metabolizmi i lipideve1
DESCRIPTION
Metabolizmi i lipideve , BiokimiTRANSCRIPT
-
METABOLIZMI I LIPIDEVE50-70 g ne diteCO2 dhe H20
9,3 kcl ose 38.9 kl
-
Tretja dhe thithja e Lipideve
Burim-ushqimi
-
Zgavren e Gojes-nuk pesojn ndryshime
-
Ne Lukth enzima lipaza-mund te zberthejvetem yndyrnat e emulguar(te qumshtit,majonezit etj)
-
Ne zorren e holle-filon dhe kryhet tretja elipideve ne pergjithsi
-
Ne zore ndodhen
Lengu pankreatik(bikarbonate, enzimelipolitike-lipaze, kolesterol-esteraze
-
Lengu intestinal(lipazen intestinale,fosfolipazen
-
Lengu biliar-temthi( acidet biljare-a.koloik,dezokolik) e lun rolin e emulgatorit
-
Mbas emulgimit te yndyrnave ateher vepron lipazapankreatike e cila ben zberthimin hidrolitik te
yndyrnave.
Zberthimi behet ne lidhjet esterore
OCH2 O C R
-
Glicerina E lire 22% si substanc e tretshme ne uje thithet melehtesi nga zorret dhe kalon drejtperdrejt neqarkullimin e gjakut portal dhe nepermjet tijarrin ne melqi
Enterocitet kan rol shum te rendesishem
-
A cidet biljare gjat procesit te tretjesdhe thithjes luajn rol te trefishte:
Sherbejn si emulgator kryesor ne aparatintretes
Aktivizojn lipazen pankreatike Ben te mundur thithjen e acideve te lartayndyrore te formuara pas zbethimit hidrolitikte lipideve
-
Tretja dhe thithja e lipideve tjera Masen kryesore midis lipideve tjera e perbejnFoosfolipidet-fosfatidet, kolesteridet etj.
-
Fosfolipidet Fosfolipidet me te njohura jan: Fosfogliceridet-glicerofosfatidet Perbejn komponentet me te rendesishem neushqimin e njeriut bashkoore
Perberja biokimike: Jane lipide te perbera ose lipoide te ndertuaranga glicerina, acidet yndyrore, acdi fosforikdhe baza azotike
-
Fosfogliceridet-glicerofosfatidet
Ne goje dhe lukth-nuk pesojn ndryshime
Zberthimi hidrolitik i tyre kryhet ne zorren eholle nen veprimin e fosfolipazes
Fosfolipazat mund te jen A1A2B,C,dhe D
-
Zberthimi I lidhjeve
-
Si rezultat i veprimit te fosfolipazavembi fosfogliceride formohen:
Glicerina(thithet me lehtesi ne zorre)
Acidet e larta yndyrore(thithen me ndihmen eacideve bilare)
-
Acidi fosforik(thithet ne forme te kriprave teNa apo K
Baza azotike-thithja nuk eshte e njohur ende
Ne enterocite keta perberes te fosfolipidit ikontribojne risintezes se triglicerideveperkatesisht fosfolipideve
-
Kolesteridet Jan estere te kolesterolit me acide yndyrore
Merren nepermjet ushqimit te pasur meyndyrna
Ne goj dhe lukth nuk pesojn ndryshime
-
Ne zorre te holle nen veprimin ekolesterol-esterazes se pankreasit
zberthehen ne Kolesterol te lire dhe acide yndyrore Keto thithen ne vilat e zorreve me ndihmen eacideve bilare. Pasi qe arrin ne qelizat e enterociteve, kolesterolitransportohet nepermjet te membranes seenterociteve
-
85-90% e kolesterolit hyn ne perberjen ehilomikroneve ne form te esterifikuar pjesatjeter ne forme te kolesterolit te lire
Kolesteroli I hilomikroneve, largohet ngaenterocitet duke kaluar ne enet limfatike
-
Roli dhe rendesia e enterociteveKan rol te shumfisht ne thithjen e lipideve sepsemundesojn: Sintezen e glicerines Aktivizojn acidet yndyrore Risintetizojn trigliceridet Ne sitezen e fosfolipideve Sintezen e kolesterideve Sintezen e proteines se hilomikroneve etj.
-
Transporti i lipideve
Transporti i substancave lipidike kryhet me ane teproteinave(albuminave dhe globulinave).
Mendohet se ne kete proces ndihmojne edhefosfolipidet.
.
-
Transportuesit proteinik e shperndajn masenlipidike ne depot rezerve te tyre(indindhjamor) dhe prej tyre atje ku ka nevoje
-
Katabolizmi i Lipideve
Lipidet katabolizohen ne organizem deri neformen e produkteve te tyre finale: CO2 dhe H2O, por ka edhe raste kur ne organizem formohendhe grumbullohen produktet e ndermjetme sitrupat ketonik- te rezikshem per organizmin
-
Per katabolizmin e Lipideve harxhohet sasi emadhe e O2.
Katabolizmi i shtuar ndodh kur jan harxhuarrezervat e glucideve ne organizem.
-
Katabolizmi i Triglicerideve
Trigliceridet jan materiet me te rendesishmeenergjetike.
Ato jan te pershtatshme per tu deponuar(indidhjamor, rethina e veshkave, fundi I zgavres sesyrit etj.
-
Etapa e pare e katabolizmit eshte hidroliza etyre ne glicerin dhe acide te larta yndyrore tekalalizuar nga lipaza e indeve.
-
Acidet e larat yndyrore leshojn ambientinqelizore te lipociteve dhe kalojn ne gjak kulidhen me serum albuminet
Albuminat i transportojn ne inde ku atje pastajoksidohen dhe lirojn energji te cilen eshfrytezojn shum organe si melqia,muskujt ezemres, mushkrit veshkat, muskujt etj
-
Vetem truri nuk eshte ne gjendje te shfrytezojacidet e larta yndyrore si material energjetikesepse eshte e pamundur transporti I tyre derite qelizat nervore.
-
Oksidimi i Glicerines Glicerina qe krijohet pas hidrolizes se triglicerideve
largohet nga lipocitet dhe kalon ne gjak.
Me ndihmen e gjakut transportohet deri te indet dheorganet te cilat glicerinen e shfrytezojn si materialglykogjenoplastike
ose e zberthejn rruges glukolitike deri ne acidin piruvik e
pastaj ky nepermjet te dekarboksilimit oksidues kalonne acetil kohenzima A dhe si e till futet ne Ciklin eKrebsit
-
Kusht per zberthimin dhe shfryteziminenergjetik te Glicerines eshte prania e enzimesGlicerokinaza
-
Oksidimi i acideve te larta yndyrore Kryeht nepermjet te procesit te beta-oksidimit Icili kryhet ne mitokondrie qelizore dhe kalonneper 4 etapa 3 etapat e para jan etapa te aktivizimit dhetransportit prej citoplazmes qelizore ne matriksine mitokondrieve she etapa 4 etapa e oksidimit teacideve yndyrore. Ket proces e katalizon enzima tiokinaza(acil-KoA-sintaza) kryhet ne mikrozome dhe membranen ejashtme te mitokondrijeve
-
Bilanci energjetik i oksidimit te acideveyndyrore eshte 129 mlekula ATP
-
Rruget metabolike te acetil-KoA Posa te krijohet ne organizem menjeher hynne proceset e ciklit te acidit citrik dukesiguruar per cdo molekul qe digjet deri ne CO2dhe H2O nga nga 12 molekula ATP
Nje sasi tjeter shfrytezon per sintezen e beta oksi beta metil glutaril KoA , sinteza e te cilitrealizohet nga bashkimi I tri molekulave teacetil-KoA
-
Nje sasi shfryezohet per proceset e acetilimit
Nje sasi sherben per anabolizmin e acideveyndyrore, kolesterolit dhe nepermjet tijsherben edhe per sintezen e acidev biljare dhehormoneve steroide.
-
Ketogjeneza
Proces i krijimit te acetonit-trupave te ketonit Paraqitet ne uri, diabet, kur organizmi merr sasite medha te yndyrnave, gjat ngarkeses fizike.
Shkaktar-mungesa e Glucideve Ketonemia dhe ketonuriaprognoz e sigurt ediabetit
Sinteza ndodh ne melqi Nepermjet difuzionit kalojn ne gjak
-
Anabolizmi i lipideve
Eshte e nje rendesie te madhe sepse lipidet esintetizuara perbejn nje depo te madheenergjetike
Sinteza e lipideve-triglicerideve lehtesohetnese organizmi merr sasi te nevojshme teglucideve.
-
Glucidet nepermjet te glikolizeszberthehen ne acid piruvik I cilinepermjet te dekarboksilimitoksidues kalon ne acetil-KoA te cilatorganizmi I shfrytezon derejtperdrejtper sintezen e acidve yndyrore.
-
Ac. Yndyrore bashkeveprojn me glicerinen ecila lirohet gjithashtu nga zberthimi glikolitik Iglukozes dhe keshtu sintetizohen molekulat ereja te triglicerideve
-
Sinteza e Ac. Yndyrore kryhet ne melqi, indindhjamor, gjendrat e qumshtit por edhe nemushkri veshk dhe tru. Sinteza kryhet necitosol, mitokondire dhe mikrozomet e RE-rolin kryesor e luan citosoli
-
Biosinteza e acideve yndyrore Kryhet ne melqi, indin dhjamore, gjendrat equmshtit por edhe ne mushkri veshk e tru.
-
Sinteza e acideve yndyrore me numercift te karboneve
Kryhet ne citosol Per kete arsye duhet te egzistoje nje sasi e mjaftueshme e
anionit te bikarbonatit-HCO3- I cili zakonisht krijohet ngadisocijimi I acidit karbonik;
-
Bikarbonati I fituar shfrytezohet perkarboksilimin e acetil KoA dhe sintezen emalonil-KoA
-
Burim kryesor I acetil KoA eshte glukoza e cilazbethehet nepermjet te glikolizes deri neacidin piruvik I cili I nenshtrohet procesit tedekarboksilimit oksidues ku fitohet acetil KoA
-
Biosinteza e yndyrave te thjeshtaTrigliceridet
Kryhet ne melqi, indin, dhjamor(lipocite),veshka, gjendrat qumshtore, dhe enterocitete mukozes se zoreve
Si lend baze esht glicerina dhe acidete e lartayndyrore
Pjesa me e madhe e glicerines qe ndodhet neorganizem sherben per sintezen etriglicerideve-preardhjen e ka prej glukogjenitperkatesisht glukozes.
-
Glicerofosfati fitohet ne dy menyra
-
Biosinteza e kolesterolitVendi kryesore I biosintezes se kolesterolit eshte:Melqit,Gjendra mbiveshkoreLekura, enterocitet, testikulat, vezoret, truri dheaortaVendi I sintezes se kolesterolit ne qelizat eorganeleve te permendura eshte citosoli dhemikrozometSubstanca fillestare eshte acetil KoASinteza kryhet ne disa faza
-
Biosinteza e Acideve Biljareacidi kolik, dezoksikolik, dhe litolitik
Kryhet ne hepatocite Krijohen nga kolesteroli ne melqi me ndihmene enzimave mikrozomale te cilat mundesojnreaksionet hidroksilike
Per ket lloj te reaksioneve eshte edomosdoshme prania e oksigjenit dhe faktorireduktues NADH+H+
-
Rregullimi i metabolizmit te Lipideve Metabolizmi glucideve dhe lipideve eshet ilidhur ngusht ne mes veti dhe shummekanizma jan te ngjajshem
Ne metabolizmin e lipideve po ashtu kanndikim sistemi nervor, hormonet dhevitaminat
-
Ne hipotalamus egziston qendra qe ushtronveprimtari komplete ne metabolizmin elipideve
Hormoni I hipofizes, gjendrave tiroide,gjendrave mbiveshkore, hormonet seksuale,hormoni I pankreasit etj
Vitaminat B3-acidi pantotenik, Vitamina H,acidet yndyrore esenciale, vitamina F