mikroskopio digitala ezaugarriak erabilera eta jarduerak 2016

1

Mikroskopio digitala: erabilera didaktikoa Carlos García Llorente

Mikroskopio digitala:

ezaugarriak, erabilera eta

jarduera didaktikoak

Oinarrizko

Hezkuntza (LH eta DBH)

2


Sarrera 3

Mikroskopio digitala: erabilera eta aukera digitalak

Jarduerak:

LANDARE-HAZIEN BEHAKETA 9

LORE BATEN BEHAKETA 11

TIPULAREN EPIDERMISA. ZENBATEKOA DA ZELULEN TAMAINA? 13

HONDARTZETAKO HAREAK, NONDIK DATOZ? 15

ZEIN DA EURI AZIDOAREN ERAGINA HARRIETAN? 17

ZEIN METAL DIRA ERREDUKTOREAGOAK? 19

DISOLBATUTAKO SUBSTANTZIA BAT BERRIRO AGER DAITEKE? 21

GEHIGARRIA: Mikroskopio digitalaren kalibrazioa

3


Mikroskopio digitala: erabilera eta aukerak didaktikoak

Sarrera

XVII. mendean mikroskopioak asmatu zirenetik, haien ezaugarriak eta aukerak modu

ikusgarrian aldatu dira. Duela 360 urte, 275 aldiz handitzen zuten lenteak erabiltzen

ziren. Gaur egun, ordea, mikroskopio elektronikoek 1.000.000 aldiz handi dezakete ikusi

nahi duguna. Gainera, oraingo mikroskopioek kamara digitala eraman dezakete eta,

horri esker, argazkiak, bideoak edota argazki-sekuentziak egin ditzakegu.

Teknologia berriak aurreratzeari esker, mikroskopioetan kamara digitalak

sartzeko aukera sortu da. Horrek ahalbidetzen du izaki bizidun txikiak

ordenagailuaren pantailan ikustea eta gainera haien argazkiak, bideoak eta

argazki-sekuentziak egitea ere.

Gaur egun, mikroskopio digital didaktikoak edozein ikastetxeren eskura

daude. Haien lan-aukerak (handipena, kamera eta erabilerraztasuna) eta

prezioak anitzak (50 €tik gora) dira. Hala ere, bata ala bestea aukeratzeko

orduan argi izan behar dugu zertarako erabili nahi dugun.

Mikroskopioa nahitaezko erreminta izan da ezagupen zientifikoaren

aurrerapenean. Hari esker, inguratzen gaituen edozein gauzaren barne-egitura

ezagutzea lortu dugu, hala nola, izaki bizidunak, giza gorputza, harriak,

mineralak eta, orokorrean, material guztiak. Gaur egun egitura zelular eta

molekularrak zehaztasun handiz ikus daitezke eta hau, duela urte gutxi arte,

pentsaezina zen.

Naturaren Zientzien didaktikan, mikroskopioa nahitaezko erreminta da

ikastetxe guztietan. Ikasleentzat laborategiko tresnarik preziatuena da eta, era

berean, zientzietan aritzeko gehien motibatzen dituena da. Erabiltzen erreza

izanik, ikasleek txikitatik erabil dezakete begi-bistaz bereizten ez dena handitua

ikusteko. Euliaren hegalak edota tipularen zelulak handituak ikusteak edozein

ikasleren kuriositatea asetzen du.

Mikroskopio-motak: aukeratzeko aholkuak

Mikroskopio digitala da ordenagailu bati lotutako USB baten bidez edozein

prestakin pantaila batean ikustea ahalbidetzen duena. Ordenagailua kainoi bati

lotua badago, prestakina gelako pantailan proiekta daiteke eta tamaina oso

handian ikusiko da.

Mikroskopio digitalak bere softwarea dakar behin instalatu ezkero aukera asko

ematen dituena, hala nola, prestakinaren argazkiak, argazki-sekuentziak (time-

lapse) eta bideoak hartzea. Gainera, softwareak edizio hainbat aukera ere

eskaintzen ditu argazkien gainean lan egin edota argazkiak manipulatzeko.

Edizio-aukerak aldatzen dira mikroskopio-motaren arabera. Ohikoenak

irudiaren gainean marraztea, idaztea, neurriak hartzea, argazkiak konparatzea

4


edota bata bestearen gainean jartzea izaten dira. Gainera, irudiak inportatu eta

esporta daitezke e-mail bidez elkartrukatzeko. Ondoren, dokumentuetan eta

multimedia aurkezpenetan jartzeko erabil daitezke.

Hiru mikroskopio digital mota berezituko ditugu: mikroskopio konposatuak

kamara digital bat akoplatuta dutenak, kamara digitala barnean ezarrita

duten mikroskopioak eta okularrik gabeko mikroskopio digitalak.

1/ Mikroskopio konposatuak, bat edo bi okulardunak, horietako bat kendu eta

kanpoko kamara digital bat gehitua dutenak.

ALDE: abantaila nagusia gure laborategian dagoeneko dugun edozein

mikroskopiotan erabil daitekeela da. Handitze-aukera mikroskopioari

dagokiona da. Hau 40Xtik 1500Xra joan daiteke.

KONTRA: Desabantailarik aipagarriena da kamara digitala

mikroskopio batean edo gehiagotan jarri eta kentzeak hodia laxatzea

edota kendutako lenteak galtzearen arriskua. Gainera, kamara batzuk

dituzten egokitze-piezak jartzen eta kentzen ibiltzean galdu egin

daitezke.

ERABILERA: Prestakin zehar-argiak edo tamaina txikikoak ikusteko

erabil daitezke: animalia- eta landare-ehunak, esporak, polena,

mikroorganismoak edota kristal txikiak. Egokiak dira Bigarren Hezkuntzako

Biologia-Geologia eta Biologia gaiak lantzeko.

PREZIOA: Prezioa asko aldatzen da sinpleak merkeagoak eta konplexuak

garestiagoak izanik. Duela urte bat, supermerkatu-kate handi batek Bresser

Biolux NV mikroskopio kita (portak, estalkiak, pipeta…) 50€tan salgai jarri

zuen. Eskaintzei begira ibiltzeko kontua da!

2/ Barne-kamara digitala duten mikroskopioak. Barne-kamara digitala, ezin

dena kendu, bat edo bi okular dutenak dira.

ALDE: Erabiltzean hiru aukera ematen dute. Okularretatik

zuzenean begiratu eta ordenagailuaren beharrik gabe erabil

daitezke. Okularretatik begira daiteke irudia ordenagailuaren

pantailan ikusten den bitartean. Eta, azkenik, badago irudia

bakarrik pantailan ikusteko aukera ere. Abantailarik

garrantzitsuena kameraz arduratu beharrik ez dagoela, ezin

baitugu ukitu. Handitze-ahalmena 40X-tik 1500X-era doa.

KONTRA: Desabantaila prezioa da. Irudiaren kalitatea barne-

kameraren araberakoa da eta hau prezioarekin batera aldatzen da.

Oso garestiak direnez, irakaslea ikasleen esku uztearen beldur

izan daiteke.

ERABILERA: Prestakin zehar-argiak edo tamaina txikikoak

ikusteko erabil daitezke: animalia- eta landare-ehunak, esporak, polena,

mikroorganismoak edota kristal txikiak. Egokiak dira Bigarren Hezkuntzako

Biologia-Geologia eta Biologia gaiak lantzeko.

5


PREZIOA: Garestienak dira, prezioa 750€tik gorakoa da.

Mota honetakoa Motic Digital Microscope DM-B1 mikroskopioa da, Zientzia-

hezkuntza Programan parte hartu duten Euskadiko 25 ikastetxetan erabiltzen

ari da.

3/ Irudia ikusteko ordenagailu bateko pantaila behar eta

okularrik ez duten mikroskopio digitalak.

ALDE: Mikroskopio txikiak eta eramangarriak dira. energia-

iturria ordenagailua izanik, harekin USB kable bidez

konektatzen dira. Ordenagailu eramangarri bati lotua

ikastetxeko edozein tokitan erabil daiteke (laborategia, gela,

jolastokia). Eskolako irteeratan gurekin eraman dezakegu.

Oinarri sendo bati egokituak daude eta haien oinarrian lagina

kokatzen da. Oinarritik kanpo erabil daitezke.

Beraz, azaleren irudiak eta bideoak (lurzorua, harriak, paretak, zuhaitzak…),

izaki bizidunen atalak (begiak, ilea, azala…) eta geldi edo mugimenduan

dauden animalia txikiak (inurriak, zizareak, barraskiloak…) ikusteko aukera

ematen dute.

KONTRA: Desabantaila bakarra handitzeko muga da, gehienez 200Xko

handipena baitute.

ERABILERA: Bi argi-iturri dituzte. Behekoa, prestakin zehar-argiak edo

tamaina txikikoak ikusteko erabil daiteke: animalia- eta landare-ehunak,

landare-zelulak, esporak, polena, mikroorganismoak edota kristal txikiak.

Goikoa, edozein prestakin opako ikusteko aukera ematen du, hala nola,

landareen atalak, haziak, intsektuak, moluskuak, harriak, mineralak, etab.

PREZIOA: Ez dira garestiak izaten, 300€ inguruko prezioa izaten dute. Beraz,

Naturaren Zientziak Lehen Hezkuntzan eta Derrigorrezko Bigarren

Hezkuntzako Biollogia-Geologia edota Kimika irakasteko orduan, egokienak

izan daitezke.

Digital blue QX5 Ken-a-vision Digital Blue QX7

6


Mikroskopio digitalaren aplikazio didaktikoa

Mikroskopioa ikastetxe askotan oso baliabide erabilia da. Gure begientzako

ikusezina dena edota objektu ikusgaien atalik txikienak ikusteko aukera ematen

digu. Mikroskopio digitala, bere aldetik, ikusteaz gain, beste aukera didaktiko

askoz gehiago eskaintzen digu.

Lehen Hezkuntzako Naturaren Zientziak eta Bigarren Hezkuntzako Biologia-

Geologiaren edukiak era praktikoan lantzeko aukera handia ematen du. Era

berean Curriculumean aurreikusten diren hainbat konpetentzia ere lantzen

laguntzen du.

Hiru konpetentzia lotzen dira mikroskopio digitalaren erabilerarekin:

zientifikoa, matematikoa eta informazioa tratatzekoa.

Hasteko, konpetentzia zientifikoa lantzen laguntzen du inguratzen gaituena

aztertzen dugunean:

• Materia, izaki bizidunak eta haiekin lotutako prozesuak handituak ikus

daitezke.

• Behaketan, landa-lanean eta esperimentazioan tresna oso erabilgarri da.

Konpetentzia matematikoa lantzen da mikroskopioaren softwareak ikusten

duguna neurtzeko aukera ematen duelako:

• Ikasleek eskala erabiliz mikroskopioz ikusten denaren benetako neurria

kalkula dezakete.

• Ikusitakoaren batezbestekoak kalkula daitezke.

Komunikazio konpetentzia eta konpetentzia digitala garatzeko aukera ezin

hobea ematen du:

• Argazkiak, bideoak edota argazki-sekuentziak har daitezke.

• Editatzeko aukera ematen duenez, argazkietan izenak, neurriak eta

atalak idatz daitezke. Argazkiak eta bideoak emailez gelakideekin

konpartitu daitezke.

• Irakaslearentzako edozein dokumentutan atxiki daitezke.

• Gela aurreko aurkezpen ikusgarriak egin daitezke.

• Bloga edo webgunea duten ikastetxeetan era publikoan argitara

daitezke.

Oinarrizko Hezkuntzaren curriculumeko gai ugari lantzean mikroskopio

digitala baliabide lagungarria gerta daiteke.

Mikroskopio digitalek bi argi-iturri izaten dute, bata behekoa eta bestea goikoa.

Behekoari esker objektu gardenak edota oso txikiak ikus daitezke (zelulak,

protozooak, ehunak, polen-aleak…) eta goikoari esker objektu opakoak eta

handiagoak ( mineralak, lorearen atalak, euliaren begia…). Beraz, ingurunea,

naturaren zientziak edota biologia-geologia lantzean, mikroskopio optikoak

baino erabilgarriagoak gerta daitezke.

7


Landa-lanak egitean: mikroskopio digitalak ordenagailu eramangarriarekin

batera lan egiten duenez, mendira, parkeetara edota kostaldera joaten

garenean, bertan dauden izakiak ikusteko eta aztertzeko erabil daiteke. Modu

horretan laginak dauden tokian bertan ikusi eta utz daitezke.

Materia lantzean: eguneroko materialak (oihalak, papera, zura…) eta janariak

(azukrea, gatza, irina…). Mineralak eta harriak (kristalen itxura eta harrien

osagaiak) Lurzoruaren osagaiak aztertzean: osagai mineralak (hareak,

harritxoak…), sustraitxoak eta porositatea.

Izaki bizidunen aniztasuna lantzean: Zelulak: tipularen zelulak, porruaren

zelulak… edota ehunak. Algak eta onddoak (lizuna, perretxikoen egitura eta

esporak). Landareak aztertu eta sailkatzean: goroldioak, iratzeak (soroak eta

esporak), landareen loreak (lorezilak, pistiloak, polen-aleak, obuluak…), haziak

(atalak eta ernetzea) eta fruituak.

Animaliak lantzean, animaliarik txikienak aztertzeko erabil daiteke (atalak eta

mugimendua): Intsektuak, miriapodoak, molusku txikiak, krustazeoen atalak

(langostinoaren aho-egitura), armiarmak, zizareak…

Giza gorputzaren atalak lantzean, kanpoaldekoak azter daitezke: Azala, begiak,

ileak, hortzak, mingaina, azkazalak…

Erreakzio kimikoak lantzen direnean, hainbat adibide mikroskopioz ikus

daitezke: kareharria eta azidoen artekoa, hau da burbuilak askatzea; eta

oxidazio-erredukzioz sortutako kristalizazioak.

Aurreko guztiaren ondorioz, zientzietako jardueran, mikroskopio digitala

eskola guztietan izan beharreko laborategi baliabide bihurtu da, XXI. mendeko

irakaskuntzan beste hainbat tresna digital bezala (ordenagailua, pantaila,

proiektorea…).

8


9


Ikaslearen gidoia

LANDARE-HAZIEN BEHAKETA

Sarrera:

Haziak landare loredun berriak sortzeko egiturak dira.

Lurrera erori eta landare berri bat sortzeko prestatuak

dauden egiturak dira. Jarduera honetan hainbat hazi

behatuko dituzu.

1. Behaketan hasi baino lehen:

Etxetik jateko erabiltzen dituzuen haziak ekarriko dituzue: babarrunak, dilistak, arroz

integrala, … Behaketaren aurreko egunean, haziak uretan jarriko dituzu errazago ireki

ahal izateko. Ondoren, haziak banan-banan behatuko dituzu.

1. Ba al dakizu hazia landarearen zein aldetan sortu da?

2. Zein den haziaren funtzioa?

3. Beraz, haziaren barnean zer aurkitzea espero duzu?

2. Prozedura

1.- Saia zaitez babarrunaren azala kentzen eta barnealdea ikusten.

Erreza al da azala kentzea? Zergatik?

2.- Azter ezazu babarruna barnetik kanpora. Beraz, kokatu babarruna mikroskopio

digitalean eta lehendabizi begiratu 20X-ko handipena erabiliz. Egizkiozu argazkiak.

Idatzi ondoko marrazkian zenbaki bakoitzari dagokion atalaren izena:

Azala, Hiluma (hazia lekarekin lotzen zen aldea) eta enbrioia (azalaren azpian

dagoenez, ikusten ez dena).

10


3.- Kendu azala eta, kontu handiz, erdibitu hazia. Lupa erabiliz, bilatu ondoko

marrazkian agertzen diren atalak eta idatzi atala bakoitzaren izena dagokion geziaren

ondoan: kotiledoia, lumatxoa, sustraitxoa.

Egizkiozu argazkiak 20X, 40X eta 100X-ko handipenak erabiliz.

4.- Haziaren atala bakoitzak funtzio bat betetzen du. Pentsa ezazu eta esan hazia lur

azpian dagoenean zein izango den egitura bakoitzaren funtzioa:

Atala Funtzioa

1.

2.

3.

5.- Errepika itzazu pausu guztiak beste haziak erabiliz (garbantzua, dilista).

Oharrak: Arroza edota artoa behatzen badituzu, ikusiko duzu ezin direla eskuz

erdibitu eta, beraz, uretan izan ondoren aztertu beharko dituzu.

Argazki guztiak egin ondoren, gogoratu modu egokian izendatuz eta disko gogorrera

edo USB batera esportatu behar dituzula.

7. Egin txosten bat hazi bakoitzaren argazkiak erabiliz eta adierazi argazki bakoitzaren

ondoan ikusten diren atalak, haien funtzioa eta zenbat aldiz handitua dagoen (X20,

X40, X100).

11


Ikaslearen gidoia

LORE BATEN BEHAKETA

Sarrera:

Lorea, goi-mailako landareen ugaltze-egitura da. Loreak mota

askotakoak izaten dira. Tamaina, kolore, itxura eta kokapen

ezberdinekoak izaten dira. Jarduera honetan hainbat lore

zehaztasunez behatuko dituzu. Ahal baduzu, erabili

mikroskopio digitala eta egin behaketen argazkiak.

1. Behaketan hasi baino lehen:

Hainbat landareren loreak lortu eta ikastetxera ekarri beharko dituzu.

Gizakiok apaingarri moduan edota maitasuna adierazteko opari moduan erabiltzen

dugu. Baina, ba al dakizu zein den bere funtzioa landarean?

Aipatu ezagutzen dituzun landare loredun mota batzuk.

Lorearen behaketan hasi baino lehen, osatu ondoko marrazkia gezi bakoitzean

dagokion atalaren izena idatziz. Erabili behar dituzun izenak dira:

petalo, sepalo, pistilo, lorezil, antera, estilo, estigma, harizpi, obulutegia eta obulua.

2. Prozedura

1. Lorearen azterketa kanpotik barnera egingo duzu. Beraz, lehendabizi begiratu

loreari orokorrean eta egin marrazki bat edo argazki bat.

2. Kendu petaloak aurrealdetik kontu handiz eta egin argazki bat mikroskopio

digitala erabiliz (10X handipenaz).

12


3. Mikroskopioaz, eta ahalik eta handipen gehiena erabiliz, begiratu erdiko egitura

horren goiko muturrari. Itxura mukitsua du.

4. Erdibi ezazu erdiko egitura horren beheko zabalgunea. Ikusi mikroskopioan

handipen handiak erabiliz.

5. Ikusi duzun egitura inguratzen hainbat hari fin aurkitzen dira. Horietako bakoitzak

zabalgune bat du goiko muturrean.

6. Begiratu egituraren mutur-zabalguneari mikroskopioan zehar 40X handipenaz. Zein

izen ematen zaio horri? Zer dago bere barnean?

7. Polen-aleak (ugalzelula arrak) pistiloraino (ugal-organo emea) garraiatzeko

prozesuari polinizazioa esaten zaio.

8. Lorearen atala bakoitzak funtzio bat betetzen du. Osatu errepaso taula hau:

Atala Itxura Funtzioa

Petaloa

Sepaloa

Pistiloa

Lorezila

Polena

Obuluak

9. Errepikatu behaketa-pausu guztiak beste lore-mota bat erabiliz eta gogoratu

argazkiak egin behar dituzula.

Oharrak: Argazki guztiak egin ondoren, gogoratu disko gogorrera edo USB batera

esportatu behar dituzula.

Ondorioak

Egin poster bat lore bakoitzaren argazkiak erabiliz eta adierazi argazki bakoitzaren

ondoan ikusten diren atalak, haien funtzioa eta zenbat aldiz handitua dagoen (X20,

X40, X100).

13


Ikaslearen gidoia

TIPULA-ERRABOILAREN EPIDERMISA. ZENBATEKOA DA ZELULEN

TAMAINA?

Baliabideak

Tipula bat, portak, estalkiak, bisturi, pintzak, metileno-urdina

Mikroskopio digitala, ordenagailua.

Prozedura

1. Presta ezazu tipula-erraboilaren epidermisaren zati bat porta baten

gainean eta gehitu ezazu metileno-urdin tantatxo bat. Jar ezazu estalkia eta

eraman prestakina mikroskopiora.

2. Egin itzazu argazkiak 40x eta 100X handipenak erabiliz.

3. Argazkietako “testua” aukera erabiliz, adierazi argazkietan (40X eta

100X) gezien bidez bereizten dituzun zelularen atalak. Zein da egitura

bakoitzaren funtzioa?

1/Handipena: 2/ Handipena:

14


4. Orain, tipula-epidermisaren zelulen tamaina neurtuko duzu.

1/ Ireki ezazu lehen egindako argazki bat.

2/ Klikatu “neurtzea” aukera.

3/ Argazkia egiteko erabili duzun handipena “Aukeratu Eskalan”

klikatu beharko duzu.

4/Aukera ezazu zelula bat eta neurtu haren luzera.

5/ Ondoren, aukeratu beste bi zelula eta neurtu haien luzerak ere.

Idatzi hartutako neurriak Taula 1-ean.

5. Prozedura bera jarraitu beharko duzu, hiru zelulen zabalerak neurtzeko.

Taula 1: zelulen batezbesteko neurrien kalkulua argazkian

Zelula

Luzera mikratan (1mm = 1000 mikra)

Zabalera mikratan (1mm = 1000 mikra)

Zelula 1

A =

E =

Zelula 2

B =

F =

Zelula 3

C =

G =

3 zelulen luzera

(A + B + C)

D = mikra

Zelulen batezbesteko

luzera (D/3) mikra

3 zelulen zabalera

(E +F + G)

H = mikra

Zelulen batezbesteko

zabalera (H/3)

mikra

6. Zehaztu hiru zelulen batezbesteko luzera eta zabalera. Idatzi taulan zure

kalkuluak.

7. Zuk neurtu dituzun zelulen batezbesteko luzera, zein da?, eta zabalera?

_________mikra luze eta __________ mikra zabal.

8.- Konpartitu zure kalkuluak gelakideekin eta kalkulatu tipula-epidermisaren

batezbesteko neurriak. Zeintzuk dira gelakide guztien batezbesteko neurriak:

_______mikra luze eta _______ mikra zabal.

15


Ikaslearen gidoia

HONDARTZETAKO HAREAK, NONDIK DATOZ?

Sarrera:

Haizeak, ibaiek edota olatuek ekarritako hareak

kostaldean edo barnealdean pila daitezke hondartzak

edota dunak osatzen.

Harea izena erabiltzen da 0,063mm eta 2mm bitarteko

partikulak izendatzeko. Konposizioa ezberdina izaten da

partikulen jatorriaren arabera: jatorrizko harriaren

osagaiak ,edo izaki bizidunen hondakinak (maskorrak,

koral-zatiak). Harea-aleak tamaina, konposizio, itxura eta

kolore askotakoak izan daitezke.

Mikroskopioa erabiliz, zehaztu al daiteke hareen jatorria?

Jarduera praktikoa

Galderari erantzuteko, jatorri ezberdineko harea-laginak mikroskopioz aztertu eta

haien jatorria asmatzen saiatuko zara.

Baliabideak

Harea-laginak

Mikroskopio digitala

Paisai ezberdinetako argazkiak

Prozedura

Presta ezazu mikroskopio digitala eta konektatu ordenagailuan.

Jar itzazu harea-laginak zure aurrean.

Erantzun jarraian datozen galderak.

16


JARDUERAK

1/ Azter itzazu ondoko argazkiak. Zehaztu bakoitza zein paisai mota den eta

bakoitzean zein den eragile geologikorik garrantzitsuena.

……………………………………………

…………………………………………….

Saharako basamortua

……………………………………………

…………………………………………….

Kontxa hondartza (Donostia)

……………………………………………

…………………………………………….

La Arena (Tenerife)

2/ Mikroskopioz aztertu baino lehen, saia zaitez aurreikusten harea-lagin bakoitzaren

jatorria zein den. Zertan oinarritzen zara hori esateko?

3/ Beha itzazu mikroskopioz lagin guztiak banan-banan. Deskribatu ikusten diren

aleen ezaugarriak. Egin laginen argazkiak. Zein neurritakoak dira aleak?

4/ Egindako behaketetan oinarrituz, esan ezazu lagin bakoitza zein tokitakoa den?

Justifikatu zure erantzuna.

17


Ikaslearen gidoia

ZEIN DA EURI AZIDOAREN ERAGINA HARRIETAN?

Sarrera:

Paisai karstikoetan oso egitura ikusgarriak ikusten dira.

Batzuk gizakiak denbora laburrean landutakoak direla

iruditu arren, haien eraketarako euri-urak milaka urte

behar izan ditu. Hau, meteorizazio kimiko izenaz

ezagutzen dugu.

Euriaren eragina ez da bakarrik mendietan sumatzen,

gizakiok egindako eraikuntza eta eskulturetan ere ikus

daiteke.

Euriaren ekintza handiagoa da euria azidoa denean. Baina, harri guztietan berdin

eragiten al du? Euriak beti eragiten al du?

Erantzun behar duzun galdera:

Nola froga daiteke euri azidoak harrietan eragiten duela?

1. Esperimentatu baino lehen:

Ikasle-talde bakoitzak pH ezberdineko disoluzioak prestatuko dituzue. Paper

indikatzailea edo pHmetro bat erabiliz, haien pHa zehaztu eta ontzian idatziko duzue.

AURREIKUSPENA: Zure ustez, zer gertatuko da eta zergatik?

Planifikazioa:

Esperimentatzen hasi baino lehen, galderari erantzun egokia bilatzeko

planifikazioa egin beharko duzue. Horretarako, ondokoak erabaki eta zehaztu

beharko dituzue:

Zer aldatuko dugu?

Zer neurtuko dugu?

Zer mantenduko dugu aldatu gabe?

Zein baliabide behar ditugu?

18


Zer eta nola egingo dugu? Zehaztu esperimentatzean emango dituzuen

pausuak eta banatu ardurak taldekideen artean.

1.

2.

3.

4.

Behaketak, nola jasoko ditugu?

Gertatutakoa argazki edota bideo baten bidez jaso dezakezu.

2. Esperimentuan zehar:

Planifikatu duzuena egingo duzue. Espero ez duzuen zerbait gertatzen bada

edo galdera berriak bururatzen bazaizkizue, idatzi:

3. Esperimentatu ondoren:

Zer behatu duzue? Zein ezaugarri jaso dituzue?

Hasieran egin dituzuen aurreikuspenak bete al dira?

Beraz, hasierako galderaren erantzuna, zein da?

4. Ondorioak

Egindako ikerketaz, zein ondorio ateratzen dituzu?

19


Ikaslearen lan-gidoia ZEIN METAL DIRA ERREDUKTOREAGOAK?

Sarrera

Metal bakoitzak oxidatzeko edo erreduzitzeko ahalmen

ezberdina du. Honek esan nahi du, elektroiak

harrapatzeko edo askatzeko joera ezberdina duela.

Metal batek oxidatzeko joera badu, elektroiak errez

galduko ditu. Beraz, oxidatzaile moduan jokatuko du.

Bestaldetik, metal batek erreduzitzeko joera badu,

elektroiak errez harrapatuko ditu. Beraz, erreduzitzaile moduan jokatuko du.

Bi metal ezberdin kontaktuan jartzen badira, erreduktoreena elektroiak pasako dizkio

besteari, oxidatzaileagoa dena. Oxidatzen den metalak elektroiak galtzen ditu eta ioi

disolbagarria bihurtzen da. Erreduzitzen den metalak, aldez aurretik ioi moduan

badaude, oinarrizko egoera atomikora pasako dira eta solido moduan kristalizatuko

dira. Honi kristalizazioa esaten zaio.


Zein metal dira erreduktoreagoak ?


Jarduera honetan hainbat konposatu kimiko eta metal zatitxo erabiliko dituzu

oxidazio-erredukzio erreakzioak aztertzeko. Mikroskopio digitalaren bitartez erreakzio

kimikoak behatuko dituzu.

Porta batean metal zatitxo bat jarri eta haren gainean aztertu nahi duzun konposatu

kimikoaren tanta bat gehituko duzu. Porta mikroskopioaren platinan kokatuko duzu

eta gertatzen dena grabatuko duzu. Emaitzaren argazkiak ere egin dezakezu. Osatu

zure koadernoan emaitzak adierazten duen taula bat.

Proposatzen zaizkizun baliabideak dira: Portak, tanta-kontagailuak, kobre hariak,

burdin zatitxoak, eztainu zatitxoak, zilar nitratoa (AgNO3 1M) eta kobre sulfatoa

(CuSO4 5%)


Planifikazioa

Esperimentatzen hasi baino lehen, ondokoak erabaki eta zehaztu beharko dituzue:

Zer aldatuko duzu?

Zer behatuko duzu?

Zer mantenduko duzu aldatu gabe?

20


Zein baliabide behar dituzu?

Zer eta nola egingo duzu? Zehaztu esperimentatzean emango dituzuen pausuak eta

banatu ardurak taldekideen artean.

1.

2.

3.

4.

5.

6.


Gertatutakoa argazki edota bideo baten bidez jaso dezakezu.


Planifikatu duzuna egingo duzu. Espero ez duzun zerbait gertatzen bada edo galdera

berriak bururatzen bazaizkizu, idatz itzazu:


Zer behatu duzu?

Hasieran egin duzun aurreikuspena bete al da?


4. Ondorioak


21


Ikaslearen gidoia

DISOLBATUTAKO SUBSTANTZIA BAT BERRIRO AGER DAITEKE?

Sarrera:

Gatzak uretan nahasten ditugunean, solido ikusgai

izatetik disolbatuak egotera pasatzen dira. Begi-bistan

ez daudenez, desagertu egin direla ematen du.

Denbora pasa ahala, ura lurruntzean gatz horiek

berriro solidotu egiten dira eta agerian geratzen dira

berriro.


Disolbatzean gure bistatik desagertu den gatza, berriro ager daiteke?


Jarduera honetan, mikroskopio digitala eta haren softwareak ematen duen argazki-

sekuentziak egiteko aukera erabiliko dituzu. Bi edalontzi, kotoizko soka bat, koilara

bat, ura eta sodio bikarbonatoa beharko dituzu.

Bi edalontzietan ura jarri eta bikarbonato sodikoa disolbatuko duzu saturazio-puntua

lortu arte. Ondoren, soka bat jarriko duzu edalontzi baten likidotik beste edalontziaren

likidoraino. Muntai osoa mikroskopioan kokatuko duzu eta soka lentearen azpian

kokatuko duzu.

Ordenagailuan mikroskopioaren softwarea ireki eta soka ondo enfokatua dagoela ba

baieztatu beharko duzu.

“TIME-LAPSE” bat programatuko duzu. Programaren “argazki-sekuentzia” aukeran

aginduko duzu 10 minuturo argazki bat atera dezan eta, ikusteko orduan 4 argazki

segundoko erakuts ditzan.

24 ordu pasa ondoren, programa gelditu beharko duzu.


Planifikazioa:

Esperimentatzen hasi baino lehen, galderari erantzun egokia bilatzeko

planifikazioa egin beharko duzue. Horretarako, ondokoak erabaki eta zehaztu

beharko dituzue:

Zein baliabide behar ditugu?

22


Zer eta nola egingo dugu? Zehaztu esperimentatzean emango dituzuen

pausuak eta banatu ardurak taldekideen artean.

1.

2.

3.

4.


Mikroskopio digitala eta haren softwarea duen ordenagailu bat erabiliz, “TIME-

LAPSE” bat prestatuko duzu. Era berean, gertatutakoa argazki edota bideo baten bidez

jaso dezakezu.


Planifikatu duzuena egingo duzue. Espero ez duzuen zerbait gertatzen bada

edo galdera berriak bururatzen bazaizkizue, idatzi:


Zer behatu duzue? Zein ezaugarri jaso dituzue?

Hasieran egin dituzuen aurreikuspenak bete al dira?


4. Ondorioak


mikroskopio digitala ezaugarriak erabilera eta jarduerak 2016

Education