MIKHAILPRISVIN(1873—1954)

LờingườidịchMikhailPrisvinlàmộttrongnhữngnhàvănNgaviếtvềthiên

nhiênnổitiếngnhất.K.Paustovski,tácgiảBônghồngvàngrấtquenthuộcvớiđộcgiảViệtNamđãviếtvềông:“Nếunhưthiênnhiêncóthểcảmthấysựbiếtơnđốivớiconngườivìconngườiđãđisâuvàođờisốngbíẩncủathiênnhiênvàcangợivẻđẹpcủanó,thìtrướchếtsựbiếtơnđóphảidànhchoMikhailPrisvin”.

VềM.Prisvin,xinđọcbàicủaK.Paustovskiởcuốisách,ởđâychỉghilạimấynéttiểusửcủanhàvăn.

MikhailMikhailovitrPrisvin(МихаилМихайловичПришвин)sinhngày4tháng2năm1873tạitrangấpKhrusevo(Хрущево)gầnthànhphốEles(Елец),tỉnhOrlovskaia(Орловскаягуберния),miềnTrungnướcNga,trongmộtgiađìnhbanđầukhásungtúcnhờthừakếtàisảncủaôngnộigiàucónhưngsaubịphásảnvìngườibốhammêsănbắn,cờbạc.ThuởnhỏônghọcởtrườngtrunghọcElesnhưngbịđuổihọcvì“xungđộtvớithầygiáo”–ôngthầynàyvềsaucũnglàmộtnhàvănkhánổitiếngvàtrởthànhbạnđồngchíhướngcủaPrisvin.SaukhihọcquacáctrườngTrunghọcTiumen,CaođẳngBáchkhoaRiga,năm1902,ôngtốtnghiệpkĩsưNônghọcĐạihọcTổnghợpLeipzig(Đức),làmviệcởnhiềuvùngnôngthônNga,xuấtbảnmộtsốcuốnsáchvàbàiviếtvềnôngnghiệp.Từnăm1905,ôngbắtđầubướcvàonghềbáochí,năm1906intruyệnngắnđầutaySasok(Сашок),từđóM.PrisvinlầnlượtchorađờinhữngcuốnsáchtạonêntêntuổicủaôngtronglàngvănnướcNganhưỞxứsởnhữngconchimkhôngsợhãi(Вкраюнепуганыхптиц,1907),Bênnhữngbứctườngcủathànhphốvôhình(Устенграданевидимого,1909),AdamvàEva(АдамиЕва,1909),Aralđen(ЧерныйАрал,1910)...Năm1912-1914,xuấtbảnbộTuyểntậptácphẩmđầutiêncủaM.Prisvingồmbatập.

TrongthờigianThếchiếnthứnhất,M.Prisvinlàmphóngviênchiếntranh,sauđólàmnghềdạyhọcởSmolensina(Смоленщина).Năm1925,ôngviếtNhữngnguồnmạchBerendei(РодникиБерендея)mànăm1935,đượcbổsunginlạivớitênmớiLịchthiên

nhiên(Календарьприроды).Từnăm1927đến1930,nhàvănxuấtbảnbộmớiTuyểntậptácphẩmgồmbảytậpvớilờigiớithiệucủaM.Gorki.1933lànămrađờimộttrongnhữngtácphẩmhaynhấtcủaPrisvinNhânsâm(Женьшень).Năm1940,ôngviếttrườngcabằngvănxuôiPhaselia(Фацелия)vàtậptiểuphẩmtrữtình–triếthọcGiọtrừng(Леснаякапель),cảhaiđượcxuấtbảnnăm1943.SauThếchiếnII,nhữngtácphẩmđángchúýcủaM.PrisvincóthểkểKhomặttrời(Кладоваясолнца,1945),Câuchuyệncủathờiđạichúngta(Повестьнашеговремени,1946),Rừngthôngcaovút(Корабельнаячаща,1954),Đôimắtcủađất(Глазаземли,1957),v.v…

Nhàvănquađờingày16tháng1năm1954tạiMoskva.

TêncủaôngđượcđặtchonhiềuđườngphốởcácđịaphươngkhácnhaucủanướcNga.

LờitácgiảThuởxưakhicònlànhữngđứatrẻhiếukì,chúngtôithường

hayđậpvỡđồchơicủamìnhcũngnhưbấtcứthứquàtặngnào,thậmchícảđồnghồ,đểbiếtđượcbêntrongcónhữnggì.Rồiởtrường,ngườitacũngdạychúngtôicáchứngxửvớithiênnhiênnhưthế:đượcdẫnrangoàicánhđồng,mỗingườiháimộtbônghoarồibứtcánhđểđếmxemhoacóbaonhiêucánh,baonhiêunhuỵ,đàihoakếtcấurasaov.v...Nóichung,sựthểxảyravớibônghoacũnghệtnhưvớinhữngđồchơithờithơbé:hìnhdạngbịdậpnát,xénhỏ-vàkhôngcòncảbônghoacũngchẳngcòncảđồchơinữa.

Cònbâygiờthìchúngtôihọcthiênnhiênkhôngchỉkhôngpháhỏnghìnhảnhcủabônghoađásốngđộng(1)màngượclạicònlàmgiàuchothiênnhiênnhữnghìnhảnhmangtínhngườicủamình.

Chínhtôicũngđãhọcđượcđiềuđótrongquátrìnhghichépviếtlách.VàthếlàGiọtrừngcủatôirađờinhưmộttrảinghiệmnghiêncứuđầychấtthơcáithiênnhiênđượchiểutrongsựhoàhợpvớiconngườisốngtrongnóvàtạoranó.

ĐMùaxuânánhsáng

ốivớinhữngnhàsinhvậtkhíhậuhọc(2)chúngtôiquenquansátsựđổithaycủacáchiệntượngthiênnhiêntừngàynàyquangàykhác,thìmùaxuânbắtđầubằngsựgiatăngánhsáng,khitrongdângiannóidườngnhưnhữngcongấungủ

đôngtrởmìnhtronghangthìlúcđómặttrờibắtdầuchuyểnsangngàyhạ;vàmặcdùmùađôngvẫncònrétngọt,dânZigan(3)đãbánđinhữngchiếcáochoàngấmápcủamình.

Thánggiêng,thánghaivàđầuthángbađềulàmùaxuânánhsáng.Trongthànhphốlớn,nhữngphiếnmâydàygiốngnhưnhữngtảngbăngtrôitrênbầutrờicóthểnhìnthấyrõnhấtởphíatrênnhữngtòanhàđá.Thờigiannày,tôimiệtmàilàmviệctrongthànhphố,nhưmộtgãbủnxỉncốtíchcóptừngđồngrúpmột;vàsaukhicãivãvớiđủtấtcảmọingườivìchuyệntiềnnong,cuốicùngtôicũngcóthểđếncáinơimàtôikhôngthểkiếmđượctiền,tôicảmthấythậthạnhphúc.Vâng,hạnhphúclàngườicóthểbắtgặpthờikhắckhởiđầumùaxuâncủaánhsángtrongthànhphốvàsauđólạiđượcgặpnơithiênnhiênmùaxuâncủanước,củacâycỏ,củarừng,vàrấtcóthể,cảmùaxuâncủaconngười.

Khimùaxuânánhsángbừnglênsaumộtkìđôngtuyếtgiáthìtất

B

cảnhữngconngườisốngkềcạnhđấtđaiđềuxaoxuyến;mỗingườitựhỏi:mùaxuânnămnaysẽrasao,-vàmỗimùaxuânnămmớiđếnđềukhácvớinămđãqua,sẽkhôngbaogiờcómộtmùaxuânnàogiốngynhưnhữngmùaxuânkhác.

Nămnay,mùaxuânánhsángthậttràntrề,mắtgầnnhưkhôngthểchịuđượcánhchóichangcủatuyết,khắpnơimọingườinói:

-Thếlàmùaxuânđãvề!

Mỗikhibắtđầumộtchuyếnđixabằngxetrượttuyếtngựakéo,mọingườiđềusợnhỡphảibỏxelạiởđâuđóvàdắtngựavề.

Vâng,khôngbaogiờmộtmùaxuânmớilạigiốngmùaxuânđãqua,vànhờvậymàcuộcsốngtrởnênthúvịbiếtbao-vớinỗilòngkhấpkhởichờđợimộtđiềugìđómớimẻởnămđangtới.

Khởiđầumùaxuânánhsánguổisángâmhaimươiđộ,cònđếngiữatrưa,băngtừmáinhàtanthànhnướcnhỏxuốngtừnggiọt.Cáingàyhômấysuốttừsángchođếnđêmcứrựcrỡ,ngờingờihệtnhưphalêvậy.Nhữngcâyvânsamphủtuyếttựanhưlàmbằngthạchcao,cả

ngàythayđổiliêntụctừmàuhồngsangxanhlơ.Mộtmảnhliềmtrăngnhợtnhạttreolơlửngtrênnềntrời,cònbêndưới,dọctheođườngchântrờilàcácdảimàulunglinhđủsắc.

Trongcáingàyđầutiênnàycủamùaxuânánhsáng,tấtcảđềuthậttuyệtvời,vàhômđóchúngtôiđãcùngnhauđisăn.Mặcdùtrờirétđậm,nhữngchúthỏvẫnnằmphơimìnhbênnhau,vàkhôngphảitrongđầmlầynhưchúngthườnglàmvậymỗikhigặpngàybănggiámàởtrênđồng,trongcáclùmcâybụivàtrêncácmôđấtvenrừng.

Conmắthồngngọc

M

B

S

ộtsựyênắngđầyrétmướt.Trờiđãvềchiều.Nhữngbụicâycủacánhrừnghãycòntrụilátrởnêntốisẫm,dườngnhưchínhkhurừngđanggomnhữngsuytưcủamìnhlạiđểđivàođêm.Quamàntốigiănggiữanhữnglùmcây,

trôngmặttrờihệtnhưmộtconmắtbằnghồngngọc;nhìnquacácbụicây,conmắtđỏnàykhôngtohơnmắtngườilàmấy.

BănggiámùaxuânănggiávàbãotápphươngBắcđêmnayđãxenvàocôngviệccủamặttrờiđếnmứclàmmọichuyệnrốitunghếtlên,thậmchícảnhữngcâyđồngthảoxanhcũngphủkínmộtlớptuyếttrongnhưphalêvàgẫygiòntrongtay,cóvẻngayđếnmặttrời

sángnaycũngcảmthấyxấuhổkhithứcdậytrongtìnhcảnhtệhạinhưvậy.

Khôngdễdàngđểcứuvãnđượcmọithứnhưngvềmùaxuânthìmặttrờikhôngthểbịbẽbàng,vàmớitámgiờsángnhữngconongbụngkiếmđãbắtđầunhảynhóttrongvũngnướcvenđườnglộradướiánhnắngấm.

Nhữngbóngrâmxanhựtĩnhlặngđầyrétmướtvàtươisánglạihồisinh.Tuyếtmịnrơitừhômquagiờtrôngnhưmộtlớpphấnánhlênlấplánhtrênnềnbăngcứng.Mặtbăngkhôngbịsụtlởchỗnàovàởngoàicánhđồngdướiánhnắngnócònrắnchắchơnlàởtrongbóng

râm.Từngbụingưubàng,ngảicứugià,từngcọngcỏ,ngọnrauđềusoivàolớptuyếtmịnlấplánhnàytựanhưvàomộttấmgương,thấymìnhxanhbiếcvàđẹptuyệtvời.

Đ

B

Mùaxuânchậmrãiêmquatrờikhôngrétgiá.Ngàysangmangsắcxámnhưngkhôngấm.Mùaxuântấtnhiênlàđangtới:trongđầmlầybăngvẫncònchưatanhếtnhưngnhữngconếchđãtỉnhgiấccấttiếngoàmoạpkhekhẽ.Âmthanhđónghenhưtrêncon

đườnglớncóhàngtrămchiếcxengựatừxalănbánhđến.Vụcàyđangdiễnra.Nhữngdúmtuyếtcuốicùngđãtan.Nhưngkhôngcóhơiấmhầmhậpbốclêntừmặtđất,khôngcósựấmcúngnơibờnước.Chúngtôicảmthấybướcđicủamùaxuânthậtchậmmặcdùxuânnămnayvẫnlàđếnsớm.Cảmgiácthiếuấmcúngđócólẽlàvìmùađôngvừaquakhôngcótuyếtmàtuyếtmớirơigầnđây,vàbâygiờmặtđấtphơiraquásớmđangbịlạnhcóngkhôngđúngmùa.Câydẻđãđơmhoanhưngvẫnchưarắcphấn,mộtconchimnonbayvướngvàochùmhoanhưngkhôngcókhóiphấnbaylên.Từdướituyếtlớplámụclộra,bịlènchặtcứngvàxámxịt.

Ngàyhômqua,mộtconchimdẽgiunchọcmỏvàođámlámụckiếmmồi,đúnglúcđóchúngtôiđếngầnvànóđànhphảibaylênkhôngkịprũlớpbụiláliễuhoàndiệpgiàvươngtrênmỏ.Tôiđãkịpbắnhạchúchim,vàchúngtôiđếmđượctrênmỏcủanódínhmườichiếcláliễuhoàndiệpgià.

Conđườngcuốithángbaanngày,tấtcảchimchócmùaxuânđềubayraconđườngxuânkiếmmồi;banđêm,đểkhôngbịlútngậpđếntaitrongtuyết,thúrừngcũngđilạitrênconđườngấy.Vàsẽcònmộtthờigiandàinữaconngườivẫnphảiđilạibằngxetrượttrênconđường

màuhungvìlớpphânrảidàyđểngănkhôngchobăngtan.

Conđườngdầndầnbiếnthànhchiếcđậpngănnhữngdòngsuốinhỏmùaxuânđangđổdồnvềphíanó.Mộtngườiđànôngcùngchúbéconđitrênxetrượttuyếtlúccácdòngsuốiởmộtbênđườngdồnhợplạithànhcảmộtcáihồ.Nướcépmỗilúcmỗimạnhlênconđập,vàkhithêmdòngsuốimớiđổvề,conđậpkhôngtrụnổiđãvỡra,mộtdòngnướcàoạtchảycắtngangconđườngcủangườiđànôngcùng

Đ

chúbéconđixetrượttuyết.

Mặtđấtđãhiệnraãbangàytrờingơirétvàsươngmùvôhìnhgặmdầnmặttuyết.Petianói:

-Bốơi,rađây,xemkìa,nghekìa,chimsẻđầuvànghóthayquá!

Tôibướcravàlắngnghe-quảlàhaythật.Mộtlàngiónhẹthoảngquadịudàng.Conđườngnhưvồnglênhunghungđỏ.

Hìnhnhưcóaiđóchạyđuổitheomùaxuânrấtlâucuốicùngđãđuổikịpvàkhẽchạmvàonó;cònmùaxuânthìdừnglạinhưchợtsuytưmộtđiềugì…Từbốnphíatiếnggàrâmrangáy.Nhữngcánhrừngxanhthẫmbắtđầuhiệnraphíasaumànsương.

Petiachămchúnhìnvàomànsươngđangloãngdầnvàchợtthấymộtcáigìđấyđenthẫmtrênđồng,kêuto:

-Xemkìa,mặtđấtđãhiệnra!

Petiachạyvụtvàonhàvàtôinghenókêutoánglêntrongđó:

-Levaơi,ranhanhmàxem,mặtđấtđãhiệnra!

Cảmẹchúngcũngkhôngđừngđược,bướcra,đưabàntaychemắtkhỏiánhnắngchói,hỏi:

-Mặtđấthiệnraởđâu?

Petiachạylêntrướcđưataychỉvềphíamặttuyếtxaxa,trôngnógiốnghệtnhưColumbođangđứngtrênmặtbiển,vànhắcđinhắclại:

-Mặtđấtkìa,mặtđất!

TDòngsuốimùaxuân

ôinghethấytiếngnướcnơibãichimdẽgọimái.Trênđồngcỏtrũngnướcchảylặnglẽ,chỉnhữnglúccácluồngnướcgặpnhauthìmớinghecótiếngnướcvỗ.Vàtrongkhilắngnghe,trongkhichờđợitiếngnướcvỗtiếptheotôitựhỏimình

khôngbiếtnótừđâura?Cóthểởnơilớptuyếtbêntrênchưatan,nhữngdòngsuốinhỏtừdướiđóchảyrathỉnhthoảnglàmtuyếtlở,vàsựkiệnnàytrongđờisốngcủadòngsuốiởđâyđượclưutruyềnnhưsựđụngđộcủacácluồngnước,cóthểlànhưvậy.Cóchuyệngìmàkhôngcóthể!Bởivìnếuđisâutìmhiểucuộcsốngcủamộtdòngsuốimùaxuânthìtamớithấyrằngcólẽchỉcóthểhiểunómộtcáchtoànvẹnkhinhậnthứcđượccuộcsốngvũtrụthôngquatrảinghiệmcủachínhbảnthânmình.

Nhữngdòngsuốiđầutiên

N

M

ghenhưcótiếngchimcấtcánhnhẹnhàngcùngtiếnggùrìrầmcủaloàibồcâu,tôiliềnlaotớichỗconchóđểkiểmtraxemcóphảilàchimdẽgiunđãbayvề.NhưngconchóKentavẫnbìnhthảnchạy.Tôiquaylạingắmdòngnướclũvàkhi

bướcđilạinghethấychínhtiếngbồcâugùrìrầmấy,cànglúccàngrõ.

Cuốicùng,tôicũngđoánralàmìnhphảingừngchânbướckhinghethấyâmthanhđó.Rồidầndầntiếngrìrầmtrởnênliêntụcvàtôihiểurằngởđâuđấydướilớptuyếtcómộtconsuốinhỏnhấtđanghát.Tôimêgiọnghátấyđếnnỗibắtđầurảobướcnhanhhơnđểđượcnghecảnhữngdòngsuốikhác,vàngạcnhiênkhithấymìnhphânbiệtđượcnhữngconsuốikhácnhauquagiọngcủachúngnhưnhữngsinhvậtsống.

BănggiáthángNămọithứđềuhứahẹnsẽcóđêmrétdữ.Vàomộtgiờkhuyadướiánhtrăngtôiđivàocánhrừngsồi,nơicórấtnhiềuchimnhỏvàhoađầumùa.Tôigọicáigócrừngnàylàxứsởcủanhữngchúchimnhỏvànhữngbônghoamàutímhoa

cà.

Chẳngbaolâu,nơichântrờiTâybìnhminhlórạngvàánhsánglandầnsangphíaĐông,dườngnhưởphíadưới,sauđườngchântrờikhôngnhìnthấyđượcánhbìnhminhbuổisángđangníulấyánhhoànghônbuổichiềuvàkéovềphíamình.Tôibướcđirấtnhanh,ngườiấmlênđếnmứckhôngnhậnthấygiárétácliệttácđộngđếncâycỏvànhữngbônghoađầumùanhưthếnào.Khitrờiđãsánghẳnvàcơngiábuốtđếnlúcdữdộinhất,tôicầmlấymộtbônghoamàutímhoacàvàmuốnsưởinótronglòngbàntayấmáp,nhưngbônghoađãcứnggiònvàgẫyvụntrêntay.

Bướmlưuhuỳnh

B

L

ướmlưuhuỳnh,mộtconbướmmàuvàngđậutrêncànhviệtquấtkhépđôicánhlạinhưmộtchiếclá:khichưađượcmặttrờisưởiấmnósẽchưabayvàcũngkhôngthểbayđược,thậmchínócònkhôngmuốntránhnhữngngóntaycủatôiđang

vươnvềphíanó.

Băngchếtiệuđãcóaitừngnhìnthấybăngchếttrênđồngcỏdướiánhmặttrờirasaochưanhỉ?

Ngàyhômqua,ởđâyvẫnlàmộtconsuốitrùphú:cóthểthấyđiềuđóquasốrácmànóđểlạitrênlớpcỏ.Khuyavềtrờiấmáp,vàchỉquamộtđêmconsuốiđãkịpmanghầunhưtrọnvẹnnướccủamìnhnhậpvàodònglũlớn.Đếngầnsáng,trờitrởnênrétdữvàbiếnsốnướccuốicùngcònsótlạicủaconsuốithànhnhữngbứctranhthêubằngbăngtrảitrênđồngcỏ.Rồimặttrờilênđãnhanhchóngxénáttấtcảnhữngbứctranhthêuđó,vàtừnghạt,từnghạtbănglầnlượttheonhauchết,rơilênmặtđấtnhưnhữnggiọtvàng.

T

R

T

Biểukếthiênnhiênrờilúcmưalúcnắng.Tôichụpảnhdòngsuốicủamình,vàkhibịnướcthấmướtchân,theothóiquendạomùađôngtôiđịnhngồixuốngmộtụtổkiếnđểnghỉthìnhậnthấykiếnđãbòrangoàitổ,chúngnằmkềnhauđôngđặcconnọsátconkiavà

chờđợimộtđiềugìđó,haylàchúngđangdưỡngsứctrướckhibắtđầucôngviệc?

Thếmàcáchđâymấyngày,trướctrậnrétdữdộitrờicũngđãrấtấm,vàlúcấychúngtôilấylàmlạtạisaokhôngthấykiến,tạisaobạchdươngcònchưalênnhựa.Sauđóbanđêmtrờigiárétxuốngtớiâmmườitámđộ,vàbâygiờthìchúngtôimớihiểura:cảbạchdươngcảkiếnkhiấyđềubiếtrằngtrờisẽcònrétđậm,vàchúngnhậnbiếtđiềunàyquamặtđấtlạnhnhưbăng.Cònbâygiờ,đấtđãtangiávàbạchdươngcũngbắtđầulênnhựa…

Dòngsuốimuộnmàngừngấmáp.Cỏlênxanh-trôngthậtrựcrỡgiữanhữnglùmcâybụixámxịt!Nhữnglốinhỏtrongrừngmớituyệtlàmsao!Ôimơmàng,tĩnhlặng!ChimcúccubắtđầucấtgiọngtừmùngmộtthángNămgiờđâyđãtrởnêndạndĩ.Gàlôikêu

lócnhóccảkhirángchiềubuông.Nhữngchấmsaonhưvôvànmấuliễunhỏbénởratrêntầngmâytrongsuốt.Bạchdươngánhlêntrongbóngtối.Câynấmnhănmọclênrấtnhanh.Liễuhoàndiệpvungvãinhữngđámhạthìnhsâukèn.Mộtdòngsuốixuânmuộnmàngchưakịprúthếtnướcbâygiờlenlỏigiữađámcỏxanh,vànhữnggiọtnhựatừcànhbạchdươnggãyrỏxuốnghòavàodòngsuối.

Mùaxuâncủanướcuyếtvẫncònđọngdàynhưngtơixốpđếnnỗithỏcũngthụtchânxuốngtậnđấtvàcàybụnglênmặttuyết.

Chimchócđãbỏmặtđườngđểbayđikiếmmồiởngoài

C

cánhđồng,tìmđếnnhữngnơimặtđấtlộrađenthẫm.

Trongmưa,hàngbạchdươngnhưxõatóckhócdàivuisướng,nhữnggiọtnướclấplánhbayxuốngdướivàtắtlịmtrongtuyết,vìthếtuyếtdầndầntrởnênmịnxốp.

Trênmặtđườngsótlạinhữngmảngbănggiòncuốicùng-ngườitagọiđólànhữngmảnhphalê.Vàlòngsuốibằngbăngnơitrướcđâydòngnướcchảyquacũngbịbàomònvàtrởnênmềmnhão:mộtchúthỏhồiđêmchạyquaphíabênkiađãđểlạidấuchântrênđó.

Dòngsuốivàconđườngonđườngmònkhôráocạnhkhurừngthôngđãtanbăngvàkềbênlàmộtdòngsuốinhỏđangrìràochảy;cứnhưthếdọcbìarừng,dướiánhnắnggaygắt,dòngsuốivàconđườngsongsongchạyhútvềxa,còntrêntriềnphíaBắcbênkiadòngsuối

giữanhữngcâylákimlàtuyếttrắngtrinhnguyêncủarừngtaiga

N

T

Sibiringútmắt.

Giọtsángắngvàgió.Ánhsángmùaxuân.Chimsẻngôvàchimmỏtréohátgiọnghợphôn.Từdướithanhtrượtnhữngmảnhbăngtuyếtbắnranhưthuỷtinhkêulanhcanh.Trênnềnrừngvânsamsẫmmàu,đámcâybạchdươngnondướinhữngtiamặt

trờingảsangmàuhồng.Nắngchiếutrênmáinhàbằngtôntạonênmộtcáigìđấytựanhưnúibăngnhỏ;từđó,hệtnhưtừnúibăngthựcsự,nướctanchảyxuốngthànhdòngvàkhốibăngcứthếdầndầnthunhỏlại.Dảitôngiữakhốibăngvàrìamáinhàđượcsưởiấmtrởnênđenthẫmmỗilúcmộtrộngthêm.Dòngnướcmỏngmảnhtừmáitônấmnắngrơixuốngquebănglạnhtreotrongbóngrâmrétbuốtdướimépmáinhà;chạmvàoquebăngnhữnggiọtnướcliềnđôngcứnglại,vàthếlàtrongbuổisángnhữngquebăngtrởnêndàythêmởphíatrên.Khimặttrờiđivòngquamáinhàchiếuthẳngvàoquebănglàmchonóấmlênthìdòngnướctừkhốibăngtrênmáinhàchảydọctheoquebăngbắtđầurỏnhữnggiọtvàngóngxuốngdưới.Vàcảnhấydiễnratrêntấtcảcácmáinhà,chođếntậnchiềukhắpnơitrongthànhphốgiọtgiọtvàngtuônrơikhôngngớt.

Trướckhitrờitốirấtlâu,trongbóngrâmđãbắtđầugiárét,vàdùkhốibăngtrênmáinhàvẫntiếptụcbịthuhẹpvàsuốinướcvẫnchảytheonhữngquebăng,mộtvàigiọtnướcởđầumútcủachúngbắtđầuđônglạitrongbóngrâm,càngvềchiềucàngnhanh,càngnhiều.Đếntốithìnhữngquebăngđãmọcdàira.Sangngàyhômsautrờilạinắngvàkhốibănglạisẽconhỏdần,vàquebăngsẽdàythêmtrongbuổisáng,buổichiềulạidàira:mỗingàymộtdàyhơnvàdàithêm.

Cơnmưadầmấmáprêncâylipanhữngchồinonlớndầnđangxanhbiếclêntrướccửasổphòngtôi,vànơimỗichồinonđọnglạimộtgiọtnướcsánglấplánh,giọtnướccũngtotựachồinon.Theonhánhcâymảnhdẻ,giọtnướclănxuống,chuyềntừchồinonnàysang

chồinonkia,nhậpvàogiọtnướcởmộtchồinonkhácvàrơixuống

B

đất.Còntừphíatrênnữaởnơicaohơn,tựanhưtheolòngsuốimộtdòngnướcdàyđặcvôhìnhchảydọclớpvỏcủamộtcànhcâytorồitảnthànhnhữnggiọtbénhỏlăntheocácnhànhcâyconthếvàonhữnggiọtnướcđãrơi.Vàcứnhưvậycảthâncâyphủđầynhữnggiọtnước,vàcảcáicâycùngnhỏgiọt.

Mộtngàyrưỡimưarơikhôngngớt.Conđườnglớntrởnênlầylộinhưbãituyếtmùaxuân.Tôichụpảnhconđườngvàchụpcảnhữngcâythôngnonnhưnhữngthậpgiánhỏtrĩuvôvàngiọtnướcmưatonặngbêncạnhconđường:tôiđểphầnngọncủacâythậpgiákhôngđọngnướcvàotrênnềntrời,cònphầnphíadướiviềnđầynhữnggiọtnướclớnthìđặtlênnềnrừngcâysẫmmàu,đểchonhữnggiọtnướcsángánhlêntrênnềntối.

Bàicađầutiêncủanướcuổichiều,chúngtôirađồngđểthửxemlũgàthôngcóđáplạitiếnghuýtsáonhửmồicủachúngtôikhông.Mùaxuân,chúngtôikhôngsănbắtchúngmàchỉđểgiảitríchovui:thậtthúvịkhinhìnnhữngchúgàthôngchạytheotiếnghuýtgọitrênlớp

tuyếtdày,dừnglạivểnhđầulắngnghe,rồilạichạytiếp,nhiềukhichúngđếngầntớimứctưởngcóthểđưatayrachộpđược.

Quãngđườngquayvềkhiếnchúngtôiphảivấtvảhơn:trờisắptốituyđãlạnhthêmnhưnglớptuyếttrênbềmặtvẫncònchưađủcứngnênchâncứthụtsâuxuốngvàkhókhănlắmmớirútlênđược.Trongrángchiềumàudacammangdángvẻkhắckhổvàđôngcứngnhưthủytinh,cácvũngnướctrongđầmlầyánhlênnhưnhữngôcửasổhắtlửa.Chúngtôirấtmuốnbiếtcótiếnggàlôigùđâuđâyhaychỉlàdomìnhtưởngtượngra.Dừnglạitrênmộtmôđấtlớnđãtanbăng,cảbachúngtôilặngimnghengóng.

Nhảkhóitừtẩuthuốcđanghút,tôicảmthấynhưcógiótừphíaBắcthổilại.Hướngtailênphíađó,chúngtôiliềnhiểuratấtcả:đấylàởphíadướirấtgầnchỗchúngtôiđangđứng,lànnướctrànquamộtcâycầunhỏvàreohátgiốnghệttiếnggàlôi.

M

N

T

Bàicacủanước

ùaxuâncủanướcthườnggomvềnhữngthanhâmthânthuộcvàgầngũivớinhaukhiếnbạnmãivẫnkhôngthểhiểurằngđólàtiếngnướcđangrócráchhaytiếngtiếnggàlôilócbóchoặctiếngếchnháirâmran.Tấtcảhợplạithành

bàicacủanước,vànổilêntrênhết,hòanhịpvớitấtcả,làtiếnggàrừnggáytete,tiếngdẽgiunthởkhànkhànvàtiếngchimđầmlầythầmthàođầybímậthòacùngtiếngnước:tấtcảdànđồngcakìlạcủachimchócđóđềukhởinguồntừbàicacủanướcxuân.

Tiếngđànthụcầmhữngrễcâydàimọcsátkềnhaubuônglơlửngbêndướivòmmáitốiomcủabờđầmdốcđứnggiờđâyđãbiếnthànhnhữngtrụbăngcứlớnthêmlênmãi,lênmãirồicuốicùngchạmtớimặtđầm.Vàkhingọngióxuânvề,dùchỉlàmột

cơnnhẹthoảng,khiếnmặtnướcxaođộngvànhữngconsóngnhỏchạmvàongọntrụbăngdướimáidốclàmchúnggiaođộng,gõvàonhau,kêulanhcanh,vàđóchínhlàâmthanhđầutiêncủamùaxuân-tiếngđànthụcầm.

Bônghoađầumùaôingỡrằngcóngọngiótìnhcờlayđộngchiếclágià,songđólạilàconbướmđầutiênvỗcánh.Tôinghĩmìnhchợthoamắtngẫunhiên,màhoárabônghoađầumùađãnở.

Khởiđầumùaxuâncủanước

Khôngthểnóirằngtôiđãđixatớimứckhôngnghethấyâmthanhnáođộngcủathànhphố,tấtcảđềuvẫncònngherõ:cảtiếngcòitàuxe,cảnhữngtiếnggõđậpđủloại,nhưngđiềuđókhôngquantrọngbởirừngcâycósựtĩnhlặngcủariêng

mình,mộtsựtĩnhlặngđầymalựcvàhoàntoànthuhútsựchúýcủatôi:tôituyệtnhiênkhôngcònnghethấytiếngồnàocủathànhphốnữa.

Tôibướcđikhôngcảmthấymưa,màđúnglàtrờiđangmưa.Lầnđầutiên,tôinhậnbiếttrờimưalàkhiđếngầnmộtcánhrừngbạchdươngnon:cuộcgặpđầutiênvớinướctrờilàmnónhuộmsangánhhồngphơnphớt,vànhữnggiọtnướclớnmàuxámtreotrêncànhlámớitolàmsao,tonhưláliễu.

TôiđếngầnCầuĐen,vàhoáraởnơinàydòngsuốivẫncònchảysâudướicácđụntuyết,chỉđâyđómớilộramộtvàivũngnước.Vậynênhômnaytôilàngườichứngkiếnsựkhởiđầusớmnhấtmùaxuâncủanước.

Conđường

Đ

B

G

óngbăng,mệtnhoài,nhamnhởnhữngvếtmóngguốcngựavàcàngxetrượt,conđườngđượcrảilớpphândàyhướngthẳngđếnbiểnnướctrongveo;vàtừđó,giữakhônggianvănvắtkhôngvếtgợn,nóhiệnlêncùngvớinhữngđámmây

xuân,đãđượclộtxácvàđẹptuyệttrần.

Ánhsángcủanhữnggiọtnướcnhỏ

anđêm,từrừngtrởvềthậtvấtvả,nhưngkhôngnỗimệtnhọcnàocóthểátnổiýnghĩhânhoanrằnghômnaymìnhlàngườiđãchứngkiếnsựkhởiđầucủamộtmùaxuânrựcrỡđầyhoanởvàtiếngchimca.Trongkhurừnghãycòntrơtrụi,những

khómliễusớmđâmlộctrôngtựanhưnhữngngọnđènchùm,nhưướcmộng,nhưảoảnh.Nhữngcâynấmtainhăn,nhữngchùmanhthảo,sengió,dâydầuđắng,vàsắcbiếctỏaratừnhữngnụchồi,vàánhsángcủanhữnggiọtnướcnhỏlónglánhtrênkhắpcácnhànhcây…

Trướclúcchiềubuôngiữatrưa,nhờcơngiónóngmàtrờitrởấm,rồikhichiềubuôngtrênbãichimgọimáimộtchukìmớicủamùaxuânđãđượcdiễnkhai.Gầnnhưnhấtloạt,nhữngkhómliễuđầumùabungnở,chimsáocấtgiọnghótlảnhlót,lũếchkhiến

mặtnướcđầmgợnsónglaoxao,vàthinhkhônghoànghôntrànngậpmuônvẻgiọngcủachúng.Đámchuộtchùđuổinhautrướclúcđêmvề,vàtrongmôitrườngquenthuộccủamìnhdướilớpláhoàndiệpliễu,chúngtrởnênbấtkhảxâmphạmđốivớichúngtôi,giốngnhưcáởdướinướcvậy.

Mùaongrờitổ

C

L

ónhiềukhi,nhữngtấmbăngxanhxámđangtanratrênthảonguyênsótlạisangngàytrônggiốngnhữngmảnhvỡcủaphiếntrăngnhợtnhạtdướiánhnắngbanmai.

MộtconchimsănmồitolớnvừatừphươngNamdicưvềlaothẳngđếnphíatôi,vàkhiđãnhìnratôilàainóđộtngột

bayvòngtrởlại.

Nhữngconchimáclànghethấytiếnglạoxạocủabăngdướichântôiliềnlolắngđáplạitrongrừngsâu.Nhưngkhichínhlớpbăngcũngtựmìnhvỡrakêurăngrắcdướinắngthìtrongrừngsâubầyáclàhiểuđiềunàyvàkhôngđáplạitiếngkêurăngrắcđó.

Đámbồcâurừngbắtđầugùríurít.

Cólẽ,đãđếnmùađưabầyongrờitổkiếmăn.

Lớptuyếtcứngạimộtngàyrựcrỡvớicáigiárétđượmnắng,nhữngdòngsuốichảytheocácvệtbánhxetrênđường,vàgiờkhắcnóngnhấtcủangàytrêncácđụntuyếttrongkhurừngngậptuyết…

Mặctuyếtngậpđếntậnbụng,tôilặnlộiđirakhoảngrừngthưa,nơidòngsuốiyêudấucủatôichảyqua.Tôitìmthấymộtkhoảngnướclộratừdướituyếtcạnhnhữnggốcbạchdươngvàchụpảnhcảnhđónhưlàsựkhởiđầumùaxuâncủanước.

C

Banđêmgiárétdữdộiđếnmứckhôngphảichỗnàolớpbăngcứngbêntrêncũngsụtlở,nhưngnếuđãlởthìhãycoichừng!Bâygiờ,buổisáng,cóthểđitheolớpbăngcứngvàosâutrongrừng,nhưngđếntrưa,khitrờiấmlên,bạnsẽphảinánlạitrongđó,khôngthểtrởra,chờcơngiárétbanđêmđếnlátcứnglạiconđường.

Vụxuânhỉmấyngàynữa-chừngđâumộttuần,-làthiênnhiênbắtđầuphủđầyhoa,cỏ,rêuxanhvànhữngmầmnonthanhmảnhlêntoànbộkhốirừngcũkĩđếnkhótinnày.Thậtcảmđộngkhimỗinămhailượtđượcngắmnhìnthiênnhiêncầnmẫn

trangđiểmbộkhungchết,khôđétvàvàngvọtcủamình:mộtbậnvàomùaxuânbằnghoavàlámới,lầnkhácvàomùathu-bằngtuyết.

Nhữngcâydẻvàtrăncũngđangtrổhoa,nhữngchùmhoavàngóngcủachúngđếntậnbâygiờvẫnrũkhóiphấnmỗilúclũchimchócchạmvào,nhưngmùanàykhôngcònlàthờikìrựcrỡcủachúngnữa,-cáithờiđóđãquarồi.Giờđâynhữngbônghoasaoxanhnhỏđãlênngôi,chúngkhiếntakinhngạcbởisựđôngđảovàvẻđẹpcủamình.Hiếmkhibắtgặp,nhưngnhữngdâydầuđắngcũnglàmtakhôngkhỏingỡngàng.

C

Đ

Băngđãtantrênconđườngrừng,chỉcònlạilớpphân,vàdườngnhưngửithấymùingaingáicủanó,vôsốhạttừnhữngquảthôngvàvânsamtớitấpđápxuốngmặtđường.

Khóihoadẻộtphongvũbiểusụtxuống,nhưngthaychotrậnmưalànhấmáplàmộtđợtgiólạnhậpđến.Dùvậy,mùaxuânvẫntiếptụcvề.Quangàyhômnay,nhữngbãicỏbắtđầukhoáclênmìnhmàuxanhmướt,lúcđầulàởhaibêncácconsuốinhỏ,sauđó

lantheotriềnbờphíaNam,vennhữngconđường,vàđếnchiềutốithìđãtỏabiếckhắpmặtđất.Nhữngluốngcàynhấpnhônhưsónggợntrêncánhđồngtrôngthậtđẹp-màuđấtđenđangloangrộnglẫncùngmàuxanhcủacỏbịcàylậtlên.Chồidãanhhômnayđãbiếnthànhngọngiáoxanhbiếc.Nhữngchùmhoadẻbắtđầurũphấn,vàdướimỗiconchimchuyềncànhchaoliệngtrêncâyphỉtửmộtlànkhóinhẹlạitỏalan.

Nướcmắtcủaniềmvuiêmqua,chúngtôilênđườngđếnTeribrovo,mộtgiờkhuyaxuấtphátđisăngàrừng,lộiquasuốtcánhrừngdướitrờimưatầmtãđếntậntámgiờsángmàchẳngkiếmđượcgì.Khôngcólấymộtconchimlíchrích.Trênđườngvềtôinhìn

thấycâyliễuhoàndiệpmậpcăngnhữngchồinon,-đóchínhlàcáicâykhikhuyatôiđingangquađãtỏaramộtmùihươngthậtthơmtrongbóngđêmrétmướt.Cònmưathìcứrơichođếntậnsángtrời.

Vàbanmaiảmđạmđãđến,vàcánhrừng,đãđượcrửasạchtrongnướcmắtcủaniềmvuihaynỗiđaukhổ,-tasẽkhônghiểuđược.Nhưngbâygiờ,giọnghótcủaconchimnhỏcũngngherõquacảnhữngbứctườngcủangôinhà,vànhờđóchúngtôihiểurằngkhôngphảinỗiđaukhổ,màlàniềmvuiđangngờingờitỏarạngtrênnhữngnhànhbạchdươngbênngoàiôcửasổ.

K

T

S

Nhữngđêmsôiđộnghoảngbahaybốnngàytrướcđãdiễnrabướcđivĩđạivàcuốicùngtrongsựvậnđộngcủamùaxuân.Hơiấmvànhữngcơnmưabiếnthiênnhiêncủachúngtathànhmộtvườnươm,khôngkhívươnghươngnhựaláthơmcủanhữngcâydương

nonvàliễumềmđangtrổnụ.Nhữngđêmsôiđộngấmápđãthựcsựbắtđầu.Thậtthúvịkhitừđộcaonhữnggìđạtđượccủamộtngàynhưvậyngoảnhnhìnlại,vànhữngngàyuámphảitrảiqualàmộtsựcầnthiếtđểtạonênnhữngđêmsôiđộngtuyệtdiệunày.

Lôngthỏrongrừngrấthiếmkhigặptuyết.Nhữngsợilôngthỏtrắngmuốt,bịđứtrụngtrongcáctrậnquyếtđấuvàokìthaylôngmùaxuân,rảiđầynềnđấtthẫm.Mùađôngvừaquathỏnhiềutớimứcbạncóthểthấykhắpnơidướilớpđệmláliễuhoàn

diệpxámlôngthỏtrắngvươngđầy.

Giữacácthâncâyliễuhoàndiệp,cỏđãlênxanhgậplóngrủxuốnglớpláliễuhoàndiệplótnềnchenlẫnnhữngsợirơmdàimàuvàngtươivànhữngchùmhoahiệtthảo.Mộtconthỏđangthaylôngchạyraconđườngxanhđầutiênnày,lôngnóvẫntrắngnhưngchỉcòntừngmảng.

Sựvậnđộngcủamùaxuânaucácloàilákimđếnlượtliễuhoàndiệpvãihạt,nhữnghạthìnhsâukèncủachúngrảikhắpcáckhoảngrừngthưa.Tôitheodõinhữngmầmnonxanhxuyênlênqualớprơmvàcỏkhônămngoái.Tôitheodõinhữngtấmthảmxanhđangđượcđandệt

dần,vàlũcôntrùngrâmranngàymộtnhiềuhơn.

Bạchdươngnảylộc

Khinhữngcâybạchdươnggiàkếthoavànhữngchùmhoavàngóngchekhuấtđámlánhỏtíxíunhútíttrêncao,trêncáccâynonởphíadướikhắpnơitathấynhữngmầmláxanhngờibằngcỡgiọtmưa,nhưngdùvậycảcánhrừngvẫnmang

màuxámhoặcmàusô-cô-la,-thìđúnglúcấytabắtgặpmộtcâydãanhvàsửngsốt:trênnềnxám,nhữngchiếclácủanótrôngmớitovàrựcrỡlàmsao!Nhữngnụhoadãanhđãsẵnsàngbungnở.Chimtuhúcấtgiọngngọtngàonhất.Họamihọctheolấyđiệu.Câyquỉmẫulúcnàytrôngcũngrấtkiềudiễmvìnhữngcànhđầygainhọncònchưamọcdựnglênmàđangnằmxòetrênmặtđấtthànhmộtngôisaolớntuyệtđẹp.Từdướilànnướcđentrongđầmvươnlênvànởbungtrênmặtnướcnhữngbônghoađộcmàuvàng…

BBướcngoặtcủamùaxuân

uổitrưa,trênbầutrờiởmộttầngcaolànhữngdảimây“đuôimèo”,ởtầngcaokháclàphiđộicủahằnghàsasốnhữngđámmâybông.Lúcđó,chúngtôikhôngthểđoánđượcđiềugìsẽđếnvàđiềugìđangdiễnra:làgióxoáyhaygióphản.

Còngiờđây,khitrờisắptốithìtấtcảmọisựđãtrởnênrõràng:chínhtrongbuổichiềuhômnayđãhoàntấtbướcngoặtđượcmongđợibấylâu:sựchuyểnmìnhtừmùaxuâncòntrụilásangmùaxuânxanhtươi.

Điềuấyxảyranhưsau:chúngtôiđivàothámthínhmộtkhurừnghoangdã.Nhữnggìcònsótlạitừđámlausậymàuvàngtrêncácmôđấtgiữanhữnggốcthôngvàbạchdươngnhắcchúngtôinhớđếndạomùahèvàmùathucâyrừngởđâyrậmrạpđếnmứcánhmặttrờikhôngthểlọtxuống,ngườicũngkhólenqua.Nhưngchúngtôirấtthíchchốnnàyvìtrongrừngấmápvàcóthểcảmnhậnmùaxuânởtrongtấtcảsựvật.Bỗngmộtdảinướcloésánglêntrướcmặt,vàchúngtôivôcùngvuisướngnhậnrađólàconsôngNerl.Đithẳngrabờnước,chúngtôidườngnhưlậptứclạcvàomộtxứsởkhácvớikhíhậuấmnóng:nơiđâysựsốngsụcsôimãnhliệt,tấtcảcácloàichimđầmlầyđềuhótríuran;tiếngchimdẽgà,chimmỏnhátgọimáinghenhưcóChúNgựaGù(4)đangphitrongkhôngkhídầnsẫmlại;gàlôicũngcấtgiọnggọibạn,đànsếupháttiếngkènhiệucủamìnhgầnnhưngaybêncạnhchúngtôi;tómlạiởđâycótấtcảnhữnggìchúngtôiyêumến,đếncảlũvịttrờiđangbơicũngdừnglạitrướcmặtchúngtôitrênmặtnướctrongveo.Vàkhônghềcómộttiếngđộngnhỏnhấtnàocủaconngười:khôngtiếnghuýtcòi,khôngtiếngđộngcơxemáy…

Đ

Chínhvàogiờkhắcđó,bướcngoặtcủamùaxuânđãhoàntất,cảthiênnhiênbắtđầutrỗidậyvànảylộcđâmchồi.

TiếngrìrầmmàuxanhđầutiênếnchiềuởphíaTây,trờivẫnnắngtrong,nhưngtừhướngkhácnhữngđámmâyđenđangdầnkéođến,khôngkhítrởnênoiảvàkhócóthểđoánđượcđêmnaysẽcógiônghaykhông.Vôsốcâymõmchómàuxanhlụcmọctrênkhoảng

đấtbỏhóa,còntrongrừngrấtnhiềuđậuthơm,cảithỏ.Lábạchdươngthơmnhựalấploángnắngchiều.Khắpnơiđượmmùidãanh.Tiếngthiênngavàtiếngtrẻmụcđồngồnĩvọnglại.Cámèvàcádiếcbơivàođếntậnbờ.

Thấymộtquầnglớnmàuhồnghiệnlêntừhướngchúngtôiđangđitới,mọingườigiậtmình:“Chẳnglẽcóđámcháy?”Nhưngđókhôngphảilàlửa,vàchúngtôitựhỏimình,nhưtavẫnthườngtựhỏi

L

suốtđờimỗikhinhìnthấycáiđómàlạikhôngnhậnbiếtlàgì:“Nếuđấykhôngphảilàđámcháythìcóthểlàcáigìnhỉ?”Khiđãhiệnrarỡràngmộtvànhđĩalớn,chúngtôimớiđoánra:ấylàmặttrăng.Chớpnguồnlóelênrấtlâuởphíaxabênkiahồ.Trongcánhrừnglárộngmộtlàngiónhẹthổiqua,vàchúngtôilầnđầutiênnghethấytiếngrìràomàuxanh.

Tiếngchimgáyđầutiênàmsaocóthểnghĩracáigìkháckhitanhìnthấymộtmặthồrộng:khôngđểmấtthìgiờvôích,chúngtôiđilầntheomépnướcvàorừng,rồiđitiếpvàosâuhơn,đếnthônUsolie,nơilàmviệccủanhữngngườithợđóngthuyền.

Phíabênphảichúngtôi,sátngayméphồ,làkhurừngthôngthâncaorìràotrướcgió;phíatráilàđámrừngđầmlầyhoangdãkhôngthểđiquanằmbênrìamộtkhônggianđầmlầyrộnglớn.Trongrừngthông,chúngtôinhìnthấynhữngvệtbóngđendichuyểntrênđámviệtquất;vàngửngđầunhìnlên,tôiđoánrađólànhữngcondiềuhâubayliệngkhôngtiếngđộngtừngọnthôngnàysangngọnthôngkhác.

-Khônghiểusaotrướcđâytrờilạnhthế,còntừchiềuquabỗngnhiênđổikhác,-ônglãothợrừngnóivớichúngtôi.

-Dùsaothìvềchiềuvẫncònkhálạnh,-tôiđáp.

-Nhưngsángnaylũchimnóhótghêlắm!

Vừalúcđómộtâmthanhvanglên,vàphảimấtmộtlúclâuchúngtôimớicóthểnhậnrađólàtiếnghótđầutiêncủaconcugáy:tiếngchimvanglênvàtrôinhòadầnđitrongcánhrừngthông.Rồiđếnlượtnhữngchúsirừng,nhữngconchimbénhỏ,-nhưngđókhôngphảilàchúnghót,màrúclêninhỏi.Khắpkhurừngrềnvang,ồnĩ,vàchỉcónhữngconácđiểutolớnbaylượntrênđỉnhrừngtừngọncâynàyquangọncâykháclàkhôngtiếngđộng,chỉcóthểnhậnthấychúngquanhữngvệtbónglướtêmtrênđámviệtquấtnằmtrongnắng.

T

T

Chuộtchùrướcmặttôi,lớplácâybịmưavàtuyếtnénchặttrênmặtđấtbỗngnổivồnglên,mộtvàichiếcládựngdậytheochiềunghiêng,rồiởmộtchỗkhácnghecótiếngrúcríchrúcríchvàhiệnramộtcáivòibéxíu,từđóchuilêncảmộtconvậtto

bằngcáimóngtay–đólàchúchuộtchù.

Dựđịnhkhôngthànhronghốđấtmớiđàohômquachúngtôibắtđượcmộtchúchuộtchù.Đâylàloàiđộngvậtcóxươngsốngbénhấtmàtấtcảchúngtakhivàorừngđềubướcđitrênnó,vàthậmchíởtronglòngđấtdướimỗibướcchâncủachúngtađềucómột

hayhaiconchuộtchùđangsống.Lôngchuộtchùcũnggiốngnhưlôngchuộtchũi:ngắn,đềuđặn,dày,vàcómàuhơibiêngbiếcxanh.Nókhácloàichuộtthườngởcáimõmhìnhchiếcvòinhỏ.Loàinàyhiếuđộngvànhanhkhôngthểtả,nhảyrấtcaotrongcáilọbịnhốt,bỏmồivàolàchénliền.Petiađàomộtcáihốmới,vàkhibắtđượcgiunliềnđembỏvàochiếccốctrángmencao12cmchochuộtchù.

Chúngtôimuốnthửxemnócóthểănmộtlúcđượcbaonhiêugiun.Sauđó,cũngvớiconchuộtchùnày,muốnthửxemnócóthểănnhữnggì:chúngtôichonóăntấtcảmọithứ.Cuốicùng,chúngtôiquyếtđịnhthửcóđúnglàánhnắngchiếutrựctiếpsẽgiếtđượcchuộtchùnhưngườitavẫnnóihaykhông.Vàsaukhigiếtchếtconvậtsốngngầmdướiđấtnàybằngnhữngtianắngmặttrời,chúngtôitínhsẽtìmcáchcân,đonómộtcáchcẩnthận,nghiêncứunộitạngcủanó,rồiđặtnóvàotổkiếnđểcóđượcmộtbộkhungxươngsạchsẽ.Cònthiếucáigìmàchúngtôikhôngmuốn!Chúngtôicònđịnhtìmbắtmộtconchuộtchũivànhốtchúngcùngvớinhau.

Nhưngtấtcảnhữngdựđịnhcủachúngtôiđềukhôngthànhhiệnthực:chúchuộtchùđãnhảyquathànhcốccao12cmxuốngđất,-màđấtđốivớichuộtchùcũngchẳngkhácgìnướcđốivớicá,-vàmấtdạngtrongnháymắt.

Sựxuấthiệnconvậtkìlạnàyvàsựbiếnmấttrongnháymắtcủa

N

V

nócònđeođẳngrấtlâunơitâmtrítôi,tựahồnhưýnghĩcủatôibịgiamcầmtronglòngđất,nơinhữngrễcâyănsâuvàlantỏa.

Bóngphảnchiếuướchômnaylặngđếnnỗiconchimdẽgiunbaytrênmặtnướcvàbóngcủanódướinướcgiốnghệtnhau:cócảmtưởngnhưhaiconchimdẽgiunđangbayđónđườngchúngtôivậy.

Trongbuổidạochơiđầutiêncủamùaxuân,conchóLadađượcphépđuổitheolũchim.Nóđãnhậnrahaiconchimdẽgiunđangbay,-chúnghướngthẳngvềphíanólúcấyđangẩnsaubụicây.Ladalaora.Nósẽchọnchomìnhconnàonhỉ,-chimthậtđangbaytrênmặtnướchaycáibóngphảnchiếucủanótronglànnước?Chúnggiốnghệtnhaunhưhaigiọtnước.

TừchuyệnLadađuổitheohaiconchimdẽgiunbay,tôiliênhệđếnbảnthânmình:tôiđangđuổitheoconchimnàotrongnghệthuậtngôntừcủamình?Chẳngphảitoànbộsựnghiệpcủatôiđềunằmởchỗlàmthếnàotránhđểkhôngđuổitheoảoảnhđósao?

Kìa,Ladatộinghiệpđãchọnchomìnhcáibóng,và,-cólẽnóđangchắcmẩmlàsẽtómngayđượcconchimdẽgiunthực,-thoắtmộtcáitừtrênbờcaonhảyphắtlênvàrơitòmxuốngnước.

Dãanhìcảmthươngcâybạchdươngbịđốngãy,tôingồilạibênnónghỉchânvàđưamắtngắmnhìnmộtcâydãanhcaolớn;rồikhithìlãngquênnó,khilạiquayvềvớinó,tôisửngsốt:cócảmgiácnhưcâydãanhngaytrướcmắttôiđãkhoáclên

mìnhchiếcáochoàngtrongsuốtđượcdệttừtiếngrìràomàuxanh.Thậtvậy,giữanềncâycốixámxịtvẫncònchưamặclávàđámcâybụiđứngkendàysansát,câydãanhđãlênmàuxanhbiếc,vàđồngthờixuyênquamàuxanhấytôivẫnnhìnthấyđằngsaunóhàngbạchdươngtrắngmọcsansátbênnhau.Nhưngkhiđứnglênđịnhtừgiã

H

câydãanhxanhbiếcthìtôilạicócảmtưởngnhưkhôngcòntrôngthấyhàngbạchdươngởđằngsaunónữa.Nhưvậynghĩalàsao?Lẽnàohàngbạchdươngấylàdotôitưởngtượngra,hay...haylàcâydãanhđãnảyláđúngvàolúctôiđangngồinghỉ…

Haicâydãanhômquadãanhđãđơmhoavàcảthànhphốrướctừrừngvềnhữngcànhhoatrắng.

Tôibiếttrongrừngcómộtcâydãanhđãbaonămnayđấutranhvìsựsốngcủamình:nócốgắngmọclênthậtcaođểtránhkhỏibàntaynhữngkẻmuốnbẻcànhcủanó.Vàcâydãanhđãthànhcông-bâygiờthâncủanóhoàntoàntrơntrụi,hệtnhưmộtcâycau,khôngcónhánhcànhnàođểconngườicóthểbámvàotrèolên,vànókếthoaởtrênđỉnhngọncủamình.

Mộtcâydãanhkháckhônglàmnổiđiềuđó,vànótrởnênxácxơ,trênthâncủanógiờchỉcònnhôranhữngquecànhtrơtrụi.

Nhữngvịkhách

Chúngtôicókhách.Từđốngcủibêncạnh(hainămnayđãnằmchờnướclớn)mộtconchimchìavôibaylạichỗchúngtôi-đơngiảnlàvìtòmò,chỉđểngắmconngười.Theoướctínhcủatôi,đốngcủinàycólẽđủđểchúngtôisưởitrongnăm

mươinăm-cónghĩalàrấtnhiều!Vàsaumấynămnằmvôíchphơigió,phơimưa,phơinắng,cácsúcgỗđãđenthẫmlại,nhiềuđốngđổdồnvàonhau,nhữngđốngkhácsụtxuốngvươngvãitạothànhnhữnghìnhthùlạmắt.Vôsốcôntrùngsinhsôinảynởtrongcáckhúcgỗmục,vàrấtnhiềuchimchìavôiđếnsốngởđây.Chúngtôinhanhchóngpháthiệnracáchchụpảnhnhữngconchimnhỏnàyởkhoảngcáchgần:khithấynóđậuphíabênkiađốngcủivàcầnnhửnólạigầnthìbạnphảilóraởđằngxarồilậptứctrốnngay.Khiđó,chimchìavôivìtòmòsẽchạyđếntậnrìađốngcủiđểtìmnhìnbạn,vàthếlàbạnsẽcónótrênchínhsúccủimàbạnđãhướngốngkínhmáyảnhđónsẵntừtrước.

Điềuđórấtgiốngtròútim,nhưngútimlàtròcủatrẻcon,cònởđâylạilàtôi,mộtngườigiàcả,đangchơiđùavớiconchimchìavôi.

Mộtchàngsếubaytớiđậuxuốnggiữanhữngmôđấtnhấpnhôtrongbãilầymàuvàngởphíabênkiasôngvàvừabướcđivừanghiêngngónhìnquanh.

Chimócá,mộtácđiểuchuyênsănbắtcá,baytớivànhắmthấyconmồiởbêndướibèndừngtrênkhôngtrung,khépđôicánhlại.

Condiềuhâucócáilỗtrònởđuôiliệngvòngtíttrêncao.

Mộtchúdiềumướp,vốnrấtmêtrứngchim,cũngbaytới;lúcấycảlũchìavôiliềnchaochátbaylênkhỏiđốngcủinhưđànmuỗivunvútlaovàodiềumướp.Nhữngconquạđangcanhtổcủamìnhcũngnhanhchóngbayđếnnhậpbọnvớiđànchìavôi.Lúcấybộdạngchúdiềumướpácđiểukhổnglồtrôngthậtthảmhại,nókinhhoàngvộivãlaođi,baymấtdạng.

Ngherõtiếng“gùgù”củanhữngchúbồcâurừng.

Trongrừngthông,chimtuhúgáykhôngngớt.

Mộtchúdiệclaobổratừđámsậygiàkhô.

Sátngaybêncạnh,tiếnggàlôilàubàuliêntục.

Chimsẻđầmlầylíchríchđuđưatrênmộtnhánhsậymảnhmai.

Dướilớplágià,đámchuộtchùrúcrích.

Vàkhitrờitrởnênấmhơnthìládãanhtrônggiốngnhưnhữngconchimnhỏcánhxanhcũngbayvềvàngụlạinhưnhữngvịkhách;nhữngcánhsengiótimtímbaylại,dâydầuđắngvươnthậtxa,chođếnkhitấtcảcáctầngrừngđềuđượcphủkínchồixanh.

Cànhliễumềmcònnon,nhưnglũongmật,ongđấtđãbayđếnvoverìrầm,mấyconbướmcũngxếpcánhđậulại.

Mộtảcáorậmlôngdángvẻtấtbậtthấpthoángtrongđámsậynon.

Rắnlụcphơimìnhcuộntròntrênmôđất.

Cócảmtưởngnhưcáithờikhắckìdiệunàysẽkhôngbaogiờkếtthúc.Nhưnghômnay,trongkhinhảytừmôđấtnàysangmôđấtkháctrênđầmlầy,chợtnhậnthấycócáigìđótronglànnước,tôicúixuốngvàpháthiệnrahằnghàsasốnhữngconcungquăngấutrùngcủamuỗi.

Chẳngbaolâunữa,chúngsẽmọccánh,từdướinướctrồilênvàxoạcchânđứngtrênmặtnướcđốivớichúnglàvữngchãi,lấycanđảmbaylênvàkêuvovekhắpnơi.Khiấynhữngngàytrờinắngsẽtrởnênxámxịtbởiloàicôntrùnghútmáunày.Nhưngđạoquânvĩđạiđólạigìngiữchosựtrinhnguyêncủacánhrừngđầmlầy,khôngchođámdânđinghỉtànphávẻđẹpcủachốnhoangsơ.

Mộtđàncádầyxuấthiện.Haingườiđánhcábơithuyềntới.Vàkhichúngtôiđãdọndẹpđểrútđi,họliềnnhómngaymộtđốnglửaởtrênchỗcủachúngtôi,đặtnồilên,đánhvẩycádầy,rồingồihúpmóncanhcásuôngvàăncákhôngkèmbánhmì.

Trênrẻođấtkhôráoduynhấtnàycólẽnhữngngườiđánhcáthờicổđạicũngđãnhómlênnhữngđốnglửacủamình,cònbâygiờchiếcxeôtôcủachúngtôiđangđỗởđây.Khichúngtôinhổnốtcáilềubạtđãtừnglàmnhàbếp,mộtbầyriđábaylạivàmổănnhữngthứcòn

T

N

sótlại.Vàđólànhữngvịkháchcuốicùngcủachúngtôi.

Ýnghĩtộinghiệprờiđộtnhiêntrởấm.Petiamảiđiđánhcá,nóthảlướiởhồthanbùnđểbắtcágiếcvàtrôngthấykhoảnggầnchụccâybạchdươngnoncaongangtầmngườimọctrêndảibờđốidiệnnơithảlưới.Mặttrờitrònvạnhđãlặn.Tôiđinằmnghỉ:

khắpnơiranrantiếngếchnháivàgiọnghóthọamicùngtấtcảnhữnggìtạonênmột"đêmnhiệtđới"vôcùngsôiđộng.

Nhưngđôilúclạicóchuyệnthậtéole:trongkhimọisựđangtốtđẹpthìtrongóccủaconngườitộinghiệplạinảyramộtýnghĩthậttộinghiệpkhiếnngườitakhôngthểtậnhưởngniềmhạnhphúccủađêmnhiệtđới.Petiachợtnghĩrằngcóaiđó,giốngnhưhồinămngoái,đãtheodõivàđangđêmlấytrộmlướicủanó.Sớmtinhmơ,Petiachạyngayrahồvàquảnhiêntrôngthấymộtđámngườiđứnglốnhốchínhởnơinóthảlướitốiqua.Trongcơncáugiận,cóthểsẵnsàngnhảyvàođánhnhauvớicảchụcconngườivìmấytấmlưới,nólaobổtớirồibỗngđứngkhựnglạinhoẻnmiệngcười:đóchẳngphảilàngười,màlàkhoảnggầnchụccâybạchdươngkiasaumộtđêmđãnảyđầylá,trôngtừxahệtnhưmộtđámngườiđangđứng.

Sựsốngtrongvỏcâyămngoái,đểđánhdấuchỗtrênbãiđẵngỗ,chúngtôiđãbẻgãymộtcâybạchdươngnon:phầnthângãycủanórủxuốngtreolủnglẳnggầnnhưchỉtrênmộtrẻovỏmảnhhẹp.Nămnay,quaytrởlạichỗđó,tôihếtsứcngạcnhiênthấycâybạch

dươngnọvẫnxanhtươi,cólẽbởivìrẻovỏmảnhmaikiavẫntruyềnnhựasốngchophầnthâncâybịgãy.

Côgáigiữarừngbạchdương

T

N

rênnhữngcâybạchdươngchỉmớihiệnlênmàunonxanhmơnmởnvàrừngbỗngtrởnênrộnglớnhơn,mangvẻthậttrinhnguyên.Trongnhữngkhurừngđó,đoàntàucủachúngtôikhôngcóvẻnhưmộtconquáivật,ngượclại,tôithấynó

khálàtiệnnghi.Tôicảmthấyrấtvuivìmìnhcóthểngồicạnhcửasổvàchiêmngưỡngvẻđẹpcủanhữngcánhrừngbạchdươnglấploángkhôngngừngtrôingangqua.Đứngcạnhôcửatiếptheolàmộtcôgáitrẻnhưngkhôngthậtxinhđẹplắm.Thỉnhthoảngcôlạingảđầuraphíasauvàngóquanhkhắptoatàu,nhưmộtconchimtìmdiềuhâu,đểxemcóainhìnmìnhkhông?Sauđó,côlạiápmìnhvàocửasổ.

Tôimuốnnhìnxem,trôngcônhưthếnàokhiđốidiệnvớicáikhốixanhbaolacủabạchdương.Lặnglẽđứngdậy,tôithậntrọngnhìnvàoôcửasổ.Côgáimêmảingắmcáikhốibạchdươngnonxanhbiếcđangsánglênlấploáng,mỉmcườivớinóvàthìthầmđiềugìđó,đôimáửnghồng…

Vànganhhữngchồithôngtừxatrôngnhưbúpnến.Lúamạchđenngậpđếnđầugối.Câycối,nhữngvạtcỏcao,nhữngbônghoađềukhoácmàusặcsỡ.Trongtiếtchớmxuânnày,chimchóccũngnhưngừnghoạtđộng,nhữngconđựcẩnvàochỗkín

đáothaylông,nhữngconmáigiữmìnhchaytịnhtrongtổ.Thúrừngbậnkiếmmồicholũthúnon.Ngườinôngdânmảimiếtvớivụxuân,hếtgieohạtlạicàybừa.

Nhữngconchimvànganh,cuncút,sayên,énbờbayđến.Saucơnmưađêm,buổisángsươngmùdàyđặc,tiếpđólàmộtngàynắngđẹp,trờiđấttronglành.Trướclúchoànghônbuông,gióbắtđầuđổichiều,thổitừhướngdãynúisaulưngchúngtôiramặthồ,nhưngnhữnggợnsóngvẫntiếptụcchạyvềphíachúngtôi.Mặttrờinhưmộtquảcầulớnbờmxờmkhôngchóisánglặnxuốngrừngtừphíasauđámmâyxanh.

C

Chimvànganhrấtthíchthờitiếtbiếnđộng,thayđổithấtthường,chúngmuốnmặttrờilúcthìbịchephủ,lúclạihésángvàgiónôđùavớilánhưnhữngconsóng.Vớilũchimvànganh,chimén,hảiâuvàsayên,giólàchỗthântình.

Hômnay,từsángsớmtrờiđãmangvẻâmu.Sauđótrởnênoiả,vàmộtđámmâyđenlớntiếnlạichỗchúngtôi.Giónổilên;trongtiếngvéovoncủavànganhvàtiếngthethécủasayên,đámmâytrôidầnvềhướngZazervàdườngnhưtanloãngđâuđótrongnhữngkhurừng,nhưngchẳngbaolâusaunólạiphìnhlớnravàđộichiếcmũtrắngkhổnglồngượcgiótiếnvềphíachúngtôi.Hồnướctrởnênsôiđộng,giótiếpgió,sóngtiếpsóng,nhữngvệtđennhưbóngcủanhữngđôicánhnhanhchónglaođimọihướngkhắpmặthồ.Mộttiachớplóelênsoisángdảibờbênkia,sấmnổvang.Vànganhngừnggiọng,sayêncũnglặngtiếng,chỉcònhoạmivẫnhótđếntậncùng,cólẽtớichừngnàonhữnggiọtnướcmưaấmáptotướngcònchưađổxuốnggáynó.Rồimưabắtđầutuônnhưtrút.

MậtongáilạnhrớtthángNămquađi,trờitrởấmvàhoadãanhbắtđầubớtvẻrựcrỡ.Thếvàođó,thanhlươngtràbắtđầunhúnụvàtửđinhhươngcũngđangđơmhoa.Khinàothanhlươngtràđồngloạttrổhoathìmùaxuânsẽhết;hoathanhlươngtrà

B

trởnênđỏrựclàđộmùahèqua;lúcấychúngtôibắtđầunhữngchuyếnđisănmùathu,vàchođếntậnmùađôngsẽbắtgặpnhữngtráithanhlươngtràđỏrựctrongrừng.

Khócóthểnóichínhxáchoadãanhcómùihươngnhưthếnào,cũngkhôngthểsosánhnóvớibấtcứmộtcáigìkhác.Lầnđầutiênngửihoadãanhmùaxuân,tôinhớlạituổithơ,nhớđếnnhữngngườithâncủatôi,vàtôinghĩvềhọ,rằnghọcũngnhưtôiđangngửihoadãanhvàcũngkhôngthểnóinócómùihươngnhưthếnào.Cảcácôngbà,cáccụtổvàcảnhữngaisốngởcáithờimọingườicònhátthiêntrángsĩcavềđoànquânIgor(5),vàcòntrướcđónhiềunữavàocáithờihồnghoangcủaloàingười-thờinàocũngcóhoadãanhthơm,cógiọnghọamihót,cómuônvànloàicỏ,loàihoavàloàichimcahát,vàcónhữngtìnhcảmvàcảmxúckhácnhaugắnvớitấtcảnhữngcáiđótạonêntìnhyêutổquốccủachúngta.Chỉtrongmộtmùihươngdãanhtađãgắnbóvớitoànbộquákhứ.Vàkìa,hoadãanhđãbắtđầutàn.Lầncuốicùngtôimuốnnângbônghoalênngửi,trongmộthivọngsaucuốivàvôíchlàsẽhiểuđượcrốtcụcdãanhcómùihươnggì.Vàtôikinhngạccảmthấytừnhữngbônghoađótỏaramùihươngmậtong.Đúngthế,tôinhớrấtrõ,trướcphútcuốiđờimìnhhoadãanhkhôngtỏaramùihươngcủachínhnónhưchúngtaquenthấy,màlàhươngmậtong,vàđiềuđónóivớitôirằngnhữngbônghoaấytồntạikhôngvôích.Cứmặcchogiờđâynhữngbôngdãanhđangtànrụng,nhưngbùlạichúngđãgópđượcbaonhiêumậtchođời!

Tầnglátrêncaouổisáng,tuyếtrơihômquavẫncònvươngđọngtrênmặtđất.RồimặttrờihiệnravàsuốtngàynhữngđámmâynặngnềtrôiđitronggióBắcbuốtlạnh,lúcđểlộmặttrời,lúclạiphủcheđầyvẻđedọa.

Còntrongrừng,ởnơikíngió,cuộcsốngmùaxuânvẫnthảnnhiêntiếpdiễn.Vàđâyđúnglàmộtcảnhtượngcổtích:cáccànhnhánhcònchưamặcáolánhưngđãnởdầynhữngnụvàhoahoặcnhữngchồinonxanhdàicăngnhựa;chúngtừtấtcảcáctầngrừngrủxuống,xoắnxuýt,quấnbệnvàonhau.Nhữngvòihoadãanhmàuxanh;hoatrêncâycơmcháytrôngchẳngkhácgìmóncháođỏ;từ

T

mànláliễubuônglơinhưmáitócmềm,nhữngnụhoavàngbéxíutrổravàkếtthànhhìnhnhữngchúvịtlôngvàngvừachuirakhỏivỏtrứng.

Thậmchícảthâncủanhữngcâyvânsamchưagiàcũngphủkínlákimxanhnonnhưmộtlớplông,cònởphíatrênnhánhtíttrêncùngcủacâycũngđangdầndầnhìnhthànhmộttầnglámớinontơ.

Tôinóiđiềunàykhôngphảiđểchúngta,nhữngkẻđãtrưởngthànhvàphứctạp,quaytrởvềvớithờiniênthiếu,màlàđểtrongbảnthânmỗingườivẫngiữđượcconngườithơtrẻcủamình,khôngbaogiờquênnóvàxâydựngcuộcsốngcủamìnhnhưmộtcáicây:vòmlánontơđầutiênkiacủacâyluônluônởtrêncao,trongánhsáng,cònthâncâylàsứcmạnhcủanó,làchúngta-nhữngngườiđãtrưởngthành.

Chiatayvàgặpgỡôiquansátmộtcáchđầythánphụcsựkhởiđầucủadòngnước.Trênngọnđồicócâythôngrấtcao;từcáccànhlánhữnghạtmưanhỏchảydồnxuốngthâncây,tụlạithànhgiọtnướclớnvòngvèovượtquanhữngđoạnvênhcongrồimất

húttrongcáclớprêudàyxanhnhạtbaoquanhthâncây.Ởsátmặtđất,nơigốccâybịuốngập,nướctừtrongđámrêunhỏthànhdòngxuốngvũngnướclặngsủitămbêndưới.Ngoàiracónhiềugiọtnướctừcáccànhcâycaorơithẳngxuốngđấttạonênnhữnggiaiđiệukhácnhau.

Cáihồnhỏđầytràndướigốccâychợtvỡrangaytrướcmắttôi;mộtdòngnướcxuyêndướilớptuyếtchảyvềphíaconđườnglúcnàyđãbiếnthànhđậpchắnlũ.Dòngnướcmớisinhmạnhđếnmứcphávỡcảđậpchắn-conđường-rồibăngbăngchảyquavươngquốccủaquạraconsôngnhỏ.Khurừngtrănbênbờsôngngậpchântrongdònglũ;nướctừcànhcâynhỏgiọtxuốngtạonênvôsốbongbóng.Tấtcảđámbongbóngchậmchạpdichuyểntrênmặtnướcvềphíadòngchínhrồiđộtngộttăngtốcchảyxuôitheolòngsôngngầubọt.

Trongmànsươngmùthấpthoángnhữngbóngchimbay,nhấtthờitôichưaxácđịnhđượcđólàloàichimgì.Chúngvừabayvừakêu

B

chiêmchiếp,tôikhôngthểphânbiệtnổitiếngkêucủachúngtrongtiếngréocủadòngsông.Lũchimđậuxuốngmộtđámcâymọcởphíaxabênbờnước,tôiliềnđiđếnđóđểxemnhữngvịkháchnàotừmiềnxaấmápđãtớithămchúngtôisớmnhưthế.

Trongtiếngréocủadòngchảyvàtiếngngânngacủanhữnggiọtnước,đầuóctôi,-nhưvẫnxảyrakhinghecácbảnnhạcthựcthụcủaconngười,-bịámảnhbởinhữngýnghĩvềbảnthânxoayquanhmộtvếtthươnglớncủamìnhmàchừngấynămtrờikhôngthểnàothànhsẹo.

Tôinhưchợttỉnhkhinghegiọnghótcủachimdihoa.Khôngthểtinvàotaimình,nhưngchẳngmấychốctôiđãhiểurằngnhữngconchimbayratừsươngmù,nhữngvịkháchđếnsớmđóthảyđềulàchimdihoa.Hàngngànconchimdihoacùngbay,cùnghót,mộtsốđậutrêncâyvàvôsốtảnratrênnhữngluốngđấtcàyảimùathu,-vàlầnđầutiêntôihiểuramốiliênquangiữachimdihoavàđấtcàyảimùathu(6).Nhưngcáichủyếutôicảmthấytrongcuộcgặpgỡvớinhữngconchimđượcmongđợinàylạilàmộtnỗilosợ,-rằngnếunhưchúngnhỏbéhơn,tôithầmnghĩ,rấtcóthểtôiđãhoàntoànbỏqua,khôngđểýđếnchúng.

Vàthếlà,-tôithầmnghĩ,-hômnaytôibỏquanhữngconchimdihoa,cònngàymaitôisẽbỏquamộtconngườisốngtửtế,vàngườiđósẽchếtmàtôikhônghềquantâm.Tôihiểurằngtrongsựxaolãngnàycủatôicómầmmốngkhởiđầucủamộtnhầmlẫnlớnlaocănbảnnàođó.

Gửingườibạnchưaquenbiếtuổisớmấysươngmaiđọngnắng,tựanhưmiềnđấtchưangườikhámphá,nhưtầngtrờichưađượcbiếtđến,đólàbuổisớmmaiduynhất,chưacóaithứcdậy,chưaainhìnthấygì,vàchínhbạnlàngườiđầutiên…

Chimhọamicanốtbàicacuốixuân,hoabồcônganhcònnáumìnhnơigiólặng,vàcóthểđâuđótrongbóngrâmtốiẩmướtcómộtbônglinhlanđangtỏasánglặngthầm.Cấttiếngtiếpsứcchohọamilàlũchimnhỏlinhlợicủamùahè-chimtiêuliêu,vàđặcbiệtlàtiếng

Đ

sáotuyệthaycủachimvànganh.Khắpnơitiếngbầysáoláchnháchrộnràng;vàbácgõkiến,đãquámệtmỏivìphảikiếmmồisốngnuôilũchimnon,tìmđếnđậunghỉtrênmộtnhànhcâyxa.

Hãydậyđi,hỡibạncủata!Hãygomgiữnhữngtiahạnhphúccủachínhmình,hãydũngcảm,hãybắtđầucuộctranhđấu,hãygiúpsứcmặttrời!Hãylắngnghe,kìachimtuhúcũngsẵnlònggiúpbạn.Hãynhìnxem,chimdiềumướpđangbơitrênmặtsóng:đókhôngphảilàconchimbìnhthường,trongbuổisángmainàynólàđầutiênvàduynhất;vàkianhữngconquạlônglấploángsươngsớmđãbayrađườngmòn-ngàymaichúngsẽkhônglấploángnhưvậynữa,vìđókhôngcònlàngàyhômnay,vànhữngconquạsẽbayđếnmộtnơinàođókhác.Buổisángmainàylàduynhất,khôngmộtngườinàotrênkhắpđịacầucònthấyđượcnó:chỉcóanhvàngườibạnchưaquenbiếtcủaanhđượcthấymàthôi.

Đãhàngchụcngànnăm,conngườisốngtrênmặtđất,đãtíchgóp,đãtruyềnchonhauniềmvui,đểchờbạnđếnnângnólên,gomnhữngmũitêncủanólạivàtậnhưởngniềmsungsướng.Hãydũngcảm,hãydũngcảmlên!

Vàtâmhồnsẽlạitrởnênrộngmở:kìanhữngcâyvânsam,nhữngcâybạchdương,-vàtôichẳngthểnàorờimắtkhỏinhữngbúpnếnthôngxanhvàquảvânsamthắmđỏ.Vânsam,bạchdương,ôibuổisángnaytuyệtvờiđếnthế!

Ếchnháihồisinhêm,chúngtôinghỉlạitrongtúplềubạtvớiconvịtmồi.Rạngsáng,trờitrởnênrétdữ,nướcđóngbăng,tôibịnhiễmlạnhnặng,vàcảngàycảmthấymệtmỏi,tớichiềuthìđổốmthậtsự.Suốtngàyhômsau,tôinằmmêmệttrêngiường,không

cònbiếttrờiđấtgìnữa,phómặcmìnhchocuộcđấugiữasựsốngvàcáichết.Sángngàythứba,tôimơthấydảibờđẹpnhưgấmthêucủahồPleseevo(7)vàđànhảiâutrắngmuốttrênnhữngmũibăngsansáttronglànnướcxanh.Trongđờithực,phongcảnhcũngđúnghệtnhưtrongmơtôithấy.Đànhảiâutrắngbơitronglànnướcxanhsaomàđẹpđếnthế,vàphíatrướccònnhiềuđiềuthậttuyệtvời:tôisẽcònđượcthấycảmặthồrộngkhibăngtan,vàmặtđấtphủtronglớpcây

cỏxanhrì,bạchdươngmướtlá,tiếngrìràomàuxanhđầutiên...

Từhômqua,trờilạitrởấmvàđãnghetiếngsấmtừxavẳngtới.

Vẫncònrãrờisaucuộcvậtlộnsốngchếtsonghạnhphúcvìchiếnthắng,tôirờikhỏigiường,nhìnrangoàicửasổvàthấycảbãicỏtrướcnhàphủđầynhữngloàichimnhỏkhácnhau:rấtnhiềurisừng,tấtcảcácloạichimsáohayhót,sáoxámvàsáođen,sáođầuxám,sáomàytrắng-vôsốchimchạyđichạylạitrênbãicỏ,vỗcánhvàtắmtrongvũngnướcrộng.Đúnglàmộtcuộcđạihộitoànthểcủacácloàichimhayhót.

Mấyconchóbịcộtvàogốccâykhônghiểuvìsaobỗngsủatoánglênvàngơngácnhìnmộtcáigìđótrênmặtđất.

-Kìa,sấmlàmrađấy,-ngườihàngxómnóivàchỉtayvàochỗmấyconchóđangdánmắtnhìn.

Mộtchúếchlưnglấploángướtnhảythẳngvềphíamấyconchó,vàđúngkhitưởngnhưvấpvàochúngliềnđộtngộtđổihướngvànémmìnhvàovũngnướcrộng.Ếchnháiđanghồisinh,vàdườngnhưtiếngsấmđãlàmnênđiềuđó:cuộcsốngcủaloàiếchgắnliềnvớitiếngsấm-khisấmnổlàlúcếchnháihồisinhvànhảyra,lưngẩmướtlấploángdướinắng,vàtấtcảđềuhướngtớivũngnướclớnnơiđây.Tôibướcđếngầnvũngnước,cảlũđềuthòđầulênnhìntôi:đúnglànhữngchúchàngtòmò!

Vôsốcôntrùngbayđếnsưởinắng,vàbaonhiêulàchimtrênbãicỏ!Nhưnghômnayvừaốmdậy,tôikhôngmuốntruytìmtêncủachúng,hômnaytôicảmnhậntoànbộcuộcsốngcủathiênnhiênmộtcáchtổngthểvàtôikhôngcầnnhữngtêngọiriêng.Tôicảmthấycómộtmốiquanhệthânthuộcvớitấtcảcácsinhvậtbay,bơi,chạynày,đốivớimỗiloàitronglòngtôiđềucómộthìnhảnhghinhớriêng,sauhàngtriệunămđọnglạigiờđâyđangchảytronghuyếtquảncủatôi:tấtcảđềucóởtrongtôi,vàchỉcầnnhìnvànhậnbiết.

Phátsinhtừcảmxúcsống,nhữngýnghĩcủatôingàyhômnaythànhhìnhmộtcáchthậtđơngiản:cómộtthờigianngắnvìtrậnốmtôiđãrờixacuộcsống,đãđánhmấtmộtcáigìđóvàgiờđâyđangkhôiphụclại.Cũngnhưhàngtriệunămtrướcđâychúngtađãđánhmấtđôicánh,mộtđôicánhcũngtuyệtvờinhưđôicánhhảiâu,vàvì

chuyệnđóxảyrađãrấtlâunêngiờđâychúngtamớinhìnchúngngưỡngmộđếnvậy.

Chúngtađãđánhmấtkhảnăngbơinhưcá,lắclưtrêncáisàogắnvàothâncâylớn,thiênditừmiềnđấtnàysangmiềnđấtkhácnhưnhữnghạtgiốngbay,vàchúngtasaymêtấtcảnhữngcáiđóbởivìtấtcảđềutừnglàcủachúngta,chỉcóđiềuđólàchuyệnđãtừlâu,rấtlâurồi.Chúngtanhấtthốngvớitoànthểthếgiới,bâygiờchúngtakhôiphụcmốiquanhệấyvớisứcmạnhcủasựquantâmruộtthịtvàbằngchínhcáchđóchúngtakhámpháracáiriêngcủamìnhtrongnhữngconngườicólốisốngkhác,thậmchílàtrongcácloàiđộngvật,thậmchítrongcácloàithựcvật…

Tớigiữatrưa,cũngnhưhômqua,khitiếngsấmvanglênìầm,mưaấmápbắtđầurơi.Chỉsaumộtgiờ,lớpbăngtrênmặthồtừmàutrắngđãchuyểnthànhtrongsuốt,tiếpnhậnvàomình,tựanhưnướcvenbờ,màuxanhcủabầutrờikhiếntấtcảtiếpliềnnhưmộtmặthồxanhmênhmông.

Saubuổihoànghôn,sươngbắtđầugiăngtrênnhữnglốimòntrongrừng,vàcứsaumườibướcchânlạicómộtđôichimđađabayvụtlên.Gàlôithảsứcthìthầm,cảkhurừngthìthầmvàrìrào.Đámdẽgiuncũnghòagiọngtheo.

Trongmànđêm,ởphíangoàithànhphố,cóbanguồnánhsángcùngchiếurọi:phíatrênlànhữngngôisaoxanh,nơichântrờilàánhđiệnvàngcủakhudâncư,còntrênmặthồlànhữngluồngsánglớngầnnhưđỏrựccủathuyềnđánhcá.Khimộtvàiluồngsángđótiếnđếngầnbờ,chúngtôithấycócảkhóivàhiệnranhữngngườicầmđinhbaxiêncátrongtay,cảnhtượngđógợinhớđếnnhữnghìnhngườicùngnhữngconrồngtrênbìnhcổOliviavàPantikápaion.(8)

ỞTiếnghóthọamiđầutiên

nơihợplưuconsôngđổvàohồ,mộttiếngchimnàođóbỗngrốnglêntrongbụiliễu.Đólàconvạcrạ,mộtloàichimlớnmàuxámcótiếngkêunhưbòrống,vớicơthểcỡítnhấtphảibằngconhàmã.Rồitấtcảlạitrởnêntĩnhlặnghoàntoàn.

Hồtrongvănvắtvìsaumộtngàytoànbộmặtnướcđãkịpđượcgiórửasạch,vàmỗimộtâmthanhnhỏnhấtđềucóthểnghethấytừrấtxa.

Convạcrạđanghútnước,cóthểngherấtrõđiềuđó,sauđấylàtiếng“ục!”vanglêntrongkhônggianyênảxungquanh,một,hai,rồibatiếng;imlặngkhoảngmườiphútrồilại“ục!”,cứthếba,bốnlần-chúngtôichưabaogiờđượcnghehơnsáulần.

BịámảnhbởicâuchuyệnởvùngUsolivềmộtngườiđánhcáômđáychiếcthuyềnđộcmộccủamìnhbịsónglậttrôinổikhắpmặthồ,tôigiữláichạydọctheobóngrâmcủadảibờ,vànghenhưcótiếnghọamiđanghót.Ởmộtnơixaxa,đànsếugọinhauồnĩtrướclúcngủ,vàngồitrongthuyền,chúngtôingherõcảnhữngâmthanhnhỏnhấttrênhồ:nhữngconvịtđầuđỏhuýtlênkhekhẽ,vịtmặttrắngcãinhauchíchóe,vàtiếptheolàhoàâmcủatấtcảcácgiốngvịt,tiếngkhànkhàncủaconvịttrờiđựcđạpmáiởnơinàođấyrấtgần.Đâyđó,nhữngchúcốctrắngvàvịtlặnvươncổlêntrênmặtnướcnhưnhữngcộtmốcdiđộng.Trongbúngnướcmàuhồngbắnvồnglên,hiệnramộtcáibụngtrắngphếucủaconcámăngnhỏvàcáiđầuđencủaconcátongoạmlấynó.

Rồitoànbộbầutrờiphủkínmây,tôikhôngtìmthấymộtđiểmnàođểcóthểđịnhhướngchínhxácvìthếcứchothuyềnmentheométrái,phảikhókhănlắmmớinhậnthấydảibờđãtốiom.Mỗikhiconvạcrạrốnglên,chúngtôilạibắtđầuđếm,lấylàmngạcnhiêntrướcâmthanhnàyvàđoánxemnósẽrốngmấylần.Thậtlạlàcóthểnghetiếngrốngcủaconvạcrạrấtrõtrongkhoảngcáchhaidặm,rồibadặm,vàcứthếkhôngngớttrongsuốtbảydặm,chođếnkhinổilêngiọnghótcủavôsốhoạmitrêndãynúiGremiatri.

H

G

Bọdừaoadãanhcònchưathôinở,nhữngcâyliễusớmcũngchưapháttánhếthạtcủamìnhmàthanhlươngtràđãđơmnụ;cảtáo,cảphượngvàng-tấtcảđềutheonhauđồngloạtnởhoavàomùaxuânnày.

Bắtđầuchuyếnbayđồngloạtcủaloàibọdừa.

Mặthồbuổisángyênảphủmộtlớphạtgiốngcủacácloàicỏcâynởhoa.Tôibơithuyềnvàđểlạiphíasaumộtvệtnướctrôngtừxanhưmộtconđườngtrênmặthồ.Vịtnổitrênmặtnướctạothànhvòngtrònnhỏ,cònnơicángoiđầulênlàmộtlỗcon.

Rừngvànướcômấpnhau.

Tôiđirabờhồthưởngthứchươngthơmcủanhữngchiếcláứnhựa.Mộtcâythônglớnngãdàitrênmặtđất,cànhláđãđượcchặttrụiđếntậnngọnngổnngangnằmlẫnvớiđámlátrăn,láliễuhoàndiệpđãhéoúa;vàtấtcảnhữngcáiđógộplại,tấtcảnhữngbộphậnđãbịthươngtổncủacâythôngtrongquátrìnhhéomụccũnglantoảramộtmùihươngtuyệtvờidễchịukhiếnnhữngconvậtkhônghiểulàmsaocóthểsốngvàthậmchíchếtmàvẫntoảhươngthơmcảmthấyvôcùngkinhngạc…

Cơngiôngầntớibữatrưa,giónổilênrấtmạnh,trongrừngliễukendàyvẫncònchưaphủkínlánhữngthâncâyvađậpvàonhauphátraâmthanhkhiếntacảmthấycócáigìđấybấtan.Chiềuđến,mộtcơngiôngkhámạnhnổilên,conchóLadahoảngsợtrốn

vàogầmgiườngcủatôi.Nógầnnhưphátrồlên,vàđiềuđókéodàigầnnhưsuốtcảđêmmặcdùcơngiôngđãquatừlâu.Chỉđếnsáugiờsáng,tôimớilôiđượcnórasânvàchỉchonóthấytiếttrờibanmaitốtlành,tươimátnhưthếnào.Lúcbấygiờ,nómớinhanhchóngbìnhtâmtrởlại.

N

B

Dãanhtànhoahữngcánhhoatrắngrắcđầytrênđámngưubàngvàtầmma,trênmọithứcỏxanh:hoadãanhbắtđầutàn.Thayvàođó,nhữngcâycơmcháyvàbêndướinólàdâuđấtlạiđangnởhoa.Đôibanụlinhlancũngvừamởcánh,láliễuhunghung

dầnngảsangmàuxanhdịu,yếnmạchnhúmầmnonkenđặckhắpcánhđồngđấtđennhưnhữngchúlínhxanhnhỏbé.Nơiđầmlầycỏlácmọccaotrảibóngxanhxuốngvựcsâutốisẫm,cungquăngbơirốiríttronglànnướcđen,đànchuồnchuồnbiếclượntrênbãicỏlácrậmrì.

Tôibướcđitrênlốimòntrắnggiữanhữngbụitầmma;mùitầmmađậmđặckhiếntoànthânbắtđầungứangáy.Vừaphátranhữngtiếngkêulolắng,giađìnhnhàsáovừacốđuổiconquạhungácđithậtxakhỏitổcủamình.Tấtcảthậtthúvị:mỗimộtđiềunhỏnhặttrongcuộcsốngcủavôsốcácconvậtđềukểvềsựvậnđộnggiaohoancủatoànbộcuộcsinhtồntrênmặtđất.

Khúccâynhiềumấuụiphấntừcácloạicâyđangnởhoarắcđầydòngsôngtrongrừngkhiếnhàngcâycaotrênbờvànhữngđámmâykhôngcònsoiđượcbóngcủamìnhxuốngmặtnước.Chiếccầuđiquasôngmùaxuântừbờnàysangbờkialàmộtkhúccâynhiều

mấuđượctreorõcaokhiếnbạncóthểngãvàbịthương.

Bâygiờthìchẳngaicầnđếnkhúccây-cầuấynữavìđãcóthểđơngiảnlộiquasôngtheolòngđầyđácuội.Nhưngcómộtconsócđangđitrêncâycầuđóvàngậmtrongmiệngmộtvậtgìdàidài.Nódừnglại,làmviệcgìđấyvớicáivậtdàidài,-cóthểlànóăn,-rồiđitiếp.Ởcuốicâycầu,tôithửdọaconsócvớihivọngnósẽđánhrơimồiđểtôixemđólàcáigì,hoặccóthểnósẽnhảylêncâyliễu.Sóctahoảngsợquảthậtđãnhảyphốclêncâyliễucùngvớimiếngmồi,nhưngnókhôngdừnglạiởđómàtừngọnliễu,vẫnkhôngchịunhảmiếngmồi,làmmộtcúnhảydàilêncâyvânsamrồilẩnmấttrongđámlácànhrậmrạp.

TTơliễuhoàndiệp

ôichụpảnhnhữngchùmhoahoàndiệpliễuđangbuôngtơ.Nhữngconongbayngượcnắng,ngượcgiótrôngnhưnhữngtúmtơ,vàbạnthậmchísẽkhôngphânbiệtđượcđólàtơhaylàong,haylàhạtcâybaytìmnơinảymầm,haylàcôntrùng

đanglượnkiếmmồi.

Trờibặtgióđếnmứcsaumộtđêmtơhoàndiệpliễuđọngtrắngtrênnhữngconđường,nhữnghồnướclặngtrôngnhưtuyếtphủ.Tôinhớlạimộtkhurừnghoàndiệpliễurậmrạpvớilớptơphủdàymặtđất;chúngtôichâmlửađốt,ngọnlửalanrấtnhanh,vàlớptơtrongnháymắtđãhóathànhtrođenmịn.

Tơliễubaylàmộtsựkiệnlớnlaocủamùaxuân.Vàothờigiannàynàohọami,nàotuhú,vàcảvànganhnữađuanhauhót.Vàcùnglúc,cảnhữngchúchimliêutiêumùahècũnglêntiếnghòatheo.

Mùatơliễubaymỗikhixuânvềcómộtcáigìđólàmtôixótxa:sựphungphíhạtgiốngởđâythậmchícònlớnhơnsovớimùacáđẻtrứng,vàđiềunàyámảnhtôiđếnbấtan.

Trongkhicáccâyliễuhoàndiệpcổthụbuôngtơthìnhữngcâynonthaychiếcáonâuthiếuthờicủamìnhsangtấmáoxanh,chẳngkhácgìcáccôgáilàngtrongngàyhộicủanăm,lúcmặcbộcánhnày,khidiệnbộváykhác.

Saumưa,mặttrờinóngbỏngđãbiếnkhurừngthànhmộtnhàươmkínhlớnvớimùihươngngâyngất,mụmịcủasựsinhtrưởngvàmụcrữa:đólàsựsinhtrưởngcủanhữngchồibạchdương,cỏnonvàsựmụcrữa,cũngthơmhươngnhưngtheocáchkhác,củanhữnglácâynămngoái.Vạtcỏkhô,đốngrơmcũ,nhữngmôđấtúavàng-tấtcảbâygiờđềuphủcỏxanh.Nhữngchùmhoabạchdươngcũngngảmàulambiếc.Từcâyliễuhoàndiệpnhữnghạthìnhsâukènbaytảnratứphíavàbámlêntấtcảmọithứ.Ởnơikia,cáchđâychưalâuchùmhiệtthảorậmcủanămtrướchãycònphơphấtvươncaokhôngbiếtbaolầnkhiếnthỏcùngchimrừnghoảngsợ,nayđámhạtliễuhoàndiệprơixuốngđãlàmnógẫyrạpvàlớpcỏxanhmớisẽmọclênchenókhuấtdạng;nhưngđiềuđósẽkhôngxảyrangaylậptức,bộxươngcũvàngkhôcủarừngsẽcònphảimấtkhánhiềuthờigianđể

khoáclálênmìnhhóathànhmộtcơthểxanhnoncủamùaxuânmới.

Đãbangàygiócầncùvãihạtgiốngmàmặtđấtthamlamkhôngbiếtmệtvẫncứđòithêm.Mỗikhicóngọngiónổilên,hạtliễuhoàndiệplạibaybaydàyđặc.Nhữnghạthìnhsâukènphủkínkhắpmặtđất.Hàngtriệuhạtrảixuốngnhưngchỉcókhôngnhiềutrongsốhàngtriệuđónảymầm,dùvậyrừngliễuhoàndiệpngaytừđầuđãmọcrậmđếnnỗithỏnếulỡgặpnótrênđườngđithìcũngphảichạyvòngqua.

Nhưngchẳngbaolâunữagiữađámcâyconsẽkhởiđầucuộcchiếncủarễđểgiànhđấtvàcủacànhđểgiànhánhsáng.Nhữngcâyliễuhoàndiệpmọcdàysẽbắtđầuthưadầnđi;vàđợilúcrừngcaongangđầungười,thỏsẽtớigặmănvỏcây.Khiloàicâynày-vốnưaánhsáng-đãvươnlênđủcaothìdướitáncủachúng,rụtrèápmìnhbêncácthânliễuhoàndiệp,nhữngcâyvânsamgiỏichịuthiếunắngbắtđầulớnlên,dầndàchúngcaovượtcảliễuhoàndiệp.Rồiđếnlúctáncâyrợpbóngcủarừngvânsamsẽchephủvàlàmcớmngạtnhữngânnhânưaánhsángcónhữngchiếclánhỏluônrungrinhcủachúng…

KhicảtầngrừngliễuhoàndiệpđãlụichếtvàgiólạnhSibiriậpđếngàorítthếvàochỗcủanótrongrừngvânsamlánhọn,cómộtcâyvẫncònsốngsótởđâuđóvenbìarừngtrống,nhưngtrênthâncâyđầynhữngbộng,nhữngmấu;chimgõkiếnsẽtìmđếnkhoéttổ;chimsáođásẽtớicưngụtrongtổcủachimgõkiến;cảbồcâurừng,sơntước,sócvàchồnđềusẽcùngđếngópmặt.Rồikhicáithângỗtolớnấyđổxuống,vàomùađônglũthỏsốngquanhđósẽtìmđếngặmvỏcây,sauthỏlàcáo:vànơiđâysẽthànhmộtcâulạcbộcácloàithú.

Vậylà,cũnggiốngnhưkhimiêutảcâyliễuhoàndiệpnày,cầnphảimiêutảtoànbộthếgiớirừngđượcgắnkếtbởimộtđiềugìđó.

Chúếchbấtmãn

L

S

M

ũếchnhaonháckhiếnmặtnướccũngphảidợmsóng.Sauđó,chúngnhảylênbờvàtỏađimọihướng:chiềuđãbuông.Cứmộtbướcchânlạigặpmộtcôngdânếch.Trongđêmấmápnày,tấtcảbồđoànnhàếchđềugừgừkhekhẽ,thậmchíđến

nhữngôngếchkhônghàilòngvớisốphậncũnggừgừ:vàomộtđêmnhưthếthìcảnhữngcánhânbấtmãncũngcảmthấydễchịu,-vàkhôngđừngđược,nhưmọiconếchkhác,chúngcũngcấtgiọnggừgừ.

Chútômđầutiênấmìầmvàmưarơi,nhữngtianắngchiếuxuyênquamưa,mộtdảicầuvồngrộngnằmvắtngangbầutrời.Vàođúnglúcđó,dãanhnởbunghoa,nhữngbụiphúcbồntửdạisátménướctrởnênxanhthắm.Khiấy,từmộtcáihangtômnàođó,chútôm

đầutiênlóđầuravàvungvẩynhữngsợiria.

Buổisángngânvangộtbuổisángngânvang,hạnhphúc.Hạtsươngthuầnkhiếtđầutiên.Cábúngmìnhnhảylênmặtnước.Trênđồi,haichànggàlôitrốngưỡnmìnhgọimái;cùngvớichúnglàsáunànggàlôimái.Mộtchàngtrốngđivòngquanhđámmái

nhưnaiđựcđituầncanhnhữngảnaicáicủamình.Gặpchútrốngtìnhđịchtrênđường,chàngtaxùlôngđánhđuổiđi,rồilạitiếptụccuộctuầnduvòngquanh,rồilạigặp,lạiđánhnhau...

Nhữngchùmliễusớmsángbừnglêntrongcánhrừngmàuxám.Nhữngtianắngphảnchiếutrênđámliễutrôngnhưnhữngchúgàconlôngvàngmớinở,vàtấtcảtỏaramùihươngmậtongngọtlịm.

Nhữngdòngsônghoa

Ở

V

K

nơitrướckialàluồngnướcxuânvùnvụtchảybâygiờlànhữngdòngsônghoa.Tôicảmthấythậtdễchịukhiđixuyênquacánhđồngcỏnày,vàtôinghĩ:“Vậycónghĩalànhữngluồngnướcxuânđụcngầuchảyquađâychẳngphảilàvô

ích”.

Venrừngngậpnắngàothờiđiểmbắtđầucủamộtngàyvàcủamộtnămcómộtđiểmgiốngnhau:venrừngluônlànơitrúngụcủasựsống.

Mặttrờithứcgiấc,vàtianắngấmdọiđếnnơinàolàởđóvạnvậtbừngtỉnh;cònởphíadưới,trongnhữngkhetốisâuvàẩm,giấcngủcólẽkéodàiđếnbảygiờ.

Sátbìarừng,lanhmọccaokhoảngnửatấc;vàmọccùngđámlanhlàcỏthápbút.ThậtlàmộtcảnhđẹpdiệukìcủaPhươngĐông:nhữngngọncỏthápbúttrôngtựathápnhàthờđạoHồi,trongsương,trongnhữngtianắngcủamặttrờiđanglên!

Chuồnchuồnngôhinhữngngọncỏthápbútkhôsương,nhữngconchuồnchuồnngôtrởthànhnhữngcọctiêuvàđặcbiệtsợbóngrâm.

NSuốirừng

ếumuốnhiểuhồnrừngbạnhãytìmđếnmộtdòngsuốitrongrừngvàđitheovenbờcủanóngượclênthượngnguồnhayxuôixuốnghạlưu.

Tôiđãđidọctheobờdòngsuốirừngyêuquícủatôivàolúcxuânmớichớmvề,vàđâylànhữnggìtôithấy,tôinghevàtôisuynghĩ.

Tôithấyởchỗnướcnôngdòngsuốivấpphảimộtchùmrễvânsam,vàthếlànósủibọtvàrócráchthìthầmnơichùmrễ.Vừamớisinhra,đámbọtnướcliềntrôinhanhtheodòngsuốivàvỡtung,cònmộtphầntụlạibênchướngngạivậtmớiởphíadướitạothànhđụntrắngnhưtuyếtcóthểnhìnthấytừxa.

Trênđường,dòngnướcgặpthêmnhiềuvậtcảnmới,nhưngnóchẳngthểlàmgìkhácngoàiviệcgommìnhthànhnhữngluồngnhỏnhưdồncăngcơbắptrongcuộcchiếnkhôngtránhkhỏi.

Sóngnướclunglinhnắnghắtbónglênthânnhữngcâyvânsamvàlênbãicỏ,nhữngvệtbónglướtchạytrêncỏtrêncây,vàtrongcáilunglinhxaođộngấynảysinhraâmđiệu,cócảmgiácnhưcỏđanglớndầnlêntrongtiếngnhạcvàtanhìnthấynhịpnhảycủanhữngvệtbóngkia.

Từdảilạchrộngcạnlòngnướcdồnvàomộtvũngsâuvàhẹp,-chínhcảnhtượngconsuốilặnglẽnénhẹpdònglạiđógợichotacảmtưởngnướcđanggồngcăngcơbắpcủamình;vàmặttrờicũnghưởngứngtheo,hắtvệtbóngloangloángcủaluồngnướcchạydọctheonhữngthâncâyvànhữngbãicỏvenbờ.

Lạigặpmộtchướngngạivậtlớn,vàdòngsuốidườngnhưnổigiận,từxacóthểngherõtiếngnướcvỗbấtbình.Nhưngkhôngphảilàsựyếuđuối,cũngkhôngphảilờithanvãn,khôngphảinỗithấtvọng,-nướckhôngbiếtđếnnhữngcảmxúcđócủaconngười.Mỗidòngsuốitintưởngrằngnósẽđiđếntậnmiềnnướctựdo,vàdùcóvấpphảinúiđá,dẫuđólàngọnElbrus(9)đichăngnữa,suốicũngxẻđôingọnElbrusđóravàsớmhaymuộnsẽđitớiđích.

Nhữnggợnsónglăntăntrênmặtnướchắtánhmặttrời,vànhữngvệtbóngnhưkhóimờlướtbấttậntrêncâytrêncỏ,vàtrongtiếngnhạccủasuốinhữngmầmnonmởchồicăngnhựa,vànhữngngọncỏdướinướctrênbờcùnglớnvượtlêncao.

Cònđâylàvựcnướcsâuêmđềmômmộtthâncâyđổnằmtronglòngnó;vôsốloàicungquăngtungtăngtrênmặtnướcphẳnglặngvẽnênnhữnggợnsónglăntăn.

Trongthanhâmrìrầmcốnénlạicủanước,nhữngluồngnhỏtựtinchảyđivàtrongniềmvuisướngkhôngthểkhôngrócráchgọinhau:nhữngluồngnướcmạnhgặpnhau,gọinhauvàchiasẻ,hoàvàonhau,nhậplạithànhmộtdònglớn:đólàtiếngnóicủatấtcảnhữngluồngnướchộiđếnvàrẽđicácngả.Nướcchảychạmvàonụcủanhữngcâyhoavàngmớiđơm,vàcâyđungđưanụtạothànhnhữnggợnsónglunglinhtrênmặtnước.Cứthế,sựsốngcủadòngsuốitrôiđikhithìvớinhữngbongbóngvàbọtnước,lúcởtrongtiếnggọinhauhânhoangiữanhữngvệtbóngnhảymúavànhữngbônghoa.

Mộtthâncâyđổtừlâunằmchắnnganglòngsuốiđãlênrêuxanhrìnhưngdòngchảyvẫntìmđượcchomìnhconđườngthoátởdướithâncâyvàhămhởtrôixuôicùngnhữngvệtbónghắtlấploáng.

Mộtvàingọncỏđãtừlâuvượtlêntrênmặtnướcvàgiờđâyđứnggiữaluồngchảyliêntụcnghiêngmìnhchàovàđáplễnhữngvệtbónghắtlunglinhlẫndòngtrôicủasuối.

Nàocóságìbaochướngngạitrênđường,mặcchotấtcả!Chínhchướngngạilạilàmnêncuộcsống:víthửkhôngcónhữngvậtcảntrởngăn,dòngnướcđãlậptứctrôituộtrađạidươngmộtcáchvôhồn-giốngnhưsựsốngbíẩnrờibỏcáixáckhôngcònsinhkhí.

Trênđườngchảyxuấthiệnmộtvùngđấttrũngsâuvàrộng.Dòngsuốikhôngtiếcnướclấpđầyngaynóvàlạitiếptụccuộchànhtrình,đểđầmnướclặngvừađượctạoraởlạisốngcuộcđờiriêng.

Mộtbụicâylớnbịnhữngkhốituyếtmùađôngđọnglạiuốncongđangbuôngvôsốcànhláxuốngsuốigiốngnhưmộtconnhệnxám

nằmxổmtrêndòngnướcđungđưanhữngchiếcchândài.

Trôitheodòngnướccócảhạtvânsamvàhạtliễuhoàndiệp.

Toànbộquãngsuốichảyxuyênquakhurừnglàconđườngcủamộtcuộcđấutranhdài,vànhưthếthờigianđượctạoraởđó.

Vànhưthếcuộcđấutranhkéodài,vàcuộcsốngvàýthứccủatôikịpsinhratrongquãngdàicủacuộcđấutranhấy.

Đúngvậy,nếunhưkhôngcócáctrởngạitrêntừngbướcđườngsuốichảy,cólẽnướcđãlậptứctrôituộtđivànóichungđãchẳngcósựsốngcủathờigian.

Trongcuộcđấutranhcủamình,dòngsuốiphảinỗlực,từngluồngnướcnhưcáccơbắpgồngxoắnlại,nhưngtuyệtnhiênkhôngthểnghingờrằngsớmhaymuộnnósẽđổrađạidươngđếnvớimiềnnướctựdo,vàchínhcái“sớmhaymuộn”đólàthờigianđíchthựcthờigian,làsựsốngđíchthựcsựsống.

Nhữngluồngnướcgọinhau,căngragiữađôibờhẹp,nóilênlờicủamình:"Dùsớm","Dùmuộn".Cứnhưvậy,suốtngàyđêmchúngrócráchlờinguyền“Dùsớmhaymuộn”đó.Vàchừngnàochưachảyhếtgiọtcuốicùng,chừngnàoconsuốimùaxuâncònchưakhôcạn,nướcsẽcònlặpđilặplạikhôngbiếtmệt:“Sớmhaymuộn,chúngtasẽrađạidương”.

Venbờ,dòngnướcmùaxuânbịcắtđọnglạitạothànhcáiđầmtrònnhỏ,vàmộtchúcámăngtừcơnlũtrướcbịgiamlạiởđó.

Nếubạnđộtnhiênđếnnơithậtyêntĩnhcủadòngsuốithìbạnsẽđượcnghekhắpkhurừngtiếngchimhồngtướchótréorắt,tiếngchimdihoasộtsoạttrongđámlágià.

Hoặccũngcókhibạngặpnhữngluồngnướcmạnh,dướimộtgócnghiêngcảdòngsuốiđangchiađôiluồngnhậplạivàdồntoànlựcquậtvàoụđấtdốcđứngvữngchãiđượcgiacốbằngvôsốrễcủamộtcâyvânsamđạithụ.

Tôikhoankhoáingồinghỉtrênđámrễcâyvânsamvàlắngnghetiếngnhữngtianướcmạnhtựtingọinhauphíadưới-chúngđang

chiasẻvớinhaulờinguyền“Dùsớmhaymuộn”củamình.

Trongmộtcánhrừngliễuhoàndiệpnhỏ,nướcngậpsâunhưmộtcáihồ;rồidồnhẳnvềmộtgóc,từbờdốccaođếncảmét,nướcđổậpxuốngxuôivàbắtđầuchảyrócráchnghexa.Còntrênmặthồlaoxaogợnsóng,bóngliễuhoàndiệplộnngượckennhausansáttronglànnướcnhưnhữngconrắnnhỏliêntụcchạyxuốngdướinhưngkhôngthểnàochạythoátkhỏichínhmình.

Dòngsuốiđãkếtchặttôivớinó,khiếntôikhôngthểrờixa,vìnhưthếsẽrấtbuồn.

Tôirẽsangmộtconđườngrừng,cỏởđâymọcthấp,xanhnhưthứcỏđộc,haibênsườncóhaivếtbánhxeđầynướcđọng.

Trênnhữngcâybạchdươngnonnhất,mầmđãnhúlênxanhbiếclónglánhứnhựathơmnhưngcảkhurừngvẫnchưanảylá,vànămnaycómộtconchimtuhúđãbayvềkhurừngcòntrụilánày:chimtuhúbayvềrừngtrụibịcoilàđiềmxấu.

Vậylàđãnămthứmườihaitôiđiquabãiđẵncâynàythậtsớm,khimùaxuânchưakịpkhoácáomớimàchỉcócâydầuđắng,sengióvàanhthảođãđâmchồi.

Nhữngthâncâycao,nhữnglùmcâybụichođếncácgốccây-tấtcảởđâyđềuthânthuộcvớitôiđếnmứccócảmgiácnhưbãiđẵncâyhoangdạiđãtrởthànhmộtkhuvườnchotôi:mỗibụicây,mỗigốcthông,mỗithânvânsamtôiđềuâuyếmvỗvề,vàtấtcảchúnglàcủatôi,dùtôicógieotrồnghaykhông,đâylàmảnhvườnriêngcủatôi.

Từ“khuvườn”nàycủamình,tôiquaytrởlạidòngsuốivàđứngnhìnởđây“biếncốtrọngđại”củarừng:mộtcâyvânsamcaolớnbịnướcchảyruỗnghếtgốcrễngãrạp,vắtnganglòngsuốivớitoànbộnhữngquảcũquảmớicòntreochichítvàvôsốcànhlárậmrạp;nhữngluồngnướcnhỏvấpvàotừngcànhcâyrồichảyđi,vừagọinhauvừanhắcđinhắclại:“Dùsớmhaymuộn”...

Rờikhurừngtĩnhlặng,dòngsuốichảyramộtbãitrống,vàdướinhữngtianắngấmápchanhòanóduềnhlênthànhmộtlạchnướcrộng.Ởđây,từdướinướcvươnlênbônghoavàngđầutiên,vàđámtrứngếchsắpnởtrônggiốngnhữngtầngong,qualớpvỏtrongsuốt

Ô

nhìnthấyrõnhữngconnòngnọcđen.Đànruồiđôngvôvànmàulamnhạt,bénhưbọchét,baysátmặtsuối,cólúcsaxuốngnước,từđóbaylênrồilạirơixuống,tưởngnhưcảcuộcđờingắnngủicủachúngchỉđểlàmviệcấy.Mộtchàngbọnướcsánglónglánhnhưđúcbằngđồngxoaytròntrênmặtnướctĩnhnhưtờ.Chúongbụngkiếmnhảynhótngangdọcnhưngkhônglàmmặtnướcmảymaylayđộng.Nàngbướmlưuhuỳnhkềnhcàngvàsặcsỡbaylượntrênmặtsuốiphẳnggương.Dămvũngnướcconlặnglờquanhlạchphủkíncỏvàhoa.Mấychùmtơtrêncâyliễusớmđãnởtrônghệtđànvịtconlôngvàngchóe.

Khônghiểucóchuyệngìđangxảyravớidòngsuốinày?Mộtnửasốnướcbỗngchảyrẽsangbênthànhmộtnhánhriêng,cònnửakiathìchuyểnsanghướngkhác.Cóthể,trongcuộcđấutranhchoniềmtin“Dùsớmhaymuộn”nướcđãtựchiarẽmình:mộtnửachorằngconđườngnàysẽđếnđíchsớmhơn,cònnửakianhìnthấylộtrìnhngắnhơnởhướngkhác;vàthếlàhainửarờinhau,chiarachảyhaihướngthànhmộtvòngtrònrộngbọclấyhònđảolớnởgiữa,rồihớnhởnhậplạivàhiểurarằng:khôngcónhữngconđườngkhácnhauchonước,tấtcảmọihướngđidùsớmhaymuộncũngđềudẫnnướcđếnđạidương.

Vàconmắttôiđượcvevuốt,vàbêntailúcnàocũngnghe“Dùsớmhaymuộn”,vàmùihươngcủanhựacâydươngliễuvàcủachồibạchdươnghòavàonhauthànhmột,vàtôicảmthấyrằngkhôngthểcógìtốthơnthế,tôikhôngcònphảiướcmongđiđâunữahết.Tôingồixuốnggiữađámrễ,lưngtựavàothâncây,mặtngoảnhraphíanắngấm,vàphútgiâytôimongchờđãđến.

Dòngsuốicủatôiđãrađếnđạidương.

Bôngcúcdạii,thậtlàvuibiếtmấy!Trênbãicỏtrongrừngtôibỗngbắtgặpmộtbônghoacúcdại,bônghoa“yêu-khôngyêu”bìnhthườngnhất!Trongcuộchộingộvuivẻnày,tôilạitrởvềvớiýnghĩrằng,rừngchỉcởimởtrướcnhữngaicólòngquan

tâmthânthiếttớicácsinhvậtcủanó.Cũngnhưbôngcúcdạiđầutiênnày,khitrôngthấymộtconngườiđangbướcđi,nóliềnđoán“Yêu?-

N

khôngyêu?”.“Khôngđểýgì,điquakhôngnhìnthấy,khôngyêu,chỉyêubảnthânmình.Haylàđãnhìnthấy…Ô,mớivuilàmsao:anhtađangyêu!Mànếuanhtayêuthìmọiđiềuđềutốtđẹp:nếuanhtayêuthìthậmchícóthểháicảhoa”.

Nhữngtráilinhsamđỏhữnggiọtsươnglạnhvàngọngiómátbanngàylàmdịuđicáioiảcủamùahè.Vàbởivậyvẫncóthểđivàorừng,cònkhôngmùanàybuổitrưacóvôsốmòngtrâu,sángvàchiềuthìnhungnhúcmuỗi.Bâygiờquảđúnglàlúcđểnhữngcon

ngựađãphátđiênlênvìlũmòngtrâukéoxephóngthẳngrađồng.

Trongbuổisángnắngtronglànhnàytôiđivàorừngtheolốimònquanhữngcánhđồng.Đámcôngnhânđangbìnhthảnnghỉngơi,hơinướcphảranhưmâyvâyquanhmình.Khắpbãicỏrừngphủđầysươnglạnh,côntrùngsayngủ,nhiềuloàihoacònchưamởcánh.Chỉcónhữngchiếcláliễuhoàndiệpxàoxạc,mặtlánhẵnnhụibêntrênđãráoẩm,cònởmặtphíadướisươngmượtmàvẫncònđọnglạinhưđámhạtcườmnhỏ.

-Xinchàocácbạnvânsamthânmến,cácbạncókhỏekhông,cógìmớikhông?

Vàchúngđáplạirằngtấtcảđềutốtlành,rằngđếngiờnhữngquảvânsamnonmàuđỏđãlớnđượcmộtnửakíchthướccủamình.Đấylàsựthực,cóthểkiểmchứngđiềuđó:trêncây,nhữngquảvânsamgiàrỗngruộtvẫncòntreocạnhnhữngquảnon.

Từchỗbạtngànvânsam,tôiđirabìarừngđầynắng;trênđườngđitrongchỗrừngrậm,tôibắtgặpmộtbônghoalinhlan,nóvẫncòn

G

giữđượcnguyênvẹndángvẻcủamình,chỉhơingảvàngmộtchútvàkhôngcòntoảhươngthơmnữa.

Cỏnởhoaiốngnhưhắcmạchmọcngoàiđồnglúa,tấtcảcácloàihòathảocũngbắtđầunởhoatrênđồngcỏ,vàgặpkhicôntrùngchạmvàobụiphấnhoabaophủlênngọncỏnhưđámmâyvàngóngả.

Cảđồngcỏnởrộhoa,đếncảđámmãđề,-mãđềnàocóphảilàcỏ,-thếmàcũngngậptrongnhữngnụhoanhưhạtcườmtrắng.

Cỏđuôingựa,cỏphếhình,đủcácloạinhữngbônggié,nhữngnụcúcáovànhữngquảconxinhxinhtrênđầungọncỏnghiêngmìnhchàođónchúngtôi.Biếtbaocuộcđờicủachúngđãquađitrongchừngấynămthángchúngtasốngtrênđờimàdườngnhưtakhôngnhậnra,-vẫnnhữngbông,nhữngnụấy,nhữngngườibạncũthânthươngấy.Xinchào,mộtlầnnữaxinchào,cácbạnthânyêu!

CDãtườngvinởhoa

ólẽtừdạomùaxuândãtườngviđãlenvàoáptậncâyhoàndiệpliễunon;cònbâygiờ,vàodịphoàndiệpliễumừngngàythánhlễcủamình,dãtườngvinởbừngnhữngđoáhồngdạiđỏthắmvàthơmhươngngàongạt.Ongvòvẽvàongmật

lượnquanhnáonức,ongđấtcagiọngtrầm,tấtcảcùngbayđếnchúcmừnghoàndiệpliễurồitrongtiệcvuithánhlễuốngsươngtrongvàlấymậtmangvề.

Vânsamvàbạchdương

V

T

T

C

ânsamchỉđẹpkhicóánhmặttrờichiếusángrựcrỡ:lúcấymàuđenthườngnhậtcủanóánhlênxanhthẫmvàmạnhmẽnhất.Cònbạchdươngđángyêucảvàonhữngngàynắngđẹp,cảvàonhữngngàyuámnhất,vàcảtrongmưarơi.

Câynấmcủatôirongrừngnấm,bãitrốngnàychìataychobãitrốngkiaquanhữngđámcâybụi,vàkhibạnđiquanhữngbụicâynàycâynấmcủabạnsẽđónbạntrênbãitrống.Ởđâychẳngcầnphảikiếmtìm:nấmcủabạnluônnhìnvềphíabạn.

Hoatửlaonbuớmđentuyềnvớiđườngviềnmảnhmaimàutrắngkhiđậulạicóhìnhtamgiácnhưconnhậy.

Trongsốnhữngloàibướmnhỏbénàycómộtcônàngmàuxanhdatrờiquenthuộcvớitấtcảmọingười.Khiđậutrêncọngcỏ,nàngbướmấytrôngtựanhưmộtbônghoa.Điqua,bạnsẽkhôngnghĩđólàbướmmàlàmộtbônghoanhỏ:bônghoatửla.(10)

Chè-Ivanhếlàmùahèđãđến,trongbóngrâmmátdịucủarừngnàngdạnữ(11)trắngnhưsứnhẹnhàngtỏahương,và

đứngcạnhgốccâytrongnắnggắtvớitấtcảdángvẻlộnglẫycủamìnhlànamvươngcủacáccánhrừngchúngta-chàngChè-Ivan(12).

N

N

Thúvậtgườitathườngmắngnhaulàthúvật,thậtchẳngcòngìthậmtệhơnkhinói:“Đúnglàdãthú!”.Màtronglúcđóởnhữngconthúnàyvẫngiữđượcmộtkhodựtrữvôhạncủasựhiềndịu.Biếtbaonhiêulàtìnhyêuđãđượccấyđặttrongtựnhiên

-tacóthểchứngkiếnđiềuđókhilũthúconbịtáchlìamẹruộtcủachúngvàthayvàođólàmột“mẹ”khác.

Mộtchúcáoconchưamởmắtbịbắtrakhỏitổvàđemchoconmèocósữanuôi,vàmèomẹđãyêunómộtcáchmùquáng,cáoconcũngquấnquýtvớimẹmèonuôinónhưvớimẹruộtcủamình.

Mộtconmèonằmổ,lũmèoconbịbắtđemđihết;khônglâusaumèomẹkháccũngđẻtrongcùngchiếcổđó,ngườitađểlạichonómộtmèocon.Thếlàcảhaiconmèomẹcùngnuôimộtchúmèocon:khimèomẹruộtvừađikhỏi,conmèokialiềnchuivàoổ,dườngnhưtrongdòngsữacủanócósứcmạnhsaikhiếnkếtthânvớitấtcảnhữnggìvànhữngaixalạ.Khôngchỉchósói,đếncảhổcũngsẽnhìnvàomắttarấtmựchiềnlànhnếuconngườinuôinótừbévàthaychomẹcủanó.

Trongsốtấtcảcácloàivật,chócótìnhcảmquyếnluyếnđặcbiệtđốivớiconngười.Tìnhcảmnàycũnggiốngtìnhyêucủanhữngthúconchưamởmắtvớimẹnuôichonóbú.Bịtáchkhỏicuộcsốnghoangdã,loàichócólẽgiữtrongmìnhcáicảmgiácmấthoàntoànbàmẹthiênnhiênvàtincậythầnphụcconngườinhưđốivớimẹcủachúng.Cứnhìnvàoloàichótacóthểnhậnthấyrõràngnhấtkhảnănghiệndiệncủatìnhyêutrongmộtconthúvàtrongcảthiênnhiênhoangdãnóichung.

Nghĩađịarừnggườitachặtmộtdảirừnglàmcủivàvìsaođókhôngmangđihếtmàbỏlạitrênbãitrốngmộtsốgỗchấtthànhđống,đôichỗchúnghoàntoànmấthúttrongrừngliễuhoàndiệpnonvớinhữngchùmlátomàuxanhsánghoặctrongrừngvân

samrậmrạp.Vớingườiamhiểucuộcsốngcủarừngthìkhônggìthú

vịhơnnhữngbãiđẵncâynhưthế,bởivìrừnglàcuốnsáchdấukínsaubảylầncửakhóa,cònbãiđẵncâylàmộttrangsáchmở.Khinhữngcâythôngbịđốnhạ,ánhnắngdọivàođếntậnđây,vàobãirừngtrống,vànhờthếnhữngbụicỏkhổnglồđượcdịpmọclênkhôngđểchohạtthôngvàhạtlinhsamkịpnảymầm.Nhưngloàicâyliễuhoàndiệpnhỏ,sumsuêvàtươitốtthìchiếnthắngcảcỏvàvươnlêncao,bấtchấptấtcả.Khirừngliễuhoàndiệpđãlàmchođámcỏkhổnglồtànlụithìdướitánchecủachúngnhữngcâyvânsamưabóngrâmmớibắtđầumọclênrồidầndầnphủkínkhurừng,vìthếrừngvânsamthườngthếchỗchorừngthông.Tuynhiên,bãiđẵncâynàylạilàmộtkhurừngtạp,nhưngcáichủyếulàởđâycónhữngvạtrêuđấtlầy,chúngđãsốnglạivàcảmthấyrấtvuimừngtừkhidảirừngbịđốn.Vàthếlàtrênbãiđẵncâynày,bâygiờtacóthểđọcđượctoànbộcuộcsốngcủarừng,ởđâycóđủcácloạirêuvớinhữngquảnhỏxanhđỏ,córêuđỏvàrêuxanh,rêuhìnhsaonhỏvàhìnhsaolớn,cócảnhữngvạtđịaytuầnlộctrắnghiếmthấycùngmộtcâybạchdươnglùnvàchùmquảviệtquấtđỏrựclenlỏibámvàothânnó.Khắpnơi,bênnhữnggốccâygiàvàtrênnềnđencủachúng,nhữngcâythôngnon,vânsamvàbạchdươngánhrựclêntrongnắng.Sựthayđổimãnhliệtcủacuộcsốngtạoranhữngniềmhivọngtươivui,vànhữnggốccâyđen,nhữngnấmmồtrầntrụicủacáccâycaolớntrướcđâytuyệtnhiênkhôngmangvẻbuồnđaunhưthườngthấytrongnhữngnghĩađịacủaconngười.

Câycốichếttheonhữngcáchkhácnhau.Chẳnghạnnhưcâybạchdươngnày,nóđãchếttừbêntrongmàrấtlâutavẫnngỡcáithântrắngcủanólàcâysống,nhưngởtrongchỉtoànlàgỗmụcmàthôi.Cáikhốimụcxốpđóhútđầynướcvàkhánặng:nếulỡvavàomộtcáicâynhưvậyvàkhôngđềphòng,cácđoạnthânởtrêncaocóthểrơixuốnggâythươngtích,thậmchígiếtchếtngười.Tacũngthườngnhìnthấynhữnggốcbạchdươngđứngxumxuênhưmộtbóhoanhưngchỉmỗilớpvỏcâycònlạibênngoàigiốngnhưmộtvànhcổáotrắnglàcònnhựa,chưabịmụcruỗng;từlớpmùngỗtronglòngcâymọclênđầyhoavànhữngmầmnonmới.Vânsamvàthôngsaukhichếtsẽbongvỏtrướctiên,vỏcâyrơixuốngtừngmảngnhưnhữngmảnháoquầnchấtthànhđốngdướigốc.Sauđóngọncâyđổ,rồiđếnlượtcànhnhánhvàcuốicùnglàchínhthâncâyụpxuống.

Vôsốhoa,nấm,dươngxỉvộivãchennhauđưamìnhthếvàochỗcâyđạithụvừasụpđổ.Nhưngtrướchếtlàchínhcáicâyđó,ởbêncạnhgốccũ,vẫnsẽtiếptụctồntạibằngcáchnảylênmộtmầmnon

V

nhonhỏ.Từngmảngrêuxanhsánghìnhhoasaolớnchichítquảnâuvộivãphủkíncácđoạnrễtrầntrụitrướckiatừnggiúpcâyđứngvữngtrongđất;trênlớprêuđóthườngmọclênnhữngcâynấmđỏkhổnglồlớnnhưcáiđĩa-nấmrussula.Rồinhữngbụidươngxỉxanhnon,dâuđấtđỏ,việtquất,hắcmaimọclênbaoquanhcảnhđiêutàn.Cókhikhôngrõvìcớgìmànhữngdâynhamlêcảmthấycầnthiếtphảileolênvắtngangquagốccây;vànhìnkìa,chẳngmấychốcnhữngchùmquảnhamlêđỏthắmđãtreolúclỉutrênnhữngsợichỉmảnhvớilánhỏlitiđặcbiệtđiểmtôchogốccâyđãmục.

Rừngtốiàonhữngngàynắngđượmởtrongrừngrâmtốithậttuyệtvời-nơiđâymátmẻvàđủmọisắcmàukìdiệu:nhữngconsáohaygiẻcùibaycắtngangtianắngtrôngtựanhưchimthiênđường;trênđámláthanhlươngtràgiảndịnhấtcủarừngcây

bụibừnglênthứánhsángxanhnhưtrongchuyệnNgànlẻmộtđêmcủanàngScheherazade.

Đitrongrừng,càngxuốnggầnbờsôngcâycốicàngrậmrạp,khôngkhícàngmátmẻhơn;vàcuốicùng,trongbóngrâmtốigiữanhữngbụicâytrănvàhoabiachợthiệnrađầmnướclấploángvớidảicátẩmướtvenbờ.Phảibướcđithậtkhẽ:bạncóthểbắtgặpconchimngóiđanguốngnước.Sauđóbạncóthểquansátnhữngdấuchâncủanótrêncátvàbêncạnhđólàdấuvếtcủatoànbộcáccưdânsốngtrongrừng:kìa,cómộtchúcáovừachạyqua.

Sởdĩgọilàrừngtốibởilẽmặttrờinhìnvàođâycũngnhưvàomộtôcửasổnhỏ,khôngthểtrôngthấyhếtmọithứởbêntrong.Chẳnghạn,mặttrờikhôngthểthấynhữnghangchồnlửngvàbêncạnhđólàbãicátnhỏlènchặtcholũchồnconnôđùathỏathích.Nơiđâycórấtnhiềuhang,vànguyêndotấtcảchỉtạimộtconcáo:nóthườngchuivàoởtrongnhữngcáihangchồnlửngvàđuổigiachủrakhỏihangbằngmùihôithốivàsựbẩnthỉucủamình.Nhưngchỗnàyquátuyệt,thậtkhôngmuốnthayđổi:ngọnđồicát,xungquanhlànhữngkhenước,vàcâyrừngrậmđếnmứcmặttrờinhìnvàoôcửasổnhỏbécủamìnhmàchẳngthểthấygì.

CGốccâytổkiến

ónhữnggốccâygiàtrongrừngchằngchịtlỗthủnghệtnhưtảngphomátThụySĩmàvẫngiữđượchìnhdángtrôngrấtbềnvữngcủamình.Nhưngnếubạnngồilênđóthìcácbứcváchngăngiữanhữnglỗrỗngsẽbịgãyvỡra,vàbạncảmthấy

mìnhbịlúnngậpvàotronggốccây.Khicảmthấybịlúnxuống,bạnphảilậptứcđứngngaydậy:từtrongtừnglỗrỗngcủagốccâyđódướingườibạnsẽtúaravôvànnhữngđoànkiến,vàcảcáigốccâylỗchỗnhữnglỗrỗngđóhoáralàmộttổđầykiếnmàvẫngiữđượchìnhthùcủagốccây.

M

C

Bãitrốngthànhrừngcâyộtkhoảngrừngtrống.Tôibướcrađó,đứngdướitánmộtcâybạchdương.Ôichuyệngìđangxảyrathếnày!Nhữngcâyvânsamnon,câynọnốitiếpcâykiatheonhausansáttiếnrabỗngtấtcảdừngkhựnglạibênrìabãitrốngrộng.Ở

phíađốidiệnbênkiacủabãitrốngcũnglànhữngcâyvânsamnon,chúngcũngdừnglại,khôngdámtiếnlênnữa.Vàvậylàxungquanhtoànbộbãirừngtrốnglànhữngcâyvânsamcaolớn,xanhrì,mỗicâyđẩyraphíatrướcmìnhmộtcâybạchdương.Khắpmặtbằngcủabãirừngtrốngrộnglớnnổilênngổnngangnhữngđốnggòxanh.Đóđềulàcôngtrìnhtừhồinảohồinàocủađámchuộtdũinayrêuđãphủkín.Rồinhữnghạtgiốngrơixuốngcácgòđốngchuộtdũiấyvànhữngcâybạchdươngrađời;còndướitánlábạchdương,trongsựchởchenhưcủangườimẹkhỏigiábăngvànắnggắtmộtmầmvânsamnonnớtưabóngrâmđãmọclên.Vàcứthế,nhữngcâyvânsamcaolớn,khôngdámtựmìnhđưanhữngđứaconcủamìnhrangaynơibãitrống,đãgửichúngnươngbóngtánbạchdương,vànhờsựchởchecủabạchdươngdầndầnvượtquabãitrống.

Rồimộtsốnămthángnàođócầnđủcholoàicâytrôiqua,toànbộkhoảngrừngtrốngsẽmọcđầynhữngcâyvânsam;cònmẹnuôibạchdươngsẽlụitàndầntrongbóngrâmcủachúng.

Cưtrútrongrừnghúngtôitìmthấymộtcâyliễuhoàndiệpcóchiếctổcũcủachimgõkiến,giờđâyđượcmộtđôichimsáochọnlàmnhàở.Chúngtôicònthấymộtbộngcâycũkĩvuôngvắnchắchẳnlàcủachimgõkiếnđen,vàmộtkhedàihẹptrênthâncây,từđó

nhảyramộtchúsẻđồng.

Chúngtôitìmthấytrênhaicâyvânsamhaichiếctổsóctrònđanbằngnhữngmảnhcànhmềmthẫmmàumàtừdướitrônglênbạnsẽkhôngnhậnrađược.Cảhaichiếctổnằmtrênhaicâyvânsamcóđộcaotrungbình,vậynêntrongkhắpkhurừngrộnglớnnàytầnggiữalàvươngquốcdonhữngconsócchiếmgiữ.Chúngtôibắtgặpmột

chúsócởphíadướigốcvàđuổinóchạyngượclênthâncâymộtquãngkhôngcaolắm.Đếngiờsócvẫncònkhoáctrênmìnhlớpáolôngcủamùađông.

Nhữngcondiềuhâubayliệngtrêncácngọncây,chắclàtổcủachúngcũnggầnđâuđó.Chúquạcảnhgiớivừakêuvừathựchiệnvòngbaytuầntiễucáchtổcủamìnhchừngnửacâysố.

Mộtnànggàlôimáinhanhkhôngthểtảbayvụtquavàthoátkhỏicúvồcủaconácđiểuđuổibắtnó.Trượtmấtmồingon,kẻđisănthấtvọngđậuxuốngmộtcànhcây.Nócócáiđầutrắng:cólẽđólàconchimcắtlớnhoặclàchimưng.

Việctìmbộngcâycủachimgõkiếncũnggiốngnhưtìmnấmvậy:lúcnàobạncũngphảicăngmắtlênnhìnhaibênphíatrướcmặt,vàđưaánhnhìnxuốngthấpvàthấpdần,mặcdùbộngcâycủachimgõkiếntấtnhiênlàởtrêncao.Sởdĩnhưvậylàvìlúcnàyđangvàomùachimgõkiếnbắtđầukhoéttổvàlàmrơinhữngđámmạtgỗsángmàuxuốngnềnđấthãycònđenthẫmchưakịpphủsắcxanhcủacỏ.Vàtheodấunhữngđámmạtgỗđóbạnsẽbiếtconchimgõkiếnchọncâynàochomình.Rõràngviệcchọnđượcmộtcâythíchhợpvớinókhônghềdễdàng:tarấthaythấycạnhbộngcây,chimgõkiếnđãkhoétcónhữngbộngcâykháccòndởdangtrêncùngmộtthâncâyhayởnhữngcâybêncạnh.Đángchúýlàphầnrấtlớncácbộngcâychúngtôipháthiệnđượcđềunằmdướinhữngmũnấmliễuhoàndiệp.Chúnglàmvậyđểtránhmưahắtvàotổhaychínhcâynấmđãchỉchochimgõkiếnvịtríthuậnlợicóthớgỗmềmdễkhoét,-đếngiờchúngtôivẫnchưathểkhẳngđịnhđượcđiềunày.

Cáithúvịlàcónhữngbộngtổchimgõkiếnnằmtrênngọnmộtcâybạchdươngkhônglớnlắmđãruỗngmục.Câycaochỉchừngbốnmét,mộtbộngnằmtítphíatrên,cáikháckhoétthấphơnchútít,dướicâymũnấm.Buôngthõngcạnhthâncâylàphầnngọngãyrạpxuống,rữamụcvàsũngđầynướcnhưthanhbọtbể.Chínhthâncâymanghaicáibộngcũngđứngkhôngvững,-chỉcầnkhẽđẩylànócóthểđổxuống.Nhưngbiếtđâucáibộngđóđượckhoétkhôngphảiđểlàmtổ.

SÔngchủ

aucơngiông,trờibỗngtrởnênrấtlạnh,gióBắcdữdộinổilên.Lũchimsayênvàénbờkhôngbaymàtừđâuđóđổùaravôsố.

Gióthổikhôngngừngcảngàylẫnđêm;cònhômnaydướiánhnắngrạngngờicủamặttrờinhữnglànsóngbạcđầuxôkhôngngừngvàtừngđámsayên,énbờ,cảtừlàngquêvàthànhphốbaylượnhốihả;cònởđằngkia,từdãynúiGremiatri,hảiâubayđếnđồngloạtnhưnhữngconchimtrongcâuchuyệncổtíchtuyệtvời,chỉcóđiềukhôngphảilôngxanhbiếcmàlàmàutrắngtrênnềnxanh…Chimtrắng,trờixanh,sóngbạcđầu,énđen-vàtấtcảđềucóchungmộtviệcđượcchialàmhaiphần:bảnthânmìnhănthịtkẻkhácvàchịuđựngkẻkhácănthịtmình.Muỗibaythànhđànvàrơixuốngnước,cálaolênđớpmuỗi,hảiâusàxuốngbắtcá;cábốngăngiun,cárôăncábống,cámăngăncárô,vàócátừtrêntrờilaoxuốngchộpcámăng.

Bìnhminhvừarạng,vàkhitrờilặngđimộtchútchúngtôicăngbuồmnươnggióchạytheonhữngconsóngđỏnhưđúcbằnglửa.Ngaysátcạnhchúngtôimộtconócátừtrêncaolaoxuốngchộpcámăng,nhưngnóđãmắcsailầm:concámăngcòntohơn,khỏehơnócá;vàsaumộtcuộcvậtlộnngắncámăngbắtđầulặnxuốngnước,ócárasứcvẫyđôicánhrộngbaylênnhưngvuốtchâncủanómắcvàoconcámăngvẫnchưarútrađược,vàconmãnhngưcủalòngnướcđãkéoconmãnhđiểucủatầngkhôngxuốngđáysâu.Nhữngđợtsóngdửngdưngmangđiđámlôngchimvàrửasạchdấuvếtcủacuộcchiếnvừadiễnra.

Ởchỗvựcsâu,nơinhữngđợtsóngnổilênrấtcao,thấpthoángmộtchiếcxuồngkhôngngườilái,khôngmáichèovàkhôngcánhbuồm.Chiếcxuồngkhôngngườitrôngthậtđánghãi,giốngnhưmộtconngựakéoxekhôngngườicầmcươnglaothẳngxuốngkhesâu.Tuybiếtởtrênthuyềnthoicủachúngtôilàrấtnguyhiểmnhưngchúngtôivẫnquyếtđịnhbơiđếnđóđểxemchuyệngìđangxảyra,cótainạnnàokhông,thìbỗngnhiêntừđáyxuồngngườichủmàchúngtôikhôngnhìnthấybỗngđứngdậy,cầmlấymáichèovàhướngxuồngđingượcsóng.

Chúngtôisuýthétlênvuisướngvìtrongthếgiớinàyđãxuấthiện

T

mộtconngười,vàmặcdùchúngtôibiếtrằngđóđơngiảnchỉlàmộtngườiđánhcámệtmỏingủthiếpđitrongxuồng,nhưngdùsaothìcũngthếcả:chúngtôimuốnnhìnthấysựxuấthiệncủaconngườivàchúngtôiđãthấy.

Chimcúccurongkhitôiđangngồinghỉtrênthâncâybạchdươngđổ,cóchúchimcúccukhôngnhậnthấyliềnđậuxuốngngaybêncạnhvàgáylênvớimộtdưâmtựanhưmuốnnóivớichúngta:“Nào,tathửxemnhé?”-Một!-tôiđếm,theotậpquánxưa

thửđoánđờimìnhcònđượcbaonhiêunămnữa(13).

-Hai!

Khichimcúccuvừaphátratiếng“Cúc”củalầngáythứbavàtôimớichuẩnbịđếmtiếng“Ba!”củamìnhthìnókêulên“Cu!”rồibayđimất.

Tôikhôngkịpthốtratiếng“Ba!”củamình.Thìratôicònđượcsốngchẳngbaolâunữa,nhưngđiềuđókhônglàmtôibuồnvìtôiđãsốngđủrồi,chỉđángtiếcrằngvớihainămcólẻấynếutadựđịnhlàmmộtcôngviệclớnlaonàođóvàđangchuẩnbị,đangbắttaykhởisựthìđộtnhiên“Cu!”…Chấmhếttấtcả!

Vậyliệucóđángdựđịnhđiềugìđókhông?

"Khôngđáng!"-tôinghĩbụng.

Nhưngkhitôiđứngdậyđưamắtnhìncâybạchdươnglầncuốithìlậptứccảtâmhồntôibỗngrạngbừnglên:câybạchdươngđổkìdiệukiađanghéranhữngchồinoncăngnhựachomùaxuâncuốicùngcủamình,chochỉmộtmùaxuânnămnaymàthôi.

M

TGiótrongrừng

rờigiónhẹ,mátmẻvàquangđãng.Trongrừngcây“câyrừngđangxàoxạc",vàquatiếngxàoxạccủarừngvẫnngherõgiọnghátmùahèchóitaicủachúchimliêutiêu.

Rừngchỉxàoxạcởtầngtrên,cònởtầnggiữa,trongđámhoàndiệpliễunonnhữngchiếclánhỏtrònmịnmàngchỉkhẽrungrinhvàthoángnghetiếngchạmvàonhaurấtnhẹ.Bêndưới,trongđámcỏlàmộtsựtĩnhlặngtuyệtđối,vàtrongsựtĩnhlặngđónghethấytiếngongđấtcầncùlàmviệc.

Hạnhánộtđợthạnhánlớnkéodài.Dòngsuốihoàntoànkhôcạn,nhữngcâycầubằngthâncâytrướckiabịnướcđốnngãvẫnnằmđó,conđườngmòncủanhữngngườiđisănvịttrờicònnguyênvenbờvàtrênbãicátlànhữngdấuchâncòn

mớicủalũchimvàthúvẫntheothóiquencũđếnđâyuốngnước.Quảthực,chúngcũngtìmđượcnướcđểuốngởđâuđótrongcáckhesâu.

Mùalúamạchchín

L

Đ

T

úamạchđenđangkìchínmẩy.Trờinóngnực.Buổichiều,mặttrờitrảinhữngtianắngxiênxiênlêncánhđồng.Mỗidảilúamượtmàtrôngnhưmộttấmđệmlông:đólànhờnướcđượclưuthôngrấttốtởgiữanhữnghàngnhữngrẻoruộng.Vàtrên

cáctấmđệmthoaithoảilúatrôngchừngcóvẻtốthơn.Trongánhnắngcủamặttrờidầnlặn,từngdảiđệmlúatrôngthậtphongnhiêu,thậtquyếnrũ,đếnmứctachỉmuốnnằmngayxuốngtừngtấmđệmđómàngủngonlành.

Chimngóiiếnggùhiềnhòacủaconchimngóichứngtỏvớitấtcảcácsinhvậtđangsốngtrongrừngrằng:cuộcsốngvẫnđangtiếpdiễn.

Hoànghôncủanămốivớitấtcảmọingườibâygiờmớivàođầuhạ,cònởnơichúngtôithìđãlàhoànghôncủanăm:ngàyđangdầnngắnlại,vànếulúamạnhđenđãkếtbôngthìcóthểđếmtrênđầungóntaytínhngàysẽgặt.

Dướinhữngtianắngxiênxiênbuổisángchiếuxuốngbìarừng,sắctrắngchóilòacủabạchdươngcòntrắnghơnnhữngcộtđácẩmthạch.Vàđây,bêndướitánlábạchdươngcâyhắcmaivẫncònbung

T

C

ranhữngbônghoakìlạ;hoathanhlươngtràtôisợnởkhôngđượctốt;còncâymâmxôikhỏemạnhvàphúcbồntửkhỏemạnhthìtreođầynhữngquảtoxanhbiếc.

Bâygiờcàngngàycànghiếmnghethấytiếng“cúccu”trongrừng,thayvàođólàsựyênắngnođủcủamùahèvớitiếngchimconvàchimbốmẹgọinhau.Tiếngngânrungnhưtrốngdộicủachimgõkiếnđượccoilàmộtsựcựckìhiếmhoi,nếunghethấyởgầnthậmchíbạnsẽgiậtmìnhvànghĩ“Liệucóaikhôngnhỉ?”Khôngcòntiếngrìrầmmàuxanhchungcủacácloàinữa,đâylàconchimsáohayhót-nóhótmớihaylàmsao,nhưngnócũngchỉhótmộtmìnhđơnlẻ...Cóthểtiếnghótnàybâygiờvanglênhayhơn-phíatrướclàthờigiantốtnhất,bởiđâymớilàkhởiđầucủamùahè,haingàynữasẽđếnlễSemik(14).Nhưngđằngnàocũngthế,cáigìkhôngcònnữathìcáiđóđãquarồi,hoànghôncủanămđãđiểm.

Liễuhoàndiệpbịlạnhrongngàythunắngấm,nhữngcâyliễuhoàndiệpnonnhiềumàuhọpnhauởbìarừngvânsam,câynọđứngsátcâykia,dườngnhưởđó,trongrừngvânsam,chúngbịlạnhnênrủnhaurasưởiấmởbìarừng,cũngnhưởlàngquêchúngtôi

mọingườithườngrangồitrênghếdàicạnhnhàđểsưởinắng.

Sươngthuhớmthu.Nhữngđànruồiđápnhịplêntrầnnhà.Chimsẻtụthànhbầy.Quạbayvềđậuđầytrêncánhđồngđãthuhoạch.Từngđoànáclàkiếmmồitrêncácconđườnglớn.Nhữnggiọtsươngxámlạnh.Cómộtgiọtnhỏđọngtrongkẽláánhlênlấp

lánhcảngày.

Mùathu

T

K

Đườnglàngvươngvươngmùirơmmới.

Bìnhminhmáyđậplúagõnhịpvui.

Nấmmọcmỗingàymộtnhiều.

Lárụngừkhurừngvânsamrậmrạp,mộtchúthỏchạyra,đếndướigốccâybạchdươngnódừnglạikhinhìnthấytrướcmặtbãiđấttrốnglớn.Khôngdámđithẳngsangphíabênkiabãi,chúthỏdichuyểntheovòngcungquanhbìabãitrốngtừgốcbạch

dươngnàyđếngốcbạchdươngkhác.Chợtnódừnglại,lắngnghe…Aisợcáigìđótrongrừngthìtốtnhấtlàđừngbướcđichừngnàolácònrơivàcâycònrìrào.Chúthỏvểnhtainghengóng:nócảmthấynhưcóaiđóđangthìthầmvàrónrénởphíasau.Tấtnhiên,ngaycảmộtconthỏnhátgancũngcóthểthuhếtcanđảmđểkhôngngoáilại,nhưngởđâythìlạicóthểkhác:cóthểkhôngsợ,khôngbịnhữngchiếclárụngđánhlừa,nhưngchínhlúcđólạibịcókẻlợidụngvàlénlútngoạmlấytừđằngsau.

Mùathuhitôiđiđếnđâylúamạchđenđãbắtđầuvàngrộ.Bâygiờtôiquayvề-ngườitađangănđợtlúaấyvàmộtđợtmớilạiđãlênbiêngbiếc.Khiấycâycốitrongrừnghòavàonhauthànhmộtkhốixanh,cònbâygiờmỗicâylàriêngmộtchínhmình.

Mùathuluônluônlànhưvậy.Mùathucởibỏxiêmáocủakhốicâycốikhôngphảingaylậptứcmàchomỗicâymộtchútthờigianđểkhoevẻđẹpriêngmình.

Sương

T

C

ừcánhđồng,từnộicỏ,từmặtnước,sươngmùbốclênvàtanđitrongnềnxanhcủabầutrời,nhưngởtrongrừngsươngmắclạirấtlâu.Mặttrờilêncao,nhữngtianắngxuyênquađámsươngmùdọisâuvàorừngrậmvàởđó,trongrừngsâu,

tacóthểnhìnthẳngvàonhữngtianắngđó.

Nhữngconđườngxanhtrongrừngdườngnhưđềuđangthởkhói,sươngbốclênkhắpnơiđọnglạithànhnhữnghạtnhỏlititrênlá,trêncànhvânsam,trênmạngnhện,trêncảdâyđiệnthoại.Khimặttrờilêncaovàsưởiấmkhôngkhí,nhữnghạtnướctrêndâyđiệnthoạibắtđầuhòavàonhauvàtrởnênthưadần.Cólẽđiềunàycũngdiễnratrênlácây:ởđónhữnghạtnướccũnghòavàonhauthànhgiọt.

Rồicuốicùng,khimặttrờiđãsưởiđủnóngđườngdâyđiệnthoạithìnhữnggiọtnướclớnlunglinhsắcmàubắtđầurơixuốngđất.Vàcảtrongrừngcâylákimcũngnhưcâylábản,khôngphảimưađangrơimàdườngnhưnhữnggiọtnướcmắtsungsướngđangtuôn.Vàđặcbiệthạnhphúcđếnnônnaolàcâyhoàndiệpliễukhimộtgiọtnướctừtrêncaorơixuốnglàmchiếclánhạycảmrungrinh;vàcứthế,cơnrungđộngdầnlantruyềnxuốngdướimỗilúcmộtmạnhhơn,trongsựlặnggióhoàntoàncâyliễuhoàndiệpsánglấplánhrunrẩyvìmộtgiọtnướcrơi.

Tronglúcđómấytấmmạngcăngcaochờmồicủalũnhệnkhôdầnvànhữngconnhệnbắtđầukéonhữngsợitơtínhiệucủamình.Bácgõkiếnbắtđầugõlênthâncâyvânsam,sáocũngbắtđầumổmồitrênbụithanhlươngtrà.

Ngàynổigióơngiótronglànhnàybiếtnóichuyệnrủrỉvớingườiđisănnhưchínhnhữngngườiđisănthườngtángẫuvớinhauvìquádưthưanhữnglúcchờđợivuivẻ.Cóthểnóivàcóthểimlặng:nóivàimlặngđềunhẹnhàngđốivớingườiđisăn.

B

Đôikhiđangsôinổikểmộtđiềugìđóthìbỗngnhiêncómộtcáigìđấythoángquatrongkhôngtrung,ngườiđisănnhìnvềphíađóvàsauđấy:"À,tớvừanóivềcáigìấynhỉ?".Khôngnhớ,và-khôngsao:cóthểbắtđầumộtcâuchuyệnkhác.Cũngnhưthế,ngọngiósănmùathuthườngthìthầmmộtđiềugìđóvàchưahếtchuyệnnàyđãlạichuyểnsangchuyệnkhác;đấy,cótiếngthìthầmcủamộtchànggàlôitrẻtrungvọnglạirồingừngbặt,vànhữngconsếucấtgiọngkêuvang.

Mầmnonầutrờibịphânđôikhinhữngđámmâytrôivềcáchướngkhácnhauvàkếtthúcbằngmộttrậnmưahaingày;cơnmưakếtthúcbằngnhữngđámmâylạnhbuốt.Nhưngkhôngđểýđếnnhữngtròrắcrốiđócủabầutrời,từsángnắngđãbừnglênrực

rỡ,tôivộivãvớlấychiếcmáyảnhvàlênđườngđisăn.

Hắcmạchmớigieotừdướiđấtnhúlêntrôngnhưnhữngchúlínhnhỏ:trangphụcđỏkínđếntậnđất,cònlưỡilêthìxanh,trênđầumỗingọnlêtreomộtgiọtnướctonhưtráiviệtquấtlấplánhdướinắngkhithìsángchóinhưmặttrời,khithìtỏaánhngũsắcnhưkimcương.Tôiđưamáyảnhlênngắm,trướcmắttôihiệnlênbứctranhđoànchiếnbinhmặcquânphụcđỏmangvũkhíxanhvàlấplánhtrênđầumỗingườimộtmặttrờiriêng-niềmhânhoancủatôithậtvôbờ

L

L

bến.Mặcchobùnđấtlấmlem,tôinằmbòramặtruộngvàtìmcáchchụpnhữngmầmlúamớinàytheonhiềukiểukhácnhau.

Không,hoárakhôngthểchụpđượcbằngphươngtiệncủatôi:nhữngchiếcáođỏcủacácchúlínhthếnàocũngthànhratốimàuvàlẫnvàonềnđất,cònnhữnggiọtsươngnhưtráiviệtquấtnếuđểchếđộsánglớnthìchỉthuđượcmặttrước,cònđặttiêuđiểmthườngthìlạiquánhỏ.Khôngthểchụpđượctấtcảbằngmáyảnh,nhưngnếunhưkhôngcómáyảnhthìtôiđãkhôngđượcápbụngnằmxuốngbùnvàkhôngthểthấylànhữngmầmlúahắcmạchđanglêngiốngnhưnhữngchúlínhđỏmangvũkhíxanh.

Nhữngbônghoacuốicùngạimộtđêmrétmướt.Sángratrêncánhđồng,tôitrôngthấycụmhoachuôngxanhvẫnnguyênlành,-trênmộtbôngcòncócảchúongđangbámchặt.Tôingắtbônghoachuông-chúongkhôngbayđi;tôirũnhẹbônghoa-chúongrơixuốngđất.Tôi

đặtongdướitianắngấm,mộtlúcsaunósốnglại,hồisứcvàbayđi.Trênngọncỏđuôingựa,mộtconchuồnchuồnớtđêmquacũngbịrétcónghệtnhưvậy,dướihơinóngmặttrờingaytrướcmắttôinóđãhồitỉnhrồibayđi.Càocàochâuchấubayràoràodướichân,trongsốđócócảnhữngconchâuchấuvoithânmàuxanhlơvàđỏrựcvỗcánhtanhtách.

Đạilựcsĩớpđấtđượcđánhtơidocôngsứccủađànkiến,phíatrênlàbụiviệtquấtlòaxòaphủkín,còndướichùmquảmọngmộtcâynấmđãnẩymầm.Vàdầndà,từngtímột,bằngchiếcmũchắcnịch,câynấmvươnlấnlên,độitrênmìnhcảvòmcâyviệtquất,

rồicuốicùngchínhnó,câynấmtrắngmuônmuốt,xuấthiệngiữathếgian.

Bạchdương

V

R

ềmùađông,nhữngcâybạchdươngnépmìnhtrongkhurừnglákim;cònmùaxuânđến,khinhữngtấmláđuanhaubungnở,tacócảmgiácnhưbạchdươngtừtrongrừngtốibướcrakhoemìnhlồlộởvenrừng.Cảnhtượngnàykéodàichođến

khinhữngvòmlábạchdươnghãychưasẫmlạivàítnhiềucònphânbiệtđượcvớisắcmàucủacâylákim.Vàđiềuđólạidiễnravàomùathu,khibạchdươngdọnbữatiệcvàngrựcchiatayvớichúngtatrướclúcẩnmình.

“Mũcháytrênđầukẻcắp”ừngvànglặngtiếng,vàkhắpnơitrêncỏ,nhưmộtbứctranhsơndầu,làbănggiáthậtsự,nhìnthấyđược,chứkhôngphảichỉ“lâmdâm”nhưchủnhànóivớichúngtôi,nghĩalàmớicósươnggiá.Đếntámgiờsáng,cáibănggiáthậtsựđóđãbị

sươngrửasạchvàbứctranhsơndầudướinhữngcâybạchdươngbiếnmất.Láchảyởkhắpnơi.Đằngxa,vânsamvàthôngđangchiatayvớibạchdương,nhữngcâyliễuhoàndiệplênhkhênhđộimũđỏrựcvươncaotrênkhurừng,vàkhônghiểusaotôinhớlạicâuthànhngữthờithơbémàlúcđóhoàntoànkhônghiểunghĩa:“Mũcháytrênđầukẻcắp”(15).

Nhữngconchiménvẫncònởlạinơiđây.

T

M

Chiếcdùlárongthinhlặng,khikhôngcóchâuchấuởtrongcỏhátmàchâuchấuháttrongtaicủachínhmình,từngọnbạchdươngbaobọcgiữanhữngcâyvânsamcaolớnmộtcánhlávàngchậmchậmrơixuốngdưới.Nóbaytrongimlặng,khiđếncả

mộtchiếcláliễuhoàndiệpcũngkhônglayđộng.Dườngnhưsựchuyểnđộngcủacánhlábạchdươngthuhútchúýcủatấtcả,vàtấtcảnhữngvânsam,bạchdươngvàthôngcùngtấtcảnhữnglá,cành,mấu,vàthậmchícảcácchùmcâybụi,thậmchícảcỏdướicácbụicâycũngngạcnhiênvàthầmhỏi:“Làmsaotrongsựimlặngnhưthếkiamộtchiếclálạicóthểrờikhỏichỗvàdichuyểnđược?”Thếlà,thểtheoyêucầutoànthểtìmhiểuxemcóphảicánhlábạchdươngtựmìnhbayxuốngdướihaykhông,tôibướclạibênnóvàđượcbiết:Không,khôngphảichiếclátựmìnhrơi,màđólàmộtchúnhệnnhỏmuốnđixuốngdưới,chúđãdùnglálàmdùvàthựchiệnchuyếnbaytrêntấmdùlánày.

Thanhlươngtràrựcđỏộtbuổisángítsươngmù.Khôngthấymạngnhệntreotrêncácbãiđẵncây.Rấtyêntĩnh.Ngherõtiếngchimgõkiếnđen,giẻcùi,sáosậu.Thanhlươngtràtrởnênđỏrực,bạchdươngbắtđầuvànglá.Thỉnhthoảngcóvàiconbướm

trắng,chỉlớnhơnconmọtvảimộtchút,lượnlờtrênbãicỏvừacắt.

GBếnnướclặng

iữavạtcâybịthiêuchếttrongđámcháyrừngnămngoáicònsótlạimộtcâyliễuhoàndiệpkhônglớnlắm,nóđứngngaybênmépbờdốccaođốidiệnvớibếnnướclặngKazennaiacủachúngtôi.Cạnhcâyliễuhoàndiệpnàydạomùahèngười

taxâymộtđụncỏ,vàbâygiờlàmùathu,thờigianđãlàmđụncỏngảvàng,còncâyliễuhoàndiệpthìđỏrựcnhưlửa.Từxađãcóthểnhìnthấyđụncỏđứngcùngcâyliễuhoàndiệpvànhậnrabếnnướclặngcủachúngtôi,nơicátrênhiềunhưngườitrongthànhphốlớn,nơisángsángcáxàđộc,mộtconthúănthịthungdữ,xôngvàocácđàncáconvàquậtđuôilàmnhữngchúcánhỏlậtngửabụnglên,vàănthịtchúng.

Nhữngloàicáconởđâynhiềuđếnmứcmỗikhivỗmáichèoxuốngnước,ởphíatrướcthấycảđànnhảytungtóehệtnhưcóaiđónémvungchúnglên.Dạonàycáđãítcắncâu,cònđêmđêmcátrêthườngđisănếch,nhưngnămnayvìnắnghạnnênếchkhôngcónhiều;vànhệncũngrấtít,vàonhữngngàythunắngđỏnàytrongrừnggầnnhưkhôngtrôngthấymạngnhệngiăng.

Mặcdùtrờiđãlạnh,trênsôngKubrevẫnnởrấtnhiềuhoabáchhợp,cònloàihoanhỏlititrônggiốngnhưdâutâythìkếtthànhmảnglớntrênmặtnướcnhưnhữngtấmthảmtrắng.

Đ

Đ

Nhữngbôngbáchhợpmuônmuốttrắngnằmtrênđĩaxanh,vàthâncủachúngnơilànnướctrongvắthiệnrõđếnđáysâunhưnhữngchândàinànuột,cócảmtưởngnếuđemlênđothìchắcphảidàigấpđôithânngườichúngta.

Đợtgiálạnhđầutiênêmquatrờiquangtrăngtỏ,đếngầnsángthìbắtđầuđợtgiálạnhđầutiên.Cảnhvậttrởnênxámxịtnhưngnhữngvũngnướcvẫncònchưađóngbăng.Khimặttrờihiệnlênvàsưởiấm,câycốicùnghoacỏđọngđầysươngmóc,nhữngcành

vânsamtừtrongrừngtốitrưngravôvàntấmthêurựcrỡsắcmàuđếnnỗinếuđemtấtcảkimcươngtrêntráiđấtcũngkhôngtạoranổi.

Đặcbiệtấntượnglàcâythông-nhưmộtbàhoàng,lấplánhtránglệtừtrênđỉnhngọnđếntậnchânđất.Niềmvuinhảynhóttrongngựctôinhưmộtchúchócon.

Cuộcđấutranhsinhtồnanglàmùabạchdươngtrútnốtchútánhvàngcuốicùngcủamìnhlênnhữngcâyvânsamvàlênnhữngtổkiếnđãvàokìngủđông.Tôicònnhìnthấycảnhữngchiếclákimánhlêntrênlốinhỏtrongnắngchiềutà,vàtôivẫnbướcđi,vừađi

vừanhìnngắm,langthangvôđịnhtrênconđườngrừngvắng,vàvớitôikhurừngbỗngtrởthànhbiểncả,bìarừnggiốngnhưnhữngdảibờ,cònbãitrốngtrongrừnglàđảonhỏ.Trênhònđảonàycómấycâyvânsammọcsátkềnhau,tôingồixuốngđóđểnghỉchânmộtlúc.Hoáravớinhữngcâyvânsamnàycuộcsốnglàởtrêncao;nơiđó,giữavôsốnhữngtrái,nhữngquả,làvươngquốccủamộtconsóc,mấychúchimmỏtréovàcólẽrấtnhiềunhữngsinhvậtkhácmàtôichưabiếttới.Cònbêndướigốcvânsamthìhệtnhưnơivòmcửangáchtốiom,bốnphíaâmu,vàtachỉthấynhữngmảnhvỏhạtvânsambaylảtả.

Nếubiếtcáchquantâmtớicuộcsốngmộtcáchthôngminhvàcóthiệncảmđốivớimọisinhvậtnhỏbé,cảởđâybạncũngcóthểđọc

T

đượcmộtcuốnsáchhấpdẫnítralàvềnhữnghạtvânsamnàyrụngxuốngkhibịlũsócvàchimmỏtréobócquả.Trướckiađãtừngcómộthạtvânsamnhưvậyrơixuốngdướigốccâybạchdươnggiữanhữngchiếcrễtrầncủanó.Câyvânsamnon,đượcbạchdươngchechởkhỏibănggiávàmặttrờithiêuđốt,bắtđầulớnlên,lenlỏigiữanhữngrễbạchdươnglộthiênđâmxuốngdưới,rồibắtgặpthêmởđónhữngrễbạchdươngmới,câyvânsamchẳngbiếtxuyênnhữngchiếcrễcủamìnhvàođâu.Khiấy,nóliềnnângrễcủamìnhvượtlêntrênnhữngrễcâybạchdương,trườnvòngquachúngvàđâmxuốngchỗđấtbêncạnh.Bâygiờ,câylinhsamấyđãmọccaohơncâybạchdươngvàđứngbêncạnhnócùngvớinhữngcụmrễbệnxoắnvàonhau.

Sócrờichưasángtỏ,chúngtôiđãmỗingườiđimộthướngvàorừngvânsamsănsóc.Bầutrờinặngtrĩuvàthấptèđếnmứctưởngnhưnónằmsátngaytrênnhữngngọncây.Quảsaivôsốkhiếnnhiềungọnvânsamxanhtrởthànhmàuhung,và

nếunămnayvânsamđượcmùathìsẽcórấtnhiềusócđếnđâycưtrú.

Trongcụmvânsamtôiđangquansátcónhữngcâynhưvừabịaiđódùngcàochảisuốtlượttừtrênxuốngdưới;cócâycànhlárườmrà;cócâynoncăngnhựa;cònnhữngcâygiàthìmangnhữngchùmrâuđịaymàuxanhxám.Mộtcâygiàđoạngốcphíadướigầnnhưđãchết,trênmỗicànhđềubuôngnhữngchùmrâuxanhxámdài,nhưngquảtrênngọnnếuháihếtcóthểđểđầycảkholớn.Vàkìa,mộtcànhcủanóchợtrungrinh.Nhưngchúsócđãnhìnthấytôivànépmìnhnằmimnhưchết.Gốccâynơitôiđứngrìnhbịcháysémmộtphíavànằmtronghốrộngtrònnhưcáiđĩalớn.Tôibớinhữnglớplárơivàohốđĩatừnhữngcâybạchdươngbêncạnhvàhiệnralớpđấtđenphủđầytro.Quadấuhiệunàyvàquaviệcgốccâybịđốtcháy,tôicóthểđoánrađượcnguồngốccủahố.Nămngoái,cómộtngườiđisănđuổitheovếtconchồnởtrongrừngnày.Cólẽconchồnnhảychuyềntrêncaotừcâynàysangcâykháclàmbụituyếtrơi,đểlạidấuvếttrêncáccànhcâyphủtuyết.Cuộctruyđuổiconthúquíkéodàivàđêmđếnngườiđisănphảingủlạitrongrừng.

Dướigốccâytôihiệnđangđứngcómộttổkiếncựclớn,cóthểlàvươngquốckiếnlớnnhấttrongkhurừngnày.Ngườiđisăndọnsạchtuyết,châmlửađốttổkiến,vàtoànbộvươngquốckiếncháyrụiđểlạimộtlớptronóng.Ngườiđisănnằmlênchỗđấtấm,đắpáokhoáclênngười,phíatrênđổthêmmộtlớptrovàngủquađêm,sángmailạitiếptụctruytìmconchồnquí.

Mùaxuân,nướcchảyvàođầycáihốđĩacótổkiếntrướcđây.Mùathu,látừnhữngcâybạchdươngbêncạnhrụngxuốnglấpkínhố,sócrảivôsốvỏquảvânsamlênphíatrênvàbâygiờtôiđếnđâyđểsănsóclấylông.

Tôirấtmuốntronglúcchờrìnhconsóc,tậndụngthờigianviếtmộtcáigìđóvềtổkiếnnàyvàocuốnsổmangtheo.Xungquanhtuyệtđốiyêntĩnh;bằngđộngtáchếtsứcthậntrọngtôirútsổvàbútchìtừtrongtúira.Tôiviếtvềcáitổkiếntừnglàmộtvươngquốclớnởtrongrừng,nhưởtrongthếgiớiconngườicủachúngtalàđấtnướcTrungHoa.Vừaviếtxongtừ“TrungHoa”thìmộtmảnhvỏquảvânsambỗngrơithẳngxuốngcuốnsổcủatôi.Tôiđoánởngayphíatrênchỗtôingồicómộtchúsócđangbócvỏquảvânsam,khithấytôiđếnnónépmìnhimthinthítnhưngbâygiờlạitòmòmuốnbiếttôilàngườisốngthậthayđãbấtđộngnhưmộtcáicâyvàkhôngcònnguyhiểmđốivớinónữa.Cóthểnócốýthảmộtmảnhvỏquảvânsamxuốngđểthử;đợimộtlátnólạithảtiếpmảnhthứhai,rồithứba.Bị

M

cơntòmòhànhhạbâygiờnósẽkhôngđiđâucảchođếnkhisựthểđượclàmrõ.Tôitiếptụcviếtvềcáivươngquốcvĩđạicủaloàikiếnđượctạodựngbởicôngsứclaođộngcủanhữngconkiến:thếrồimộtkẻkhổnglồtới,chỉđểngủquamộtđêmđãtànphácảvươngquốccủachúng.Đếnlúcnày,consócđãnémnguyêntráivânsamxuốngvàsuýtnữalàmcuốnsổcủatôituộtkhỏitay.Liếcnhìn,tôithấynóthậntrọngchuyềncànhxuốngmỗilúcmỗigần,cuốicùngđãởphíasaulưngsátngayvaitôi,vàđúnglàconngốc,trốmắtnhìnvàonhữngdòngchữtôiviếtvềkẻkhổnglồvìmộtchỗngủquađêmtrongrừngđãhủydiệtcảmộtvươngquốckiến.

Đólàlúcthuậntiện,tôibắnvàoconsóc,vàlậptứctừtrênbacâyvânsambêncạnhmỗicâyrơixuốngmộtquảvânsam.Khôngkhóđểđoánralàtrênmỗicâynàycómộtconsócđangômmộtquảvàkhitôinổsúngchúnggiậtmìnhđánhrơiquảvàđểlộmìnhra.

Thườngvàothángmườichúngtôiđisănsóctrongrừng“TaigaMoskva”từsángđến11giờtrưavàtừhaigiờchiềuđếntối:trongthờigiannàynhữngchúsócngồibócquảtrêncâyvânsam,lắclưcànhlávàđánhrơivỏxuốngdưới,chuyềntừcâynàysangcâykhácđểtìmthứcăntốthơn.Từ11giờtrưađếnhaigiờchiều,chúngtôikhôngđisăn,lúcnàysócngồitrongđámcànhrậmlávàdùngchânchảilôngchomình.

Bóngngườiặttrăngbuổisángsớm.PhươngĐôngcàicửa.Nhưngdùsao,cuốicùngtừdướichăncũnghiệnradảibìnhminh,vàbêncạnhmặttrănglànhữngkhoảngtrốngmàudatrời.

Mànsươngmùdàybịquấyđảomộtcáchkìquáivàgiậndữkhiếnmặthồdườngnhưphủđầynhữngkhốibăng.Gàtrốngtronglàngvàthiênngatheonhaucấttiếng.

Tôivốnkhôngthạoâmnhạc,nhưngtôinghĩthiênngacógiọngquãngtámtrêncủahạc-đóchínhlàtiếngkêubuổisángtrongđầmlầychúngdùngđểgọiánhngàylên,cònquãngtámthấpcủangỗngtrờilàgiọngtrầmtròchuyện.

V

Cuốicùng,tôinhậnthấynhữngconquạbayngangquakhoảngtrốngmàudatrờikhôngbiếtdotrănghayánhbìnhminhtạora,vàchỉmộtlátsaucảbầutrờiđãbịnhữngconquạlớnquạnhỏcherợp:nhữngconquạlớnthaodiễntrướcchuyếnbaydicư,cònnhữngconquạnhỏ(16)theolệthườngđưatiễnchúng.Cóthểtìmbiếtởđâuđượctạisaonhữngconquạnhỏlạithườngxuyênbaytiễnnhữngconquạlớn?Đãcóthờitôinghĩmọichuyệntrênthếgiannàyđềucóthểbiếtđược,chỉcómộtkẻkhốnkhổnhưtôikhôngbiếtgìmàthôi,nhưnghóaranhiềukhicácnhàbáchọccũngkhôngbiếtcảnhữngđiềuđơngiảnnhấttrongthiênnhiênsốngđộng.

Cáchđâykhônglâu,chúngtôiđượcbiếtrằngmộtsốloàiquạ(17)làchimdicư.Thếthìtạisaomộtsốconquạnhỏkhôngthểbaydicùngbầyquạlớn?

Mộtcơngiósớmnổilênthổiđổcâyvânsamngụytrangcủatôidựnggiữađồngđểcóthểnúpvàođótrườnđếnbênbầyngỗngtrời.Tôiđitớiđểdựngcâylại,nhưngđúngvàolúcvừaxongviệcthìmộtđànngỗngtrờixuấthiện.Tôitậnlựcbòvòngquanhcâyvânsamđểtránhmắtbầyngỗng,nhưngsaumấyvònglượn,thấycâyvânsamdùsaovẫnđángngờnênchúngbayđitiếpvàđậuxuốngcạnhlàngDubovisa.Tôiliềnbòđếntiếpcậnchúngtừphíasaumộtbụiliễulớnmọcgiữađồng.Sươnggiábanmaiphủtrắngruộngrạ,vàcáibóngcủatôitrênnềntrắngbòđitrướctôi;rấtlâutôikhôngnhậnrađiềuđó,rồiđộtnhiêntôithấynó,cáibóngcủatôitolớnvàđầyđedọa,đangtiếndầnvềphíađànngỗngtrời.Cáibóngngườikhủngkhiếptrênnềnsươngtrắngbỗnggiậtmình,vàđànngỗngtrởnênnáoloạn,chúngđộtngộtkêulênbằngcảhaitrămgiọng,màmỗigiọngkhônghềnhỏhơntiếngngườihô“ura”khixungphong,rồiphóngthẳngvềbụicâycủatôi.Tôikịpnhảyvộivàogiữabụicâyvàchĩakhẩusúnghainòngquakhoảngtrốnggiữacácthâncây.

Conchồnlửngàothờigiannàynămngoái,mặtđấtđãtrắngtuyết,bâygiờquamùathuđãlâumànhữngconthỏtrắngvẫncònquanhquẩnvànằmdàitrênmặtđấtđentrôngthấyrõtừxa.Bâygiờ,chúngmớilàkhốnkhổ!Cònchúchồnlửnglôngxámthì

chẳngcógìphảilo.Tôicócảmgiácrằngchồnvẫncònlangthang

trongrừng.Bâygiờ,chắcchúngphảibéolắm!Tôiliềnthửlàmmộtcuộcthámthínhởcửahang.Vàothờigianuámnàycủanăm,quảkhôngdễdàngđếnngayđượcxứsởcủasựimlặngđótrongrừngvânsam,nơikhôngcónhữngphânloạikiểutrongnhàcủachúngtavềcácmùaảmđạmvàvuivẻmàtấtcảthườngxuyênvậnđộngvàtìmraýnghĩavàniềmvuitrongsựvậnđộngthườngxuyênấy.Nơiởcủachồnlửnglàmộtbờdốccao,dốcđếnnỗiđểleođếnđónhiềukhitôiphảiđặtdấubàntaynămngóncủamìnhtrêncátbêncạnhdấuchânchồn.Tôingồixuốngcạnhthâncâyvânsamgiàvàbắtđầuquansátcáihangchínhqualớpphỉtửmọcthấp.Mộtconsóctrongkhidùngrêulóttổmùađôngđãđánhrơimấysợinhỏ,vàtừlúcnàybắtđầuchínhcáiimlặngmàngườiđisăncóthểnghekhôngchánkhingồihànggiờcạnhhangchồn.

Dướibầutrờixámnặngđượcchốngbởinhữngcâyvânsammọcsansátnàyhoàntoànkhôngcóchútdấuhiệunàodùnhỏnhấtvềsựchuyểnđộngcủamặttrời;nhưngkhivầngdươnglặnconchồnlửngtronghangtốilậptứcbiếtvềđiềuđó,vàchỉlátsau,vớimộtsựthậntrọngcaođộnótìmcáchrangoàiđểđisănmồiđêm.Nhiềulầnnóthòmũirakhịtkhịtrồithụtvàongay,vàbấtngờvớimộtsựnhanhnhẹnkhôngthểtảnónhảyvụtrangoài,-ngườiđisănkhôngkịpchớpmắt.Tốtnhấtlàngồiđợitrướclúctrờisángkhichồnlửngxongcuộcsăntrởvề,-lúcnàynóđichậmrãivàbướcchânnghethấytừxa.Nhưngbâygiờđãđếnkìchồnlửngngủđôngnênkhôngphảingàynàonócũngđirangoài,vànếumấtcảđêmngồichờvôíchđểngàyhômsauphảingủbùthìcũngthậtđángtiếc.

Màngồiởđâykhôngphảitrongghếđệm,haichântêcứng,nhưngmỗilầnthấyconchồnlửngchợtthòmũirathìtấtcảtrởnênthíchthúcònhơnlàđượcngồitrongghếđệm.Nóthòmũirarồingaytrongtíchtắcđóthụtvào.Saunửagiờ,nólạithòra,ngầnngừmộtthoángrồimấthúthoàntoàn.

Cuốicùng,nóđãkhôngranữa.Vàtôiđivềchưakịpđếnchỗnhàkiểmlâmđầurừngthìnhữngbônghoatuyếttrắngbắtđầurơi.Chẳnglẽconchồnlửngchỉcầnthòmũirakhỏihangđãngửiđượctrờisắpcótuyết?

HQuyềnlựccủacáiđẹp

ọasĩBorisIvanovitrbòtrongsươngmùđếngầnđànthiênnga,giươngsúngngắmởmộtkhoảngcáchgần,nhưngchợtnghĩrằngdùngđạnrianhỏbắnvàođầusẽtốthơnnênmởkhóasúngrúthộpđạnchìra,bỏđạnriadùngđểsănvịttrời

vào.Vàchỉcònviệcấncò,-thìanhbỗngcảmthấynhưkhôngphảimìnhsắpsửabắnthiênngamàlàbắnvàongười.Hạsúngxuống,anhngồingắmmộtlúclâurồilặnglẽlùilại,bòluichođếnkhibầythiênngahoàntoànkhôngbiếtvềphútnguyhiểmkinhhoàngvừaqua.

Tôinghenóidườngnhưthiênngalàloàichimđộcdữ,khôngchấpnhậnngỗng,vịtởbêncạnhmìnhvàthườnggiếtchếtchúng.Cóđúngnhưvậykhông?Màthựcra,nếuđúngnhưvậythìđiềuđócũngchẳngảnhhưởnggìđếnýniệmlãngmạncủachúngtavềcôgáibiếnmìnhthànhthiênnga:đólàquyềnlựccủacáiđẹp.

Hoa“IvanvàMaria”iếtthumuộnnhiềukhichẳngkhácgìkìxuânsớm,cũngtuyếtrắng,cũngđấtđen.Chỉkháclàvềmùaxuânchỗtuyếttanđấtlộracómùicủađất,cònvàomùathulàmùicủatuyết.Nhấtthiếtphảilànhưthế:mùađôngchúngtaquenvớituyết,vềmùaxuânmùiđấtđaigầngũivớichúngta,cònmùahạchúngtangửiđấtvàthumuộnđốivớichúngtađượmmùicủatuyết.

Hiếmkhimặttrờilórađượcmộtvàigiờ,nhưngnhữngkhiđómớituyệtlàmsao!Thậtsảngkhoáinếubắtgặpdùchỉchừngchụcchiếcláđãchếtcóngsaunhữngcơngiôngnhưngvẫncònnguyênvẹntrêncâyliễu,haymộtbônghoaxanhbiếcnhỏxíudướichân.

TôicúixuốngbônghoanhỏxanhbiếcvàngạcnhiênnhậnrađólàbônghoaIvan:mộtmìnhIvancònsótlạicủabônghoakép“IvanvàMaria”(18)màmọingườiđềubiết.

Thậtramànói,Ivanchưaphảilàmộtbônghoađíchthực.Nóđượctạothànhtừnhữngchiếcláxoănrấtnhỏvàchỉvìcómàutím

Tnênmớiđượcgọilàhoa.CònbôngMaria

màuvànglàhoađíchthựcvớiđủnhịvànhụycủamình.ĐâylàMariađãthảgieohạtgiốngxuốngđấtmùathunàyđểvàonămmớilại

trảiđầylênđấtnhững“IvanvàMaria”.CôngviệccủaMariakhóhơnnhiều,cólẽchínhvìvậymànórụngtrướcIvan.

NhưngtôithíchthútrướcviệcIvanđãchịuđựnggiábuốtvàthậmchícòntrởnênxanhbiêngbiếc.Đưaánhmắttiễnbiệtbônghoaxanhcủamùathumuộn,tôikhẽnói:

-Ivan,nàyIvan,Mariacủacậugiờđangởnơiđâu?

MSươngmù

ộtđêmđầysaotrờivàấmáphiếmgặp.Vàothờikhắccậnbìnhminh,tôibướcrabậcthềmvànghetiếnggiọtnướcrơitừmáinhàxuốngđất-chỉmộtgiọtmàthôi.Lúctrờihửngsáng,sươngmùbắtđầuchuyểnđộng,vàchúngtôi

nhưđangởtrênbờcủamộtđạidươngkhôngbờbến.

Từlúcbìnhminhhửngtớikhimặttrờimọclàthờikhắcquígiávàbíẩnnhất,nhữngđườngnétchạmkhắccủarừngcâyhoàntoàntrụiládầndầnhiệnra:bạchdươngđượcchảitừtrênxuốngdưới,phongvàliễuhoàndiệpthìchảingượclêntrên.Tôilàngườichứngkiếnsựsinhracủacơnbănggiábanmai,chứngkiếnviệcnósấykhôvàđánhgụcđámcỏgiàmàuhung,phủlênnhữngvũngnướcmộtlớpkínhphalêmỏngmảnh.

Khimặttrờimọc,hìnhảnhảocủadảibờbênkiahiệnratrongcácđámmâytreocaotrênkhôngtrung.Cuốicùng,từmànsươnglộdầnmặthồnằmtrongnắngsớm.Mọivậtđềunhưphóngđạilênkhinhìnquamànsươngđượcnhữngtianắngchiếuqua:đoànvịttrờidànhàngngangtrôngnhưmộtdãychiếnbinhđangxôngvàokẻđịch,cònbầythiênngalàmộtthànhphốđátrongtruyệncổtíchhiệnlêntừmặtnước.

Mộtchànggàlôitừchỗngủđêmbayquachắchẳnvìmộtcôngviệcquantrọngvàkhôngngẫunhiênnàođó,bởitừmộtphíakhácnhưngcũngtheohướngđóbaytheoconthứhai,rồithứba…Khitôiđitheohướngbaycủachúngđếnbênđầmlầythìđãthấymộtđànlớngàlôitụtậpởđó,mộtsốđậutrêncây,cònphầnlớnchạytrênnhữngmôđấtcứng,nhảynhót,cấttiếnggùhệtnhưđanglàmùaxuân.

Chỉquanhữngđámlúanongieotừmùathuđangxanhlênóngảmớicóthểphânbiệtđượcngàyhômnayvớingàyđầuxuân,vàcóthểcònquanhữnggìxảyranơichínhbảnthânmình-trongcơthểkhôngnghemenmùaxuânsaychảyvàniềmvuikhôngcảmthấyrâmran:niềmvuibâygiờbìnhthảnnhưthườnggặpsaukhivừakhỏibệnh,lòngmừngvừahếtcơnđauốmvàngẫmnghĩvớimộtnỗibuồn:đấykhôngphảilàcơnđaumàlàchínhcuộcđờiđãquađi.

Đ

Trongkìtuyếtrơiđầutiêncủamùađông,mặthồtrởnênđensẫmnằmgiữavòngbăngtrắngbaoquanh,vàmỗingàyvòngbăngcàngsiếtchặthơnkhốinướcđengiữabốnbờtrắngtoát.Bâygiờvòngbăngđãtan,nướcđượcgiảiphóngánhlênlấplánhvuimừng.Từcácsườnnúi,dòngnướcchảyxuôirócráchnhưmùaxuân.Nhưngkhimặttrờibịmâychekhuất,tamớibiếtrằnghóarachỉnhờnhữngtianắngcủanómớinhìnthấycảmặtnước,cảđoànchiếnbinhvịttrời,cảthànhphốthiênnga.Sươngmùlạicheđitấtcả,thậmchímặthồcũngbiếnmất,vàkhônghiểuvìsaochỉcònlạihìnhảnhảocủadảibờbênkiatreocaotrongkhôngkhí.

Ngỗngtrời-thiênnga(19)êmtronglànhlấplánhtrăngsao.Trờirétdữ,sángratấtcảtrởnêntrắngtoát.Nhữngconngỗngtrờikiếmănởnơiquenthuộccủamình.Mộtđànmớibayđến,tấtcảkhoảnggầnhaitrămconkéonhaurờihồnướcbayracánhđồng.Chođến

trưa,toànbộgàlôiđềuđậutrêncâyvàlầubầunhữngđiềugìđó.Rồibầutrờiphủkínmây,trởnêntốivàlạnh.

Saubữatrưamặttrờilạihiệnravàgiữchođếntậnchiềuthờitiếttuyệtđẹp.Chúngtôivuimừngvớihaicâybạchdươngvàngóngcònsótlạinguyênvẹnsaunhữngtrậntànpháchungcủathiênnhiên.NhưnggióBắclạithổivề,mặthồlạitrởnênđenđúavàcáubẳn.Cảmộtđànlớnthiênngabayđến.Tôinghenóithiênngadừnglạiởchỗ

N

chúngtôikhônglâulắm,vàkhitrờiđãthậtsựrétdữ,mặthồchỉcònlạimộtkhoảnggiữanhỏtívànhữngcỗxemùađôngđãđithẳnglênmặtbăng,banđêmthườngnghetừnơitốiđenvàtĩnhlặngấycótiếngainóichuyện-cứnghĩlàtiếngngườinhưnghóarađólàtiếngthiênngarìrầmvớinhauởkhoảnggiữahồcònchưakịpđóngbăng.

Chiềumuộn,tôirónrénđitừbờkhenướcđếnsátbênđànngỗngtrời,đếnsátgầntớimứccóthểbằngkhẩusúngsăncủatôigâyrachochúngmộtcuộcthảmsátlớn.Nhưngtrongkhileolênbờdốc,tôiđãthấmmệt,timđậpquámạnh,màcũngcóthểđơngiảnhômnaytôimuốnđùavuitíchút.Trênđầukhenướccómộtgốccây,tôingồixuốngđóvàchỉngẩngmỗiđầulênnhìn,thấyvạtruộnggầnnhấtđậuđầyngỗngtrờichỉcáchtôikhoảngmườibướcchân.Súngđãlênnòng,vàtôichắcmẩmrằngdùchúngcóbấtngờbaylênngaythìcũngkhôngthểthoátkhỏitaytôimàkhôngchịutổnthấtlớn.Tôichâmlửahút,hếtsứcthậntrọngnhảkhói,dùngbàntayquạtchokhóithuốcbaytảnđingaykhivừathoátrakhỏimiệng.Tronglúcđó,ởphíasauhướngngóntayútcủatôicòncómộtkhenhỏkhác,vàtừđó,cũnggiốnghệtnhưtôi,lợidụngbónghoànghônnhậpnhoạngmộtconcáođanglénlútbòvềphíađànthiênnga.Tôicònchưakịpdươngsúngthìcảbầychimđôngđúcđãbayvụtlênvànằmngoàitầmbắncủatôi.Cònmaylàtôibiếtcòncóconcáovàkhôngnhôđầulênngay.Nhưmộtchúchósăn,nóchạytheodấuvếtcủađànthiênnga,cứmỗilúcmộttiếngầnvềphíatôi.Tôilấylạitưthế,tựachắccùitay,nheomắtngắm,khẽhuýtlênmộttiếngnhưchuộtrúc-concáonhìnvềphíatôi;tôihuýtlêntiếngnữa-vànóchạythẳngtới…

Nhữngchiếcláthugaytrướclúcmặttrờimọc,cơnbănggiáđầutiênđãphủsươnglênbãirừngtrống.Náumìnhđợiởvenrừng,tasẽđượcbiếtcóbaonhiêuđiềuthúvịdiễnratrênbãirừngtrốngấy!Trongánhbìnhminhmờảo,nhữngsinhvậtvôhìnhcủa

rừngkéođếnvàbắtđầutrảinhữngdảilụabạchlênkhắpbãitrống.Nhữngtianắngđầutiêncủamặttrờihiệnrathulạicácdảilụađóvàtrênnềntrắngcònlạimộtmảngmàuxanh.Dầndà,toànbộmầutrắngtanbiếnhết,chỉtrongbóngnhữngtáncâyvàtrêncácmôđấtcòninlạikhálâunhữngvệttrắngmờ.

M

Bạnsẽkhônghiểuchuyệngìđangxảyratrênbầutrờixanhlơhiệngiữanhữngtáncâyvàngóng-đólàgióđangcuốnnhữngđámlábayđihaynhữngđànchimnhỏtụbầyđểbayvềnhữngmiềnxaấmáp.

Giólàmộtôngchủsiêngnăng.Suốtmùahègiócómặtkhắpmọinơi,vàngaycảởnhữngchỗcâycốiumtùmnhấtcũngkhôngcònlấymộtchiếclánhỏnàomàgiókhôngquenbiết.Vàkhimùathutới,ôngchủcầnmẫnđithuhoạchvụmùacủamình.

Nhữngchiếcláthurơi,thìthầm,chiataymãimãi.Bởivớichúngbaogiờcũngvậy:nếuđãdứtlìakhỏixứsởthânthươngthìhãyngỏlờivĩnhbiệt,vìnhưthếlàđãchết.

Mùathumuộnùathukéodàinhưmộtconđườnghẹpvớinhữngchỗngoặtgấpkhúc.Khithìlạnhgiá,khilạigiómưa,rồibấtngờtuyếtrơinhưđãlàmùađông,bãotuyếttrắngrúgào,rồilạimặttrời,lạiấmápvàmàuxanh.Ởnơixa,tậncuối

conđườngcómộtcâybạchdươngvớinhữngchiếclávàng:nóbịcơnrétdữậpđếnlàmgiácóngnhưthếnàothìbâygiờvẫnđứngnhưthế,vàgiókhôngcòncóthểcuốnđicủanónhữngchiếclácuốicùngvìtấtcảnhữnggìcóthểđềuđãbịcuốnđi.

Tiếtthumuộnnhấtlàkhithanhlươngtràbịbănggiálàmchonhănnhúmvàtrởnên(nhưmọingườinói)ngọtlịm.Vàothờigiannày,mùathumuộnnhấtgầnvớimùaxuânsớmnhấtđếnmứctachỉcóthểdựavàochínhmìnhđểnhậnbiếtsựkhácbiệtgiữangàythuvớingàyxuân.

Mùathutanghĩ:“Nàotasẽsốngquamùađôngnàyvàsẽđượcvuiđónthêmmộtmùaxuânnữa”.Lúcđó,tanghĩrằngtấtcảtrongđờiđềunhưvầy:Cầnphảinỗlựcbảnthân,miệtmàilaođộng,vàsauđócóthểvuimừngvớimộtđiềugìđó.Chợtnhớlạicâuchuyệnngụngôn“VeSầuvàKiến”(20)vàcâunóinghiêmkhắccủaKiến“Cảmùahècậuhát.Vậybâygiờmúađi”.Cònmùaxuânsớm,đúngvàomộtngàynhưthếnàythìtasẽchờđợiniềmvuikhôngcầnbấtkìmộtcônglaovàcốgắngnào;mùaxuânsẽđến,tasẽđượchồisinhvàsẽ

K

T

bayđimúahátnhưmộtchúVeSầu,hoàntoànchẳngnghĩgìđếnanhKiến.

Consuốinhỏchảymạnhialàmộtbãirừngthưagiữahaiconsuối,nơicáchđâykhônglâutôiđiháinấmtrắng.Bâygiờ,cảbãirừngthưađềumangmàutrắng:mỗigốccâyđềuphủmộttấmkhăntrảibàntrắng,vàthậmchícâythanhlươngtràđỏcũngđượcsươnggiáđánh

lênmộtlớpphấntrắng.Consuốilớnvàhiềnhòađãbịđóngbăng,cònconsuốinhỏchảymạnhthìvẫncònrócráchrócrách.

Câycốitrongrừnguyếtmớirơinhưrâybột.Trongrừngyênắngvàấmápnêntuyếtkhôngtan.Câycốichìmtrongtuyếtphủ,vânsambuôngthõngnhữngcánhtaytonặng,bạchdươngnghiêngthấpmìnhvàmộtsốthậmchícònuốnngọnchạmđếntậnđấtnhư

nhữngcổngchàotrangđiểmdiềmren.Vậyđó,tínhcáchcâycũnggiốngtínhcáchngười:khôngmộtcâyvânsamnàochịucúimìnhdướibấtkìmộtsứcnặngnàodùchobịgãyngangthân;cònbạchdươngthìđộngmộtchútlàđãuốnmình.Vânsamhiênngangtrongchiếcmũvòmlácaocònbạchdươngsụtsùithankhóc.

C

Trongsựtĩnhlặngtrắngtuyếtcủarừng,nhữnghìnhthùdotuyếttạoratrôngbiểucảmđếnlạlùngtớimứcphảitựhỏi:“Tạisaochúngkhôngnóigìvớinhau,chẳnglẽchúngnhìnthấytavàengại?”Vàkhituyếtrơibay,dườngnhưtanghethấytiếngthìthầmcủanhữnghạttuyếtnhỏnhưcâuchuyệngiữanhữnghìnhthùlạlùngdotuyếttạora.

Ngàyphalêuộcsănthỏđãkếtthúc:bắtđầunhữngdấuvếtsongđôi,mộtconthỏđuổitheomộtconthỏkhác.Ngàylấplánhnhưphalêsuốttừbìnhminhtớihoànghôn.Đếngiữatrưa,mặttrờisưởiấmhơn,giólayđộngnhữngcànhcâykhiếnnhữnghìnhthù

dotuyếttạorarơithànhbụibaylảtảtrongkhôngkhí,vànhữnghạtbụilitiđólạibaylênvàlấplánhdướimặttrờinhưnhữngđốmlửanhỏ.

Tánlátrêncùngcủacâyvânsamlựclưỡngnhưmộtchiếcđĩalớngomtuyếtvàomìnhhếtlớpnàyđếnlớpkhácchođếnkhichekíncảđỉnhngọncây,nơithỉnhthoảngvàogiờhoànghônmùaxuâncómộtchúchimbéxíuđậulênvàcấttiếnghót.

DNhữngconchồn

ạomùađônggầnlễGiángSinh,tôiđirabãibồivensônglấycỏkhô;khidùngcàodỡđốngcỏ,tôithấymộtconchồnlửngđangtrúđôngtrongđó.

Vàcònchuyệnnàynữa:mộtđámbạntrẻrủnhauđibắtchồnlửng.Chúngthảchósănxộcvàohang.Chồnmẹchạyrangoài.Nhìnthấynóchạycóvẻrónrén,bọntrẻchắcmẩmcóthểđuổikịpnênquyếtđịnhkhôngbắnmàhònhauđuổitheo.Vàđãđuổikịp.Phảilàmgìđây?Súngđãquẳnglạicạnhhang,gậytrongtaykhôngcó,màbắtsốngbằngtaykhôngthìlạisợ.Tronglúcđóchồnmẹđãtìmđượcmộtcáingáchmớidướiđấtvàchuingayvàomấthút.Conchósănlôitừtronghangracáiổvớimộtchúchồncon:đượclắm,lớnnhưmộtconcúnnhỏ.

TCâybịcầmtù

áncâytrêncaoxoèranhưlòngbàntayhứngnhữngbôngtuyếtrơi,tuyếtđọnglạivónmãilênthànhmộtkhốibănglàmchongọnbạchdươngbắtđầuoằnxuống.Gặptiếttrờitrởấm,tuyếtlạirơivàbámthêmvàokhốibăngđókhiếncànhphía

trêncủacâyvớikhốibănglớnuốncongcảthâncâyxuốngthànhmộtcáicổngvòm,chođếnkhi,rốtcuộc,cảngọncâyvớikhốibănglớnvùivàolớptuyếttrênmặtđấtvàbịvítchắclạinhưthếchomãiđếntậnmùaxuân.Suốtmùađông,thúrừngvàthỉnhthoảngnhữngngườitrượttuyếtđãđiquađilạidướichiếccổngvòmấy.Nhữngcâyvânsamkiêuhãnhđứngbêncạnhtừtrêncaonhìnxuốngcâybạchdươnguốnthânhệtnhưnhữngkẻuyquyềnnhìnđámthuộchạcủamình.

Đếnmùaxuân,bạchdươngvươncànhtrởlạivớinhữngcâyvânsam,vànếunhưvàocáimùađôngđặcbiệtnhiềutuyếtấynókhôngcongrạpmìnhxuốngthìsauđấycảđônglẫnhècólẽnóvẫnđứngthẳnggiữađámcâyrừng,nhưngbởiđãmộtlầnuốnmìnhthìbâygiờchỉcầnmộttrậntuyếtnhỏlàbạchdươngđãphảicúithân,vàcuốicùngnămnàocũngnhưnămnàonóuốnthànhmộtchiếccổngvòmtrênlốimòn.

Đivàorừngnongiữamùađôngtuyếtgiáthậtđángsợ,màthựcracũngchẳngthểnàođiđược.Ởđó,nơimùahètabướctrênmộtconđườngrộngrãithìbâygiờnằmvắtqualốiđiđólànhữngthâncâyuốncong,thấpđếnmứcchỉcólũthỏmớiluồnquađược.Nhưngtôibiếtmộtcáchđơngiảnkìlạđểđitrênconđườngấymàkhôngcầnphảicúilưng.Tôitìmchomìnhmộtchiếcgậychắcchắnvàdùngchiếcgậyấyđậpmạnhvàonhữngthâncâyuốncong,khituyếtbámlảtảrơihếtxuốngthìcâysẽtựbậtlêncaovàconđườnglạimởra.Tôicứchậmrãiđinhưthếvàbằngnhữngnhátgõthầnkìgiảithoátchovôsốcâyrừng.

Trínhớcủasóc

T

V

ôiđangnghĩvềnhữngconsóc:thậtdễhiểulànếucómộtkhodựtrữlớnbạnnhớđếnnóchẳngkhókhăngì;nhưngbâygiờquadấuvếtởđâytathấymộtconsócđàoxuyênquatuyếtxuốngtậnlớprêuchỉđểlôilênhaiquảhồđàogiấutừdạo

mùathu,ănchúngngaytạichỗ;sauđóchạyxathêmchừngmườimétnólạiđàobới,lạilôitừdướituyếtrahai,baquảhồđàonữa;vàcáchkhoảngvàimétnólặplạiđiềuđólầnthứba.

Khôngthểbảorằngnóđánhhơithấyquảhồđàoquacảlớptuyếtdàyvàbăngđóngcứngnhưvậy.Cónghĩalàtừdạomùathuconsócđãghinhớkĩhaiquảhồđàonằmtronglớprêucáchgốccâyvânsamchừngbaonhiêucentimet…Thêmvàođó,nónhớrấtchínhxác,consóckhôngđokhoảngcáchbằngcentimetmàxácđịnhđúngngaybằngmắt:lúccầnchỉviệcdũimõmxuốngvàlôilên...

Bầutrờitímàothángchạp,nếunhưbầutrờibịmâyđenchephủ,hoànghônbuôngxuốngthậtkìlạ,gầnnhưđángsợ:bầutrờiphíatrêntrởnêntímsẫm,trĩunặng,hạthấpđầyđedọa,vàtrongrừngbắtđầumộttrậttựriêngkhôngphảitrậttựcủacon

người.

Chúngtôivộivãtrởvềnhàngượctheoconđườngnhỏđãđibansángvàtrôngthấytrênđườngnhữngdấuchânthỏcònmới.Đithêmmộtquãnglạithấythêmdấuchânmới.Điềuđócónghĩalànhữngchúthỏ,vốnlấyngàycủachúngtalàmđêmvàđêmcủachúngtalạilàngàylàmviệccủachúng,đãthứcdậyvàbắtđầuđikiếmăn.

Đốivớiloàithỏ,bầutrờitímđángsợtronghoànghôncũnggiốngnhưánhbìnhminhhânhoanđốivớichúngta.Màchỉmớibốngiờchiều.Tôinói:

-Ôi,đêmsẽdàilàmsao!

Egorđáp:

-Sẽlàdàinhấtđấy.Thỏlokiếmăn,ngườithìngủ.

BTrăngnon

ầutrờitrongvắt.Mặttrờilênlộnglẫytrongtĩnhlặng.Rétmườihaiđộâm.

Trongrừng,ngàymangmộtmàuvàngóng,chiềuđếnrángđỏcháyrựcnửabầutrời.ĐólàhoànghônphươngBắcánhlênmàuhuyếtdụ,nhưtờgiấybóngđặcbiệttrongsuốtcủacáchộpkẹoGiángSinh,nhìnquađólênánhsángthấytấtcảmọivậtđềunhuốmmàuanhđàomờảo.Nhưngtrênbầutrờisốngđộngkhôngchỉcómộtmàuđỏmàcòncódảihìnhcungnhọnmàuxanhđậmnhưquảkhícầunằmởgiữatrênnềnđỏ,nhữnglớptầngxenkẽbênmépmangsắcmàuvôcùngtinhtếbổsungchonhữngmảngmàuchính.

Hoànghônrựcrỡkéodàikhoảngmộtphầntưgiờ.Vànhtrăngnonđốidiệnvớihoànghônđỏtrênnềnxanhdườngnhưlầnđầutiênnhìnthấyđiềuđóvàtỏvẻngạcnhiên.

Thaylờibạt

MIKHAILPRISVIN

K.PAUSTOVSKI(*)

Nếuthiênnhiêncóthểcảmthấysựbiếtơnđốivớiconngườivìconngườiđãthâmnhậpvàođờisốngcủathiênnhiênvàcangợinó,thìtrướchếtsựbiếtơnđóphảidànhchoMikhailPrisvin.

MikhailMikhailovitrPrisvinlàtêndùngtrongthànhphố,cònởnhữngnơiPrisvincảmthấynhưnhàmình-trongcáctúplềucủanhữngngườicoirừng,trênnhữngbãisông

sươngmùbaophủ,dướitrăngsaovàmâygiócủabầutrờiđồngnộinướcNga,-mọingườiđềugọiôngđơngiảnlà"Mikhalưtr"(1).Vàtấtnhiênmọingườicảmthấybuồnkhiôngbiếnmấtvàotrongthànhphố,nơichỉcónhữngđànénlàmtổdướimáisắtlànhắcôngnhớđến"Giangsơnloàisếu”(2)củamình.

CuộcđờiPrisvinlàtấmgươngcủamộtngườitừbỏtấtcảnhữnggìkhôngphảicủamình,dohoàncảnhápđặtvàbắtđầusốngchỉ“theomệnhlệnhcủatráitim”.Tronglẽsốngđóhàmchứamộtminhtriếtvôcùngvĩđại.Ngườisống“theotráitim”,sốngtrongsựhòahợpvớithếgiớinộitạicủamìnhbaogiờcũnglàngườisángtạo,làngườilàmgiàuchocuộcsống,lànghệsĩ.

KhôngrõPrisvinsẽlàmđượcnhữnggìtrongđờimìnhnếuôngvẫnlàmộtnhànônghọc(vốnlànghềđầutiêncủaông)?DùsaothìcũngchưachắcôngđãpháthiệnrađượcthiênnhiênNganhưmộtthếgiớithơcatrongsángvàvôcùngtinhtếchohàngtriệungười.

Đơngiảnlàôngkhôngcóđủthờigianđểlàmchuyệnđó.Thiênnhiênđòihỏimộtcáinhìnchămchúvàmộthoạtđộngnộitâmkhôngngừngnghỉđểtạoratrongtâmhồnnhàvănmột“thếgiớithứhai”củachínhcáithiênnhiênđócókhảnănglàmchochúngtathêmgiàusuytưởngvàtrởnêncaothượnghơnbởicáiđẹpđượcngườinghệsĩpháthiện.

NếuđọckĩtấtcảnhữnggìPrisvinđãviếtthìtasẽcócảmgiácrằngôngcònchưakịpkểlạichochúngtadùchỉmộtphầntrămcủanhữnggìôngđãthấyvàhiểurấtrõ.

ĐốivớicácnghệsĩbậcthầynhưPrisvin,nhữngngườicóthểviếtcảmộttrườngcavềmỗichiếcláthubaytừcâyxuống,thìmộtcuộcđờilàcònquáít.Màcóvôsốnhữnglárơinhưvậy.Biếtbaonhiêunhữngphiếnlárụngmangtheonhữngýnghĩchưaviếtracủanhàvăn,-nhữngýnghĩmàPrisvinnóirằngchúngrụngxuốngnhưnhữngchiếclá,khôngcóbấtcứmộtnỗlựcnào!

PrisvinxuấtthântừthànhphốNgacổEles.ĐâycònlàvùngquêcủaBunin,mộtngườicũngnhưPrisvinbiếtlàmchothiênnhiêngiầuđầythêmbằngsắctháicủanhữngsuytưởngvàtâmtrạngconngười.

Giảithíchđiềuđónhưthếnàođây?CólẽvìthiênnhiênvùngphíaĐôngOrlovsina,thiênnhiênởquanhEles(3)rấtNga,rấtgiảndịvàkhôngtrùphúlắm.Vàchínhtrongđặcđiểmđó,thậmchítrongvẻhơikhắcnghiệtcủathiênnhiênnơiđâyhàmchứalờigiảichosựsắcsảotinhtườngcủaPrisvinnhưmộtnhàvăn.Trongsựgiảndịcàngnổirõhơnnhữngphẩmchấtcủađấtđai,cáinhìnsắcnhạyhơnvàýnghĩtậptrunghơn.

Sựgiảndịnóivớitráitimnhiềuhơnlàvẻhàonhoáng,nhiềumàusắc,lộnglẫyrángchiều,lunglinhtrờisaovàbứctranhcâycỏnhiệtđớimượtmàgợitanhớđếnnhữngthácnướchùngvĩ,nhữngNiagara(4)củalávàhoa.ViếtvềPrisvinrấtkhó.Cầnphảighilạinhữnglờicủaôngvàosổriêng,đọcđiđọclại,tìmranhữnggiátrịmớitrongmỗidòngchữ,đisâuvàonhữngcuốnsáchcủaôngnhưchúngtatheonhữnglốinhỏtỏmờđivàorừngthẳmvớitiếngsuốirìràovàhươngcỏthơmlành,-thâmnhậpvàonhữngýnghĩvànhữngtrạngtháikhácnhauvốnlàbảntínhcủaconngườiđẹpcảvềtrínãovàtráitimnày.

Prisvinnghĩvềmìnhnhưvềmộtnhàthơ“bịđóngđinhtrênthậpgiávănxuôi”.Nhưngôngđãnhầm.Vănxuôicủaôngchanchứachấtthicacònhơnnhiềunhữngbàithơvàtrườngcakhác.

NhữngcuốnsáchcủaPrisvin,nóibằnglờicủachínhông,là“mộtniềmhânhoanvôtậncủanhữngkhámphákhôngngừngnghỉ”.

ĐãmấylầntôinghecũngcâunóinàytừnhữngngườivừađọcxongmộtcuốnsáchnàođócủaPrisvin:“Đúnglàmathuật!”Hỏichuyệnthêm,tôihiểuđượcđiềuhọmuốnnóilàcáisứcdụhoặckhógiảithíchnhưngcảmthấyrõrệtmàchỉPrisvinmớicó.

Bíẩncủanólàởđâu?Bíquyếtcủanhữngcuốnsáchấylàgì?Nhữngchữ“mathuật”,“phépphùthủy”thườngchỉcótrongcáccâuchyệncổtích.NhưngPrisvinkhôngphảilàngườikểchuyệncổtích.Ônglàngườicủađất,của“mẹđấtchânchất”,lànhânchứngcủatấtcảnhữnggìdiễnraquanhmìnhgiữathếgian.

BíquyếtsứchấpdẫnPrisvin,mathuậtcủaôngchínhlàởsựtinhtườngkiacủaông.

Đólàcáitinhtườngbiếttìmrađiềuthúvịtrongmỗisựvậtnhỏbé,biếtthấynộidungsâusắcdướicáibềngoàibuồntẻcủanhữnghiệntượngxungquanh.

Mọivậtđềuthấmđẫmchấtthơcanhưcỏngậmsương.Đếnmộtláliễuhoàndiệpbìnhthườngnhấtcũngsốngcuộcđờiriêngcủamình.

“Đêmquatrờiquangtrăngtỏ,đếngầnsángthìđợtgiálạnhđầutiênđổxuống.Cảnhvậttrởnênxámxịtnhưngnhữngvũngnướcvẫncònchưađóngbăng.Khimặttrờihiệnlênvàsưởiấm,câycốicùnghoacỏlađàsươngmóc,nhữngcànhvânsamtừtrongrừngtốitrưngravôvàntấmthêurựcrỡsắcmàuđếnnỗinếugomtấtcảkimcươngtrêntráiđấtlạicũngkhôngtạoranổi”.

Trongđoạnvănđúnglàđẹpnhưkimcươngnàytấtcảđềugiảndị,chínhxácvàđầychấtthơsốngmãi.

Hãyđểýđếntừngtừtrongđoạnvănnày,vàbạnsẽphảiđồngtìnhvớiGorkikhiôngnóiPrisvinlàngườicómột“tàinănghoànhảo

bằngsựkếthợpsốngđộngnhữngtừđơngiảnkhiếnmọivậtđượcmiêutảnhưcóthểcảmthấyđượcvềthểchất”.

Nhưngnhưthếcũngchưađủ.NgônngữcủaPrisvinlàngônngữnhândân.NgônngữđóchỉcóthểhìnhthànhtrongsựgiaotiếpchặtchẽcủangườiNgavớithiênnhiên,tronglaođộng,trongsựgiảndịvàminhtriếtcủatínhcáchnhândân.Chỉmấytừ:“Đêmquatrờiquangtrăngtỏ”đãmôtảhoàntoànrõràngdòngchảyimlìmvàhùngvĩcủađêmtrênđấtnướcđangsayngủ.Và“đợtgiálạnhđầutiênđổxuống”,và“câycốicùnghoacỏlađàsươngmóc”-tấtcảđềulàdângian,sinhđộng,khôngphảinghelỏmhoặcrútratừsáchvởmàlàcủamình,rấtriêng.VìrằngPrisvinlàngườicủanhândânchứkhôngphảilàkẻđứngtừbênngoàiquansátnhândânnhưmộtthứtàiliệudùngchoviệcviếtláchcủamình,-màchuyệnnàythậtđángtiếclạivẫnthườngxảyraởcácnhàvăn.

Nhữngnhàthựcvậthọccóthuậtngữ“hợpthảo”(5).Nóthườngliênquanđếnnhữngcánhđồngcỏnởhoa.Hợpthảolàsựngẫuhợpcủahàngtrămthứhoacỏvuitươikhácnhaumọctrảidàitheonhữngđầmhồsansátdọccáctriềnsông.

VănxuôicủaPrisvinhoàntoàncóthểđượcgọilà“hợpthảo”củangônngữNga.TừngữcủaPrisvincũngnởhoa,cũnglấplánh.Chúngkhithìxạcxàonhưcỏ,khithầmthìnhưsuốinguồn,lúclảnhlótnhưchim,lúclanhcanhnhưbăngđầumùarạngãy,vàcuốicùng,cókhichúngnhưmộtdòngsongsaochậmchậmchảytrongtrínãochúngta.

MathuậttrongtácphẩmcủaPrisvincóđượcchínhlàdonhữngkiếnthứcsâurộngcủaôngtạonên.Trongbấtcứmộtlĩnhvựcnàocủanhậnthức,conngườicũngđềucónhữngnguồnthơvôtận.Cácnhàthơđángraphảibiếtđiềuđótừlâu.

Nếunhưcácnhàthơnắmvữngthiênvănhọcthìđềtàivềbầutrờisaovốnđượccácnhàthơyêumếnsẽtránglệthêmbiếtbaonhiêu.

Đêmvớibầutrờikhôngtênvàvìthếkhôngđủsứcbiểucảmlàmộtchuyện;nhưngcũngđêmấynếunhàthơbiếtnhữngquiluậtchuyểnđộngcủavòmsaovàkhimặtnướchồphảnchiếukhôngphải

chòmsaonóichungnàođómàlàchòmLạpHộ(6)rựcrỡthìlạilàmộtchuyệnkhác.

Cóthểdẫnrarấtnhiềuvídụvềviệcmộthiểubiếtkhôngđángkểnhấtcũngmởratrướcmắtchúngtanhữnglĩnhvựcmớicủacáiđẹp.Trongchuyệnnàymỗingườicókinhnghiệmcủariêngmình.

CònbâygiờtôimuốnkểvềtrườnghợpcâuvăncủaPrisvinđãgiảithíchchotôihiểumộthiệntượngmàtrướcđótôivẫncảmthấylàngẫunhiên.Vàkhôngchỉgiảithích,màtôicóthểnóicâuvăncònlàmchohiệntượngđóđầyđủthêmbằngmộtvẻhoànmĩhợpquiluật.

Đãtừlâu,tôiđãnhậnthấytrêncáccánhđồngcỏngậpnướcbênsôngOkanhiềuchỗhoamọcthànhtừngcụmriênglẻ,nhưngcónơigiữacánhđồngcỏbìnhthườngbỗngxuấthiệnmộtdảidàingoằnnghèosansátnhữngbônghoagiốngnhau.Điềuđóđặcbiệtthấyrõtừtrênchiếcmáybaynhỏbé“U-2”thườngbayđếnphunthuốctrừmuỗiởnhữngđồngcỏvàđầmlầy.

Đãnhiềunăm,tôiquansátnhữngdảihoacaovàngáthươngnày,rấtthíchchúng,nhưngkhôngbiếtgiảithíchhiệntượngđónhưthếnào.Màthựcra,tôicũngkhôngnghĩnhiềuđếnchuyệnđó.

VàrồiởtrongtậpsáchBốnmùacủaPrisvin,cuốicùngtôiđãtìmthấycâugiảithíchchohiệntượngnàychỉquavẻnvẹnmộtdòngchữtrongđoạnvắnngắnxíudướiđầuđềNhữngdòngsônghoa:“Ởnơitrướckialàluồngnướcxuânvùnvụtchảybâygiờlànhữngdòngsônghoa”.

Tôiđọccâuđóvàhiểungayrằngnhữngdảihoađómọclênđúngởnơimùaxuâncódòngnướclũchảyquađểlạisaumìnhmộtlớpphùsamàumỡ.Nógiốngnhưmộttấmbảnđồlũxuânđượcvẽbằnghoa.

GầnMoskvacóconsôngDubnachảyqua.Hàngngànnămnay,conngườisinhsốngởđó,nóđãđượcbiếtđến,đượcghitrênbảnđồ.ConsôngêmđềmchảyquanhữngkhurừngnhỏngoạithànhMoskvamọcrấtnhiềucâyhoabia,quanhữngđồigòvàđồngnộithẫmxanh,quanhữngthịtrấnvàlàngmạccổxưa-Dmit’rov,Verbilok,Tandom...Hàngngànngườiđãđitrêndòngsôngnày,trongsốđócócácnhàvăn,cáchọasĩvàcácnhàthơ.Nhưngkhôngainhậnrađiều

gìđặcbiệtđángmôtảtrênsôngDubna.Khôngcóaiđitrênđôibờcủanónhưđitrênmộtmiềnđấtchưađượckhámphá.

NhưngPrisvinđãlàmviệcđó.VàconsôngDubnakhiêmnhườngbỗngánhbừnglêndướingòibútcủaônggiữanhữngsươngmùvànhữnghoànghônlịmtắtnhưmộtpháthiệnđịalí,mộtkhámphá,nhưmộttrongnhữngdòngsôngthivịnhấtcủađấtnước-vớicuộcsốngđặcbiệtcủariêngmình,vớicỏcâyriêng,vớicảnhquanduynhấtchỉsôngDubnamớicó,vớilịchsử,vớinhữngtậptụccủacưdânhaibênbờ.

Ởnướctacónhữngbáchọc-nhàthơnhưTimiriazev,Kliutrevski,Kaigorodov,Phersman,Obutrev,Menzbir,Arsenev,nhưnhàthựcvậthọcmấtsớmKojevnikov,tácgiảcủacuốnsáchvềmùaxuânvàmùathutrongđờisốngcácloạicâyđượcviếtrấtchuẩnmựcvềkhoahọcđồngthờilạirấthấpdẫn.

Vànướctacũngđãvàđangcónhữngnhàvănbiếtđưakhoahọcvàocáctruyệnvừa,tiểuthuyếtcủamìnhnhưmộtphẩmchấtcầnthiếtbậcnhấtcủavănxuôi,-đólàMelnikov-Petrerski,Aksakov,Gorki,Pineginvànhiềungườikhác.

Nhưnggiữacácnhàvănđó,Prisvinchiếmmộtvịtríđặcbiệt.Nhữngkiếnthứcsâurộngcủaôngtrongcáclĩnhvựcdântộchọc,sinhvậtkhíhậuhọc,thựcvậthọc,độngvậthọc,nônghọc,khítượnghọc,lịchsử,vănhóadângian,điểuloạihọc,địalíhọc,địaphươnghọcvàcácngànhkhoahọckhácthâmnhậpmộtcáchhữucơvàođờisốngsangtạovănchươngcủaông.Nhữngkiếnthứcđókhôngnằmìnhưvậtchết.Chúngsốngtrongông,liêntụcđượcbồiđắpbằngkinhnghiệmcủaông,bằngócquansátcủaông,bằngđặctínhmaymắnnắmbắtnhữnghiệntượngkhoahọctrongchínhbiểuhiệnthơcủachúng,quanhữngthídụnhỏhoặclớnnhưngđềubấtngờnhưnhau.

KhiPrisvinviếtvềconngười,ônghìnhnhưnheomắtlạitrongcáinhìnsắcsảocủamình.Ôngkhôngchúýđếncáingoạilai.Ôngquantâmđếnđiềumơướcsốngtrongtimmỗingười,dùchongườiđólàthợrừng,thợgiầy,thợsănhaynhàbáchọclừngdanh.

Bàitoánlàởchỗlàmsaođưađượcđiềumơướcthầmkíncủaconngườirangoàiánhsáng.Việcđórấtkhó.Khôngcógìconngườigiấukínnhưlàướcmơ.Cólẽvìmơướckhôngchịunổichỉmộtsự

chếgiễunhỏnhặtnhất,cảđếnmộtcâunóiđùa,vàtấtnhiênkhôngchịunổisựđụngchạmcủanhữngbàntayhờhững.

Chỉcóthểthổlộmơướcvớingườiđồngchíhướngmớikhôngphảitrảgiá.Prisvinlàngườiđồngchíhướngvớinhữngkẻmơmộngvôdanhcủachúngta.BạnhãynhớlạitruyệnngắnĐôigiàyôngviếtvềnhữngngườithợgiày-“ConQuay”ởRừngMariadựđịnhđóngmộtđôigiàyđẹpvànhẹnhấtthếgianchongườiphụnữcủaxãhộiCộngsản.Prisvinquađờiđểlạinhiềughichépvànhậtkí.TrongnhữngghichépđóchứađựngnhữngsuytưởngcủaPrisvinvềnghệthuậtviếtvăn.Tronglĩnhvựcnày,ôngcũngtinhtườngsâusắcnhưtrongquanhệcủaôngđốivớithiênnhiên.

Theotôi,cómộttruyệnngắncủaPrisvinviếtvềcáigiảndịcủavănxuôiđángđượccoilàkiểumẫuchuẩnxáccủatưduy.NócótênlàNgườiviết,trongđócóđoạnđốithoạivềvănchươnggiữanhàvănvớimộtchúbéchănbò.

Đâylàcuộcđốithoại.ChúbéchănbònóivớiPrisvin:

“-Giánhưbácviếtsựthật,màbácthìcólẽbịaracả.

-Khôngphảitấtcảđâu,-tôiđáp,-nhưngcũngcómộtít.

-Giámàcháu,cháusẽviếthẳnra!

-Viếttấtcảsựthật?

-Tấtcả.Chẳnghạnnếuviếtvềđêm,cháusẽviếtđêmtrôiquatrênđầmlầynhưthếnào.

-Cháuviếtnhưthếnào?

-Viếtthếnàynhé!Đêm.Mộtbụicâytoơilàtobêncạnhhồnước.Cháungồidướibụicây,cònlũvịtconthìcứvít,vít,vít….Cậubéngừnglời.Tôinghĩchắccậuđangtìmtừhoặcchờđợimộthìnhảnhnàođó.Nhưngcậuđãrútramộtkhúcgỗlàmsáovàbắtđầukhoétlỗ.

-Này,tiếptheothếnào?-tôihỏi.-Cháumuốntảđêmnhưthậtkiamà.

-Thìcháuđãtảxongrồi,-cậubétrảlời,-tấtcảđúngnhưthật.Mộtbụicâytoơilàto!Cháungồidướibụicây,cònlũvịtconthìcứsuốtđêmvít,vít,vít….

-Nhưngmàngắnquá.

-Bácbảosao,“ngắn”à!-chúbéchănbòngạcnhiên.-Suốtcảđêmchúngnókêu:vít,vít,vít…

Suynghĩvềcáitruyệnngắnnày,tôinói:-Rấttốt!

-Chẳnglẽlạitồiạ,-cậubéđáp”.

Trongsựnghiệpnhàvăncủamình,Prisvinlàngườichiếnthắng.Bấtgiáctôinghĩđếnnhữnglờicủaông:“…Nếuđếncảnhữngđầmhoangchỉmộtmìnhchứngkiếnchiếnthắngcủabạnthìchúngsẽbungnởmộtvẻđẹpkhácthường,-vàmùaxuânsẽmãimãicònvớibạn,mộtmùaxuân,mộtvinhquanggiànhchochiếnthắng”.

Vâng,mùaxuâncủavănxuôiPrisvinsẽcònmãitrongcuộcsốngcủanhữngconngườichúngtavàtrongnềnvănhọcxôviếtcủachúngta.

(TríchBônghồngvàng)ĐoànTửHuyếndịch

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com