metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio kortrijk (steven hoornaert)
DESCRIPTION
Lezing van Steven Hoornaert op de zevende LandschapscontactdagTRANSCRIPT
![Page 1: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/2.jpg)
1. ATLAS 2. BIOGRAFIE 3. VERBEELDING
![Page 3: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/3.jpg)
1. ATLAS
Cartografie: Bieke Cattoor - Tom Louwette - Karin Thomsen
![Page 4: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/4.jpg)
MACRO • Water • Bodem • Militair • Bestuurlijk • Steenwegen • Spoorwegen • Snelwegen
![Page 5: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/7.jpg)
1850
![Page 8: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/8.jpg)
1880
![Page 9: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/9.jpg)
1910
![Page 10: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/10.jpg)
1940
![Page 11: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/11.jpg)
1960
![Page 12: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/12.jpg)
1980
![Page 13: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/13.jpg)
1990
![Page 14: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/14.jpg)
2005
![Page 15: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/15.jpg)
2. BIOGRAFIE
Auteurs: Bieke Cattoor - Greet De Block - Bruno De Meulder Brecht Dewaele - Janina Gosseye - Hilde Heynen Steven Hoornaert - Nele Plevoets - Michael Ryckewaert Yves Segers - Peter Stabel - Katrien Theunis Maarten Van Acker - Lieve Vanderstraeten Karina Van Herck - Dominique Vanneste
![Page 16: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/16.jpg)
Het natuurlijk landschap van ijstijd tot heden
![Page 17: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/17.jpg)
De Grote Ontginningen en het ontstaan van dorpen
![Page 18: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/18.jpg)
Het netwerk van steden en de buitenpoorterij
![Page 19: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/19.jpg)
De steenwegen en het axioma van de quaede gatten
![Page 20: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/20.jpg)
De alomtegenwoordigheid van katholieke werken
![Page 21: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/21.jpg)
Het spoor en de ontsluiting van stad en platteland
![Page 22: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/22.jpg)
Het vlas en de industrialisatie van de Leievallei
![Page 23: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/23.jpg)
Kleikoppen, zandputten en de relicten in het landschap
![Page 24: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/24.jpg)
Nieuwe woonwijken en de verstedelijking van het platteland
![Page 25: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/25.jpg)
Snelwegen, industrieparken en de naoorlogse economische ontwikkeling
![Page 26: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/26.jpg)
De wonderbaarlijke vermenigvuldiging van vrijetijdsinfrastructuur
![Page 27: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/27.jpg)
Meer info: www.leiedal.be/boek Bestellen via mail: [email protected]
![Page 28: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/28.jpg)
Het vlas en de industrialisatie van de Leievallei Tekst: Yves Segers & Brecht Dewaele
![Page 29: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/29.jpg)
Korte geschiedenis • eerste vlasactiviteiten in Leiestreek reeds vanaf 14e eeuw
– vlas als basis voor linnennijverheid – vlas was heel lang slechts een neventeelt; één van de vele gewassen; een
seizoensgebonden en familiale landbouwactiviteit • in 18e eeuw groeide vlas uit tot belangrijkste nijverheidsgewas (proto-industrialisatie)
• Succes van Leiestreek te wijten aan: verminderde katoeninvoer, sterke militaire vraag
naar textiel, expansie linnennijverheid & het wegvallen van grensbarrières tussen 1794 en 1815
![Page 30: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/30.jpg)
Korte geschiedenis • tussen 1815 en 1850: terugval van vlasindustrie (o.a. door Noordfranse concurrentie &
gebrek aan mechanisering) • vanaf 1850 nieuwe bloeiperiode van vlasindustrie dankzij:
– sterke demografische groei – nieuwe consumptiepatronen – katoencrisis – nieuwe stimulansen door mechanisering en industrialisering van vlasnijverheid – aanwezigheid van goedkope werkkrachten – vlas van uitzonderlijke kwaliteit dankzij het roten in de Leie (Golden River)
![Page 31: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/31.jpg)
Verstedelijking en demografische impact • Verbod op roten in de Leie wordt opgeheven in 1820 (tot 1940) à sterk concurrentievoordeel voor vlasnijverheid in de Leiestreek
• Gevolg: grote tewerkstellingskansen en sterke demografische groei in Leiestreek (dubbel zo groot dan andere regio’s)
1850 1960
![Page 32: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/32.jpg)
Drie vlaszones A. Leievallei stroomopwaarts van Kortrijk (Marke, Bissegem, Wevelgem, Lauwe, Menen, Wervik):
eerste groei door grensligging (relatie met Noordfranse industrie) B. Leievallei stroomafwaarts van Kortrijk (Kuurne, Harelbeke, deelgemeenten Waregem):
verschuiving naar deze oostelijke zone tijdens WOI C. Mandel- en Heulebeekvallei: na 1930 werd roten in warm water veralgemeend; roten in Leie
was niet meer noodzakelijk à nog grotere geografische spreiding
![Page 33: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/33.jpg)
Drie vlaszones Deze geografische spreiding van vlasnijverheid bevorderde de commerciële structuur van de vlasregio met: • productiecentra verspreid over ruime regio • handelsfunctie op bepaalde knooppunten (Wevelgem, Kuurne, Desselgem, Ingelmunster) • en met Kortrijk als centraal dienstenknooppunt: (buitenlandse) verzendhuizen, vlasbeurs, tal
van toeleveringsbedrijven en als centraal transportknooppunt • Kortrijk groeide uit tot een sterk uitgeruste regionale stad
![Page 34: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/34.jpg)
Industrialisatie van het Leielandschap • historische Leie: kronkelend met vele meanders • vanaf 1820 (verbod op roten in Leie opgeheven) bepaalden de vele roothekkens in het
water het landschapsbeeld + meersen vol met vlaskappelletjes om vlas te drogen & bleken • roothekkens hinderlijk voor scheepvaart à maatregelen om twee functies te combineren:
vanaf 1880 centrale zone exclusief voorbehouden voor scheepvaart + aanleg jaagpaden • tegen einde 19e eeuw begon proces van rechttrekken van de Leie (schepen tot 1350 ton)
![Page 35: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/35.jpg)
Industrialisatie van het Leielandschap Vanaf jaren 1930: modernisering en industrialisering van de vlasnijverheid: • steeds meer warmwaterroterijen werden gebouwd in de Leiemeersen • Door verbod van roten in Leie in 1942 werd het roten in warmwaterrootputten algemeen
![Page 36: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/36.jpg)
Industrialisatie van het Leielandschap Vanaf jaren 1930: modernisering en industrialisering van de vlasnijverheid: • steeds meer warmwaterroterijen werden gebouwd in de Leiemeersen • Door verbod van roten in Leie in 1942 werd het roten in warmwaterrootputten algemeen • Nu nog circa 60-tal roterijen bewaard gebleven (vb. Bissegem, Bavikhove)
![Page 37: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/37.jpg)
Industrialisatie van het Leielandschap Tot 1880 was vlasbewerking nog handenarbeid. Zoektocht naar nieuwe energiebronnen: • voorbeeld vlaszwingelmolen Preetjesmolen in Heule • Vanaf einde 19e eeuw: stoommachine • na WO I: zwingelturbines • Vlasbedrijven werden echte ‘fabriekjes’, vaak nog aan rand van het dorp, maar in buurt van
andere vlasfuncties: vlasmarkt, botenkopers en voermannen
![Page 38: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/38.jpg)
Commerciële netwerk • vanaf 1880 veel kopers en verzenders vanuit Groot-Brittanië • beroep van botenkoper: vlasaanbod op meer centrale punten samenbrengen en
beschikbaar maken voor de verzenders • ontstaan van botenkamers en vlasmarkten: Wevelgem, Kuurne, Desselgem en
Ingelmunster
![Page 39: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/39.jpg)
Infrastructuurontwikkeling als impuls • verbetering van bestaande wegeninfrastructuur, maar vooral nieuw spoorwegennetwerk • essentieel voor internationale oriëntatie van de vlassector • vlassector lobbyde voor meer spoorinfrastructuur en stations (verklaring dichte
spoornetwerk in de regio)
![Page 40: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/40.jpg)
Impact op lokale economie • Grote economische impact door verwerking en productie van vlasvezel: roten, drogen
en bleken, brakelen, zwingelen… • Vlas kwam uit eigen streek, eigen land, maar ook uit verre buitenland • Aanvoer van buitenlands vlas en afvoer van verwerkt vlaslinnen vooral mogelijk dankzij
het spoorwegennetwerk • Vlasnijverheid in regio Kortrijk: deel van een geglobaliserende sector met Kortrijk als
commerciële draaischijf • In 1856 circa 46% van Belgische vlasnijverheid uit arrondissement Kortrijk; tegen 1947
circa 98% uit Leiestreek
![Page 41: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/41.jpg)
Reconversie: continuïteit en verandering • vanaf 1955: sterke crisis • sommige vlassers waren vooruitziend en gaven er eind jaren 1950 de brui aan • ze herinvesteerden hun financiële middelen in andere economische (afgeleide) sectoren Vlasnijverheid maakte zelf overgang van een agrarische economie naar een industriële economie en diende als bakermat voor de vernieuwde industrie van de streek: • combinatie van gezonde portie boerenverstand en een echte ondernemersmentaliteit • dankzij internationale dimensie van vlasnijverheid: een breed zakennetwerk • bovendien sterk op zelfstandig en familiale basis : KMO-structuur en endogene
ontwikkeling
![Page 42: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/42.jpg)
Synthese
De regio Kortrijk ontwikkelde zich tussen 1850 en 1960 tot een van de belangrijkste Europese productiecentra van de vlasvezel. Wat begon als een familiale en seizoengebonden arbeid groeide uit tot een gespecialiseerd en gemechaniseerd industrieel totaalsysteem. Teelt, verwerking, opslag, verkoop en transport waren optimaal op elkaar afgestemd. De vlasindustrie was een belangrijke factor in de verstedelijking van de tot dan toe overwegend rurale regio. Vandaag is de vlasindustrie quasi volledig verdwenen in het landschap, maar de lokaal georiënteerde bedrijvigheid en de inschakeling van de regio in internationale handelsnetwerken legden de basis voor de industriële reconversie van de regio Kortrijk in de 20e eeuw.
![Page 43: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/43.jpg)
3. VERBEELDING
Fotografie: Marie-Françoise Plissart Tekst: Bruno De Meulder
![Page 44: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/45.jpg)
![Page 46: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/46.jpg)
![Page 47: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/48.jpg)
![Page 49: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/49.jpg)
![Page 50: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/50.jpg)
![Page 51: Metamorfosen: een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk (Steven Hoornaert)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042518/547c55795806b5f93f8b4791/html5/thumbnails/51.jpg)
Meer info: www.leiedal.be/boek Bestellen via mail: [email protected]