía -neurofisioloxía e neuroanatomía-, Psicoloxía Fisiolóxica, Psicofisioloxía,

4

Neuropsicoloxía). É recomendable que o estudiante se matricule tamén nas outras materias adscritas a área de Psicobioloxía neste Posgrao, xa que complementan os contidos desta. Esta materia versa sobre unha metodoloxía de investigación moi empregada no contexto da Neurociencia Cognitiva, e máis concretamente da Psicofisioloxía. Trátase dos métodos e técnicas para a captación, rexistro, procesado e análise de potenciais evocados cerebrais (PE). Os PE son cambios rápidos na actividade electroencefalográfica (EEG) que se producen tras a presentación de estímulos e durante a realización de tarefas. A elevada resolución temporal coa que se producen e captan (en milisegundos) permite estudar os procesos electrofisiolóxicos cerebrais asociados a procesos psicolóxicos en tempo real, e a súa combinación con outras técnicas de análise e con técnicas neurofuncionais permite aproximarnos a localización neural deses procesos. A aprendizaxe dos contidos e destrezas propias desta materia capacitan a/ao estudante para a realización de traballos de investigación no contexto do estudo das relacións entre comportamento e actividade electrofisiolóxica cerebral. Polo tanto, é imprescindíbel que o/a estudante participe de forma activa nas clases e seminarios presenciais e que faga as actividades complementarias que se enmarcan en cada unha das partes da materia (búsquedas bibliográficas, elaboración de informes orais e escritos, realización de rexistros no laboratorio e análise e elaboración dos datos dos mesmos). Asómesmo, recoméndase a utilización das titorías para a aclaración das dúbidas que xurdan o longo de todo o proceso de aprendizaxe da materia.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: INVESTIGACIÓN APLICADA EN NEUROCIENCIA COGNITIVA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Psicoloxía Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 3 Lingua na que se imparte: Galego e Castelán Profesores: Dra. Montserrat Corral Varela Dr. Fernando Díaz Fernández Dra. Marina Rodríguez Álvarez Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. Marina Rodríguez Álvarez Horario de titorías: Dra. Marina Rodríguez Álvarez, martes e mércores de 11.30 a 14.30h. Obxectivos da materia: Xeral: Aproximar ao alumno ás estratexias de investigación dos procesos psíquicos normais e patológicos en Neurociencia Cognitiva (NC). Específico: Aproximación á investigación psicofisiolóxica e neuropsicolóxica. Contidos mínimos: Esta materia versa sobre investigación aplicada en Neurociencia cognitiva baseándose para afrontala nas distintas liñas de investigación que se levan a cabo na área de Psicobioloxía da USC, tando desde o ámbito da Psicofisioloxía como desde o da Neuropsicoloxía. Centráse en temáticas como o avellentamento, as adiccións e algunhas patoloxías cerebrais poñendo de manifiesto a importancia do abordaxe multidisciplicar dos temas de estudio. A aprendizaje dos contidos e destrezas propias desta materia deben capacitar a/ao estudante para realizar propostas de traballos de investigación no contexto da Neurociencia cognitiva. Bibliografía: Gazzaniga, M.S. (2004) The New Cognitive Neurosciences III. Cambridge (Massachusetts) : MIT Press. Revistas relacionadas coas temáticas da materia. - Addiction - J. Cognitive Neuroscience. - Alcoholism: Clin. Exp. Res. - J. of Studies on Alcohol - Cognitive, Affect. and Beh. Neurosc. - Journal of Neurosciences - Cognitive and Behavioral Neurology - Neurobiology of Aging - Developmental Neuropsychology - Neuroimage - Drug and Alcohol Dependence - Neuropsychology - Experimental Aging Research - Neuropsychiatry Neuropsych. Beh

Neurol

- J. Clin. and Exper. Neuropsychology - Psychology of Aging Competencias/destrezas/habilidades:

- Capacidade para realizar revisións críticas da literatura. - Capacidade para o manexo de diferentes fontes documentais. - Procedimento de elaboración dun informe de investigación. - Adquirir habilidades para o diseño dun proxecto de investigación en neurociencia

cognitiva. Metodoloxía da ensinanza: Clases presenciais (seminarios e sesións de debate) e actividades dirixidas (búsquedas bibliográficas, revisións críticas.....) Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: Realizarase unha avaliación continua na que se terá en conta:

- A participación activa nas clases teóricas e nos debates. - A elaboración razoada, con presentación pública, dun proxecto de investigación

aplicada no ámbito da neurociencia cognitiva. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: O tempo total de estudo e traballo do/a estudante para superar esta materia é de 100 horas, todas de carácter teórico. Un 30 % das horas serán presenciais e o resto será traballo dos estudantes, ben individual ou ben organizado en grupos. Recomendacións para o estudo da materia: Ter formación de nivel de grao nas bases biolóxicas do comportamento humano (Fundamentos de Psicobioloxía -neurofisioloxía e neuroanatomía-, Psicoloxía Fisiolóxica, Psicofisioloxía, Neuropsicoloxía). En canto ao posgrao, é recomendable que se matricule nas outras materias adscritas a área de Psicobioloxía.

1

GUÍA DOCENTE Nome da materia: PROCESOS PSÍQUICOS SUPERIORES

Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Psicoloxía. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa. Anual/Cuatrimestral: Cuatrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Galego e Castelán Profesores: Dr. Fernando Díaz Fernández (Psicobioloxía) Dra. Mónica Lindín Novo (Psicobioloxía) Dra. Dolores Rodríguez Salgado (Psicobioloxía) Coordinador/a (en caso de varios profesores): Dra. Mónica Lindín Novo Horario de tutorías: Dr. Fernando Díaz Fernández: Lúns, mércores e xoves de 18-20 h. Dra. Mónica Lindín Novo: Lúns de 18-20 h., venres de 10-14 h. Dra. Dolores Rodríguez Salgado: Mércores de 10-13 h., xoves de 17-20 h.

Obxectivos da materia: Xerais: - Ofrecer ao alumno un panorama xeral sobre o estudo dos procesos psíquicos dende a perspectiva psicobiolóxica e da Neurociencia Cognitiva.

Específicos: - Integrar as aportacións da Psicofisioloxía e da Neuropsicoloxía ao estudo dos procesos psíquicos superiores. - Introducir ao alumno no uso das fontes bibliográficas de referencia no ámbito da Neurociencia cognitiva. - Estimular o espíritu crítico do alumno na súa aproximación á literatura científica, así como aos procedementos de investigación en Neurociencia Cognitiva. Contidos mínimos: TEÓRICOS: 1- Percepción. 2- Movemento voluntario. 3- Atención. 4- Memoria. 5- Linguaxe. 6- Funcións executivas.

PRÁCTICOS: 1- Índices psicofisiolóxicos dos procesos cognitivos. 2- Interpretación de datos neuropsicolóxicos. Bibliografía: Andreassi, J.L. (2000). Psychophysiology: Human behavior and physiological

response, 4th ed. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Assoc. Cacioppo, J.T., Tassinary, L.G. e Berntson, G.G. (Eds.) (2000). Handbook of

Psychophysiology, 2nd ed. Cambridge, UK: Cambridge Univ Press.

2

Carretié, L. (2001). Psicofisiología. Madrid: Pirámide. Damasio, H. y Damasio, A.R. (1989). Lesion analysis in neuropsychology. New York:

Oxford Press. Damasio, A.R. (2001). La sensación de lo que ocurre. Madrid: Debate. Fuster, J.M. (2003) Cortex and mind : unifying cognition. Oxford: Oxford University

Press. Gil, R. (1999). Neuropsicología. Barcelona: Masson. Junqué, C. y Barroso, J. (1994). Neuropsicología. Madrid: Síntesis. Lezak, M.D. (2004). Neuropsychological Assessment. New York: Oxford University

Press (Sección I, pp. 1-334). Mitrushina, M., Boone, K.B., Razani, J., D'Elia, L.F. (2005) Handbook of normative

data for neuropsychological assessment. New York : Oxford University. Rains, G.D. (2004) Principios de Neuropsicología Humana. Madrid: McGraw-Hill. Competencias/destrezas/habilidades: - Coñecemento das bases anatomofuncionais dos procesos psíquicos. - Capacidade de integración dos datos procedentes de diferentes perspectivas:

psicofisiolóxica e neuropsicolóxica. - Capacidade para o manexo de diferentes fontes documentais. - Capacidade para manexar información e realizar revisións críticas da literatura

científica en diferentes idiomas. - Capacidade para desenvolver as diferentes fases dunha investigación en Neurociencia

Cognitiva. Metodoloxía da ensinanza: Clases presenciais (seminarios, sesións de debate, prácticas de laboratorio...) e actividades dirixidas (búsquedas bibliográficas, revisións críticas....). Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: Realizarase unha avaliación continua na que se terá en conta:

- A participación activa nas clases teóricas e prácticas, e nos debates. - A execución de rexistros psicofisiolóxicos. - A elaboración e presentación dun informe no que se integren, de forma crítica,

os contidos teóricos cos resultados dos rexistros psicofisiolóxicos. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: O tempo total de estudo e traballo do/a estudante para superar esta materia será de 81 horas (3 créditos ECTS, 1 crédito son 27 horas) das cales 24 horas serán presenciais (18 h. de contidos teóricos e 6 h de prácticas), e 57 non presenciais (traballo autónomo individual ou en grupo e horas de estudo). Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases. - Estudo e revisión do material bibliográfico recomendado polos profesores. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: FUNDAMENTOS DE PSIQUIATRÍA BÁSICA E CLÍNICA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Medicina. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 4 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Ángela J. Torres Iglesias (Psiquiatría) Dra. María del Carmen García Mahía (Psiquiatría) Dra. María Dolores Domínguez Santos (Psiquiatría) Dr. Raimundo Mateos Álvarez (Psiquiatría) Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. Ángela J. Torres Iglesias Horario de titorías: Dra. Ángela J. Torres Iglesias: Luns e mércores de 9 a 11 h Dra. María del Carmen García Mahía: Luns e mércores de 9 a 11 h Dra. María Dolores Domínguez Santos: Luns e mércores de 9 a 11 h Dr. Raimundo Mateos Álvarez: Luns e mércores de 9 a 11 h Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases conceptuais e metodolóxicas da clínica psiquiátrica e da epidemioloxía psiquiátrica

- Comprender as repercusións das peculiaridades evolutivas na avaliación básica e clínica dos trastornos psiquiátricos

- Entender a importancia dos criterios de identificación e clasificación do caso psiquiátrico.

- Adestrase no manexo da bibliografía especializada e dos instrumentos básicos de detección de patoloxías psiquiátricas

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. Introdución:

Epidemioloxía psiquiátrica: Concepto, fines, e fontes de información O concepto de caso psiquiátrico. Os métodos de screening en Psiquiatría O proceso diagnóstico en Psiquiatría Os sistemas nosolóxicos en Psiquiatría Entrevistas diagnósticas estruturadas e semiestruturadas

2. Metodoloxía de Investigación en Psiquiatría Tipos de deseños A perspectiva lonxitudinal na investigación da patoloxía psiquiátrica

3. Psiquiatría da infancia e da Adolescencia Bases conceptuais e metodolóxicas As claves do enfermar psíquico na infancia e na adolescencia Métodos de avaliación diagnóstica e estratexias de tratamento

Deseños de investigación clínicos Deseños de investigación epidemiolóxicos

4. Investigación clínica e epidemiolóxica en psicoxeriatría Peculiaridades do proceso de enfermar nos maiores A avaliación do estado funcional nos maiores Os maiores e o medio residencial Avaliación do deterioro cognoscitivo Entrevistas estruturadas Entrevistas semiestruturadas A Avaliación de Necesidades

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. A entrevista psiquiátrica. Práctica 2. Razoamento clínico aplicado o estudo de casos psiquiátricos SEMINARIOS Realizaranse seminarios nos que os alumnos, en grupos de dous, deberan expoñer na aula unha revisión actualizada sobre aspectos específicos da clínica psiquiátrica. Bibliografía: APA. SDM-IV: Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales. Masson, 1997. BEAGLEHOLE, R. (ed) Epidemiología Básica. OPS, 1993. BOBES, J. et al. (eds) Banco de instrumentos para la práctica de la psiquiatría clínica. Ars Médica, Barcelona, 2004. BULBENA, A., BERRIOS, G., FERNÁNDEZ DE LARRINOA, P. (eds) Medición Clínica en Psiquiatría y Psicología. Masson, Barcelona, 2000. GONZÁLEZ DE RIVERA, J.L., RODRÍGUEZ PULIDO, F., SIERRA, L. (eds) El método Epidemiológico en Salud Mental. Barcelona, 1993. GOODMAN, R., SCOTT, S. (eds) Child Psychiatry. Blackwell Science, Oxford, 1997. HALES, R.E., YADOFSKY, S.C., TALBOTT, J.A. (eds) Tratado de Psiquiatría. Masson, 2000. KAPLAN, H.I., SADOCK, B.J., GREBB, J.A. (eds) Sinopsis de Psiquiatría. Ciencias de la Conducta. Psiquiatría Clínica. Panamericana, Madrid, 1999. OMS. CIE-10: Décima revisión de la clasificación internacional de enfermedades. Descripciones clínicas y pautas para el diagnóstico. Meditor, 1992. REBAGLIATO, M., RUIZ, I., ARRANZ, M. (eds) Metodología de Investigación en Epidemiología. Díaz de Santos, Madrid, 1996. ROTHMAN, K,J. (ed) Epidemiología Moderna. Diaz de Santos, Madrid, 1986. REMSCHMIDT, H., ENGELAND, H. (eds) Child and Adolescent Psychiatry in Europe. Springer, 1999. VERHULST, F.C., KOOT, H.M. (eds) The Epidemiology of Child and Adolescent Psychopathology. Oxford University Press, Oxford, 1995. WALLACE, R., WOOLSON, R.F. (eds) The Epidemiology of the Elderly. Oxford University Press, Oxford, 1992.

WING, J.K. et al. (eds) What is a Case? The problem of definition in psychiatric community surveys. Grant McIntyre, London, 1981. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:




- Clases maxistrais con material-guía e apoio audiovisual - Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas a realizar no medio hospitalario


- A avaliación de contidos teóricos farase mediante un exame que representará o 60% da nota final. O aprobado está en 5 sobre 10.

- A participación nos seminarios ten un carácter obrigatorio. Os alumnos deberán expoñer os seus traballos nos seminarios que lle sexan asignados polo profesor. O traballo dos seminarios suporá o 20% da nota final.

- As prácticas son presenciais e teñen un carácter obrigatorio. A asistencia e participación activa nas prácticas suporá un 10 % da nota final

- A asistencia, interese e participación do alumno/a nas clases maxistrais tamén se terá en conta, e suporá o 10% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 4 créditos ECTs (calculando 27 horas/crédito presenciais e non presenciais producen un total de 108 horas, distribuídas da seguinte forma:

- Teoría: 30 horas presenciais e 45 horas de traballo persoal non presenciais (horas totais: 75)

- Seminarios: 6 horas presenciais (asistencia e exposición) e 12 horas de preparación-traballo persoal (horas totais: 18)

- Prácticas: 4 horas presenciais e 4 horas de traballo persoal (horas totais: 8) - Titorías personalizadas: 3 hora. - Exame e revisión da avaliación teórica: 4 horas.


- Asistir e participar activamente nas clases, seminarios e prácticas. - Revisar periodicamente os contidos do material guía, utilizando as

recomendacións bibliográficas básicas para ampliar a información, e as complementarias para profundizar nalgún aspecto específico.

- Plantexar dúbidas teóricas e teórico-prácticas - Utilizar as titorías para aclarar dificultades na aprendizaxe

GUÍA DOCENTE Nome da materia: CONDUCTAS ADICTIVAS Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Medicina. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 3 Lingua na que se imparte: Galego e Castelán Profesores: Dr. Carlos González Borrás (Psiquiatría) Dra. Ángeles Lorenzo Lago (Psiquiatría) Dra. Isabel Salazar Bernard (Psiquiatría) Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. Isabel Salazar Bernard Horario de Titorías: Prof. Carlos González Borrás: Luns de 8,00 a 14,00 Prof. Ángeles Lorenzo Lago: Luns de 9,00 a 13,30 Prof. Isabel Salazar Bernard: Martes e mércores de 10,00 a 13,00 Obxectivos da materia:

- Proporcionar unha formación poliédrica actualizada das condutas adictivas. - Coñecer as bases xenético-moleculares, ambientais e individuais nas que se asenta a adicción. - Entender a importancia do diagnóstico biopsicosocial para executar unha intervención profesional eficaz. - Comprender o proceso adictivo, tanto a nivel do individuo como social. - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. Introdución

Unha óptica antropolóxica: o contexto sociocultural das condutas adictivas. Política Contemporánea da adicción.

2. Neurobioloxía da adicción Mecanismos neurobiolóxicos da conduta adictiva. Xenética e vulnerabilidade na adicción.

3. Patoloxía, diagnóstico e tratamento da adicción Diagnóstico e avaliación da adicción: patoloxía orgánica, psicolóxica e social derivada da conduta adictiva. Trastornos psiquiátricos no campo adictivo, diagnóstico diferencial, diagnóstico dual, etc. Abordaxe terapéutico e tratamento da adicción. Integración do tratamento das adiccións e do tratamento psiquiátrico no diagnóstico dual/trastornos comórbidos.

4. Psicoterapia nas condutas adictivas Abordaxes e perspectivas posibles.

Os grupos terapéuticos, a terapia da rede, etc. 5. Tratamentos farmacolóxicos

Abordaxe dos síndromes da abstinencia. Tratamento das intoxicacións agudas Intervencións coas poboacións especiais: preñadas, VIH, etc.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Avaliación dun caso Práctica 2. Abordaxe dunha intoxicación aguda/síndrome da abstinencia. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos, para o que se utilizarán revisións científicas recentes (Addictions, etc.) Bibliografía: BALFOUR, D.J.K. (ed) Psychotropic Drugs Abuse. Pergamon Press, 1990. ESCOHOTADO, A. (ed) Historia general de lasa drogas. Editorial Espasa Calpe, Madrid, 1998. HOFFMANN, A. (ed). LSD. Historia, balance crítico de sus aplicaciones y efectos. Editorial Gedisa, Barcelona, 2001. GALANTER, M., KLEBER, H.D. (eds) Tratamiento de los trastornos por uso de sustancias. Edit. Massson, Barcelona, 1997. GRAÑA GÓMEZ, J.L. (ed). Conductas Adictivas. Teoría, evaluación y tratamiento. Editorial Debate, Madrid, 1994. MILLER, N.S. (ed) Addicton Psychiatry. Current Diagnosis and Treatment. Willey Liss, 1995. REID, L.D. (ed). Opioids, Bulimia, and Alcohol Abuse Alcoholism. Springer-Velag, 1990. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:




- Clases maxistrais e traballo en grupos pequenos - Seminarios impartidos polos alumnos. - Prácticas utilizando as TIC.


- Os alumnos deberán superar un exame que representará o 50% da nota final. O aprobado está en 5/10.

- Os alumnos deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o 30% da nota final.

- E obrigatoria a súa asistencia as prácticas, sendo isto necesario para a superación das mesmas. Haberá un exame que suporá un 10% da nota final.

- A asistencia e participación nas clases tamén conta nun 10% da nota final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 3 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais), temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte forma:

- Teoría: 19 horas presenciais e 38 horas de traballo persoal (horas totais: 59) - Clases prácticas: 6 horas presenciais. - Asistencia, preparación e exposición dos seminarios: 5 horas presenciais e 10

horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame: 2 horas.

Recomendación para o estudo da materia.


bibliográfico para comprender e profundizar na información obtida na clase. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: FUNDAMENTOS DE XENÓMICA Y PROTEÓMICA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster de Medicina molecular Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): troncal Anual/Cuadrimestral: cuadrimestral Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Brea Floriani, José Manuel 1C Carracedo Álvarez, Ángel María 0,5C Domínguez Puente, Fernando 0,5C Loza García, Mª Isabel 0,5C Sanz Carreras, Ferran 0,5C Coordinador: Domínguez Puente, Fernando Horario de tutorías: Lúns de 9,30 a 10,30 Lugar de impartición: Facultade de Medicina. Obxectivos da materia:

- Formar ó alumno nos aspectos xenéticos das enfermidades mais comúns - Informar dos aspectos clínicos e prácticos do diagnóstico das enfermidades

xenéticas. - Describir os principios básicos da medicina traslacional e farmacogenómica en

relación con a patoxenia e tratamento das enfermidades neuropsiquiátricas. - Describir o papel da bioinformatica y da informática biomédica na

investigación xenómica. - Informar sobre os procesos de obtención de mostras e os tipos de probas

xenéticas - Dar as bases para identificar e clasificar adecuadamente os casos xenéticos - Dar unha visión xeral sobre a transmisión da información ó paciente

(elaboración de informes, consello xenético) - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS .-Introducción a Xenómica. Impacto da Xenética Molecular na Medicina. .-O proyecto Genoma Humano e as súas consecuencias. Polimorfismos e mutacions. Bases de datos xenómicos. Factores que afectan a variabilidade nas poblacionss humanas. .-Bases Xenéticas ds Enfermidade. Concepto de patoloxía molecular. Tipos de patoloxías xenéticas. Clasificación. Relevancia da xenética molecular nas especialidades médicas. .-Fundamentos de Diagnóstico Molecular.

.- El Xenoma Humano: Aspectos de interés para o diagnóstico molecular. Tecnoloxías aplicadas ao diagnóstico. .- Grandes alteracions cromosómicas. Duplicacions, delecions e inserciones. Translocacions e inversiones. Do cariotipo a citoloxía molecular. .- Pequenas alteracions cromosómicas. Microdelecions y microinsercions. O efecto da dosis. PCR cuantitativa. .- Mutacions puntuales. Tipos de mutacions e seus efectos. Concepto de scanning e screening. Métodos de detección: fundamentos. Métodos enzimáticos. Métodos basados na conformación da molécula. Métodos basados na temperatura de melting. Métodos basados na minisecuencia. Arrays xénicos e de expresión. Maldi-tof (espectrometría de masas). .- Control de calidade. Diseño e control de procedimientos. Boa práctica. Exercicios e controles de calidade. Aspectos éticos dol diagnóstico molecular. .- Informática e computación na investigación biomédica: Bioinfomática do xenoma e proteoma. Bioinformática estructural. Modelización de proteínas. A bioinformática na investigación farmacéutica. Mineria de datos e textos na investigación biomédica. .- Farmacoxenómica: Análisis funcional do xenoma e proteoma. Estrategias no descubrimiento de dianas xenómicas e proteómicas, biomarcadores e fármacos, aproximacions moleculares, de biología e farmacología de sistemas. Quimiofarmacoxenómica, as huellas farmacoquímicas na proteómica celular. .- Farmacoxenética. Xenotipado de polimorfismos de relevancia terapéutica. Significación funcional das variantes xenéticas na respuesta farmacolóxica. Definición e rexistro de perfiles individuais para l estratificación farmacogenética. SEMINARIOS Introducción as bases de datos xenéticos Introducción ao diseño de proyectos en farmacoxenómica Bibliografía:

Emery A.E.G., Rimoin D.L. Principles and Practice of Medical Genetics 4th ed. Churchill Livingstone. New York 2002

Strachan T., Read A.P. Human Molecular Genetics 2. Bios Scientific Publishers. Oxford 1999

Genética Médica, Jorde, Carey, Bamshad, White, Ed. Elsevier - Mosby, 2005 3ª edición. Genética en Medicina, Thompson & Thompson, Ed. Masson, 2004, 5ª edición

Rethinking Drug Discovery. Series of articles in Science Vol. 303, March 19, 2004.

Moving towards individualized medicine with pharmacogenomics. Evans, W.E., Relling, M.V. 2004. Nature, 429:464-468.

Hörig H, Marincola E, Marincola F. Obstacles and opportunities in translational research. Nature Medicine 2005;11(7):705-8.

Hurko O, Ryan JL. Translational research in central nervous system drug discovery. NeuroRx 2005;2:267-682.

Lindsay MA. Target discovery. Nat Rev Drug Discov. 2003;2(10):831-8. Review.

van der Greef J., McBurney RN. Rescuing drug discovery: in vivo systems pathology and systems pharmacology. Nat Rev Drug Discov. 2005;4(12):961-967. Review.

O’Connor KA., Roth B. Finding new trick for old drugs: an efficient route for public-sector drug discovery. Nat Rev Drug Discov. 2005;4(12):1005-1014.


Coñecementos xerais básicos da xenética na biomedicina

Capacidade de aplicar os principios xenerais a situacións reais.

Habilidade / capacidade de traballo individual, en pequeno grupo e en equipos pluridisciplinares, conxugando visións especializadas, intermedias e de conxunto.

Capacidade para acceder a fontes de información, seleccionala, preparala e presentala de forma axeitada nos seminarios

Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais. Serán impartidas polos profesores responsables da materia e o estudiante poderá interromper tantas veces como sexa necesario, para aclarar posibles dúbidas e solicitar información adicional. De igual xeito o profesor poderá requirir a participación do alumno na discusión

- Seminarios- serán de asistencia obrigatoria e pretenden que o alumno teña a posibilidades de acceder a vangarda da investigación en Xenómica aplicada a biomedicina a través da preparación dun traballo de interese e actualidade de libre elección.

- Titorías serán voluntarias e carecerán de restricción algunha de contido. Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe:

- Os alumnos deben superar un exame tipo test que representará o 60% da nota final. O aprobado está en 5 sobre 10.

- A asistencia a seminarios e obrigatoria e suporá o 30% da nota final - A participación nas clases tamén se terá en conta e suporá o 10% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Clases maxistrais: 16 horas presenciais e 29 horas de traballo persoal do alumno (total: 48 horas). - Seminarios: 14 horas presenciais mais 10 horas que dedica cada alumno en preparalo traballo (total: 20 horas)

Outras actividades: - Titorías personalizadas: 1 hora - Buscas na rede ou biblioteca para completar a teoría: 10 horas

- Exame teórico: 2 horas Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Estudo da materia impartida, utilizando material bibliográfico para

comprender e profundizar na información obtida en clase. - Preparación do traballo de investigación para presentalo oralmente - Aclaración co profesor de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: PSIQUIATRÍA MOLECULAR Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Medicina. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 4 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Julio Brenlla González (Psiquiatría) Dr. Ángel Carracedo Álvarez (Xenética e xenómica) Dr. Héctor J. Caruncho Michinel (Neurobioloxía) Dra. Mª Isabel Loza García (Farmacoloxía e Farmacoterapia) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Héctor J. Caruncho Michinel Horario de titorías: Dr. Julio Brenlla González: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Ángel Carracedo Álvarez: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Héctor J. Caruncho Michinel: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dra. Mª Isabel Loza García: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases xenéticas e biolóxicas das enfermidades mentais. - Entender a importancia das interaccións xenotipo/fenotipo no

desenvolvemento das enfermidades mentais. - Comprender as bases moleculares da farmacoterapia das enfermidades

mentais. - Adestrase no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. Introdución

Mecanismos de plasticidade neural Xenómica funcional e modelos de enfermidades mentais

2. Metodoloxía Métodos básicos en xenética molecular clínica das enfermidades mentais Descubrimento e desenvolvemento de fármacos para o tratamento de enfermidades mentais.

3. Esquizofrenia e psicosis Introdución a esquizofrenia e psicoses. Xenética molecular da esquizofrenia. Modelos animais e farmacolóxicos da esquizofrenia Neurobioloxía da esquizofrenia Farmacoterápia da esquizofrenia

4. Trastornos do estado de ánimo Introdución os trastornos do estado de ánimo

Enfermidade bipolar: estudios de ligamento e asociación Neurobioloxía do trastorno bipolar Neurobioloxía da depresión Farmacoterápia dos trastornos do estado de ánimo

5. Ansiedade Introdución os trastornos de ansiedade. Xenética molecular e modelos animais da ansiedade Neurobioloxía da ansiedade e do medo Neurobioloxía do trastorno obsesivo-compulsivo Farmacoterápia dos trastornos de ansiedade

6. Alteracións psiquiátricas da infancia e adolescencia Introdución as alteracións psiquiátricas na infancia e adolescencia. Xenética molecular dos trastornos psíquicos na infancia e adolescencia Neurobioloxía do retraso mental Neurobioloxía do autismo Farmacoterápia en psiquiatría da infancia e adolescencia

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Estudos de ligamento na esquizofrenia. Práctica 2. Análise da datos de farmacoxenómica en esquizofrenia SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos (en grupos de 2), para o que se utilizarán revisións científicas recentes (Nature Review Neuroscience, Archives in Psychiatry, Schizophrenia Bulletin, etc). Bibliografía: AGAM, G., EVERALL, I.P., BELMAKER, R.H. (eds) The postmortem brain in psychiatric research. Kluwer Academic Publishers, Norwell, MA, 2002. ARANA, G.W., ROSEMBAUM. J.F. Drogas psiquiátricas. Editorial Marbán, Madrid, 2002. ARANGO LÓPEZ, C., CRESPO-FALCORRO, B., BERNARDO ARROYO, M. (eds) Neuroimagen en psiquiatría. Ars Médica, Barcelona, 2003. CAMPBELL, A.M., HEYER, L.J. (eds) Discovering genomics, proteomics and bioinformatics. Benjamin Cummings Press, San Francisco, 2003. CHARNEY, D.S., NESTLER, E.J. (eds) Neurobiology of Mental Illness. 2ª edición, Oxford University Press, Oxford, 2004. CICHETTI, D., WALKER, E. (eds) Neurodevelopmental mechanisms in psychopathology. Cambridge University Press, Cambridge, MA, 2003. FELDMAN, R.S., MEYER, J.S., QUENZER, L.F. (eds) Principles of Neuropsychopharmacology, 2ª edición, Sinauer Associates Inc, Sunderland, MA, 2005. GOODWIN, F.K., JAMISON, K.R. (eds) Manic-depressive illness. Oxford University Press, Oxford, 1990. HARRISON, P.J., ROBERTS, G.W. (eds) The neuropathology of schizophrenia. Oxford University Press, Oxford, 2000. JULIEN, R.M. (ed) A primer of drug action. Worth Publishers, New York, 2005.

KAPLAN, G.B., HAMMER, R.P. (eds) Brain circuitry and signalling in psychiatry. American Psychiatric Publishing, Washington, DC, 2002. KAPLAN, H.I., SADOCK, B.J. (eds) Comprehensive Textbook of Psychiatry. 7ª edición. Williams and Wilkins, Baltimore, MD, 2004. LAMBERT, K., KINSLEY, C.H. (eds) Clinical neuroscience. Worth Publishers, New York, 2005. MOORE, D.P., JEFFERSON, J.W. (eds) Manual de psiquiatría médica. 2ª edición. Elsevier, Madrid. 2005. STAHL, S.M. (ed) Essential psychopharmacology. 2ª edición, Cambridge University Press, Cambridge, MA, 2000. TRIMBLE, M.R. (ed) Biological Psychiatry. 2ª edición, John Wiley & Sons, New York, 1996. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:













7)

- Titorías personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 3 horas.




GUÍA DOCENTE Nome da materia: ESTUDIOS ISOTOPICOS NUCLEARES EN NEUROLOXÍA: SPECT Y PET. NEUROIMAXE DIXITAL Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC Tipo de materia: Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 4 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Alvaro Ruibal Morell (Medicina Nuclear Clínica) Dr. Celso Arango López (Psiquiatría) Dr. Jorge Teijeiro Vidal (Neuroimaxe dixital) Dr. Javier Pereira Loureiro (Aplicacións informáticas) Coordinador: Dr. Alvaro Ruibal Morell Horario de titorías: Dr. Alvaro Ruibal Morell: Martes e xoves de 10,00 a 12,00 (CHUS) Dr. Celso Arango López: Martes e xoves de 10,00 a 12,00 (CHUS) Dr. Javier Pereira: Martes e xoves de 17,00 a 20,00 (Facultade de Ciencias da Saúde. UDC) Dr. Jorge Teijeiro: Luns e mércores de 10,00 a 13,00 (Facultade de Ciencias da Saúde. UDC) Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases fisiolóxicas das enfermidades neurolóxicas e psiquiátricas tributarias de exploracións isotópicas.

- Analizar as bases da moderna radiofarmacia (PET e non PET) para o estudio dos procesos neurolóxicos e psiquiátricos

- Traspasar o básico á clínica e sentar as bases para exploracións isotópicas futuras

- Analizar as exploracións nucleares isotópicas (PET e non PET) de interese práctico e de uso rutinario nos Hospitais do SERGAS.

- Coñecer os novos sistemas de procesamento de imaxes - Coñecer os modernos estudios de imaxe que reflexen a protónica dos procesos

neurolóxicos y psiquiátricos - Comprender as bases moleculares da farmacoterapia das enfermidades mentais e

neurolóxicas. - Coñecer as bases teóricas da imaxe dixital en neurociencia. - Entender e diferenciar entre as modalidades de imaxe utilizadas en neurociencia

e entre os diferentes formatos gráficos xerais e específicos das imaxes de neurociencia

- Comprender a importancia da imaxe e as súas posibilidades de investigación, especialmente no campo da neurociencia.

- Adestrarse no manexo de imaxes de neurociencia, utilizando as posibilidades de software libre e comercial: conversión de formatos, resolución, procesado básico e avanzado, segmentación e cuantificación


Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Bloque I: estudos isotópicos nucleares en neuroloxía Introdución

1. Bases biolóxicas das enfermidades do sistema nervioso central 2. Bases biolóxicas das enfermidades psiquiátricas 3. Sistemas de tratamento da imaxe 4. Radiofarmacia 5. Bases biolóxicas dos estudios con radiofármacos 6. Control de Calidade dos aparatos 7. Bases de protección radiolóxica 8. Proteómica e farmacoxenómica 9. O ciclotrón

Parte específica 10. Estudio da perfusión cerebral 11. Modulación farmacolóxica da vascularización cerebral 12. Estudio isotópico de: - Perfusión cerebral - Demencias - Tumores - Epilepsias - Morte cerebral - Receptores dopaminérxicos - Outros procesos 13. O PET - Bases físicas - Control de calidade - Radiofarmacia - Aplicacións clínicas - Utilizacións futuras - O ciclotrón de Santiago: liñas de investigación Bloque II: Neuroimaxe dixital Fundamentos en neuroimaxe dixital

14. A imaxe dixital. Fundamentos e codificación da información. Os formatos gráficos da imaxe dixital. Formatos xerais e formatos específicos en neurociencia.

Modalidades de imaxe dixital en neurociencia 15. Orixe e fontes de xeración das imaxes en neurociencia. Imaxes médicas.

Radioloxía convencional, TAC, RMN, Imaxe nuclear. 16. A base da estandarización da imaxe médica. O formato DICOM. Orixe e

fundamentos. 17. Aplicación de libre distribución e comerciais da imaxe DICOM. A fusión de

modalidades. Imaxe anatómica e funcional. Tendencias actuais Análise e procesado da imaxe en neurociencia

18. Principios teóricos do procesamento da imaxe dixital. Procesado básico e avanzado en neurociencia. Principais algoritmos de segmentación. Exemplos de aplicación.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Bloque I

Práctica 1. Visita ó Servizo de Medicina Nuclear do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago de Compostela

Práctica 2. Realización de estudios isotópicos PET ou non PET en neuroloxía e psiquiatría

Práctica 3. Visita ó Ciclotrón Bloque II

Práctica 4. Manexo básico da imaxe médica. Adquisición, conversión de formatos, cambios de resolución, selección de seccións de interese.

Práctica 5. Manexo de aplicacións de exemplo de imaxes DICOM. Osiris, JDICOM, EFilm

Práctica 6. Busca de recursos de interese en Internet. Bases de datos, fondos bibliográficos, aplicacións de libre distribución, etc.

SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos (en grupos de 2). Cada grupo debe preparar un tema relacionado co seu perfil (de formación ou de investigación) e a imaxe en neurociencia. No Bloque 1 os alumnos analizarán casos prácticos. A exposición realizarase en clase por un tempo limitado de 15 minutos Bibliografía: CARRERAS, J.L., LAPEÑA, L., ASENSIO, C. (eds) PET en oncología. Nova Sidonia, Madrid, 2002 DEINENDENGEN, L.E., SHREEVE, W.W., ECKELMAN, W.C., BAHK, Y.W., WAGNER, H,N. Jr. (eds) Molecular nuclear Medicine. Springer Verlag, Heidelberg, 2003 ELL, P.J., GANBHIR, S.S. (eds) Nuclear Medicina in clinical diagnosis and treatment. Third Edition. Churchill Livingstone. Edinburgh, 2004 VON SCHULTHESS, G.K. (ed) Clinical molecular anatomic imaging. Lippinhcott, Philadelphia, 2003 DICOM Standard Status. Base Standard. [página de Internet]. [Último acceso 27/10/2005]. URL disponible: http://medical.nema.org/dicom/ Electronic Radiology Laboratory. Mallinckrodt Institute of Radiology. CTN Test Tools. [página de Internet] [Último acceso 27/10/2005]. URL disponible en: http://wuerlim.wustl.edu/DICOM/ctn.html The American College of Radiology. [página de Inicio] [Último acceso 27/10/2005]. URL disponible en: http://www.acr.org CLUNIE, D. Proprietary Formats, [página de Internet] [Último acceso 27/10/2005]. URL disponible en: http://www.dclunie.com/medical-image-faq/html/part3.html GIL, M., DELGADO, M.T., MARTÍNEZ, M., OTÓN, C. (eds) Manual de radiología clínica. 2ª ed. Elsevier España, Madrid, 2001 National Electrical Manufacturers Association. [Último acceso 27/10/2005]. URL disponible en: http://www.nema.org. OOSTERWIJK, H. DICOM Básico, 2nd ed., EE. UU: Tech; 2001. SOUTO, M., GARCÍA, P. (eds) El ojo clínico de la Red. Santiago de Compostela, Universidad de Santiago de Compostela, 2001.

ZARAGOZA, J.R. (ed) La Imagen Médica del cuerpo humano. Lección inaugural leída en la solemne Apertura del Curso Académico 2000-2001 en la Universidad de Sevilla, Secretariado de Publicaciones de la Universidad de Sevilla, 2000. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:




- Clases maxistrais - Clases prácticas - Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas sobre ordenador - Entregarase ó alumnado separatas recentes sobre os temas do curso

Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: Bloque I:

- Asistencia obrigatoria (> 80% horas) - Exame teórico que representará o 50% da nota final. O aprobado está en 5 sobre

10. - Analizar 4 casos prácticos. 25% da nota final - Realización dun traballo para superar a nota. 25% da nota final

Bloque II: - Exame sobre os contidos das clases presenciais: 50% da nota final. A proba

consistirá nun test de 20 preguntas con 4 posibles respostas e só unha é correcta. Cada pregunta correcta suma 1 punto. Cada resposta errada resta ½ punto. As preguntas en branco non contabilizan. O aprobado está en 5 sobre 10.

- Seminarios. Contido do traballo: 20% da nota final. Exposición: 20% da nota final.

- Prácticas: execución dos exercicios propostos nas prácticas: 30% da nota final - A nota final estará formada pola suma de todas as seccións.

IMPORTANTE: É necesario que o alumno supere a metade da puntuación máxima de cada bloque para superar o curso Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 4 créditos ECTs (calculando 27 horas/crédito presenciais e non presenciais producen un total de 108 horas, distribuídas da seguinte forma: Bloque I: 2 créditos ECTs: estimado 54 horas (presenciais e non presenciais), distribuidas da seguinte forma:

- Teoría: 8 horas presenciais e 22 horas de traballo persoal (horas totais: 31) - Clases practicas: 6 horas

- Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 6 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 16)

- Titorías personalizadas: 1 hora - Exame: 1 hora

Bloque II: 2 créditos ECTs: estimado 54 horas (presenciais e non presenciais), distribuídas da seguinte forma:

- Teoría: 8 horas presenciais e 22 horas de traballo persoal (horas totais: 31) - Prácticas: 6 hora - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 6 horas presenciais e 10

horas de traballo persoal (horas totais: 16) - Titorías personalizadas: 1 hora - Exame: 1 hora



bibliográfico para comprender e profundizar na información obtida en clase. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas. - Realización dos exercicios propostos nas prácticas

1

GUÍA DOCENTE

Nome da materia: NEUROCIENCIA COMPUTACIONAL: PROCESAMIENTO E CODIFICACIÓN DA INFORMACIÓN NO CEREBRO Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 6 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Eduardo Sánchez Vila (Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial) (1C) (Temas: 1, 2, 3, 4) Dra. Ana Belén Porto Pazos (Tecnoloxías da Información e as Comunicacións) (1C) (Temas: 5, 6, 7) Dr. Roberto Iglesias Rodríguez (Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial) (1C) (Temas: 8, 9 ,10) Dr. Luis Martínez Otero (Fisioloxía) (Temas: 11, 12, 13, 14, 15, 16) Dr. Francisco Argüello Pedreira (Arquitectura e tecnoloxía de ordenadores) (Temas: 17, 18, 19, 20, 21) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Eduardo Sánchez Vila Horario de tutorías: Dr. Eduardo Sánchez Vila: luns e martes, de 12,00 a 14,00 Dra. Ana Belén Porto Pazos: martes, mércores, xoves de 16,30 a 18,30 Dr. Roberto Iglesias: xoves e venres, de 12,00 a 14,00 Dr. Luis Martínez Otero: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Francisco Argüello Pedreira: Xoves e venres de 9,30 a 11,30 Obxectivos da materia:

- Aprender a resolver problemas científicos mediante a modelización, relacionando datos que a simple vista parecen aislados, pero que realemente teñen unha conexión importante.

- Poñer a proba teorías e hipótesis para verificar de forma consistente fenómenos biolóxicos supostos..

- Coñecer cómo se codifica a información no sistema nervioso - Coñecer as os fundamentos da teoría da información - Suxerir novas relacións e dúbidas acerca de los sistemas biolóxicos

modelizados, o que levará a afianzamiento de nuevos descubrimientos - Adestrase no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. - Realizar traballos en grupos de al menos duas persoas con diferente

formación, integrando perfiles tanto experimentais coma teóricos. Contidos mínimos:

2


1. Introducción a la neurociencia computacional 2. Modelos a nivel molecular 3. Modelos a nivel de membrana: desde Boltzmann hasta Hodgkin-Huxley 4. Modelos a nivel de neurona: teoria del cable y modelo

compartimental de Rall 5. Modelos a nivel de sinapsis 6. Modelos de microcircuitos 7. Modelos de macrocircuitos 8. Modelos conexionistas 9. Tipos de aprendizaje 10. Modelos de memoria 11. Modalidades sensoriais 12. Codificación en receptores sensoriais 13. Tipos de actividade neuronal 14. Transmisión de información no cerebro 15. Codificación espacial e temporal 16. Codificación por poboacións de neuronas 17. Teoría da información 18. Modelos de transmisión da información 19. Códigos compactos e redundantes 20. Códigos distribuidos 21. Codificación de audio e vídeo


- Práctica 1: Introducción ós neurosimuladores: PhasePlane

- Práctica 2: Creación de modelos con Neuron y Genesis

- Práctica 3: Creación de modelos con NSL

- Práctica 4: Creación de modelos con Matlab

- Práctica 5: Estudio da codificación no sistema visual

- Práctica 6. Codificación e transmisión da información

Bibliografía:

• Bartol, T. : “MCell Software”: http://www.mcell.cnl.salk.edu/ • Bower J. M. y Koch C. “Experimentalists and modelers: can we all just get

along?”. Trends in Neuroscience. 15(11): 458-461.1992. • Bower, J.M., and Beeman: “The Book of GENESIS: Exploring Realistic

Neural Models with the GEneral NEural SImulation System”. Second edition. New York: Springer-Verlag. 1998

3

• Carnevale, N.T. & Hines, M.L.: "The NEURON simulation enviroment". Neural Computation 9:1179-1209. 1997. http://neuron.duke.edu/environ/

• COUCH, L.W. Sistemas de comunicación digitales y analógicos. Prentice Hall, 1998.

• DIMITRIEV, V.I. Teoría de información aplicada. Ed. MIR, Moscú, 1991. • DRURY, G., MARKARIAN, G y PICKAVANCE, K. Coding and modulation

for digital television. Kluwer, 2001. • Hines, M.: “NEURON—A program for simulation of nerve equations”. In:

Neural Systems: Analysis and Modeling, edited by F. Eeckman. Norwell, MA: Kluwer, p. 127-136. 1993.

• Hines, M.: “The NEURON simulation program”. In: Neural Network Simulation Environments, edited by J. Skrzypek. Norwell, MA: Kluwer, p. 147-163. 1994.

• KOCH, C. Biophysics of Computation: Information Processing in Single Neurons. Oxford University Press, 1999.

• LeRay, D., Fernández, D., Porto, A. & Buño, W. “Metaplastic regulation of synaptic efficacy between convergent Schaffer collaterals in rat hippocampal CA1 neurons.” Soc. Neurosci. Abstr., Vol. 29. 2003.

• LeRay, D., Fernández, D., Porto, A., Fuenzalida, M. & Buño, W. “Heterosynaptic Metaplastic Regulation of Synaptic Efficacy in CA1 Pyramidal Neurons of Rat Hippocampus”. Hippocampus. 2004.

• MACKAY, DJC. Information Theory, Inference, and Learning Algorithms. Cambridge University Press, 2003.

• NEURON Programming Tutorial. http://www.cs.unc.edu/-martin/ • PROAKIS, J.G. Digital communications, McGraw Hill, 1995 • Sah P., Bekkers J.M.: “Apical dendritic location of slow

afterhyperpolarization current in hippocampal pyramidal neurons: implications for the integration of long-term potentiation”. J. Neuroscience. 16:4537-4542. 1996.

• F RIEKE, D WARLAND, R DE RUYTER VAN STEVENINCK & W BIALEK. Spikes: Exploring the Neural Code. MIT Press, Cambridge, 1997.

• Schwartz, Eric L. “Computational Neuroscience”. MIT Press. 1990. • Storm J. F.: “Potassium currents in hippocampal pyramidal cells”. Prog. Brain

Res. 83, 161-187. 1990. • STREMLER, F.G. Introducción a los sistemas de comunicación. Addison-

Wesley, 1993. • UEIL: An User Extendable Interactive Language.

http://www.neuron.yale.edu/neuron/refman/hoc.html • USRM. NEURON User Manual. http://neuron.duke.edu/userman/ • Wessel R., Kristan Jr. W.B., Kleinfeld D.: “Dendritic Ca2+-acticvated K+

conductances regulate electrical signal propagation in an invertebrate neuron”. J. Neuroscience. 19:8319-8326. 1999.

• Wiener, N.: “Cibernética”. Tusqets editores. 1985. • WILSON, S.G. Digital modulation and coding, Prentice Hall, 1996.


4

- Ser capaz de relacionarse e traballar en equipo con científicos de diferentes ámbitos. - Capacidade de abstracción e formalización do fenómeno ou sistema real a modelizar. - Capacidade para comprender e expoñer os resultados das modelizacións e establecer relacións co coñecemento existente ata o momento do sistema biolóxico. Metodoloxía da ensinanza:

- Clases maxistrais e clases de discusión. - Análise de traballos sobre artículos relacionados.


- Superación dun exame que representará o 50% da nota final. Será obligatorio obter un 5 sobre 10 para aprobar.

- A asistencia ás prácticas e participación nas clases de debate suporá o 20% da nota final.

- A calidade dos traballos así como a súa adecuada exposición suporá o 30% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 6 créditos ECTS, considerando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 162 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 30 horas presenciais e 30 horas de traballo persoal (horas totais: 60) - Prácticas: 30 horas presenciais e 30 horas de traballo persoal (horas totais:60) - Realización do traballo: 36 horas. - Exames teóricos: 6 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases maxistrais e de discusión. - Elaboración metódica dos traballos para a súa evaluación parcial nas titorías

obrigatorias nas que se resolverán as dúbidas que se lle presenten ó alumno. - Utilización das TIC para a búsqueda e ampliación da materia en aspectos de

interese ou dúbida.

1

GUÍA DOCENTE Nome da materia: SISTEMAS ADAPTATIVOS COMPLEXOS Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Alejandro Pazos Sierra (Tecnoloxías da Información e as Comunicacións) (Temas: 1,3,5,6; Prácticas correspondentes os temas 5 e 6; Debates) Dra. Julián Dorado de la Calle (Tecnoloxías da Información e as Comunicacións) (Temas: 2,4; Prácticas correspondentes o tema 2; Seminario) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Alejandro Pazos Sierra Horario de tutorías: Dr. Alejandro Pazos Sierra: Luns, martes, mércores de 8,30 a 10,30 Dra. Julián Dorado de la Calle: Martes, mércores, xoves de 10,30 a 12,30 Obxectivos da materia:

- Entender a base neurobiolóxica na que se fundamentan os sistemas adaptativos, da que obteñen a súa estructura e funcionalidades.

- Coñecer as características do coñecemento natural e a su representación. - Comprender o modo de razoar dos sistemas adaptativos e os distintos métodos

para a súa aprendizaxe. - Estudiar o proceso fundamental de modelización dun sistema adaptativo - Adestrarse na construcción destes sistemas seguindo unha metodoloxía

adecuada. - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. - Realizar traballos en grupos de al menos duas persoas con diferente

formación, integrando perfiles tanto experimentais coma teóricos. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. CONCEPTOS HISTÓRICOS E BÁSICOS DOS SISTEMAS ADAPTATIVOS

1.1 Evolución histórica e precursores. 1.2 Nacemento.

2. MODELOS

2.1 Proceso de Modelización.

2.2 Comparación entre o elemento biolóxico e o formal.

2

3. O COÑECEMENTO NATURAL E A SÚA REPRESENTACIÓN.

3.1 Características do coñecemento do mundo real.

3.2 Formas de representación do coñecemento. 4. RAZONAMENTO E APRENDIZAXE. 4.1 Modos de Razonamiento. 4.2 Tipos de Aprendizaxe.

5. METODOLOXÍA EN SISTEMAS ADAPTATIVOS 5.1 Introducción. 5.2 Etapas da Metodología.

6. APLICACIÓNS BÁSICAS DOS SISTEMAS CONEXIONISTAS 6.1 Consideracións previas. 6.2 Aplicacións.


- Prácticas en grupo de Análisis y Creatividad - Prácticas de discusión e debate. - Prácticas de laboratorio das TIC.

SEMINARIOS Expoñeránselle ós alumnos resultados de investigacións científicas recentes. Bibliografía: • Arbib M.A.: "Cerebros, Máquinas y Matemáticas". Ed. Alianza Universidad.

Madrid. 1987. • Arbib, M.A.: “The handbook of brain theory and neural networks”. Cambridge,

Massachusetts. MIT Press. 1995. • Grossberg, S.: "Neural Networks and Natural Inteligence". Editor: MIT Press,

1988. • Hertz, J., Krogh, A. & Palmer, R.: "Introduction to the Theory of Neural

Computation". Santa Fe Institute, Addison-Wesley Editores 1991. • Hinton, G.E.: “How Neural Networks Learn from Experience”. Scientific

American, 267, 144-151. 1992. • McCulloch, W. S., and Pitts, W.: "A Logical Calculus of the Ideas Inmanent in the

Neural Nets". Buletin of Mathematical Biophysics, vol. 5, pp. 115-137. 1943.

3

• McCulloch, W.S., Arbib, M.A. & Cowan, J.D. "Neurological Models and Integrative Processes". In Yacovits, Jacobi and Goldstein. Ed. Selft-Organizing Systems.Spartan bocks. Washington. 1969.

• Minsky, M. & Papert, S.: "Perceptrons". Cambridge, MIT Press. 1988. • Ramón y Cajal, S.: "Textura del Sistema Nervioso del Hombre y los

Vertebrados". tomo I. Ed. Alianza. 1989. • Rosenblueth, A., Wiener, N, and Bigelow, J.: "Behavior, Purpose and Teleology".

Phylosophy of Science nº10, pp. 18-24. 1943. • Rumelhart, D.E., Widrow, B. & Lehr, M. A.: "The basic ideas in neural

networks". Comm. ACM. Num 37. pp 87-92. 1994.


• Capacidade de analizar correctamente e comprender os sistemas adaptativos utilizados en diversos ámbitos.

• Capacidade de propoñer a creación de novos sistemas adaptativos en función da pesquisa en novas arquitecturas ou en función das necesidades dos usuarios.

• Capacidade de crítica ante aplicacións pouco realistas propostas para estes sistemas adaptativos.

Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais. - Prácticas en grupo de Análisis, Crítica e Creatividade. - Posta en común dos traballos de prácticas dos grupos. Discusión. - Asistencia a Seminarios sobre sistemas adaptativos. - Utilización das TIC para a aprendizaxe e a actualización neste área: foros de

debate en Internet, consultas a través da rede, búsqueda de documentación relacionada, etc.


- Superación dun exame que representará o 50% da nota final. O aprobado está en 5 sobre 10.

- Os alumnos tamén deben asistir a tutorías obrigatorias para a revisión dos borradores dos traballos e participar nos debates, o que suporá o 20% da nota final.

- A calidade dos traballos así como a súa adecuada exposición suporá o 30% da nota final.

4

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 20 horas presenciais e 35 horas de traballo persoal (horas totais: 55) - Asistencia, preparación e exposición de traballos: 4 horas presenciais e 8 de traballo persoal. - Clases prácticas: 4 horas presenciais e 5 horas de traballo persoal (horas totais: 9) - Titorias obrigatorias: 1 hora (2 titorías de media hora). - Exame teórico e práctico: 4 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Aproveitamento e participación das clases, tanto maxistrais e de discusión como dos seminarios, para recoller ideas e analizar opinións.

- Preparación dos traballos para a súa evaluación parcial nas tutorías obrigatorias nas que se resolverán as dúbidas que se presenten.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: BIOINFORMATICA APLICADA A NEUROCIENCIA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na UDC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Julián Dorado de la Calle (2 créditos) Alejandro Pazos Sierra (1 crédito) Coordinador (en caso de varios profesores): Julián Dorado de la Calle Horario de tutorías: Julián Dorado de la Calle: Luns, martes e, mércores de 17,30 a 19,30 Alejandro Pazos Sierra: Luns, martes e, mércores de 17,30 a 19,30 Obxectivos da materia:

- Coñece-los recursos bioinformáticos para almacenamiento a análise de datos - Entender e utilizar-los distintos formatos de intercambio de datos

bioinformáticos - Adestramento na utilización dos recursos web de bioinformática en

neurociencia - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Y PRACTICAS Introducción

1. Oríxenes da BioInformática 2. Datos biolóxicos e Informática

Bases de datos xenómicas

1. Tipos de datos a. Secuencias, rutas, rexistros, imáxenes, sinais, etc.

2. Acceso e actualización de datos 3. Relacions con outros tipos de datos

Bases de datos Bioinformáticas

1. Recursos web en bioinformática 2. Formatos de datos 3. Ferramentas de visualización de datos, gráficos e multimedia 4. Ontoloxías

Análise de datos

1. Ferramentas de análise de datos genómicos e proteómicos 2. Ferramentas de procesado dixital de imaxen

3. Outras ferramentas de análise en neurociencia e bioinformática 4. Microarrays 5. Técnicas avanzadas en análisis de datos: Data mining

TRABALLOS DOS ALUMNOS Proporase un traballo no ámbito da asignatura para que os alumnos en grupos de dous realicen un estudio de datos ou técnicas bioinformáticas aplicadas a neurociencia. Este traballo fomentará a relación entre compañeiros, a comunicación e servirá de práctica dos coñecementos obtidos nas clases teóricas e prácticas Bibliografía: SACKMAN, H. Biomedical Information Technology. Global Social Responsabilities for the Democratic Age, Academic Press, San Diego, 1997. Revista RED HERRING. Briefing: Biomedical Devices. Nº 122. Febrero, 2002 [www.redherring.com] BAXEVANIS, A., OUELLETTE, B. F. FRANCIS (eds). Bioinformatics : A Practical Guide to Analysis of Genes and Proteins. Second Edition. John Willey, 2000. MULHOLLAND, P.. Introduction to Ontologies. Knowledge Media Institute, The Open University (Walton Hall) Milton Keynes, UK, 1999. CHANDRASEKARAN, B. JOSEPHSON J.R., BENJAMINS, V.R. What Are Ontologies, and Why Do We Need Them? Intelligent Systems & their applications Vol. 14, No. 1, January/February 1999 Blake J.A., Harris M. The Gene Ontology Project: Structured vocabularies for molecular biology and their application to genome and expression analysis. In: A.D. Baxevanis, D.B. Davison, R. Page, G. Stormo and L. Stein (eds.), Current Protocols in Bioinformatics. Wiley and Sons, Inc., New Cork, 2003. LAHOZ-BELTRA, R. Bioinformática. Simulación, vida artificial e inteligencia artificial. Díaz de Santos, Madrid, 2004. ATTWOOD, T.K., PARRY-SMITH, D.J. Introducción a la bioinformática. Prentice hall, 2002. GIBAS, C., JAMBECK, P. Developing Bioinformatics Computer Skills. O'Reilly & Associates, 2001. KOONIN, E.V., GALPERIN, M.Y. Sequence-Evolution-Funcion. Computational approaches in comparative genomics. Kluwer Academic Publishers, 2002. Han, J., Kamber, M. Data Mining: Concepts and Techniques. Morgan Kaufman Publishers, 2000.

Wang, Jason T. L., Zaki, Mohammed J., Toivonen, Hannu T. T., Shasha, D. Data Mining in Bioinformatics (Advanced Information and Knowledge Processing), AMAZON, 2004 BRUCE, E.. Biomedical Signal Processing and Signal Modeling. John Wiley & Sons. Canada 2001. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno obterá as seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Obter információn xenómica, proteómica e biomédica a través dos recursos bioinformáticos de Internet - Capacidade de análise dos datos obtidos nos experimentos e comparación de estos resultados cos obtidos por outros investigadores usanso as ferramentas bioinformáticas públicas - Inclusión de esta información nos repositorios públicos de Internet - Capacidade de análise e síntese, de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría á práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais combinadas con Prácticas utilizando Internet - Seminarios impartidos polos alumnos


- Os alumnos deben superar un exame da parte práctica que representará o 60% da nota final.

- Os alumnos tamén deben realizar un traballo que suporá o 20% da nota final. - A asistencia e participación nas clases tamén se terá en conta e suporá o 10%

da nota final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 10 horas presenciais e 14 horas de traballo persoal (horas totais: 24) - Prácticas: 15 horas presenciais e 23 horas de traballo persoal (horas totais: 38) - Asistencia, preparación e exposición do traballo: 5 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Titorias personalizadas: 2 hora - Exames: 2 horas Recomendacións para o estudo da materia:



GUÍA DOCENTE Nome da materia: BIOENXEÑERÍA APLICADA Á NEUROCENCIA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Galego e Castelán Profesores: Dr. Manuel Fernández Delgado (2C) Dr. Roberto Iglesias Rodríguez (1C) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Manuel Fernández Delgado Horario de titorías: Por determinar Obxectivos da materia: - Adquirir as destrezas básicas necesarias para o uso de Matlab e outras ferramentas software para o procesado e clasificación dixital de datos. - Aprender os pasos adecuados para a monitorización de sinais biolóxicos: Adquisición de sinal electroencefalográfica (EEG, …), procesado de sinal, análise e control. - Familiarizarse co uso de estratexias fundamentadas na bioloxía (redes neuronais artificiais), adecuadas para a clasificación de datos. - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DAS CLASES TEÓRICAS Adquisición e acondicionamento do sinal electroencefalográfico

1. Adquisición 2. Técnicas de preprocesamento e filtrado 3. Análise espectral 4. Sistemas de clasificación de EEG

Técnicas básicas de procesado de sinal nos dominios do tempo e a frecuencia

1. Conceptos básicos: Clasificación dos sinais. Concepto de frecuencia. Conversión AD-DA. Teorema da mostraxe

2. A transformada Z: Fundamentos e propiedades. Transformada Z inversa 3. Análise en frecuencia. Sinais continuos e discretos. Propiedades da

Transformada de Fourier discreta. Transformada de Fourier Rápida. Recoñecemento de patróns

1. Recoñecemento non supervisado. Clustering. Aprendizaxe autoorganizable. 2. Recoñecemento supervisado. Redes neuronais.

Formatos e estándares de almacenamento da información médica 1. DICOM. 2. CEN-TC-251 3. MIT-BIH

Bibliografía: PETER K. H., MD WONG. Digital EEG in Clinical Practice. Lippincott Williams & Wilkins (September, 1995). SANEI. EEG Signal Processing. John Wiley and Sons. 2006. JOHN G. PROAKIS, DIMITRIS G. MANOLAKIS. Tratamiento digital de señales: Principios, algoritmos y aplicaciones, 3ª· edición,Prentice Hall, Madrid, 1998. PORTAL DE DICOM. http://medical.nema.org PORTAL DE CEN-TC251. http://www.centc251.org PORTAL DE PHYSIONET. http://www.physionet.org Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír capacidade para relacionar os conceptos médicos cos conceptos informáticos e matemáticos desenvolvimos no curso Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases maxistrais apoiándose no uso de novas tecnoloxías (presentacións multimedia,…)

- Prácticas en ordenador utilizando o entorno de programación de Matlab, entre outros



- E obrigatoria a súa asistencia a prácticas, sendo isto necesario para a superación da mesmas. A parte práctica evaluarase a través dunha serie de exercicios propostos.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais), o que resulta nun total de 81 horas, repartidas da seguinte maneira:

Teoría: 1. Tipo de actividade

Clases presenciais de teoría, nas que o profesor se apoiará no uso de presentacións en PowerPoint

2. Número de horas de dedicación Estudante: 22 horas presenciais, 33 horas de traballo persoal 10 horas de preparación do exame, 2 horas presenciais de proba escrita (horas totales: 67)

3. Lugar de realización Dpto. Electrónica e Computación, Universidade de Santiago de Compostela,

Santiago de Compostela 4. Recursos necesarios por parte do estudante/universidade

Estudante: Copia das transparencias usadas nas presentacións de teoría, serviranlle como material de apoio ao estudo

Universidade/Centro/Departamento: Aulas de teoría, proxector de vídeo e PC portátil. Bibliografía básica e

complementaria (en número suficiente)

9.- Forma de evaluación (tipo / criterios / peso). Evaluarase ao estudante a través dunha pequena proba escrita final e exercicios propostos nas clases de teoría.

Prácticas: 5. Tipo de actividade

Clases presenciais de prácticas, propondranse exercicios nos que se aborda a adquisición de seña, ou nos que haberá que traballar coa “toolbox” de redes neuronais artificiais de Matlab, a “toolbox” de procesado dixital de sinais, etc.

6. Numero de horas de dedicación

8 horas presenciais, 6 horas de traballo persoal (horas totais: 14) 7. Lugar de realización

Dpto. Electrónica e Computación, Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela

8. Recursos necesarios por parte do estudante/universidade Estudante: Enunciado de exercicios que se lle propoñan Copia das transparencias utilizadas nas presentacións que se empreguen en prácticas, serviranlle como material de apoio á realización dos exercicios. Algúns exercicios (similares aos que se lles propoñan) xa resoltos.

Universidade/Centro/Departamento: Aulas de prácticas equipadas con PC’s, Proxector de video e PC portátil. Software adecuado para a realización das prácticas

9.- Forma de evaluación (tipo / criterios / peso). Evaluarase ao estudante a través dos exercicios que se lles propoñan realizar en prácticas. Dito exercicios poderán realizalos principalmente durante o tempo de prácticas e, o que non poidan finalizar en dito tempo, terán que terminalo de resolver como parte do traballo persoal (para elo poderán facer uso das aulas de informática de libre disposición para os alumnos da Universidade de Santiago de Compostela)

Titorías: - O alumno poderá asistir a titorías personalizadas, nas que profundice e aclare aspectos do seu interés ou que non acabara de comprender. Tempo estimado 2 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios.

- Estudo e revisión periódica da materia impartida, utilizando material bibliográfico para comprender e profundizar na información obtida en clase.

- Aclaración cos profesores de dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: ESTADÍSTICA E MODELOS MATEMÁTICOS APLICADOS A NEUROCIENCIA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Carmen María Cadarso Suárez Horario de tutorías: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Lugar de impartición: Facultade de Medicina. Obxectivos da materia:

- Xustificar a necesidade da Estatística na Neurociencia. - Proporcionar as bases para o diseño dos estudios bioestatísticos. - Enseñar a describir correctamente os datos obtenidos na investigación. - Asentar as bases da teoría da probabilidade. - Explicar o método de inferencia como base do razoamento estatístico. - Saber elexir, aplicar correctamente e interpretar os métodos estatísticos máis

habituais. - Adestrase no manexo dos paquetes estatísticos utilizados. - Adestrase no manexo de bibliografía especializada.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Introducción

1. Necesidade da Estatística na investigación en Neurociencia. 2. Conceptos básicos da Estatística.

Estatística descriptiva

3. Análise descriptivo numérico. Global e por grupos. 4. Gráficos.

Fundamentos da teoría da probabilidade.

5. Experimentación aleatoria. Alxebra de Sucesos. 6. Probabilidade. Probabilidade condicionada. 7. Teorema Bayes. 8. Aplicación a probas diagnósticas. Sensibilidade, especificidade. Valores

predictivos da proba diagnóstica. Variables aleatorias.

9. Variables Discretas. Distribucións notables: Binomial, Poisson, Binomial Negativa, e Hiperxeométrica.

10. Variables Contínuas. Distribucións notables: Normal, Exponencial. 11. Curvas ROC.

Introducción a Inferencia estatística.

12. Intervalos de Confianza. 13. Contraste de Hipóteses.

Comparación de dúas mostras cuantitativas.

14. Mostras independentes. Proba t-student. Proba de Mann-Whitney. 15. Mostras dependentes. Proba t-student apareada. Proba de Wilcoxon.

Comparación de k mostras cuantitativas. 16. Mostras independentes. ANOVA de 1 factor. Proba de Kruskal-Wallis. 17. Mostras dependentes. ANOVA de medidas repetidas. Proba de Friedman. 18. Introducción ao ANOVA multifactorial.

Asociación de variables categóricas.

19. Proba Chi-cuadrado. 20. Táboas 2x2. Proba exacta de Fisher. Medidas de asociación e risco.

Correlación y regresión.

21. Regresión e correlación lineal. Caso múltiple. 22. Introducción a outros tipos de regresión: Regresión loxística. Suavización en

regresión. PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Introducción aos paquetes estatísticos: SPSS, Splus é R. Práctica 2. Análise descriptivo de datos reais. Práctica 3. Análise inferencial con bases de datos reais. Parte 1. Práctica 4. Análise inferencial con bases de datos reais. Parte 2. Bibliografía: ALTMAN, D.G. Practical Statistics for Medical Research. Chapman and Hall, London, 1997. GRAFEN, A., HAILS, R. Modern statistics for the life sciences. Oxford University Press, New York, 2002. HOSMER, D.W., LEMESHOW, S. Applied logistic regression. John Wiley & Sons, Inc., New York, 1989. MARTÍN ANDRÉS, A., LUNA DEL CASTILLO, J. Bioestadística para las ciencias de la salud. 4ª edición. Ed. Norma S.A., Madrid, 1994. MATHEWS, D.E. Y FAREWELL, V.T. Estadística médica. Aplicación e interpretación. Ed. Salvat, Barcelona, 1998. MILTON, J.S. Estadística para biología y ciencias de la salud. 3ª edición. Ed. Interamericana, McGraw-Hill, Madrid, 2001. PEÑA SÁNCHEZ, D. Estadística. Modelos y métodos: 1. Fundamentos. Alianza Universidad, Madrid, 2002.

PEPE, M.S. The Statistical Evaluation of Medical Tests for Classification and Prediction. Oxford Statistical Science Series, Oxford University Press, New York, 2003. ROSNER, B. Fundamentals of Biostatistics. Wadsworth Publishing Company. Duxbury Press, Belmont, MA, 1995. SNEDECOR, G.W., COCHRAN, W.G. Statistical methods. 8ª Edición. Iowa State University Press, Iowa, 1989. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Capacidade de aplicar os principios xenerais a situacións reais, integrando o coñecemento de diferentes disciplinas. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade / capacidade de traballo individual, en pequeno grupo e en equipos pluridisciplinares, conxugando visións especializadas, intermedias e de conxunto.


- Clases maxistrais - Prácticas por ordenador. - Paquetes estatísticos: SPSS, Splus, R.



- E obligatoria a súa asistencia a prácticas, sendo esto necesario para a superación da mesmas. A su vez haberá un exame de prácticas que suporá un 30% da nota final.


Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 24 horas presenciais e 36 horas de traballo persoal (horas totais: 60) - Clases prácticas: 8 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais:18) - Titorias personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 2 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e prácticas. - Estudo da materia impartida, utilizando material bibliográfico para

comprender e profundizar na información obtida en clase. - Aclaración coa profesora de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: HISTORIA E FILOSOFÍA DA NEUROCIENCIA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuatrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Héctor J. Caruncho Michinel (Dept. Bioloxía Celular, USC) (2 créditos) Dr. José M. Olivares Díez (Unidad de Psiquiatría. Hospital Nicolás Peña, Vigo) (1 crédito) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Héctor J. Caruncho Michinel Horario de tutorías: Dra. Héctor J. Caruncho Michinel: Luns, martes e mércores de 9.30 a 11.30 (USC) Dr. José M. Olivares Díez: Luns, martes e mércores de 9.30 a 11.30 (Vigo) Obxectivos da materia:

- Aprender a valorar e comprender as cuestións históricas e filosóficas relacionadas coa investigación e práctica das neurociencias.

- Discutir e razoar problemas filosóficos no eido das neurociencias dende diversos puntos de vista.


Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Historia da Neurociencia

1. O concepto de neurociencia: Orixe e actualidade. 2. O cerebro na antigüedade. 3. Cambiando conceptos sobre función cerebral (edade media e renacemento). 4. A era da localización cortical (séculos XVIII e XIX). 5. Holismo e criticismo da localización cortical (1ª mitade do século XX). 6. A era da bioloxía molecular e a neurociencia (2ª mitade do século XX). 7. Expectativas da neurociencia no século XXI.

Filosofía da Neurociencia

8. A neurobioloxía en relación á filosofía da ciencia. 9. Metafísica e cerebro. 10. Epistemoloxía e cerebro. 11. Neurociencia e relixión. 12. Neurociencia e xénero. 13. Evolución do cerebro e intelixencia. 14. Reduccionismo e o problema mente-cerebro. 15. A busca das bases da conciencia. 16. O concepto actual de neurofilosofía.

SEMINARIOS E DEBATES: Realizaranse seminarios e debates por parte dos alumnos en pequenos grupos, sobre cuestións históricas e filosóficas no eido das neurociencias. Bibliografía: ANDREASEN, N. Brave new brain. Oxford University Press, Oxford, 2001. CHANGEUX, J.P. El hombre neuronal. Espasa Calpe, Madrid, 1985. CHURCHLAND, P.S. Neurophilosophy. The MIT Press, Cambridge, MA, 1989. CHURCHLAND, P.S. Brain-wise: Studies in neurophilosophy. The MIT Press, Cambridge, MA, 2002. CURD, M., COVER, J.A. Philosophy of science. W.W. Norton and Co, New York, NY, 1998. DAMASIO, A. Descartes error: Emotion, reason and the human mind. Harper-Collins, New York, NY, 1995. DAMASIO, A. The feeling of what happens. Harcourt Inc, Orlando, FL, 1999. DENNETT, D.C. Consciousness explained. Little Brown Co, Boston, MA, 1991. ECCLES, J.C. La evolución del cerebro: creación de la conciencia. Labor, Barcelona, 1992. EDELMAN, G.M. Neural Darwinism. Basic Books, New York, NY, 1987. EDELMAN, G.M. Bright air, brilliant fire. Basic Books, New York, NY, 1992. EDELMAN, G.M. Wider than the sky. Yale University Press, New Haven, CT, 2004 EDELMAN, G.M., TONONI, G. A universe of consciousness. Basic Books, New York, NY, 2000. FINGER, S. Origins of neuroscience. Oxford University Press, Oxford, 1994. FINGER, S. Minds behind the brain. Oxford University Press, Oxford, 2000. FUSTEER, J.M. Cortex and mind. Oxford University Press, Oxford, 2003. GEARY, D.C. The origin of mind. American Psychologial Association, Washington, DC, 2004. JACOBSON, M. Foundations of neuroscience. Plenum Press, New York, NY, 1995. JERISON, H.J. Evolution of brain and intelligence. Academic Press, new York, NY, 1973. KOCH, C. The quest for consciousness: A neurobiological approach. Roberts & Co. Pub., Englewood, CO, 2004. LEAHEY, T.H. Historia de la psicología. Prentice Hall, new York, NY, 1998. POPPER, K.R., ECCLES, J.C. El yo y su cerebro. Labor, Barcelona, 1993. RAMÓN Y CAJAL, S. Recuerdos de mi vida: Historia de mi labor científica. Alianza editorial, Madrid, 1981. RIEDL, R. Biología del conocimiento. Labor, Barcelona, 1983. RUSE, M. (ed) Philosophy of biology. Prometheus Books, New York, NY, 1998. RYLE, G. El concepto de lo mental. Paidós, Barcelona, 2005. SACKS, O. The man who mistook his wife for a hat. Simon & Schuster, New York, NY, 1985. SACKS, O. The island of the colorblind. Random House, New York, NY, 1996. SACKS, O. Veo una voz. Anagrama, Barcelona, 2003. SHEPERD, G.M. Foundations of the neuron doctrine. Oxford University Press, Oxford, 1991. WOODEN, F.G., SWAZEY, J.P., ADELMAN, G. (eds) The neurosciences: Paths of discovery. Birhäuser, Boston, MA, 1992.

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos - Debates nos que participen grupos de alumnos



- Os alumnos tamén deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios e participar nos debates que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o 40% da nota final.

- Os alumnos deben presentar un ensaio escrito sobre un tema histórico o filosófico das neurociencias elegido por eles mesmos, o que suporá un 40% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 20 horas presenciais e 11 horas de traballo persoal (horas totais: 31) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios e debates: 10 horas presenciais e 20 horas de traballo persoal (horas totais: 30) - Preparación do ensaio escrito: 20 horas de traballo persoal (horas totais: 20). Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases, debates e seminarios. - Estudo e revisión periódica da materia impartida, utilizando material


GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROÉTICA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuatrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Mª Cristina Caruncho Michinel (Dept.Socioloxía, Univ. Vigo) (2 créditos) Dra. Mónica López Peña (Dept. Anatomía Patolóxica, USC) (1 crédito) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Mª Cristina Caruncho Michinel Horario de tutorías: Dra. Mª Cristina Caruncho Michinel: Lúns, martes e mércores de 9.30 a 11.30 (Pontevedra) Dra. Mónica López Peña: Lúns, martes e mércores de 9.30 a 11.30 (Lugo) Obxectivos da materia:

- Aprender a valorar e comprender os problemas éticos que se atopan na investigación e práctica das neurociencias.

- Discutir e razoar problemas éticos no eido das neurociencias dende diversos puntos de vista.



1. Fundamentos da ética. 2. Orixe, historia e fines da bioética. 3. Límites éticos das neurociencias. 4. Neuroética e dereito.

Aspectos prácticos da neuroética

5. Utilización de animais de experimentación en neurociencias. 6. Diseccionando a base xenética do comportamento e da intelixencia. 7. Cuestións éticas relacionadas coa demencia, infarto cerebral e coma. 8. Uso de células nai embrionarias humanas en investigación e reparación do

tecido nervioso: aspectos éticos e biolóxicos. 9. A psicofarmacacoloxía hoxe: na interfase do mercado, a nova bioloxía e a

ética. 10. O estigma social das enfermidades mentais.

SEMINARIOS E CASOS PRÁCTICOS:

Realizaranse seminarios, discusións e casos prácticos por parte dos alumnos en pequenos grupos, para o que se vai empreñar noticias reais aparecidas nos medios de comunicación (por ejemplo o caso de Terri Schiavo) e bibliografía especializada. Bibliografía: BEAUCHAMP, T., CHILDRESS, J.F. Principios de ética biomédica (4ª edición), Masson, Barcelona, 1999. CICCONE, L. Bioética: Historia, principios y métodos. Ed. Palabra, Madrid, 2005 GAZZANIGA, M.S. The ethical brain. Dana Press and the Univ. of Chicago Press, Chicago, IL, 2005. ILLES, J. (ed) Neuroethics: Defining the issues in theory, practice and policy. Oxford Univ. Press, Oxford, 2005. KUHSE, H., SINGER, P. Bioethics. Blackwell, New York, 2006. MANCINI, E., MORELLI, A. Le frontiere della bioetica. Giunti editore, Firenze, 2004. MARUS, S.J. (ed) Neuroethics: mapping the field. Dana Press and the Univ. of Chicago Press, Chicago, IL, 2002. WALTER, J.K., KLEIN, E.P. (2003) The story of bioethics. Georgetown Univ. Press, Washington, DC, 2003. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos - Debates nos que participen grupos de alumnos



- Os alumnos tamén deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios e participar nos debates que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o 50% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 10 horas presenciais e 22 horas de traballo persoal (horas totais: 32)

- Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 5 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Asistencia, preparación e presentación de debates: 10 horas presenciais e 24 horas de traballo persoal (horas totais: 34). Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases, debates e seminarios. - Estudo e revisión periódica da materia impartida, utilizando material


GUÍA DOCENTE Nome da materia: REDACCIÓN DE PUBLICACIONS E PROXECTOS Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo cuatrimestre del primer curso. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Jaime Gómez Márquez (Comunicación de los resultados de investigación) Dr. Carlos Diéguez González (Investigación /financiación en neurociencias) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Carlos Diéguez González Horario de tutorías: Dr. Jaime Gómez Márquez: Martes e Xoves de 16.30-18 h no Departamento Dr. Carlos Diéguez González: Lúns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Obxectivos da materia: Que os alumnos sexan capaces de redactar unha publicación científica o redactar un proxecto de investigación. Que os alumnos sexan capaces de realizar traballos en grupos de al menos duas persoas con diferente formación, integrando perfiles tanto experimentais coma teóricos Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Parte 1: COMUNICACIÓN DOS RESULTADOS DE INVESTIGACIÓN - A importancia e o deber da comunicación dos avances científicos - A comunicación dos resultados de investigación: divulgación científica, publicación científica especializada, informes científicos/técnicos e comunicacións orais - A publicación dos resultados da investigación: xustificación do traballo, a selección e presentación dos resultados e o razoamento científico. Tipos de publicacións científicas: resultados orixinais, revisións críticas de traballos anteriores, informes científicos e técnicos, outros. - A comunicación oral dos avances científicos e dos resultados de investigación.

Parte 2: INVESTIGACION /FINANCIACION EN NEUROCIENCIAS. Formación de investigadores e carreira investigadora -Formación de Investigadores. ¿Cómo elexir un grupo ao que adscribirse? ¿Qué temática? ¿Cómo solicitar/obter unha beca?: Postgrado. Doctorado Tesis doctoral.. -Formación postdoctoral: ¿Dónde? ¿Cómo? ¿Tipos de becas/oportunidades?. A carreira investigadora: -Juan de la Cierva. -Parga Pombal -Ramón y Cajal -Contratos ISCIII. - Proyectos de investigación: -Tipos. -Axencias de Financiación. -Redacción de proyectos. -Plan Nacional de Investigación. SEMINARIOS 1.- Escritura dunha publicación científica 2.- Diseño dun proyecto de investigación Bibliografía: Utilizaránse convocatorias de proxectos, instruccións a os autores e artículos publicados en revistas da especialidade. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Capacidade de aplicar os principios xenerais a situacións reais, integrando o coñecemento de diferentes disciplinas. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo, conxugando visións especializadas e de conxunto.


- Clases maxistrais - Seminarios


- Os alumnos deben obrigatoriamente redactar e defender unha publicación de

un traballo de investigación e un proxecto de investigación, o que suporá o 90% da nota final

- A asistencia e participación nas clases tamén se terá en conta e suporá o 10%

da nota final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 10 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 20) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 18 horas presenciais e 42 horas de traballo persoal (horas totais: 60) - Titorias personalizadas: 1 hora. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROANATOMÍA COMPARADA Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: Primeiro curso do Máster. Impártese na USC.

Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa

Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre)

Nº de créditos ECTS: 3

Lingua na que se imparte: Castelán

Profesores:

Dr. Ramón Anadón Álvarez (Área de BIOLOXÍA CELULAR)

Coordinador (en caso de varios profesores):

Dr. Ramón Anadón Álvarez

Horario de titorías:

Dr. Ramón Anadón Álvarez: Luns, martes, mércores de 12,30 a 14,30

Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases teóricas e experimentais do estudio da organización do sistema nervioso.

- Entende-la organización funcional das principais estructuras do sistema nervioso central e periférico.

- Usa-los principios da morfoloxía comparada como ferramenta para a interpretación e comprensión dos sistemas nerviosos nos diferentes grupos.

- Adestrase no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia.

Contidos mínimos:


Introducción

1. Introducción á Neuroanatomía Comparada. O desenvolvemento do sistema nervioso nos vertebrados e a homoloxía das rexións encefálicas.

2. Visión comparada dos compoñentes do sistema nervioso: neuronas, glia, vasos e meninxes.

3. Neuroanatomía química: una visión comparada. Principias neurotransmisores, neuropéptidos e receptores.

Con formato

4. O sistema nervioso dos deuterostomos primitivos: O sistema nervioso do amphioxus como Cordado modelo.

5. Receptores cutáneos e propiorreceptores: circuítos funcionais. Principios organizativos da medula espiñal nos vertebrados.

6. Os nervios craniais: categorías e o seu significado funcional.

7. Orixe e organización comparada do labirinto nos vertebrados. Vías e centros octavolaterais. O cerebelo e a súa evolución nos vertebrados.

8. Organización do istmo e do mesencéfalo en vertebrados. Sistemas reticulares do tronco cerebral. Sistemas catecolaminérxicos, serotoninérxicos e colinérxicos do tronco cerebral.

9. Organización comparada da retina dos vertebrados. Vías ópticas e centros visuais.

10. Organización comparada do diencéfalo. Modelos clásicos e segmentarios de organización. Epitálamo: Complexo pineal e habénulas. Tálamos.

11. Hipotálamo. Eixe hipotálamo-hipofisario. Órganos circumventriculares. O saco vasculoso.

12. Principios de organización do telencéfalo de vertebrados. Sistemas comisurais na evolución. Palio e Subpalio. Ganglios da base.

13. Evolución do palio e as súas conexións. Corteza piriforme. Amígdala. Hipocampo e sistema límbico.

14. A isocorteza dos mamíferos. As áreas corticais. Relacións con estructuras subcorticais.

15. O sistemas olfatorio, vomeronasal e do nervio terminal na evolución.

16. Organización comparada do sistema nervioso autónomo de vertebrados: SNA simpático e parasimpático.

17. Sistemas nerviosos nos celentéreos: redes neurais e órganos sensoriais. Ganglios cerebroides e cordóns nerviosos nos anélidos. Cadea ganglionar ventral. Fibras xigantes.

18. O sistema nervioso dun animal modelo: Caenorhabditis elegans.

19. Sistemas nerviosos de moluscos. Os cefalópodos: bases da organización do cerebro.

20. O sistema nervioso dos artrópodos: nocións comparadas. Neuroanatomía experimental de insectos.


Práctica 1. Uso de mapas cerebrais. Caracterización das rexións e principais núcleos e tractos en seccións do encéfalo de peixes ou anfibios.

Práctica 2. Análise de seccións de encéfalos marcados con trazadores e con técnicas inmunohistoquímicas.

Con formato

Práctica 3. Interpretación de seccións representativas do encéfalo de rata e mono.

SEMINARIOS

Realizaranse seminarios sobre traballos de investigación recentes de especial interese por parte dos alumnos (en grupos de 2), procedentes de revistas especializadas (por exemplo do Journal of Comparative Neurology, Brain Research, etc).

Bibliografía:

Libros:

Ariëns Kappers, Huber e Crosby, Comparative Anatomy of the Central Nervous System of Vertebrates, including man, Hafner, New York, 1967. Bolam, Experimental Neuroanatomy: A Practical Approach, IRL Press, Oxford, 1992. Bullock e Horridge, Structure and Function in the Nervous System of Invertebrates, Freeman, San Francisco, 1965. Butler e Hodos, Comparative Vertebrate Neuroanatomy, Wiley-Liss, New York, 1995, ou a 2nda edición (2005) Delgado e outros, Manual de Neurociencia, Síntesis, Madrid, 1998. Eccles, La Evolución del Cerebro: creación de la conciencia, Labor, Barcelona, 1992. Emson, Chemical Neuroanatomy, Raven, New York, 1983. Jerison, Evolution of the Brain and Intelligence, Academic Press, New York, 1973. Kandel, Schwartz e Jessell, Principios de Neurociencia, 4ª ed., McGraw-Hill, 2001. Kuhlenbeck, The Central Nervous System of Vertebrates, 5 vols., Karger, Bassel, 1967. Laget, Éléments de neuro-anatomie fonctionnelle, 5 vols., Masson, Paris, 1973-76. McGeer, Eccles e McGeer, Molecular Neurobiology of the Mammalian Brain, Plenum Press, London, 1987. Nieuwenhuys e outros, The Central Nervous System of Vertebrates, 3 vols., Springer Verlag, Berlín, 1998. Nilsson e Holmgren, Comparative Physiology and Evolution of the Autonomic Nervous System, Hardwood Academic Publishers, 1993. Paxinos, The Rat Nervous System, 3ª ed., Academic Press, New York, 2004. Pick, The Autonomic Nervous System: Morphological, Comparative, Clinical and Surgical Aspects, Lippincott, Philadelphia, 1970. Purves e outros, Invitación a la Neurociencia, Editorial Médica Panamericana, Madrid, 2001. Ramón y Cajal, Histologie du Système Nerveux de l’Homme et des Vertebrées, A. Maloine, París, 1909-1911. Reimpreso polo C.S.I.C., Madrid, 1952. Sarnat e Netsky, Evolución del Sistema Nervioso, Blume, Madrid, 1976. Sarnat e Netsky, Evolution of the Nervous System, 2.ª ed., Oxford UP, New York, 1981. Shepherd, The Synaptic Organization of the Brain, 4.ª ed., Oxford UP, Oxford, 1998. Wullimann, Rupp e Reichert, Neuroanatomy of the Zebrafish Brain: a Topological Atlas, Birkhäuser, Basel, 1995. Young, La vida de los vertebrados, Omega, Barcelona, 1977. Young, The Anatomy of the Nervous System of Octopus vulgaris, Clarendon Press, Oxford, 1971.

Con formato

Zigmond e outros, Fundamental Neuroscience, Academic Press, San Diego, 1999.

BASES DE DATOS:

- ENTREZ, Pubmed: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=PubMed

Imaxes de seccións de cerebros:

- Comparative Mammalian Brain Collections:

http://brainmuseum.org/

- High Resolution Mouse Brain Atlas - Harvard Medical School

http://www.hms.harvard.edu/research/brain/

- Fruit Fly Brain Atlas - University of Arizona

http://flybrain.neurobio.arizona.edu/Flybrain/html/atlas/index.html

Revistas:

- The Journal of Comparative Neurology (dende 1891, revista de referencia en Neuroanatomía Comparada. Dende 1996, tese acceso en liña desde a USC ó texto completo dos traballos):

http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/jhome/


O alumno deberá potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:


- Habilidades para obter e analizar información dende diferentes fontes.

- Capacidade de crítica e autocrítica.

- Capacidade de inducción para interrelaciona-la teoría e a práctica.

- Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo.

- Capacidade de comparación e integración de información obtida de imaxes microscópicas e macroscópicas de sistemas nerviosos de vertebrados.


Utilizaranse:

- Clases maxistrais

- Seminarios impartidos polos alumnos

- Prácticas utilizando as salas de microscopía e as bases de datos dispoñibles.


- A asistencia e participación nas clases suporá o 20% da nota final.

- A asistencia a prácticas é necesaria para a superación da mesmas. O traballo feito nas prácticas suporá un 30% da nota final.

- Os alumnos deben superar un exame teórico que representará o 30% da nota final. O aprobado está en 5 sobre 10.


Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia:

3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira:

- Teoría: 20 horas presenciais e 25 horas de traballo persoal (horas totais: 45)

- Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 9 horas presenciais e 11 horas de traballo persoal (horas totais: 20)

- Clases prácticas: 6 horas presenciais e 6 horas de traballo persoal (horas totais: 12)

- Titorías personalizadas: 2 horas.

- Exame teórico: 2 horas.

Recomendacións para o estudio da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios.

- Estudio e revisión periódica da materia impartida, utilizando material bibliográfico para comprender e asimilar a información obtida nas clases.

- Aclaración co profesor de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: XESTION DA INVESTIGACIÓN EN NEUROCIENCIAS Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. María José Alonso 1C Sr. Fernando Carou Insua (CITT, USC) 0,5C Sr. Fernando Sedano (CITT,USC) 1C Sr. José Luis Villaverde (CITT,USC) 0,5C Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. María José Alonso Horario de titorías: Luns, Martes e Mércores de 10 a 12. Obxectivos da materia:

- Dar a coñecer os mecanismos de aproveitamento dos resultados da investigación.

- Presentar o valor da patentabilidade dos resultados da investigación - Dar a coñecer os mecanismos de valorización dos resultados da investigación - Presentar o papel clave da xestión adecuada da investigación.


- Investigación básica, aplicada e investigación trasnacional: o que a sociedade demanda da investigación.

- A importancia da xestión da investigación: a visión da Universidade - A importancia da xestión da investigación: a visión da empresa - A protección dos resultados da investigación: a vía para facilitar a

diseminación e utilización dos resultados da investigación. - Aspectos relacionados coa patentabilidade e os elementos básicos dunha

patente. - Os centros de investigación como xeradores de ideas e as “start-ups” como vía

de aproveitamento e valorización do coñecemento - Exemplo do modelo dunha “Start-up”: Advancell - Exemplo do modelo dunha “Start-up”: Neuropharma - Planificación estratéxica da investigación na pequena empresa. O modelo

USA. Competencias/destrezas/habilidades:

O alumno deberá posuír e potenciar as seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplicar a teoría á práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais - Seminarios para a resolución de casos de estudo


- Os alumnos deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o total da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia:

- 3 créditos ECTS (27 horas por crédito para un total de 81 horas): 20 horas de ponencias teóricas por parte do profesorado; 10 horas para exposición dos traballos por parte do alumnado; 51 horas de traballo personal.

- Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: MODELOS DE ORGANIZACIÓN DO SISTEMA NERVIOSO Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: Segundo curso do máster. Impártese na UDC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Sofía Díaz Regueira Mª José González Fuentes Julián Yáñez Sánchez Coordinador (en caso de varios profesores): Julián Yáñez Sánchez Horario de titorías: Sen determinar Obxectivos da materia:

O fin do curso é estudiar modelos baseados en exemplos dalgúns substratos neuronais reais e mecanismos que participan tanto no desempeño de diferentes funcións como de comportamentos. Coñecer cómo se organizan as células nerviosas en circuítos para que cumpran funcións específicas, como o filtrado dos estímulos ou a xeración de patróns motores particulares; en definitiva coñecer modelos xerais de integración do sistema nervioso baseados en sistemas sinxelos. Para elo, o curso centrarase no establecemento de circuítos canónicos básicos de determinadas rexións do Sistema Nervioso de animais, tanto de vertebrados como de invertebrados, xerados a partir dos coñecementos que da citoarquitectura, a organización sináptica e a neuroquímica se teñen destas rexións. Tamén se plantexa o adestramento no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia.

Contidos: 1. Introducción.

Redes e centros nerviosos. Introducción ós circuítos sinápticos. Patróns de interconexión neuronal. Glomérulos, láminas y columnas.

3. Modelos de integración da Información sensorial. 3.1 Captura da información.

Eliminado: L, Mi, X de 10 a 12, Departamento de Bioloxía Funcional e Ciencias da Saúde, Facultade de Ciencias, Universidade da Coruña

Captación fotosensorial en invertebrados. Organización sináptica da retina de vertebrados e integración local.

3.2 Filtración dos estímulos. Circuítos visuais e detección do movemento en insectos.

3.3 Integración e Mapas sensoriais. Organización sináptica do bulbo olfactivo en vertebrados e integración das señais olfactivas na corteza olfatoria. Localización de sons e ecolocalización.

4. Programas de movemento y coordinación motora. Neuronas xigantes e escape: escape na langosta e os coleópteros. Mecanismos de fuxida nos peixes. O voo de Locusta. A natación en ciclóstomos e anfibios. O sistema estomatogástrico da langosta. Modelos de integración optocinética. Organización sináptica e funcional del cerebelo. Organización sináptica e circuítos neuronais dos ganglios da base en mamíferos.

5. Circuítos neuronais e comportamento. Organización sináptica de circuítos implicados en actividades reflexas. Plasticidade en circuítos neuronais: Metamorfoses. Aprendizaxe asociativo. O canto en paxaros. Modelos de organización e plasticidade sináptica relacionados coa aprendizaxe en vertebrados: o hipocampo. Organización sináptica e circuítos básicos da corteza cerebral (Neocorteza).

Los seminarios basearanse sobre aspectos puntuais ou outros exemplos deste temario:

Vías centrais e integración neuronal da información infrarroxa en réptiles. Vías centrais e integración neuronal da información electrosensorial nos peixes. Vías centrais e integración neuronal da información quimiosensorial nos peixes. Outros …

Bibliografía:

Bibliografía básica: Shepherd G.M. 2004. The synaptic organization of the brain (5th Ed.). Oxford University Press. Simmons P. and Young D. (1999) Nerve cells and animal behaviour (2nd Ed.). Cambridge University Press.

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes.

- Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza:

1. Clases maxistrais 2. Durante o curso seleccionaranse lecturas de traballos que cubran sistemas motores, sistemas sensoriais, mecanismos de decisión-realización, iniciación da acción, coordinación, aprendizaxe e memoria. Neste contexto, os temas seleccionados poden variar de ano en ano. Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe:

- Os alumnos deben superar un exame final dos contidos básicos da materia. - Os alumnos tamén deben obrigatoriamente participar e expoñer os seminarios que

suporá o 30% porcentaxe da nota final. Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 25 horas presenciais e 38 horas de traballo persoal (horas totais: 63) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 5 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 15) - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame teórico: 2 horas. Recomendacións para o estudio da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Estudio e revisión periódica da materia impartida, utilizando material bibliográfico para

comprender e afondar na información obtida nas clases. - Aproveitamento das titorías presenciais.

Eliminado: unha

Eliminado: <#>Expecificar as porcentaxes!!!¶¶

GUÍA DOCENTE Nome da materia: EVOLUCIÓN DO SISTEMA NERVIOSO Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: primeiro curso do máster. Impártese na UDC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Manuela Becerra Arias Dr. Antonio Manuel Castro Castro Dra. María Jesús Manso Revilla Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. María Jesús Manso Revilla Horario de titorías: Dra. Manuela Becerra Arias: luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Antonio Manuel Castro Castro: luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dra. Dra. María Jesús Manso Revilla: luns, martes, mércores de 10,30 a 12,30 Obxectivos da materia:

- Introducir ós alumnos nos cambios adaptativos experimentados polo sistema nervioso durante o curso da evolución.

- Adestramento no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia.


1. Concepto de evolución. 2. Consideracións sobre a evolución: filoxenia, ontoxenia, analoxía, homoloxía. 3. Niveis de organización dos seres vivos. patróns de deseño nos animais.

Evolución do sistema nervioso: de invertebrados a vertebrados. 1. Evolución das neuronas. 2. Modelos de sistemas nerviosos. 3. Cambios evolutivos das unidades estructurais básicas do sistema nervioso

central. 4. Cambios evolutivos dos circuítos funcionais do sistema nervioso nos

vertebrados. Evolución dos órganos dos sentidos: de invertebrados a vertebrados.

1. Evolución da estructura do ollo. 2. Evolución da estructura do oído. 3. Evolución da liña lateral. 4. Evolución do sistema gustativo 5. Evolución do sistema olfactivo 6. Evolución dos mecanorreceptores táctiles

Con formato

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Observaranse preparacións do sistema nervioso central e órganos dos sentidos de distintas especies de vertebrados e invertebrados. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos (por parellas ou individualmente), para o que se utilizarán revisións científicas recentes e outros recursos bibliográficos. Bibliografía: Arendt, D. Evolution of eyes and photoreceptor cell types. Int. J. Dev. Biol. 47: 563-

571. 2003. Butler y Hodos. Comparative vertebrate neuroanatomy. Wiley-Liss, New York, 1995. Eccles. La evolución del cerebro: creación de la conciencia. Labor, Barcelona, 1992. Fay y Popper. Comparative hearing, fish and amphibians. New York: Springer-

Verlag, 1985. Fritzsch, B., Beisel, KW.; Evolution and Development of the Vertevrate ear. Brain

Res. Bull 55:711-721. 2001. Gregory, R.L.; Eye and Brain. Princeton Univ. Press. Fifth edit. 1997. Hubel, D.H.; Ojo, cerebro y visión. Servicio Publicaciones Univ. Murcia. 2000. Jarman, A.P.; Studies of mechanosensation using the fly. Human Molecular Genetics,

Vol. 11, No 10: 1215-1218. 2002. Jorgensen, JM.; Evolution of octavolateralis sensory cells. In: Coombs, S., Görner, P.

Münz, H. (eds) The mechanosensory Lateral line. New York: Springer-Verlag, pp115-146. 1989.

Kuhlenbeck. The central nervous system of vertebrates. 5 vols. Karger, Bassel, 1967. Laget. Éléments de neuro-anatomie fonctionnelle. 5 vols. Masson, Paris, 1973-76. Lad, M.F.; Ojos animales donde la imagen se forma mediante espejos. Investigación y

Ciencia nº 29. 1979. Land,M.F., Ferdnald, R.D.; The evolution of eyes. Annual review of neuroscience 15:

1-29. 1992. Manley, G.A.; Popper, A.N.; Fay, R.R. (eds) EVolution of the Vertebrate Auditory

System. Springer-Verlag 2004. Melver; S.B.; Mechanorecepcion. In Gilbert, L.L. and Kerkut, D.A. (eds)

Comprehensive Insect Physiology, Biochemistry and Pharmacology. Pergamont Press, Vol. 6 pp. 71-132. 1985.

Nieuwenhuys y otros. The central nervous system of vertebrates, 3 vols. Springer Verlag, Berlín, 1998.

Nilsson y Holmgren. Comparative physiology and evolution of the autonomic nervous system. Hardwood Academic Publishers, 1993. Paxinos. The rat nervous system. Academic Press, New York, 1995.

Nilsson, D.E.; Vision, Optics, and Evolution. Bioscience 39(5): 298-307. 1989. Pick. The autonomic nervous system: morphological, comparative, clinical and

surgical aspects. Lippincott, Philadelphia, 1970. Popper y Fay. Comparative studies of hearing in vertebrates. New York: Springer-

Verlag, 1985. Ramón y Cajal. Histologie du système nerveux de l'homme et des vertebrées. A.

Maloine, París, 1909-1911. Reimpreso por el C.S.I.C., Madrid, 1952.

Ramón y Cajal. Histology of the nervous system of man and vertebrates. Oxford UP, New York, 1995. (Traducción inglesa de la edición francesa anterior)

Sarnat y Netsky. Evolution of the nervous system. 2nd ed. Oxford UP, New York, 1981.

Striedter Georg F. Principles of brain evolution. Sinauer Associates, INC, Sunderland, Massachusetts USA, 2005.

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para o análise da información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaranse:

- Clases maxistrais. - Seminarios impartidos polos alumnos. - Prácticas de laboratorio.

Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: é imprescindible unha regularidade na súa asistencia ó longo do curso para poder ser avaliado.

- Os alumnos tamén debe participar e expoñer os seminarios que lle sexan asignados polo profesorado, o que suporá o 40% da nota final.

- A participación nas clases tamén se terá en conta e suporá o 10% da nota final. - Realización dunha proba escrita e/ou oral e suporá o 50% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) supoñen un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 23 horas presenciais e 33 horas de traballo persoal (horas totais: 56) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 4 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 14) - Clases prácticas: 5 horas presenciais e 5 horas de traballo persoal (horas totais: 10) - Titorías personalizadas: 1 hora. Recomendacións para o estudio da materia:



GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROENDOCRINOLOXÍA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na USC, Facultade de Medicina. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Víctor Arce Vázquez Dr. Carlos Dieguez Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Carlos Dieguez González Horario de titorías: Dr. Víctor Arce Vázquez: Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Carlos Dieguez González: Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Obxectivos da materia:

- Coñecer as interrelacións entre o sistema nervioso central e o sistema endocrino

- Comprender as bases funcionais da organización dos distintos eixos neuroendocrinos

- Coñecer as principais accións biolóxicas das hormonas hipofisarias - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS

1. A unidade hipotálamo-hipófise: conceptos básicos. Organización dos eixos neuroendocrinos

2. Hormonas adenohipofisarias 3. Regulación do eixo hipotálamo-hipófiso-testicular 4. Regulación do eixo hipotálamo-hipófiso-ovárico 5. Regulación do eixo hipotálamo-hipófiso-adrenal 6. Regulación de secreción de hormona de crecemento 7. Regulación da secreción de prolactina 8. Neurohipófise

SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos. Os seminarios consistirán na lectura, análise e posterior discusión de artigos recentes, de especial relevancia, que serán seleccionados polos profesores da materia. Bibliografía:

ASA, S.L., KOVACS, K., MELMED, S. (eds) The Pituitary, 2nd ed. Blackwell Publishing, 2002. BEN-JONATHAN, N., HNASKO, R. Dopamine as a prolactin (PRL) inhibitor. Endocrine Rev. 22:724, 2001. CONN, P.M. et al. Mechanism of action of gonadotropin releasing hormone. Ann. Rev. Physiol. 48:495, 1986. CONN, P.M., CROWLEY Jr., W.F. Gonadotropin-releasing hormone and its analogs. Ann Rev Med 45:391, 1994. EVANS, J.J. Modulation of gonadotropin levels by peptides acting at the anterior pituitary gland. Endocrine Rev. 20:46, 1999. FREEMAN, M.E., KANYICSKA, B., LERANT, A., NAGY, G. Prolactin: structure, function and regulation of secretion. Endocrine Rev. 80:1523, 2000. GOODMAN, H.M. (ed) Basic Medical Endocrinology, 3rd edition. Academic Press, 2003. GROSVENOR, C.E., PICCIANO, M.F., BAUMRUCKER, C.R. Hormones and growth factors in milk. Endocrine Rev. 14:710, 1992. HINUMA, S. et al. A prolactin releasing peptide in the brain. Nature 393:272, 1998. KORSCHING, S. The neurotrophic factor concept: a reexamination. J Neurosci 13:2739, 1993. LARSEN, P.R., KRONENBERG, H.M., MELMED, S., POLONSKY, K.S. (eds) Williams Textbook of Endocrinology, 10th edition. Saunders, 2002. LEVI-MONTALCINI, R. The nerve growth factor 35 years later. Science 237:1154, 1987. POMBO, M. 2002 Tratado de Endocrinología Pediátrica, 3ª edición. McGraw-Hill-Interamericana, Madrid, 2002. PORTERFIELD, S.P. Endocrine Physiology (2nd edition). Mosby, 2001. RIDDLE, D.L., ALBERT, P.S. C. elegans II. CSH Press, 1997. KENYON, C. A conserved regulatory system for aging. Cell 105: 165-168, 2001. SHERWOOD, N.M., LOVEJOY, D.A., COE, I.R. Origin of mammalian gonadotropin-releasing hormones. Endocrine Rev 14:241, 1993. TRESGUERRES, J.A.F. Tratado de Endocrinología Básica y Clínica. Editorial Síntesis, 2000. TRESGUERRES, J.A.F. Fisiología Humana, 3ª edición. McGraw-Hill-Interamericana, Madrid, 2005. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:




- Clases maxistrais - Seminarios impartidos polos alumnos







horas de traballo persoal (horas totais: 20) - Titorías personalizadas: 5 horas. - Exame: 1 horas.




1

GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROENDOCRINOLOXÍA COMPARADA Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: Segundo curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (1 cuadrimestre). Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán ou Galego Profesores: Dr. Manuel Aldegunde Villar. Coordinador (en caso de varios profesores): Horario de tutorías: Dr. Manuel Aldegunde Villar: martes e venres de 13 a 14, e mércores de 10 a 14. Obxectivos da materia:

1. Coñecer os principios da integración neuroendocrina en vertebrados e invertebrados, como base ao coñecemento do control do comportamento.

2. Entender a importancia da endocrinoloxía comparada como base a: i) o coñecemento da evolución, e ii) coñecemento aplicado.

3. Adestrase no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC para preparar a materia.

Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS BLOQUE I: Aspectos básicos de la neuroendocrinoloxía comparada

1. Control neuroendocrino e Homeostasia. A integración neuroendocrina en invertebrados e vertebrados: niveles de organización. Neurohormonas e glándulas endocrinas en invertebrados. Neurohormonas específicas de invertebrados e Neurohormonas similares a las de vertebrados. Mecanismo de acción hormonal (neuropéptidos). Filoxénese das células neurosecretoras. Introducción aos métodos de estudio da neurosecreción.

Con formato

2

BLOQUE II: Neurosecreción en invertebrados

2. Neurohormonas en Cnidarios: O control do crecemento e a diferenciación celular

3. Neurosecreción en Anélidos. Neuropeptidos y regulación fisiológica

(osmorregulación y reproducción)

4. Neurosecreción en crustáceos. El complejo órgano X- Glándula del seno y el

Sistema neuroendocrino de la cuerda nerviosa ventral: Anatomía, neuropéptidos e funcións. O control neuroendocrino da muda. O control neuroendocrino da diferenciación sexual e a reproducción. O control neuroendocrino da diapausa.

5. Neurosecreción en insectos. O complexo neuroendocrino cerebro-retrocerebral

(pars intercerebralis, corpora cardiaca e corpora allata): Anatomía, neuropéptidos e funcións. Neuroendocrinoloxía do crecemento, muda e metamorfose.

BLOQUE III: Neurosecreción en vertebrados

6. O sistema hipotálamo-hipófise de vertebrados. Neurohormonas hipotalámicas. A hipófise: Anatomía comparada e evolutiva nos vertebrados, neuropéptidos (familias: prolactina/GH; GTHs/TRH e prehormonas opioideas) e funcións. A distribución filética e funcións das hormonas neurohipofisarias nos vertebrados. O sistema caudal neurosecretor en peixes: as urotensinas.

7. Mecanismos neuroendocrinos integrados na regulación da secreción de

gonadotrofinas nos peixes teleósteos. Mecanismos cerebrais integrados no control da inxesta en peixes.


- Práctica 1. (Práctica virtual) Estudios sobre a regulación do control neuro-endocrino en vertebrados.

- Práctica 2. Determinación de neuropéptidos en tecido cerebral SEMINARIOS Realizaranse seminarios, baseándonos no desenvolvemento de Mapas conceptuais por parte dos alumnos (en grupos de 4). Para acadar tal fin, utilizaranse libros de texto e revisións científicas recentes, fundamentalmente sobre os seguintes aspectos:

- Neuroendocrinoloxía comparada da reproducción - Bases neuroendocrinas comparadas do metabolismo enerxético. - Bases neuroedocrinas comparadas do estres e mecanismos centrales do estres.

Con formato

Con formato

3

Bibliografía: Neuroendocrinology: An Integrative Approach. D. Lovejoy. Wiley 2005 Comparative Vertebrate Endocrinology. P.J. Bentley. Cambridge University Press 1998 Fundamentals of Comparative Vertebrate Endocrinology. Chester-Jones; PM. Ingleton and JG Phillips Plenum Press (London) 1987 Comparative Endocrinology and Reproduction. KP Joy; A. Krishna and C. Haldar. Narosa Publishing House 1999 Insect Hormones. HF. Nijhout. Princeton University Press 1994 Invertebrate endocrinology. Vol I y II. H. Laufer and GH Downer Alan R. Liss (New York) 1983 y 1988 Neuroendocrinology. R. Brown. Cambridge University Press, 1993 Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:

- Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información procedente de diferentes

fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo.


- Clases maxistrais - Seminarios, facendo uso de Mapas conceptuais desenvolvidos e impartidos

polos alumnos - Prácticas utilizando as TIC


1. Asistencia e participación nas clases maxistrais e seminarios (10% da nota final).

2. Exposición, defensa e discusión dos Mapas conceptuais desenvolvidos sobre a materia asignada polo profesor (30% da nota final).

3. Asistencia e participación activa nas prácticas (10% da nota final). 4. Outras actividades a definir ao comezo do curso (10% da nota final) 5. Exame mais avaliación continuada (40% da nota final). 6. O aprobado está en 5 sobre 10.

4

Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira:

- Teoría: 15 horas presenciais e 30 horas de traballo persoal (horas totais: 45) - Asistencia, preparación (do mapa conceptual e do deseño da exposición) e

defensa do tema: 5 horas presenciais e 15 horas de traballo persoal (horas totais: 20)

- Clases prácticas: 6 horas presenciais e 6 horas de traballo persoal (horas totais:12)

- Titorías personalizadas: 1 hora. - Avaliación continuada e exame teórico: 3 horas.

Recomendacións para o estudio da materia:


bibliográfico para comprender e afondar na información obtida nas clases. - Aclaración co profesor de posibles dúbidas. - Coñecementos da parte de Endocrinoloxía correspondente ás materias de

Fisioloxía ou Fisioloxía Animal.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: BASES NERVIOSAS DA RITMICIDADE BIOLOXICA E DO USO DE ENERXIA. Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Segundo curso do máster. Impártese na UVI. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán/Galego Profesores: Dr. Jesús M. Míguez Miramontes (cronobioloxía) Dr. José L. Soengas Fernández (metabolismo) Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Jesús M. Míguez Miramontes Horario de tutorías: Dr. Dr. Jesús M. Míguez Miramontes : mércores, xoves e venres de 9.30 a 11,30 Dr. José L. Soengas Fernández: mércores, xoves e venres de 9,30 a 11,30 Obxectivos da materia:

- Coñece-las bases nerviosas do sistema circadiano e a importancia da

ritmicidade nos seres vivos. - Entende-los mecanismos moleculares e celulares do reloxo biolóxico. - Estudia-las vías nerviosas de entrada da información ambiental e os sistemas

efectores circadianos que facilitan a resposta rítmica. - Estudiar como ocurre a sincronización nos ritmos circadianos e o papel da luz

e de outros factores ambientais. - Coñece-lo papel da glándula pineal e da sua hormona, a melatonina, no

sistema circadiano. - Estudia-las implicacions da ritmicidade nos procesos fisiolóxicos de

adaptación ó medio en invertebrados e vertebrados. - Estudiar as bases neurolóxicas dos ritmos estacionales. - Comprender como o uso da enerxía condiciona a expresión dos ritmos

corporales nos distintos grupos de animales. - Coñece-las principais rutas do metabolismo enerxético no sistema nervioso. - Coñece-los procesos de transporte e utilización de combustibles nas distintas

células (neuronas e glia) do sistema nervioso. - Estudiar o control endóxeno (hormonas, neurotransmisores) e exógeno

(factores ambientais) do metabolismo enerxético no sistema nervioso en distintos grupos de vertebrados.

- Comprender a integración do aspecto energético na ritmicidade en distintos procesos fisiológicos e comportamentais (reproducción, migracions, etc).



1. Introducción á ritmicidade biolóxica e as sus bases nerviosas. 2. Análisis dos ritmos circadianos. Mecanismos de sincronización e encarrilamento

dos ritmos endóxenos. 3. O reloxo circadiano de mamíferos: localización e estructura neural do oscilador. 4. Mecanismos moleculares e celulares do reloxo circadiano: modelos de oscilacións

xénicas como orixe dos ritmos circadianos. 5. Acoplamento entre osciladores. Xerarquía do sistema circadiano. 6. Integración hipotalámica dos ritmos circadianos. 7. Papel da glándula pineal e da melatonina no sistema circadiano. 8. Os ritmos estacionales. A reproducción como modelo. 9. O metabolismo enerxético como modelo de actividade rítmica nerviosa. 10. Teoría básica, métodos de estudio e visión comparada do metabolismo

enerxético no sistema nervioso. 11. Compartimentalización celular do metabolismo enerxético: glia e neurona.

Transporte e utilización de metabolitos energéticos en distintos grupos de vertebrados e invertebrados.

13. Efectores do metabolismo enerxético no sistema nervioso: alimentación, xexún, hipoxia, presión, temperatura.

14. Control do metabolismo enerxético no sistema nervioso por neurotransmisores e hormonas.

15. Bases enerxéticas dos ritmos circadianos e estacionales. 16. Interacción ritmicidade-metabolismo en procesos fisiológicos e

comportamentais: reproducción, migraciones, hibernación, torpor, estivación. PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Monitorización da actividade locomotora circadiana nun modelo de vertebrado inferior. Control pola luz e interacción coa inxesta de alimento. Práctica 2. Interacción da inxesta alimentaria coa ritmicidade en parámetros metabólicos do sistema nervioso en peixes teleósteos. SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos (en grupos de 2), para o que se utilizarán revisións científicas recentes (por exemplo do American Journal of Physiology, Journal of Biological Rhythms, General and Comparative Endocrinology, etc). Bibliografía: CARDINALI D.P., JORDA CATALÁ J.J., SANCHEZ-BARCELÓ E.J. (1992)

Introducción a la cronobiología. Fisiología de los ritmos biológicos. Ed. Universidad de Cantabria.

BUIJS R.M., KALSBEEK A., ROMIJN H.J., PENNARTZ C.M.A., MIRMIRAN M. (1996) Hypothalamic integration of circadian rhythms. Ed. Elsevier.

REDFERN P.H.M, LEMMER B. (1997) Physiology and pharmacology of biological rhythms. Ed. Springer.

KUMAR U. (2002) Biological rhythms. Ed. Springer. TAKAHASHI J.S., TUREK F.W., MOORE R.Y. (2001) Handbook of behavioral

neurobiology. Vol. 12. Circadian clocks. Ed. Kluwer. LEMMER B. (1996) From the biological clock to chronopharmacology. Medpharm

Sci. Publ., Stuttgart, pp. 206. CLARKE D.D., LAJTHA A.L., MAKER H.S. (1989) Intermediary metabolism. In:

Basic neurochemistry:molecular, cellular, and medical aspects, edited by Siegel GJ. New York: Raven Press,Ltd., p. 541-564.

EVANS M., AMIEL S.A. (1998) Carbohydrates as a cerebral metabolic fuel. J Pediatric Endocrinol Metab 11: 99-102.

HAMPRECHT B., DRINGEN R. (1995) Energy metabolism. In: Neuroglia. Edited by Kettenman, H and Ransom B.R. Oxford University Press, Oxford. Pp. 473-487.

HERTZ L., PENG L. (1992) Energy metabolism at the cellular level of the CNS. Can J Physiol. Pharmacol. 70: S145-S157.

MAGISTRETTI P.J. (1999) Brain energy metabolism. In: Fundamental neuroscience, edited by Zigmond MJ, Bloom FE, Landis SC, Roberts JL and Squire LR. San Diego: Academic Press, pp. 389-413.

PARDRIDGE WM (1983) Brain metabolism: A perspective from the blood-brain barrier. Physiol Rev 63: 1481-1535.

SOENGAS JL, ALDEGUNDE M. (2002) Energy metabolism of fish brain. A review. Comp. Biochem.Physiol. 131B: 271-296.

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:





- E obligatoria a súa asistencia a prácticas. Evaluarase a destreza e capacidade do alumno na realización das prácticas, suponiendo un 20% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) supón un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 16 horas presenciais e 28 horas de traballo persoal (horas totais: 44) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 4 horas presenciais e 12 horas de traballo persoal (horas totais: 16) - Clases prácticas: 10 horas presenciais e 6 horas de traballo persoal (horas totais:16) - Titorias personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e avaliación práctica: 4 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Comprensión e profundización na información obtida en clase mediante a

utilización de material bibliográfico e TIC - Consulta de dúbidas cos profesores.

GUIA DOCENTE

Nome da materia: CROMATOGRAFIA LIQUIDA DE ALTA RESOLUCION APLICADA A LA NEUROCIENCIA

Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na Facultade de Bioloxía da Universidade de Vigo.

Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa

Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º año, 2º cuadrimestre)

Nº de créditos ECTs: 3

Lingua na que se imparte: Castelán

Profesores:

Dr. Miguel Alfonso Pallares

Dr. Rafael Durán Barbosa

Coordinador: Dr. Miguel Alfonso Pallares

Horario de tutorías:

Dr. Miguel Alfonso Pallares. Viernes 12-14 h.

Dr. Rafael Durán Barbosa. Viernes 12-14 h.

Obxectivos da materia: - Coñecemento dos principios básicos da Cromatografía Líquida de Alta Resolución

(HPLC).

- Coñecemento dos principios básicos da detección electroquímica e de fluorescencia.

- Aplicación da HPLC ao análise de dopamina e seus metaboitos en condicións isocráticas con detección electroquímica.

- Aplicación da HPLC ao análise de aminoácidos en condicións de gradiente con detección fluorescente.

- Aplicacións prácticas ao análise de amostras obtidas por microdiálise.


Contidos mínimos:


Tema 1. Introdución a Cromatografía Líquida de Alta Resolución (HPLC). 2 h

Tema 2. Principios básicos da separación cromatográfica: tipos de cromatografía líquida. 2 h

Tema 3. A fase estacionaria. Tipos de columnas cromatográficas. 2 h

Tema 4. A fase móvil. Tipos de fases móviles. Condicións de fase reversa. 2 h

Tema 5. Principios básicos da detección electroquímica. 3 h

Tema 6. Principios básicos da detección de fluorescencia. 3 h

Tema 7. Técnicas cromatográficas de análise de aminas bióxenas. Condicións cromatográficas de análise de dopamina e seus metabolitos ácidos. 3 h

Tema 8. Técnicas cromatográficas de análise de aminoácidos. Condicións cromatográficas de análise de aminoácidos. 3 h


Práctica 1. Operación bajo condiciones de estereotaxia de animales para la implantación de sondas de microdiálises en núcleo estriado. 1 h

Práctica 2. Obtención de muestras de dializados de estriado de rata. 3 h

Práctica 3. Análisis de dopamina y sus metabolitos en los dializados obtenidos. 3 h (al mismo tiempo que el proceso anterior de microdialisis)

Práctica 4. Operación bajo condiciones de estereotaxia de animales para la implantación de sondas de microdiálises en núcleo estriado. 1 h

Práctica 5. Obtención de muestras de dializados de estriado de rata. 3 h

Práctica 6. Análisis de aminoácidos en los dializados obtenidos. 3 h (al mismo tiempo que el proceso anterior de microdialisis)

Bibliografía:

R.P.W. Scott, Techniques and Practices of Chromatography, Marcel Dekker, 1995.

V. R. Meyer, Practical High-performance Liquid Chromatography, (2nd Edition) Wiley, New York, 1994.

M.C. McMaster, HPLC: A Practical User's Guide, VCH Publishers, Inc., 1994.

D. Parriott, A Practical Guide to HPLC Detection, Academic Press, New York, 1993.

S. Lindsay, High Performance Liquid Chromatography (Series: Analytical Chemistry by Open Learning), Wiley, Chichester, 1993.

B.A. Bidlingmeyer, Practical HPLC Methodology and Applications, Wiley, 1992.

J.W. Dolan, L.R. Snyder, Troubleshooting LC Systems, Humana Press, 1989.

L.R. Snyder, J.L. Glajch, J.J. Kirkland, Practical HPLC Method Development, Wiley, 1988.

M. T. Gilbert, High Performance Liquid Chromatography, Wright, Bristol, 1987.

E. Katz, Quantitatie Analysis Using Chromatographic Techniques, Wiley, Chichester, 1987.

H. Engelhardt (Ed.), Practice of High Performance Liquid Chromatography, Springer-Verlag, Berlin, 1986.

J. C. MacDonald (Ed.), HPLC: Instrumentation and Applications, International Scientific Communications, Fairfield, 1986.

D. S. Reeves and U. Ullman (Eds.), High Performance Liquid Chromatography in Medical Microbiology, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart, 1986.

A. Henschen, K. P. Hupe, F. Lottspeich and W. Voelter (Eds.), High Performance Liquid Chromatography in Biochemistry, Verlag Chemie, Weinheim, 1985.

R. J. Hamilton and P. A. Sewell, Introducion to High-Performance Liquid Chromatography, Chapman and Hall, London, 2nd ed., 1982.

A. M. Krstulovic and P. R. Brown, Reversed-Phase HPLC: Theory, Practice and Biomedical Applications, Wiley-Interscience, New York, 1982.

I. Molnar (Ed.), Practical Aspects of Modern HPLC, Walter de Gruyter, Berlin, 1982.

C. F . Simpson (Ed . ), Techniques in Liquid Chromatography, Wiley, Chichester, 1982.

D. J. Runser, Maintaining and Troubleshooting HPLC Systems, Wiley-Interscience, New York, 1981.

L. R. Snyder and J. J. Kirkland, Introduction to Modern Liquid Chromatography, Wiley, New York, 2nd ed., 1979.

A. Pryde and M. T. Gilbert, Applications of High Performance Liquid Chromatography, Wiley, New York, 1979.

J. H. Knox, J. N. Done, A. F. Fell, M. T. Gilbert, A. Pryde and R. A. Wall, High-Performance Liquid Chromatography, Edinburgh University Press, Edinburgh, 1978.

E. L. Johnson and R. Stevenson, Basic Liquid Chromatography, Varian, Palo Alto, 1978.

P. A. Bristow, Liquid Chromatography in Practice, Wilmslow, Cheshire, 1977.


O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:

- Esforzo persoal para a aprendizaxe.

- Capacidade de análise e síntese.

- Habilidades para conseguir analizar información de diferentes fontes.

- Capacidade de crítica e autocrítica.

- Capacidade para aplica-la teoría a práctica.

- Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo.


- Clases maxistrais utilizando tecnoloxías multimedia.

- Prácticas de laboratorio en grupos reducidos utilizando dous equipos cromatográficos: un HPLC isocrático con detector electroquímico e un HPLC en gradiente con detector de fluorescencia.

- Tamén se utilizarán equipos de estereotaxia y de microdiálise.

- Seminarios impartidos polos alumnos.

Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: - Os alumnos deben superar un exame tipo test (proba obxetiva) da materia, que

representará o 60% da nota final e que incluirá tanto a materia teórica como a práctica.

- Os seminarios realizados serán tidos en conta e suporán o 20% da nota final.

- A asistencia as clases teóricas suporá o 10% da nota final.

- A asistencia as prácticas suporá o 10% da nota final.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 3 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais), temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira:

- Teoría: 20 horas presenciais e 40 horas de traballo persoal (horas totais: 60)

- Clases prácticas: 8 horas presenciais e 8 horas de traballo persoal (horas totais: 16)

- Titorías personalizadas: 3 horas.

- Exame teórico e práctico: 2 horas.

Recomendacións para o estudo da materia: - Aconséllaselle o alumno o estudo persoal diario para a mellor comprensión e fixación

dos coñecementos impartidos tanto nas clases de teoría como nas prácticas de laboratorio.

- Tamén resulta aconsellable a asistencia as titorías personalizadas, co fin de resolver todas aquelas dúbidas que xurdan durante o traballo persoal persoal do alumno.

1

GUÍA DOCENTE Nome da materia: NEUROTOXICOLOXÍA Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Optativa Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTs: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. M. Anunciación Lafuente Giménez Horario de titorías: Luns, martes e xoves de 10,00 a 12,00 Obxectivos da materia:

- Coñecer as bases e os conceptos xenerais da neurotoxicoloxía fundamental. - Coñecer a realidade actual da neurotoxicoloxía aplicada e os seus diversos

campos: neurotoxicoloxía laboral, ambiental, alimentaria, clínica, etc. - Comprender as repercusións da neurotoxicoloxía e da neuroinmunotoxicoloxía

na saúde pública. - Adentrarse nas técnicas de avaliación e caracterización do risco ocasionado

pola exposición a axentes neurotóxicos. - Adestrarse no manexo de bibliografía especializada, así como no uso das TIC

para preparar a materia. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Neurotoxicoloxía fundamental

1. Introdución e bases da neurotoxicoloxía. 2. Exposición, farmacocinética e metabolismo dos axentes neurotóxicos. 3. Mecanismos de neurotoxicidade e neuropatoloxías de orixe tóxico.

Manifestacións anatómicas e bioquímicas da neurotoxicidade. Neurotoxicoloxía funcional.

4. Cronotoxicoloxía. 5. Métodos, técnicas e modelos experimentais na neurotoxicoloxía.

Neurotoxicoloxía aplicada 6. Neurotoxicoloxía laboral: Exposición ocupacional a neurotóxicos. Efectos

neurotóxicos derivados da exposición ocupacional a praguicidas, disolventes, chumbo, etc.

7. Neurotoxicoloxía ambiental e saúde pública: Exposición e toxicología de dioxinas, difenilos, policlorados (PCBs), furanos, mercurio, etc. Neurotoxicidade inducida pola exposición a disrutores endocrinos.

8. Exposición alimentaria a axentes neurotóxicos e efectos tóxicos derivados. 9. Neurotoxicoloxía clínica: trastornos neurolóxicos inducidos por axentes

neuroactivos. 10. Neuroinmunotoxicoloxía. Técnicas de avaliación da neuroinmunotoxicidade.

Mecanismos de acción de axentes neuroinmunotóxicos: metais pesados, praguicidas, etc. Neuroinmunotoxicidade por exposición a vertidos de buques petroleiros.

2

11. Neurotoxicoloxía e idade: neurotoxicoloxía do desenrolo. Neurotoxicidade e infancia. Neurotoxicoloxía e envellecemento.

12. Avaliación e caracterización do risco derivado da exposición a axentes neurotóxicos.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Diseño de protocolos experimentais para la avaliación da neurotoxicidade de xenobióticos medioambientais. SEMINARIOS Realizarán seminarios por parte dos alumnos, para os que se utilizarán revisións científicas e artigos publicados recentemente en revistas da área. Bibliografía: BALLANTYNE, B., MARRS, T., SYVERSEN, T. (eds.) General and Applied Toxicology. 2ª Edición. Vols. 1-3. Macmillan Reference Ltd., London, 2000. KLAASSEN, C.D., WATKINS, J. B. Casarett y Doull Fundamentos de Toxicología. McGraw-Hill Interamericana, Madrid, 2005. DERELANKO, M.J., HOLLINGER, MANNFRED, A. H. (eds.) Handbook of Toxicology. CRC Press, Boca Raton, 2001. GRASSO, P. Essentials of pathology for toxicologists. Taylor and Francis, London, 2002. KRIEGER, R. Handbook of Pesticide Toxicology. Vols. 1-2. 2ª Edición. Academic Press, San Diego, 2001. NAOI, M. Milestones in Neurotoxicity and Neuroprotection: A Lifelong Tribute to Toshiharu Nagatsu. Elsevier Science, Amsterdam, 2002. SCHECTER, A., GASIEWICZ, T.A. Dioxins and health. 2nd Edition, Wiley-Interscience. New York, 2003. VOHR, H.W. Encyclopedic reference of immunotoxicology. Springer, New Cork, 2005. WOOLLEY, A. A guide to practical toxicology. Evaluation, prediction and risk. Taylor and Francis, London, 2003. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas:




- Clases maxistrais

3

- Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas




- E obrigatoria a súa asistencia a prácticas. - A asistencia e participación nas clases tamén se terá en conta e suporá o 10%

da nota final. Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 3 créditos ECTs, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira:

- Teoría: 18 horas presenciais e 27 horas de traballo persoal (horas totais: 45). - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 5 horas presenciais e 20


5) - Titorías personalizadas: 4 horas. - Exames teórico e práctico: 2 horas.




GUÍA DOCENTE Nome da materia: TÉCNICAS NEUROANATÓMICAS Curso no que se imparte segundo o plano de estudios: 1º curso do máster. Impártese na Universidade de VIGO Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dra. Rosa Álvarez Otero Dr. Manuel Megías Pacheco Dr. Manuel Ángel Pombal Diego Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Dr. Manuel Ángel Pombal Diego Horario de titorías: Dra. Rosa Álvarez Otero: Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Manuel Megías Pacheco Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Manuel Ángel Pombal Diego: Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Obxectivos da materia: Introducir ao alumno en técnicas amplamente utilizadas en neurobioloxía a distintos niveles: citoarquitectura normal, neuroquímica, circuítos neuronais e expresión de xenes. Por outra banda pretendemos que o alumno se familiarice cos procesos de fixación e inclusión para microscopía óptica e electrónica, así como cos distintos tipos de microtomos e as súas aplicacións. Protocolos básicos de técnicas inmunohistoquímicas e de hibridación in situ. Procesos de aplicación de trazadores. Manexo e aplicacións dos distintos tipos de microscopios ópticos e electrónicos, así como do microscopio láser confocal. Contidos mínimos: PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS Práctica 1. Fixación e inclusión do tecido nervioso.

Fundamentos. Fixación química: Tipos de fixadores, métodos de fixación, criterios de elección de fixadores. Inclusión: Medios de inclusión para microscopía óptica e electrónica. Fixación e inclusión de mostras de tecido nervioso para microscopía óptica e electrónica usando distintos fixadores e medios de inclusión segundo a técnica que se vaia a realizar.

Con formato

Práctica 2. Microtomía. Fundamentos. Introducción á obtención de seccións de tecido nervioso. Tipos de microtomos.

Obtención de seccións a partir de material incluído e non incluído segundo a técnica que se pretenda realizar.

Práctica 3. Métodos xerais de tinción e observación do tecido nervioso. Fundamentos. Técnicas de tinción xerais para a observación do tecido nervioso. Tipos e aplicacións. Tincións histoquímicas.

Tincións. Tinción de Nissl. Método de Golgi. Tinción histoquímica para a sintasa do óxido nítrico.

Práctica 3. Técnicas inmunohistoquímicas para MO e ME.

Fundamentos. Principios básicos e aplicacións. Inmunohistoquímica en preinclusión (microscopio de luz, fluorescencia, microscopía electrónica) e postinclusión (oro coloidal)

Detección de proteína glial fibrilar ácida (astrocitos), calbindina (proteína

ligadora de calcio) para microscopía óptica, de fluorescencia e electrónica en preinclusión.

Práctica 4. Detección de glúcidos con lectinas. Fundamentos. Lectinas e a súa especificidade. Aplicacións. Detección experimental de glúcidos. Práctica 5. Detección de vías neuronais con trazadores.

Fundamentos. Tipos de trazadores, técnicas de aplicación, experimentos in vivo e in Vitro.

Marcaxe da vía visual utilizando como trazador a BDA. Práctica 6. Hibridación in situ.

Fundamentos. Tipos de sondas. Obtención e marcaxe de sondas. Hibridación in toto e en seccións.

Detección da expresión de Neuropéptido Y en seccións do sistema nervioso. Práctica 7. Análises dos resultados e resolución de casos prácticos.

Observación, interpretación e presentación de resultados.

Deseño dun protocolo experimental para a resolución dun problema práctico. Bibliografía: Bolam, J.P. (ed) (1992) Experimental neuroanatomy. A practical approach. Oxford Univ.

Press. Cuello, A.C. (1993) Immunohistochemistry II. John Wiley & Sons. Hayat , M.A. (1993) Principles and Techniques of Electron Microscopy. (3ª ed). McMillan

Press. Kiernan, J.A. (1999) Histological & histochemical methods: Theory and practice. (3ª ed) Arnold

Publishers. Morel, G.; Caballero, T.G.; Cavalier, A.; Gallego, R. (2000) Hibridación in situ en

microscopía óptica. Universidad de Santiago de Compostela. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: Deseñar un protocolo experimental para o estudio do sistema nervioso. Procesar material histolóxico para a súa observación. Seleccionar técnicas apropiadas segundo as necesidades. Manexar os aparatos utilizados en neuroanatomía. Análises e sínteses de resultados. Resolver problemas técnicos e adaptación de protocolos técnicos ao seu material experimental. Aplicar contidos teóricos a casos prácticos. Presentación de resultados. Metodoloxía da ensinanza: • Introducción teórica de cada un dos puntos indicados no programa. • Aprendizaxe das técnicas mediante a súa realización no laboratorio. • Aprendizaxe do manexo dos instrumentos mediante a súa utilización no laboratorio. • Realización dunha memoria onde se mostren as técnicas usadas, se presenten de forma

adecuada e se interpreten os resultados. • Exame escrito con cuestións relacionadas coas técnicas levadas a cabo no laboratorio. Sistemas e criterios de avaliación da aprendizaxe: Asistencia obrigatoria. Seguimento do alumno durante o desenvolvemento do curso (10% da nota final). Avaliación da capacidade para deseñar protocolos experimentais (30% da nota final). Avaliación da memoria de prácticas (20% da nota final). Proba escrita relacionada coas técnicas usadas no laboratorio (40% da nota final). O aprobado está en 5 sobre 10.

Con formato

Con formato

Eliminado: BIBLIOGRAFÍA:

Tempo de estudio e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS- 81 horas. Horas presenciais no laboratorio: 30 horas. Traballo persoal do alumno: elaboración da memoria de prácticas e deseño experimental: 41h. Proba escrita: 2h + 8h. Recomendacións para o estudio da materia: Coñecementos previos: Conceptos acerca das disolucións: molaridade, molalidade, osmolaridade, pH, solucións tamponadoras, etc. Diversidade morfolóxica das neuronas e da glía. Partes das neuronas: soma, dendritas, axón, sinapses.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: TÉCNICAS ELECTROFISIOLÓXICAS Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na UDC. Tipo de materia (troncal, obrigatoria, optativa): Obrigatoria Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán Profesores: Dr. Fernández del Olmo, Miguel Dr. Labra Pineda, Carmen de Dr. Mariño Alfonso, Jorge Dr. Martín Cora, Francisco Dr. Rivadulla Fernández, J. Casto Coordinador (en caso de varios profesores): Dr. Rivadulla Fernández, J. Casto Horario de titorías: Dr. Fernández del Olmo, Miguel 981167000- 4079 Martes e xoves de 16 a 19h. Laboratorio do Neurocom, INEF Galicia. Univ de A Coruña. Dr. Labra Pinedo, Carmen de 981167000- 4077 Martes e xoves de 16 a 19h. Laboratorio do Neurocom, INEF Galicia. Univ de A Coruña. Dr. Mariño Alfonso, Jorge Luns de 17 a 18 h. e xoeves de 16 a 18 h. (EU Enfermería e Podoloxía, Univ. Da Coruña, Ferrol) e resto de horas nas direccións [email protected] e xurxomar (Skype). 981167000- 2537 / 4077 Dr. Martín Cora, Francisco J. 981563100 Ext. 12295 Departamento de Fisioloxía, Fac de Medicina, Universidade de Santiago. Luns a Xoves 10-11 na dirección [email protected] Dr. Rivadulla Fernández, J. Casto 981167000- 5860 / 4077 Luns a venres de 10 a 12, Fac de Ciencias da Saúde, Universidade de A Coruña, Campus de Oza e resto de horas nas dirección [email protected] Obxectivos da materia:

- Explicar os fundamentos das técnicas electrofisiolóxicas. - Dotar ao alumno dunha visión ampla e crítica das principias técnicas

electrofisiolóxicas, as súas vantaxes e desvantaxes. - Desenvolver no alumno as habilidades para a utilización de ditas técnicas.

- Explicar a importancia e utilidade da electrofisioloxía na resolución de preguntas concretas.

- Entrenar ao alumno no manexo destas técnicas Contidos mínimos: O curso terá, no posible, unha orientación práctica. Abordarase a electrofisioloxía dende os seus distintos niveis de complexidade, dende o nivel molecular ata o sistémico. PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS Introdución á electrofisioloxía 1. Bases iónicas do potencial de membrana. 2. Bases iónicas do potencial de acción 3. Fundamentos de Electrofisioloxía in vivo e in vitro.

4. Electroencefalograma, Magnetoencefalograma, Potenciais evocados, Potenciais de campo

5. Rexistros extracelulares e intracelulares 6. Rexistros ópticos PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS (Laboratorio) Práctica 1: Rexistro de potenciais de campo na cortiza cerebral da rata. Práctica 2: Rexistros extra e intracelulares na cortiza cerebral da rata. Práctica 3: Rexistros extracelulares simultáneos na cortiza cerebral da rata. Practica 4: Potenciais motores evocados mediante estimulación magnética transcraneal. PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS CON TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E COMUNICACIÓN (TIC) Práctica 1. Simulación de procesos electrofisiolóxicos Práctica 2. Análise e presentación de datos obtidos mediante técnicas electrofisiolóxicas SEMINARIOS Realizaranse seminarios por parte dos alumnos que terán como obxectivo profundizar no coñecemento dalgunha das técnicas explicadas e que por motivos de infraestrutura non poden ser realizadas nas prácticas.

Bibliografía:

o Frumento (1995) Biofísica. Mosby-Doyma o Latorre, López-Barneo, Bezanilla, Llinás (1996) Biofísica y fisiología celular.

Universidad de Sevilla. Secretariado de publicaciones. o Wallis (1993) Electrophysiology. A practical approach. Oxford University

Press. o Zigmond, Bloom, Landis, Roberts, Squire (1999). Fundamental Neuroscience.

Academic Press. o Ashcroft (2000) Ion channels and disease. Academic Press. o Aidley and Stanfield (1996) Ion channels. Molecules in action.

CambridgeUniversity Press. o De Felice (1997) Electrical Properties of cells. Patch-clamp for biologists.

Plenum Press. o Scerubl and Hescheler (1995) The electrophysiology of neuroendocrine cells.

CRC press. o Schurr and Rigor (1995) Brain Slices in basic and clinical research. CRC

press. o The Axon Guide for Electrophysiology & Biophysics.

(http://www.axon.com/mr_Axon_Guide.html ) o Voltammetric Methods in Brain Systems (Neuromethods , Vol 27) by Glen B.

Baker, Alan A. Boulton, Ralph N. Adams o Clinical Electroencephalography and Topographic Brain Mapping:

Technology and Practice by V.G. Iyer, W.W. Surwillo, Frank H. Duffy o Methods for Neural Ensemble Recordings by Miguel A. L. Nicolelis o Brain Mapping: The Methods, Arthur W. Toga & John C. Mazziotta,

Academic Press.

Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potenciar as seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplicar a teoría á práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza: Utilizaránse:

- Clases maxistrais - Clases prácticas no laboratorio en grupos reducidos - Seminarios impartidos polos alumnos - Prácticas utilizando as TIC


- É obrigatoria a asistencia do alumno as prácticas, sendo isto necesario para a superación da mesmas. Haberá un exame de prácticas que suporá un 40% da nota final.

- Haberá unha avaliación dos coñecementos adquiridos nas clases teóricas e nas prácticas TIC que suporá o 30% da nota final



Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudante para superar a materia: 3 créditos ECTS, calculando 27 horas por crédito (presenciais e non presenciais) temos un total de 81 horas que se reparten da seguinte maneira: - Teoría: 10 horas presenciais e 17 horas de traballo persoal (horas totais: 27) - Asistencia, preparación e exposición de seminarios: 4 horas presenciais e 10 horas de traballo persoal (horas totais: 14) - Clases prácticas (TIC): 5 horas presenciais e 8 horas de traballo persoal (horas totais:13) - Clases prácticas (Laboratorio): 18 horas presenciais e 5 horas de traballo persoal (horas totais:23) - Titorias personalizadas: 1 hora. - Exames teórico e práctico: 3 horas. Recomendacións para o estudo da materia:

- Asistencia e participación activa nas clases e seminarios. - Asistencia e participación activa nas prácticas. - Estudo e revisión periódica da materia impartida, utilizando material

bibliográfico para comprender e profundizar na información obtida en clase. Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

GUÍA DOCENTE Nome da materia: TÉCNICAS DE NEUROBIOLOXÍA MOLECULAR Curso no que se imparte segundo o plano de estudos: Primeiro curso do máster. Impártese na USC. Tipo de materia (troncal, obligatoria, optativa): Obligatoria Técnica Anual/Cuadrimestral: Cuadrimestral (2º cuadrimestre) Nº de créditos ECTS: 3 Lingua na que se imparte: Castelán, galego Profesores: Dr. José Manuel Brea Floriani (Farmacoloxía) Dra. María de los Ángeles Castro Pérez (Farmacoloxía) Dr. Javier Costas Costas (CEGEN) Coordinador (en caso de varios profesores): Dra. María de los Ángeles Castro Pérez Horario de tutorías: Dr. José Manuel Brea Floriani: Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dra. María de los Ángeles Castro Pérez: Luns, martes, mércores de 9,30 a 11,30 Dr. Javier Costas Costas: Luns, martes, mércores de 10:000 a 12:00 Obxectivos da materia:

- Comprende-los conceptos e fundamentos de técnicas empregadas actualmente en neurobioloxía molecular.

- Desenvolver no alumno as habilidades para a utilización de ditas técnicas de modo práctico, tanto a nivel de experimentación no laboratorio como de recursos bioinformáticos, segundo a tecnoloxía dispoñible.

- Capacitar ao alumno para o manexo de bibliografía especializada e a lectura crítica de artigos científicos que empreguen técnicas de neurobioloxía molecular.

- Adestrarse no uso das TIC para preparar a materia. Contidos mínimos: os alumnos recibirán fundamentos teóricos introductorios ás prácticas que facilitarán a súa comprensión independentemente da base da que parta cada alumno. Manexaranse publicacións científicas seleccionadas ilustrativas das técnicas obxecto das prácticas. PROGRAMA DE CLASES TEÓRICAS 1. Sistemas de expresión in vitro (oocitos, liñas celulares, cultivos primarios) e in

vivo (animais transxénicos). 2. Silenciación de xenes in vitro e in vivo: antisense, siRNA, animais knock-out. 3. Bioloxía molecular dos receptores para neurotransmisores. Estudios de

autorradiografía, ensayos de binding en membranas. 4. Sistemas de segundos mensaxeiros e sinalización intracelular: cAMP, calcio,

cascadas de fosforilación. Ensaios de medida de segundos mensaxeiros empregando indicadores fluorescentes, sondas e sistemas reporteiros, para a resolución temporal i espacial dos eventos celulares: fluorescencia, luminiscencia, FRET, BRET... Western-blott aplicado a cascadas de señalización por fosforilación.

Con formato

5. Bioloxía molecular da liberación de neurotransmisores. Técnicas de análise in vitro (sinaptosomas, rodaxas de cerebro) e in vivo (microdiálisis).

6. Bioloxía molecular da diferenciación e plasticidade neural. Apoptosis (TUNEL, etc). Xenes marcadores de diferenciación neuronal. Regulación da expresión xénica de xenes individuais (RT-PCR) ou por técnicas de alto rendemento (transcriptómica, micro-arrays).

7. O xenoma humano en neurociencia. Introducción á base xenética das enfermidades mendelianas e complexas. Análises de ligamento. Estudos de asociación. Proxecto HapMap.

PROGRAMA DE CLASES PRÁCTICAS (laboratorio e bioinformática) Práctica 1. Clonaxe dun receptor de neurotransmisor nun vector de expresión como proteína de fusión cunha proteína fluorescente, para observa-la súa posterior expresión nunha liña celular mediante microscopía de fluorescencia. Práctica 2. Diferenciación a fenotipo neuronal dunha liña celular. Análise da expresión de xenes marcadores de diferenciación neuronal por RT-PCR. Práctica 3. Identificación de xenes implicados en enfermidades neurolóxicas: deseño dun estudo de asociación poboacional aplicado a unha enfermidade complexa e análise de resultados, mediante o emprego de ferramentas bioinformáticas (bases de datos e software xenético). Práctica 4. Seminario participativo de lectura crítica de bibliografía especializada. Bibliografía Frederick M. Ausubel et al., (eds). Current protocols in molecular biology. New York, John Wiley & Sons, cop. 1994-2005. Sandy P, Ventura A, Jacks T. Mammalian RNAi: a practical guide. Biotechniques. 2005 Aug;39(2):215-24. Fountaine TM, Wood MJ, Wade-Martins R. Delivering RNA interference to the mammalian brain. Curr Gene Ther. 2005 Aug;5(4):399-410. Mishra, R.K., Baker, G.B., Boulton, A.A. (eds). G protein methods and protocols. Role of G proteins in psychiatric and neurological disorders. Humana Press, Totowa, NJ, 1997. Simon RM, Dobbin K. Experimental design of DNA microarray experiments. Biotechniques. 2003 Mar;Suppl:16-21. Churchill GA. Fundamentals of experimental design for cDNA microarrays. Nat Genet. 2002 Dec;32 Suppl:490-5. Strachan T, Read AP. Human molecular genetics. 3ª edición. Londres: Garland Science, 2004. Cardon LR, Bell JI. Association study designs for complex diseases. Nat Rev Genet. 2001 Feb;2(2):91-9. Botstein D, Risch N. Discovering genotypes underlying human phenotypes: past successes for mendelian disease, future approaches for complex disease. Nat Genet 2003; 33 Suppl: 228-37. Hirschhorn JN, Daly MJ. Genome-wide association studies for common diseases and complex traits. Nat Rev Genet 2005; 6: 95-108.

Con formato

Bearden CE, Reus VI, Freimer NB. Why genetic investigation of psychiatric disorders is so difficult. Curr Opin Genet Dev. 2004 Jun;14(3):280-6. Competencias/destrezas/habilidades: O alumno deberá posuír e potencia-las seguintes competencias e destrezas xenéricas: - Fluidez e propiedade na comunicación oral e escrita tanto nas linguas propias da comunidade como en inglés. - Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe. - Capacidade de análise e síntese. - Habilidades para conseguir analizar información dende diferentes fontes. - Capacidade de crítica e autocrítica. - Capacidade para aplica-la teoría a práctica. - Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo. Metodoloxía da ensinanza:

- Prácticas con introducción dos fundamentos teóricos. - Seminarios con participación dos alumnos


- É obrigatoria a súa asistencia a prácticas, sendo esto necesario para a superación da mesmas.

- Os alumnos deben obrigatoriamente participar de forma activa nas actividades propostas así como expoñer os seminarios que lle sexan asignados polo profesor, o que suporá o 50% da nota final.

- Haberá un exame de prácticas que suporá un 50% da nota final. - O aprobado está en 5 sobre 10.

Tempo de estudo e traballo persoal que debe dedicar un estudiante para superar a materia: 3 créditos ECTS (1ECTS = 27 horas de traballo presencial ou persoal)

- Teoría e fundamentos teóricos: 12 horas presenciais - Desenrolo en laboratorio das actividades prácticas propostas: 20 horas

presenciais. - Traballo persoal de estudo e lectura crítica do material bibliográfico

proporcionado: 27 horas - Asistencia e participación en seminarios: 6 horas presenciais e 9 horas de

traballo persoal. - Orientación a o exame: 2 horas presenciais. - Titorías personalizadas: 1 hora. - Exame non presencial: 4 horas


- Asistencia e participación activa nas actividades e seminarios propostos. - Estudo e consulta do material bibliográfico e da información obtida durante o

desenrolo das actividades. - Aclaración cos profesores de posibles dúbidas.

memoria pop neurociencias definitiva2 febreiro 2006 · 2011. 9. 7. · nervioso así como dos...

Documents