meslekİ kas İskelet sİstemİ …...hmd kullanımında amaçlananlar: 1-ergonomik iyiletirme...

MESLEKİ KAS İSKELET SİSTEMİ RAHATSIZLIKLARININ ÖNLENMESİNDE

ERGONOMİK RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN ÖNEMİ

Dr.Murat Can Ocaktan,Mart 2017

GENEL BİLGİLENDİRME

• Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Statistical Office of EuropeanCommunities-Eurostat) tarafından 2010 yılında yayınlanan bir çalışmada, İşle İlgili Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları’nın en sık bildirilen rahatsızlık olduğu ve tüm rahatsızlıkların % 60’nı oluşturduğu açıklanmıştır.*

*: Elif Atasoy Mert, İSG Uzmanlık Tezi, İSGGM, 2014

GENEL BİLGİLENDİRME

• SGK 2012 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de tespit edilen Meslek Hastalıklarının %7’si Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıklarıdır .*


İŞLE İLGİLİ HASTALIK

• Daha kapsamlı bir tanım olup Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre :

“yalnızca bilinen ya da kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortam ve biçiminin diğer sebepler arasında önemli bir etmen olduğu hastalıklardır”.

Amfizem, kas iskelet sistemi sorunları, astım bu gruba örnek verilebilir

4

Yapılan işle nedensel bir ilişki var(Meslekle ilişkili hastalıklar)

Yapılan işle nedensel bir ilişki yok

Genel hastalıklar

Hastalık işlevsel kapasiteyi kısıtlayabilir, belirtileri kötüleştirebilir.

Meslek hastalıkları

Yapılan iş hastalığın birincil nedenidir.

Sıklıkla tek nedendir.

Hastalık işe özgüdür

Yasal boyutu vardır

İşle ilgili hastalıklar

Yapılan iş hastalığın kısmi nedenidir.

Başka etmenler de söz konusudur.

5

İş ve hastalık arasındaki bağlantılar

ERGONOMİK RİSK ETMENLERİ

• Uzun çalışma süreleri,

• Hızlı iş,

• Yorgunluk,

• Monoton iş,

• Duruş, oturuş bozuklukları,

• Ağır yük taşıma ve kaldırma

• Zorlayıcı iş akışı

• Ergonomik olmayan alet , eşya, araç, makine ve süreçler

6

RİSK ETİMOLOJİSİ*

•危险 : Tehlike

•机会 : Şans, Fırsat

Bileşimi…

•风险 :Risk

* :Ö. Özkılıç, «Risk Değerlendirmesi»

RİSK YÖNETİM SÜRECİ

•İSG alanında yeni yaklaşım önleyici/proaktifolmayı gerektiriyor

• Bunu gerçekleştirebilmenin en etkili yolu Risk Yönetimi sürecini hayata geçirmek

•Sahada yürütülecek olan Risk Değerlendirmeleri , İSG profesyonellerinin en etkin silahıdır

RİSK YÖNETİMİ

RİSK

YÖNETİMİ

RİSK

PLANLAMASI

RİSK

DEĞERLENDİRME

TEHLİKE

BELİRLEME

RİSK

ANALİZİ

RİSK

AZALTMA

RİSK

İZLEME

ERGONOMİK RİSK DEĞERLENDİRME METOTLARI

HIZLI MARUZİYET DEĞERLENDİRME (HMD)METODU *:

• 1998 yılında Buckle ve Gungayan tarından geliştirildi• 2003 yılında David, Woods ve Buckle tarafından iyileştirildi• Gözleme dayalı bir metottur• Güvenilirlik ve geçerliği ispatlanmıştır• Gözlemciler arası ve gözlem içi güvenliğe sahiptir• Mayıs 2007’de ÇSGB tarafından uygulama rehberi yayınlanmıştır

*: Gungayan L, Buckle P; «A Practical Method for Assessment of Work-RelatedMusculoskeletal Risks, Proceeding of Human Factor & Ergonomics Society 42nd Meeting -1998, pp:1351


HIZLI MARUZİYET DEĞERLENDİRME ADIMLARI*:

*: Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıklarında Risk Değerlendirme Rehberi, ÇSGB, Mayıs 2007

Değerlendirilecek göreve karar ver

Değerlendirmeyi yürüt

Çalışmayı skorla

Yorumla ve önceliklendir

Çalışmayı tekrar değerlendir

PUKÖ DÖNGÜSÜ


HIZLI MARUZİYET DEĞERLENDİRME /AVANTAJLARI*:

• Temel risk faktörlerini kapsamaktadır• Deneyimsiz gözlemciler tarafından da kullanılabilir• İşyerindeki bir çok risk faktörünün etkileşimi ve birleşimi dikkate

alınmaktadır• İyi bir duyarlılık ve güvenilirlik seviyesine sahiptir• Öğrenilmesi kolay ve kullanımı hızlıdır



HIZLI MARUZİYET DEĞERLENDİRME /DEZAVANTAJLARI*:

• Yalnızca fiziksel risk faktörlerine odaklanmaktadır• Önerilen eylem seviyeleriyle ilgili hipotetik (varsayımsal) doğrulama

gerektirmektedir• Güvenilirliği artırmak için ek eğitim/doğrulama ihtiyacı gerektirebilir


HMD Kullanımında Amaçlananlar:

1-Ergonomik iyileştirme öncesi ve sonrası kas ve iskelet sistemi risk faktörlerine maruz kalma sonucundaki değişikliği değerlendirme,

2-Bu yöntemi uygulayan iş sağlığı sorumluları ve çalışanlar ergonomik risk değerlendirmesi sürecine ve olası değişikliklerin belirlenmesine katılımı artırma,

3-İşyerlerinin iyileştirilmesini teşvik etme ve çeşitli alternatif girişimlerin karşılaştırmalı etki ve maliyet yararlarının belirlenmesine olanak sağlama,

4-İşyerinde yöneticiler, mühendisler, tasarımcılar, sağlık ve güvenlik uygulayıcıları ve çalışanlar arasında kas ve iskelet sistemi risk faktörleri hakkında farkındalığı artırma,

5-Aynı işi yapan iki yada daha fazla kişi arasında veya farklı işleri yapan kişiler arasındaki ergonomik risk maruziyetini araştırma

ERGONOMİK RİSK DEĞERLENDİRMESİ

HMD FORMU

ERGONOMİK RİSK DEĞERLENDİRMESİ

HMD Uygulamasında Dikkat Edilecekler:

1-Gözlemci değerlendirmesinde her soru için, belin, omuzun/kolun, el bileğinin/elin ve boynun duruş ve hareketlerini gözlemlemleyerek en uygun seçeneği işaretlemelidir,

2-Her vücut alanı için en kötü durum seçilmelidir: Bel duruşunun değerlendirilmesi, belin en ağır yüklendiği sırada yapılmalıdır. Hareket sıklığının değerlendirmesi, üretim hattı tam hızdayken kaydedilmelidir.

3-Değerlendirmenin en uygun şekilde yapılması için çalışan net görülmeli ve çalışanın nasıl bir pozisyonda çalıştığı tam olarak saptanmalıdır.

4-Çalışan kendine ait değerlendirmeleri yaparken çalışma koşulları ile ilgili en uygun seçeneği işaretlemelidir. Çalışan, çalışma durumunu kendi yorumlamalıdır. Bu sebeple verilen bilgilerin değerlendirmesi yanlızca çalışanın kanaatine bağlı olmalıdır.

5-Çalışanın değerlendirmesindeki üç soru için (L, P, Q) çalışandan, problemin nedenini ortaya çıkarmada yardımcı olması ve çözüm aramada diyalog başlatabilmesi için daha ayrıntılı bilgi istenebilir.

6-Görevin değerlendirilmesinin hemen sonrasında çalışana geri bildirim verilmesi, güvenilirliği sağlamak ve iyileştirme önerilerini teşvik etmek için faydalı olacaktır.

HMD RİSK DEĞERLENDİRME TABLOSU

Maruziyet Düzeyi

Skor Düşük Orta Yüksek Çok Yüksek

Bel (Statik) 8-15 16-22 23-29 29-40

Bel 10-20 21-30 31-40 41-56

Omuz/Kol 10-20 21-30 31-40 41-56

El/Bilek 10-20 21-30 31-40 41-46

Boyun 4-6 8-10 12-14 16-18

Araç Kullanımı 1 4 9 -

Titreşim 1 4 9 -

İş Hızı 1 4 9 -

Stres 1 4 9 16

HMD RİSK FAKTÖRLERİ

Bel El/Bilek Boyun Omuz/Kol

Yükün ağırlığı Kuvvet Maruziyetsüresi

Yükün ağırlığı

Maruziyetsüresi

Maruziyetsüresi

Postür Maruziyet süresi

Hareket frekansı

Hareket frekansı

Çalışma yüksekliği

Postür Postür Hareket frekansı

VAKA ÇALIŞMASI-1

Ön Kaporta AG Montajı - Önce

VAKA ÇALIŞMASI-1

Ön Kaporta AG HMD Sonuçları -Önce

BEL 46 Çok Yüksek

OMUZ/KOL 56 Çok Yüksek

EL/BİLEK 30 Orta

BOYUN 12 Yüksek

ARAÇ 1 Düşük

TİTREŞİM 9 Yüksek

İŞ HIZI 9 Yüksek

STRES 4 Orta

VAKA ÇALIŞMASI-1

Ön Kaporta AG Montajı - Sonra

Foto 2

VAKA ÇALIŞMASI-1

Ön Kaporta AG HMD Sonuçları

ÖNCE SONRA

BEL 46 Çok Yüksek 26 Orta

OMUZ/KOL 56 Çok Yüksek 26 Orta

EL/BİLEK 30 Orta 30 Orta

BOYUN 12 Yüksek 10 Orta

ARAÇ 1 Düşük 1 Düşük

TİTREŞİM 9 Yüksek 9 Yüksek

İŞ HIZI 9 Yüksek 9 Orta

STRES 4 Orta 1 Düşük

VAKA ÇALIŞMASI-2

Ön Dingil AG Montajı - Önce

Foto 3

VAKA ÇALIŞMASI-2

Ön Dingil AG HMD Sonuçları -Önce

BEL 40 Yüksek

OMUZ/KOL 40 Yüksek

EL/BİLEK 38 Yüksek

BOYUN 16 Çok Yüksek

ARAÇ 1 Düşük

TİTREŞİM 4 Orta

İŞ HIZI 1 Düşük

STRES 4 Orta

VAKA ÇALIŞMASI-2

Ön Dingil AG Montajı - Sonra

Foto 4

VAKA ÇALIŞMASI-2

Ön Dingil AG HMD Sonuçları

ÖNCE SONRA

BEL 40 Yüksek 18 Düşük

OMUZ/KOL 40 Yüksek 24 Orta

EL/BİLEK 38 Yüksek 26 Orta

BOYUN 16 Çok Yüksek 6 Düşük

ARAÇ 1 Düşük 1 Düşük

TİTREŞİM 4 Orta 4 Orta

İŞ HIZI 1 Düşük 1 Düşük

STRES 4 Orta 1 Düşük

MURI ANALİZİ

• Muri (無理) is a Japanese word meaning"unreasonableness; impossible; beyond one's power; toodifficult; by force; perforce; forcibly; compulsorily; excessiveness; immoderation", and is a key concept in theToyota Production System (TPS) as one of the three typesof waste (muda, mura, muri).

http://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_language

http://en.wikipedia.org/wiki/Toyota_Production_System

http://en.wikipedia.org/wiki/Muda_(Japanese_term)

http://en.wikipedia.org/wiki/Mura_(Japanese_term)

Aşırı güç kullanımı

Uygun olmayan pozisyonlar

Çok dikkat gerektiren pozisyonlar

Mutsuzluk yaratan çalışma pozisyonları

Ergonomik olmayan, zor,yorucu aktiviteler

Kaslarda ve vücutta yorgunluk

Çalışma pozisyonlarından bıkkınlık

Zihinsel yorgunluk

Duygusal yorgunluk

MURI ANALİZİ

Vücut

Hareketleri ve

Seviyeleri

Dizlerin bükülmesi/ gerilmesi Dirsek/bilek döndürülmesi

Seviye 3Seviye 2Seviye 1

0º - 90º 90º - 180º > 180º

Parça/malzeme alma


0º - 30º 30º - 60º > 60º


0º - 15º 15º - 30º > 30º

Kolların çalışma yüksekliğiBelin dönmesiBelden eğilme


0º - 15º 15º - 45º > 45º

Çalışma alanı vücut dönmesi Yürüme Taşıma


0 - 3 Kgarası

3 - 5 Kgarası

5 Kgyukarısı


0 – 4 adım arası

5 – 9 adım arası

10 adım yukarısı

Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3

0º - 45º 45º - 90º > 90º


Kolların gerilerek

alınabilmesi

Zorlanarak alma

Kolayca alma


Omuz Hizası

Omuz Hiz.yüksek

Bel Seviyesi

MURI ANALİZİ

Toplam puan

9-10 ise uygun çalışma alanı

11-12 ise iyileştirmeye açık çalışma alanı,

13 ve üzeri ise iyileştirme yapılması gerekli

çalışma alanı olarak belirlenmiştir.

MURI ANALİZİ

Toplam Puan Aralığı

Puana Göre Yapılması Gereken

1 - 10 Düşük seviye, iyileştirme gerektirmez

11 – 12Orta seviye, iyileştirme yapılabilir de yapılmayabilir de

13 ve üzeriYüksek seviye, mutlaka iyileştirme yapılmalıdır

Manuel Proseslerde Çalışan Hareketleri Ergonomi Değerlendirme Matrisi / İYİLEŞTİRME ÖNCESİ

Operasyon

hareketleriBelden Eğilme Belin Bönmesi

Kolların Çalışma

Yüksekliği

Dizlerin

Bükülmesi/

Gerilmesi

Dirseklerin

Döndürülmesi

Parça /

Malzeme Alma

Çalışma Alanı

Yürüme Taşıma

TO

PLA

M

(vücudun

dönmesi)

seviye 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3

00-1

50

15

0-3

00

>30

0

00-1

50

15

0-4

50

>45

0

bel seviy

esin

de

om

uz s

eviy

esin

de

om

uzla

rın ü

stü

nde

00-3

00

30

0-6

00

>60

0

00-9

00

90

0-1

80

0

>180

0

kola

yca a

lma

(hare

ket

etm

eden )

kolla

rın g

erile

rek

alınabilm

esi

zorla

nara

k a

lma

(dik

kat gere

kir)

00-4

50

45

0-9

00

>90

0

0-4

adım

5-9

adım

> 1

0 a

dım

0-3

kg

3-5

kg

> 5

kg

1

Hareketli hat

üzerinde koltuk

montajı

1 3 2 3 2 3 3 2 3 3 21

seviye 1 = 1 puan seviye 2 = 2 puan seviye 3 = 3 puan

MURI ANALİZİ

Toplam Puan Aralığı

Puana Göre Yapılması Gereken

1 - 10 Düşük seviye, iyileştirme gerektirmez

11 – 12Orta seviye, iyileştirme yapılabilir de yapılmayabilir de

13 Ve üzeriYüksek seviye, mutlaka iyileştirme yapılmalıdır

Manuel Proseslerde Çalışan Hareketleri Ergonomi Değerlendirme Matrisi / İYİLEŞTİRME SONRASI

Operasyon

hareketleriBelden Eğilme Belin Bönmesi

Kolların Çalışma

Yüksekliği

Dizlerin

Bükülmesi/

Gerilmesi

Dirseklerin

Döndürülmesi

Parça / Malzeme

Alma

Çalışma Alanı

Yürüme Taşıma

TO

PLA

M

(vücudun

dönmesi)

seviye 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3

00-1

50

15

0-3

00

>30

0

00-1

50

15

0-4

50

>45

0

bel seviy

esin

de

om

uz s

eviy

esin

de

om

uzla

rın ü

stü

nde

00-3

00

30

0-6

00

>60

0

00-9

00

90

0-1

80

0

>180

0

kola

yca a

lma

(hare

ket

etm

eden )

kolla

rın g

erile

rek

alınabilm

esi

zorla

nara

k a

lma

(dik

kat gere

kir)

00-4

50

45

0-9

00

>90

0

0-4

adım

5-9

adım

> 1

0 a

dım

0-3

kg

3-5

kg

> 5

kg

1

Hareketli

hat

üzerinde

koltuk

montajı

1 3 1 2 1 1 1 1 1 1 10

seviye 1 = 1 puan seviye 2 = 2 puan seviye 3 = 3 puan

1 2 3 2 3 3 32 212

MURI ANALİZİ

NIOSH KALDIRMA EŞİTİ

• Bu metot 1991 yılında Ann Arbor Michigan’da yapılan ‘İşle İlgili Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıklarının Önlenmesi için Ulusal Strateji Geliştirme’ konferansında sunulmuştur.

• Tavsiye Edilen Ağırlık Sınırı (RWL):

RWL= LC x HM x VM x DM x AM x FM x CM

http://www.cdc.gov/niosh/docs/94-110/pdfs/94-110.pdf


• Kısıtlar :

• Çekme, itme ve taşıma işlerinde kullanılamaz;• Sadece KALDIRMA eylemlerini değerlendirir;• Maksimum 8 saatlik çalışmayı değerlendirir;• Sadece iki elle yapılan kaldırma eylemlerini değerlendirir;• Kalıcı ağırlık merkezine sahip parçalar gereklidir

http://www.busiad.org.tr/admin/Files/My%20Documents/File/Dr.M.%20Tamer%20Susmus%201.pdf


LC : Yük katsayısıHM: Kaldırma sırasında vücut ve yük arasındaki yatay mesafe

VM : Kaldırma esnasında ellerin yerden yüksekliği

Aslanhan B, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Temmuz 2004, pp:23-27


DM: Kaldırma başlangıcı ve bitişi arasında yükün kat ettiği dikey mesafe

AM : Ağırlık döndürme açısıFM : Ağırlık kaldırma frekansıCM : Ağırlık kavrama durumu


http://www.cdc.gov/niosh/docs/94-110/pdfs/94-110.pdf

NIOSH KALDIRMA EŞİTİ ÖRNEK ÇALIŞMA


NIOSH KALDIRMA EŞİTİ ÖRNEK ÇALIŞMA

NIOSH LIFTING EQUATION EXAMPLE


SONUÇ ve ÖNERİLER

• Kas İskelet Sistemi rahatsızlıklarının önlenmesi/azaltılması için bu alanın tüm profesyonelleri sorumluluk almalı,

• Ergonomik risk analizlerine sahada daha çok önem verilmeli,

• İşyeri hekimlerinin önemi çok büyük,

• Önleyici adımların ardından ‘Sağlık Geliştirme Programları’ saha uygulamalarına entegre edilmelidir