ministerstvo za finansii republika makedonija · krajot na godinata voobi~aeno e period vo koj...

Internet adresa na Ministerstvoto za finansii na Republika Makedonijahttp://www.finance.gov.mk/

Internet adresa na Upravata za javni prihodihttp://www.ujp.gov.mk/

Internet adresa na Carinskata uprava na Republika Makedonijahttp://www.customs.gov.mk/

Internet adresa na Makedonskata berza za dolgoro~ni hartii od vrednost http://www.mse.org.mk/

Internet adresa na Komisijata za hartii od vrednosthttp://www.sec.gov.mk/

Internet adresa na Dr`avniot zavod za statistikahttp://www.stat.gov.mk/

Internet adresa na Centralniot registar na Republika Makedonijahttp://www.crm.org.mk/

MINISTERSTVO ZA FINANSIIREPUBLIKA MAKEDONIJA

Skopje, 9/10 2007

9/10

2

007

AKTUELNI EKONOMSKI DVI@EWA

Kratkoro~ni ekonomski dvièwa - oktomvri 2007 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12Berzanski pokazateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Depoziti na naselenieto i pretprijatijata kaj bankite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Vkupen nadvore{en i javen dolg na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Aktuelni vesti od Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Vesti od regionot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40Makroekonomski trendovi vo III kvartal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

STATII

M-r Blagica Novkovska - Zajaknuvawe na kapacitetite na institucijata - vrven prioritetza Dràvniot zavod za statistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48M-r Marjan Petreski - Indikativen linearen model za ocenka na mo}ta naprognozirawe na MakLead - vode~kiot kompoziten indeks na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

STATISTI^KI PODATOCI

Tabela 1: Republika Makedonija - Osnovni makroekonomski indikatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66Tabela 2: Odbrani makroekonomski indikatori vo oddelni tranzicioni ekonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66Tabela 3: Bruto doma{en proizvod (realni stapki na rast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67Tabela 4: Osnovni kratkoro~ni ekonomski trendovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Tabela 5: Bruto doma{en proizvod spored proizvoden metod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Tabela 6: Bruto doma{en proizvod spored rashoden metod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Grafik 1: Bruto doma{en proizvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71Grafik 2: Inflacija (prose~ni stapki vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71Grafik 3: Inflacija (na kraj na godina vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Grafik 4: Nadvore{no-trgovska razmena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Tabela 7: Platen bilans na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73Tabela 8: Nadvore{no-trgovska razmena po zemji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74Tabela 9: Buxet - Centralna dràvna vlast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Tabela 10: Funkcionalna klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77Grafik 5: Funkcionalna klasifikacija na rashodite 2006 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77Tabela 11: Buxet na Republika Makedonija (Centralen buxet i buxeti na fondovi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Tabela 12: Fond za penzisko i invalidsko osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80Tabela 13: Fond za zdravstveno osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81Tabela 14: Agencija za vrabotuvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82Tabela 15: Fond za magistralni i regionalni pati{ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83Tabela 16: Nadvore{en dolg na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84Tabela 17: Makedonska berza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86Kreditni linii za mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90Drugi proekti za poddr{ka na mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

3

SODR@INA

Krajot na godinata voobi~aeno e period vo kojgolem del od potencijalot na Ministerstvoto zafinansii e koncentriran vo podgotovka na zna-~ajni akti, koi pretstavuvaat osnova za funkcio-niraweto na dràvata vo narednata godina. Kra-jot na 2007 godina vo Ministerstvoto za finansiigo odbeleàa aktivnostite povrzani so podgotov-kata na Makroekonomskata politika i Buxetot naRepublika Makedonija za 2008 godina.

Ekonomskite rezultati koi gi postigna Repub-lika Makedonija vo 2007 godina, se najdobri vodosega{niot period na tranzicija, so pozitivnidvièwa vo site sektori na ekonomijata i so nivse potvrduva uspe{nosta na ambicioznata eko-nomska programa na Vladata na Republika Make-donija. Potvrda za intenzivnite reformi vo Re-publika Makedonija se i izve{taite na dve reno-mirani svetski institucii. Prviot se odnesuva naIzve{tajot Doing Business 2008, vo izdanie naSvetska banka i Me|unarodnata finansiska kor-poracija (IFC), spored koj Makedonija e rangiranana ~etvrtoto mesto vo svetot kako najreformskazemja, vo konkurencija od 179 dràvi vo sferatana ekonomijata, a vtoroto priznanie doa|a od

Transparency International koja ja rangira{e Make-donija na 84-to mesto spored indeksot na percep-cija na korupcijata.

Po zna~itelnite pozitivni rezultati postig-nati vo 2007 godina, prodolùvame vo istata na-soka. Globalnite celi na ekonomskata politikavo 2008 godina se kontinuitet na celite od pret-hodnata godina, a reformite vo ramki na ovieceli se prodolènie na zapo~natite reformi.

Soglasno Programata za rabota na Vladata naRepublika Makedonija 2006-2010 godina, Makro-ekonomskata politika na Republika Makedonijaza 2008 godina se karakterizira so dlaboka re-formska agenda vo pove}e sferi na ekonomijata,socijalata i ìvotnata sredina, koja se reflek-tira niz slednive prioriteti:

a) Prodolùvawe na discipliniranata makro-ekonomska politika. Vo 2008 godina }e prodolìaktivnata koordinacija na monetarnata politikaso ostanatite segmenti na Makroekonomskata po-litika, osobeno so fiskalnata, so cel odrùvawena konzistentno i predvidlivo makroekonomskookruùvawe, koe e od vitalno zna~ewe za

5

POÎTUVANI,

Sni

mil

: Mil

an S

TRE

ZOV

SK

I

ekonomskite subjekti i gra|anite na RepublikaMakedonija.

b) Natamo{no sozdavawe na povolno biznisokruùvawe. Povolnoto delovno okruùvawe,pokraj stabilniot makroekonomski ambient, e os-nova za otpo~nuvawe na novi biznisi, pro{iruva-we na postojnite, kreirawe na novi rabotni mes-ta, porast na produktivnosta i konkurentnosta -koi se osnovni preduslovi za pobrz ekonomskirast i povisok ìvoten standard na gra|anite. Ipokraj zna~itelniot napredok vo ovaa sfera vo2007 godina, vo delot na vlezot na pretprijatija-ta na pazarot, namaluvawe na administrativnitei finansiskite tro{oci po osnov na obvrskitekon dràvata za pla}awe na danoci, unapredu-vawe na finansiskiot sistem, reformite vo sud-stvoto, registriraweto na sopstvenosta i refor-mite na pazarot na rabotna sila, vo 2008 godina }eprodolìme so dovr{uvawe na zapo~natitereformi i }e zapo~neme novi, so edinstvena celprijatelski ambient za site delovni subjekti voRepublika Makedonija.

v) Zgolemuvawe na vrabotenosta, podobruvawena ìvotniot standard i namaluvawe na siro-ma{tijata. Pokraj porastot na proizvodstvoto iinvesticiite, koi indirektno }e vlijaat vrz po-rastot na vrabotenosta, Makroekonomskata poli-tika za 2008 godina predviduva ponatamo{ni re-formi na pazarot na rabotna sila i aktivni poli-tiki za vrabotuvawe, koi }e pridonesat za pona-tamo{en rast na stapkata na vrabotenosta, jak-newe na socijalniot dijalog i instituciite, na-maluvawe na tro{ocite za rabotna sila prekuharmonizacija na socijalnite pridonesi, kako iunapreduvawe na zakonodavstvoto vo delot nasigurnost i za{tita pri rabota.

g) Zasileni podgotovki na Republika Makedo-nija za ~lenstvo vo evroatlanskite organizacii.Polnopravno ~lenstvo na Republika Makedonijavo NATO i Evropskata Unija (EU) pretstavuvaatklu~ni celi, prifateni od site relevantni fak-tori vo zemjata i uìvaat ogromna poddr{ka odstrana na naselenieto. Ottuka, Vladata }e go pro-dolì procesot na kontinuirano usoglasuvawe nadoma{noto zakonodavstvo so toa na Unijata, za-jaknuvawe na institucionalniot kapacitet za

implementacija na istoto, vospostavuvawe na de-centraliziran sistem za koristewe na IPA fon-dovite (Instrumentot za pretpristapna pomo{) iefikasna pregovara~ka struktura.

So Buxetot na Republika Makedonija za 2008godina, koj e ve}e usvoen od strana na Sobranietona Republika Makedonija, se obezbeduva finan-siska poddr{ka na definiranite prioriteti za2008 godina.

Istiot e koncipiran vrz osnova na proektira-nite osnovni makroekonomski indikatori za 2008godina, Programata na Vladata na Republika Ma-kedonija, utvrdenite targeti vo aran`manite soMMF i Svetska Banka, kako i vrz osnova na rea-lizacijata na Buxetot na Republika Makedonija votekot na 2007 godina.

Vo Buxetot na Republika Makedonija za 2008godina, vkupnite prihodi se planirani na nivo od128.740 milioni denari, a vkupnite rashodi od134.280 milioni denari. Pri toa, fiskalnataramka i ponatamu ostanuva disciplinirana i pru-dentna, odnosno buxetskiot deficit e planiranvo iznos od 5.540 milioni denari, {to pretstavu-va 1,5% od BDP.

Vo strukturata na vkupnite prihodi vo PredlogBuxetot na Republika Makedonija za 2008 godina,dano~nite prihodi i pridonesite u~estvuvaat so107.287 milioni denari odnosno 83,3%.

Dano~nata politika za 2008 godina otslikanavo Buxetot na Republika Makedonija se bazira naplaniranite makroekonomski indikatori, odli~-nata realizacija na dano~nite prihodi vo tekotna 2007 godina i kontinuitet vo sproveduvawetona dano~nite reformi izrazeni preku natamo{nonamaluvawe na dano~noto optovaruvawe. Imeno,vo sferata na dano~nata legislativa od 1-vi ja-nuari 2008 godina zapo~nuva primenata na pro-pi{anata namalena dano~na stapka, od 12% na10% kaj danokot na dobivka i personalniot danokna dohod. Vo nasoka na harmonizacija so direk-tivite na EU, kaj Zakonot za danok na dobivka sepredviduva reducirawe na vidovite prihodi koipotpa|aat vo grupata prihodi koi se odano~uvaatso danokot po zadr{ka. Vo ovaa grupa na prihodi,koi treba da se reduciraat, spa|aat prihodite od

6

zabavni ili sportski aktivnosti, prihodite odnaem na podvi`ni i nedvi`ni dobra, prihodite voforma na nagradi dobieni vo Republika Make-donija, kako i prihodite od tehni~ki, adminis-trativni i drugi uslugi.

Soglasno Stend-baj aran`manot sklu~en po-me|u Vladata na Republika Makedonija i Me|una-rodniot monetaren fond, vo ramki na dano~nitereformi od april 2008 godina predvideno e dazapo~ne integriranata naplata na socijalnitepridonesi, a od juli 2008 godina harmonizacija naminimalnite osnovici za pla}awe na socijalnitepridonesi. Soglasno aran`manot predvideno e dase izgotvi i Strategija za usoglasuvawe na osno-vicite na koi }e se presmetuvaat socijalnite pri-donesi i personalniot danok na dohod. Celta navakvata reforma e namaluvawe na danocite narabotnata sila, prodolùvawe na borbata protivsivata ekonomija, podobruvawe na delovnotookruùvawe, poednostavuvawe na dano~noto op-tovaruvawe na firmite i stimulirawe na vrabo-tenosta.

Proekcijata na prihodite na socijalnite fon-dovi za 2008 godina e utvrdena vrz osnova na ost-varenite dvièwa vo 2007 godina, proektiranitemakroekonomski indikatori za 2008 godina, pro-dolùvawe na procesot na harmonizacija na osno-vicite za naplata na socijalnite pridonesi,efektite od namaluvaweto na stapkata na perso-nalniot danok i zgolemenata dano~na disciplinai kontrola.

Vo strukturata na vkupnite rashodi seu{te vozna~itelen iznos dominiraat tekovnite rashodi itoa 84%, dodeka kapitalnite rashodi u~estvuvaatso 16%.

Vo ramki na tekovnite rashodi koi se plani-rani na nivo od 112.931 milioni denari, 47% seodnesuvaat na zakonskite obvrski za isplata napenzii, socijalni nadomestoci, nadomestoci zanevraboteni i uslugite vo zdravstvenata za{tita.

Za isplata na penzii po site osnovi se obezbe-deni 28.488 milioni denari. Ovie sredstva }e bi-dat nameneti za isplata na penzii na okolu279.000 penzioneri.

Za isplata na pari~en nadomestok po osnov nanevrabotenost preku Agencijata za vrabotuvawe,planirani se sredstva vo iznos od 1.576 milionidenari koi }e bidat nameneti za isplata napari~en nadomestok na okolu 24.500 nevrabotenilica, soglasno zakonskite propisi.

Za finansirawe na zdravstvenite uslugi i zaisplata na nadomestoci po osnov na boleduvawaobezbedeni se 16.264 milioni denari. Vo zdrav-stveniot sektor se o~ekuva da prodolàt re-formskite procesi vo nasoka na ekonomi~no iefikasno koristewe na sredstvata na korisni-cite, kako i obezbeduvawe na pokvalitetnizdravstveni uslugi.

Za isplata na plati i nadomestoci na vrabote-nite na centralnata vlast planirani se 24.431milioni denari, odnosno 21,6% od tekovnite ras-hodi, vo koi se vklu~eni efektite od planiranotozgolemuvawe na plati od 01.10 2008 godina i doe-kipirawe na organite na centralna vlast soglas-no NPAA programata, pri {to platite na vrabote-nite vo obrazovanieto, kulturata, detskata i so-cijalna za{tita vo op{tinite koi preminaa vovtorata faza od decentralizacija se vklu~eni voblok dotaciite.

Pokraj zakonskite obvrski, vo ramkite na te-kovnite rashodi planirani se i sredstva za pod-dr{ka na prioritetni i reformski aktivnosti itoa:

! Vo oblasta na zemjodelstvoto, kako finansiskapoddr{ka na individualnite zemjodelci, pre-ku obezbeduvawe subvencii vo zemjodelstvotoi ruralniot razvoj;

! Za privlekuvawe stranski investicii prekuzajaknuvawe na Buxetot na Agencijata za stran-ski investicii, za angaìrawe na promotori iza realizacija na promotivni kampawi;

! Za unapreduvawe na delovni aktivnosti, prekupoddr{ka na mali i sredni pretprijatija;

! Za unapreduvawe na informati~kiot razvoj.

! Finansiska poddr{ka na Operativniot plan zaaktivni merki za vrabotuvawe;

7

! So cel prodolùvawe na zapo~natite reformivo Katastarot, sudstvoto, socijalnata za{tita,zdravstvoto i obrazovanieto, razvojot na op{-tinite, rehabilitacija na navodnuvaweto iunapreduvaweto na delovnoto okruùvawe,efikasnoto iskoristuvawe na kreditnitesredstva nameneti za ovie reformi }e dadatsoodveten pridones vo realizacija na stra-te{kite prioriteti i celi na ovaa Vlada.

Vo strukturata na vkupnite rashodi prodol-ùva trendot na zgolemuvawe na kapitalni in-vesticii prisuten vo poslednite nekolku godini,izrazen preku zgolemuvawe na nivnoto u~estvo,kako vo vkupnite rashodi na Buxetot taka i voBruto doma{niot proizvod. So Buxetot na RM za2008 godina, istite se planirani na nivo od 5,9%od planiraniot BDP za 2008 godina. Toa zna~ideka vo 2008 godina kapitalnite rashodi }e ost-varat porast za 1,8 procentni poeni pove}e,sporedeno so 2006 godina. Vakvata proekcija nakapitalnite rashodi za narednata godina sedolì, pred se, na cvrstata opredelba za po-dobruvawe na rashodnata struktura na Buxetot, soposebna naglasenost na razvojnata komponenta.Planiranite kapitalni rashodi za 2008 godinaglavno }e bidat nameneti kako poddr{ka na real-izacijata na proektite vo slednite oblasti:

! Vo obrazovanieto - za nabavka na kompjuteri,popravka na sanitarni jazli vo osnovnite isrednite u~ili{ta, izgradba na u~ili{nisportski sali, rekonstrukcii i izgradba na os-novni i sredni u~ili{ta, nabavka na u~ili{niklupi vo osnovnite i sredni u~ili{ta i dr;

! Vo zdravstvoto za nabavka na medicinska opre-ma, oprema za video nadzor i voveduvawe elek-tronska zdravstvena karti~ka preku Minister-stvo za zdravstvo i preku Fondot za zdravstve-no osiguruvawe, kako i investicii za rekon-strukcija na klinikite.

! Vo patnata infrastruktura, preku Fondot zapati{ta, }e se realiziraat investicii za do-vr{uvawe na Obikolnicata Skopje i za zapo~-nuvawe na izgradba na patnite pravci Taba-novce - Kumanovo, Demir Kapija - Smokvica, (za

koi se koristat stranski krediti od Svetskabanka EIB i EBRD), za izgradba na treta lentana Pletvar, Ski Centarot Koùv i Radovi{ -Strumica, za lokalni pati{ta, za rekonstruk-cija i signalizacija na delnici na magistralnii regionalni pati{ta, za investicisko odrù-vawe i za podgotovka na proekti i fizibilitistudii za Koridor 8 (delnici na potegotKumanovo-Kriva Palanka, Ki~evo-]afasan),kako i izgotvuvawe novi proekti za pove}edelnici ([tip-Del~evo, Veles-Prilep, Mila-dinovci-Sv. Nikole-[tip, Prilep-Bitola,Bitola-Resen-Ohrid, Bitola-Mexitlija).

! Vo policijata za realizacija na planiranitereformi;

! Reformi vo Carinata (anga`manot na CrownAgents, nabavka na rentgeni i voveduvawe novisoftverski re{enija);

! Investicii vo slobodni ekonomski zoni;

! Kupuvawe ambasadi;

! Kapitalni investicii preku Ministerstvoto zatransport i vrski za rekonstrukcija na mos-tovi, sanacija na svle~ili{ta, vodosnabditel-ni i kanalizacioni sistemi vo Prilep, Tetovo,Sv. Nikole, Mavrovo, Rostu{e, kako i trans-feri za èlezni~kata infrastruktura;

! Kapitalni investicii vo oblasta na kulturata,vo {to vleguvaat proektite za Stariot teatar,Tvrdinata Kale, Muzej na voda vo Ohrid, Uni-verzitet Plao{nik, Tetovskoto Kale, lokali-tet Skupi i Stobi i dr.;

! Izgradba na sportski sali i igrali{ta prekuAgencija za mladi i sport;

! Rekonstrukcija na kazneno popravni domovi;

! Poddr{ka na ramnomeren regionalen razvojpreku investicii vo infrastrukturni proekti.

Realizacijata na planiranite kapitalni ras-hodi vo uslovi na podobreni proceduri za javninabavki }e dadat zna~itelen pridones vo otvara-weto novi rabotni mesta i intenzivirawe na eko-nomskata aktivnost.

8

Za finansirawe na ova nivo na rashodi i na-vremeno servisirawe na obvrskite po glavnina oddoma{no i stransko zadolùvawe vo iznos odokolu 7.000 milioni denari, planirani se prili-vi vo Buxetot na RM vo iznos od okolu 12.523 mi-lioni denari i toa od: stransko zadolùvawe voiznos od 5.000 milioni denari, 4.000 milioni de-nari po osnov na novo neto-doma{no zadolùva-we i povlekuvawe na depozitite na Buxetot voNBRM vo iznos od okolu 3.500 milioni denari.

Vo ramki na proekciite za naredniot sredno-ro~en period bi sakal da istaknam deka planira-nite prihodi i rashodi go odrùvaat niskoto nivona deficit od okolu 1,5% od planiraniot BDP,kako jasno definirano fiskalno sidro, koe }eobezbedi zgolemuvawe na kredibilitetot na dr-àvata, beneficii od ekonomskite postignuvawai zna~itelna poddr{ka na reìmot na fiksen de-vizen kurs. Pri toa, prihodite na Buxetot na Re-publika Makedonija vo periodot 2008-2010 godi-

na }e beleàt relativno namaluvawe kako u~est-vo vo BDP i toa od 35,3% vo 2007 godina na 33,8%vo 2010 godina, pred se kako rezultat na namalu-vaweto na dano~noto optovaruvawe, koe pak sood-vetno obezbeduva prostor za osloboduvawe ras-polo`livi sredstva vo privatniot sektor i nivnonaso~uvawe kon zgolemeni investicii i novi ra-botni mesta. Vo uslovi na racionalno upravuvaweso javnite finansii soglasno planiranite poli-tiki i niskoto nivo na deficit, vkupnite rashodivo naredniot period }e ostvarat namaluvawe nasvoeto u~estvo vo BDP od 36,8% vo 2007 na 35,3%vo 2010 godina.

Buxetot za 2008 godina }e obezbedi finansiskapoddr{ka na prioritetnite aktivnosti na Vla-data na Republika Makedonija i silno veruvamdeka istiot }e pridonese za rapidno menuvawe naekonomskata i socijalnata sredina vo RepublikaMakedonija, so cel gradewe podobra idnina za si-te nas.

9

Va{ Minister,D-r Trajko Slaveski

11

AKTUELNIEKONOMSKI DVI@EWA

! Silen porast na industriskoto proizvodstvovo oktomvri od 10,5% na godi{na osnova

! Odredeno zabrzuvawe na inflacijata, kakorezultat na porast na cenite na prehranbeniproizvodi

! Zgolemuvawe na vrednosta (vo dolari) naizvozot na stoki za 38,9% na godi{na osnova,so istovremen porast na uvozot na stoki za36,4%

! Vo periodot januari-oktomvri ostvareni se26,2% povisoki buxetski prihodi vo odnos naistiot period od minatata godina

! Silen rast na depozitniot potencijal nabankite, nadvor od dràvniot sektor, od29,4%, pridruèn so rast na kreditite naprivatniot sektor od 40,4%

! Silen porast (28,8%) na brojot na novoregis-trirani rabotni dogovori vo odnos na istiotperiod od minatata godina

1. REALEN SEKTOR

1.1. Kumulativniot indeks na industris-koto proizvodstvo za periodot januari-ok-tomvri 2007, vo odnos na istiot period odprethodnata godina, zabeleà porast od 3,6%.

Pritoa, vo oktomvri 2007 godina, indeksot naindustriskoto proizvodstvo e zgolemen za10,5% vo odnos na oktomvri 2006 godina, i za6,7% sporedeno so septemvri 2007.

Analizirano po sektori, kumulativniot rastna industriskoto proizvodstvo vo analizirani-ot period se dolì na zgolemenoto proizvodstvo

12

KRATKORO^NI EKONOMSKI DVI@EWAoktomvri 2007

130

120

110

100

90

80

70

Indeksi na industrisko proizvodstvo(veri`ni indeksi)

Izvor: Dràven zavod za statistika

X XI XII I/07 II III IV V VI VII VIII IX X

vo sektorot Vadewe rudi i kamen od 12,8% irastot na Prerabotuva~kata industrija od 5,4%.Sepak, i pokraj silniot rast vo ovie dva sek-tori, namalenoto proizvodstvo vo sektorotSnabduvawe so elektri~na energija, gas i vodaod 12,7% na godi{no nivo, negativno vlijae vrzcelokupniot indeks na industrisko proizvodst-vo. Vo ramki na Prerabotuva~kata industrija,koja ima najgolemo u~estvo vo vkupniot indeks(83,9%), glavni nositeli na rastot se proizvod-stvoto na prehranbeni proizvodi i pijalaci sorast od 7,3%, naftenata industrija so rast od4,2%, proizvodstvo na proizvodi od druginemetalni minerali od 7,8%, proizvodstvoto naosnovni metali so rast od 36%, proizvodstvo nametalni proizvodi vo metaloprerabotuva~katafaza, osven ma{ini i uredi so 42,4%, kako iproizvodstvoto na ma{ini i uredi, nespomnatina drugo mesto so 48,2%.

1.2. Kumulativniot indeks na tro{oci naìvot za periodot januari-oktomvri 2007, voodnos na istiot period od prethodnata godi-na, zabeleà porast od 1,7%.

Vo oktomvri 2007 godina, tro{ocite naìvot se zgolemija za 3,9% na godi{na osnova(vo odnos na istiot mesec od prethodnata godi-na). Rastot glavno se dolì na zgolemenite tro-{oci za hrana i pijaloci od 8,2%, obleka iobuvki od 2,5% i za domuvawe od 1,9%.

Vrednosta na potro{uva~kata ko{nica zaishrana i pijaloci za edno ~etiri~leno doma-}instvo za mesec oktomvri 2007 godina, pres-metana vrz osnova na cenite na malo, iznesuva10.810 denari i vo odnos na prethodniot mesec epovisoka za 1,6%.

Indeksot na cenite na malo vo oktomvri 2007godina, vo odnos na istiot mesec prethodnatagodina zabeleà zgolemuvawe od 3,0%. Ovoj po-rast e rezultat na zgolemenite ceni vo grupatazemjodelski proizvodi za 16,1%, industriskiproizvodi za 3,9%, neprehranbeni industriskiproizvodi za 3,2%, prehranbeni proizvodi za8,1% i industrisko-prehranbeni proizvodi za6,3%.

1.3. Vo oktomvri 2007 godina, na svetskiteberzi be{e prisuten trend na zgolemuvawe nacenite kaj najgolemiot broj na proizvodi koivoobi~aeno imaat najgolemo u~estvo vo struk-turata na trguvaweto.

13

Tro{oci na ìvot



4,54,03,53,02,52,01,51,00,50,0

-0,5-1,0

m/m-12 m/m-1

55000

50000

45000

40000

35000

30000

25000

20000

15000

Nikel (USD/mt)

Izvor: Svetska banka


Sporedeno so prethodniot mesec, kaj najgo-lem del od proizvodite (naftata, zlatoto, ni-kelot, bakarot, cinkot, {e}erot i jagne{kotomeso) evidentiran e porast na berzanskata cena.

Najgolemo zgolemuvawe vo odnos na prethod-niot mesec e realizirano kaj surovata nafta.Sporedeno so septemvri 2007 godina, berzan-skata cena na naftata vo oktomvri se zgolemi zaduri 7,4%. Sporedeno so oktomvri minatata go-dina, cenata na naftata ovaa godina e zgoleme-na za duri 42%.

Gledano od aspekt na makedonskiot izvoz,posebna povolnost pretstavuva povtorniot po-rast na berzanskata cena na nikelot. Vo oktom-vri 2007 godina, nikelot dostigna cena od31,055 dolari za eden metri~ki ton, odnosno sezgolemi za 5,1% sporedeno so septemvri istatagodina, {to gi podobri finansiskite efekti odproizvodstvoto i izvozot na nikelot vo R. Ma-kedonija.

2. NADVORE[EN SEKTOR

2.1. Vo periodot januari-oktomvri 2007godina, vkupnata nadvore{no-trgovska razme-na, vo dolarska vrednost, zabeleà visok po-rast od 37,4% vo odnos na istiot period mi-natata godina. Pritoa, fizi~kiot obem na izvo-zot e zgolemen za 17,8%, a negovata vrednostdostigna 2.740,1 milioni dolari, {to pretsta-vuva porast od 38,9%. Zgolemuvaweto na koli-~inskiot uvoz na stoki iznesuva 25%, a negovatavrednost ostvari iznos od 4.111,5 milioni do-lari, ili porast od 36,4%. Pri vakvi dvièwa,deficitot vo razmenata ostvaren vo ovoj peri-od, pred se poradi zgolemeniot uvoz vo oktom-vri, zabeleà porast od 31,7% vo odnos na is-tiot ostvaren do krajot na oktomvri 2006 godinai iznesuva 1.371,4 milioni dolari.

2.2. Pogolemiot uvoz vo ovoj mesec vo od-nos na septemvri ({to predizvika i porast nadeficitot vo stokovnata razmena), pred se erezultat na zgolemeniot uvoz na elektri~naenergija za 106 mil. dolari (stapka od 2002%).

Visok rast na uvozot e ostvaren kaj telekomuni-kaciskite aparati 14 mil. dolari (166%), teks-til, prediva i sli~no 10 mil. dolari (37%),drumski vozila 8,5 mil. dolari (32%), pogonskima{ini i uredi 8 mil. dolari (513%) kancela-riski ma{ini za AOP 7 mil. dolari (241%), itn.

Vo strukturata na izvozot, najgolemo u~estvo(spored SMTK) vo izminatite deset meseci ot-pa|a na: èlezo i ~elik so 38,2%, obleka 18,6%,pijaloci i tutun 6,3%, ovo{je i zelen~uk 4,5%,nafta i proizvodi od nafta 4,4%, metalna rudai metalni otpadoci 3,7%. Ovie {est grupi pro-izvodi so~inuvaat okolu 75,7% od vkupniot iz-voz na dràvata.

14

Izvoz na pova`ni proizvodi po SMTK (vo %)


0 10 20 30 40 50

@elezo i ~elik

Obleka

Pijaloci i tutun

Ovo{je i zelen~uk

Nafta i proiz. od nafta

Metalna ruda imetalni otpadoci

Nadvore{no - trgovska razmena vo RM(vo milioni dolari)


800

600

400

200

0

-200

-400Izvoz Uvoz Deficit


38.2

18.6

6.3

4.5

4.4

3.7

2.3. Pogolemiot izvoz ostvaren na kumula-tivna osnova vo desette meseci od ovaa godi-na, e rezultat na zgolemeniot izvoz na èlezoi ~elik (stapka od 95%), obleka (24%), metal-na ruda i metalni otpadoci (68%), ovo{je izelen~uk (30%), obuvki (51%), izrabotka od ne-metalni minerali (35%), pijaloci (23%), izra-botki od metal (32%) itn.

Najgolem del od uvozot na stoki na kumula-tivna osnova vo desette meseci ovaa godina ot-pa|a na: nafta i proizvodi od nafta 12 %, è-lezo i ~elik 11 %, tekstilni prediva i sli~no 8%, drumski vozila 6%, elektri~na energija 5 %,metalna ruda i metalni otpadoci 4%, elektri~-ni ma{ini i delovi 3% itn.

2.4. Vo desette meseci od 2007 godina,okolu 66,1% od vkupno izvezenite stoki seplasirani na pazarot na Evropskata Unija(EU27), a 50% od vkupno uvezenite stoki voRepublika Makedonija se so poteklo od ovaaintegracija. Izvozot vo Evropskata Unija epogolem za 51,1%, a uvozot e zgolemen za 27,3%vo odnos na istiot period od 2006 godina.

2.5. Spored valutnata struktura, vo peri-odot januari-oktomvri 2007 godina, izvozot voevra beleì zgolemuvawe za 260 milioni evra(22%), a delot od izvozot realiziran na "dolar-

skiot pazar# beleì zna~itelno zgolemuvawe za290 milioni dolari (59%).

15

valuta 000 tizvoz vovaluta

prose~enkurs na

denarot voodnos navalutite

izvoz vo denaristruk-tura vo

%

izvoz vovaluta

prose~enkurs na

denarot voodnos navalutite

izvoz vo denaristruk-tura vo

%

apsolutnapromena vo

valutnavrednost

relativnapromena vo

valutnavrednost

(vo %)

NADVORE[NO - TRGOVSKA RAZMENA na Republika Makedonija(po valuti)

EUR 1.927 1.173.881.347 61,1887 71.828.273.577 74,4 2.357 1.433.979.382 61,1820 87.733.726.550 70,8 260.098.035 22,2USD 643 489.231.794 49,1537 24.047.552.833 24,9 671 779.281.706 43,0387 33.539.271.560 27,1 290.049.912 59,3

EUR+USD 2.570 95.875.826.410 99,2 3.028 121.272.998.110 97,8Vk. izvoz 2.576 96.601.346.969 100,0 3.034 123.964.321.395 100,0 28,3

izvoz

000 t

I-X 2006 I-X 2007

Izvor: Dràven zavod za statistika i NBRM

Boks 1:Nadvore{no-trgovska razmena soRepublika Bugarija

So vlezot na Republika Bugarija vo Evropskataunija (01 januari 2007 godina) i primenata naodredbite od ,,Vremenata Spogodba za trgovi-ja" kako del od SSA me|u Republika Makedonijai EU, izvozot na R. Makedonija vo R. Bugarija voperiodot januari-oktomvri beleì visokporast od 89%. Pri ponizok rast na uvozot odovaa zemja od 10%, za prv pat, po nekolku godi-ni nagoren trend, dojde do golemo namaluvawena trgovskiot deficit od 102 na 28 milionidolari. Gledano po proizvodi, najgolem porastna izvozot vo Bugarija e zabeleàn kaj: tutunneizìlen za 10 mil. dolari; ladno-valaniproizvodi, neplatirani, vo makari i nenamota-ni 8,5 mil. dolari; rudi na cink 8,5 mil. dola-ri; drugi toplo valani proizvodi od èlezo,neplatirani 8,1 mil. dolari; rudi na olovo ikoncentrati 6,6 mil. dolari; rudi na bakar ikoncentrati 7,2 mil. dolari; toplo valani,plosnati proizvodi, neplatirani 5 mil. dola-ri; plosnati, valani proizvodi presvle~eniso plasti~na masa 2,9 mil. dolari; vino odsveò grozje 1,8 mil. dolari i drugo.

3. FISKALEN SEKTOR

3.1. Vo periodot januari-oktomvri 2007 go-dina, vkupnite prihodi na Centralniot buxetiznesuvaat 64.059 milioni denari (19,2% odBDP), {to pretstavuva zgolemuvawe od 26,2%vo odnos na istiot period od minatata godi-na. Vakvoto zgolemuvawe na prihodite sedolì na zgolemenata naplata na dano~niteprihodi (za mesec oktomvri iznesuvaat re-kordni 7.929 milioni denari), no i na neda-no~nite prihodi poradi uplatata na dividen-data od Telekom za 2005 godina (2.873 milio-ni denari).

Dano~nite prihodi vo ovoj period se reali-zirani vo iznos od 57.974 milioni denari, {topretstavuva zgolemuvawe od 21,6% vo odnos naperiodot januari-oktomvri minatata godina.

U~estvoto na DDV vo vkupnite dano~ni pri-hodi vo desette meseci od 2007 godina iznesuva49,4%, a na akcizite 18,0%, pri {to, od ovie dvadanoci se ostvareni prihodi od 39.039 milionidenari (11,7% od BDP). Gledano po oddelni ka-tegorii, prihodite od DDV zabeleàa zna~aenporast od 30,8% (samo za mesec oktomvri re-kordni 4.391 milioni denari, {to pretstavuvapove}e od dvojno zgolemuvawe ili od 104,7% voodnos na oktomvri 2006g., {to se dolì na zgo-lemeni prihodi od DDV naplaten pri uvoz nadobra)., akcizite od 12,3%, danokot na dobivkaod 23,5%, prihodite od carina se zgolemeni za17,4%, dodeka prihodite od personalniot danokse re~isi isti (zgolemeni za nezna~itelni 1,0%sporedeno so istiot period lani kako rezultatna namalenata i unificirana dano~na stapka).Nedano~nite prihodi se zgolemeni za 2,5 pati,glavno poradi sredstvata od dividendata naTelekom.

3.2. Vo prvite deset meseci od 2007 godina,vkupnite rashodi na Centralniot buxet izne-suvaa 46.067 milioni denari (13,9% od BDP),{to e pove}e za 5,5 % vo odnos na istiot peri-od od 2006 godina.

Najgolemi rashodni stavki se transferite(21.813 milioni denari) i platite i nadomesto-cite (18.844 milioni denari). Vo vkupnite ras-hodi na Centralniot buxet, rashodite za plati inadomestoci vo ovoj period u~estvuvaat so35,5% i vo odnos na istiot period lani tie sezgolemeni za 2,7%.

Rashodite za stoki i uslugi se izvr{eni voiznos od 6.449 milioni denari, odnosno imaatpogolemo ostvaruvawe vo sporedba so 2006 go-dina za 18,9%.

Vo delot na transferite, vo ovoj period sepotro{eni 18,6% pove}e sredstva sporedeno so2006 godina i pretstavuvaat najgolema rashodnastavka. Transferite kon Fondot za penzisko iinvalidsko osiguruvawe se izvr{eni vo iznosod 8.442 milioni denari, ili za 1.125 milionidenari pove}e (15,4%). Kamatite se realiziranivo iznos od 1.882 milioni denari {to e pomalkuza 7,8%.

16

30.000

26.000

22.000

18.000

14.000

10.000

6.000

2.000

-2.000

-6.000

-10.000

-14.000

-18.000

-22.000

Izvor: Ministerstvo za finansii

Oddelni kategorii na prihodi i rashodi

X - 2006 X - 2007

CariniDanok nadobivka

DDV

Transferi

Personalendanok

Kapitalnirashodi

Kamata

Stoki iuslugi

Akcizi

Plati

Vo analiziraniot period, sredstvata za ka-pitalni rashodi iznesuvaat 4.037 milioni de-nari, {to e zgolemuvawe za 5,9% vo sporedba soistiot period 2006 godina, zna~i se prekinuvadosega{niot trend na namaluvawe na ovie ras-hodi. No i pokraj ova, sredstvata za kapitalnirashodi pretstavuvaat samo 41,2% od godi{niotplan.

3.3. Vo periodot januari-oktomvri 2007 go-dina, ostvaren e suficit na Centralniot Bu-xet od 11.034 milioni denari (3,3% od BDP),dodeka suficitot na konsolidiraniot buxetiznesuva 12.012 milioni denari (3,6% odBDP).

4. MONETAREN SEKTOR

4.1. Vo oktomvri 2007 godina, primarnitepari iznesuvaat 33.956 milioni denari i sotoa beleàt mese~en porast od 4,4%, dodekapak, na godi{no nivo porastot iznesuva19,8%.

Prose~nata kamatna stapka na blagajni~kitezapisi vo oktomvri 2007 godina iznesuva 4,78%i beleì blago mese~no namaluvawe od 0,05procentni poeni. Po golemiot pad vo septemvri(od 1,7 procentni poeni), prose~nata mese~naponderirana kamatna stapka na tri-mese~nitedràvni zapisi, zabeleà porast od 1,35 pro-centni poeni na mese~na osnova, dostignuvaj}inivo od 5,06% vo oktomvri. Prose~nite pon-derirani kamatni stapki na dràvnite zapisiso rok na dospevawe od {est meseci iznesuvaa5,40%.

4.2. Pobaruva~kata na gotovite pari vo op-tek vo oktomvri zabeleà godi{en porast od

12,02%, no vo odnos na septemvri registrirane pad od 1,02%.

Kako rezultat na mese~niot pad na gotovitepari vo optek i depozitnite pari, najtesniotmonetaren agregat M1, isto taka, zabeleà padod blizu 2% na mese~no nivo. Na godi{na osno-va pak, monetarniot agregat M1 beleì porastod 18,3%. Paraleleno so kontinuiraniot porastna vkupnite depoziti, i po{irokite monetarniagregati M2 i M4 se vo postojan porast, taka vooktomvri registriran e porast od 26% i 27,4%,soodvetno.

4.3. Ve}e voobi~aeno, vkupniot depozitenpotencijal go prodolùva svojot nagorentrend i ovoj mesec. Taka, na krajot na oktom-vri 2007 vkupniot depoziten potencijal nanedràvniot sektor zabeleà godi{en po-rast od 29,4% i porast od 1,14% na mese~nonivo. Vo analiziraniot period, kreditite naprivatniot sektor dostignaa vrednost od 88.517milioni denari, ili godi{en porast od 37%. Odaspekt na valutata, denarskite krediti i pona-tamu dominiraat vo porastot na kreditnataaktivnost na bankite.

4.4. Vo oktomvri 2007 godina, prose~nataponderirana kamatna stapka na denarskitekrediti ostana nepromeneta vo odnos na

17

Izvor: Narodna banka na RM

Bruto devizni rezervi(milioni SAD dolari)

2.3002.1001.9001.7001.5001.3001.100

900700500

X XII II IV VI VIII X2006 2007

septemvri, odnosno go zadrà nivoto od10,0%. Na godi{no nivo pak, prose~nata pon-derirana kamatna stapka na denarskite kreditizabeleà namaluvawe od 0,9 procentni poeni.So blago mese~no opa|awe od 0,1 procenten poen,prose~nata kamatna stapka na deviznite kredi-ti vo oktomvri iznesuva 8,5%. Na godi{no nivo,prose~nata kamatna stapka na deviznite kredi-ti beleì porast od 0,3 procentni poeni. Pro-se~nite pasivni kamatni stapki na denarskite ideviznite depoziti zabeleàa godi{en porastod 0,5 i 0,3 procentni poeni soodvetno, dostig-nuvaj}i nivo od 5,1% za denarskite i 2,0% zadeviznite depoziti vo oktomvri 2007 godina.

4.5. Bruto deviznite rezervi zabeleàaporast i ovoj mesec. Imeno, vo oktomvri 2007godina, tie ostvarija porast od 4,3% na mese~-no nivo, kako rezultat na otkupot na deviznisredstva od strana na NBRM. Na krajot na ok-tomvri 2007 godina, bruto deviznite rezervidostignaa nivo od 2.234,2 milioni dolari,odnosno vo sporedba so dekemvri 2006 godinase zgolemeni za blizu 369 milioni dolari.

Vo tekot na oktomvri 2007 godina, pri inter-venciite na devizniot pazar, NBRM prodade10,16 milioni dolari i otkupi 65,23 milionidolari, {to rezultira{e so otkupeni 55,07 mi-lioni dolari, kako neto efekt.

5. SOCIJALEN SEKTOR

5.1. Vo period januari-oktomvri 2007 godi-na, vo Agencijata za vrabotuvawe na Republi-ka Makedonija registrirani se vkupno 159.003zasnovani novi rabotni odnosi (neoprede-leno vreme, opredeleno i sezonski), so {to za5,4% e nadminat brojot na novite vrabotuva-wa ostvareni vo cela 2006 godina.

Vo tekot na mesec oktomvri, zasnovani se no-vi 17.177 rabotni odnosi, {to pretstavuva godi-{en porast od 30,5%. Pritoa, 29,6% od novitevrabotuvawa se od registarot na Agencijata, itie pretstavuvaat 54,7% od vkupniot odliv odRegistarot. Dodeka, kako priliv vo Agencijatase registrirani 8.616 lica, od koi 43,4% se licana koi im prestanal rabotniot odnos.

Kako rezultat na ova, zabeleàno e namalu-vawe na nevrabotenosta za 664 lica, odnosno0,18% sporedeno so prethodniot mesec. Taka, vooktomvri 2007 godina brojot na nevraboteni iz-nesuva 359.943 lica, od koi 76.114 (21,2%) se iz-jasnile deka se prijavuvaat samo za ostvaruvawena pravoto na zdravstveno osiguruvawe, a osta-natite aktivno baraat rabota. Isto taka, brojotna nevraboteni lica e namalen sporedeno i soistiot mesec od prethodnata godina, za 0,4%.

18

272

271

270

269

268

267

266

Vkupen broj na penzioneri (vo iljadi)

Izvor: Fond na penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija


Pregled na novite vrabotuvawa

Izvor: Agencija za vrabotuvawe


6000

5000

4000

3000

2000

1000

27000

24000

21000

18000

15000

12000

9000

6000

3000

Novovraboteni od evidencija Novovraboteni vkupno

Najgolem procent od nevrabotenite, odnosno67,1% se od urbani sredini (gradsko naselenie),a 58,5% se maì. Analizirano spored obrazova-nieto, pogolemiot del, odnosno 51,7% od nevra-botenite se nekvalifikuvani ili polukvali-fikuvani, dodeka okolu 7% imaat vi{o ili po-visoko nivo na obrazovanie. Gledano sporedvozrasnite grupi, najgolemiot del od nevrabo-tenite (61,6%) pripa|aat vo kategorijata 25-49god. Imeno, 81,8% imaat status na nevraboteniedna godina ili pove}e.

5.2. Vo oktomvri 2007 godina, vo Fondot zapenzisko i invalidsko osiguruvawe se evi-dentirani 270.547 penzioneri, {to pretstavu-va godi{no zgolemuvawe od 1,1%.

Za isplata na penzii, vo ovoj mesec se pot-ro{eni 2.076,7 milioni denari, {to pretstavu-va 49% od vkupnite socijalni transferi vovladiniot Buxet. Imeno, zaklu~no so oktomvri,6,7% od proektiraniot BDP se tro{i za ovaanamena.

Vo oktomvri 2007 godina, vrednosta na pro-se~nata penzija iznesuva{e 7.852 denari, {to nagodi{no nivo pretstavuva porast od 2,1%.Soodnosot na prose~nata penzija so prose~nataisplatena neto plata vo septemvri 2007 godina(posleden raspolo`liv podatok) iznesuva52,1%, {to e i najnizok soodnos vo tekot na ovaagodina, kako rezultat na visokiot porast naplatite (indeksiraweto na penziite se vr{idva pati godi{no, taka {to vo januari }e se zgo-lemat i penziite sledej}i go trendot na platitei inflacijata).

5.3. Brojot na korisnici na socijalna pa-ri~na pomo{ vo septemvri (posledni raspo-lo`livi podatoci) iznesuva 63.078 doma}in-stva, {to pretstavuva blago zgolemuvawe spo-redeno so prethodniot mesec.

Pritoa, za isplata na socijalna pari~na po-mo{ se potro{eni 140,6 milioni denari, odnos-no 61,7% od isplatite za socijalna pomo{ posite osnovi. Za pomo{ po osnov na tu|a nega, voseptemvri se potro{eni okolu 67 milioni dena-ri za 18.314 lica, {to pretstavuva godi{no na-maluvawe od 12,7%. Kako korisnici na postojanapari~na pomo{, vo ovoj mesec se registrirani5.007 lica i za niv se potro{eni 16,3 milionidenari, dodeka zdravstvena za{tita koristat5.508 lica, za {to se potro{eni okolu 4 milionidenari. Vkupnite isplati za socijalna pomo{pretstavuvaat 5,3% od vkupnite realiziranisocijalni transferi na vladiniot Buxet za od-nosniot mesec.

5.4. Vo periodot januari-septemvri 2007godina (posledni raspoloìvi podatoci) spore-deno so istiot period od 2006 godina, zabele-àn e porast na prose~nata nominalna i realnaneto plata za 6,6%, odnosno 5,1%.

Vo septemvri 2007 godina prose~nata mese~-na neto-plata po vraboten iznesuva{e 15.066denari, {to pretstavuva dvocifren rast od10,8% na godi{na osnova, dodeka na mese~na os-nova rastot iznesuva 4,3%, {to e najvisok mese-~en rast izminatite deset godini, a se dolì nazgolemenite plati vo grade`ni{toto (za 13,1%)i javnata administracija i soobra}ajot (za 9,5%).Procentot na nevraboteni koi ne primile plataiznesuva 11,6%, i e za 2,8 procentni poeni poni-zok od septemvri 2006 godina.

19

Prose~ni neto-plati (godi{ni promeni, %)


IX X XI XII I/07 II III IV V VI VII VIII IX

12

10

8

6

4

2

0

Nominalni plati Realni plati

Op{tata slika za sostojbite na Makedon-skata berza za hartii od vrednost e povolna i sonagoren trend na vkupniot promet ostvaren pre-ku klasi~no trguvawe i blok transakciite.Kratkoro~nite fluktuacii se tipi~na osobina inerazdvoen del od berzanskoto rabotewe, pa voeden moment preovladuvaa golem interes odstrana na investitorite, porast na Makedonski-ot berzanski indeks i pozitivni vrednosti naberzanskite indikatori, no, vo odredeni mo-menti dominiraa melanholi~ni raspoloènija.

Analizata na Pazarot na javno poseduvanidru{tva ukaùva deka vo izminatiot podolg pe-riod, akciite koi se trguvaat na ovoj pazar seosobeno atraktivni za investitorite. Mo`napri~ina za nivnata golema privle~nost e zakon-skata obvrska (soglasno Zakonot za hartii odvrednost) na dru{tvata koi kotiraat na Pazarotna javno poseduvani dru{tva za prenesuvawe nacenovno ~uvstvitelnite informacii kon Komi-sijata za hartii od vrednost. Na toj na~in sesozdade potrebata od voveduvawe na MBID in-deksot (so poln naziv-Indeks na javno posedu-vani dru{tva) koj }e go prikaùva dvièweto nacenite na akciite na ovie dru{tva. MBID in-deksot e cenoven, neponderiran indeks sostavenod obi~ni akcii na heterogeni dru{tva koi ko-tiraat na Pazarot na javno poseduvani dru{tvai koi se izbiraat od strana na Komisijata zaberzanski indeks. Taka, na makedonskite inves-titori im se olesnuva sledeweto na cenite naakciite na javno poseduvanite dru{tva, a imaati mo`nost za eden sumaren pregled na cenite naPazarot na javno poseduvani dru{tva.

So izmenite na Zakonot za investiciskifondovi, vo Makedonija se pojavija prvite pri-vatni (zaedni~ki) fondovi (mutual hedge funds),a od neodamna zapo~naa i so rabota. So pogod-

nostite {to gi nudat, kako {to e anonimnost nainvestitorite i dobra zarabotka, ovie fondovi}e bidat silni konkurenti na bankite. Sega pos-toi mo`nost vi{okot kapital koj nema da sekoristi za finansirawe na investicii da sesleva vo privatnite hex fondovi i ottuka (pre-ku niv) da se investiraat vo hartii od vrednost.Privatnite fondovi se o~ekuva vo idnina dainiciraat zgolemena razdviènost na Berzata,bidej}i sredstvata koi vsu{nost gi pribiraatpreku privatni ponudi od anonimnite investi-tori, potoa }e gi naso~uvaat vo hartii od vred-nost na Berzata.

Makedonskata berza za hartii od vrednost voseptemvri 2007 godina se karakterizira soblagi fluktuacii vo prometot i cenite na akci-ite. Imeno, sostojbite na Berzata vo septemvribea stabilni s¢ do krajot na mesecot koj be{eobeleàn so zna~aen pad na prometot i na cen-ite na akciite i pokraj golemoto prisustvo nainvesticiskite fondovi.

Oktomvri 2007 godina, be{e obeleàn so na-dolen trend i nepovolni dvièwa na Berzata.Cenite na re~isi site akcii pa|aa, obemot natrguvawe be{e namalen, a ve}e kon krajot na me-secot po~na da se ~uvstvuva doza na zagriènostkaj investitorite, iako poznava~ite na Berzataukaùvaa deka ovie sostojbi se od kratkoro~enkarakter i normalna pojava. Sepak, ovoj mesec seslu~ija i nekoi pokrupni proda`bi koi ja ubla-ìja sostojbata i gi podobrija sumiranite me-se~ni rezultati ostvareni na Berzata.

Vo oktomvri 2007 godina, na MakedonskataBerza za hartii od vrednost, po pat na klasi~notrguvawe e realiziran promet od 5.072 milionidenari, a so toa i mese~en porast od 48,76%, kojpred s¢ se dolì na zgolemeniot obem na

20

BERZANSKI POKAZATELI

prometot ostvaren preku trguvaweto so akcii, azna~aen e i procentualniot porast na trguvawe-to so obvrznicite.

Prometot so akciite ostvaren po pat na kla-si~noto trguvawe vo oktomvri 2007 godina, iz-nesuva 4.688 milioni denari i so toa beleìporast od 42,15% na mese~no nivo. Vo septemvripak, prometot ostvaren preku klasi~noto trgu-vawe so akciite zabeleà vrednost od 3.298 mi-lioni denari i so toa mal porast od 5,50% voodnos na avgust.

Vo oktomvri 2007 godina izvr{eni se 14 bloktransakcii i pritoa realiziran e promet od1.589 milioni denari {to vsu{nost pretstavuvavisok mese~en porast od 608,67%. Sprotivno naova pak, vo septemvri (iako brojot na transakciie zgolemen od 3 na 5) prometot so blok transak-ciite beleì pad od 12,05% vo odnos na avgust.

Vo septemvri i vo oktomvri 2007 godina ne erealiziran promet so akciite i udelite na dr-àvniot segment.

Vkupniot promet na Makedonskata Berza zahartii od vrednost vo oktomvri 2007 godina,dostigna blizu 6.661 milioni denari i takazabeleì porast od duri 83,31% na mese~na os-nova. Vo septemvri pak, vkupniot promet iznesu-va{e 3.634 milioni denari ili samo 4,28% po-visok od istiot registriran vo avgust.

U~estvoto na stranskite investitori vovkupniot promet ostvaren na oficijalniot pa-zar na Berzata, vo oktomvri iznesuva 21,64%, ivo odnos na prethodniot mesec zabeleàno enamaluvawe od 0,4%.

Prose~niot dneven promet vo oktomvri 2007godina e zgolemen za 48,76% na mese~na osnova

ili od 170,5 milioni denari vo septemvri na253,6 milioni denari vo oktomvri. Sprotivno naporastot na prose~niot dneven promet, prose~-niot dneven broj na transakcii, vo analizirani-ot period opadna za 14,33% i vo oktomvri naMakedonskata Berza za hartii od vrednost serealiziraa prose~no po 574 transakcii na den.

Prometot so obvrznicite vo septemvri 2007godina, zabeleùva porast od 92,06% vo odnosna avgust, so realizirani 111,8 milioni denarimese~en promet. Vo oktomvri 2007 godina, pro-metot so obvrznicite zabeleùva u{te pointen-ziven porast od duri 243,56% na mese~na osno-va, so {to vsu{nost dostigna nivo od 384,1 mi-lioni denari. Prometot so obvrznici od starodevizno {tedewe vo oktomvri iznesuva 18,2 mi-lioni denari i pritoa prose~nata cena e 89,11%od nominalnata vrednost t.e. za 0,9% povisokaod nivnata cena vo septemvri.

Vo analiziraniot period, trguvaweto so ob-vrznicite za denacionalizacija od prvata emi-sija be{e malo. Imeno, vo oktomvri ostvaren be-{e promet od samo 182,5 iljadi denari, a pro-se~nata cena be{e nepromeneta vo odnos na sep-temvri ili 84,0% od nominalnata vrednost.Sprotivna situacija zabeleùvame kaj obvrzni-cite za denacionalizacija od vtorata emisijakoi bea atraktivni ovoj mesec, pa so prose~nacena od 85,20% od nominalnata vrednost be{eostvaren promet od 156,7 milioni denari. Pro-se~nite ceni na obvrznicite za denacionaliza-cija od tretata emisija vo oktomvri beleàtnivo od 83,10% od nominalnata vrednost ilimese~no opa|awe od 0,9%. Obvrznicite za dena-cionalizacija od ~etvrtata i pettata emisijapak, beleàt mese~en porast vo prose~nata ce-na, i toa od 81,10% na 81,96% od nominalnatavrednost za obvrznicite od ~etvrtata i od

21

80,17% na 80,82% od nominalnata vrednost zaobvrznicite za denacionalizacija od pettataemisija. Obvrznicite od {estata emisija zabe-leùvaat mal pad na poslednata prose~na dnev-na cena od 80,67% vo septemvri, na 80,48% vooktomvri.

Oficijalniot berzanski indeks (MBI-10)kako indikator na dvièweto na cenite na ak-ciite, vo oktomvri 2007 godina, ukaùva na padna cenite na akciite, odnosno MBI-10 se nama-luva od 9.283 indeksni poeni vo septemvri na8.259 indeksni poeni vo oktomvri (ili za11,04% na mese~no nivo).

Analizata na prometot po pazarni segmenti,ukaùva na promena vo strukturata na prometotpo pazarni segmenti. Imeno, vo oktomvri 2007godina, najgolemiot del od prometot ili 50,97%od vkupniot promet otpa|a na redovniot pazar.Izrazeno vo apsolutna vrednost, na redovniotpazar e realiziran promet od 3.395 milioni de-nari. Oficijalniot pazar i blok transakciitepak, imaat re~isi podednakvo u~estvo vo vkup-niot promet. Taka, oficijalniot pazar u~estvu-va vo strukturata na prometot so 25,17%, a bloktransakciite so 23,86%, ili izrazeno vo apso-lutni vrednosti 1.676 i 1.589 milioni denari,soodvetno.

Vo oktomvri 2007 godina, vkupniot promet na10-te akcii so najgolemo u~estvo na prometot naoficijalniot pazar na Makedonskata Berza zahartii od vrednost iznesuva 2.677 milioni de-nari. Pome|u niv so najgolem promet od 1.525 mi-lioni denari i u~estvo od duri 56,95% vo vkup-niot promet se izdvojuvaat akciite na Komer-cijalna banka-Skopje. Potoa sledat Alkaloid-Skopje so promet od 143,7 milioni denari iMakpetrol-Skopje so promet od 119,8 milionidenari, ~ie u~estvo vo prometot iznesuva 5,37%i 4,47%, respektivno. Isto taka, i vo septemvri2007 godina, pome|u 10-te akcii so najgolemou~estvo na prometot na oficijalniot pazar, ak-ciite na Komercijalna banka se izdvojuvaa odaspekt na prometot i u~estvoto vo vkupniot pro-met, no sporedeno so oktomvri, ovie vrednosti

bea daleku pomali. Imeno, vo septemvri prome-tot so akciite na Komercijalna banka iznesu-va{e 276,3 milioni denari, a u~estvoto vo vkup-niot promet zabeleà 13,09%.

Vo oktomvri 2007 godina, najgolem mese~enporast na prose~nata cena na akciite ostvariR@ Uslugi-Skopje, so prose~en porast na cena-ta od 17,39% i prose~na cena po akcija od1.487,87 denari. Potoa sledat Hoteli Makpet-rol-Ohrid i Kiro ]u~uk-Veles ~ija prose~nacena po akcija iznesuva 1.583,51 denari i9.881,38 denari, soodvetno, i so toa ostvarijamese~en porast od 9,72% i 6,37%.

Najgolem pad na prose~nata cena na akciitevo oktomvri 2007 godina zabeleà cenata naakciite na Tutunski kombinat-Prilep, kojaopadna za 24,85% i iznesuva 859,46 denari. Go-lem pad vo oktomvri zabeleàa i cenite naakciite na GP Mavrovo-Skopje i Fer{ped-Skopje 16,50% i 15,28%, soodvetno.

Analizata na vremenskata serija na sopstve-ni~kata struktura na akcionerskite dru{tvaotkriva deka vo oktomvri 2007 godina, od koti-ranite akcionerski dru{tva na MakedonskataBerza za hartii od vrednost koi go so~inuvaatMBI-10 indeksot, najgolema zastapenost nastranski kapital vo vkupnata glavnina povtornoima vo: Makstil-Skopje (kade zastapenosta nastranskiot kapital e 80,95 od vkupnata glavni-na na dru{tvoto), Beton-Skopje (62,38%) iKomercijalna banka (57,48%) i deka ovoj redos-led e nepromenet od maj 2007 godina.

Vo oktomvri 2007 godina, vkupnata pazarnakapitalizacija beleì mese~en pad od 5,48% iiznesuva 326.745 milioni denari. Pazarnata ka-pitalizacija na akciite na Makedonskata Berzavo oktomvri iznesuva 306.602 milioni denari ivo odnos na septemvri ostvaruva pad od 5,86%.Pazarnata kapitalizacija na obvrznicite, pak,vo oktomvri 2007 godina zabeleà porast od0,76% na mese~no nivo i iznesuva 20.143 mi-lioni denari.

22

23

BERZANSKI POKAZATELI

septemvri 2007 oktomvri 2007 % promena

3.409.403.864 5.071.749.594 48,76

3.297.600.369 4.687.633.427 42,15

111.803.495 384.116.167 243,56

170.470.193 253.587.480 48,76

670 574 -14,33

224.248.312 1.589.184.035 608,67

- - -

- - -

3.633.652.176 6.660.933.629 83,31

13.407 11.462 -14,51

5 14 180,00

- - -

13.412 11.476 -14,43

325.693.569.486 306.601.847.106 -5,86

134.579.566.105 119.877.338.538 -10,92

191.114.003.381 186.724.508.568 -2,30

19.990.740.671 20.143.142.162 0,76

345.684.310.157 326.744.989.268 -5,48

9.283,00 8.258,54 -11,04

9.810,08 9.378,39 -4,40

102,07 101,94 -0,13

39 39 -

20 20 -

PROMET (denari)

KLASI^NO TRGUVAWE

AKCII

OBVRZNICI

PROSE^EN DNEVE PROMET (denari)

PROSE^EN DNEVEN BROJ NA TRANSAKCII

BLOK TRANSAKCII

DR@AVEN SEGMENT (AKCII)

DR@AVEN SEGMENT (UDELI)

VKUPNO

BROJ NA TRANSAKCII

KLASI^NO TRGUVAWE

BLOK TRANSAKCII

DR@AVEN SEGMENT

VKUPNO

PAZARNA KAPITALIZACIJA (denari)

PAZARNA KAPITALIZACIJA NA AKCII

BERZANSKA KOTACIJA-AKCII

PAZAR NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

PAZARNA KAPITALIZACIJA NA OBVRZNICI

VKUPNO PAZARNA KAPITALIZACIJA

MBI-10

MBID

OMB

BROJ NA KOTIRANI DRU[TVA

BROJ NA DENOVI NA TRGUVAWE

24

Depoziti na pravni i fizi~ki lica

Od po~etokot na 2007 godina depozitite nanaselenieto kontinuriano se zgolemuvaat. Voseptemvri 2007 godina depozitite na naselenietoiznesuvaa 87.308 milioni denari, {to pretstavuvazgolemuvawe za 1,72% vo odnos na prethodniotmesec, odnosno, zna~itelen porast od 31,13% nagodi{na osnova. Zgolemuvaweto glavno se dol`i naporastot na denarski depoziti za 3,46%. Depozititepo viduvawe na naselenieto ostvarija zgolemuvaweza 1,07%, dodeka oro~enite depoziti se zgolemija za2,16%.

Vo oktomvri 2007 godina depozitite na nasele-nieto iznesuva 89.575 milioni denari, {to vo odnosna prethodniot mesec pretstavuva zgolemuvawe od2,59%, odnosno, pozna~ajno zgolemuvawe od 29,66%na godi{na osnova. Dokolku gi analizirame depozi-tite spored ro~nost, }e konstatirame deka kajdepozitite po viduvawe imame namaluvawe od1,01%, odnosno na godi{na osnova zgolemuvawe za8,83%, dodeka oro~enite depoziti se zgolemeni za4,96%, a na godi{na osnova za 47,16%. Gledano po

valuti, denarskite depoziti iznesuvat 39.876 mili-oni denari, so godi{no zgolemuvawe od 62,24%.

Depoziti na Pretprijatijata

Analizirano po sektori, mese~en porast ostva-rija i depozitite na naselenieto na korporativniotsektor, pri {to pozna~aen pozitiven pridones imaatdepozitite na naselenieto od 65%.

Fondot za Osiguruvawe na depozitite vr{iobes{tetuvawe samo na depozitite na fizi~kitelica kaj bankite i {tedilnicite

Od vkupno presmetanata obvrska za obes{tetu-vawe (3 banki i 3 {tedelnici) vo iznos od 188.605milioni denari, do 31.10.2007 godina Fondot zaosiguruvawe na depoziti isplatil obes{tetuvawevo iznos 178.098 milioni denari. Zaklu~no so ok-tomvri 2007 godina, Fondot isplatil 94,43% odvkupno presmetanata obvrska za obes{tetuvawe.Odnosot na vkupnite sredstva so koi raspolagaFondot i vkupnite depoziti na fizi~kite lica vobankite iznesuva 3,23%.

DEPOZITI NA NASELENIETOI NA PRETPRIJATIJATA KAJ BANKITE

90.000

80.000

70.000

60.000

50.000

40.000

30.000

20.000

10.000

0

Sostojba na depozitite na fizi~ki lica kaj bankite i {tedilnicite

(vo

000

den.

)

10.2006 11.2006 12.2006 01.2007 02.2007 03.2007 04.2007 05.2007 06.2007 07.2007 08.2007 09.2007 10.2007

25

VKUPEN NADVORE[ENI JAVEN DOLG

1. Nadvore{en dolg

Bruto nadvore{niot dolg1) so sostojba na30.09.2007 godina iznesuva 2.408,9 milioni evra ivo sporedba so sostojbata na krajot na 2006 godinae zgolemen za za 86 milioni evra. Zgolemuvawetona bruto dolgot vo najgolem del se dol`i na po-rastot na dolgoro~niot dolg vo bankarskiot sek-tor (71 milioni evra).

Bruto nadvore{niot dolg vo dr`avniot sektoriznesuva 887,1 milioni evra, od koi 185,0 milionipo osnov na evroobvrznici. Vo odnos na 2006 godi-na dolgot vo ovoj sektor e namalen za 179,8 milio-

ni evra. Vo bankarskiot sektor bruto nadvore{ni-ot dolg iznesuva 340,7 milioni evra, odnosno po-rast od 71 milioni evra vo odnos na 2006 godina,kako rezultat na porastot na kratkoro~niot dolgza 50 milioni evra i 22 milioni evra na dolgoro~-niot dolg. Kratkoro~niot dolg vo vkupniot brutodolg na bankarskiot sektor opfa}a 49%, odnosnoiznesuva 165,5 milioni evra, od koi najgolem delpretstavuva dolg po osnov na valuti i depoziti(114,3 milioni evra). Vo ostanatite sektori (ne-bankarski finansiski posrednici koi vr{at ak-tivnosti na pribirawe na depoziti i davawe nakrediti) bruto nadvore{niot dolg dostigna iznosod 808,6 milioni evra, {to pretstavuva porast od

vo milioni EUR

dek. 2005 dek. 2006 oktomvri 2007

1.388,5 1.180,6 987,9

1.245,4 1.025,2 840,7

52,7 42,4 0,0

143,2 155,4 147,3

603,7 651,2 561,6

603,7 648,4 559,6

146,7 155,3 291,8

N / A 2,8 2,0

1.992,2 1.831,8 1.549,5

69,7 64,4 63,8

30,3 35,6 36,2

42,8 36,6 28,4

121,4 95,7 73,0

1.849,0 1.673,6 1.400,2

39,7 33,4 25,7

112,7 87,5 66,0

2.191,6 2.029,5 1.841,3

47,1 40,6 33,7

Nadvore{en javen dolg

Dolg na op{ta Vlada

Centralna banka

Javni pretprijatija

Vnatre{en javen dolg

Dolg na op{ta Vlada

Centralna banka (blagajni~ki zapisi)

Javni pretprijatija

Vkupen javen dolg - Zakon za javen dolg

Nadvore{en javen dolg % odvkupen javen dolg

Vnatre{en javen dolg % odvkupen javen dolg

Vkupen javen dolg % od prose~en BDP

Vkupen javen dolg kako % od prose~en izvoz

Dolg na op{ta Vlada

Dolg na op{ta Vlada % od prose~en BDP

Dolg na op{ta Vlada kako % prose~en izvoz

Vkupen javen dolg spored GFS metodologija*

Vkupen javen dolg % od prose~en BDP

Izvor: Ministerstvo za finansii i Narodna Banka na RM*Spored GFS metodologijata, osven dolgot na op{ta Vlada i dolgot na javnite pretprijatija se vklu~uva i dolgot na Centralna banka

1) Bruto nadvore{niot dolg pretstavuva sostojba na site idni obvrski na rezidentnite kon nerezidentnite {to vklu~uva obvrski po glavnina, dostasanineplateni obvrski po glavnina i kamata, kako i presmetana zadocneta kamata, nezavisno od vidot na instrumentot i ro~nosta.

26

22 milioni evra vo odnos na 2006 godina. Kaj osta-natite sektori dolgoro~niot dolg iznesuva{e358,3 milioni evra, a kratkoro~niot dolg 450,2milioni evra, od koi najgolem del, odnosno 307,4milioni evra dolg po osnov na komercijalni kre-diti. Direktnite investicii kako obvrski kon di-rektnite investitori iznesuvaat 372,5 milionievra, {to vo odnos na 2006 godina pretstavuva po-rast od 43 milioni evra.

2. Javen dolg

Namaluvawe na vkupniot javen dolg - Vkupniotjaven dolg na Republika Makedonija soglasno na-cionalnata metodologija (spored koja ne se vklu-~uva dolgot na Narodna banka na Republika Make-donija), vo oktomvri 2007 godina se namali za282,3 milioni evra, odnosno za 15,4% sporedeno sodekemvri 2006 godina. Nadvore{niot javen dolg vodekemvri 2006 godina iznesuva{e 1.180,6 milionievra i beleì konstantno opa|awe, {to glavno sedolì na operaciite na predvremen otkup na dolgvo tekot na 2007 godina, taka {to na krajot na ok-tomvri 2007 godina iznesuva{e 987,9 milioni ev-ra, dodeka vnatre{niot javen dolg se namali za89,6 milioni evra i kon krajot na oktomvri 2007godina iznesuva{e 561,6 milioni evra.

Primaren pazar na dràvni hartii od vrednost- vo septemvri 2007 godina na aukcijata na 3-me-se~nite DHV be{e ponuden iznos od 2.100.000.000

denari i se postigna pobaruva~ka koja iznesuva{e415.000.000 denari, dodeka kaj 12-mese~nite DHVvo oktomvri bea ponudeni 600.000.000 denari ibe{e postignata pobaruva~ka od 119.500.000denari. Na prvata aukcija na 3-mese~nite DHV vooktomvri 2007 godina be{e ponuden iznos od1.395.000.000 denari, a pobaruva~kata iznesuva{e1.273.220.000 denari, dodeka na poslednata aukci-ja istiot mesec be{e ponuden iznos od1.900.000.000 denari, pri {to pobaruva~katadostigna nivo od 1.264.070.000 denari. Kaj 6-me-se~nite DHV vo oktomvri e ponuden iznos od200.000.000 denari, dodeka pobaruva~kata koja sepostigna be{e za 163.270.000 denari pogolema odponudata i istata iznesuva{e 363.270.000 denari.Kaj 12-mese~nite DHV vo oktomvri bea ponudeni600.000.000 denari i be{e postignata pobaruva~kaod 119.500.000 denari.

Vo tekot na septemvri i oktomvri, kamatnatastapka kaj 3-mese~nite dràvni hartii od vred-nost (DHV) beleì trend na zna~itelno zgolemu-vawe. Ponderiranata kamatna stapka vo tekot naseptemvri iznesuva{e 3,71%, dodeka vo tekot naoktomvri na aukcijata odràna na 09.10.2007 godi-na se realizira{e kamatna stapka od 4,91%, a naaukcijata na 22.10.2007 godina, kamatnata stapkabeleì blag porast i go dostigna nivoto od 5,18%.Ponderiranata kamatna stapka na 6-mese~nite DHV,vo mesec oktomvri iznesuva{e 5,40%. Kaj 12-me-se~nite DHV, ponderiranata kamatna stapka na auk-cijata vo septemvri iznesuva{e 5,13%. Aukciite so

Pobaruva~ka i realizacija na aukciite na DHV januari - oktomvri 2007


2200200018001600140012001000

800600400200

0

Pobaruva~ka Realizacija Bid to cover ratio

mili

oni

dena

ri

2,62,42,221,81,61,41,210,80,60,40,20

3m 0

9.01

6m 0

9.01

3m 2

3.01

12m

09.

01

3m 0

6.02

6m 0

6.02

3m 2

0.02

2g 2

2.02

3m 0

6.03

6m 0

6.03

3m 2

0.03

12m

20.

03

3g 2

9.03

3m 1

0.04

6m 1

0.04

3m 2

4.04

3m 0

8.05

6m 0

8.05

3m 2

2.05

2g 3

1.05

3m 0

5.06

6m 0

5.06

3m 1

9.06

12m

19.

06

3m 1

0.07

6m 1

0.07

3m 2

4.07

12m

24.

07

3m 0

7.08

6m 0

7.08

3m 2

1.08

3m 1

8.09

12m

18.

09

3g 2

0.09

3m 0

9.10

6m 0

9.10

3m 2

2.10

27

oznaka DZ2007/17-91 i DZ2007/09-182, so datum naodrùvawe 04.09.2007 godina, bea poni{teni, do-deka pak, na aukcijata na 3-godi{nata DHV, koja seodrà vo septemvri, ne be{e zabeleàn interesna stranata na pobaruva~kata. Dokolku se napravisporedbena analiza na dvièwata na kamatnitestapki na DHV vo 2007 vo odnos na 2006 godina is-tite pokaùvaat trend na namaluvawe. Ilustra-tivno, ponderiranata kamatna stapka na 3-mese~-nite dràvni zapisi postignata na aukciite vooktomvri 2006 godina iznesuva{e 6,27% dodekapak, istata na aukciite vo oktomvri 2007 godina senamali za okolu 1,22 procentni poeni i iznesu-va{e 5,05%. Kaj 6-mese~nite dràvni zapisi pon-deriranata kamatna stapka vo oktomvri 2006 godostigna nivoto od 6,88% i so permanentno nama-luvawe vo tekot na godinata, vo mesec oktomvri2007 dostigna nivo od 5,54%. Trendot na dvièwena kamatnite stapki e identi~en i kaj ostanatitero~nosti na DHV.

Sekundaren pazar na dràvni hartii od vred-nost- Na pazarot preku {alter kaj dràvnite za-pisi (DZ) vo period juli - oktomvri 2007 godina, nese zabeleàni trguvawa. Dodeka pak, kaj dràvni-te obvrznici (DO) vo septemvri ostvarena e ednatransakcija so nominalen iznos od 10.000.000 de-nari, so prose~na cena od 100,000 i prose~en pri-nos do dostasuvawe od 8,962%. Vo oktomvri na pa-zarot preku {alter, isto taka, e zabeleàna ednatransakcija so DO so nominalen iznos od 1.000.000

denari, postignatata prose~na cena iznesuva99,600, a prose~eniot prinos do dostasuvawe iz-nesuva 7,651%.

Na Makedonskata berza vo septemvri se trgu-va{e so strukturni obvrznici so vkupen obem od2.260.212 evra, a vkupniot promet na trguvawe sostrukturnite obvrznici iznesuva 1.827.681 evraili 111.803.495 denari. Prose~niot prinos do dos-tasuvawe go dostignuva nivoto od 7,68% vo mesecseptemvri. Vkupniot obem na trguvawe na Make-donskata berza so strukturni obvrznici vo oktom-vri iznesuva{e 7.558.008 evra, a vkupniot prometna strukturnite obvrznici iznesuva 6.277.659 evraili 384.116.167 denari. Prose~niot prinos dodostasuvawe zabeleùva nivo od 7,81%.

Na me|unarodniot pazar na kapital se trguva iso evroobvrznicata koja {to R. Makedonija ja iz-dade na 8.12.2005 godina. Vo januari 2007 godina,trguvaweto se odviva po relativno visoki ceni, zada sledi period na nivno namaluvawe. Ovoj trendna namaluvawe, posebno vo mesecite juni i juli ezabeleàn i vo minatata godina, {to moè da seprotolkuva kako period vo koj trguvawata na me|u-narodniot pazar generalno se namaleni. Vo nared-niot period se o~ekuva povtorno zgolemuvawe nainteresot za evroobvrznicata, kako rezultat nabrojnite aktivnosti koi gi prezema RepublikaMakedonija na poleto na privlekuvawe na strans-ki investitori, a seto toa }e pridonese i do zgo-lemuvawe na cenite po koi se trguva;

Ponderirani kamatni stapki postignati na aukciite na DHV


98,5

87,5

76,5

65,5

54,5

43,5

%

2,62,42,221,81,61,41,210,80,60,40,20

jan 2007 fev 2007 mar 2007 apr 2007 maj 2007 jun 2007 jul 2007 avg 2007 sep 2007 okt 2007

3m 6m 12m 2g 3g 5g

28

Predvremen otkup na dolgot kon Pariski klubna kreditori - soglasno Multilateralniot dogo-vor potpi{an vo Pariz na 24 januari 2007 godina so13 zemji ~lenki na Pariskiot klub, Republika Ma-kedonija vo periodot od 31 januari do 30 april2007 godina predvremeno go otkupi dolgot kon Pa-riskiot klub na kreditori vo vkupen iznos od 67milioni evra, po nominalna vrednost i bez pla}a-we na dopolnitelni penali ili provizii. Prekuotkupot na ovoj dolg se procenuvaat kamatni za{-tedi vo Buxetot na Republika Makedonija vo 2007godina od 2,5 milioni evra, a kamatni za{tedi }ese ostvaruvaat i ponatamu do 2011 godina vo vku-pen iznos od 9,8 milioni evra.

Na 11 juli 2007 godina Republika Makedonijapotpi{a bilateralen dogovor za konsolidacija iotplata na odredeni dolgovi so Republika Itali-ja. Se raboti za dolg na makedonskite pretprijati-ja koi koristea krediti od Italija preku banki oddrugite republiki od porane{na SFRJ, vo ramkina Pariskiot klub na kreditori. Imeno, RepublikaMakedonija be{e prva zemja od ostanatite repub-liki na porane{na SFRJ koja vo 1998 godina voramkite na Pariskiot klub na kreditori go regu-lira{e dolgot nasleden od porane{na SFRJ konItalija. Sepak, vo podocne`niot period se pojavidopolnitelen dolg koj ne be{e opfaten so dogovo-rot od 1998 godina. So cel nivno regulirawe, dve-te strani zapo~naa pregovori na koi bea utvrdeniuslovite i na~inot na regulirawe na dolgot konItalija.

So Dogovorot se utvrdi dolgot vo iznos od6.785.821,75 evra i 1,194,779,5 dolari da se repro-gramira, i da bide celosno otkupen zaedno so os-tanatiot dolg vo iznos od 930.593,33 evra i1.541.621,83 dolari kon Italija, za koj ve}e be{epostignata soglasnost vo ramkite na Pariskiotklub na kreditori. Dopolnitelno, dolgot koj imatretman na razvojna pomo{ vo iznos od 1.800.833,65dolari e dogovoreno da ne se otpla}a, tuku istiotda se zameni (konvertira) so proekti od socio-

razvoen karakter, odnosno so Proektot, "Kompjute-rizacija na osnovnoto obrazovanie#, ili alterna-tivno so proektite:

! Proekt za modernizacija na carinskata admi-nistracija-nabavka na mobilen rentgentskisistem za inspekcija na vozila so golemi dimen-zii i kontejneri

! Subvencionirawe na vrabotuvawe na samohraniroditeli, hendikepirani lica i deca bez rodi-teli

! Sanacija na svle~i{te Ramnina vo Veles

Dogovorot be{e ratifikovan od strana na Par-lamentot na Republika Makedonija, po {to na 31Oktomvri 2007 godina se izvr{i celosen otkup naitalijanskiot dolg od strana na Republika Make-donija.

Izvr{en predvremen otkup na Obvrznicata zasanacija na Stopanska banka A.D. Skopje po nomi-nalna vrednost vo iznos od 1.302,5 milioni denari;

Izdavawe na {estata emisija na obvrzniciteza denacionalizacija-vrz osnova na Zakonot zaizdavawe na obvrznici na Republika Makedonijaza denacionalizacija ("Sl. vesnik na RM# broj37/2002), vo iznos od 18 milioni evra;

Izvr{en predvremen otkup na del od dolgotkon Me|unarodnata banka za obnova i razvoj vo iz-nos od 96,1 milioni evra;

Predvremen otkup na dolgot kon Me|unarodniotmonetaren fond, vo vkupen iznos od 29,19 milioniSPV (odnosno 32,8 milioni evra).

Predvremen otkup na dva krediti od Evropska-ta investiciona banka - na 15 avgust 2007 godina,Ministerstvoto za finansii izvr{i predvremenotkup na ovie krediti vo iznos od 6,82 milionievra i so ovaa operacija }e se ostvarat kamatniza{tedi vo Buxetot na Republika Makedonija vonarednite tri godini vo iznos od 385 iljadi evra.

ZA MAKEDONSKOTO ZEMJODELSTVO VO NAREDNITE TRI GODINI 50 MILIONI EVRA OD EU

Makedonija preku IPARD Programata vo nared-nite tri godini }e dobie okolu 50 milioni evra.Sredstvata }e se iskoristat za zgolemuvawe naproizvodstvoto i kvalitetot, glavno vo mesnata imle~nata industrija, kako i vo sektorot vino. ]e sepoddr`uva i promena na sortnata struktura kaj lo-zovite nasadi.

- Makedonija vleze vo Buxetot na Evropskataunija za 2008 godina. Za da se realiziraat sredst-vata od pretpristapnite fondovi, treba da se doe-kipira i akreditira plate`nata IPARD Agencija -re~e na pres-konferencija zamenik ministerot zazemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo PeroDim{oski.

Spored zamenik ministerot, osnovna cel na ma-kedonskata IPARD Programa e zgolemuvawe nakonkurentnosta na zemjodelstvoto i razvoj na ru-ralnite podra~ja.

- Ve}e e formirano me|uresorskoto telo za ru-ralen razvoj i toa prakti~no }e ja kreira strate{-kata ruralna politika - poso~i Dim{oski.

Toj smeta deka zemjodelcite se generalno in-formirani za na~inot na koj mo`at da dojdat doevropskite pari, a Vladata, kako {to istakna, }eim pomogne preku obezbeduvawe uslovi za povolnikrediti.

ZAPO^NA PROEKTOT NAKRAUN EJXENTS SO CARINATA

Ministerot za finansii, d-r Trajko Slaveski,pretsedava{e so prviot sostanok na Upravniot od-bor na Proektot koj }e vr{i nadzor nad sprovedu-vaweto na Dogovorot potpi{an so britanskata kom-panija Kraun Ejxents.

Dogovorot zapo~na da se realizira na 3 oktom-vri 2007 godina i }e se sproveduva vo narednite

29

AKTUELNI VESTI

dve godini. Edinaeset sovetnici na Kraun Ejxents}e rabotat postojano na Programata, a poddr{ka }edobivaat i od nekolku sovetnici so pokratok pres-toj. Site tie tesno }e sorabotuvaat so svoitepartneri od Carinskata Uprava na RepublikaMakedonija. Ekspertite na Kraun Ejxents }e pomog-nat vo voveduvawe na kontrola, sistemi i proce-duri zasnovani na rizik kako primarna osnova zacarinskite aktivnosti, razvoj na funkciite na is-tragi i razuznavawe vo Carinskata Uprava, }eobezbedat dolgoro~na operativna i tehni~ka pod-dr{ka na slu`bite na Carinskata Uprava za kon-trola i istragi za otkrivawe na nezakonska trgo-vija, {verc i ekonomski kriminal i }e pomognat vorazvojot na strategijata za anti-korupcija.

DVOJNO ZGOLEMEN MAKEDONSKIOT IZVOZ VO CEFTA

^lenstvoto vo CEFTA i donese benefit na Ma-kedonija bidej}i makedonskiot izvoz vo zemjite-~lenki na ovaa organizacija e re~isi dvojno pogo-lem otkolku uvozot vo prvite 11 meseci od 2007 go-dina. Spored podatocite od Dràvniot zavod zastatistika, vo trgovskata razmena so zemjite odZapaden Balkan beleìme suficit od nad 350 mi-lioni dolari. Ovde ne e vklu~ena razmenata so

Kosovo i so Moldavija, koi isto taka se ~lenki naCentralnoevropskiot dogovor za slobodna trgovi-ja, pokraj Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Albanija,Srbija i Crna Gora.

Vkupniot izvoz vo Zapaden Balkan iznesuvaokolu 900 milioni dolari, {to e re~isi za 300 mi-

lioni dolari pove}e od istiot period vo 2006 go-dina. Vo ovie zemji plasirame nad edna tretina odvkupniot izvoz, a uvezuvame pomalku od 12%.

- So vleguvaweto vo CEFTA, pazarot na koj mo-ème da gi plasirame na{ite stoki se zgolemi za15 pati i ima nad 30 milioni potro{uva~i. Tr-govskata razmena na Makedonija so zemjite-~lenkina CEFTA pokaùva golem suficit. Generalnaocenka e deka pridobivkite od dogovorot se solid-ni i se o~ekuva tie dobro da vlijaat vrz integraci-jata na Makedonija vo Evropskata Unija. Za nas eva`no {to nekoi od ~lenkite na CEFTA, odnosnoSrbija, Crna Gora i Bosna i Hercegovina, iako ne sevlezeni vo Svetskata trgovska organizacija, se ob-vrzaa da gi po~ituvaat pravilata i se otkaàa odizvoznite subvencii - velat eksperti od Minis-terstvoto za ekonomija.

Trgovskata razmena so Srbija e na vrvot na lis-tata, so najgolem obem od 974 milioni dolari. Soovaa sosedna zemja imame suficit od 173 milionidolari. Izvozot iznesuva 573 milioni, a uvozot 400milioni dolari. Spored podatocite od Dràvniotzavod za statistika, suficit od 47,5 milioni do-lari vo 2007 imame ostvareno i so Hrvatska, kako iso Bosna i Hercegovina so koja imame pozitivnatrgovska razmena vo iznos od 50 milioni dolari.

ELAN PROPERTIES ]E GRADI TRGOVSKI CENTAR VO SKOPJE

Ministerstvoto za transport i vrski potpi{adogovor so kompanijata "Elan Properties#, koja e delod grupacijata "Equest Balcan Properties PLC# zaizgradba na trgovski centar vo Skopje.

Ovaa kompanija e izbrana na javno naddavawe zaotu|uvawe na grade`no zemji{te, sopstvenost na R.Makedonija, koe e locirano vo op{tina Centar, sonamena za izgradba na trgovski centar.

- Na javnoto naddavawe, za vkupna povr{ina od5.388 metri kvadratni, kompanijata ponudi isklu-~itelno visoka cena od 24.800 denari za metar

30

kvadraten. Soglasno dogovorot, najdocna do sredi-nata na 2010 godina, vo centarot na Skopje treba dabide izgraden ultramoderen trgovski centar.Kompanijata e so sedi{te vo London, investira napazarot na imoti na Jugoisto~na Evropa, pred se vokomercijalni, maloproda`ni i industriski imoti- objasni portparolot na Ministerstvoto za trans-port i vrski, Dragan Simonovski.

"Elan Properties# e sopstvenik na golem broj in-dustriski imoti i {oping centri vo Bugarija i Ro-manija.

AVSTRISKI EVN FORMIRA FIRMA ZA UVOZ NA STRUJA

Avstriskata grupacija EVN, sopstvenik na ESM(Elektrostopanstvo na Makedonija), formira svoja}erka - firma vo Makedonija koja se vika "EVNTrading# i koja }e uvezuva struja.

Stanuva zbor za }erka firma na kompanijataE&T, koja e del od EVN grupacijata, a vo regionotve}e raboti na zakupuvawe i trgovija so energija.E&T raboti vo Bugarija, Srbija i Albanija i e ce-losno avstriski kapital. Nejzini najgolemi akcio-neri se EVN i Wien Energy so po 45% sopstvenost.

INDUSTRISKA ZONA ]E SE GRADII VO BITOLA

Naskoro }e po~ne da se gradi industriskatazona "@abeni#, za koja lokalnata vlast vo Bitolaveruva deka }e privle~e mnogu stranski investi-cii. Vladata izdvoi 1,2 milioni evra za elektri-fikacija na parcelata od 85 hektari, {to se prote-ga pokraj patot kon grani~niot premin Mexitlija.

Bitolskiot gradona~alnik Vladimir Taleskiveli deka statutot za zonata e donesen.

- Na idnata sednica na Sovetot }e bidat iz-brani upravniot i nadzorniot odbor na novotojavno pretprijatie {to }e stopanisuva so "@abeni#.

Toa }e raspi{e tender za izbor na firmi {to }e jagradat zonata. Op{tinata }e investira vo infra-strukturata i vo idnina }e zadrùva del od pro-fitot na zonata - re~e toj.

Ako infrastrukturata brzo se izgradi, mo`no egodinava da se ponudat za izdavawe prvite loka-cii. Spored proektot na bitolskiot arhitekt Jorgo[undovski, vo prvata faza predvideni se 90 par-celi so golemina od 4.500 do 20.000 kvadratnimetri. Najzainteresirani za vloùvawe vo "@abe-ni# zasega se gr~ki firmi od pe~atarskata i tek-stilnata industrija, amerikanski grade`ni kom-panii vo sopstvenost na na{i iselenici vo WuXersi i biznismeni od Turcija. Zonata ima povolnapolo`ba zatoa {to e oddale~ena samo nekolku ki-lometri od Grcija i niz nea pominuvaat èlez-ni~ka pruga i tehnolo{ka voda. Se o~ekuva indus-triskata zona da ja namali nevrabotenosta vo op{-tinata.

"EURO EKVITI INVEST FOND# E DEVETTIOT INVESTICISKI FONDVO MAKEDONIJA

Makedonskiot pazar na kapital go dobi devet-tiot po red privaten investiciski fond. Imeto nanoviot fond e "Euro Ekviti Invest Fond# iliskrateno "EE Invest Fond#, koj dobi dozvola za ra-bota i ottoga{ e registriran kako privaten fondvo Komisijata za hartii od vrednost. Stanuva zborza privaten fond koj }e vloùva pred se na Ma-kedonskata berza za hartii od vrednost vo akcii i

31

vo obvrznici. Dru{tvoto momentalno e vo faza napribirawe na udelite od privatnite investitori,koi vo najgolem del se fizi~ki lica od Makedoni-ja. Spored Zakonot, minimalniot imot na eden pri-vaten fond treba da bide polovina milion evra.

Od po~etokot na juli 2007 godina dosega, Make-donija dobi vkupno 9 privatni investiciski fon-dovi: Fi{er Omega, Fi{er Alfa, Fi{er Delta,Fi{er Gama, Fi{er Teta, Nova Investment, SEEInvest i Small Investment Fund.

CEED PRODOL@UVA SO TOP CLASSPROGRAMATA ZA MLADI MENAXERI

Centarot za razvoj na pretpriema~i i menaxeriCEED Makedonija vo sklop na Top Class 2007/2008programata, ja odrà svojata vtora obuka odProgramata za razmena na biznis iskustva na tema"Razli~ni strategii za razvoj na biznisot#. So ovaaprograma ~etiriesetina mladi pretprieme~i imenaxeri, u~esnici na Top Class programata za2007/2008 godina preku razmena na iskustva }esteknat novi znaewa za primenata na razli~nistrategii vo biznisot.

- Sekoja kompanija i sekoj menaxer ima svojastrategija za razvoj na biznisot. Na{a cel e da po-mogneme vo iskoristuvawe na potencijalite nakompaniiite preku potencirawe na va`nosta naimaweto na jasna strategija za razvoj - na hartija -istakna Jovan Maxovski, direktor na CEED Make-donija.

Glavna cel na CEED Makedonija e da im ovoz-moì na pretpriema~ite i nivnite menaxerski ti-movi da gi razvijat svoite kompanii preku steknu-vawe na prakti~ni znaewa, mentorstvo so razmenana iskustva i me|unarodna i regionalna delovnasorabotka. CEED Makedonija (Centar za razvoj napretpriema~i i menaxeri) e del od me|unarodnatamreà na CEED razvojni centri osnovani odAmerikanskata agencija za me|unaroden razvojUSAID i amerikanskata investiciona kompanija

SEAF, za da go pottiknat rastot na malite i sred-ni pretprijatija vo Isto~na i Jugoisto~na Evropa.

SO VLADINIOT PROEKT ZASAMOVRABOTUVAWE SE OÊKUVA DA SEOTVORAT OKOLU 2000 NOVI RABOTNI MESTA

Mladi lica do 27 godini evidentirani kako ne-vraboteni }e imaat mo`nost da zapo~nat sopstvenbiznis preku vladiniot proekt za samovrabotu-vawe.

Vicepremierot zadolèn za ekonomski pra{a-wa Zoran Stavreski vo svoeto obra}awe na promo-cijata na knigata "Kako do sopstven biznis# re~edeka godinava za sproveduvawe na Proektot seobezbedeni {est milioni evra, so {to se o~ekuvada se otvorat okolu 2.000 novi rabotni mesta.

Za sekoe novootvoreno rabotno mesto }e se do-deluvaat sredstva vo iznos od 3.000 evra, so mo`-nost da se finansiraat proekti so najmnogu pet ra-botni mesta. Sredstvata }e se odobruvaat so naj-niska mo`na kamatna stapka od samo 1%, dodekarokot na vra}awe na kreditot }e bide tri godini,so odloèno pla}awe od edna godina.

PREZENTIRANA PROGRAMATA ZARAZVOJ NA TURIZMOT VO 2008 GODINA

- So ezerata, planinite, ubavite sela, priro-data i specifi~nata hrana, Makedonija ima usloviza razvoj na turizmot - istakna ministerkata zaekonomija Vera Rafajlovska na prezentacijata naPredlog-programata za razvoj na turizimot vo Re-publika Makedonija 2008 godina.

So ogled deka turizmot stanuva se pove}e ras-te~ka sila vo svetot, kako {to re~e ministerkataRafajlovska, makedonskata Vlada se zalaga zarazvoj na turizmot, na lokalno, regionalno i glo-balno nivo.

32

Iskustvata od organiziraweto i rabotata naSlovene~kata turisti~ka organizacija pred pri-sutnite gi prenese g-din Dimitrie Piciga, koj po-so~i deka vo naredniot period }e se koncentriraatza pove}ekratno doa|awe na turistite. Spored sta-tistikata, kako {to poso~i toj, samo 20% turistidoa|aat na more, a ostanatite na planinski, sels-ki, bawski, kongresen turizam...

G-din Piciga poso~i deka Slovenija raspolagaso 190 hoteli i 36.000 sobi i deka turistite naj-~esto doa|aat so avionski prevoz, za {to se pred-lagaat i dopolnitelni ~arter linii.

Na prezentacijata be{e istaknato deka za raz-voj na turizmot vo Republika Makedonija vo 2008godina }e se izgotvat i pe~atat promotivni mate-rijali, karti, posteri, }e bidat postaveni infor-mativni tabli na aerodromite.

Na sredbata, koja se odrà vo organizacija naMinisterstvoto za ekonomija, prisustvuvaa pret-stavnici na turisti~koto i ugostitelskoto sto-panstvo, HOTAM, ATAM i na lokalnata samouprava.

"MAKEDONSKA ODAJA# NAJATRAKTIVEN [TAND NA ME\UNARODNIOT SAEM ZATURIZAM VO QUBQANA

"Makedonska odaja# e novoto idejno re{enie zanacionalen turisti~ki {tand na Republika Make-donija, preku koe se pretstavi turisti~koto bogat-stvo na na{ata zemja. Nagradata "Najatraktiven{tand na saemot# pokaùva deka e iznajdeno us-pe{no re{enie da se promovira Makedonija kakoprivle~na turisti~ka destinacija. Na {tandot sepotro{eni nad 4.000 primeroci od promotivniotmaterijal {to Ministerstvoto za ekonomija go pod-gotvi specijalno za ovaa namena na ~etiri strans-ki jazici, a pretstavuva prezentirawe na makedon-skiot turizam so poseben akcent na bawskiot, ru-ralniot i kulturno-istoriskiot turisti~ki poten-cijal na Makedonija.

Na saemot vo Qubqana okolu 50 makedonskistopanstvenici od turisti~kiot sektor gi pret-stavija mo`nostite za sorabotka pred slovene~ki-te, srpskite, hrvatskite, italijanskite, crnogor-skite i turskite kolegi. Ostvareni bea i brojni de-lovni kontakti.

SLOVENE^KI "VIATOR I VEKTOR#NOV SOPSTVENIK NA TRAN[PED

Grupacijata "Viator i Vektor# AD Qubqana jazavr{i postapkata za prezemawe na "Tran{pedKomerc# DOO Skopje, so {to stana dominanten sop-stvenik na 99,37% od kapitalot na firmata.

Slovene~kata grupacija ja so~inuvaat 32 pret-prijatija koi zaedno vo minatata godina ostvarileprihod od 280 milioni evra, so {to se rangiraatme|u prvite 15 grupacii vo Slovenija. Osnovna dej-nost na grupacijata, vo koja se vraboteni 2.800 ra-botnici, e logistika, odnosno organizacija i pre-voz, {pedicija i skladirawe. Vo sostav na grupaci-jata se i proizvodnite organizacii TAM - Maribor,koja proizveduva avtobusi i kamioni, Sistemskatehnika, poznata po proizvodstvoto na èlezo zacivilni, no i za voeni potrebi, kako i ITAS Ko-

33

~evje, pretprijatie specijalizirano za nadogradbana stopanski vozila.

"Viator i Vektor# raspolaga so nad 500 sopstvenitovarni vozila i 350 avtobusi za turisti~ki prevoz.Ima razviena mreà na zastapni{tva niz celaEvropa i poseduva nad 200 iljadi metri kvadratniskladi{ten prostor vo Slovenija i stranstvo.

- Uveren sum deka Tran{ped dobro }e ja isko-risti prilikata {to mu se pruà za vlez vo po-{irokite evropski pazari. Prezemaweto na Tran-{ped e samo prv ~ekor i pretstavuva realna osno-va da se obideme i vo proizvodnata oblast i del odna{eto proizvodstvo da go preneseme vo Makedo-nija - re~e pretsedatelot na Upravata na grupaci-jata "Viator i Vektor# g-din Zdenko Pav~ek po pot-pi{uvaweto na dogovorot za prezemawe, naglasu-vaj}i deka ~lenstvoto na Makedonija vo CEFTAotvora mnogu mo`nosti za slovene~kata grupacija.

EVROPSKATA BANKA ZA OBNOVA I RAZVOJ ]E INVESTIRA VO KOMPANIJATA ZAZDRAVA HRANA "VITALIJA#

"Vitalija#, vode~kiot proizvoditel na brendi-rana zdrava hrana vo Republika Makedonija, }e gopro{iri svoeto rabotewe so pomo{ na investi-raweto vo kapitalot na Kompanijata od strana naEvropskata banka za obnova i razvoj - EBOR.

Bankata }e investira eden milion evra vo "Vi-talija#, so {to ovaa kompanija }e se pro{iri kakona makedonskiot pazar, taka i na novi regionalnipazari, }e razvie novi brendirani proizvodi i }eja zajakne sopstvenata direktna distributivnamreà. So pomo{ na investicijata od EBOR, "Vita-lija# }e bide vo mo`nost da go finansira zgolemu-vaweto na svojot proizvoden kapacitet i izvozenpotencijal, {to dopolnitelno }e otvori mo`nostiza novi vrabotuvawa voKompanijata.

N o v a t ainvesticija }ego zgolemi u~est-voto na surovinite na-baveni vo zemjata, {to }epretstavuva zna~ajna pridobivka zamakedonskite zemjodelci, koi voobi~aeno imaatte{kotii pri plasiraweto na svoite proizvodi.

EBOR e eden od najgolemite investitori vo Re-publika Makedonija i dosega ima vloèno pove}eod 412 milioni evra vo 36 proekti.

NOV POGON I 50 NOVI VRABOTUVAWAVO "VITAMINKA# - PRILEP

Prilepska "Vitaminka# ovaa proizvodna godina}e ja po~ne so nov pogon za proizvodstvo na 2000toni biskviti i 50-ina novi vrabotuvawa.

Stanuva zbor za najkrupna investicija na "Vita-minka# vo planiraniot petgodi{en razvoj. Vloù-vawata se vredni pet milioni evra, pari obezbe-deni preku Evropskata banka za obnova i razvoj.

34

35

- Opremata od Holandija, Avstrija i Italija emontirana, a naskoro }e bide i probnoto proizvod-stvo - veli prviot ~ovek na fabrikata g-din Si-mon Naumoski.

"Vitaminka# vo 2008 vleze so pozitivni rezul-tati vo razvojot i plasmanot na proizvodite na do-ma{niot i na stranskite pazari. Proda`bata nadoma{niot pazar e zgolemena za 10%, a na stran-skite za 5%. Toa, naglasuva Naumoski, }e bide do-volna akumulacija firmata so 400 vraboteni i sosite me|unarodni sertifikati za kvalitet, pod-gotveno da gi pre~eka nepovolnite svetski tren-dovi na zgolemuvawe na cenite na repromateri-jalite.

"GERAS CUNEV# OSTVARI TRI MILIONI DOLARI OD IZVOZ NA KONFEKCIJA

Modnata konfekcija "Geras Cunev# od Strumicaminatata godina proizvede nad 240.000 konfek-ciski edinici, prete`no ma{ki i ènski kostumi,pantaloni, kaputi, palta i mantili. Re~isi 90% odcelokupnata konfekciska lon-produkcija im be{eispora~ana na delovnite partneri od SAD, od {toe realiziran devizen priliv od okolu tri milioniamerikanski dolari.

Ovaa konfekciska ku}a, edna od najgolemite vojugoisto~na Makedonija, ima sklu~eno dogovori so

renomirani amerikanski tek-stilni kompanii za kon-tinuiran plasman nakonfekcija vo SAD. MK"Geras Cunev# serioznogi razgleduva mo`nos-tite i za pretstavu-vawe na svojata proiz-vodna programa vo zem-jite od Evropskata uni-ja.

Godinava, kako{to e planirano, vo

pogonite na ovoj tekstilen kombinat }e bidatproizvedeni okolu 250.000 konfekciski edinici, aizvozot }e nadmine 3,1 milioni dolari.

MAKEDONSKITE JAGNIWA IZVEZENIZA ITALIJANSKIOT PAZAR

Prilepskata klanica "Klaneks# gi izveze jagni-wata na italijanskiot pazar za katoli~kiot Boìk.

- Vo takanare~eniot "Boì}en {pic# na itali-janskiot pazar plasiravme 5,5 iljadi jagniwa - is-takna g-din Risto Nikoloski, direktor na Kla-nicata.

Jagniwata se izvezeni preku kavadare~katafirma i klanica "Serta kompani#. Dvete klanici,za katoli~ki Boìk, na italijanskata trpeza pla-siraa 10-ina iljadi jagniwa, {to spored Nikoloskie 60% od vkupniot makedonski izvoz. Jagneto odsto~arite se kupuva{e po 180 do 190 denari za ki-logram ìva mera.

Sleden izvoz prilepskata klanica }e ostvaru-va vo vtorata polovina na januari za drugi stran-ski pazari.

36

VOSPOSTAVENA REDOVNA AVIONSKALINIJA SKOPJE-SOFIJA

Na aerodromot "Aleksandar Veliki# vo Skopjeso promotiven let od Sofija do Skopje sve~eno seodbeleà vospostavuvaweto na redovnata avions-ka linija Skopje-Sofija.

Od 1 januari 2008 godina na ovaa relacija tri-pati nedelno }e soobra}aat avionite na bugarska-ta aviokompanija "Bugarija Er#. Cenata na biletotvo eden pravec }e bide 39 evra, a na relacijataSkopje-Sofija - do odredeni evropski gradovi bi-letot }e ~ini 99 evra, bez aerodromski taksi.

Ministerot za transport i vrski na RepublikaMakedonija Mile Janakieski, koj na skopskiotaerodrom go pre~eka bugarskiot zamenik-ministerDaniela Nikiforova, re~e deka ova zna~i podob-ruvawe na ekonomskata i kulturnata sorabotka me-|u dvete zemji, no i poeftini letovi za gra|anitena Makedonija kon evropskite centri.

- So ova Makedonija dobiva eftin avionskiprevoz do Sofija, no i povolnosti so eftini leto-vi da se patuva do evropskite centri, istakna mi-nisterot Janakieski na pres-konferencijata odr-àna vo VIP salonot na skopskiot aerodrom.

Spored bugarskiot zamenik-minister Nikifo-rova, ova e samo po~etok na idnata sorabotka me|udvete zemji.

PREZENTACIJA NA MO@NOSTITE ZAINVESTIRAWE VO MAKEDONIJAPRED BIZNISMENITE OD DIJASPORATA

Otkrivawe na pri~inite zo{to treba da se vlo-ùva vo Makedonija i pretstavuvawe na viziite zainvestirawe vo svojata tatkovina na biznismeniteod dijasporata, bea glavnite celi na Biznis foru-mot vo Skopje, na koj u~estvuvaa 80 makedonski ise-lenici i okolu 200 doma{ni biznismeni. Organiza-tor na Forumot be{e Ministerstvoto za ekonomija.

- Vladata na Republika Makedonija vo ovaagodina i polovina pravi se da go olesni patot zapouspe{no doa|awe na investiciite vo na{atazemja, da gi otstrani site delovni barieri i daovozmoì povolna biznis-klima za site delovnilu|e koi svojot interes }e go najdat vo makedonski-te investiciski potencijali, re~e ministerot zaekonomija Vera Rafajlovska, vo pozdravniot govorso koj go otvori Forumot.

Taa potencira deka najgolem del od biznis-menite od dijasporata ve}e znaat deka RepublikaMakedonija pretstavuva stabilna sredina na poli-ti~ki i makroekonomski plan i oti nejzinata eko-nomija se potpira na razvojot na malite i srednipretprijatija.

- Strate{kata lokacija na Makedonija ovoz-moùva brz i lesen pristap do regionalnite pazariblagodarenie na dogovorite za slobodna trgovijapotpi{ani so 27 zemji - ~lenki na Evropskata unijai 13 drugi zemji, me|u koi i Turcija i Ukraina, so{to e ovozmoèn sloboden pristap do golem pazarso 650 milioni potro{uva~i - re~e ministerkataRafajlovska.

Ministerkata Rafajlovska pred pretstavni-cite na dijasporata gi prezentira{e reformite{to gi prezema Vladata na Republika Makedonija

37

vo dano~niot sistem, sudstvoto, obrazovanieto ipodobruvaweto na investiciskata klima.

Taa, kako posebna povolnost za potencijalniteinvestitori, go istakna voveduvaweto na ramniotdanok, regulatornata gilotina, modernizacijata iavtomatizacijata na carinskata procedura i po-volnostite {to gi nudi Vladata vo tehnolo{ko-industriskite razvojni zoni. Taa poso~i deka soodredbite od regulatornata gilotina za vovedu-vawe edno{alterski sistem, registrirawe na kom-panija za ~etiri ~asa so minimalni tro{oci i vo-veduvawe na praviloto "mol~eweto e odobruvawe#,rapidno se ukinuvaat site administrativni pre~kii se ovozmoùva brzo i efikasno funkcionirawena biznisot.

- Vo nasoka na celosno eliminirawe na mo`-nostite za korupcija Vladata re{itelno gi sprove-duva sudskite reformi i pravi maksimalno podob-ruvawe na efikasnosta na procesite i procedu-rite, re~e ministerkata Rafajlovska, naglasuvaj}ideka krajnata cel na ovaa Vlada e pretvorawe naMakedonija vo zemja na informati~ari, so {to }ese pridonese za realizacija na proektot "Vardar-ska silikonska dolina# koja, kako {to re~e, }e giistakne povolnostite na tehnolo{ko-industris-kite razvojni zoni.

Taa istakna deka stranskite direktni inves-ticii se dobrodojdeni vo transportniot, energet-skiot i telekomunikaciskiot sektor, vo industri-jata i vo razvojot na turizmot. Rafajlovska iskaànade` deka po biznis-sredbata }e se realiziraatdel od delovnite ambicii i proekti na biznis-menite od dijasporata.

Prednostite {to im se nudat na stranskite in-vestitori vo Makedonija, pred pretstavnicite nabiznismenite od dijasporata gi obrazloìja i mi-nisterot bez resor Gligor Ta{kovi} i direktorotna Agencijata za stranski investicii Viktor Mizo.Direktorot na Agencijata za iseleni{tvo VasilNaumov im gi pretstavi zakonskite nadle`nosti naAgencijata i povolnostite {to im gi nudi na ise-lenicite. Svoite iskustva gi prezentiraa pove}e

biznismeni povratnici od stranstvo, kako i direk-torot na Holandskata stopanska komora vo Ma-kedonija Qup~o Todorovski.

Vo popladnevniot del od rabotata, na Forumotna biznismeni od dijasporata i od Makedonija imse obrati i premierot Nikola Gruevski.

PROEKTOT "INVESTIRAJTE VO MAKEDONIJA# PROMOVIRANPRED TURSKITE KOMPANII VO ANKARA

Makedonija e politi~ki i ekonomski stabilna,intenzivno gi sproveduva reformite vo site sfe-ri, ima dobra infrastruktura, mlada i eftina ra-botna sila, kako i sloboden pristap do nadvore{-nite pazari so nad 650 milioni potro{uva~i. Vakavo Ankara pred pretstavnici na okolu 70 turskikompanii vladiniot tim predvoden od premierotNikola Gruevski go promovira proektot "Investi-rajte vo Makedonija#.

- Makedonija intenzivno gi sproveduva refor-mite posebno vo delot na ekonomijata. Progresot eo~igleden, a rezultatite gi zabeleùvaat i me|u-narodnite organizacii, re~e Gruevski.

Istaknuvaj}i go vladinoto moto "Pomalku biro-kratija - pove}e biznis#, vicepremierot ZoranStavreski re~e deka godinava vo ramki na Proek-tot Regulatorna gilotiwa, 50% od administra-tivnite proceduri se reducirani.

Vicepremierot Stavreski poso~i deka vo Ma-kedonija momentno se zastapeni nekolku turskikompanii: Zirat banka vo finansiskiot sektor,"Ho~ holding# so {oping-centarot "Ramstor#, "Zorluholding Ta~# vo tekstilnata industrija i "Jahja Ke-mal# vo obrazovniot centar.

- Ovaa sorabotka go demonstrira potencijalotza jaknewe na delovnite odnosi me|u dvete zemji iza kreirawe uslovi za novi investicii - potenci-ra vicepremierot Stavreski.

Turcija e desetti najzna~aen trgovski partnerna Makedonija. Vo prvite 10 meseci od godinavarazmenata dostigna 200 milioni dolari, {to e za30% pove}e vo odnos na istiot period lani.

- Godinava Makedonija, Turcija i Evropskataunija go potpi{aa Dogovorot za dijagonalna kumu-lacija na stoki, {to }e ovozmo`i intenzivirawe natrgovskata razmena osobeno vo tekstilnata indus-trija - istakna vicepremierot.

Ministrite za transport i vrski i za ekonomijaMile Janakieski i Vera Rafajlovska gi prezenti-raa mo`nostite za investirawe vo infrastruktu-rata, telekomunikaciskiot sektor, energetikata iturizmot.

Turskite biznismeni ocenija deka ekonomskatasorabotka me|u dvete zemji ne zadovoluva so ogledna potencijalot, odnosno deka treba da gi sledipoliti~kite odnosi koi se na isklu~itelno visokonivo. Tie, kako {to rekoa, dosega ne bile dovolnoinformirani za investiciskite potencijali naMakedonija.

PROEKTOT "INVESTIRAJTE VO MAKEDONIJA# PRETSTAVEN PREDGERMANSKITE BIZNISMENI VO MINHEN

Okolu 140 germanski biznismeni od Minhen beainformirani za Proektot "Makedonija kako uspe{-na biznis - destinacija# od makedonskiot vladintim predvoden od premierot Nikola Gruevski.

Za klu~nite prioriteti na Makedonija na poli-ti~ki i ekonomski plan zboruva{e premierot Gru-evski. Ekonomskite reformi, ona {to pretstavuvavkupna slika na ostvarenoto vo izminatiot periodi vizija za sledniot period, bea prezentirani odvicepremierot Zoran Stavreski, dodeka ministe-rot za transport i vrski Mile Janakieski se osvr-na na mo`nostite za investirawe vo infrastruk-

turata, kako transportnite koridori, aerodromite,hotelierstvoto, nedvi`ninite i telekomunikacis-kiot sektor. Direktorot na Agencijata za stranskiinvesticii Viktor Mizo uka`a na konkretnitemo`nosti za investirawe vo oddelni sektori.

Na promocijata za Makedonija se obrati i mi-nisterot za finansii na Bavarija g-din ErvinHuber koj prezentacijata ja oceni kako mo{nedobra, istaknuvaj}i deka bavarskite biznismeni sezainteresirani za investirawe vo Makedonija. Tojna krajot oceni deka Vladata na Republika Make-

38

39

donija postigna mnogu dobar ekonomski napredokosobeno so vnesuvaweto nova tehnologija.

Porane{niot minister za finansii na Germa-nija i sovetnik na makedonskata Vlada Teo Vajgelpred germanskite stopanstvenici zboruva{e natema "Makedonija, EU i NATO zemja - kandidat#.

- Investitorite }e gi iskoristat oviepovolni uslovi {to gi nudi makedon-skata Vlada i vo narednite ne-kolku meseci }e dojdat vo Ma-

kedonija - re~e Vajgel, pritoa ocenuvaj}i ja pre-zentacijata kako premnogu uspe{na.

- Makedonija ima prednost vo odnos na da-nocite, so ponudata vo slobodnite ekonomski zoni,ne{to {to retko se slu~uva vo sekoja zemja i toamora da se iskoristi - poso~i Vajgel. Toj re~e dekaMakedonija e na dobar pat i kon Evropskata Unija iporadi toa, spored nego, treba da se iskoristat si-

te {ansi za da se odi ~ekor napred.

POTE[KO DO KREDITI

VO EU

Evropskite kompanii i potro{uva~ite voslednite tri meseci pote{ko }e dobivaat kredi-ti, bidej}i bankite }e gi zaostrat uslovite,pokaà istraùvaweto na Evropskata centralnabanka. Spored istraùvaweto, koe opfati 89finansiski institucii, podgotvenosta na ban-kite da pozajmuvaat pari i vo narednite tri me-seci }e bide pogodena od nestabilnosta na fi-nansiskite pazari. Bankarite o~ekuvaat da pro-dolàt te{kite uslovi za finansirawe.

Ekonomistot Mark Kramer od "Unikredit mar-kets# gi oceni rezultatite od istraùvaweto kakou{te eden udar vrz planovite na Evropskata cen-tralna banka za zgolemuvawe na kamatnite stapki.

- Evropskata centralna banka ne moè slepoda se fokusira samo na zagriènosta poradiinflacijata, tuku mora da ja zeme predvid i seponiskata stapka na rast. A ova e u{te eden dokaz- izjavi g-din Kramer.

Evropskata centralna banka vo dekemvriproceni deka stapkata na ekonomski rast vo 15-te zemji-~lenki na Evrozonata }e se namali go-dinava na prose~no okolu 2%, za razlika od 2,6%lani. Bankata, koja e nadle`na za stabilnosta nacenite vo ovaa monetarna zona, ja zadrà klu~-nata kamatna stapka na nepromeneti 4%. Poradistravuvawe za stabilnosta na cenite, koja naj-mnogu ja naru{uvaat poskapite energensi i pre-hranbeni produkti, Evropskata centralna bankadosega ne im se pridruì na centralnite bankina SAD i na Velika Britanija, koi gi namalija ka-matite.

SRBIJA GO ODOBRI ENERGETSKIOT

DOGOVOR SO RUSIJA - GASPROM

GO KUPUVA NIS

Srpskata Vlada go usvoi tekstot na Dogovorotme|u Vladite na Srbija i Ruskata federacija zasorabotka vo oblasta na naftenata i gasnataindustrija. Vrz osnova na Dogovorot }e se pris-tapi kon razgovori za sklu~uvawe dogovor me|ujavnoto pretprijatie "Srbijagas# i "Gaspromeks-port# za izgradba na gasovodot, kako i za proda`-ba na Naftenata industrija na Srbija (NIS) naruskiot gigant.

HRVATSKA ZARABOTI SEDUM MILJARDI

EVRA OD TURIZAM

Prihodot na Hrvatska od turizam vo 2007 go-dina }e iznesuva sedum miljardi evra i e za 10%pogolem od 2006 godina.

Turisti~kite poseti ovaa godina se za 7,5%pogolemi od minatata godina, a no}evawata pakse zgolemeni za 5,7%, soop{ti Hrvatskata turis-ti~ka zaednica.

Spored nivnata presmetka, 2007 godina Hr-vatska }e ja zavr{i so 11,167 milioni turisti~kiposeti i 56 milioni no}evawa.

Brojot na no}evawa na gosti od stranstvo voHrvatska porasnal za 7,3%, a stranskite no}e-vawa za 5,3%, dodeka pak kaj doma{nite turistizabeleàn e rast od 8,3% kaj turisti~kite po-seti, odnosno 7,7% kaj no}evewata.

40

VESTI OD REGIONOT

MAKEDONSKATA INFLACIJA NAJNISKA

Makedonija vo minatata godina ima{e najnis-ka stapka na inflacija vo regionot. Narodnatabanka registrira godi{na inflacija vo zemjavaod nad 2%.

Spored podatocite {to gi objavija srpskite me-diumi, rekorder vo regionot e nivnata zemja sostapka na inflacija od 10,1%. Sleduvaat CrnaGora, so op{t cenoven porast od 6,7% i Romanija so6,6%. Vo Hrvatska e izmerena inflacija od 5,8%, avo Slovenija od 5,6%. Minatogodi{nata inflaci-ja vo Bosna i Hercegovina iznesuva{e 4,9%.

Porastot na cenite na hranata i na energen-site vo 2007 godina be{e glaven dvigatel na in-flacijata vo site zemji vo regionot. Sporedprognozite, godinava inflacijata vo zemjava }ebide okolu 3%. I vo drugite zemji se koregiraatprvi~nite proekcii. Srbite smetaat deka prog-noziranata inflacija od 3 do 6% }e bide te{koodr`liva.

BERZITE OD SKOPJE, BELGRAD, ZAGREB I QUBQANA POTPI[AA MEMORANDUMZA PARTNERSTVO

Makedonskata, Belgradskata, Zagrebskata iQubqanskata berza vo Skopje potpi{aa Memo-randum za partnerstvo {to }e trae do krajot na2009 godina.

Dokumentot, koj go potpi{aa glavnite izvr{nidirektori na Makedonskata i na Belgradskataberza, Ivan [teriev i Gordana Dostani}, i ~le-novite na Upravata na Zagrebskata i Qubqan-skata berza, Melita Mar~eta i Andrej [keta,pretstavuva najava za potesna sorabotka na pole-to na promocija na regionalniot pazar na hartiiod vrednost, me|unarodna promocija na regional-nite izdava~i na hartii od vrednost i produkti.So nego se predviduva i natamo{en razvoj na re-

gionalnite finansiski instrumenti, uslugi i~lenki na berzite i koordinirawe razvoj i in-stitucionalizacija na sorabotkata.

Kako {to be{e istaknato na potpi{uvaweto naMemorandumot, negovata primarna cel e da ovoz-moì natamo{en razvoj na regionalniot i nacio-nalnite pazari na hartii od vrednost. Toa e vofunkcija na izleguvawe vo presret na potrebitena institucionalni i individualni investitori,brokerski ku}i i drugi finansiski posrednici iizdava~i na hartii od vrednost. Edna od glavniteceli na sorabotkata, koja i dosega na nekolku patise obiduva{e da se ostvari, e da se razvie kon-cept na regionalni finansiski instrumenti sofokusirawe na regionalnoto i me|unarodnotovnimanie kon vrednostite na regionot. Toa, kako{to kaà direktorot na Makedonskata berza Ivan[teriev, e ovozmoèno sega, bidej}i razvojot naregionalnite pazari na hartii od vrednost e napribli`no isto nivo, no so razli~na brzina.

So potpi{uvaweto, spored nego, }e se ovoz-moì da se organizira zaedni~ka promocija nanacionalnite pazari i najva`nite izdava~i nahartii od vrednost, da se razvie zaedni~ka In-ternet-stranica i da se izgotvuvaat periodi~niizve{tai za postignatite rezultati na nacio-nalnite pazari. Se planira razvoj na pazarni in-deksi i drugi oblici na zaedni~ko pretstavuva-we, kako i struktuirani finansiski instrumentikoi }e moàt da se trguvaat na pove}e nacional-ni pazari istovremeno. Berzite vo 2008 godinao~ekuvaat da se razvie i da se lansira regiona-len indeks, koj }e gi sledi op{tite cenovni dvi-èwa na site berzi vo regionot, kako i regio-nalen indeks, koj }e gi sledi cenite na hartiiteod vrednost vo regionot.

Se planira da se podgotvi i organizira re-gionalna me|unarodna investitorska konferen-cija na koja tie }e bidat pretstaveni, kako i da serazvie i izdade regionalen magazin koj }e izle-guva dvapati godi{no.

41

Na potpi{uvaweto be{e najaveno deka }e seupati pokana i do ostanatite ~etiri berzi odprostorite na porane{na SFRJ, od koi dve voBosna i Hercegovina i dve vo Crna Gora, da sepriklu~at kon ovoj proekt, koj e otvoren i za sitedrugi inicijativi i proekti za sorabotka koideluvaat vo pravec na razvoj na pazarite na har-tiite od vrednost vo regionot.

SLOVENE^KATA VLADA USVOI

NACIONALEN PLAN ZA [TEDEWE ENERGIJA

Slovene~kata Vlada usvoi Nacionalen ak-ciski plan za {tedewe energija za periodot od2008 do 2016 godina, zasnovan na direktivite naEvropskata unija od 2006 godina, so koj se nalagakrajnite korisnici vo toj period da ja namalatpotro{uva~kata na energija za 10%.

- Za sproveduvawe na planot se potrebnisredstva od 380 milioni evra, od koi samo idna-ta godina }e bidat potrebni 20 milioni evra -izjavi ministerot za ekologija Janez Podobnik.

Toj pojasni deka za{tedata pred se }e se ost-varuva preku finansiski instrumenti, kako {tose povolnite zaemi za vloùvawe vo racional-noto koristewe energija, za {to se nameneti 15do 40% od vkupnata suma.

Planot, isto taka, vklu~uva postrogi propisi za{tedewe energija vo sektorot na grade`ni{tvoto idrugite oblasti, za da se zajakne svesta za potre-bite na racionalnoto koristewe na energijata.

FRANCUZITE PODGOTVENI ZA

VLO@UVAWA VO CRNOGORSKIOT TURIZAM

Vladata na Crna Gora i op{tina Budva vodatpregovori so francuskata kompanija "Finansier

imobilie# za izgradba na ogromen turisti~kikompleks pokraj Golemata plaà vo Buqarica, voblizina na Petrovac na more.

Francuskata kompanija e podgotvena na toj at-raktiven prostor od 500 hektari, so plaà dolgadva kilometri, da izgradi deset hoteli, golembroj luksuzni vili, golemo pristani{te za jahti,kazina, velnes centar, tereni za golf i drugisodrìni.

Stanuva zbor za proekt vreden 12,5 milijardievra, ~ija realizacija, spored procenkite nafrancuskata kompanija, bi trebalo da ovozmoìgodi{en promet od 5,7 milijardi evra.

Pretstavnici na op{tina Budva velat deka zaizgradba na turisti~ki objekti pokraj Golemataplaà vo Buqarica se zainteresirani u{te ne-kolku stranski kompanii.

BUGARIJA NA PRVO MESTO PO

RASTOT NA CENATA

NA STANOVITE

Bugarija se iska~i na prvo mesto me|u zemjiteso najbrz rast na cenite na stanovite, objavi ro-manskiot vesnik "Evenimentul zilej#.

Spored kompanijata "Najt Frenk Global#(Knight Frank Global) vo prvata polovina od 2007godina, na prvo mesto spored rastot na cenite nastanovite bile balti~kite dràvi. No, vo tre-tiot kvartal Bugarija go zazede prvoto mestopred Letonija.

Godi{no cenata na stanovite vo Bugarija po-rasnaa za 30 procenti.

42

43

Vo tretiot kvartal od 2007, realniot rast naBDP iznesuva{e 4,2% vo odnos na istiot kvar-tal od 2006 godina. Najgolem porast zabeleàasektorite soobra}aj i vrski (14,4%) i trgovija nagolemo i malo (11,8%), dodeka evidenten pad ezabeleàn vo zemjodelstvoto (-5,1%) i istiotglavno se dolì na su{ata {to preovladuva{evo ovoj period od godinata. Pritoa, najgolempridones vo rastot od 0,4 procentni poeni ima-{e grade`ni{tvoto (vidi grafik 1). Gledano odrashodnata strana, javnata potro{uva~ka zabe-leà rast od 12,2%, investiciite vo ma{ini ioprema od 38,4%, izvozot od 12,8%, a uvozot od18,3%. Pridonesot na javnata potro{uva~ka vorastot e 1%, na investiciite vo ma{ini i opre-ma, 0,45%, na trgovskoto saldo, -1,03%, a rezi-dualnata vrednost otpa|a na pridonesot na li~-nata potro{uva~ka i investiciite vo grade`-ni{tvoto, 3,75%.

Vode~kiot kompoziten indeks, MakLead, votretiot kvartal od 2007 godina porasna za 4,6indeksni poeni vo odnos na prethodniot kvar-tal, i za 26 indeksni poeni vo odnos na istiotkvartal od 2006 godina. Posledovatelen porastkaj indeksot se zabeleùva od krajot na 2003godina, od koga postoi presmetan podatok za is-tiot, no porastot e izrazito intenziven od po-~etokot na 2006 godina.

Vode~kiot kompoziten indeks go so~inuvaatosum vode~ki indikatori za ekonomskiot cik-lus, i toa: prose~na plata vo prerabotuva~kaindustrija; prose~en broj lica - korisnici za

pari~en nadomest; ocenka na proizvoditeliteza snabdenosta na proizvodstvoto so novinara~ki; indeks na dogovoreni grade`ni raboti;berzanski indeks MBI-10; ponuda na pari, M2;kamaten diferencijal (ponderirana aktivnakamatna stapka na komercijalntie banki minusprimarna stapka); i uvoz na sredstva za rabota isredstva za reprodukcija.

Vode~kiot difuzen indeks, vo tretiot kvar-tal od 2007 godina zabeleà pozitivni dvi-

MAKROEKONOMSKI TRENDOVI VO III KVARTAL*

Grade`ni{tvo

Zemjodelstvo

Industrija

Uslugi

Grafik 1: Pridones kon rastot (proizvodna strana)

Li~napotro{uva~ka

i investicii vograde`ni{tvo

Trgovski bilans

Investiciivo ma{ini i

oprema

Uslugi

Grafik 2: Pridones kon rastot (rashodna strana)

*) Ministerstvoto za finansii redovno, kvartalno }e gi presmetuva i publikuva kompozitnite indeksi na delovnata aktivnost

èwa kaj 81,3% od komponentite na kompozit-niot indeks i vo odnos na istiot kvartal od2006 zabeleùva blago zgolemuvawe. Difuzniotindeks go vklu~uva standardizaciskiot faktorkoj ja stabilizira varijabilnosta na sekoja kom-ponenta na kompozitniot indeks, pa ottuka imadesezonira~ko vlijanie vrz seriite.

Vrz osnova na vrednostite na vode~kiotkompoziten i difuzen indeks, vo prviot kvartalna 2008 godina moè da se o~ekuva zabrzuvawena ekonomskata aktivnost, pri {to ekonomijata}e ostane vo zonata na intenziviran rast (vidigrafik 3).

Koincidentniot kompoziten indeks, MakCoin,vo tretiot kvartal od 2007 godina porasna zaeden indeksen poen vo odnos na prethodniotkvartal, i za 3 indeksni poeni vo odnos na is-tiot kvartal od 2006 godina. Posledovatelenporast kaj indeksot se zabeleùva vo kontinu-itet od krajot na 2003 godina i toj rast tesno gosledi porastot na BDP. Koincidentniot kom-poziten indeks go so~inuvaat: brojot na vrabo-teni vo nezemjodelskite sektori; prose~natamese~na neto plata; indeksot na industriskoproizvodstvo; i dohodot vo trgovskiot sektor.Koincidentniot difuzen indeks, vo tretiotkvartal od 2007 godina zabeleà pozitivnidvièwa kaj 75% od komponentite na kompozit-niot indeks i vo odnos na istiot kvartal od2006 zabeleùva blag pad, no prose~nata vred-nost se zadrà na istoto nivo.

Zaostanuva~kiot kompoziten indeks, MakLag,vo tretiot kvartal od 2007 godina porasna za 2,9indeksni poeni vo odnos na prethodniot kvar-tal, i za 13,8 indeksni poeni vo odnos na istiotkvartal od 2006 godina. Zaostanuva~kiot kom-poziten indeks go so~inuvaat: prose~no vreme-traewe na nevrabotenosta; odnos zalihi/pro-da`ba vo proizvodstvo i trgovija; tro{ok na

trudot po edinica proizvod; primarna kamatnastapka; korporativni i industriski zaemi; od-

44

165

155

145

135

125

115

105

95

85

Grafik 3: Vode~ki kompoziten indeks

2003

/04

2004

/01

2004

/02

2004

/03

2004

/04

2005

/01

2005

/02

2005

/03

2005

/04

2006

/01

2006

/02

2006

/03

2006

/04

2007

/01

2007

/02

2007

/03

Vode~ki indeks Indeks BDP_ya

125.000

120.000

115.000

110.000

105.000

100.000

95.000

90.000

85.000

Grafik 4: Koincidenten kompoziten indeks

2003

/04

2004

/01

2004

/02

2004

/03

2004

/04

2005

/01

2005

/02

2005

/03

2005

/04

2006

/01

2006

/02

2006

/03

2006

/04

2007

/01

2007

/02

2007

/03

Koincidenten indeks Indeks BDP_ya

145.0

135.0

125.0

115.0

105.0

95.0

85.0

Grafik 5: Zaostanuva~ki kompoziten indeks

2003

/04

2004

/01

2004

/02

2004

/03

2004

/04

2005

/01

2005

/02

2005

/03

2005

/04

2006

/01

2006

/02

2006

/03

2006

/04

2007

/01

2007

/02

2007

/03

Zaostanuva~ki indeks Indeks BDP_ya

nos na potro{uva~ki krediti i dohod; i indeksna potro{uva~ki ceni za uslugi. Zaostanuva~-kiot difuzen indeks, vo tretiot kvartal od2007 godina zabeleà pozitivni dvièwa kaj92,9% od komponentite na kompozitniot indeksi vo odnos na istiot kvartal od 2006 zabeleàzna~itelen porast, so istovremen zna~aen po-rast na prose~nata vrednost koja iznesuva 78,6%za prvite 9 meseci od 2007 godina.

Odnosot na vode~kiot i zaostanuva~kiot in-deks e vo postojan porast vo celokupniot periodna nabquduvawe. Celta na ovoj odnos e da gipredvidi presvrtnite to~ki, odnosno najviso-kite i najniskite to~ki na ekonomskata aktiv-nost. Pad na ovoj odnos signalizira zna~ajnozgolemuvawe na tro{ocite za vodewe biznis,{to se slu~uvaat podocna vo vreme na ekspanzi-ja, i se pretstaveni so zaostanuva~kiot indeks.Ovoj odnos e zna~aen od aspekt na toa deka imprethodi na presvrtnite to~ki, odnosno go sig-

nalizira ili "predviduva# nivnoto nastanuva-we. Vo slu~ajot na Republika Makedonija,pointenzivno zgolemuvawe na ovoj pokazatel sezabeleùva po~nuvaj}i od 2006 godina, kojamoè da se zeme kako aproksimativna presvrtnato~ka vo ekonomijata, imaj}i predvid deka pro-se~nata vrednost na pokazatelot vo periodotpred toa e edinica.

1.20

1.15

1.10

1.05

1.00

0.95

0.90

Odnos na vode~kiot i zaostanuva~kiot indeks

2003

/04

2004

/01

2004

/02

2004

/03

2004

/04

2005

/01

2005

/02

2005

/03

2005

/04

2006

/01

2006

/02

2006

/03

2006

/04

2007

/01

2007

/02

2007

/03

45

STATII

47

48

Voved

Vo erata na globalizacijata i brzite promenivo svetot koj ne opkruùva, od statistikata seo~ekuva: pove}e, pobrzo i podobro. Vo vakviokolnosti, statisti~kite institucii stanaa

svesni deka predizvicite i o~ekuvawata se go-lemi i deka e neophodno reorganizirawe, mo-dernizirawe i zajaknuvawe na kapacitetite.

Organiziraweto na statisti~kite zavodi serazlikuva pome|u zemjite, bidej}i nivnata

Statisti~kite institucii se kompleksni sistemi koi mora postojano da se adaptiraat na promenite zada moàt da opstanat vo postojano promenlivata sredina i raste~kite barawa

ZAJAKNUVAWE NAKAPACITETITE NAINSTITUCIJATA - VRVENPRIORITET ZA DR@AVNIOTZAVOD ZA STATISTIKA

M-r Blagica Novkovska e direktor na Dràvniot zavod zastatistika. Odreden period rabotela kako samostoenekspert i konsultant i bila angaìrana od strana na Me|u-narodniot monetaren fond, Svetskata banka, Me|unarod-nata organizacija na trudot i drugi ugledni me|unarodniinstitucii. Objavila pove}e od 20 stru~ni trudovi vo zem-jata i vo stranstvo. Vo najgolem del od niv se obrabotuvaatpra{awa vo vrska so pazarot na trudot i rabotnata sila,ìvotniot standard, siroma{tijata, socijalnata isklu~e-nost i drugi socioekonomski pra{awa. Del od trudovite seposveteni na statisti~kiot sistem i negovoto unapredu-vawe vo Republika Makedonija. U~estvuvala i rakovodelaso pogolem broj na istraùva~ki proekti me|u koi se izdvo-juvaat vospostavuvaweto i razvojot na: rodovite statisti-ki, statisti~kiot informativen sistem za pazarot na tru-dot i metodologijata za merewe na siroma{tijata vo sog-lasnost so me|unarodnite standardi. Kako ekspert za soci-jalni istraùvawa bila ~len na: Nacionalniot tim za pod-gotovka na Strategijata za obrazovanie 2000 godina, Na-cionalniot tim za podgotovka na Strategijata za namalu-vawe na siroma{tijata 2001/02 godina i na Nacionalnataopservatorija na pazarot na trudot.

�Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii�

M-r Blagica Novkovska

49

organizaciona struktura zavisi od administra-tivnata struktura vo zemjata. No, ona {to ezaedni~ko za site statisti~ki sistemi e nivna-ta glavna obvrska: da produciraat navremeni,kvalitetni, relevantni i verodostojni podato-ci. Statisti~kite institucii se kompleksnisistemi koi mora postojano da se adaptiraat napromenite za da moàt da opstanat vo postojanopromenlivata sredina i raste~kite barawa.

Vo uslovi na dinami~ni promeni, globalno inacionalno, Dràvniot zavod za statistika naRepublika Makedonija e soo~en so predizvikotda odgovori na raste~kite barawa na korisni-cite na statisti~ki podatoci, navreme i kvali-tetno. Obemot na barawata se zgolemuva sekojd-nevno, a na niv Zavodot mora da odgovori koris-tej}i gi raspolo`livite resursi. Poa|aj}i odrealnite sostojbi vo koi ve}e podolgo vreme Dr-àvniot zavod za statistika e soo~en so nedos-tig na ~ove~ki resursi, stana jasno deka vrvenprioritet treba da bide zajaknuvaweto na ras-polo`livite kapaciteti i utvrduvawe na pri-oritetnite oblasti koi }e se unapreduvaat.

Za da gi utvrdi sostojbite vo site oblasti nasvoeto deluvawe i za da moè da gi utvrdiprioritetite za unapreduvawe, Dràvniot za-vod za statistika ja koriste{e zaedni~kataramka za ocenka, mo}no sredstvo za upravuvaweso kvalitetot koe se koristi od strana na javni-ot sektor na Evropskata Unija (EU).

[to pretstavuva Zaedni~kata ramka za

ocenka (CAF-CommonAssessment Framework)

Zaedni~kata ramka za ocenka e rezultat nasorabotkata me|u ministrite vo EvropskataUnija odgovorni za javnata administracija, socel promovirawe na sorabotka i razmena nainovativni postapki za modernizacija na uslu-gite na vladiniot i javniot servis vo zemjite -~lenki na EU.

Spored svojata definicija, Zaedni~kataramka za ocenka pretstavuva sredstvo za upra-vuvawe so celosniot kvalitet, inspirirano odmodelot na odli~nost na Evropskata fondacijaza upravuvawe so kvalitet.

Pilot-verzijata na Zaedni~kata ramka zaocenka e pretstavena vo maj 2000, a prvata revi-zija e napravena vo 2002 godina. Vo 2006 godinae napravena vtora revizija na ramkata za ocen-ka vo soglasnost so Lisabonskata strategija, pri{to podobro e prikaàn pridonesot na upravu-vaweto so kvalitet kon dobroto vladeewe.

Zaedni~kata ramka za ocenka se nudi kakoalatka za pomo{ na organizaciite od javniotsektor pri koristewe na tehniki na upravuvaweso kvalitet za podobruvawe na postignuvawata.

êtirite glavni celi na Zaedni~kata ramkaza ocenka se:

1. Da gi opfati edinstvenite karakteristiki na organizaciite od javniot sektor;

2. Da sluì kako alatka za rakovoditelite vo javnata administracija koi sakaat da gi podobrat performansite;

3. Da sluì kako most me|u raznite modeli koi se koristat za rakovodewe sokvalitetot;

4. Da go olesni sporeduvaweto me|uorganizaciite od javniot sektor so pomo{ na utvrdeni reperi.

Samata ramka e dizajnirana na na~in da moèda se koristi vo site delovi od javniot sektor

� Zaedni~kata ramka za ocenka se nudi kakoalatka za pomo{ na organizaciite od javniotsektor pri koristewe na tehniki na upravuvawe so kvalitet za podobruvawe napostignuvawata

�

50

na nacionalno, regionalno i na lokalno nivo.Isto taka, moè da se koristi i kako del od sis-tematskata programa za reforma ili kako osno-va za naso~uvawe na naporite za podobruvawevo javniot sektor.

Ona {to e va`no e deka ova ocenuvawe se ba-zira na dokazi i bara konsenzus za toa {to trebada se napravi za da se podobri edna organizaci-ja. Ocenuvaweto se bazira na set od kriteriumikoj e {iroko prifaten vo Evropa i e doverlivosredstvo za merewe na napredokot niz vremetopreku periodi~no samoocenuvawe.

Samiot model e prviot ~ekor za edna orga-nizacija koja saka da napreduva vo upravuvawe-to so kvalitetot so primena na po{irokite ram-ki, kako {to se Upravuvawe so celosen kvalitetili Evropskata osnova za upravuvawe so kva-litet.

Modelot Zaedni~ka ramka za ocenuvawe so-drì i odredeni nasoki koi:

! se podgotveni so cel da i pomognat na javnataadministracija vo procesot na planirawe isproveduvawe na samoocenuvaweto;

! se baziraat na iskustvata na prethodnite ko-risnici na Zaedni~kata ramka za ocenuvawe,pri {to se prepora~uva pri planirawe na sa-moocenkata da se zemat predvid opi{aniteetapi so cel da se maksimizira vrednosta naprocesot na ocenuvawe;

! primenata na ovie nasoki, isto taka, pomagavo obezbeduvaweto odreden stepen na stan-dardizacija na samiot proces na samoocenu-vawe.

Sproveduvaweto na samoocenuvaweto e osno-va za zapo~nuvawe na dolgoro~na strategija narazvoj. No, dobienite rezultati od akcijata mo-è da poso~at poliwa kade ima mo`nost za brzoi efikasno deluvawe, a koe dava rezultat napokratok rok. Poèlno e licata koi go sprovelesamoocenuvaweto so koristeweto na Zaedni~-kata ramka za ocenka da bidat vklu~eni i vopodgotovkata na planovite za podobruvawe.

Modelot CAF e dobar kako alatka i za redov-no sledewe na progresot na organizacijata prekunegovo povtorno sproveduvawe.

Iskustvoto na Dràvniot zavod zastatistika vo primenata na Zaedni~kata ramka za ocenka

Dràvniot zavod za statistika se zapozna soovaa alatka vo ramki na Tvining-proektot koj gosproveduva zaedno so Germanskiot zavod za sta-tistika, a kako del od prvata komponenta naproektot za zajaknuvawe na kapacitetite na Za-vodot.

Modelot- Zaedni~ka ramka za ocenka - predrakovodniot tim na Dràvniot zavod za statis-tika be{e prezentiran od strana na eksperti so~ija pomo{ se sprovede ve`ba za samoocenuvawevo ramki na dva kriteriuma. Bidej}i Zavodotprvpat se sretna so ovoj model, ulogata na eks-pertite kako moderatori/olesnuva~i pri spro-veduvaweto na ve`bata be{e od neprocenlivapomo{. Iako postojat mo`nosti samoocenuvawe-to da se sprovede samo na del od institucijata,menaxmentot na Zavodot odlu~i kompletno da jasprovede ovaa aktivnost za {to bea formirani5 (pet) mali grupi koi davaa ocenka na grupa odkriteriumi. Smetavme deka na ovoj na~in }e do-bieme podobra slika na Zavodot dokolku pove}elica dadat ocenka, iako tehni~ki ova bara{epogolema koordinacija i vreme.

Se evidentira{e celata raspolo`liva doku-mentacija, po~nuvaj}i od zakoni, podzakonski

�Dràvniot zavod za statistika se zapozna soovaa alatka vo ramki na Tvining-proektot

koj go sproveduva zaedno so Germanskiotzavod za statistika, a kako del od prvata

komponenta na proektot za zajaknuvawe nakapacitetite na Zavodot

�

51

akti, pravilnici, odluki, pi{ani proceduri.Olesnitelna okolnost be{e {to vo Zavodot siteovie informacii se dostapni na intranet so{to se ovozmoì grupata da moè polesno daposo~i na koja evidencija se bazira nejzinotoocenuvawe.

Koordinacijata na samata grupa e od golemozna~ewe, a osobeno informiraweto. Se javuvapotreba od po~esti konsultacii me|u ~lenovitena grupata, razmena na mislewe i, osobeno,koristewe na {irok spektar na literatura.

Samata Zaedni~ka ramka za ocenka sodrì 9kriteriumi i 27 potkriteriumi. Sekoj potkri-terium sodrì pove}e pra{awa koi detalnodavaat slika na odredena oblast za koja trebada se izvle~e ocenka.

Dodeluvaweto ocenka se vr{i spored utvrdenpanel i toa panel za ovozmoùva~i i panel zarezultati:

Pet kriteriumi se tretiraat kako ovozmoù-va~i, a ~etiri kako rezultati.

Od samata struktura na modelot CAF moèto~no da se vidi koi kriteriumi se ovozmoù-va~i, a koi se rezultati:

Prviot kriterium - so koj se ocenuva kako ra-kovodstvoto li~no pridonesuva kon obezbedu-vawe na razvoj i primena na soodveten sistem naupravuvawe so organizacijata.

Vtoriot kriterium se odnesuva na na~inot nakoj organizacijata ja sproveduva svojata misija ivizija preku jasna strategija fokusirana kon

korisnicite, a poddràna so relevantni poli-tiki, planovi, celi i procesi.

Tretiot kriterium - Upravuvawe so ~ove~kiresursi, se odnesuva na na~inot kako organi-

Ocenka

0 Nema evidencija ili postoi samo incidentna evidencija na pristapot

1 Pristapot e planiran P (planira)

2 Pristapot e planiran i sproveden S (sproveduva)

3 Pristapot e planiran, sproveden i proveren P (proveruva)

4 Pristapot e planiran, sproveden i proveren vrz osnova na reperi i soodvetno prilagoden D (dejstvuva)

5 Pristapot e planiran, sproveden i proveren vrz osnova na reperi, prilagoden i celosno integriran vo organizacijata

Panel na ovozmoùva~i

Ocenka

0 Ne e meren nitu eden rezultat

1 Klu~nite rezultati se izmereni i pokaùvaat negativen ili postojan trend

2 Rezultatite pokaùvaat skromen napredok

3 Rezultatite pokaùvaat zna~itelen napredok

4 Postignati se odli~ni rezultati i napraveni se pozitivni sporedbi kon sopstvenite celi

5 Postignati se odli~ni rezultati, napraveni se pozitivni sporedbi kon sopstvenite celi kako i pozitivni reperi

kon relevantni organizacii

Panel na rezultati

� Dràvniot zavod za statistika giidentifikuva{e razli~nite slabosti iprednosti za sekoj kriterium/potkriterium.Dobienite ocenki pokaùvaat deka za sekojkriterium/potkriterium se mo`ni podobruvawa

�

52

zacijata upravuva so vrabotenite, go razviva ikoristi nivnoto znaewe i potencijal na indi-vidualno nivo, na nivo na timska rabota i na ni-vo na celata organizacija, kako gi planira ovieaktivnosti.

êtvrtiot kriterium se odnesuva na na~inotna koj organizacijata gi planira i upravuvapartnerstvata, kako i vnatre{nite resursi socel efektivno rakovodewe so svoite procesi.

Pettiot kriterium - Upravuvawe so procesi ipromeni, se odnesuva na na~inot na koj organi-zacijata upravuva so procesite, gi podobruva igi razviva so cel da ja poddrì svojata politi-ka i strategija i celosno da gi zadovoli koris-nicite.

[estiot kriterium e prv od grupata kriteri-umi za rezultat i se odnesuva na toa koi rezul-tati organizacijata gi postignuva vo odnos nazadovoluvawe na svoite vnatre{ni i nadvore{-ni korisnici.

Sedmiot kriterium se odnesuva na rezulta-tite koi organizacijata gi postignuva vo odnosna zadovolstvoto na svoite vraboteni.

Osmiot kriterium se odnesuva na toa {topostignuva organizacijata za zadovoluvawe napotrebite i o~ekuvawata na lokalnata, nacio-nalnata i me|unarodnata zaednica.

Devettiot kriteriumot se odnesuva na pos-tignuvawata na organizacijata, a e vo tesna vrs-ka so nejziniot mandat i specifi~nite celi vokorelacija so finansiskite rezultati.

[to pokaàa rezultatite od samoocenuvaweto na Dràvniot zavodza statistika

Vo dekemvri 2006 godina Dràvniot zavod zastatistika gi finalizira{e site aktivnosti sosamoocenuvaweto so primena na Zaedni~kataramka za ocenka. Spored dobienite rezultati,povisoki rezultati se postignati kaj ovozmoù-va~ite. Najvisoko postignatiot rezultat be{e3,0, a najniskiot 0,25.

Dràvniot zavod za statistika gi identifi-kuva{e razli~nite slabosti i prednosti za se-koj kriterium/potkriterium. Dobienite ocenkipokaùvaat deka za sekoj kriterium/potkrite-rium se mo`ni podobruvawa.

Po zavr{uvawe na samoocenuvaweto slede{eanaliza i opredeluvawe na prioritetnite ob-lasti za unapreduvawe.

Dràvniot zavod za statistika gi odbra kakoprioritetni potkriteriumite:

3.1. Organizacijata gi planira, upravuva i unap-reduva ~ove~kite resursi vo pogled nastrate{koto planirawe;

3.2. Organizacijata ja identifikuva, razviva i ko-risti kompetentnosta na vrabotenite pos-tavuvaj}i gi individualnite, timskite i or-ganizaciskite nasoki i celi;

4.4. Organizacijata upravuva so finansiite;

7.1. Rezultati od merewata za zadovolstvo i mo-tiviranost na vrabotenite.

Za sekoja od ovie prioritetni aktivnosti Dr-àvniot zavod za statistika podgotvi akcioniplanovi so definirani aktivnosti, nositeli naaktivnostite, mo`ni ograni~uvawa i planiranirokovi za postignuvawe na unapreduvawata.

�Za sekoja od ovie prioritetni aktivnostiDràvniot zavod za statistika podgotvi

akcioni planovi so definirani aktivnosti,nositeli na aktivnostite, mo`ni

ograni~uvawa i planirani rokovi zapostignuvawe na unapreduvawata

�

53

Pra{aweto za ~ove~kite resursi pretstavuvakompleksno pra{awe i sekoja organizacija kojaima za cel da producira efikasnost i produk-tivno rabotewe treba da mu posveti posebnovnimanie. Vo nasoka na podobruvawe na plani-raweto, upravuvaweto i unapreduvaweto na ~o-ve~kite resursi, Dràvniot zavod za statistikaoformi rabotna grupa koja go podgotvi predlog-planot za razvoj na ~ove~kite resursi. Predlog-planot vo sebe sodrì i predlog-merki vo naso-ka na razvojot na ~ove~kite resursi, osobenopreku:

! voveduvawe na mentorski sistem, permanent-na obuka na vrabotenite,

! motivirawe na vrabotenite.

Upravuvaweto so ~ove~kite resursi e proceskoj startuva so vrabotuvaweto na novi lica iprodolùva so podgotovki za ispolnuvawe narabotnite zada~i, definirawe na rabotnite ob-vrski, obuki, sledewe na rabotata, evaluacijana rabotata, razvoj na karierata, unapreduvawe,mobilnost. Tokmu vo ovaa nasoka, najsoodvetenmehanizam za socijalizacija na novovrabotenitee mentorskiot sistem so koj Dràvniot zavod zastatistika otpo~nuva vo 2008.

Mentorskiot sistem podrazbira deka na se-koe novovraboteno lice mu se opredeluva men-tor koj ne mora da bide od organizaciskiot ob-lik kade {to e rasporeden vraboteniot.

Osnovnata zada~a na mentorot e da mu pruìpoddr{ka na novovrabotenoto lice vo procesotna negovata socijalizacija vo Zavodot, prekupruàwe na soveti i poddr{ka vo procesot nanegovoto rabotno vklu~uvawe, da gi prenesuvanegovite barawa i stavovi do povisoko nadre-denite lica, no i da posreduva vo razre{uvawe-to na konfliktnite situacii.

Profesionalniot razvoj se odnesuva na pot-rebnite ve{tini za odrùvawe na specifi~niot

pat na karierata, a koj se obezbeduva preku pos-tojano u~ewe vo ramki na personalniot razvoj.Zavodot i za ovaa namena oformi rabotna grupakoja podgotvi predlog-plan za obuka, vklu~u-vaj}i i individualen pra{alnik za potrebi odobuka.

Planot za obuka gi opfa}a slednive poliwaza obuki: novovraboteni lica; rakovodewe; ra-kovodewe so kvalitet; teoretska i primenetastatistika; informati~ki alatki; vnatre{na inadvore{na sorabotka; stranski jazici; obu~u-va~i; mentorstvo; natamo{no akademsko doobu-~uvawe, ad-hoc obuki.

Za podobruvawe na upravuvaweto so finan-siite podgotven e predlog-sistem za presmetkana tro{ocite, so cel da se obezbedi pogolemaefikasnost i efektivnost vo raboteweto.

Motiviranosta i zadovolstvoto na vraboten-ite e klu~niot element za poddr{ka na razvojoti unapreduvaweto na institucijata. Vo noemvri2007 godina Dràvniot zavod za statistika pod-gotvi i sprovede Anketa za zadovolstvo na vra-botenite, a vo soglasnost so me|unarodni stan-dardi. Vrz osnova na dobienite rezultati, ra-kovodniot tim }e gi podgotvuva i planira pro-menite, a vo nasoka na poddr{ka na vrabotenitei nivnite potrebi i, sekako, zgolemuvawe nanivnata motiviranost.

� Vo nasoka na podobruvawe na planiraweto,upravuvaweto i unapreduvaweto na~ove~kite resursi, Dràvniot zavod za statistika oformi rabotna grupa koja go podgotvi predlog-planot za razvoj na~ove~kite resursi. Predlog-planot vo sebesodrì i predlog-merki vo nasoka na razvojot na ~ove~kite resursi, osobenopreku voveduvawe na mentorski sistem, permanentna obuka na vrabotenite, kako imotivirawe na vrabotenite

�

54

Koi se idnite planovi naDràvniot zavod za statistika

So prvata primena na zaedni~kata ramka zaocenuvawe Dràvniot zavod za statistika nau~i

mnogu za sebe, za svoite slabosti, no i za svoiteosobenosti i prednosti.

Vrz osnova na prvoto samoocenuvawe Dràv-niot zavod za statistika gi utvrdi prioritetiteza unapreduvawe na institucijata. Na ovie pri-oriteti intenzivno rabotat pogolem broj rabot-ni grupi. Postignuvawata i unapreduvawata }emoè da se ocenat so vtoroto samoocenuvawekoe Dràvniot zavod za statistika go planiraza krajot na 2008.

Dràvniot zavod za statistika samoocenuva-weto go napravi so model za ocenuvawe koj e {i-roko prifaten vo EU, a so toa obezbedi reperiza sporedba so javniot sektor na EU.

�Vo noemvri 2007 godina Dràvniot zavod zastatistika podgotvi i sprovede Anketa za

zadovolstvo na vrabotenite. Vrz osnova nadobienite rezultati, rakovodniot tim }e gi

podgotvuva i planira promenite, a vo nasokana poddr{ka na vrabotenite i nivnite

potrebi i, sekako, zgolemuvawe na nivnatamotiviranost

�

55

M-r Marjan Petreski

INDIKATIVEN LINEARENMODEL ZA OCENKA NAMO]TA NA PROGNOZIRAWENA MAKLEAD - VODE^KIOTKOMPOZITEN INDEKS NAREPUBLIKA MAKEDONIJA

M-r Marjan Petreski e Pomlad ekonomist zamakroekonom-ski modeli i prognozi vo Ministerstvoto za finansii naRepublika Makedonija. Zavr{il dodiplomski studii vooblasta Finansii na Univerzitetot vo Bitola vo 2005 go-dina, a magistriral na Univerzitetot [efild vo oblastaMe|unarodni finansii i bankarstvo vo 2006 godina. Sesteknal so postdiplomski sertifikati od oblasta na Ev-ropskata integracija vo 2007 godina na CIFE Institutot voBerlin i od oblasta na Metodite na istraùvawe vo 2008godina na Staford{ir Univerzitetot. Od 2007 godina edoktorant na Staford{ir Univerzitetot na tema "Istra-ùvawe i modelirawe na promenata na reìmot na mone-tarnata politika od strategija na targetirawe na deviz-niot kurs kon strategija na targetirawe na inflacijata voRepublika Makedonija#. Posetuval razni obuki vo zemjata i stranstvo, i toa za Ev-ropsko Centralno Bankarstvo vo Frankfurt, Ekonomska iMonetarna Unija vo Brisel, Makroekonomski menaxment voViena, Izvr{uvawe na buxet vo Qubqana i drugi.Pole na negovo akademsko interesirawe se me|unarodnitefinansii i centralnoto bankarstvo, kako i modeli i analizana vremenski serii. Vo posledno vreme aktivno se zanimavaso kvantitativni metodi na istraùvawe i primeneta ekono-metrija. Istraùva i objavuva brojni studii vo doma{ni istranski magazini vo oblastite na interes.

�Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii�

Studijata ima za cel da napravi pionerski obid za kvantificirawe na prognozira~kata mo} naMakLead vode~kiot kompoziten indeks na Republika Makedonija. Glavniot dinami~ki model vo kojkoincidentniot indeks e pretstaven kako avtoregresiven (AR) proces, a potoa se dodadeni zadocnuvawata na vode~kiot indeks (VAR proces), se koristi kako glavna alatka za utvrduvawe naprognozira~kata mo} na MakLead indeksot. Glavniot indikativen naod e deka informacijata {to denesvo sebe ja sodrì vode~kiot kompoziten indeks MakLead }e se efektuira vrz ekonomskata aktivnost pookolu dva kvartali

56

Voved

Indikatorite za delovniot ciklus pretstavu-vaat sredstvo za predviduvawe i analiza na pos-ledovatelnite fazi na ekspanzija i kontrakcija(recesija) na ekonomijata {to se nare~eni delovniciklusi. Vo literaturata se sre}avaat i pod nazi-vot cikli~ni indikatori. Spored samata defini-cija, nivnata osnovna cel e da ja predvidat naso-kata na ekonomskata aktivnost vrz osnova na sle-dewe na nivnite dvièwa vo tekot na vremeto.

Ministerstvoto za finansii, za prv pat vo eko-nomskata istorija na Republika Makedonija, ot-po~na so presmetuvawe i publikuvawe vakvi indi-katori od sredinata na 2007 godina, grupirani votri kompozitni indeksi na delovnata aktivnost:vode~ki (MakLead), koincidenten (MakCoin) i za-ostanuva~ki (MakLag) kompoziten indeks. Dodekakoincidentniot indeks e pokazatel za tekovnataaktivnost i e tesno povrzan so dvièwata na BDP,najgolem interes za biznis sektorot i analiti~a-rite na ekonomskata aktivnost vo sekoja ekonomi-ja predizvikuva vode~kiot kompoziten indeks. Is-tiot e sostaven od serii na indikatori za koi sesmeta deka ja predvodat ekonomskata aktivnost.

Na primer, porastot na izdadenite odobrenija zagradba e indikator za iden porast na grade`nataaktivnost; namaluvaweto na kamatniot diferen-cijal e indikator za namaluvawe na rizikot nazemjata i za poeftinuvawe na parite, {to }e re-

zultira so zajaknata kreditna i investiciska ak-tivnost vo idnina i tn.

Celta na ovoj trud e da se nadogradi na ovojpionerski obid na Ministerstvoto za finansii ida prezentira simplificiran model koj }e sluìza ocenka na prognozira~kata mo} na vode~kiotkompoziten indeks, MakLead, i ottuka, da dadeinicijalen pridones vo nau~nata misla i empi-riskoto istraùvawe na delovnite ciklusi vo Re-publika Makedonija.

Trudot e organiziran na sledniot na~in. Vosledniot del e daden istoriski osvrt na pojavatai razvojot na kompozitnite indeksi. Tretiot delse osvrnuva na prednostite od kombiniraweto naekonomskite indikatori vo kompozitni indeksi.êtvrtiot del e celosno posveten na empiriskataanaliza, najprvo kointegraciska analiza, a potoaanaliza na linearniot model za ocenka na vreme-to so {to vode~kiot kompoziten indeks ja vodi ili"pretskaùva# ekonomskata aktivnost. Poslediotdel dava zaklu~ok na studijata.

Kratok istoriski osvrt

Indikatorite za delovniot ciklus istoriskivle~at koren od pionerskoto delo na Mitchell andBurns (1938) koi nudat statisti~ki alatki za pred-viduvawe na ekonomskata aktivnost. No, vo godi-nite potoa, nivniot predlog predizvikuva izme-{ani reakcii me|u ekonometri~arite, prognoze-rite i primenetite ekonomisti, edni smetaj}i go za"merewe bez teoretska podloga#, a drugi za zna-~ajno sredstvo za predviduvawe na biznis ciklu-sot. Sepak, produkt od ovaa debata, denes, e golemobem na literatura {to se zanimava so {irok op-seg pra{awa za predviduvaweto na delovniteciklusi, od kombinirawe na indikatorite vo kom-pozitni indeksi za delovnata aktivnost, pa s¢ dosloèno modelirawe na kauzalnata vrska pome|uindeksite i pokazatelite za tekovnata ekonomskaaktivnost.

Pozna~aen presvrt vo istorijata na indikatori-te za delovniot ciklus e napraven vo 1989 godina

�Indikatorite za delovniot ciklus istoriskivle~at koren od pionerskoto delo na Mitchell

and Burns (1938) koi nudat statisti~kialatki za predviduvawe na ekonomskata

aktivnost. Pozna~aen presvrt vo istorijatana indikatorite za delovniot ciklus enapraven vo 1989 godina so, isto taka,

zna~ajnoto delo na Stock and Watson (1989)koe{to ja formalizira idejata spored koja

delovnite ciklusi pretstavuvaat zaedni~kidvièwa na mnoèstvo od serii,

kombinirani vo koincidenten kompozitenindeks

�

57

so, isto taka, zna~ajnoto delo na Stock and Watson(1989) {to ja formalizira idejata spored kojadelovnite ciklusi pretstavuvaat zaedni~kidvièwa na mnoèstvo od serii, kombinirani vokoincidenten kompoziten indeks {to pretstavuvaneopservira~ki faktor vo dinami~ki model od~etiri koincidentni indikatori. Istite se koris-teni vo presmetkata na Ministerstvoto za finan-sii i kako input vo ovaa studija. Marcellino (2004) goocenuva pridonesot na Stock and Watson i na drugizna~ajni poliwa, i toa:

! izbor na indikatori za vode~kiot kompozitenindeks, vrz osnova na regresiska i korelaciskaanaliza na ogromno mnoèstvo od indikatori,od koi pove}eto se pokaàle deka go vodatekonomskiot ciklus;

! konstruirawe model za predviduvawe na tekov-nata aktivnost vrz osnova na dvièweto navode~kiot indeks;

! razre{uvawe problemi od tipot na spravuvaweso ekstremni vrednosti, revizija i rekomponi-rawe na indeksite i sl.

Kone~no, pridonesot na Stock and Watson moèda se ogleda i vo kreiraweto sistem za rano pre-dupreduvawe so pomo{ na vode~kiot kompozitenindeks, {to treba, so odreden stepen na verojat-nost, da ja predvidi presvrtnata to~ka na delov-nite ciklusi. Poslednata ideja ja tretiraat iDiebold and Ruderbush (1989) vo nivnoto promi-nentno delo od ovaa problematika i istata pret-stavuva edna od osnovnite celi pri konstruira-weto i modeliraweto na biznis indikatorite voSAD denes.

Pove}edeceniskata rabota vrz kompozitniteindeksi za delovniot ciklus rezultirala ne samovo brojni studii (Stock and Watson, 1993; 1999a;1999b), tuku i vo prifa}awe na metodologijata zanivno komponirawe i upotreba za prognozirawe,od strana na pove}e zemji {irum svetot.

Konstruirawe na vode~kiot i koincidentniot kompoziten indeks

Iako redica indikatori moè da se koristat zapredviduvawe na nasokata na ekonomskiot ciklus,najdobar na~in, spored literaturata, e tie da seiskombiniraat vo t.n. indeksi na ekonomskiotciklus (Stock and Watson, 1989). Preku kombini-rawe na indikatorite vo indeks, se postignuvaatnekolku celi (McGuckin et al, 2003):

! prvo, kompozitniot indeks na soodveten na~in jaizrazuva multikauzalnata i multifaktorskatapriroda na ekonomskite trendovi;

! vtoro, gi sumira cikli~nite dvièwa na svoitekomponenti;

! treto, go nadminuva problemot na varijabilnos-ta na oddelnite serii, odnosno ja stesnuva dis-perzijata na opservaciite okolu nivnata pro-se~na vrednost; i

! ~etvrto, do odreden stepen ja eliminira sezon-skata fluktuacija kaj oddelnite serii.

Ovie celi se postignuvaat preku aproksimi-rawe na pridonesot na sekoja serija vo vkupniotindeks so t.n. standardizaciski faktor (TheConference Board, 2001). Pridonesot na individu-alnite serii se menuva so tekot na vremeto, zavis-no karakteristikite na ekonomskiot ciklus. Kom-pozitniot indeks e portfolio od serii koi{to va-riraat vo perzistentnosta, varijabilnosta, na~i-not na koj se izrazeni i tn. Poradi ograni~enosta

� Preku kombinirawe na indikatorite voindeks, na soodveten na~in se izrazuva multikauzalnata i multifaktorskata priroda na ekonomskite trendovi; se sumiraat cikli~nite dvièwa na komponentite; se nadminuva problemot navarijabilnosta na oddelnite serii; i doodreden stepen se eliminira sezonskatafluktuacija

�

58

na prostorot, metodologijata na presmetuvawe nastandardizaciskiot faktor nema da bide detalnoobrabotena na ova mesto i istata e dostapna pobarawe. Sepak, upotrebata na standardizaciskiotfaktor za eliminirawe na sezonskite fluktuacii

e ograni~ena, ako vklu~enite indikatori sledatist sezonski tek; vo takov slu~aj, vo seriite trebada se otstrani sezonskata komponenta so pomo{ nakonvencionalnite tehniki.

Empiriska analizaPodatoci

Kompozitnite indeksi za Republika Makedonijase presmetani na kvartalna osnova, po~nuvaj}i odposledniot kvartal na 2003 godina, zaklu~no so

tretiot kvartal od 2007 godina. Toa dava vkupno16 opservacii za kompozitnite indeksi, {to pret-stavuva eden od problemite pri izveduvawetovakov vid studii, no konstruiraweto na indeksiteza prethodniot period podleì na problemot nanedostig od podatoci za odredeni indikatori, ka-ko i na problemot na verodostojnosta na odredeniserii. Ottuka, analizata }e ja izvedeme imaj}i gopredvid ova ograni~uvawe.

Dvièweto na vode~kiot i koincidentniot in-deks, kako i na BDP (prilagoden za sezonskite va-rijacii) e daden na Grafik 1. Trendovite na BDP ina koincidentniot indeks se sli~ni, no vo spo-redba so trendot na vode~kiot indeks se zna~ajno"posmireni#. Dvièweto na vode~kiot indeks voperiodot od po~etokot na 2006 godina navamu, sug-erira na zajaknata ekonomska aktivnost vo idnina,so o~ekuvawe deka ekonomijata }e ostane vo zona-ta na intenziviran rast.

Pokazatel za tekovnata ekonomska aktivnost - input vo modelot za prognozirawe naekonomskiot ciklus

Celta na trudot e empiriski da go aproksimiraprognozira~kiot period na vode~kiot kompozitenindeks MakLead, odnosno da ukaè koga vo idnina}e se efektuira informacijata {to denes vo sebeja sodrì vode~kiot indeks. Poto~no, modelot ce-li kon vospostavuvawe vrska pome|u vode~kiotindeks i pokazatelot za tekovnata ekonomska ak-tivnost. Logi~en ~ekor bi bil kako pokazatel natekovnata ekonomska aktivnost da se iskoristirealniot BDP, koj se publikuva kvartalno. Me|u-toa, vo ovaa studija }e go koristime koincident-niot kompoziten indeks, koj pretstavuva podobarpokazatel za tekovnata ekonomska aktivnost, odpri~ina {to ja vklu~uva proizvodnata strana (in-dustrisko proizvodstvo i autput vo sektorot tr-govija), no i dohodnata strana na BDP (neto plata ivrabotenost vo nezemjodelskite sektori). Po de-finicija, dvata aspekti treba da bidat ednakvi,no vo praksa moè da imaat i divergentni dviè-wa vo razli~ni momenti od ciklusot. Zarnowitz and

165.0

155.0

145.0

135.0

125.0

115.0

105.0

95.0

85.0

Grafik 1

2003

/04

2004

/01

2004

/02

2004

/03

2004

/04

2005

/01

2005

/02

2005

/03

2005

/04

2006

/01

2006

/02

2006

/03

2006

/04

2007

/01

2007

/02

2007

/03

Leading index GDP_sa Index Coincident index


Presmetka na Ministerstvo za finansii

* BDP sezonski prilagoden so Census X-12

�Analizata na koincidentniot indeks MakCoini realniot BDP pokaùva postoewe

kointegraciski vektor, pri{to, na dolg rok,133% od neramnoteàta vo prethodniot

kvartal pome|u dvete promenlivi }e bideeliminirana vo tekovniot kvartal, {to

ukaùva deka neramnoteàta se koregiramnogu pobrzo od kvartal ili deka

vramnoteùvaweto rezultira so natfrlawena ramnote`noto nivo vo sprotivnata

nasoka, pri{to e potreben u{te eden periodza promenlivata da se vramnoteì

�

59

Ozyildirim (2002) dodavaat deka serijata za BDP e~esto revidirana, {to ne e slu~aj so seriite vokompozitniot indeks, bidej}i revizijata na vklu-~enite indikatori rezultira so efekti {to me|u-sebno se poni{tuvaat.

Opravdanosta od koristewe na MakCoin kom-pozitniot indeks namesto serijata za realniotBDP }e ja pokaème preku testirawe na kointeg-raciskiot vektor me|u realniot BDP i MakCoinkompozitniot indeks. Postoeweto kointegriracijame|u seriite ukaùva na faktot deka na kratokrok istite moè da bidat divergentni (na primer,poradi vlijanieto na samiot ciklus), me|utoa nadolg rok postoi sprega me|u niv koja ovozmoùvavra}awe na serijata na patekata na dolgoro~niottandem.

Niz ekonometriskiot re~nik, dve serii se ko-integrirani ako rezidualot od regresiraweto naednata na drugata e stacionaren proces. Vo kon-kretniot slu~aj, }e ja regresirame serijata naMakCoin kompozitniot indeks na realniot BDP.Sezonskite fluktuacii na realniot BDP se ot-straneti so soodvetna procedura, dodeka taafunkcija kaj kompozitniot indeks ja ima standar-dizaciskiot faktor. Vo kointegraciskata regre-sija, vleznite promenlivi se integrirani od rededen, odnosno imaat po eden edine~en koren. Pro-menlivite lnGDP_SA i lnMakCoin se I(1) promenli-vi i kako takvi vleguvaat vo slednata regresija igo davaat sledniot rezultat (slobodniot ~len evklu~en za da osiguri deka ~lenot za gre{ka imanulta sredna vrednost; vo sredna zagrada p-vred-nosti):

lnMakCoin = - 6.8273 + 1.0527 lnGDP_Sap = [.000] [.000]

R - Squared =.85700

Serial Correlation 5.5531[.235]; Functional Form 70998[.399];Normality 17160[.918]; Heteroscedasticity 72024[.396]

Spored dijagnosti~kite testovi, prethodnataregresija e dobro specificirana; sepak istata }eima empirisko zna~ewe ako promenlivite se

pokaàt kointegrirani. Ottuka, na po~etokot in-teresot e naso~en kon rezidualnite vrednosti.Imeno, so cel da se utvrdi dali pome|u vklu~enitepromenlivi postoi kointegraciski vektor, serija-ta od rezidualnite vrednosti ja testirame za sta-cionarnost. Spored Dickey-Fuller testot za stacio-narnost na vremenski serii, serijata od rezidua-lite e I(0), odnosno ne sodrì edine~en koren. Toapotvrduva deka lnGDP_Sa i lnMakCoin se kointe-grirani vremenski serii. Ottuka, pome|u dveteserii postoi mehanizam za korekcija na gre{ka{to na dolg rok ja vospostavuva naru{enata ram-noteà i gi vra}a dvete serii da se dviàt votandem. Kratkoro~nata vrska e opfatena so koe-ficientot pred nezavisnata (kointegrirana) pro-menliva, dodeka prilagoduvaweto kon dolgoro~-nata ramnoteà e opfateno so koeficientot predmehanizmot za korekcija na gre{ka. Ovoj mehani-zam gi koristi diferenciranite serii (dodeka is-tite ne stanat stacionarni):

dlnMakCoin = β0 + β1dlnGDP_Sa - δut-1 + vt

dlnMakCoin = .0051087 + .69567 dlnGDP_Sa - 1.3297 ut-1p = [.493] [.197] [0.000]

R - Squared = .67175

Serial Correlation 4.6199[.329]; Functional Form 2.6482[.132];Normality .81316[.666]; Heteroscedasticity .76012[.383]

Spored site dijagnosti~ki testovi, regresijata edobro specificirana. Na kratok rok, edno-pro-centna promena na realniot BDP }e predizvikapromena na koincidentniot kompoziten indeks od0,696%. Me|utoa kratkoro~niot koeficient nemastatisti~ka zna~ajnost. Ova moè da se dolì tok-mu na vlijanieto na ciklusot, koe e pomalku nagla-seno kaj indeksot, no isto taka moè da e prisutenproblemot na endogenost na promenlivata. Na dolgrok, 133% od neramnoteàta vo prethodniot kvar-tal pome|u realniot BDP i koincidentniot kom-poziten indeks }e bide eliminirana vo tekovniotkvartal. Ovaa stapka nadminuva 100%, {to moèda se tolkuva vo dve nasoki: prvo, neramnoteàtapome|u dvete promenlivi se eliminira mnogu

pobrzo od kvartal (dvete promenlivi se vra}aatda se dviàt vo tandem mnogu brzo); vtoro, vram-noteùvaweto na vrskata pome|u dvete promen-livi rezultira so natfrlawe na ramnote`notonivo vo sprotivnata nasoka, pri{to e potrebenu{te eden period za promenlivata da se vram-noteì.

Ovaa analiza pokaùva deka modelot za ocenkana prognozira~koto vlijanie na vode~kiot kom-poziten indeks moè (i poèlno e), kako celnapromenliva da go vklu~i koincidentniot kompo-ziten indeks, namesto pokazatelot za realniotBDP. Toa e napraveno vo prodolènie.

Linearen model za ocenka na prognozira~kata mo} na vode~kiot kompoziten indeks, MakLead

Kako {to be{e spomenato i pogore, istorijatotna kompozitnite indeksi izdiferenciral pove}ena~ini za modelirawe na prognozira~kata mo} navode~kiot kompoziten indeks. Sepak, najgolemite~ekori vo pogled na modeliraweto se napravenivo poslednite dve decenii. Razvieni se pove}emodeli za ovaa cel, me|u koi: linearni modeli,faktorski modeli, Markovi modeli na promena,modeli na postepeni promeni, nevronski-mre`nii neparametarski modeli, binarni modeli i drugi.Sepak, po~etna to~ka i najednostavna ramka zarazbirawe na vrskata pome|u koincidentniot ivode~kiot kompoziten indeks e linearen vektor-

ski avtoregresiven model (VAR), zadaden so sled-nata ravenka:

Kade {to seriite se onie definirani pogore, so ααe ozna~en slobodniot ~len, L ozna~uva operator nazadocnuvawe, a εε e ~len za slu~ajna gre{ka.

Seriite najprvo gi diferencirame, so cel da seizbegne problemot na la`na (spurious) regresija,poa|aj}i od samiot fakt deka seriite se trendi-rani. ADF testot e solidna alatka za otkrivawena edine~nite koreni vo seriite i za testirawe nastacionarnosta na istite. Diferenciraweto naseriite se odnesuva na prethodnite tri kvartali,taka {to vrednosta na j se dviì od 1 do 3. j moèda primi i povisoki vrednosti, no seriite od po-datoci se ograni~eni. Sepak, i teoretski se smetadeka vremeto na vodewe na vode~kiot indeks ne epodolgo od 5-6 meseci. Od istite pri~ini, vred-nosta na redot na VAR-ot, i, isto taka, prima vred-nosti od 1 do 3. Mo`nosta dvete serii da se koin-tegrirani ja ispituvame so Engle-Granger metod, noseriite se pokaùvaat nekointegrirani na kon-vencionalni statisti~ki nivoa. Zatoa, prodolù-vame so neograni~en VAR model.

Imaj}i go predvid rasponot na periodot za kojprimenuvame stapka na rast na indeksite (j=1,2,3),kako i brojot na vklu~eni zadocnuvawa vo VARmodelot (i=1,2,3), dobivame vkupno 9 dinami~kilag-modeli. Sekoj model najprvo e presmetan sozadocnuvawa na MakCoin kompozitniot indeks(avtoregresiven (AR) model), a potoa se dodadeni izadocnuvawata na MakLead kompozitniot indeks(VAR model). Od sekoja specifikacija se dobivasredna kvadratna gre{ka na prognozirawe edenkvartal nanapred (mean square forecasting error -MSFE). Pri presmetkata, ne gi optimizirame pre-diktivnite specifikacii na regresiite, {to zna-~i deka vklu~uvaweto na informaciskite krite-riumi kako Akaike i Schwarz }e gi podobri prog-nozite od ovie modeli. Sepak, ovde izbravme po-simplificiran priod, koj{to }e ima indikativna

60

+

∆

∆

+

=

∆

∆

−

−

t

t

Lead

Coin

itj

itj

Lead

Coin

tj

tj

MakLeadMakCoin

LhLgLfLe

MakLeadMakCoin

ε

ε

αα

)( )()( )(

�Spored linearniot model, indeksot MakLeadsodrì zna~ajna indikativna prognozira~ka

informacija, odnosno postoi dovolnaempiriska verifikacija deka za raspon na

stapkata na rast na indeksite MakCoin iMakLead od dva kvartali i zadocnuvawe odtri kvartali, vklu~uvaweto na MakLead vo

modelot ja namaluva prognozira~kata gre{kaza okolu 40%. Ova, pak, ukaùva na

nao|aweto deka vremeto na vodewe navode~kiot indeks e okolu dva kvartali

�

61

fukncija, odnosno }e ukaè na eden od na~inite zaocenka na prognozira~kata mo} na indeksot i }eakcentira {to ovoj indeks moè da pridonese voanalizata na delovnite ciklusi. Rezultatite sedadeni vo slednata tabela:

Tabelata ja sodrì srednata kvadratna gre{kana prognozirawe (eden kvartal nanapred) i toa zaednostaven AR model na indeksot MakCoin, kako iza VAR model, koj pokraj toa gi vklu~uva i distri-buiranite zadocnuvawa na MakLead indeksot. Za-bele`livi se dve tendencii: prvata, najniskavrednost na MSFE se registrira za raspon na stap-kata na rast na indeksite od dva kvartala; i vto-rata, so zgolemuvawe na brojot na objasnuva~ki~lenovi (zadocnuvawa), prognozira~kata mo} naMakLead nad MakCoin indeksot se zgolemuva, od-nosno MSFE se namaluva, dostignuvaj}i zna~ajnoniska vrednost pri vremensko zadocnuvawe od trikvartali. Potoa, za raspon od tri kvartali, MSFEse zgolemuva povtorno (se namaluva prognozira~-kata mo}); u{te pove}e, za vrednosti na zadocnu-vaweto od eden i dva, prognozira~kata mo} na VARmodelot e poslaba od istata na AR modelot. Pos-lednata konstatacija e vo linija so McGukin andOzyildrim (2003) koi{to na{le deka MSFE se zgo-lemuvaat so zgolemuvaweto na rasponot na perio-di za koi{to se presmetuvaat stapkite na rast naindeksite, pri daden broj objasnuva~ki promen-livi (zadocnuvawa).

Ona {to e zna~ajno vo kontekstot na ovaa studi-ja e {to, navra}aj}i se na redovite 4, 5 i 6 odpogornata tabela, indeksot MakLead sodrì zna-~ajna indikativna prognozira~ka informacija.Pokonkretno, postoi dovolna empiriska verifi-kacija deka za raspon na stapkata na rast na in-deksite MakCoin i MakLead od dva kvartali i za-docnuvawe od tri kvartali, vklu~uvaweto naMakLead vo modelot ja namaluva prognozira~katagre{ka za okolu 40%. Ova, pak, ukaùva na nao|a-weto deka informacijata {to vode~kiot kompozi-ten indeks ja ima vo sebe, }e se efektuira vrz eko-nomskata aktivnost vo tekot slednite dva kvarta-la, odnosno deka vremeto na vodewe na vode~kiotindeks e okolu dva kvartali. Poslednoto e vo li-

nija so naodite od drugi istraùvawa, koi{to sokoristewe mese~ni podatoci, na{le deka vremetona vodewe na vode~kiot indeks e 5-6 meseci (TheConference Board, 2001). Vo determiniraweto natekovnata ekonomska aktivnost, zna~ajni infor-macii sodrì i koincidentniot i vode~kiot in-deks od prethodnite tri kvartali. Ova jasno uka-ùva deka MakLead indeksot e korisna ex-antealatka za prognozirawe na nasokata na agregatna-ta ekonomska aktivnost vo Republika Makedonijaza kratok period (do 6 meseci).

Zaklu~ok

Studijata ima{e za cel da napravi pionerskiobid za kvantificirawe na prognozira~kata mo}na MakLead - vode~kiot kompoziten indeks na Re-publika Makedonija, koj Ministerstvoto za fi-nansii za prv pat zapo~na da go presmetuva vo vto-rata polovina od 2007 godina. MakLead e ponderi-ran indeks od indikatori za koi{to se smeta dekago vodat ekonomskiot ciklus.

Strategijata na modelirawe go koristi MakCoinkoincidentniot kompoziten indeks kako pokaza-tel na tekovnata ekonomska aktivnost, namestoserijata na BDP, poradi negovata poseopfatnost,no i poradi mo`nosta istiot na kratok rok da seodnesuva razli~no od BDP. Sepak, so ednostavnakointegraciska analiza, pokaàvme deka dvete

1 1 3,539454 3,873159*

1 2 3,674595 3,791583*

1 3 3,023689 2,836703

2 1 3,267633 3,151438

2 2 3,134615 2,647417

2 3 2,640009 1,622195

3 1 3,914136 3,946390*

3 2 3,870313 3,954115*

3 3 3,257170 2,828357

* ukaùva na slu~ai vo koi VAR modelite {to vklu~uvaat i vremenski vrednosti so zadocnu-vawe na MakLead indeksot se pomalku to~ni (imaat pogolema gre{ka na prognozirawe) odednostaven AR model.

Raspon na stapkata narast na vklu~eniot(te)

indeks(i)

Broj na vklu~enizadocnuvawa

Sredna kvadratna gre{ka na prognozirawe -eden kvartal nanapred

(MSFE - Mean square forecasting error)

Vklu~en samo MakCoinindeksot

Vklu~eni dvata indek-sa, MakCoin i MakLead

serii se kointegrirani, pa ottuka i opravdanostaod koristewe na MakCoin namesto serijata na BDP.

Glavniot dinami~ki model vo koj koincident-niot indeks e pretstaven kako avtoregresiven (AR)proces, a potoa se dodadeni zadocnuvawata navode~kiot indeks (VAR proces), se koristi kakoglavna prognozira~ka alatka za utvrduvawe naprognozira~kata mo} na MakLead indeksot. Glav-niot indikativen naod e deka srednata kvadratnagre{ka na prognozata e drasti~no pomala pri ras-pon na stapkata na rast od dva kvartali i vremen-ska distribucija na objasnuva~kata mo} na indek-site od tri kvartali. Ottuka, vremeto na vodewena MakLead vode~kiot kompoziten indeks vo RMiznesuva okolu dva kvartali. Poslednata konsta-tacija upatuva na glavniot zaklu~ok od istraùva-

weto i na pridonesot na ovaa studija vo analizatana delovnite ciklusi vo RM.

Ova istraùvawe pretstavuva samo indikativ-na analiza za vremeto na vodewe na vode~kiotkompoziten indeks vo RM, vo objasnuvaweto na ag-regatnata ekonomska aktivnost. Toa zna~i deka za-pazuvaweto pove}e kriteriumi vo ispituvaweto navremenskata distribucija na zadocnuvawata, ope-riraweto so pove}e vremenski rasponi na stapka-ta na rast, kako i zemaweto predvid podolgoro~niprognozi od eden kvartal, zna~ajno }e ja podobriovaa analiza. Verojatno, i koristeweto ponapred-ni modeli i tehniki na ispituvawe }e obelodenipove}e informacii za prognozira~kata mo} naMakLead. Ovie razmisli se pri~ina za pofunda-mentalno idno istraùvawe.

Literatura

[1] Diebold, F.X. and Rudebusch, G.D. (1991) Forecasting Output with the Composite Leading Index:An Ex-ante Analysis. Journal of the American Statistical Association, 86, p.603-610.

[2] Marcellino, M. (2004) Leading Indicators: What Have We Learned? CEPR Working paper, p.1-83.

[3] McGuckin, R.H., Ozyildirim, A. and Zarnowitz, V. (2003) A More Timely and Useful index of LeadingIndicators. The Conference Board, Economics Program Working Paper, 03-01.

[4] McGukin, R.H. and Ozylidirim, A. (2003) Real-Time Tests of the Leading Economic Index: DoChanges in the Index Composition Matter? Paper prepared for Conference in honor of Victor Zarnowitz,CIRET at RWI, Essen, Germany, p.1-31.

[5] Mitchell, W. and Burns, A. F. (1938) Statistical indicators of cyclical revivals. NBER (New York),reprinted in: G. H. Moore, ed., (1961), Business cycle indicators, Princeton University Press (Princeton), ch. 6.

[6] Stock, J. H. and Watson, M. W. (1989) New indexes of coincident and leading economic indicators,in: Blanchard, O. and Fischer, S., eds., NBER Macroeconomics Annual, MIT Press (Cambridge, MA): 351-394.

[7] Stock, J. H. and Watson, M. W. (1991) A probability model of the coicident indicators, in Lahiri, K.and Moore, G. H., eds., Leading Economic Indicators: New approaches and forecasting records, CambridgeUniversity Press (Cambridge, UK).

62

63

[8] Stock, J. H. and Watson, M. W. (1992) A procedure for predicting recessions with leading indicators:econometric issues and recent experience. NBER Working Paper Series, no. 4014.

[9] Stock, J. H. and Watson, M. W. (1993) A procedure for predicting recessions with leading indicators:econometric issues and recent experience, in: Stock, J. H., and Watson, M. W., eds., Business Cycles,Indicators, and Forecasting, The University of Chicago Press (Chicago): 95-153.

[10] Stock, J. H. and Watson, M. W. (1999a) Business cycle fluctuations in US macroeconomic timeseries. in: Taylor, J. B., and Woodford, M., eds., Handbook of Macroeconomics, vol. IA, North-Holland(Amsterdam).

[11] Stock, J. H. and Watson, M. W. (1999b) A Comparison of Linear and Nonlinear Univariate Modelsfor Forecasting Macroeconomic Time Series. in: Cointegration, Causality, and Forecasting - Festschrift inHonour of Clive W. J. Granger, edited by R. Engle and H. White.

[12] The Conference Board (2001) Business Cycle Indicators Handbook. New York, NY.

[13] Zarnowitz, V. and Ozyildirim, A. (2002) Time Series Decomposition and Measurement of BusinessCycles, Trends and Growth Cycles. NBER Working Paper, 8736.

Studijata se bazira na presmetkata na kompozitnite indeksi od strana na Sektorot za makroekonomska poli-

tika vo Ministerstvoto za finansii.

Za recenzentskata rabota i korisnite sugestii im se zablagodaruvam na d-r Dimitar Nikoloski od Ekonomskiot

fakultet pri Univerzitetot vo Bitola i na m-r Mi{o Nikolov od Ministerstvoto za finansii.

Site zabele{ki i sugesii na [email protected].

65

STATISTI^KI PODATOCI

66

Realen BDP Potro{uva~ki ceni 1 Tekovna smetka (saldo)2)

2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007

Pazari vo razvoj - Vkupno 6,6 5,5 6,0 5,5 6,1 4,8 5,0 4,8 -5,8 -5,3 -6,7 -6,6

Bugarija 5,7 5,5 6,2 6,0 6,1 5,0 7,3 5,3 -5,8 -11,3 -15,9 -15,7

^e{ka Republika 4,2 6,1 6,1 4,8 2,8 1,8 2,5 2,9 -6,0 -2,6 -4,2 -4,1

Estonija 8,1 10,5 11,4 9,9 3,0 4,1 4,4 4,8 -12,5 -10,5 -13,8 -12,9

Ungarija 4,9 4,2 3,9 2,8 6,8 3,6 3,9 6,4 -8,4 -6,7 -6,9 -5,7

Latvija 8,6 10,2 11,9 10,5 6,2 6,7 6,5 7,3 -12,9 -12,7 -21,3 -23,0

Litvanija 7,3 7,6 7,5 7,0 1,2 2,7 3,8 3,5 -7,7 -7,1 -12,2 -12,3

Polska 5,3 3,5 5,8 5,8 3,5 2,1 1,0 2,2 -4,2 -1,7 -2,1 -2,7

Romanija 8,4 4,1 7,7 6,5 11,9 9,0 6,6 4,5 -8,4 -8,7 -10,3 -10,3

Slova~ka 5,4 6,0 8,2 8,2 7,5 2,8 4,4 2,4 -3,6 -8,6 -8,0 -5,7

Slovenija 4,4 4,0 5,2 4,5 3,7 2,5 2,5 2,3 -2,7 -2,0 -2,3 -2,6

Hrvatska 3,8 4,3 4,6 4,7 2,1 3,3 3,2 2,7 -5,4 -6,4 -8,1 -8,3

Malta 0,8 2,2 2,5 2,3 2,7 2,5 2,6 2,4 -8,1 -10,5 -11,2 -11,5

Turcija 8,9 7,4 5,5 5,0 8,6 8,2 9,6 8,0 -5,2 -6,3 -8,0 -7,3

Tabela 2: ODBRANI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI VO ODDELNI TRANZICIONI EKONOMII

1) Godi{en prosek2) Procent od BDP

Izvor: World Economic Outlook, IMF, Washington D.C., April 2007

Realen BDP

BDP

Inflacija (prosek)

Inflacija (kraj na period)

BDP deflator

Buxetsko saldo

(centralen buxet i fondovi)

Devizen kurs, prosek

Devizen kurs, prosek

Devizen kurs, kraj na period

Devizen kurs, kraj na period

Izvoz (F.O.B.)

Uvoz (F.O.B.)

Trgovski bilans

Bilans na tekovna smetka

kako % od BDP

Devizni rezervi

Pokrivawe na uvozot

(rezervi/uvoz)

Nadvore{en dolg 1)

kako % od BDP

Stranski direktni investicii

kako % od BDP

Tabela 1: OSNOVNI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

1) Po~nuvaj}i od 1998 godina, soglasno novata metodologija prepora~ana od Svetskata banka, vkupniot nadvore{en dolg gi opfa}akratkoro~nite, srednoro~nite i dolgoro~nite krediti

* Procenka ili prethodni podatoci

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Ministerstvo za finansii i Narodna banka na Republika Makedonija

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005* 2006*

% 1,4 3,4 4,3 4,5 -4,5 0,9 2,8 4,1 4,1 3,7

mil. dolari 3.458 3.581 3.674 3.588 3.437 3.769 4.631 5.368 5.815 6.306

% 2,6 -0,1 -0,7 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2

% 2,7 -2,4 2,4 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9

% 3,4 1,4 2,7 8,2 3,6 3,4 0,3 1,3 3,8 3,2

% BDP -0,4 -1,7 0,0 1,8 -7,2 -5,7 -0,6 0,4 0,3 -0,6

DEN/1$ 49,8 54,5 56,9 65,9 68,1 64,7 54,3 49,4 49,3 48,8

DEN/1E 56,2 61,1 60,6 60,7 60,9 61,0 61,3 61,3 61,3 61,2

DEN/1$ 55,4 51,8 60,3 65,3 69,2 58,6 49,9 45,9 51,7 46,5

DEN/1E 61,2 60,9 60,6 60,8 61,0 61,1 61,3 61,4 61,2 61,2

mil. dolari 1.237 1.291 1.190 1.321 1.155 1.112 1.362 1.672 2.041 2.401

mil. dolari 1.623 1.807 1.686 2.011 1.681 1.916 2.211 2.785 3.097 3.763

mil. dolari -386 -516 -496 -690 -526 -804 -849 -1.113 -1.056 -1.362

mil. dolari -286 -269 -32 -72 -244 -358 -149 -415 82 76

% -8,3 -7,5 -0,9 -2,0 -7,1 -9,5 -3,2 -7,7 1,4 1,2

mld. dolari 0,26 0,33 0,45 0,71 0,78 0,73 0,90 0,99 1,33 1,87

meseci 1,9 2,2 3,2 3,7 4,7 4,0 3,9 3,3 3,6 5,5

mld. dolari 1.139 1.437 1.490 1.489 1.506 1.635 1.813 2.044 2.258 2.315

% 33,5 41,4 41,5 39,9 41,0 43,1 44,9 44,6 38,8 36,7

mil. dolari 30,0 127,7 32,4 175,1 440,7 77,7 96,0 155,0 97,0 383,8

% 0,9 3,6 0,9 4,9 12,8 2,1 2,1 2,9 1,7 6,1

67

* Prethodni podatoci / Izvor: Dr`aven zavod za statistika.

Tabela 3: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD(realni stapki na rast, kvartal vo odnos na ist kvartal prethodna godina, 2000-2007)

A + B V + G + D \ E @ Z Y + I + Q J + K + L + N

2000 I 2,4 16,3 4,1 37,7 -7,1 13,4 2,4 1,0 0,5 11,4 15,1 12,0II 3,6 17,1 -9,9 4,6 -14,8 11,1 2,5 1,3 0,8 5,6 9,0 6,1III 1,2 1,8 5,3 -8,7 -9,6 10,1 2,7 -0,8 1,9 0,6 3,9 1,0IV -3,1 4,5 12,5 -12,7 -13,1 0,7 3,2 -1,1 3,7 -0,3 3,0 0,2

00/99 1,0 9,4 2,6 3,0 -11,3 8,5 2,7 0,1 1,7 4,1 7,5 4,52001 I -6,9 -2,8 0,7 -18,9 6,7 -4,8 3,0 -8,7 -6,9 -6,2 -6,9 -6,3

II -12,5 -4,7 -4,9 4,5 -7,1 -7,2 2,6 -5,1 -8,5 -3,8 -4,4 -3,9III -13,3 -10,6 -22,9 4,4 -14,7 -11,1 1,4 0,8 -13,1 -6,2 -6,9 -6,4IV -10,3 -0,5 -22,8 9,7 -0,1 -9,9 1,3 3,7 -13,5 -1,5 -2,2 -1,6

01/00 -10,8 -4,6 -14,4 -0,8 -4,5 -8,3 2,1 -2,3 -10,5 -4,4 -5,1 -4,52002 I -5,6 -10,1 -7,0 6,0 -1,0 -3,4 -2,8 10,0 -2,5 -1,8 1,1 -1,3

II -2,5 -3,5 0,7 4,6 16,1 -6,7 -4,1 4,7 1,7 -0,9 2,0 -0,4III -1,6 -1,3 5,3 4,2 32,2 -0,5 -4,1 0,8 6,2 0,3 3,2 0,8IV 1,8 10,2 1,4 6,8 18,8 3,5 -3,7 -0,8 2,2 3,6 6,6 4,1

02/01 -2,0 -0,8 0,6 5,4 16,7 -1,8 -3,7 3,5 1,8 0,4 3,3 0,92003 I 3,2 3,9 8,8 1,8 14,2 -2,7 -4,4 5,7 4,4 2,3 -0,5 1,8

II 3,5 4,0 8,1 2,2 6,7 5,2 -3,7 6,5 -3,2 3,5 0,7 3,0III 6,5 15,0 13,8 1,1 11,1 0,5 -3,0 4,9 -4,3 5,9 3,1 5,4IV 6,2 -0,7 21,6 2,0 7,0 -0,9 -3,3 2,7 -1,6 1,7 -1,0 1,2

03/02 4,8 5,0 13,3 1,8 9,6 0,4 -3,6 4,9 -1,2 3,3 0,6 2,82004 I 4,5 0,7 2,7 13,3 -11,2 -7,6 11,5 0,0 10,4 3,4 3,4 3,4

II 6,3 0,7 10,1 14,9 -8,4 -5,0 12,4 -0,4 13,2 4,8 4,8 4,8III 6,7 1,3 6,6 16,6 -14,2 -4,7 12,0 -1,3 13,7 4,6 4,6 4,6IV 7,3 -5,0 8,6 17,6 -10,7 -2,2 11,2 -0,8 12,6 3,4 3,4 3,4

04/03 6,2 -0,8 7,4 15,7 -11,3 -4,8 11,8 -0,6 12,5 4,0 4,4 4,12005* I 1,1 0,6 -4,1 2,7 -1,3 10,7 -2,9 3,7 17,5 1,2 14,2 3,0

II 0,7 8,7 -3,3 5,0 3,2 11,7 -2,4 3,4 20,1 3,3 16,5 5,1III -0,1 1,8 3,0 5,4 3,3 12,4 -1,9 5,1 18,5 2,4 15,6 4,2IV -1,0 0,0 6,0 5,4 0,2 7,1 -0,3 6,5 31,6 2,1 15,3 4,0

05/04 0,1 2,7 0,9 4,7 1,5 10,4 -1,9 4,7 21,9 2,3 15,4 4,12006* I 5,1 -1,8 9,1 1,3 1,7 15,5 11,1 1,5 10,0 4,0 -4,6 2,7

II 4,8 3,9 13,4 -0,8 -0,9 13,9 11,4 2,8 11,0 5,5 -3,2 4,2III 4,5 7,3 13,8 -0,6 -0,1 11,6 11,8 2,6 15,0 6,5 -2,7 4,9IV 4,3 0,5 8,2 0,4 0,3 16,1 10,8 2,6 6,9 -2,7 -3,9 3,3

06/05 4,7 2,6 11,3 0,1 0,2 14,2 11,3 2,4 10,6 4,9 -3,6 3,72007* I 3,0 11,6 5,9 13,6 0,2 14,2 3,3 0,6 12,4 6,8 6,8 6,8

II 1,8 -2,8 4,0 14,9 11,2 13,2 5,6 1,4 22,3 4,2 4,2 4,2III -5,1 1,1 5,5 11,8 7,4 14,4 6,9 1,1 22,2 4,2 4,2 4,2

Zemjodelstvo, lov,{umarstvo i rib-

arstvo

Vadewe rudi i kamen,prerabotuva~. indus.

snabduvawe so el.energija, gas i voda

Grade`ni{tvoTrgovija na gole-

mo i trgovija na malo

Hoteli irestorani

Soobra}aj,skladirawe i

vrski

Finansisko posredu. aktivnosti vo vrska so

nedvi`en imot, iznajmuvawei imputirani stanarini

Javna uprava i odbrana,socijalna za{tita,

obrazovanie, zdravstvo isocijalna rabota

Imputiranibankarski

uslugi

Dodadenavrednost

Neto da-noci naproiz-vodstvo

BRUTODOMA[ENPROIZVOD

68

Tabela 4: OSNOVNI KRATKORO^NI EKONOMSKI TRENDOVIProcentualna promena vo odnos na istiot period od prethodnata godina, osven ako ne e poinaku nazna~eno

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007

K - 1 K - 2 K - 3 K - 4 K - 1 K - 2 K - 3 oktomvri

4,5 -4,5 0,9 2,8 4,1 4,1 2,2 3,4 4,0 2,6 3,7 6,8 4,2 4,2

3,5 -3,1 -0,8 6,6 -2,1 7,0 -0,9 4,9 8,3 1,5 3,6 11,6 -2,8 1,1 10,5

20,8 -16,9 16,4 -7,7 4,9 4,9 9,2 24 24 13,3 18,3 10,7 5,7 38,4

5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 2,7 3,5 3,6 2,3 3,2 0,7 1,1 2,4 3,9

8,9 2,0 -0,9 -0,3 0,9 3,2 5,6 5,7 0,1 0,2 4,5 1,0 0,3 1,1 3,3

6,0 0,5 3,0 13,1 3,9 11,8 3,8 5,9 8,9 10,9 6,4 17,4 1,7 2,8 10,5

-4,7 -0,7 0,2 -10,3 0,7 -11,8 -3,6 -1,2 -4,0 -4,3 -3,2 -10,6 4,6 0,7 8,9

-12,5 -2,7 1,1 -10,1 -0,4 -15,1 -9,3 -7,3 -8,3 -7,2 -7,6 -10,4 6,0 1,5 5,2

28,3 24,4 25,0 28,9 38,3 54,4 61,9 69,8 70,1 59,7 65,4 58,1 68,7 75,0 82,9

261,9 291,2 330,3 388,4 461,4 443,3 383,9 420,3 408,5 399,3 403,6 402,1 399,3 416,5 439,3

8.638,0 5.944,7 6.772,0 9.629,0 13.823,4 14.744,0 14.810,0 19.925,0 29.154,0 33.129,0 24.254,0 41.440,0 48.033,0 3.020,5 3.105,5

1.813,0 1.578,3 1.559,0 1.779,0 2.866,0 3.679,0 4.940,0 7.210,0 7.670,0 7.068,0 6.722,0 5.933,0 7.641,0 7.712,0 8.008,0

45,4 47,6 45,3 51,5 88,7 97,6 124,2 110,0 119,0 162,7 129,0 178,7 217,6 314,3 372,0

112,8 88,6 77,9 82,8 104,8 138,1 224,2 329,2 336,3 420,4 327,5 345,6 366,4 322,7 297,5

385,8 299,2 328,3 444,6 607,1 733,3 750,0 666,7 700,0 658,3 693,8 650,0 650,0 650,0 650,0

295,8 216,5 246,7 320,2 502,5 633,3 650,0 591,7 600,0 558,3 600,0 550,0 550,0 550,0 550,0

11,0 -12,7 -3,7 22,2 22,4 21,8 -6,5 14,1 35,7 22,8 17,6 55,4 47,6 18,7 31,5

17,9 -19,4 16,3 15,3 25,9 10,1 -6,4 8,4 25,8 24,8 16,6 42,4 19,3 30,7 84,9

-771 -533 -849 -937 -1.230 1.187 -206,0 -382,6 -269,2 -214,6 1.362,0 -335,4 -310,3 -434,5 -305,2

-236 -38 -324 -277 -415 -81,5 -44,6 -64,1 133,5 -48,6 -18,9 39,7 62,5 10,1 -53,2

235,6 62,0 -40,5 168,8 82,3 415,1 33,5 112,8 167,8 61,7 375,8 -6,1 15,9 139,9 40,2

2.007,5 2.181,3 2.017,4 2.141,0 2.184,5 2.315,8 2.315,8 2.301,9 2.221,1 2.334,0

60,73 60,91 60,98 61,26 61,34 61,30 61,23 61,17 61,70 61,19 61,19 61,2 61,2 61,17 61,18

65,89 68,04 64,73 54,30 49,41 49,2919 50,97 48,75 48,00 47,47 48,79 46,69 45,40 44,56 43,04

REALEN SEKTOR

Proizvodstvo realni promeni

Bruto doma{en proizvod

Industrisko proizvodstvo

nominalni promeni

Investicii vo ma{ini i oprema

Ceni

Tro{oci na `ivot

Ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi

Konkurentnost na industrijata

Produktivnost

Tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod

Realni tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod

Berzanski ceni na najva`nite izvozni i uvozni proizvodi ceni vo SAD$

Surova nafta-brent

Jagne{ko meso (c/kg)

Nikel

Bakar

Olovo

Cink

Ladno valani ~eli~ni limovi

Toplo valani ~eli~ni limovi

NADVORE[EN SEKTOR

nominalni promeni na dolarski vrednosti

Izvoz na stoki (FOB)

Uvoz na stoki (CIF)

Trgovski bilans (milioni SAD $)

Tekovna smetka na Platniot bilans (milioni SAD $) fobPromena vo deviznite rezervi (mil. SAD $) "-# zna~i namaluvawe

Nadvore{en dolg (kraj na period vo milioni SAD $)

Kursevi (prose~en)

denar/EURO

denar/SAD $

69

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007

K - 1 K - 2 K - 3 K - 4 K - 1 K - 2 K - 3 oktomvri

22,5 -10,3 10,1 -7,4 5,8 7,5 -6,1 -11,4 -10,2 9,2 2,8 23,6 6,2 38,6 56,9

22,1 -6,9 14,0 -9,6 6,8 4,8 -0,3 -8,4 9,8 6,8 7,1 24,7 9,4 18,4 60,3

75,2 -1,8 19,8 3,2 21,6 5,1 -14,3 -9,2 7,6 -5,1 0,6 35,9 10,2 25,3 104,7

12,7 27,0 -0,1 -13,8 0,3 6,1 10,0 2,9 1,1 12,6 5,8 -1,5 9 8,9 46,5

1,8 31,9 17,2 -1,2 1,4 2,2 11,2 3,2 3,3 22,2 9,4 -1,9 11,9 9,2 42,7

94,5 28,3 11,8 -447,0 -3,4 47,4 5,4 0,3 -17,4 -29,5 -20,5 7,2 -17,8 5,8 89,2

6.285 -12.490 7.343 -2.551 371 1.183,0 -1.275,0 1.538,0 1.557,0 -2.466,0 -600,0 2.065,0 1.257,0 6.225,0 1.594,0

5.905 -13.171 -13.019 -2.596 7,0 -1.708,0 -492,0 23,0 1.131,0 -2.366,0 -1.704,0 2.284,0 1.883,0 1.403,0 4.291,0

73,8 57,6 -19,1 5,3 4,7 30,3 41,2 34,8 40,2 28,4 28,4 22,8 13,7 5,6 7,1

17,2 7,3 12,7 15,8 18,7 20,5 21,0 26,3 24,7 30,5 30,5 33,3 32,2 38,8 37,0

16,6 48,5 0,0 0,3 -0,1 2,0 3,7 8,9 9,8 12,2 12,2 9,7 8,7 13,0 12,0

22,6 5,6 4,6 1,1 -1,1 7,5 3,8 13,3 14,9 17,1 17,1 22,5 18,0 22,6 18,3

29,4 61,9 -7,0 15,9 15,1 16,0 14,9 12,8 21,9 24,5 24,5 26,4 31,4 28,4 26,0

25,6 56,7 13,2 15,3 15,1 14,9 12,9 21,9 24,9 24,9 26,4 32,2 29,6 27,4

1,65 1,88 1,51 1,51 1,62 2,30 2,55 2,47 2,61 2,49 2,49 2,55 3,20 2,4 2,5

32,2 30,5 31,9 36,7 36,7 36,5 36,2 36,1 35,9 35,9 36,0 35,8 35,0 34,2

101.996 90.308 110.401 79.921 112.013 147.965 40.433 73.887 110.257 150.815 150.815 45.254 91.238 141.826 159.003

63.987 63.346 74.341 49.661 63.538 85.033 22.258 37.428 51.998 68.878 68.878 21.455 41.605 65.210 73.797

5,5 3,5 6,9 4,8 4,0 4,5 6,6 7,7 7,7 7,2 7,3 5,7 6,4 7,5 13,0

-0,3 -1,9 5,0 3,6 4,4 2,0 3,7 4,2 3,9 4,5 4,0 5,0 5,3 5,0 8,8

2,5 5,2 2,7 -0,7 -2,7 -1,2 4,3 4,7 4,5 4,7 4,5 0,4 -0,1 4,2 7,8

241.221 247.200 249.421 254.267 260.075 265.152 266.615 266.842 267.636 269.681 269.681 270.118 269.798 270.658 270.547

77.309 80.160 82.673 64.453 66.940 66.485 67.629 64.402 65.380 65.540 65.540 67.340 62.576 63.078 62.997

35.046 41.375 46.772 47.324 45.867 40.230 36.982 36.184 33.196 30.572 30.572 28.317 26.793 25.892 25.537

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Narodna banka na Makedonija, Ministerstvo za finansii, Ministerstvo za trud i socijalna politika, Agencija za vrabotuvawe, World Development Prospects (Pink Sheets), presmetki na Ministerstvoto za finansii.

VLADINI FINANSII

nominalni promeni

Prihodi

Dano~ni prihodi

DDV

Rashodi

Tekovni rashodi

Kapitalni rashodi

Saldo na centralniot buxet (vo milioni denari)

Saldo na konsolidiraniot buxet (vo milioni denari)

MONETAREN SEKTOR

nominalni promeni (kraj na period)

Neto devizni sredstva

Krediti na privaten sektor

Gotovi pari vo optek

M1

M2

M4

Odnos na deviznite rezervi sprema M1

SOCIJALEN SEKTOR

Pazar na rabotna sila

Stapka na nevrabotenost (ARS)

Vkupno novovraboteni (kraj na period)

Novovraboteni na neopredeleno vreme (kraj na period)

Plati

Nominalni neto plati

Realni neto plati

Potro{uva~ka ko{nica

Socijalna za{tita

Broj na penzioneri (kraj na period)

Broj na doma}instva koi primaat socijalna pomo{ (kraj na period)

Broj na lica koi primaat nadomest za nevraboteni (kraj na period)

70

Tabela 5: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD SPORED PROIZVODEN METOD

Po tekovni ceniVo milioni denari

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Indeksi

2006/2005

23.756 22.933 24.509 28.672 30.073 31.018 33.939 109,4

14 24 48 27 21 28 47 167,9

1.856 1.312 960 989 1.042 1.415 1.593 112,6

40.926 39.587 37.925 39.651 39.663 44.517 50.065 112,5

10.381 10.041 9.146 11.778 11.080 10.164 10.323 101,6

13.361 11.801 11.893 13.537 14.736 15.954 17.506 109,7

25.402 26.076 27.348 28.282 36.000 39.022 40.631 104,1

3.463 3.410 4.088 4.653 4.172 4.280 4.429 103,5

21.261 21.694 20.610 21.062 20.642 23.763 26.494 111,5

7.342 7.420 7.427 6.110 7.510 8.299 10.940 131,8

7.466 8.304 8.168 8.453 8.853 8.044 9.114 113,3

14.333 14.445 16.145 16.984 17.874 20.760 21.141 101,8

8.266 8.048 8.688 9.436 9.913 10.253 10.820 105,5

8.987 8.690 9.361 9.897 9.650 9.675 11.516 119,0

5.217 5.548 5.553 5.503 5.984 6.186 7.059 114,1

10.465 10.631 10.792 13.732 15.662 15.574 16.225 104,2

5.153 4.738 4.160 3.797 4.720 5.933 6.805 114,7

197.344 195.230 198.592 214.969 228.155 243.019 265.037 109,1

39.045 38.611 45.378 36.516 37.101 44.086 44.741 101,5

236.389 233.841 243.970 251.485 265.256 286.619 308.772 107,7

NKD

sektor

A Zemjodelstvo, lov i {umarstvo

B Ribarstvo

V Vadewe na rudi i kamen

G Prerabotuva~ka industrija

D Snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda

\ Grade`ni{tvo

E Trgovija na golemo i malo, popravka na motorni vozila,

motocikli i predmeti za li~na upotreba i za doma}instvata

@ Hoteli i restorani

Z Soobra}aj, skladirawe i vrski

Y Finansisko posreduvawe

I Aktivnosti vo vrska so nedvi`en imot, iznajmuvawe i

delovni aktivnosti

J Javna uprava i odbrana, zadol`itelna socijalna za{tita

K Obrazovanie

L Zdravstvo i socijalna rabota

Q Drugi komunalni, kulturni, op{ti i li~ni uslu`ni aktivnosti

Imputirani stanarini

Minus: imputirani bankarski uslugi

A. Dodadena vrednost po osnovni ceni

B. Neto danoci na proizvodstvo

A + B BRUTO DOMA[EN PROIZVOD

Tabela 6: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD SPORED RASHODEN METOD

vo %vo milioni denari

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

236.389 233.841 243.970 251.486 265.256 286.619 308.772 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

218.986 221.771 242.795 243.853 262.208 276.715 299.565 92,6 94,8 99,5 97,0 98,9 96,5 97,0

175.965 163.788 188.179 191.873 209.075 222.726 242.005 74,4 70,0 77,1 76,3 78,8 77,7 78,4

43.021 57.983 54.616 51.980 53.133 53.990 57.559 18,2 24,8 22,4 20,7 20,0 18,8 18,6

50.683 42.759 50.276 50.261 56.716 59.349 67.247 21,4 18,3 20,6 20,0 21,4 20,7 21,8

38.332 34.716 40.448 42.110 47.286 48.868 56.485 16,2 14,8 16,6 16,7 17,8 17,0 18,3

12.351 8.043 9.828 8.151 9.430 10.481 10.763 5,2 3,4 4,0 3,2 3,6 3,7 3,5

114.209 99.091 92.780 95.254 106.758 128.137 149.669 48,3 42,4 38,0 37,9 40,2 44,7 48,5

87.161 78.625 71.994 73.800 82.635 100.538 116.903 36,9 33,6 29,5 29,3 31,2 35,1 37,9

19.971 15.894 16.387 17.705 20.154 23.250 29.336 8,4 6,8 6,7 7,0 7,6 8,1 9,5

7.077 4.572 4.399 3.749 3.968 4.349 3.431 3,0 2,0 1,8 1,5 1,5 1,5 1,1

147.489 129.780 141.881 137.882 160.426 177.583 207.709 62,4 55,5 58,2 54,8 60,5 62,5 67,3

123.910 107.166 124.062 120.038 137.584 152.663 179.603 52,4 45,8 50,9 47,7 51,9 53,3 58,2

23.579 22.614 17.819 17.844 22.842 24.920 28.106 10,0 9,7 7,3 7,1 8,6 8,7 9,1

BRUTO DOMA[EN PROIZVOD

(po tekovni ceni)

Finalna potro{uva~ka

Finalna potro{uva~ka

na doma}instvata

Finalna javna potro{uva~ka

Bruto-investicii

Investicii vo osnovni sredstva

Porast na zalihi

Izvoz na stoki i uslugi

Izvoz na stoki

Izvoz na uslugi

Nabavki na nerezidentite vo zemjata

Uvoz na stoki i uslugi

Uvoz na stoki

Uvoz na uslugi


Naziv

71

1) Podatocite za 2006 godina se prethodni2) Konverzijata e napravena so metodot na cenovno prilagoden kurs

Bruto doma{en proizvod1) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

vo milioni SAD $2 2.377 2.815 2.955 3.157 3.340 3.588 3.706 3.872 4.119 4.298 4.534 4.882

(po glava na ìtel) vo SAD $2 1.209 1.420 1.480 1.573 1.656 1.771 1.821 1.917 2.032 2.114 2.226 2.393

Tro{oci na ìvot Ceni na malo

12

10

8

6

4

2

0

-21996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Grafik 2: INFLACIJA(prose~ni stapki, vo procenti)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Tro{oci na ìvot 2,3 2,6 -0,1 -0,7 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2 2,3

Ceni na malo 3,0 4,4 0,8 -1,1 10,6 5,2 1,4 2,4 0,9 2,1 3,9 2,6

prose~ni stapki vo procenti

15

10

5

0

-5

-10

-15

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Grafik 1: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD(realni stapki na porast, K / K - 4)

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III

Industrija Zemjodelstvo BDP

72

Tro{oci na `ivot Ceni na malo

12

10

8

6

4

2

0

-2

-41996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Grafik 3: INFLACIJA(na kraj godina, vo procenti)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Tro{oci na `ivot -0,7 2,7 -2,4 2,4 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9 6,1

Ceni na malo 0,2 4,5 -1 2,3 10,8 1,2 2,2 2,9 -0,1 3,2 2,9 4,6

kraj na godina, vo procenti

4.000

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Uvoz na stoki

Izvoz na stoki

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Izvoz na stoki 1.199 1.055 1.086 1.204 1.147 1.237 1.292 1.190 1.321 1.153 1.112 1.359 1.674 2.041 2.401

Uvoz na stoki (FOB) 1.206 1.013 1.271 1.427 1.462 1.623 1.807 1.686 2.011 1.677 1.917 2.211 2.793 3.097 3.682

Saldo -7 42 -185 -223 -315 -386 -515 -496 -690 -524 -805 -852 -1.119 -1.056 -1.281

vo milioni SAD $

Grafik 4: NADVORE[NO TRGOVSKA RAZMENA(vo milioni SAD $)

73

1) Prethodni revidirani podatoci.2) Uvozot e prika`an na f.o.b. paritet soglasno V izdanie na prira~nikot za platen bilans od MMF. Presmetkata na c.i.f. - f.o.b. faktorot kako procent od uvozot c.i.f. po godini iznesuva: 1993-20%, 1994-20%.

1995-20%,1996-14%,1997-10%,1998-5,02%,1999-4,86%, 2000-3,9%, 2001-4,2%, 2002-3,8%, 2003-4,06%, 2004, 2005 i 2006-4,14%.Za 2006 godina napraveno e i vremensko prilagoduvawe za uvozot na elektri~na energija.

3) Bez monetarno zlato i kursni razliki; Dobienite sredstva od sukcesijata na porane{nata SFRJ vo juni 2001 godna vo iznos od 23,9 milioni USD dolari, vo maj 2003 godina vo iznos od 17,8 milioni USD dolari i vo 2005 godina vo iznos od 14,9 milioni USD dolari, ne se platno bilansna transakcija zaradi {to istite se vklu~eni samo vo sostojbite na deviznite rezervi, a ne i vo promenite.

Tabela 7: PLATEN BILANS NA REPUBLIKA MAKEDONIJA(godi{ni, kvartalni i mese~ni podatoci)1

TEKOVNI TRANSAKCII

Stoki, neto

Izvoz, f.o.b.Uvoz, f.o.b.2

Uslugi, neto

Dohod, neto

od koj: kamata, neto

Tekovni transferi, neto

Oficijalni

Privatni

KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA

Kapitalna smetka, neto

Kapitalni transferi, neto

Oficijalni

Drugi

Steknuvawe/raspolagawe so

nefinansiski sredstva

Finansiska smetka, neto

Direktni investicii, neto

Portfolio investicii, neto

Drugi investicii, neto

Trgovski krediti, neto

Zaemi, neto

Valuti i depoziti, neto

od koi: monetarna vlast, neto

komercijalni banki, neto

naselenie, neto

Drugi, neto

Bruto oficijalni rezervi

("-# zna~i zgolemuvawe)3

GRE[KI I PROPUSTI

2004 2005 K1/2006 K2/2006 K3/2006 K4/2006 2006 I II III K1/2007 lV V VI K2/2007 VII VIII IX K3/2007 X-452.82 -157.91 -52.80 -72.13 125.42 -56.88 -56.39 -5.57 7.94 52.37 54.74 -0.44 62.16 7.88 69.60 -29.22 92.46 -53.16 10.09 -53.32

-1,138.97 -1,063.03 -266.78 -367.05 -261.24 -389.91 -1,284.99 -105.36 -97.31 -73.18 -275.86 -112.74 -75.68 -91.53 -279.96 -171.27 -87.97 -151.11 -410.35 -193.141,674.85 2,040.58 449.87 586.05 699.82 660.51 2,396.26 208.32 229.56 294.72 732.59 270.76 286.52 307.31 864.59 269.14 292.09 269.81 831.04 306.35-2,813.82 -3,103.61 -716.65 -953.11 -961.07 -1,050.42 -3,681.24 -313.68 -326.87 -367.90 -1,008.45 -383.50 -362.21 -398.84 -1,144.55 -440.40 -380.07 -420.92 -1,241.39 -499.49

-54.37 -33.64 -5.58 -4.78 30.83 7.78 28.25 -2.54 1.27 -0.13 -1.39 1.69 -0.75 0.49 1.44 7.49 10.31 14.26 32.07 13.78-39.19 -113.46 -2.50 -10.27 -20.27 -3.61 -36.65 13.32 11.22 14.38 38.91 -10.16 17.72 -19.10 -11.54 -29.22 16.31 -39.52 -52.43 6.54-25.67 -25.93 -9.38 -3.60 -6.70 -4.66 -24.34 -0.34 -2.32 -0.22 -2.88 -2.08 0.21 -3.92 -5.79 0.01 1.92 -3.89 -1.97 -3.17779.71 1,052.21 222.06 309.97 376.10 328.87 1,237.00 89.01 92.77 111.30 293.08 120.76 120.87 118.02 359.65 163.78 153.82 123.20 440.80 119.50

70.09 65.45 16.93 19.73 17.83 19.26 73.75 4.13 1.93 5.22 11.27 7.22 8.00 7.75 22.97 7.15 3.00 4.55 14.71 4.41709.62 986.76 205.12 290.24 358.28 309.61 1,163.25 84.88 90.84 106.09 281.81 113.54 112.86 110.28 336.68 156.63 150.82 118.65 426.10 115.09434.05 165.47 50.71 67.41 -126.72 57.14 48.54 4.64 -12.37 -48.96 -56.70 2.19 -54.75 -9.29 -61.85 40.13 -87.66 56.63 9.10 54.92

-4.62 -2.02 0.44 -0.54 -0.26 -0.76 -1.11 -1.61 0.12 -0.21 -1.70 0.76 0.42 0.75 1.94 5.84 -0.32 -0.44 5.09 -0.11-4.62 -2.02 0.44 -0.54 -0.26 -0.76 -1.11 -1.61 0.12 -0.21 -1.70 0.76 0.42 0.79 1.98 1.58 -0.32 -0.44 0.82 0.000.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

-4.62 -2.02 0.44 -0.54 -0.26 -0.76 -1.11 -1.61 0.12 -0.21 -1.70 0.76 0.42 0.79 1.98 1.58 -0.32 -0.44 0.82 0.00

0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 -0.04 -0.04 4.27 0.00 0.00 4.27 -0.12438.68 167.49 50.27 67.95 -126.47 57.90 49.66 6.25 -12.49 -48.75 -55.00 1.42 -55.18 -10.04 -63.79 34.29 -87.34 57.07 4.02 55.04321.87 94.23 308.91 39.96 30.41 44.68 423.96 5.16 9.97 11.07 26.20 60.12 28.89 -2.05 86.96 34.59 -8.97 28.97 54.60 52.28

12.54 237.87 16.58 33.92 11.35 31.02 92.87 15.96 -10.09 21.17 27.04 35.10 22.69 4.03 61.82 8.27 11.95 13.07 33.29 34.58123.74 250.45 -241.69 106.87 -0.43 43.89 -91.36 -49.70 -28.41 -36.19 -114.30 -29.58 -93.31 -73.76 -196.65 35.04 -41.94 63.00 56.11 8.33

90.42 131.50 -1.75 31.21 -66.18 41.90 5.18 -3.88 8.48 -50.02 -45.42 6.33 -76.68 -17.42 -87.76 62.01 -50.98 -12.78 -1.75 28.838.72 123.13 -161.88 70.24 31.25 39.97 -20.42 -55.11 -20.11 20.98 -54.23 -31.42 -24.39 -103.94 -159.75 9.88 9.14 0.10 19.12 -20.25

-3.71 -24.21 -81.16 -3.88 29.43 -48.14 -103.75 7.63 -18.79 -10.85 -22.01 -13.86 -1.23 42.85 27.76 -39.15 -5.20 61.94 17.60 -7.1226.44 0.77 -68.78 0.00 65.66 -0.14 -3.26 0.00 -0.02 -0.02 -0.03 -0.02 -0.02 -0.02 -0.06 -0.02 -0.02 -0.02 -0.07 -0.37

-105.07 26.61 7.02 24.63 -22.48 -24.74 -15.58 4.80 -10.78 1.09 -4.88 -1.53 6.08 51.50 56.05 -29.69 -2.95 71.14 38.50 2.3375.06 -52.10 -19.40 -28.50 -13.74 -23.25 -84.90 2.64 -7.86 -11.88 -17.09 -12.41 -7.28 -8.33 -28.01 -9.19 -2.77 -9.25 -21.20 -8.9828.32 20.04 3.11 9.30 5.06 10.16 27.63 1.66 2.01 3.71 7.37 9.38 8.99 4.74 23.11 2.31 5.09 13.75 21.14 6.88

-19.47 -415.07 -33.53 -112.80 -167.80 -61.69 -375.82 34.83 16.04 -44.80 6.06 -64.22 -13.45 61.74 -15.93 -43.62 -48.39 -47.97 -139.98 -40.1618.77 -7.55 2.08 4.71 1.31 -0.26 7.84 0.94 4.43 -3.41 1.95 -1.74 -7.41 1.40 -7.74 -10.91 -4.80 -3.47 -19.19 -1.60

(vo milioni dolari)

74

Tabela 8: NADVORE[NO - TRGOVSKA RAZMENA PO ZEMJI

Vkupno Germanija Srbija*Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo

2001 1.155,0 1.687,6 -532,6 237,5 213,3 24,2 266,8 157,2 109,62002 1.115,5 1.995,2 -879,7 234,0 284,7 -50,7 246,4 185,2 61,22003 1,363.2 2,299.9 -936.7 278.3 303.8 -25.5 273.8 212.6 61.22004 1.675,9 2.931,6 -1.255,7 317,1 368,1 -51,0 347,6 249,7 97,92005 2.041,3 3.228,0 -1.186,7 364,2 335,0 29,2 459,4 264,1 195,32006 2.400,7 3.762,7 -1.362,0 375,5 369,3 6,2 557,8 282,8 275,02001 K1 291,5 400,4 -108,9 69,0 52,8 16,2 62,3 34,9 27,4

K2 285,3 416,6 -131,3 52,9 59,0 -6,1 74,1 39,2 34,9K3 295,7 378,9 -83,2 61,9 42,8 19,1 62,9 33,4 29,5K4 282,5 491,7 -209,2 53,7 58,7 -5,0 67,5 49,7 17,8

2002 K1 244,0 444,2 -200,2 60,9 56,4 4,5 47,2 38,2 9,0K2 264,4 461,7 -197,3 54,0 70,5 -2,7 53,6 47,9 5,7K3 289,1 497,1 -208,0 60,3 77,1 -10,4 55,8 47,9 7,9K4 301,8 597,6 -295,8 57,0 89,2 -32,2 66,4 55,1 11,3

2003 K1 293,7 531,7 -238,0 66,6 69,2 -2,6 47,2 50,4 -3,2K2 355,8 580,9 -225,1 68,0 74,2 -6,2 76,4 54,8 21,6K3 337,8 550,2 -212,4 72,0 71,0 1,0 74,7 53,5 21,2K4 375,9 637,1 -261,2 71,7 89,4 -17,7 75,5 53,9 21,6

2004 K1 366,1 616,9 -250,8 82,1 84,4 -2,3 57,9 48,2 9,7K2 368,0 716,6 -348,6 63,4 90,3 -26,9 84,4 63,7 20,7K3 443,4 708,3 -264,9 78,5 83,1 -4,6 97,5 68,1 29,4K4 498,4 889,8 -391,4 93,1 110,3 -17,2 107,8 69,7 38,1

2005 K1 482,0 701,2 -219,2 112,0 73,7 38,3 75,0 58,8 16,2K2 512,7 892,6 -379,9 80,7 90,6 -9,9 123,2 71,2 52,0K3 507,9 769,0 -261,1 84,9 79,2 5,7 128,9 66,9 62,0K4 538,7 865,2 -326,5 86,6 91,5 -4,9 132,3 67,2 65,1

2006 K1 450,9 727,6 -276,7 87,3 74,0 13,3 88,2 49,1 39,1K2 586,9 985,9 -399,0 88,3 97,8 -9,5 141,8 71,5 70,3K3 701,4 969,5 -268,1 100,4 91,1 9,3 177,3 74,6 102,7K4 661,5 1.079,7 -418,2 99,5 106,4 -6,9 150,5 87,6 62,9

2007 K1 701,2 1.036,6 -335,4 105,0 99,7 5,3 126,2 75,0 51,2K2 865,8 1.172,4 -306,6 105,1 122,7 -17,6 147,6 96,0 51,6K3 807.5 1,235.6 -428.1 131.0 116.1 14.9 159.3 108.5 50.8

2005 I 147,9 209,9 -62,0 43,3 21,7 21,6 19,0 15,8 3,2II 156,6 224,0 -67,4 35,5 25,7 9,8 22,4 16,7 5,7III 177,5 267,3 -89,8 33,2 26,3 6,9 33,6 26,3 7,3IV 174,5 312,7 -138,2 29,5 25,7 3,8 38,8 30,2 8,6V 179,1 284,6 -105,5 23,1 31,2 -8,1 42,8 19,0 23,8VI 159,1 295,3 -136,2 28,1 33,7 -5,6 41,6 22,0 19,6VII 184,5 256,8 -72,3 35,8 28,2 7,6 41,7 18,5 23,2VIII 146,8 239,5 -92,7 22,8 26,5 -3,7 42,3 21,6 20,7IX 176,6 272,7 -96,1 26,3 24,5 1,8 44,9 26,8 18,1X 191,4 283,7 -92,3 28,3 30,6 -2,3 50,7 24,5 26,2XI 171,7 280,9 -109,2 25,5 29,2 -3,7 42,5 20,1 22,4XII 175,6 300,6 -125,0 32,8 31,7 1,1 39,1 22,6 16,5

2006 I 123,2 208,0 -84,8 26,4 21,0 5,4 22,5 12,8 9,7II 147,9 219,4 -71,5 29,1 23,7 5,4 29,3 14,6 14,7III 179,8 300,2 -120,4 31,8 29,3 2,5 36,4 21,7 14,7IV 176,6 320,1 -143,5 29,2 28,4 0,8 41,2 20,6 20,6V 203,7 326,7 -123,0 29,1 36,0 -6,9 51,5 27,0 24,5VI 206,6 339,1 -132,5 30,0 33,4 -3,4 49,1 23,9 25,2VII 232,0 343,6 -111,6 37,5 31,0 6,5 49,2 24,5 24,7VIII 215,3 316,6 -101,3 29,4 32,4 -3,0 63,8 24,1 39,7IX 254,1 309,3 -55,2 33,5 27,7 5,8 64,3 26,0 38,3X 233,6 331,2 -97,6 26,6 34,3 -7,7 54,0 26,0 28,0XI 204,5 342,4 -137,9 31,3 34,2 -2,9 48,0 25,7 22,3XII 223,4 406,1 -182,7 41,6 37,9 3,7 48,5 35,9 12,6

2007 I 208,7 334,3 -125,6 33,0 32,7 0,3 36,3 25,0 11,3II 229,7 340,9 -111,2 40,8 35,9 4,9 40,1 23,0 17,1III 262,8 361,4 -98,6 31,2 31,1 0,1 49,8 27,0 22,8IV 271,7 393,3 -121,6 31,6 38,0 -6,4 48,8 31,2 17,6V 286,7 376,2 -89,5 34,3 41,0 -6,7 51,9 31,7 20,2VI 307,4 402,9 -95,5 39,2 43,7 -4,5 46,9 33,1 13,8VII 269,3 448,8 -179,5 39,8 44,2 -4,4 49,7 33,1 16,6VIII 268,1 363,7 -95,6 43,0 29,2 13,8 54,8 36,3 18,5IX 270.1 423.1 -153.0 48.2 42.7 5.5 54.8 39.1 15.7X 307.1 617.1 -310.0 38.4 62.3 -23.9 61.6 73.7 -12.1

* do 2006 - Srbija i Crna Gora

75

vo milioni SAD dolari

SAD Italija Grcija RusijaIzvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo

99,7 51,5 48,2 88,7 107,7 -19,0 101,4 184,0 -82,6 13,9 139,4 -125,577,4 58,7 18,7 81,9 118,6 -36,7 116,9 237,9 -121,0 14,4 125,4 -111,072,8 56,2 16,6 95,4 122,5 -27,1 179,8 300,2 -120,4 13,7 177,8 -164,171,9 47,7 24,2 134,4 163,6 -29,2 228,8 277,9 -49,1 19,7 265,4 -245,744,0 45,0 -1,0 169,5 185,2 -15,7 312,9 296,8 16,1 21,4 418,6 -397,222,4 41,0 -18,6 236,8 226,8 10,0 361,2 319,9 41,3 25,5 569,5 -544,028,4 13,4 15,0 24,0 19,2 4,8 21,2 40,2 -19,0 2,8 53,4 -50,623,4 15,6 7,8 21,4 23,3 -1,9 24,3 38,7 -14,4 3,7 31,7 -28,026,9 11,7 15,2 24,3 29,5 -5,2 30,6 51,1 -20,5 3,3 26,9 -23,621,0 10,8 10,2 19,0 35,7 -16,7 25,3 54,0 -28,7 4,1 27,4 -23,318,0 18,2 -0,2 26,7 24,6 2,1 19,2 46,0 -26,8 3,4 49,4 -46,018,9 15,6 3,3 25,1 26,2 -1,1 27,6 49,4 -21,8 3,6 22,3 -18,716,5 10,7 5,8 21,2 29,4 -8,2 30,3 52,2 -21,9 3,5 13,3 -9,824,6 13,9 10,7 18,7 32,2 -13,5 35,6 56,3 -20,7 3,0 61,1 -58,116,7 13,8 2,9 26,9 21,6 5,3 35,1 98,4 -63,3 2,5 25,1 -22,613,8 19,1 -5,3 26,5 34,3 -7,8 52,1 76,4 -24,3 3,6 34,6 -31,016,0 11,1 4,9 21,6 29,3 -7,7 43,7 56,7 -13,0 3,4 53,5 -50,126,3 12,2 14,1 20,4 37,3 -16,9 48,9 68,7 -19,8 4,2 64,6 -60,414,8 13,4 1,4 24,5 26,3 -1,8 52,7 59,4 -6,7 3,9 63,1 -59,214,1 11,6 2,5 29,1 45,4 -16,3 55,1 73,6 -18,5 4,7 47,9 -43,223,4 11,1 12,3 38,5 43,0 -4,5 54,6 69,9 -15,3 5,5 74,5 -69,019,6 11,6 8,0 42,3 48,9 -6,6 66,4 75,0 -8,6 5,6 79,9 -74,37,5 13,7 -6,2 43,6 37,2 6,4 74,2 66,3 7,9 5,3 77,4 -72,1

11,9 12,2 -0,3 39,9 47,6 -7,7 80,8 79,2 1,6 5,1 99,9 -94,815,5 9,0 6,5 45,7 48,3 -2,6 81,1 72,2 8,9 5,3 113,0 -107,79,1 10,1 -1,0 40,3 52,1 -11,8 76,8 79,1 -2,3 5,7 128,3 -122,66,5 8,7 -2,2 52,6 41,1 11,5 60,1 62,5 -2,4 6,0 137,5 -131,56,5 11,3 -4,8 56,2 61,5 -5,3 98,6 90,4 8,2 6,4 98,6 -92,25,8 9,6 -3,8 63,0 57,4 5,6 120,0 75,4 44,6 8,3 150,5 -142,23,6 11,4 -7,8 65,0 66,8 -1,8 82,5 91,6 -9,1 4,8 182,9 -178,16,2 16,5 -10,3 69,6 52,8 16,8 96,0 95,9 0,1 4,8 157,3 -152,59,7 22,1 -12,4 102,1 87,3 14,8 110,8 104,3 6,5 5,3 95,3 -90,0

13.8 18.5 -4.7 72.9 65.0 7.9 95.4 101.6 -6.2 6.8 170.3 -163.53,1 4,5 -1,4 12,3 9,6 2,7 20,2 18,6 1,6 1,0 25,9 -24,91,8 5,7 -3,9 13,8 10,2 3,6 26,8 21,0 5,8 1,7 23,4 -21,72,6 3,5 -0,9 17,5 17,4 0,1 27,2 26,7 0,5 2,6 28,1 -25,53,5 4,2 -0,7 10,3 7,9 2,4 31,8 29,7 2,1 1,5 33,5 -32,04,4 3,7 0,7 16,9 20,2 -3,3 23,9 25,3 -1,4 1,9 22,4 -20,54,0 4,3 -0,3 12,7 19,5 -6,8 25,1 24,2 0,9 1,7 44,0 -42,36,0 3,0 3,0 20,4 18,6 1,8 34,4 27,2 7,2 1,7 28,9 -27,24,5 3,0 1,5 10,8 14,8 -4,0 19,9 19,8 0,1 1,9 37,4 -35,55,0 3,0 2,0 14,5 14,9 -0,4 26,8 25,2 1,6 1,7 46,7 -45,04,1 2,7 1,4 14,8 16,8 -2,0 27,7 23,7 4,0 1,7 53,4 -51,73,0 3,7 -0,7 12,8 15,0 -2,2 25,5 25,8 -0,3 1,6 40,3 -38,72,0 3,7 -1,7 12,7 20,3 -7,6 23,6 29,6 -6,0 2,4 34,6 -32,22,7 3,5 -0,8 14,7 10,7 4,0 16,1 17,3 -1,2 1,8 47,3 -45,52,4 2,0 0,4 17,4 13,8 3,6 18,2 18,9 -0,7 2,2 39,6 -37,41,4 3,2 -1,8 20,5 16,6 3,9 25,8 26,3 -0,5 2,0 50,6 -48,61,5 2,4 -0,9 19,9 14,6 5,3 24,9 25,9 -1,0 1,8 33,4 -31,62,9 5,1 -2,2 19,0 21,9 -2,9 35,1 29,6 5,5 2,2 27,1 -24,92,1 3,8 -1,7 17,3 25,0 -7,7 38,6 34,9 3,7 2,4 38,1 -35,72,0 3,4 -1,4 21,8 26,3 -4,5 38,3 29,0 9,3 3,3 48,1 -44,82,1 3,2 -1,1 13,7 15,4 -1,7 38,5 20,8 17,7 2,6 52,9 -50,31,7 3,0 -1,3 27,5 15,7 11,8 43,2 25,6 17,6 2,4 49,5 -47,12,0 4,1 -2,1 22,5 22,7 -0,2 33,0 30,2 2,8 2,2 40,5 -38,31,2 3,0 -1,8 18,2 18,6 -0,4 25,2 30,4 -5,2 1,5 63,2 -61,70,4 4,3 -3,9 24,3 25,5 -1,2 24,3 31,0 -6,7 1,1 79,2 -78,10,6 4,2 -3,6 25,4 16,9 8,5 27,6 26,9 0,7 1,4 48,6 -47,21,0 3,8 -2,8 17,1 16,6 0,5 29,9 30,7 -0,8 1,9 53,5 -51,64,6 8,5 -3,9 27,1 19,3 7,8 38,5 38,3 0,2 1,5 55,2 -53,72,4 6,7 -4,3 35,0 28,7 6,3 35,0 33,6 1,4 1,6 46,4 -44,84,4 5,2 -0,8 27,2 28,0 -0,8 37,9 35,4 2,5 1,6 18,4 -16,82,9 10,2 -7,3 39,9 30,6 9,3 37,9 35,3 2,6 2,1 30,5 -28,45,5 6,9 -1,4 32,4 28,4 4,0 32,5 38,1 -5,6 2,4 64,9 -62,53,5 3,0 0,5 24,7 18,0 6,7 24,1 26,7 -2,6 2,8 45,4 -42,64.8 8.6 -3.8 15.8 18.6 -2.8 38.8 36.8 2.0 1.6 60.0 -58.47.7 6.1 1.6 29.5 29.3 0.2 45.5 35.5 10.0 2.2 58.6 -56.4

2001200220032004200520062001 K1

K2K3K4

2002 K1K2K3K4

2003 K1K2K3K4

2004 K1K2K3K4

2005 K1K2K3K4

2006 K1K2K3K4

2007 K1K2K3

2005 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2006 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2007 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXX

76

Tabela 9: BUXET - CENTRALNA DR@AVNA VLAST

2002 2003 2004 2005 2006

Zavr{na smetka Zavr{na smetka Zavr{na smetka Zavr{na smetka Buxet

71.981.222.938 68.406.577.974 68.257.596.556 77.264.085.977 81.749.000.000

58.896.097.958 56.784.247.919 56.534.423.095 60.465.813.344 59.940.000.000

54.389.136.894 49.166.396.854 52.527.458.366 55.024.034.252 56.840.000.000

10.137.596.496 10.772.545.343 10.068.869.008 10.934.484.390 11.236.000.000

7.513.310.320 7.502.459.597 7.706.705.300 8.098.696.839 8.051.000.000

2.624.286.176 3.270.085.746 2.362.163.708 2.835.787.551 3.185.000.000

31.235.879.140 31.741.066.910 36.093.219.422 38.172.046.946 40.136.000.000

20.521.036.109 21.175.919.119 25.756.854.524 27.081.128.583 28.334.000.000

10.714.843.031 10.565.147.791 10.336.364.898 11.090.918.363 11.802.000.000

6.336.011.440 6.141.579.944 5.814.503.205 5.265.767.731 4.848.000.000

5.230.636.743 4.909.408.470 4.597.751.176 4.251.685.006 3.817.121.000

1.105.374.697 1.232.171.474 1.216.752.029 1.014.082.725 1.030.879.000

0 51.094 0 0 0

3.359.937 3.894.080 5.216.895 0 0

340.562.742 475.513.109 545.887.314 651.735.186 620.000.000

6.335.727.139 31.746.374 237.478 - -

4.506.961.064 7.617.851.065 4.006.964.729 5.441.779.092 3.100.000.000

931.379.088 1.963.471.700 1.752.484.628 3.441.892.427 1.100.000.000

1.091.976.541 1.366.943.949 1.465.138.734 1.656.889.743 1.500.000.000

205.764.069 370.052.922 257.196.740 246.001.080 300.000.000

2.277.841.366 3.917.382.494 532.144.627 96.995.843 200.000.000

7.193.569.639 4.081.105.548 3.341.846.311 2.045.598.523 16.227.000.000

6.244.440.021 4.002.729.305 3.158.721.234 1.455.155.987 16.027.000.000

949.129.619 78.376.243 183.125.077 590.442.536 200.000.000

3.808.557.430 3.651.554.878 4.932.545.381 894.339.868 540.000.000

1.167.411.039 1.136.220.479 3.888.654.831 508.533.363 0

2.641.146.391 2.515.334.399 1.043.890.550 385.806.506 540.000.000

480.521.896 1.908.760.868 1.538.911.272 3.000.000.000

1.584.121.754 3.766.572.092 1.529.500.321 12.319.422.970 2.042.000.000

1.584.121.754 3.766.572.092 1.529.500.321 12.319.422.970 2.042.000.000

18.354.261 123.097.537 10.520.580 0 0

71.700.272.895 64.462.761.283 63.743.917.129 67.090.435.530 81.749.000.000

56.314.747.304 51.104.920.817 51.667.851.725 45.930.102.078 49.295.088.000

18.337.661.335 20.233.542.216 20.943.062.394 21.655.526.155 22.668.904.000

13.991.420.289 7.325.808.770 6.833.422.972 7.261.122.028 7.326.925.000

20.586.832.339 21.101.506.628 21.838.665.402 13.950.459.394 14.602.763.000

- - - 812.346.952 1.819.000.000

3.398.833.341 2.444.063.205 2.052.700.957 2.250.647.550 2.877.496.000

- - - 2.675.836.361 2.111.209.000

- - - 4.171.063.594 3.633.264.000

8.366.132.516 4.687.684.918 4.867.347.044 7.198.053.448 12.543.385.000

7.019.393.075 8.670.155.548 7.208.718.360 7.115.380.049 14.166.054.000

931.369.212 637.002.773 76.445.946 0 0

6.088.023.863 8.033.152.776 7.132.272.414 7.115.380.049 14.166.054.000

VKUPNI PRIHODI

IZVORNI PRIHODI

DANO^NI PRIHODI

Danok od dohod, od dobivka i od kapitalni dobivki

Personalen danok od dohod

Danok od dobivka

Doma{ni danoci na stoki i uslugi

Danok na promet i DDV (od 1.04.2000)

Akcizi

Danok od me|unarodna trgovija i transak. (carini i dava~ki)

Uvozni dava~ki

Drugi uvozni dava~ki i taksi

Drugi danoci

Danoci od specifi~ni uslugi

Taksi za koristewe ili dozvoli za vr{ewe na dejnost

Danok na finansiski transakcii

NEDANO^NI PRIHODI

Pretpriema~ki prihod i prihod od imot

Taksi i nadomestoci

Drugi vladini uslugi

Drugi nedano~ni prihodi

KAPITALNI PRIHODI

Proda`ba na kapitalni sredstva

Proda`ba na zemji{te i nematerijalni vlo`uvawa

TRANSFERI I DONACII

Transferi od drugi nivoa na vlast

Donacii od stranstvo

DOMA[NO ZADOL@UVAWE

ZADOL@UVAWE VO STRANSTVO

Me|unarodni razvojni agencii

PRIHODI OD OTPLATA (naplata) NA ZAEMI

VKUPNI RASHODI

TEKOVNI TRO[OCI

Plati, naemnini i nadomestoci

Stoki i ostanati uslugi

Tekovni transferi

Tekovni transferi do edinicite na lokalna samouprava

Kamatni pla}awa

SUBVENCII I TRANSFERI

SOCIJALNI BENEFICII

KAPITALNI RASHODI

DAVAWE NA ZAEMI, U^ESTVO VO DEL OD

HARTIITE OD VREDNOST I OTPLATA NA GLAVNINA

Davawe na zaemi i u~estvo vo del od hartiite od vrednost

Amortizacija (otplata na glavnina)

77

Buxet 2005 Buxet 2006 Buxet 2005 Buxet 2006 Buxet 2005 Buxet 2006

vo milioni denari struktura % od BDP

VKUPNO 66.327 91.868 100,0 100,0 23,9 31,3

Op{ti javni uslugi 5.885 13.609 8,9 14,8 2,1 4,6

Raboti vo vrska so odbranata i uslugi 5.885 6.130 8,9 6,7 2,1 2,1

Javen red i bezbednost 8.398 9.902 12,7 10,8 3,0 3,4

Ekonomski raboti 15.877 23.846 23,9 26,0 5,7 8,1

Za{tita na okolinata 368 615 0,6 0,7 0,1 0,2

Komunalen razvoj 858 3.555 1,3 3,9 0,3 1,2

Zdravstvo 613 1.165 0,9 1,3 0,2 0,4

Rekreativni i kulturni aktivnosti i uslugi 1.471 1.968 2,2 2,1 0,5 0,7

Obrazovanie 9.869 13.363 14,9 14,5 3,6 4,6

Socijalna za{tita i socijalna sigurnost 17.103 17.716 25,8 19,3 6,2 6,0

Tabela 10: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE NA CENTRALNIOT BUXET

Zabele{ka: Funkcionalnata klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet e podgotvena spored me|unarodnite standardi

Grafik 5: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE 2006 GODINA

Za{tita naokolinata

615

Komunalen razvoj3.555

Obrazovanie13.363

Zdravstvo1.165

Rekreativni i kulturniaktivnosti i uslugi

1.968

Raboti vo vrska soodbranata i uslugi

6.130

Javen red ibezbednost

9.902

Op{ti javni uslugi13.609

Socijalna za{tita isocijalna sigurnost

17.716

Ekonomski raboti23.846

78

Tabela 11: BUXET NA REPUBLIKA MAKEDONIJA (Centralen buxet i buxeti na fondovi)

Vkupno 2005 Buxet 2006 Reb. Bux. 2006 K1 2006 K2 2006 K3 2006 K4 2006 Vkupno 2006 Buxet 2007 I

100.928 103.198 109.029 23.069 26.306 26.222 28.504 104,101 108,634 8,71784.581 88.198 89.507 19.848 22.782 23.080 24.888 90,598 92,824 7,803

304 177 240 79 50 35 35 199 211 1155.681 57.581 58.688 12.658 15.097 15.460 16.360 59,575 61,511 5,580

8.097 8.051 8.256 1.933 2.098 2.025 2.358 8,414 7,471 6242.837 3.185 4.423 1.725 914 950 1.119 4,708 3,704 252

27.082 28.334 27.374 5.228 7.342 7.155 7.534 27,259 30,390 2,94011.748 12.543 11.652 2.542 2.839 3.374 3.419 12,174 12,627 1,0915.266 4.848 5.483 993 1.494 1.982 3.243 7,712 5,519 417

651 620 1.500 237 410 390 176 1,213 1,800 25628.596 30.440 30.579 7.111 7.635 7.586 8.493 30,825 31,102 2,21218.300 19.810 19.933 4.619 4.969 4.893 5.467 19,948 20,671 1,439

1.312 1.370 1.370 322 336 337 375 1,370 1,390 898.982 9.260 9.276 2.170 2.330 2.356 2.651 9,507 9,041 684

13.818 12.943 15.992 2.306 2.721 2.627 2.826 10,480 13,755 7756.312 7.377 8.377 1.234 1.117 1.496 1.656 5,503 6,471 4463.319 1.031 3.084 103 406 56 258 823 2,370 231.657 1.500 1.500 395 426 308 364 1,493 1,500 129

434 573 573 80 76 65 22 243 452 25246 300 300 65 70 59 26 220 300 24264 382 508 109 176 209 125 619 677 29

1.675 1.780 1.650 321 452 434 374 1,581 1,680 99933 502 700 143 390 143 272 948 550 75

1.494 1.555 2.430 727 299 166 231 1,423 1,505 442 0 400 45 74 153 288 560 0 20

100.219 104.905 111.365 23.538 26.265 25.085 30.871 105,759 112,027 6,85590.026 93.420 98.542 22.475 24.145 22.335 27.569 96,524 100,098 6,52222.836 23.997 23.922 5.750 5.878 5.707 6.086 23,421 24,852 1,98112.985 12.579 14.868 2.856 3.264 2.655 4.128 12,903 14,833 84151.597 53.585 56.389 13.080 14.265 13.167 16.163 56,675 57,279 3,471

913 613 1.047 167 209 165 240 781 633 7646.870 48.906 49.406 11.566 12.726 12.072 12.466 48,830 50,987 3,26524.971 26.999 29.884 6.396 6.640 6.751 6.947 26,734 28,865 2,232

2.940 2.500 2.152 659 521 487 450 2,117 2,058 1424.138 3.954 4.279 948 945 1.114 1.090 4,097 4,131 84

0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 3 4 0 0 0 0 0 4 0

14.825 15.450 16.087 3.561 4.621 3.718 3.979 15,879 15,929 8073.681 3.975 5.850 1.326 1.308 911 3.451 6,996 5,601 130

135 91 86 21 22 20 7 70 58 02.610 3.259 3.363 790 736 418 1.193 3,137 2,965 2291.074 1.259 1.259 140 444 79 419 1,082 1,337 201.536 2.000 2.104 650 292 339 774 2,055 1,628 209

0 0 0 0 0 387 0 387 169 010.191 11.486 12.823 1.063 2.120 2.751 3.301 9,235 11,929 333

709 -1.708 -2.336 -469 2 1.083 -2.365 -1,749 -3,393 1,862-709 1.708 2.336 469 -2 -1.083 2.355 1,739 3,393 -1,862

7.063 16.556 21.154 9.759 3.097 -166 5.390 18,080 14,791 9221.383 15.821 20.831 13.928 3.846 0 0 17,774 750 53

13.913 4.309 2.147 159 496 484 534 1,673 3,477 31-9.797 -6.594 -6.585 -4.835 -4.101 -695 3.741 -5,890 7,014 9671.538 3.000 3.000 484 422 43 1.070 2,019 3,500 -129

29 20 1.761 24 2.433 2 0 2,459 50 07.772 14.848 18.818 9.290 3.099 917 3.025 16,331 11,398 2,7847.772 14.848 18.818 9.290 3.099 917 3.025 16,331 11,398 2,7843.295 10.119 14.089 9.159 381 917 487 10,944 6,461 2,7844.478 4.729 4.729 131 2.718 0 2.538 5,387 4,937 0

VKUPNI PRIHODI

Dano~ni prihodi i pridonesi

Dano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)

Danoci

Personalen danok na dohod

Danok na dobivka

DDV

Akcizi

Uvozni dava~ki

Drugi danoci

Pridonesi

Fond za PIOM

Agencija za vrabotuvawe

Fond za zdravstvo

Nedano~ni prihodi

Nedano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)

Profit od javni finansiski institucii

Administrativni taksi

Participacija za zdravstveni uslugi

Drugi administrativni taksi

Drugi nedano~ni prihodi

Nadomestoci za Fondot za pati{ta

Kapitalni prihodi

Stranski donacii

Prihod od otplata na zaemi

VKUPNI RASHODI

Tekovni tro{oci

Plati i nadomestoci

Stoki i uslugi

Transferi

Transferi (smetka za sopstveni prihodi)

Socijalni transferi

Fond za PIOM

Agencija za vrabotuvawe

Socijalna pomo{

Strukturni reformi

Reformi na javnata administracija

Zdravstvena za{tita

Drugi transferi

Tro{oci za begalci

Kamatni pla}awa

Kamati po doma{en dolg

Kamati po nadvore{en dolg

Garancii

Kapitalni tro{oci

Buxetsko saldo

Finansirawe

Priliv

Prihodi od privatizacija

Stranski zaemi

Depoziti

Dr`avni zapisi

Proda`ba na akcii

Odliv

Otplata na glavnica

Nadvore{en dolg

Doma{en dolg

79

II III K1 2007 IV V VI K2 2007 VII VIII IX K3 2007 X Vkupno 2007

7,645 10,066 26,428 9,582 9,069 9,226 27,877 10,827 12,164 9,610 32,601 11,973 98,8796,729 8,929 23,461 8,445 7,883 8,307 24,635 9,384 8,624 8,580 26,588 10,777 85,461

30 18 59 13 16 16 45 19 21 6 46 53 2033,986 6,189 15,755 5,754 5,280 5,480 16,514 6,496 5,916 5,870 18,282 7,989 58,540

589 631 1,844 665 655 686 2,006 759 699 762 2,220 748 6,818397 1,386 2,035 407 405 425 1,237 424 403 451 1,278 430 4,980

1,756 2,410 7,106 3,116 2,510 2,524 8,150 3,381 2,866 2,721 8,968 4,391 28,615786 903 2,780 1,002 1,049 1,183 3,234 1,335 1,297 1,156 3,788 1,188 10,990378 707 1,502 399 498 483 1,380 417 451 535 1,403 952 5,237

80 152 488 165 163 179 507 180 200 245 625 280 1,9002,713 2,722 7,647 2,678 2,587 2,811 8,076 2,869 2,687 2,704 8,260 2,735 26,7181,764 1,751 4,954 1,724 1,661 1,821 5,206 1,844 1,793 1,809 5,446 1,820 17,426

128 126 343 120 118 126 364 127 122 123 372 126 1,205821 845 2,350 834 808 864 2,506 898 772 772 2,442 789 8,087798 948 2,521 1,013 1,056 792 2,861 1,131 3,443 943 5,517 1,042 11,941470 585 1,501 612 434 409 1,455 576 231 479 1,286 619 4,861

44 5 72 57 292 19 368 121 2,889 22 3,032 19 3,491137 153 419 122 128 134 384 134 118 154 406 161 1,370

18 27 70 26 20 32 78 0 31 50 81 55 28420 28 72 21 25 22 68 21 22 24 67 34 24125 24 78 40 15 34 89 124 8 88 220 31 41884 126 309 135 142 142 419 155 144 126 425 123 1,27643 49 167 51 58 42 151 197 50 54 301 82 70175 140 259 56 63 81 200 100 47 33 180 72 711

0 0 20 17 9 4 30 15 0 0 15 0 657,907 9,382 24,144 8,081 8,561 9,326 25,968 9,424 7,873 9,079 26,376 10,379 86,8677,645 8,871 23,038 7,689 8,018 8,589 24,296 8,174 7,505 8,316 23,995 9,537 80,8661,995 2,049 6,025 2,018 2,044 2,050 6,112 2,049 1,846 2,045 5,940 1,820 19,897

904 994 2,739 965 966 1,143 3,074 1,203 833 1,102 3,138 1,329 10,2804,574 5,670 13,715 4,359 4,876 5,000 14,235 4,772 4,713 5,060 14,545 6,045 48,540

54 61 191 63 41 60 164 39 27 40 106 63 5244,228 4,843 12,336 3,697 4,269 4,483 12,449 4,193 4,258 4,318 12,769 4,245 41,7992,283 2,365 6,880 2,315 2,318 2,335 6,968 2,342 2,330 2,394 7,066 2,381 23,295

138 137 417 153 140 144 437 140 139 132 411 132 1,397581 361 1,026 334 325 217 876 360 368 390 1,118 353 3,373

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

1,226 1,980 4,013 895 1,486 1,787 4,168 1,351 1,421 1,402 4,174 1,379 13,734282 759 1,171 596 557 450 1,603 536 423 699 1,658 1,728 6,160

10 7 17 3 9 7 19 4 5 3 12 9 57172 158 559 347 132 396 875 150 113 109 372 343 2,149

25 49 94 231 41 183 455 70 15 41 126 236 911147 109 465 116 91 213 420 80 98 68 246 107 1,238

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0262 511 1,106 392 543 737 1,672 1,250 368 763 2,381 842 6,001

-262 684 2,284 1,501 508 -100 1,909 1,403 4,291 531 6,225 1,594 12,012262 -684 -2,284 -1,501 -508 100 -1,909 -1,403 -4,291 -531 -6,225 -1,594 -12,012

1,721 413 3,056 2,669 -454 6,734 8,949 -1,113 -3,751 -368 -5,232 894 7,6670 609 662 0 0 0 0 0 0 0 0 0 662

135 107 273 193 104 78 375 547 54 132 733 144 1,5251,484 -449 2,002 2,018 -558 7,048 8,508 -1,271 -3,655 147 -4,779 990 6,721

102 145 118 458 0 -400 58 -389 -196 -647 -1,232 -240 -1,2960 1 1 0 0 8 8 0 46 0 46 0 55

1,459 1,097 5,340 4,170 54 6,634 10,858 290 540 163 993 2,488 19,6791,459 1,097 5,340 4,170 54 6,634 10,858 290 540 163 993 2,488 19,6791,459 1,097 5,340 1,177 54 5,790 7,021 159 540 163 862 797 14,020

0 0 0 2,993 0 844 3,837 131 0 0 131 1,691 5,659

80

TABELA 12. FOND ZA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE(vo milioni denari)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007

Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno jan.-okt. Izvr{eno jan.-okt.

22,883 24,289 25,811 28,191 28,983 28,878 25,714 31,467 27,600

15,722 15,671 15,784 16,882 17,204 17,484 15,701 19,369 16,947

311 331 283 307 383 388 255 303 245

4,174 5,744 6,961 7,741 8,486 8,291 7,732 9,385 8,760

404 377 409 394 412 390 196 244 212

58 41 61 71 41 39 27 33 22

804 716 688 677 661 659 538 661 566

1,101 1,126 1,404 1,536 1,719 1,550 1,047 1,230 728

74 73 29 65 57 59 196 219 115

68 209 192 42 21 18 22 23 5

0 0 0 476 0 0 0 0 0

22,940 24,697 25,889 27,740 29,132 29,015 25,719 31,204 27,054

19,774 21,278 22,255 24,008 25,121 24,969 21,055 25,410 21,809

18,948 19,041 19,982 21,667 22,824 23,335 20,108 24,272 20,960

505 514 518 499 509 479 379 455 370

321 297 262 234 217 178 129 154 110

0 1,167 1,136 1,131 1,027 455 0 0 0

0 112 103 121 88 90 59 70 50

0 148 254 262 247 240 148 178 60

91 93 115 118

139 166 141

1,006 1,325 1,486

72 72 83 80 82 82 68 82 69

94 91 76 98 97 110 112 138 134

12 7 9 6 6 6 4 4 1

2,672 2,805 2,934 3,184 3,349 3,416 2,963 3,582 3,084

141 153 165 172 170 172 169 208 193

175 254 222 192 257 190 183 258 251

- 37 145 0 50 70 159 196 27

-57 -408 -78 451 -149 -137 -5 263 546

Vid na prihodite / rashodite

PRIHODI

Pridones od plati

Pridones od dohodot

Prihodi od Buxetot na Republikata

Prihodi od privaten sektor

Prihodi od individualni zemjodelci

Prihodi od akcizi

Pridones od Agencijata za vrabotuvawe za nevraboteni lica

Drugi prihodi

Prihodi od dividendi i od proda`ba na hartii od vrednost

Preneseni prihodi od prethodna godina

RASHODI

Penzii

Redovni penzii

Voeni penzii

Zemjodelski penzii

Retroaktivna isplata na 8%

Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2000 godina



Razlika za Ministerstvo za vnatre{ni raboti

Tranzicioni tro{oci

Nadomestok za telesno o{tetuvawe

Nadomestoci od invalidsko osiguruvawe

Vrabotuvawe i internatsko smestuvawe na deca invalidi

Pridones za zdravstvena za{tita

Nadomestok na stru~nata slu`ba

Drugi rashodi

Kapitalni sredstva

RAZLIKA

Deficit / Suficit

Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii

81

TABELA 13. FOND ZA ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE(vo milioni denari)



PRIHODI

Pridonesi

Pridonesi od Penziskiot Fond

Pridonesi od Agencijata za vrabotuvawe

Pridonesi od Ministerstvoto za trud

Drugi prihodi

Sredstva od Buxetot na RM za zadol`itelno

zdravstveno osiguruvawe

Prihodi od kofinansirawe

Prenesen vi{ok od prethodnata godina

RASHODI

Ambulantni tro{oci

Bolni~ko lekuvawe

Tro{oci po programi

Lekovi

Zabna za{tita

Ortopedski tro{oci

Lekuvawe vo stranstvo

Drug vid lekuvawe (nadomestoci)

Administracija

Oprema i odr`uvawe

Drugi tro{oci

Krediti i kamati

RAZLIKA

Deficit/suficit

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007


12,790 12,295 13,656 14,698 14,886 15,083 12,807 15,669 14,149

7,745 7,528 7,823 8,418 8,762 8,982 7,659 9,447 8,087

2,649 2,616 3,075 3,184 3,349 3,417 2,964 3,584 3,083

1,941 1,554 1,763 1,849 1,998 2,062 1,773 2,145 1,828

0 48 54 64 41 64 56 67 54

455 70 734 1,064 676 79 92 97 48

- 166 111 29 60 479 22 43 765

241 286 284

0 313 96 91 1 0 0 0 0

12,463 12,205 13,611 14,678 14,722 15,206 13,157 16,280 14,011

2,486 2,505 4,430 5,132 5,959 7,129 11,477 14,282 12,501

5,737 5,919 4,929 5,038 5,098 6,311 0 0 0

105 306 123 21 0 0 0 0 0

1,681 1,555 1,305 1,868 2,006 0 0 0 0

687 522 521 630 0 0 0 0 0

143 111 134 150 280 171 182 219 178

70 90 144 221 117 151 164 185 62

694 769 832 968 941 1,062 943 1,135 993

250 268 360 309 254 276 343 396 251

90 44 656 219 23 106 48 63 26

200 48 23 32 27 0 0 0 0

321 71 154 90 17 0 0 0 0

326 90 45 21 164 -123 -350 -611 138

82

TABELA 14. AGENCIJA ZA VRABOTUVAWE (vo milioni denari)



PRIHODIPrihodi od pridonesiPridones od platiPridones od rabotni lu|e koi samostojno vr{at dejnostPridones {to go uplatuvaat rabotnicitena privremena rabota vo stranstvoPridones od prethodnata godinaDotacii od Buxetot na RepublikataZa pokrivawe na deficitot na Agencijata za vrabotuvaweZa isplata na pari~en nadomest na vrabotenite od pretprijatijata koivo svoeto rabotewe iska`uvaat zaguba (zagubari)Reforma na javnata administracijaPo drugi osnoviDrugi prihodiRASHODIRashodi za funkcijataSredstva za obezbeduvawe pari~en nadomestokna nevraboteni licaPridonesi za zdravstveno osiguruvawePridonesi za penzisko i invalidsko osiguruvaweSredstva za vrabotuvawe na invalidni licaIsplata spored Zakon za pottiknuvawe na vrabotenostaNadomestok za prekvalifikacijaRashodi za stru~nata slu`baOsnovni plati i naemniniNadomestociStoki i ostanati uslugiKamatni pla}awaKapitalni tro{ociRAZLIKADeficit / Suficit

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007


5.119 4.827 5.918 6.241 7.456 6.940 4.771 5.685 4.221

1.121 1.136 1.180 1.224 1.270 1.313 1.111 1.371 1.205

1.098 1.113 1.178 1.223 1.155 1.192 1.007 1.259 1.093

22 23 2 0 24 23 17 20 19

0 0 0 1 4 5 2 3 0

0 0 0 0 88 93 85 89 93

3.990 3.677 4.726 5.002 6.163 5.616 3.651 4.303 3.007

3.470 3.170 3.742 3.958 4.522 4.612 3.263 3.864 2.786

516 481 944 980 988 418 243 285 191

- 26 19 3 61 22 9 11 10

3 26 21 61 592 564 136 143 20

8 13 12 16 23 11 9 11 9

5.110 4.749 5.868 6.214 7.325 6.938 4.994 5.937 4.280

4.913 4.571 5.658 6.005 7.102 6.710 4.799 5.703 4.103

1.875 1.879 2.273 2.377 2.697 2.425 1.697 1.992 1.357

1.936 1.555 1.763 1.849 1.998 2.063 1.772 2.144 1.827

1.102 1.138 1.453 1.557 1.729 1.552 1.062 1.236 736

- - 128 121 58 114 166 220 101

- - - 61 592 526 65 66 40

- - 41 40 29 30 37 45 42

198 178 210 209 223 228 195 234 177

118 116 124 134 132 133 113 136 111

19 18 22 20 20 22 17 20 12

54 43 42 51 68 69 60 73 54

1 0 0 0 0 0 0 0 0

6 2 22 4 3 4 5 5 0

9 78 50 27 132 2 -223 -252 -59

83

(vo milioni denari)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007


3.506 4.012 3.434 3.668 3.299 3.031 2.368 2.975 2.498

1.590 1.655 1.305 1.603 1.610 1.320 1.000 1.350 1.200

82 73 87 82 77 90 85 102 86

746 704 761 797 853 842 673 790 687

537 375 381 728 741 743 595 687 503

538 1.098 862 418 9 0 0 0 0

14 21 2 39 9 36 15 46 22

- 87 36 1 0 0 0 0 0

3.506 4.013 3.420 3.661 3.889 3.389 2.672 3.525 3.123

1.662 1.756 1.250 1.107 1.753 1.405 986 1.630 1.711

179 286 289 205 156 164 129 148 182

952 926 900 1.063 1.081 1.013 979 1.032 642

212 299 304 424 242 254 206 274 207

502 596 528 666 611 508 372 431 381

0 0 0 46 45 45 0 10 0

0 150 149 150 0 0 0 0 0

0 -1 14 7 -590 -358 -304 -550 -625


PRIHODI

Prihodi od Buxet

Nadomestok za upotreba na pati{ta {to gi koristat

stranskite motorni vozila

Godi{en nadomestok za patni motorni vozila

{to podle`at na registracija

Nadomestok za upotreba na avtopat

Stranski kredit

Drugi prihodi

Grant

RASHODI

Investicii

Rashodi za studii, proektirawe, nadzor,

provizii i materijalni tro{oci

Odr`uvawe na pati{tata

Otplata na krediti

Sredstva za lokalni pati{ta

Ostanati tro{oci

Obvrski sprema Agencijata za sanacija na banki

RAZLIKA

Deficit / suficit


TABELA 15. FOND ZA MAGISTRALNI I REGIONALNI PATI[TA

84

BRUTO NADVORE[EN DOLG-SOSTOJBA

31.12.2004 31.12.2005 31.03.2006 30.06.2006 30.09.2006 31.12.2006 31.03.2007 30.06.2007 30.09.2007

1.016,46 1.282,82 1.078,76 1.079,64 1.076,08 1.066,92 1.003,13 894,08 887,100,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7,640,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7,630,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,010,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,010,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

1.016,45 1.282,82 1.078,76 1.079,64 1.076,08 1.066,92 1.003,13 894,08 879,4623,25 187,47 190,99 191,87 191,67 191,74 191,04 187,07 185,00

993,20 1.095,36 887,76 887,77 884,41 875,19 812,09 707,01 694,460,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

45,97 52,66 51,81 47,82 47,26 42,39 38,09 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

45,97 52,66 51,81 47,82 47,26 42,39 38,09 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

45,97 52,66 51,81 47,82 47,26 42,39 38,09 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

123,24 192,02 181,68 191,44 205,47 269,88 266,70 312,94 340,7067,32 81,41 72,25 77,76 83,57 115,44 111,15 144,87 165,510,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,007,04 1,30 0,00 0,00 0,00 0,00 24,22 30,78 41,67

51,71 69,46 61,74 67,18 72,85 104,70 77,56 104,54 114,308,57 10,66 10,52 10,58 10,72 10,74 9,37 9,54 9,558,57 10,66 10,52 10,58 10,72 10,74 9,37 9,54 9,550,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

55,93 110,60 109,42 113,68 121,90 154,44 155,55 168,07 175,190,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

55,79 106,40 103,29 107,48 115,91 146,31 147,36 159,90 166,730,14 4,20 6,14 6,20 5,99 8,13 8,20 8,17 8,470,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

600,40 721,01 664,92 727,28 701,21 786,69 804,59 805,39 808,63370,02 475,84 409,86 425,28 390,24 435,42 439,89 434,03 450,26

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,004,78 53,03 15,56 30,32 17,16 11,65 26,18 19,92 32,820,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

322,58 362,86 341,53 343,08 314,62 349,59 339,61 323,35 307,40

prethodni podatoci(vo milioni EUR)

1. DR@AVEN SEKTOR1.1 Kratkoro~en1.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 1.1.2. Zaemi1.1.3. Komercijalni krediti1.1.4. Ostanati obvrski

Dostasani neplateni obvrskiOstanato

1.2 Dolgoro~en1.2.1. Obvrznici1.2.2.Zaemi1.2.3. Komercijalni krediti1.2.4. Ostanati obvrski2. MONETARNA VLAST (NBRM)2.1 Kratkoro~en2.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 2.1.2. Zaemi2.1.3. Valuti i depoziti2.1.4. Ostanati obvrski


2.2 Dolgoro~en2.2.1. Obvrznici2.2.2.Zaemi2.2.2. Valuti i depoziti2.2.4. Ostanati obvrski3. BANKARSKI SEKTOR3.1 Kratkoro~en3.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 3.1.2. Zaemi3.1.3. Valuti i depoziti3.1.4. Ostanati obvrski


3.2 Dolgoro~en3.2.1. Obvrznici3.2.2.Zaemi3.2.3. Valuti i depoziti3.2.4. Ostanati obvrski4. OSTANATI SEKTORI4.1 Kratkoro~en4.1.1. Instrumenti na pazarot na pari 4.1.2. Zaemi4.1.3. Valuti i depoziti4.1.4. Komercijalni krediti

85

42,66 59,95 52,76 51,89 58,46 74,17 74,11 90,76 110,0442,66 58,40 52,76 51,89 58,46 74,17 74,11 90,76 110,040,00 1,54 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

230,39 245,18 255,06 302,00 310,97 351,27 364,70 371,35 358,360,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

207,63 234,14 242,23 283,70 290,16 331,68 346,76 356,73 345,380,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

22,76 11,04 12,83 18,30 20,81 19,59 17,94 14,62 12,980,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

284,52 269,57 327,43 334,18 332,61 329,30 330,74 370,92 372,48

3,70 5,68 5,68 5,68 5,68 13,16 13,16 13,16 13,16280,82 263,89 321,75 328,50 326,93 316,14 317,58 357,76 359,32

2.070,61 2.518,09 2.304,60 2.380,36 2.362,63 2.495,18 2.443,25 2.383,33 2.408,91

4.1.5. Ostanati obvrskiDostasani neplateni obvrskiOstanato

4.2 Dolgoro~en4.2.1. Obvrznici4.2.2. Zaemi4.2.3. Valuti i depoziti4.2.4. Komercijalni krediti4.2.5. Ostanati obvrski5. DIREKTNI INVESTICII:

Zaemi me|u povrzani subjekti5.1. Obvrski kon direktno investirani

subjekti5.2. Obvrski kon direktnite investitoriBRUTO NADVORE[EN DOLG

86

Pazaren segment Promet (denari) Promet (Eur) % Broj na trans.

OFICIJALEN PAZAR 1.676.366.551 27.398.841 25,17 6.594

REDOVEN PAZAR 3.395.383.043 55.495.384 50,97 4.868

BLOK TRANSAKCII 1.589.184.035 25.974.595 23,86 14

DR@AVA PAZAR - - - -

VKUPNO 6.660.933.629 108.868.821 100,00 11.476

Struktura na prometot vo oktomvri 2007 godina

Neoficijalen pazar50,97%

Oficijalenpazar

25,17%Blok

transakcii23,86%

10 AKCII SO NAJGOLEM OSTVAREN PROMET NA OFICIJALEN PAZAR

Hartija od vrednost Maks. Min Prose~na Koli~ina Promet Promet % na u~estvo Broj na Pazar. kapital.(denari) (denari) cena (denari) vo denari vo EUR vo prometot transakcii (denari)

Komercijalna banka Skopje 7.890,00 7.200,00 7.696,27 197.930 1.524.675.328 24.919.710 56,95 471 15.013.980.891Alkaloid Skopje 13.301,00 10.550,00 12.513,47 11.571 143.706.669 2.348.810 5,37 729 15.593.513.699Makpetrol Skopje 160.000,00 139.000,00 154.647,41 772 119.766.893 1.957.576 4,47 184 15.931.189.067R@ Uslugi Skopje 1.760,00 1.300,00 1.487,87 60.195 86.243.221 1.409.519 3,22 491 2.120.463.189R@ Makstil Skopje 840 635 740,63 112.591 84.632.781 1.383.252 3,16 757 9.804.431.767Investbanka Skopje 11.000,00 9.200,00 9.993,64 8.343 81.795.017 1.336.786 3,06 12 2.416.419.372Granit Skopje 2.760,00 2.125,00 2.538,48 31.380 79.351.744 1.296.984 2,96 518 6.820.362.729Toplifikacija Skopje 19.000,00 14.700,00 17.539,86 4.388 77.435.610 1.265.595 2,89 370 6.788.170.440Beton Skopje 52.500,00 40.000,00 46.512,16 1.206 56.412.173 922.027 2,11 249 1.770.112.466ZK Pelagonija Bitola 15.950,00 13.299,00 14.758,42 3.590 53.662.478 877.116 2,00 229 3.705.367.380OSTANATI 103.042 369.558.782 6.040.092 13,80 2.064 39.913.327.537VKUPNO 535.008 2.677.240.696 43.757.468 100,00 6.074 119.877.338.538

10.500

10.000

9.500

9.000

8.500

8.000

7.500

9.03.2

007

9.04.2

007

9.05.2

007

9.06.2

007

9.07.2

007

9.08.2

007

9.09.2

007

9.10.2

007

9.11.2

007

9.12.2

007

9.13.2

007

9.14.2

007

9.15.2

007

9.16.2

007

9.17.2

007

9.18.2

007

9.19.2

007

9.20.2

007

9.21.2

007

9.22.2

007

9.23.2

007

9.24.2

007

9.25.2

007

9.26.2

007

9.27.2

007

9.28.2

007

Akcija Prose~na cena Prose~na cena % na(denari) (denari) promena

30.09.2007 31.10.2007

R@ Uslugi Skopje 1.267,47 1.487,87 17,39

Hoteli Metropol Ohrid 1.443,28 1.583,51 9,72

Kiro ]u~uk Veles 9.289,77 9.881,38 6,37

R@ Inter-Trans{ped Skopje 479,90 493,41 2,82

Investbanka Skopje prior. 9.100,00 9.237,43 1,51

AKCII SO NAJGOLEM PORAST NA CENATA*

Akcija Prose~na cena Prose~na cena % na(denari) (denari) promena

30.09.2007 31.10.2007

Tutunski kombinat Prilep 1.143,66 859,46 -24,85

GP Mavrovo Skopje 2.395,57 2.000,20 -16,50

Fer{ped Skopje 330.195,39 279.755,16 -15,28

Dimko Mitrev Veles 1.442,86 1.251,00 -13,30

Tehnometal Vardar Skopje 7.015,74 6.120,23 -12,76

AKCII SO NAJGOLEMO NAMALUVAWE NA CENATA*

TABELI 17. MAKEDONSKA BERZA

max. 01.09.200710.014,82 min. 20.09.2007

9.259,56

87

Koeficient cena U~estvo na stranski U~estvo na stranski

Dru{tvo po akcija / Dividenden na investitori na investitori % Promena

Dobivka po akcija1) prinos septemvri 20072) oktomvri 20073)

Alkaloid Skopje 45,65 0,80% 15,03% 14,87% -0,16%

Beton Skopje 59,52 0,00% 62,95% 62,38% -0,57%

Granit Skopje 25,54 1,02% 28,08% 27,83% -0,25%

Komercijalna banka Skopje 20,47 2,21% 50,24% 57,48% 7,24%

Makpetrol Skopje 54,43 0,71% 11,15% 11,37% 0,22%

Makstil Skopje 145,09 0,00% 81,03% 80,95% -0,08%

Stopanska banka Bitola 20,77 4,79% 41,89% 41,85% -0,04%

Toplifikacija Skopje 235,01 0,24% 22,59% 22,49% -0,10%

Teteks Tetovo 94,76 0,22% 5,94% 5,92% -0,02%

TTK Banka Skopje 63,55 1,78% 31,61% 31,56% -0,05%

Pokazateli za kotiranite dru{tva od MBI - 10

1) Cena na akcija na 31.10.2007 / Dobivka po akcija 2) Sostojba na 31.10.2007 godina, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na stranskite

investitori vo vkupnata glavnina na dru{tvoto3) Sostojba na 31.10.2007 godina, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na stranskite

investitori vo vkupnata nominalna vrednost na obvrznicite.

*Modelot na kalkulacija na prinosot do dostasuvawe e prilagoden na karakteristikite na obvrznicite. Datum na presmetuvawe e 31.10.2007 godina,so poslednata prose~na cena na trguvawe na obvrznicite.

Pregled na trguvawe so obvrznici

MAH (%) MIN (%) Posledna Posleden Obem Promet Promet Prinos doprose~na datum na (NV vo Evra) (denari) (Evra) dostasuvawe na

dnevna cena trguvawe obvrznicata*

Obvrznici na RM - "staro devizno {tedewe# (RM01) 90,00 88,20 89,11 31.10.2007 334.968 18.210.908 297.668 7,80%

Obvrznici na RM za denacional. prva emisija (RMDEN01) 87,50 84,00 84,00 17.10.2007 3.485 182.476 2.983 9,48%

Obvrznici na RM za denacional. vtora emisija (RMDEN02) 85,20 84,10 85,20 31.10.2007 3.044.510 156.683.553 2.560.615 7,74%

Obvrznici na RM za denacional. treta emisija (RMDEN03) 84,10 83,00 83,10 31.10.2007 72.071 3.692.781 60.351 7,78%

Obvrznici na RM za denacion. ~etvrta emisija (RMDEN04) 82,00 81,30 81,96 30.10.2007 3.398.039 170.481.758 2.786.146 7,50%

Obvrznici na RM za denacional. petta emisija (RMDEN05) 82,00 80,00 80,82 31.10.2007 258.883 12.829.521 209.711 7,29%

Obvrznici na RM za denacional. {esta emisija (RMDEN06) 82,00 80,00 80,48 31.10.2007 446.052 22.035.170 360.185 6,74%

Stranski investitori na Oficijalniot pazar na Berzata3)

Stranski pravni Stranski fizi~ki Vkupno stranski Vkupno stranski Promena

lica oktomvri 2007 lica oktomvri 2007 investitori oktomvri 2007 investitori septemvri 2007 vo %

Akcii 28,52% 1,52% 30,04% 29,66% 0,38%

Obvrznici3 4,84% 3,89% 8,72% 10,32% -1,60%

Vkupno Oficijalen pazar 19,19% 2,45% 21,64% 22,04% -0,40%

Pokazatelite se presmetani so koristewe na podatoci od Revidiranite finansiski izve{tai za 2006 godina i isplatenata dividenda za 2006 godina.

88

oktomvri 2007 Kupuvawe % na u~estvo Prodavawe % na u~estvo

Stranski fizi~ki lica 2,70% 2,29%

Stranski pravni lica 65,04% 12,86%

Vkupno stranski 67,74% 15,15%

Doma{ni fizi~ki lica 16,84% 25,65%

Doma{ni pravni lica 15,43% 59,19%

Vkupno doma{ni 32,27% 84,84%

U~estvo na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata4)

Promet po ~lenki

^lenka [ifra Klasi~no Klasi~no Blokovi Blokovi Dr`ava Dr`ava Vkupnotrguvawe trguvawe % % %

Komercijalna banka AD Skopje KB 1.053.005.324 10,38 2.269.829.820 71,41 0 0 3.322.835.144

NLB Tutunska broker AD Skopje TN 2.588.416.019 25,52 17.579.820 0,55 0 0 2.605.995.839

BITOLA BROKER AD Bitola BB 1.686.399.749 16,63 0 0,00 0 0 1.686.399.749

Fer{ped Broker AD Skopje FR 900.520.333 8,88 321.850.984 10,13 0 0 1.222.371.317

EURObroker AD Skopje EU 1.101.534.048 10,86 0 0,00 0 0 1.101.534.048

INOVO BROKER AD Skopje IN 647.173.025 6,38 309.266.140 9,73 0 0 956.439.165

VIP AD Skopje VP 329.360.020 3,25 0 0,00 0 0 329.360.020

Alta Vista broker AD Skopje AV 248.309.609 2,45 41.184.000 1,30 0 0 289.493.609

Stopanska Banka AD Skopje SB 280.471.039 2,77 0 0,00 0 0 280.471.039

TTK Banka Skopje TK 264.864.585 2,61 0 0,00 0 0 264.864.585

INVESTBROKER AD Skopje MI 95.665.261 0,94 160.720.000 5,06 0 0 256.385.261

ILIRIKA INVESTMENTS AD Skopje IL 230.066.535 2,27 0 0,00 0 0 230.066.535

Bro-Dil AD Skopje BD 195.178.749 1,92 29.634.480 0,93 0 0 224.813.229

Publikum AD Skopje PB 93.461.022 0,92 28.302.826 0,89 0 0 121.763.848

Ohridska Banka AD Ohrid OH 91.954.431 0,91 0 0,00 0 0 91.954.431

Po{tel Broker AD Skopje PT 81.534.278 0,80 0 0,00 0 0 81.534.278

MAK Broker AD Skopje MK 80.172.239 0,79 0 0,00 0 0 80.172.239

Univerz. Investic. Banka AD Skopje BL 61.659.975 0,61 0 0,00 0 0 61.659.975

Senzal Skopje AD Skopje SZ 56.952.047 0,56 0 0,00 0 0 56.952.047

Sileks Banka AD Skopje SL 56.800.901 0,56 0 0,00 0 0 56.800.901

Vkupno 10.143.499.188 100,00 3.178.368.070 100,00 0 100 13.321.867.258

4) Sostojba na 31.10.2007 godina, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost a koja se odnesuva na u~estvoto na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata.

89

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

KOMERCIJALNA BANKA AD SKOPJE TOPLIFIKACIJA AD SKOPJE


MAKPETROL AD SKOPJE STOPANSKA BANKA AD BITOLA


TTK BANKA AD SKOPJE MAKSTIL AD SKOPJE


BETON AD SKOPJE TETEKS AD TETOVO


ALKALOID AD SKOPJE GRANIT AD SKOPJE

90

KREDITNI LINII ZA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJAobezbedeni od Vladata na Republika Makedonija, sostojba vo oktomvri 2007 godina

(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi za site kreditni linii se dostapni vo delovnite banki, osven informaciite za replasiraweto na sredstvata odKompenzacionite fondovi od stranska pomo{ i od druga stranska pomo{ koi se dostapni vo Ministerstvoto za finansii)

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Kreditna linija za nabavka na oprema od

italijansko proizvodstvo

MBPR

do 2.000.000 E

7 godini

Do 1.5 godina

7%

1. Hipoteka na nedvièn imot;

2. Ra~na zaloga na oprema;

3. Menici i dr.

Stokov kredit namenet za nabavka na ma{ini i oprema so

italijansko poteklo.

Profitabilni investicioni proekti na privatni investitori

od dejnosti predvideni vo Nacionalnata klasifikacija na

dejnosti, osven:

E -Trgovija;

J - Javna uprava, zadolìtelna socijalna za{tita;

M - Privatni doma}instva so vraboteni lica; i

N - Eksteritorijalni organizaci i tela.

Vladata na Republika Italija obezbedi 12.704.840 milioni E,

od koi za koristewe ostanuvaat 62.704,36 E.

Stepen na iskoristenost 99,51%.

Kreditirawe mali biznisi (mikro, mali i sredni pretpri-

jatija) od strana na KfW od Gemanija

MBPR

do 50.000 E

do 4 godini

do 1 godina

11% do 16% na godi{no nivo

Blanko menica so izjava zaverena kaj notar, so najmalku 2 ìran-

ti; Bariran ~ek so izjava zaverena kaj notar, menica i/ili bari-

ran ~ek od drugi bonitetni pravni lica - garanti; Hipoteka;

Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava; Depo na vrednosni

predmeti i hartii od vrednost; Gra|anski ~ekovi; po potreba i

drugo, prifatlivo za Bankata. Pri procenuvawe na kreditite se

primenuva posebna kreditna tehnologija koja e fokusirana na

socio-ekonomskata sostojba na pretpriema~ot i negoviot biznis,

vo odnos na kolateralot.

1. Finansirawe na osnovni sredstva (nabavka na oprema, ma{ini,

alati, instalacii, grade`no zemji{te, renovirawe i

modernizacija);

2. Finansirawe na obrtni sredstva (surovini, repromaterijali,

trgovska stoka).

Privatni trgovski dru{tva, poedinci, individualni

pretpriema~i, zanaet~ii, prodava~i na pazar i samostojni

vr{iteli na dejnost.

Prviot i vtoriot kredit od KfW od Germanija vo visina od 13

mil. E e 100% iskoristen. Od naplatenite anuiteti se kreira

revolving fond. Od juli 2007 godina po~na da se koristi i treta-

ta tran{a od 7,7 mil E. Iskoristeni 5,5 milioni E.

Kreditnata linija za sozdavawe i odrùvawe na rabotni

mesta vo MSTD od Bankata za razvoj pri Sovetot na Evropa

MBPR

Do 400.000 E

Do 7 godini so vklu~en grejs period

Do 2 godini

Promenliva kamatna stapka (momentalno okolu - 9% godi{no)

Standardno obezbeduvawe prifatlivo za bankite u~esni~ki

(hipoteka, ra~na zaloga i sl.).

Sozdavawe na novi rabotni mesta preku investicii vo site

sektori osven primarno zemjodelsko proizvodstvo, od strana na

mali i sredni trgovski dru{tva.

Mali i sredni trgovski dru{tva

Vkupen iznos na kreditnata linija e 10.000.000 E, a dosega se

iskoristeni 5.000.000 E.

91

Delovni banki koi go

nudat kreditot

Zabele{ka

Eurostandard b Skopje, IK b Skopje, Invest b Skopje,

Komercijalna b Skopje, Makedonska b Skopje, Ohridska b

Ohrid, Sileks b Skopje, Stopanska b Skopje, Stopanska b

Bitola, TTK Skopje, Tutunska b Skopje, UNI b Skopje

Ednokratna provizija od 1,2% se pla}a za uslugite na prokura-

torot, dokolku se koristat negovi uslugi.

Od naplatenite anuiteti }e se kreira revolving fond za

odobruvawe krediti pod slednite uslovi:

- iznos: od 50.000 - 500.000 E;

- rok na vra}awe: od 1- 3 godini;

- kamatna stapka od 7% za firmi koi ve}e koristele kredit

od Stokovata kreditna linija i 8% za ostanatite

zainteresirani firmi;

- namena: za trajni obrtni sredstva.

Izvozna i kreditna banka AD Skopje,

Tutunska banka AD Skopje,

Prokredit banka AD Skopje

Investbanka ad Skopje

Mo`nosti DOO Skopje

Programata "Kreditirawe mali biznisi# nameneta e za poddr{ka

na mikro, mali i sredni pretprijatija koi se 100% vo privatna

sopstvenost, se cel da se ovozmoì pristap na istite do finan-

siski sredstva, transformirawe vo zakonski formi i integri-

rawe na istite vo finansiskiot pazar.

Komercijalna banka AD Skopje,

Ohridska banka AD Ohrid, i

Stopanska banka AD Bitola

Sredstvata od ovaa kreditna linija se za parcijalno

finansirawe (do 50%) na izdràni investicioni proekti vo

korist na MSTD, so {to }e se zajakne nivnata operativna

sostojba i mo`nost za sozdavawe i zadrùvawe na okolu 950

rabotni mesta po iskoristuvawe na site sredstva koi se na

raspolagawe od zaemot.

92

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi


na sredstvata

Programa za kreditirawe na razvojot na MSP od strana na

KfW od Gemanija. - revolving fond

MBPR

50.000 - 400.000 E

Do 4 godini so vklu~en grejs period

do 6 meseci

10%

1. Hipoteka;

2. Menici;

3. Zalog na podvi`ni predmeti,prava i hartii od vrednost ili

zalog na nedvi`en imot

Modernizacija i pro{iruvawe na postoe~ki privatni MSP, i

osnovawe na novi. Minimum 40% od kreditot se koristi za

osnovni sredstva; Maksimum 60% od kreditot mo`e da se

koristi za obrtni sredstva.

MSP koi se nad 51% vo privatna sopstvenost.

KfW od Germanija obezbedi 15 milioni E, koi se 100%

iskoristeni. Od naplatenite anuiteti kreiran e revolving

fond.

Eurostandard AD Skopje, Izvozna i Kreditna banka AD Skopje,

Invest banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,

Makedonska banka AD Skopje, Ohridska banka AD Ohrid, Sileks

banka AD Skopje, Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka

AD Bitola, TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje,

UNI banka AD Skopje

Kreditirawe na proizvodstvo nameneto za izvoz od

sredstvata dodeleni od stranata na Vladata na

Republika Makedonija - MBPR

do 2.000.000 E

Do 12 meseci (za izvozni aran`mani)

nema (vra}aweto na kreditot e ednokratno)

8%

1. Hipoteka;

2. Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava;

3. Bonitetni hartii od vrednost;

4. Drugi voobi~aeni formi na obezbeduvawe

Finansirawe na izvozni aran`mani za surovini i

repromaterijali vrz osnova na sklu~eni dogovori za izvoz.

Privatni trgovski dru{tva koi imaat proizvodstvo nameneto za

izvoz.

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za

ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se plasirani

50,5 milioni E.

UNI Banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje, Izvozna i

kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje, Komercijalna

banka AD Skopje, Makedonska banka AD Skopje, Ohridska banka AD

Ohrid, Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola,

TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje, Sileks Banka AD

Skopje

Dokolku dru{tvoto go osigura izvozot, kamatnata stapka ke se

namali za 0,5%.

Kreditna linija za finansirawe na trajni obrtni sredstva

dodeleni od Vladata na Republika Makedonija - MBPR

Do 300.000 E

3 godini

nema

8%

Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za

delovnite banki

Finansirawe na trajni obrtni sredstva

Izvozno-orientirani trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva

za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se

plasirani 750 iljadi E.

Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,

Komercijalna banka, Makedonska banka, Ohridska banka, Sileks

banka, Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka,

Tetovska banka, Tutunska banka i UNI banka

93

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Krediti od kreditnata linija od Me|unaroden fond

za razvoj na zemjodelstvoto IFAD 1, IFAD 2 i

revolving fond

1. 2.000 E mikro krediti;

2. 50.000 E za primarno zemjodelsko proizvodstvo;

3. 150.000 E za prerabotka

4. 150.000 E za trgovija so zemjodelski proizvodi

do 7 godini zavisno od vidot i namenata na kreditot

do 3 godini, zavisno od vidot i namenata

- od 6% do 18% godi{no za mikro krediti,

- od 6% do 16% godi{no za primarno proizvodstvo (zavisno od

finansiskata institucija preku koja se odobruva kreditot),

- 7% godi{no za prerabotka i trgovija so zemjodelski

proizvodi

1. zalog na podvièn imot (oprema, traktori, vozila,

mehanizacija i drugo);

2. hipoteka na nedvièn imot;

3. kreditosposobni ìranti (fizi~ki ili pravni lica);

4. drugi instrumenti na obezbeduvawe koi }e gi utvrdi

bankata ili {tedilnicata.k

1. sto~arsko proizvodstvo;

2. rastitelno proizvodstvo;

3. zemjodelska mehanizacija;

4. oprema i obrtni sredstva za otkup na zemjodelski proizvodi

koi }e se prerabotuvaat;

5. trgovija so zemjodelski proizvodi i nivna prerabotka.

1. Primarni zemjodelski proizvoditeli;

2. prerabotuva~i na hrana; i

3. trgovci so zemjodelski proizvodi.

Proektot za razvoj na privatniot sektor na Fondot za

me|unarodna sorabotka i razvoj od Tajvan revolving fond

NBRM

1. do 400.000 $ za mali i sredni pretprijatija

2. do 200.000 $ za zemjodelstvo

1. do 7 godini za MSP,

2. do 5 godini za zemjodelstvo

do 2 godini

Ohridska banka a.d Ohrid - 8,89% ;

Stopanska banka a.d Skopje - 7,238 do 12,245;

Komercijalna banka a.d Skopje - 7,89%;

Tutunska banka a.d Skopje - 7,88%;

Invest banka a.d. Skopje - 7,3875%;

Makedonska banka a.d Skopje - 7,75%

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.

1. krediti za mali i sredni pretprijatija

- za osnovni sredstva (ma{ini i oprema, od bilo koja priroda,

osven steknuvawe na zemja), i

- za obrtni sredstva (surovini i rezervni delovi).

2. krediti vo oblasta na zemjodelstvoto

- nabavka na zemjodelska mehanizacija, osnovno stado,

oranèrii, podigawe na nasadi, oprema, nabavka na surovini,

repromaterijali.

Mali i sredni pretprijatija i individualni zemjodelski

proizvoditeli kako i pretprijatija angaìrani vo proizvodstvo-

to ili marketingot na zemjodelski proizvodi.

Krediti za razvoj na privatniot sektor od

Me|unarodna banka za obnova i razvoj (MBOR)

Revolving fond - NBRM

nema limit

1. do 3 godini za obrtni sredstva;

2. do 5 godini za investicioni proekti, vo koi se raboti na

modernizacija na tehnolo{ki proces

Soglasno kreditnata politika na delovnite banki

Ohridska banka a.d Ohrid - 8,51% i 8,30%

Tutunska banka a.d Skopje - 7,30%

Invest banka a.d. Skopje - od 9% do 12%

Stopanska banka a.d Bitola - od 8,50%

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki vo

realizacijata na sredstvata od Revolving Fondot.

1. Finansirawe na obrtni sredstva (nabavka na surovini,

repromaterijali, dopolnitelna oprema i rezervni delovi za

zgolemuvawe na obemot na proizvodstvoto za poddr{ka na

izvozni aktivnosti ili supstitucija na uvoz);

2. Finansirawe na investicioni proekti koga se raboti za

modernizacija na tehnolo{ki proces.

Pretprijatija vo privatna sopstvenost, kako i

individualni zemjodelski proizvoditeli.

94


na sredstvata


nudat kreditot

Zabele{ka

Me|unaroden fond za razvoj na zemjodelstvoto IFAD dodeli dva

krediti: 6.2 mil.$ (IFAD 1) i 8 mil.$ (IFAD 2). Povle~eni i

iskorosteni se site sredstva. Od vratenite anuiteti e formi-

ran revolving fond.

Investbanka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,

Tutunska banka AD Skopje, KIB Kumanovo, Stopanska Banka AD

Bitola [tedilnica Mo`nosti i

[tedilnica FULM

Zaklu~no so 15.10.2007 godina, preku Zemjodelskiot krediten

diskonten fond se refinansirani 2664 krediti vo vkupen

iznos od 16,1 milioni evra (IFAD 1, IFAD 2 i revolving fond)

Sredstvata od Zaemot od Fondot za me|unarodna sorabotka i

razvoj (ICDF) - Tajvan se celosno iskoristeni. Sredstvata od

Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj bankite u~esni~ki koi gi

plasiraat na krajnite korisnici pod istite uslovi.

Ohridska banka a.d Ohrid, Stopanska banka a.d Skopje,

Komercijalna banka a.d Skopje, Tutunska banka a.d Skopje, Invest

banka a.d. Skopje i Makedonska banka a.d Skopje.

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat najmnogu

85% od vkupnata vrednost na pod-proektot. Bankata i krajniot

korisnik na pod-zaemot }e go finansiraat ostatokot od najmalku

15%.

Kreditnata linija za razvoj na privatniot sektor odobrena od

Svetska Banka (Zaemite 4015MK i 4240MK) e celosno

iskoristena. Za ponatamo{no koristewe na raspolagawe se

sredstvata od Revolving Fondot.

Ohridska banka a.d Ohrid, Tutunska banka a.d Skopje, Invest

banka a.d. Skopje, Stopanska banka a.d Bitola.

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat do 70%

od vkupnata vrednost na pod-proektot. Krajniot korisnik }e go

finansira ostatokot od najmalku 30%.

95

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi


na sredstvata

Poddr{ka na razvojot na mali i sredni pretprijatija od

Vladata na Holandija -Makedonskata razvojna fondacija za

pretprijatijata

1. Zaem tip 1 do 10.000 E

2. Zaem tip 2 od 15.000 do 75.000 E

3. Zaem tip 3 do 15.000 E

do 5 godini, (Rokot n vra}awe mo`e da bide i podolg,

vo zavisnost od ciklusot na proizvodstvo).

do 1 godina (Grejs periodot mo`e da bide i podolg, vo zavis-

nost od ciklusot na proizvodstvo).

Ja odreduva individualno sekoja finansiska institucija.

Soglasno kreditnata politika na finansiskata institucija

vklu~ena vo sproveduvawe na kreditnata linija.

Za investicii vo osnovni sredstva i raboten kapital

tip 1: individualni zemjodelci, samostojno vraboteni lica i

pretpriema~i na mikro pretprijatija;

tip 2: mali pretprijatija so najmnogu 50 vraboteni

tip 3: mali pretprijatija so najmnogu 10 vraboteni.

Vladata na Holandija obezbedi 7,2 mil. E. Iskoristeni se

100%. Od naplatenata glavnina se formira revolving fond,

koj se plasira pod istite uslovi.

Kreditna linija za kreirawe novi rabotni mesta vo mali i

sredni pretprijatija od Bankata za razvoj pri Sovetot na

Evropa revolving fond NBRM

nema limit

od 5 do 10 godini

Grejs periodot go odreduva bankata vo zavisnost od vrednosta na

pod-zaemot i mo`niot obrt na sredstvata vo odnos na vremeto za

vra}awe na istiot.

Stopanska banka a.d. Skopje - 9,5% do 9,7%;

Komercijalna banka a.d. Skopje - od 6,89% do 8,55%;

Ohridska banka a.d. Ohrid - od 8,59%.

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.

Izgradba/nabavka na imot, nabavka na ma{ini i oprema, nabavka

na surovini i rezervni delovi, kako i aktivnost na edukativni

trening programi.

Izvozno-orientirani trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za

ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se plasirani 750

iljadi E.

Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,

Komercijalna banka, Makedonska banka, Ohridska banka, Sileks

banka, Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka, Tetovska

banka, Tutunska banka i UNI banka

Sredstvata od Zaemot odobren od Bankata za razvoj pri Sovetot

na Evropa (CEB) vo iznos od EUR 5,113 milioni se celosno

iskoristeni. Sredstvata od Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj

bankite u~esni~ki koi gi plasiraat na krajnite korisnici pod

istite uslovi.

Kreditna linija za finansirawe na MSP dodeleni

od Vladata na Republika Makedonija - MBPR

Do 500.000 E

8 godini

Do 1 godina

8%

Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za

delovnite banki

Finansirawe na osnovni i obrtni sredstva

Mali i sredni trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva

za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se

plasirani 20 milioni E.

96


nudat kreditot

Zabele{ka

Tutunska banka AD Skopje, IK banka AD Skopje, Mo`nosti DOO

Skopje

Stopanska banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje i

Ohridska banka AD Ohrid.

Sredstvata ne moè da se koristat za proekti od zemjodelstvoto,

osven za prerabotka i dorabotka na zemjodelski proizvodi.

Se isklu~uva od finansirawe obrtniot kapital i uslugite

povrzani so operaciite na proektot (tro{ocite za odrùvawe,

plati i drugo).

So sredstvata od pod-zaemot moè da se finansira najmnogu 50%

od vkupnata vrednost na pod-proektot. Ostanatite 50% se

finansiraat od sopstveni sredstva na krajniot korisnik ili od

sredstva na bankata u~esni~ka

UNI Banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje, Izvozna i

kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje,

Komercijalna banka AD Skopje, Makedonska banka AD Skopje,

Ohridska banka AD Ohrid, Stopanska banka AD Skopje,

Stopanska banka AD Bitola, TTK banka AD Skopje, Tutunska

banka AD Skopje, Sileks Banka AD Skopje

Kreditna linija/ Izvor na sredstva

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi


na sredstvata

Delovni banki koi go nudat

kreditot/

Ministerstvo za finansii

Zabele{ka

Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od

kompenzacioni fondovi od stranska pomo{

(Odluka od Sl. v. 60/2004)

Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po

voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.

9 meseci 5 godini

3 meseci 1 godina

3% 3%

Bankarska garancija Hipoteka vo visina 2:1

ili bankarska garancija

1. surovini;

2. repromaterijali. investicioni proekti

MSP od oblasta na stopanstvoto

Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.

So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 22.575.000 milioni denari.

Ministerstvo za finansii,

Sektor za upravuvawe so kapital,

Oddelenie za stranska pomo{

Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od

strana na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno

odobruvawe vr{i Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od

Vladata na Republika Makedonija.

Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od

kompenzacioni fondovi od druga stranska pomo{

(Odluka od Sl. v. 28/2005)

Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po

voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.

9 meseci 5 godini

3 meseci 1 godina

3,5% pod eskontnata stapka na 3,5% pod eskontnata stapka na

Narodna banka na R.M Narodna banka na R.M

Bankarska garancija Hipoteka vo visina 2:1

ili bankarska garancija

1. surovini;

2. repromaterijali investicioni proekti

MSP od oblasta na stopanstvoto

Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.

So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 66.889.000 milioni denari.

Ministerstvo za finansii,

Sektor za upravuvawe so kapital,

Oddelenie za stranska pomo{

Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od strana

na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno odobruvawe vr{i

Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od Vladata na Republika

Makedonija.

97

DRUGI PROEKTI ZA PODDR[KA NA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJA, sostojba oktomvri 2007 g.(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi se dostapni kaj implementatorite)

Garancii

Uslovi pod koi se

odobruva garancija

Vidovi garancii

Maksimalen iznos

Rok na vra}awe na

kredit

Nadomest

za garancija

Garanten Fond na Makedonska Banka za

Podr{ka na Razvoj - Proekt na

Vladata na RM

Garancii se dodeluvaat za site dolgoro~ni krediti za

investicii od kreditnite linii distribuirani preku

bankite potpisni~ki na dogovori za sorabotka so

MBPR

Garancii za kredit obezbedeni so instrumenti za

obezbeduvawe koi bankite ne gi prifa}aat.

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za

kredit koja moè da bide izdadena od Garantniot Fond

e 35.000 EVRA vo denarska protivvrednost;

- maksimalniot iznos na kredit za koja moè da bide

izdadena garancija e 150.000 EVRA vo denarska pro-

tivvrednost;

- garancijata ne moè da nadmine iznos od 33 % od

glavnicata na baraniot kredit.

Garancija moè da se izdava na krediti/ nabavki so

maksimalen rok na otplata od 10 godini.

2,2 % godi{no na saldoto na garancijata

Garanten fond - proekt na

[vedskata agencija za

me|unarodna razvojna sorabotka (SIDA)

Garancii za kredit: se izdavaat za site krediti od kreditnite linii

distribuirani preku bankite potpisni~ki za sorabotka so GF

Garancii za dobavuva~i: se izdavaat na dobavuva~ite so koi Garanti

Fond ima dogovor za sorabotka, a koi prodavaat oprema i repromateri-

jali na odloèno pla}awe

1. Garancii za kredit

2. Garancii za dobavuva~i

3. Garancii za dobavuva~i so kredit

(kombinacija od prethodnite dva vida)

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za kredit koja moè da

bide izdadena od Garanti Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvred-

nost;

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za dobavuva~i za

nabavka na osnovni sredstva koja moè da bide izdadena od Garanti

Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvrednost;

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za nabavka na surovini

i repromaterijali koja moè da bide izdadena od Garanti Fondot e

30.000 evra vo denarska protivvrednost;

- garancijata ne moè da nadmine iznos od 60 % od glavnicata na

baraniot kredit/osnovnoto sredstvo/repromaterijalite i surovinite

Garancija moè da se izdavana krediti/nabavki so maksimalen rok na

otplata od 5 godini so vklu~en grejs period

Garancii za kredit:

- 2% od visinata na garancijata na godi{no nivo

Garancii za dobavuva~i:

- 3% od visinata na garancijata na godi{no nivo;

Krediten

fond

Vidovi

krediti

Namena na

kreditot

Iznos

Rok na

vra}awe

Godi{na

kamatna

stapka

Fond za kreditirawe MSP - proekt na

Amerikanskata agencija za me|unaroden razvoj

(USAID) norve{kiot dràven investiciski

fond NORFUNDKratkoro~ni inovativni krediti za obrtni sred-

stva za MSP: krediti za finansirawe na nara~ki

za poznat kupuva~, proizvodstvo nameneto za

izvoz, faktoring i dr.

Finansirawe na podgotovka na proizvodstvo i

isporaka na proizvodi na doma{ni i stranski

pazari, nabavka na surovini i repromaterijali,

tro{oci za pakuvawe, rabotna sila, testirawe,

transport, carina, danoci, i dr.

od 4.500.000 MKD do 5.000.000 MKD

od 30 do 179 dena

od 8% do 12%

98

Manipulativen

tro{ok

Obezbeduvawe

Celni grupi

Implementator

Namena na garancijata

1. Hipoteka vo odnos 1:1,2 dadena kaj delovnata banka

(za celiot iznos na kreditot) .

2. Dokolku ne se raspolaga so takov imot, se obezbedu-

va kolateral kaj MBPR (koj {to ne go prima delovnata

banka) vo odnos 1:1,2, samo na garantiraniot del od

kreditot.

Zanaet~ii, trgovci poedinci, mikro, mali i sredni

trgovski dru{tva (registrirani vo RM i so najmalku

51% privaten kapital)

Komercijalna banka ad Skopje, Stopanska banka ad

Bitola, Investbanka ad Skopje, Eurostandard banka ad

Skopje, TTK Banka ad Skopje, Sileks banka ad Skopje,

[tedilnica Mo`nosti Skopje

Za krediti vo investii vo postoe~ki ili novi

tehnologii so koi se zgolemuva izvozot od RM

- 1,5% ednokratno, za garancii za kredit;

- 1% ednokratno, za garancii za dobavuva~i.

Dvièn (oprema, mehanizacija, vozila) i nedvièn imot (objekti,

zemji{te), menici, dr.

- potencijalni osnova~i na MSP

- postoe~ki MSP so dominanten privaten kapital i najmnogu 50

vraboteni

- vr{iteli na zemjodelska dejnost

Centar za pottiknuvawe na razvojot na mali i sredni dru{tva Skopje

Zapo~nuvawe ili pro{iruvawe na biznis (garancijata ne se izdava za

potro{uva~ki i stanbeni krediti)

Garanti Fond e institucija koja e osnovana vo 2002 godina

Provizii

Obezbeduvawe

Celni grupi

Implementator

Osnova~ na

fondot

1. 0,5% za obrabotka na barawe; i

2. 2% za upravuvawe so kreditot.

Bankarski garancii, polisa za osiguruvawe izvoz,

barirani ~ekovi, zalog, menici, dr.

Pretprijatija od navedenite industriski gran-

ki moàt da podnesat barawa za kredit:

1. proizvodstvo na prehranbeni proizvodi i

pijalaci;

2. proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi;

3. proizvodstvo na koà, predmeti od koà i

ko`na galanterija;

4. proizvodstvo na osnovni metali i standardni

metalni proizvodi;

5. proizvodstvo na grade`ni materijali;

6. preprabotka na drvo o proizvodi od drva,

proizvodstvo na ma{ini i elektri~ni uredi.

MSP Fond Skopje

MSP fondot e osnovan i upravuvan od Razvojna

Fondacija Krimson.

99

Zabele{ka

Kapitalot za izdavawe na garancii iznesuva 2.500.000 Evra, sredstvata

se obezbedeni od SIDA(Swedish international development cooperation agency).

Garanti Fond zaklu~no so 15.10.2007 ima izdadeno garancii vo visina na

ne{to pove}e od 3.000.000 evra, koristej}i go i revolvingot na

sredstvata.

Za tekovnata godina Garanti Fond raspolaga so okolu 500.000 Evra

(sredstva od revolvingot)

Zabele{ka

MSP fondot kreditira privatni pravni subjekti:

1. koi vr{at dejnosti vo proizvodstvoto, trgovija

i uslugi;

2. koi pokaùvaat pozitivni finansiski rezul-

tati vo dosega{noto rabotewe;

3. ~ij broj na vraboteni se dviì od 5 do 200 lica;

4. kredito-baratelite treba da ja vr{at istata

dejnost najmalku 3 godini, ili pak menaxerite na

tie pretprijatija da imaat iskustvo vo vr{eweto

na taa dejnost kako fizi~ki lica dokolku pret-

prijatieto e formirano pred pomalku od 3 godini;

5. prioritet imaat pretprijatijata koi se izvozno

orientirani, obezbeduvaat pogolem broj na novi

vrabotuvawa, ostvaruvaat neto devizni prilivi,

koristat doma{ni surovini i se griàt za

za{tita na ~ovekovata okolina.

Vladata na RM vo dekemvri 2005 godina formira{e

Garanten fond, so transfer na 231 milioni MKD od

buxetot na RM . Celta za formirawe na GF e na cel-

nite grupi da im se olesni pristapot do bankarskite

krediti za investici, vo pogled na kolateralot po

kreditite.

100

PODGOTVUVA I IZDAVA

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

ZAMENIKGLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

^LENOVI NA UREDUVA^KI ODBOR

PODGOTOVKA I PE^AT

TIRA@

PREVOD

MINISTERSTVO ZA FINANSIIREPUBLIKA MAKEDONIJAul. �Dame Gruev� 14, 1000 Skopje,Tel: (389) 02 117 288, Faks: (389) 02 117 280Internet adresa: http://www.finance.gov.mk

D-r Trajko Slaveski

Doc. D-r Nikica Mojsoska Bla`[email protected]

Sne`ana Delevska, M-r Mi{o NikolovAneta Dimovska

Global Komunikacii, Skopje

500 primeroci

@ana [okarovskaMaja Petrovska

PRI KORISTEWETO NA PODATOCITEOD OVAA PUBLIKACIJA, GI MOLIMEKORISNICITE ZADOL@ITELNODA GO NAVEDAT IZVOROT

ISSN 1409 - 9209Bilt. Minist. Finans.9/10-2007

ministerstvo za finansii republika makedonija · krajot na godinata voobi~aeno e period vo koj...

Documents