MİLLETLERARASI TİCARET HUKUKU

Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Bası

Prof. Dr. H. ERCÜMENT ERDEMGalatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi

E. Öğretim Üyesi

İÇİNDEKİLER

2. BASI İÇİN ÖNSÖZ .......................................................................................VII

1. BASI İÇİN ÖNSÖZ ........................................................................................ IX

İÇİNDEKİLER .................................................................................................... XI

KISALTMALAR ..........................................................................................XLVII

Birinci Kitap

KAYNAKLAR

Birinci Bölüm

LEX MERCATORIA

I. KAVR AM ......................................................................................................2II. HUKUKİ NİTELİĞİ ................................................................................3III. LEX MERCATORIA’NIN KAYNAKLARI .......................................6IV. LEX MERCATORIA’NIN KAPSAMI ...............................................12

İkinci Bölüm

UNIDROIT İLKELERİ

I. GENEL OLAR AK ...................................................................................13

XII

A. KAPSAMI VE GELİŞİMİ ...............................................................13B. MİLLETLER AR ASI SÖZLEŞMELER ......................................16C. TİCARİ SÖZLEŞMELER ...............................................................17

II. HUKUKİ NİTELİĞİ ...............................................................................18III. UNIDROIT İLKELERİNİN UYGULANDIĞI HALLER ......... 20

A. TAR AFLARCA SÖZLEŞMEDE İLKELERİN UYGULANACAĞININ BELİRTİLMİŞ OLMASI ............... 20

B. TAR AFLARCA SÖZLEŞMEDE HUKUKUN GENEL İLKELERİNE, LEX MERCATORIA’YA VEYA BENZERLERİNE ATIF YAPILMASI ........................................21

C. TAR AFLARIN SÖZLEŞMEYE UYGULANACAK BİR HUKUK SEÇMEMESİ .......................................................... 22

D. MİLLETLER AR ASI YEKNESAK HUKUK AR AÇLARININ YORUMLANMASI VEYA TAMAMLANMASI ........................................................................ 24

E. MİLLİ HUKUK KUR ALLARININ YORUMLANMASI VEYA TAMAMLANMASI .................. 25

F. MİLLİ VE MİLLETLER AR ASI KANUN YAPICILAR İÇİN MODEL OLAR AK KULLANILMASI ............................27

G. DİĞER KULLANIMLAR .............................................................. 28IV. UNIDROIT İLKELERİNİN İÇERİĞİ ............................................. 28

Üçüncü bölüm

ICC MODEL SÖZLEŞMELERİ

I. GENEL OLAR AK ...................................................................................35II. ICC MODEL SÖZLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ .................39

A. MODEL SÖZLEŞMELERİN AMACI ........................................39B. LEX MERCATORIA’YA KATKI ..................................................41C. İYİ DENGELENMİŞ HÜKÜMLER ............................................41D. KULLANIMI KOLAY FORMAT ................................................42

III. ICC MODEL SÖZLEŞMELERİN HÜKÜMLERİ ....................... 44

XIII

A. ORTAK HÜKÜMLER .................................................................... 44B. İYİ NİYET HÜKMÜ ....................................................................... 44C. MÜCBİR SEBEP .................................................................................45D. UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ MADDESİ ..................... 46E. UYGULANACAK HUKUK .......................................................... 48

Dördüncü bölüm

TİCARİ TERİMLER (INCOTER MS®)

I. GENEL OLAR AK ...................................................................................51II. INCOTERMS®’İN TARİHÇESİ ..........................................................52

A. MİLLETLER AR ASI HUKUK DERNEĞİNİN ÇALIŞMALARI ................................................................................52

B. ICC’NİN ÇALIŞMALARI ............................................................. 54III. INCOTERMS® 2020 ................................................................................55

A. INCOTERMS® 2020’NİN HAZIRLANMASINA ETKEN OLAN NEDENLER .........................................................55

B. INCOTERMS® 2020 İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER .581. Maddî Değişiklikler .....................................................................58

a. Yükleme Kaydı İçeren Konişmentolar ve FCA Incoterms Kuralı ...................................................................58

b. Masraf lar ve Listelendikleri Yer ........................................ 60c. CIF ve CIP Kurallarında Farklı Seviyelerde

Sigorta Kapsamları ...............................................................61d. FCA, DAP, DPU ve DDP Terimlerinde Taşımanın

Satıcının veya Alıcının Kendi Taşıma Aracıyla Ayarlanması ............................................................................62

e. DAT Terimi Kısaltmasının DPU Olarak Değiştirilmesi ........................................................................62

f. Taşıma Yükümlükleri ve Masraf larına İlişkin Hükümler Arasında Güvenliğe İlişkin Gerekliliklere Yer Verilmesi .............................................. 63

2. Şeklî Değişiklikler ....................................................................... 64

XIV

a. Incoterms® 2020’ye Giriş .................................................... 64b. Kullanıcılar İçin Açıklama Notları ...................................65c. Incoterms® 2020 Kurallarının Sıralaması ...................... 66d. DAP ve DPU Kurallarının Yer Değişikliği ......................67e. Incoterms® 2020 Kurallarının Yatay Sunumu .................67

C. INCOTERMS®’İN AMACI VE KAPSAMI .............................. 681. Amaç ............................................................................................... 682. Kapsam ........................................................................................... 68

a. Genel Olarak .......................................................................... 68b. Incoterms® ile Düzenlenen Konular ................................. 69

3. Kapsam Dışı Konular ...................................................................73D. INCOTERMS®’LERİN SİSTEMATİĞİ .................................... 77

IV. TERİMLERE İLİŞKİN ÖZET BİLGİLER ...................................... 80A. EXW ...................................................................................................... 80

1. Uyarılar .......................................................................................... 802. Taraf ların Genel Borçları ...........................................................813. Teslim-Tesellüm ...........................................................................814. Hasarın Geçişi .............................................................................. 825. Taşıma ............................................................................................ 836. Sigorta ............................................................................................ 837. Teslim/Taşıma Belgesi – Teslim Kanıtı ................................. 838. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri .................. 839. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................... 8410. Masraf ların Paylaşımı ..................................................................8511. İhbarlar ...........................................................................................85

B. FCA .........................................................................................................851. Taraf ların Genel Borçları .......................................................... 872. Teslim-Tesellüm ........................................................................... 873. Hasarın Geçişi .............................................................................. 884. Taşıma .............................................................................................89

XV

5. Sigorta ..............................................................................................896. Teslim/Taşıma Belgesi .............................................................. 907. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri .................. 908. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ............................................919. Masraf ların Paylaşımı ..................................................................9110. İhbarlar .......................................................................................... 92

C. CPT ........................................................................................................ 921. Uyarılar ...........................................................................................932. Taraf ların Genel Borçları .......................................................... 943. Teslim-Tesellüm ........................................................................... 944. Hasarın Geçişi .............................................................................. 945. Taşıma .............................................................................................956. Sigorta .............................................................................................957. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................... 968. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................. 969. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme .......................................... 9710. Masraf ların Paylaşımı ..................................................................9811. İhbarlar ............................................................................................98

D. CIP ......................................................................................................... 991. Uyarılar ........................................................................................ 1002. Taraf ların Genel Borçları .........................................................1013. Teslim-Tesellüm ..........................................................................1014. Hasarın Geçişi .............................................................................1015. Taşıma .......................................................................................... 1026. Sigorta .......................................................................................... 1027. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................. 1048. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1059. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................ 10510. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 10611. İhbarlar ......................................................................................... 107

XVI

E. DAP ..................................................................................................... 1071. Uyarılar ........................................................................................ 1082. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1083. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1084. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1095. Taşıma .......................................................................................... 1096. Sigorta ............................................................................................1107. Teslim/Taşıma Belgesi ..............................................................1108. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................1109. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ..........................................11110. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 11211. İhbarlar ......................................................................................... 112

F. DPU...................................................................................................... 1131. Uyarılar .........................................................................................1142. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1153. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1154. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1155. Taşıma ...........................................................................................1166. Sigorta ............................................................................................1167. Teslim/Taşıma Belgesi ..............................................................1178. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................1179. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ..........................................11810. Masraf ların Paylaşımı ................................................................11811. İhbarlar ..........................................................................................119

G. DDP .......................................................................................................1191. Uyarılar ........................................................................................ 1202. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1213. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1214. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1215. Taşıma .......................................................................................... 122

XVII

6. Sigorta ........................................................................................... 1227. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................. 1228. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1239. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ......................................... 12310. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 12411. İhbarlar ......................................................................................... 125

H. FAS ....................................................................................................... 1251. Uyarılar ........................................................................................ 1262. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1263. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1264. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1275. Taşıma .......................................................................................... 1276. Sigorta ........................................................................................... 1287. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................ 1288. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1289. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ......................................... 12910. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 12911. İhbarlar ........................................................................................ 130

I. FOB ..................................................................................................... 1301. Uyarılar ........................................................................................ 1322. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1333. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1334. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1335. Taşıma .......................................................................................... 1346. Sigorta ........................................................................................... 1347. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................ 1358. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1359. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ......................................... 13610. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 13611. İhbarlar ........................................................................................ 137

XVIII

J. CFR ...................................................................................................... 1371. Uyarılar ........................................................................................ 1382. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1393. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1394. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1405. Taşıma .......................................................................................... 1406. Sigorta .......................................................................................... 1407. Teslim/Taşıma Belgesi ..............................................................1418. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................1419. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................ 14210. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 14311. İhbarlar ......................................................................................... 144

K. CIF ....................................................................................................... 1441. Uyarılar ........................................................................................ 1452. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1463. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1474. Hasarın Geçişi ........................................................................... 1475. Taşıma .......................................................................................... 1476. Sigorta .......................................................................................... 1487. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................. 1508. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1509. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................ 15110. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 15111. İhbarlar ......................................................................................... 152

XIX

İkinci Kitap

MİLLETLERARASI TİCARETTE ÖNEMLİ SÖZLEŞMELER

Birinci Bölüm

SATIŞ SÖZLEŞMESİ

Birinci Kısım

MİLLETLERARASI SATIŞ HUKUKUNUN YEKNESAKLAŞTIRILMASI ÇALIŞMALARI

I. GİRİŞ ........................................................................................................ 155II. İLK ÇALIŞMALAR ............................................................................. 156III. 1964 TARİHLİ LAHEY SÖZLEŞMELERİ ................................... 157IV. VİYANA SATIM ANTLAŞMASI .................................................... 158

İkinci Kısım

MİLLETLER AR ASI MAL SATIŞ SÖZLEŞMELERİ HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI

(VİYANA SATIM ANTLAŞMASI)

Birinci Ayrım

VİYANA SATIM ANTLAŞMASININ GENEL OLARAK TANITILMASI

V. VİYANA SATIM ANTLAŞMASI’NA HÂKİM OLAN İLKELER ................................................................................................. 162A. HÜKÜMLERİN TAMAMLAYICILIĞI................................. 162

1. Sözleşme Özgürlüğü İlkesi ...................................................... 1622. İradelerin Yorumu ...................................................................... 163

XX

B. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖNCELİĞİ İLKESİ .................. 165C. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN AYAKTA TUTULMASI .......... 165D. TEAMÜLLERİN ÖNEMİ ........................................................... 166

1. Genel Olarak .............................................................................. 1662. Teamül Tanımı ve Teamüllerin VSA Hükümlerine

Göre Üstünlüğü .......................................................................... 1673. Teamüller ve Alışkanlıklar ...................................................... 169

a. Taraf lar Arasında Kararlaştırılan Teamüller ve Alışkanlıklar ........................................................................ 169aa. Incoterms .......................................................................171bb. Genel İşlem Şartları .................................................... 172

b. Taraf ların Bildiği veya Bilmesi Gereken Teamüller ve Alışkanlıklar ................................................174

c. Viyana Satım Antlaşması m. 9/1 ve m. 9/2 Arasındaki İlişki ...................................................................178

4. Viyana Satım Antlaşması Kapsamında Teamüllerin İşlevi .............................................................................................. 180a. Sözleşmenin Kurulması .................................................... 180b. Sözleşmenin İçeriği ve İfası ..............................................181c. Sözleşmenin Yorumu ve Değiştirilmesi ........................ 182

E. DÜRÜSTLÜK İLKESİ .................................................................. 184VI. YAPISI ........................................................................................................ 187

İkinci Ayrım

VİYANA SATIM ANTLAŞMASININ UYGULAMA ALANI

I. YERSEL UYGULAMA ALANI ........................................................ 190A. TEMEL KOŞUL: İŞ YERLERİNİN FARKLI

DEVLETLERDE BULUNMASI .................................................1911. İş Yeri ............................................................................................ 1922. Farklı Devlet ................................................................................ 194

a. Farklı Devletlerin Âkit Devlet Olması ........................... 194

XXI

b. Devletler Özel Hukuku Kurallarının Öngörmesi ....... 195B. TAMAMLAYICI KOŞUL ............................................................ 197C. ÇEKİNCELER ................................................................................. 198

1. VSA m. 1/1, b Hükmüne İlişkin Çekince ............................ 1982. Federal Devletlere ve Bölgesel Birleşmelere İlişkin

Çekince .........................................................................................200II. MADDİ UYGULAMA ALANI ........................................................ 201

A. SATIŞ SÖZLEŞMESİ ..................................................................... 202B. MAL KAVR AMI ............................................................................. 203C. SINIRLAMALAR ..........................................................................204

1. Bazı Satış Türleri ........................................................................2042. Satış Konusu Bazı Mallar .........................................................2073. Satış ile Yakınlık Gösteren Bazı Sözleşmeler ....................... 2104. Satışa İlişkin Bazı Konular ....................................................... 213

III. ZAMANSAL UYGULAMA ALANI .............................................. 218

Üçüncü Ayrım

SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU

I. KARŞILIKLI VE UYGUN İR ADE BEYANLARI ..................... 221A. İCAP .................................................................................................... 222

1. Kavram ........................................................................................ 2222. Hükümleri ................................................................................... 223

B. KABUL ...............................................................................................2241. Kavram .........................................................................................2242. Hükümleri ................................................................................... 226

C. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULDUĞU AN .................... 229II. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ ................................................... 229

A. ŞEKİL SERBESTİSİ ....................................................................... 229B. ÇEKİNCELER ................................................................................. 231C. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ .................... 232

XXII

Dördüncü Ayrım

SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE TAR AFLARIN BORÇLARI VE AYKIRILIK DURUMUNDA YAPTIRIMLAR

I. SATICININ BORÇLARI .................................................................... 235A. GENEL OLAR AK .......................................................................... 235B. MALLARI TESLİM ....................................................................... 236

1. Genel Olarak ............................................................................... 2362. Teslime İlişkin Genel Esaslar .................................................. 2373. Teslim Yeri .................................................................................. 242

a. Genel Olarak ........................................................................ 242b. Taraf ların Seçimi ................................................................244

aa. Seçim Şekli ....................................................................244aaa. Taraf ların Seçimi Açık veya Örtülü Olabilir .244bbb. Taraf lar İlk Anlaşmalarını Değiştirmekte Her

Zaman Serbesttir.................................................. 250ccc. Taraf ların Seçiminin Geçerliliği VSA’na Bağlı

Değildir .................................................................. 251bb. Sonuç ............................................................................... 251

c. Taraf ların Seçim Yapmaması ........................................... 251aa. Taşıma İçeren Satışlar ................................................ 252

aaa. Sorun ....................................................................... 252bbb. Öngörülen Olasılık .............................................. 257ccc. Sonuç ......................................................................260

bb. Çeşitli Mal Tiplerine İlişkin Satışlar ....................... 262cc. Diğer haller .................................................................... 265

4. Teslim Zamanı ............................................................................ 267a. Genel Olarak ........................................................................ 268b. Taraf ların Seçimi Halinde ................................................ 270

aa. Genel Olarak ................................................................. 270aaa. Seçim Açık veya Örtülü Olabilir ...................... 270bbb. Taraf lar İlk Anlaşmalarını Değiştirmekte Her

Zaman Serbesttirler ............................................. 272

XXIII

ccc. Taraf ların Seçiminin Geçerliliği VSA’da Düzenlenmez ........................................................ 273

bb. Belirli bir Tarih Seçimi ............................................... 273aaa. Uygulama Şartları ................................................ 273bbb. Sonuçlar .................................................................. 274

cc. Belirli Bir Dönemin Saptanması............................... 274aaa. Uygulama Şartları ................................................ 275bbb. Sonuçlar .................................................................. 279

c. Taraf ların Seçiminin Yokluğunda .................................. 279aa. Kural ................................................................................ 279bb. Geciktirici Şarta Bağlı Sözleşme .............................. 282

d. Teslim Zamanına İlişkin Yorum Kuralları ................... 283C. MÜLKİYETİ GEÇİRME BORCU ............................................ 283D. MALA İLİŞKİN BELGELERİ VERME BORCU .................284

1. Genel Olarak ..............................................................................2842. Belgelerin Niteliği ...................................................................... 2863. İfa Zamanı ve İfa Yeri ................................................................ 2894. Belgelerin Erken Teslimi ......................................................... 293

a. Genel olarak.......................................................................... 293b. Kuralın İçeriği ...................................................................... 294

E. AYIBA KARŞI TEKEFFÜL BORCU ....................................... 2951. Maddi Uygunluk ........................................................................ 295

a. Satış Sözleşmesindeki Düzenleme ................................. 295b. VSA’daki Düzenleme ........................................................ 298

2. Hukuki Uygunluk ...................................................................... 301a. Zapta Karşı Tekeffül ........................................................... 301b. Fikri Haklara Karşı Tekeffül ............................................ 302

3. Malların Uygun Olması Gereken Zaman ............................ 3024. Uygunluğun Saptanması ..........................................................3045. Ayıp İddialarına Karşı Def ’iler ...............................................304

II. SATICININ SÖZLEŞMEYE AYKIRILIĞI HALİNDE ALICININ HAKLARI ......................................................................... 308

XXIV

A. GENEL OLAR AK ...........................................................................310B. AYNEN İFA ...................................................................................... 313

1. Şartları ...........................................................................................3142. Hükümleri ................................................................................... 315

C. AYIPLI MALLAR YERİNE YENİLERİNİ İSTEMEK .......316D. AYIBIN GİDERİLMESİNİ İSTEMEK .....................................316E. SEMENİN İNDİRİLMESİNİ İSTEMEK ................................318F. SÖZLEŞMEDEN DÖNME ..........................................................319

1. Genel Olarak ................................................................................319a. Dönme İhbarı ....................................................................... 320b. Malların İadesi ..................................................................... 322

2. Sözleşmeye Esaslı Aykırılık ..................................................... 3223. Hiç Teslim Olmaması ............................................................... 326

III. ALICININ BORÇLARI ....................................................................... 327A. GENEL OLAR AK .......................................................................... 327B. SEMENİN ÖDENMESİ ............................................................... 327

1. Semenin Saptanması ................................................................. 327a. Genel Olarak ........................................................................ 327b. Taraf ların Öngörmemesi .................................................. 328c. Malın Ağırlığına Göre Saptanması ................................. 330

2. Ödemeye İlişkin Düzenlemeler .............................................. 331a. Genel Olarak ........................................................................ 331b. Ödeme Yeri ........................................................................... 331c. Ödeme Zamanı .................................................................... 333

C. MALLARIN TESLİM ALINMASI .......................................... 336D. DİĞER BORÇLAR .......................................................................... 337

IV. ALICININ SÖZLEŞMEYE AYKIRILIĞI HALİNDE SATICININ HAKLARI ...................................................................... 338

V. ALICI VE SATICIYA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER ........... 339A. VADEDEN ÖNCE SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK ..................340

1. Genel Olarak ...............................................................................340

XXV

2. İfanın Askıya Alınması .............................................................340a. Şartları ...................................................................................340b. Hükümleri ............................................................................ 341

3. Sözleşmeden Dönme ................................................................. 342a. Şartları .................................................................................. 342

aa. Sözleşmeye Muhtemel Bir Esaslı Aykırılık ............ 343bb. İhbar ................................................................................344

b. Hükümleri ............................................................................3444. Tazminat ......................................................................................344

a. Genel Olarak ........................................................................344b. Şartları ................................................................................... 345c. Hükümleri ............................................................................348d. Sözleşmeden Dönme Halindeki Özel Uygulamalar ... 349

aa. Somut Yöntem .............................................................. 349bb. Soyut Yöntem ................................................................ 351

e. Faiz ........................................................................................ 352B. SORUMLULUKTAN KURTULMA ....................................... 354

1. Genel Olarak ............................................................................... 3542. İfa Engeli ...................................................................................... 355

a. Genel Olarak ........................................................................ 355b. Uygulanma Şartları ............................................................ 355c. Hükümleri ............................................................................ 357

3. Üçüncü Kişinin Adem-î İfası .................................................. 3584. Karşı Tarafın Eylem veya İhmâli ............................................ 359

C. SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN SONUÇLARI ................... 3601. Taraf ların Borçtan Kurtulmaları ........................................... 3612. İade Yükümü ............................................................................... 362

a. İadede Ana Kural ................................................................ 363b. İade Zamanı.......................................................................... 363c. Masraf lar ...............................................................................364d. İade Yeri .................................................................................364

XXVI

e. Diğer Özellikler ...................................................................364

İkinci Bölüm

ACENTELİK SÖZLEŞMESİ

I. KAVR AM ................................................................................................. 365A. TANIM ............................................................................................... 365B. ORTAYA ÇIKIŞI ............................................................................ 366C. ÖNEMİ ............................................................................................... 367D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ .......... 368

1. Genel Olarak ............................................................................... 3682. Simsarlık ve Komisyon Sözleşmelerinden Farkları ........... 3683. Tek Satıcı, Franchise ve Bayilik Sözleşmelerinden

Farkları ......................................................................................... 3694. Hizmet Sözleşmesinden Farkları ........................................... 3705. Pazarlamacılık Sözleşmesinden Farkları .............................. 3706. Sonuç ............................................................................................. 371

II. ACENTELİK SÖZLEŞMESİ ............................................................. 371A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................... 371B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 372

1. Bir Ticari İşletmeyi İlgilendiren Sözleşmelerde Aracılık Etme veya Bunları O İşletme Adına ve Hesabına Yapma Yetkisi ........................................................... 372

2. Belirli Bir Yer veya Bölgede Faaliyet Göstermek İçin Tekel Hakkı ................................................................................. 373

3. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme Olması ............. 3744. Bağımsızlık Unsuru .................................................................. 374

C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 375D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE ACENTELİK

SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 376III. ÖZEL ACENTE TİPLERİ .................................................................. 376

A. KOMİSYONCU ACENTE (COMMISSIONNAIRE) ........ 376

XXVII

B. DÜKRÜVAR ACENTE (DEL CREDERE ACENTE) ........ 377C. CONFIRMING HOUSE .............................................................. 378D. ALT ACENTE (SUB – AGENT) ................................................ 379

IV. TAR AFLARIN BORÇLARI .............................................................. 379A. ACENTENİN BORÇLARI .......................................................... 379

1. Özen Yükümlülüğü ................................................................... 3792. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................... 3803. Sır Saklama Yükümlülüğü ....................................................... 3814. Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................................................... 3815. Hesap Verme Yükümlülüğü .................................................... 3816. Müvekkilin Menfaatlerini Koruma Yükümlülüğü ............ 3827. Müvekkilin Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü ................ 3828. Rekabet Etmeme Yükümlülüğü ............................................. 383

B. MÜVEKKİLİN BORÇLARI ....................................................... 3841. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................... 3842. Komisyon Ödeme Yükümlülüğü ........................................... 385

a. Genel Olarak ....................................................................... 385b. Acentenin Bölgesinden Ancak Acente Tarafından

Tedarik Edilmemiş Siparişlerden Doğan Komisyon Ödeme Borcu ................................................... 387

c. Tekrarlanan Siparişlerden Doğan Komisyon Borcu ... 387d. Dükrüvar Komisyonu ........................................................ 388

3. Acentenin Münhasır Faaliyet Yetkisini İhlal Etmeme Yükümlülüğü .............................................................................. 388

4. Acentenin Masraf larını ve Zararlarını Karşılama Yükümlülüğü .............................................................................. 389

5. Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................................................... 389V. ACENTE İLE MÜVEKKİL AR ASINDAKİ İLİŞKİ .................. 390

A. ACENTENİN TEMSİL YETKİSİ ............................................. 3901. Genel Olarak ............................................................................... 390

a. Sözleşme Akdetme Yetkisi ................................................ 390

XXVIII

b. Diğer Yetkileri ...................................................................... 3902. Gerçek Yetki ve Görünüşteki Yetki ........................................ 3913. Zorunluluktan Doğan Yetki .................................................... 392

B. MÜVEKKİLİN İFŞASI ................................................................. 393VI. ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ .................... 394

A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ..................... 3941. Sürenin Sona Ermesi ................................................................. 3942. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan

Fesih) ............................................................................................ 3953. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle

Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) .............................................. 3954. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lâsı, Kısıtlanması veya

Ehliyetini Kaybetmesi .............................................................. 396B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE

SONUÇLARI ................................................................................... 3961. Tazminat Talepleri ..................................................................... 397

a. Haklı Nedenle Fesheden Tarafın Tazminat Talebi ..... 397b. Başlanmış İşlerin Tamamlanmaması Yüzünden

Uğranılan Zararın Tazmini .............................................. 397c. Acentenin Denkleştirme İstemi ...................................... 398

2. Diğer Talepler ............................................................................. 3993. Devam Eden Borçlar ................................................................. 399

a. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................ 399b. Rekabet Yasağı ..................................................................... 399c. Acentenin Müvekkilin Menfaatlerini Koruma

Yükümlülüğü .......................................................................400VII. ACENTELİK HUKUKUNUN BİRLEŞTİRİLMESİNE

YÖNELİK MİLLETLER AR ASI ÇALIŞMALAR ....................... 401A. SERBEST ÇALIŞAN TİCARİ ACENTELER

HAKKINDA AT YÖNERGESİ (COUNCIL DIRECTIVE 86/653/EEC OF 18 DECEMBER 1986 ON THE COORDINATION OF THE LAWS OF

XXIX

THE MEMBER STATES RELATING TO SELF-EMPLOYED COMMERCIAL AGENTS) .............................. 4011. Yönerge’ye Duyulan Gereksinim ........................................... 4012. Yönerge’nin Kabulü ...................................................................4023. Yönerge’nin Amacı .....................................................................4024. Yönerge’nin Uygulama Alanı .................................................. 4035. Yönerge’nin Önemli Düzenlemeleri ...................................... 403

a. Yönerge m. 3-4: Taraf ların Hak ve Borçları ................. 403b. Yönerge m. 7: Acentenin Komisyona Hak

Kazanması ............................................................................ 403c. Yönerge m. 8: Acentenin Acentelik Sözleşmesi

Sona Erdikten Sonra Tamamlanan İşlemlerden Komisyona Hak Kazanması .............................................404

d. Yönerge m. 10: Komisyona Hak Kazanma ve Komisyonun Ödenme Zamanı ........................................404

e. Yönerge m. 14: Belirli Süreli Acentelik Sözleşmesinin Belirsiz Süreli Hale Gelmesi ................. 405

f. Yönerge m. 17: Sona Erme Tazminatı ............................ 405g. Yönerge m. 20: Rekabet Yasağı Anlaşması ...................406

B. MİLLETLER AR ASI MAL SATIMINDA ACENTELİK HAKKINDA ANTLAŞMA (CONVENTION ON AGENCY IN THE INTERNATIONAL SALE OF GOODS) ................................4061. Antlaşma’ya Duyulan Gereksinim .........................................4062. Antlaşma’nın Kabulü .................................................................4073. Antlaşma’nın Amacı ..................................................................4074. Antlaşma’nın Uygulama Alanı................................................4075. Antlaşma’nın Önemli Düzenlemeleri ...................................408

a. Antlaşma m. 9-10: Acenteye Yetki Verilmesi ve Yetkinin Kapsamı................................................................408

b. Antlaşma m. 13: Müdahale ve Seçim Hakları ..............408c. Antlaşma m. 14: Görünüşte Yetki ...................................408

XXX

d. Antlaşma m. 17-20: Acentenin Yetkisinin Sona Ermesi ....................................................................................409

Üçüncü Bölüm

TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİ

I. KAVR AM ..................................................................................................411A. TANIM ................................................................................................411B. ORTAYA ÇIKIŞI ............................................................................. 412C. ÖNEMİ ............................................................................................... 413D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ ...........414

1. Satış Sözleşmesinden Farkları ..................................................4142. Satış için Bırakma Sözleşmesinden Farkları ........................ 4153. Acentelik Sözleşmesinden Farkları ........................................ 4154. Franchise Sözleşmesinden Farkları ........................................4175. Komisyon Sözleşmesinden Farkları .......................................4176. Hizmet Sözleşmesinden Farkları ............................................417

II. TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİ ........................................................418A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ....................................418B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 420

1. Tekel Hakkı ................................................................................. 420a. Genel Olarak ........................................................................ 420b. Tekel Hakkının Dereceleri ............................................... 421c. Tekel Hakkının Sınırları ................................................... 421

aa. Süre Bakımından.......................................................... 422bb. Tekel Bölgesi veya Müşteri Çevresi Bakımından . 422cc. Malların Çeşidi Bakımından .................................... 423

d. Tekel Hakkı ile Rekabet Hukukunun İlişkisi ............... 423aa. Haksız Rekabet Açısından ......................................... 423bb. Rekabetin Korunması Açısından ............................. 425

2. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme Bulunması ........ 4263. Kendi Adına ve Hesabına Davranma .................................... 426

XXXI

4. Pazarlama, Satış ve Sürümü Artırma Faaliyetinde Bulunma ....................................................................................... 427

5. Diğer Unsurlar ............................................................................ 427a. Satış Sonrası Servis ve Garanti Vermek ......................... 427b. Sağlayıcıya Bilgi Vermek ................................................... 428c. Rekabet ve Doğrudan Satış Yasağı .................................. 428d. Reklam ve Tanıtım Malzemesi Vermek ......................... 428

C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 428D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE TEK SATICILIK

SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 429III. TAR AFLARIN BORÇLARI .............................................................. 430

A. TEK SATICININ BORÇLARI ................................................... 4301. Asgari Alım Yükümlülüğü ....................................................... 4302. Sürümü Arttırma Yükümlülüğü ............................................ 4313. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................... 4324. Sır Saklama Yükümlülüğü ....................................................... 4335. Sağlayıcıya Bilgi Verme Yükümlülüğü .................................. 4336. Sağlayıcının Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü ............... 4337. Satış Sonrası Hizmet Verme Yükümlülüğü ......................... 4348. Sağlayıcı ile Rekabet Etmeme Yükümlülüğü ...................... 435

B. SAĞLAYICININ BORÇLARI .................................................... 4351. Mal Teslim Yükümlülüğü ........................................................ 4352. Tek Satıcıyı Destekleme Yükümlülüğü ................................ 4363. Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................................................... 4364. Tekel Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü ........................ 437

IV. TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ............. 438A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ..................... 438

1. Sürenin Sona Ermesi ................................................................. 4382. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan

Fesih) ............................................................................................ 439

XXXII

3. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) ..............................................440

4. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lası veya Ehliyetini Kaybetmesi .................................................................................. 441

B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI ................................................................................... 4421. Genel Olarak ............................................................................... 442

a. Tekil Satış Sözleşmelerine (Mevcut Siparişlere) Etkisi ...................................................................................... 442

b. Geri Verme Borçları ............................................................ 4432. Tazminat Talepleri ..................................................................... 443

a. Haklı Nedenle Fesih Halinde Tazminat Talebi ........... 443b. Tek Satıcının Denkleştirme İstemi .................................444

3. Devam Eden Borçlar ................................................................. 447a. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................ 447b. Rekabet Yasağı ..................................................................... 447

Dördüncü Bölüm

FR ANCHİSE SÖZLEŞMESİ

I. KAVR AM .................................................................................................449A. TANIM ...............................................................................................449B. ORTAYA ÇIKIŞ ............................................................................... 450C. ÖNEMİ ................................................................................................451D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ .......... 452

1. Tek Satıcılık Sözleşmesinden Farkları .................................. 4522. Lisans Sözleşmesinden Farkları ............................................. 4533. Acentelik Sözleşmesinden Farkları ........................................ 4544. Satış Sözleşmesinden Farkları ................................................. 455

II. FR ANCHİSE SÖZLEŞMESİ ............................................................. 455A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................... 455B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 456

XXXIII

1. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme Bulunması ........ 4562. Kendi Adına ve Hesabına Davranma .................................... 4573. Franchise Sistemi ....................................................................... 458

a. Üretim, İşletme ve Pazarlama Sistemi............................ 458b. Franchise Organizasyonu ................................................. 459

4. Dikey İşbirliği ............................................................................. 4595. Ücret ..............................................................................................4606. Tekel Hakkı .................................................................................460

C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 461D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE FR ANCHİSE

SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 462E. MASTER FR ANCHİSE – ALT FR ANCHİSE ......................463

III. TAR AFLARIN BORÇLARI ..............................................................464A. FR ANCHİSE ALANIN BORÇLARI .......................................464

1. Ücret Ödeme Yükümlülüğü ....................................................4642. Sürümü Arttırma Yükümlülüğü ............................................ 4653. Franchise Sistemindeki Fikri ve Sınai Unsurları

Kullanma Yükümlülüğü ...........................................................4664. Franchise Verenin Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü ....4665. Sadakat ve Özen Yükümlülüğü .............................................. 467

a. Franchise Veren ile Rekabet Etmeme Yükümlülüğü .. 467b. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................468c. Franchise Verene Bilgi Verme Yükümlülüğü ...............469d. Bizzat İfa Yükümlülüğü .....................................................469

B. FR ANCHİSE VERENİN BORÇLARI .................................... 4701. Sözleşme Öncesi Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................... 4702. Gayri Maddi Malları Franchise Alanın Kullanımına

Sunma ve Bunlardan Yararlanılmasını Sağlama Yükümlülüğü .............................................................................. 471a. Patent ..................................................................................... 472b. Marka ..................................................................................... 473

XXXIV

c. Ticaret Unvanı ve İşletme Adı ......................................... 474d. Teknik Bilgi .......................................................................... 475

3. Franchise Alanı Koruma ve Destekleme Yükümlülüğü ... 475a. Franchise Alanın İşletmesinin Kurulmasında ve

Donanımında Yardımcı Olmak ....................................... 476b. Franchise Alanı Eğitmek ve Bilgi Vermek ..................... 477c. Reklam Yapmak ................................................................... 477

4. Mal Teslim Yükümlülüğü ........................................................ 478IV. FR ANCHİSE SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ................... 478

A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ..................... 4791. Sürenin Sona Ermesi ................................................................. 4792. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan

Fesih) ............................................................................................ 4793. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle

Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) .............................................. 4814. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lası veya Ehliyetini

Kaybetmesi .................................................................................. 482B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE

SONUÇLARI ................................................................................... 4831. Franchise Alanın Sözleşme Sonrası Gayri Maddi

Malları Kullanmama ve Verilenleri İade Borcu .................. 4832. Franchise Verenin Sözleşme Sonrası Geri Alım Borcu .....4843. Tazminat Talepleri .....................................................................484

a. Haklı Nedenle Fesih Halinde Tazminat Talebi ...........484b. Franchise Alanın Denkleştirme İstemi ......................... 485

4. Devam Eden Borçlar ................................................................. 487a. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................ 487b. Rekabet Yasağı ..................................................................... 487

XXXV

Beşinci Bölüm

LİSANS SÖZLEŞMESİ

I. KAVR AM ................................................................................................. 489A. TANIM ............................................................................................... 489B. ORTAYA ÇIKIŞI ............................................................................. 490C. ÖNEMİ ............................................................................................... 490

1. Mevcut Rekabet Ortamı ........................................................... 4902. Stratejik Nedenler ...................................................................... 491

D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ .......... 4921. Franchise Sözleşmesinden Farkları ....................................... 492

a. Konu Bakımından ............................................................... 492b. Taraf ların Edimleri Bakımından .................................... 493c. Şekil Bakımından ............................................................... 493

2. Eser Sözleşmesinden Farkları ................................................. 4943. Satış Sözleşmesinden Farkları ................................................. 4944. Ürün Kirasından Farkları ........................................................ 4945. Vekalet Sözleşmesinden Farkları ............................................ 495

II. LİSANS SÖZLEŞMESİ ........................................................................ 495A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................... 495

1. Atipik (İsimsiz) Sözleşme ........................................................ 496a. Kendine Özgü (Sui Generis) Sözleşme Görüşü .......... 496b. Karma Sözleşme Görüşü ................................................... 497

2. Tipik Sözleşme ........................................................................... 497B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 497

1. Tekel Bir Hakkın, Belirli Bir Süre İçin Kullanımının ve Tasarrufunun Devri ............................................................. 497

2. Ücret .............................................................................................. 498C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 499D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE LİSANS

SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 499

XXXVI

III. LİSANS SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ......................................... 501A. KULLANMA HAKKINA İLİŞKİN SINIR A GÖRE .......... 501

1. İnhisari Lisans Sözleşmesi ....................................................... 5012. İnhisari Olmayan (Basit) Lisans Sözleşmesi ....................... 501

B. LİSANS KONUSUNUN KULLANIM ŞEKLİNE GÖRE 5021. Üretim Lisansı ............................................................................ 5022. Satış Lisansı ................................................................................. 5023. Kullanma Lisansı ....................................................................... 503

C. SÖZLEŞMEYE KONU HAKKA GÖRE ................................. 5031. Patent Lisansı Sözleşmesi ......................................................... 5042. Tasarım Lisansı Sözleşmesi ..................................................... 5053. Teknik Bilgi Lisansı Sözleşmesi ............................................. 5054. Marka Lisansı Sözleşmesi ........................................................ 506

D. ALT LİSANS ..................................................................................... 507IV. TAR AFLARIN BORÇLARI .............................................................. 508

A. LİSANS VERENİN BORÇLARI .............................................. 5081. Hakkın Kullanımını Devretme Borcu .................................. 5082. Hakkın Varlığını ve Değerini Koruma Borcu ..................... 5093. Sadakat Borcu ............................................................................. 509

B. LİSANS ALANIN BORÇLARI .................................................. 5091. Ücret Ödeme Borcu ................................................................... 5092. Hakkı Koruma Borcu .................................................................5103. Sadakat Borcu ..............................................................................5104. Sır Saklama Borcu .......................................................................510

V. LİSANS SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ...............................511A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ......................511

1. Sürenin Sona Ermesi .................................................................5112. Sözleşmenin Sona Erme Nedeninin Gerçekleşmesi...........5113. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan

Fesih) ............................................................................................ 512

XXXVII

4. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) .............................................. 512

5. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lası veya Ehliyetini Kaybetmesi ...................................................................................514

B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI ....................................................................................5141. Tazminat Talepleri ......................................................................514

a. Haklı Nedenle Fesih Halinde Tazminat Talebi ............514b. Diğer Tazminat Talepleri .................................................. 515

2. Sözleşmenin Sona Ermesinden Sonra Ortaya Çıkan/Devam Eden Borçlar ................................................................. 515a. Lisans Alanın Sözleşme Konusu Hakları

Kullanmama Borçları ......................................................... 515b. Lisans Alanın Sır Saklama Yükümlülüğü ......................516

VI. LİSANS SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN MİLLETLER AR ASI HUKUKTAKİ DÜZENLEMELER ..................................................517A. ABİHA M. 101/1 ...............................................................................517B. ABİHA M. 101/3 ...............................................................................518C. AVRUPA KOMİSYONU GRUP MUAFİYETLERİ .............518

Üçüncü Kitap

ÖDEME ŞEKİLLERİ

I. AKREDİTİF ............................................................................................ 521A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 522B. UYGULANACAK KUR ALLAR ................................................ 523C. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ ......................................................... 525D. AKREDİTİFTE BELGELER ...................................................... 529E. AKREDİTİF TÜRLERİ ............................................................... 531

1. Dönülebilir Akreditif (Revocable Letter of Credit) ......... 5322. Dönülemez Akreditif (Irrevocable Letter of Credit) ......... 533

XXXVIII

a. Teyitsiz Akreditif ................................................................ 533b. Teyitli Akreditif ................................................................... 534

3. Görüldüğünde Ödenen Akreditif (At Sight Letter of Credit) .......................................................................................... 535

4. Poliçeli Akreditif ........................................................................ 535a. Kabul Akreditifi .................................................................. 535b. İştira Akreditifi .................................................................... 536

5. Ödenmesi Ertelenmiş Akreditif (Vadeli Akreditif - Deferred Payment Letter of Credit) ...................................... 536

6. Kırmızı Kayıtlı (Red Clause) Akreditif ................................ 5367. Yeşil Kayıtlı (Green Clause) Akreditif .................................. 5378. Garanti Akreditifi (Standby Letter of Credit) .................... 5379. Karşılıklı (Back-to-Back) Akreditif ....................................... 537

II. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME .......................................................... 538A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 539B. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ ......................................................... 539C. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME TÜRLERİ ............................. 542

1. Vesaik Mukabili Ödeme (Documents against Payment) . 5422. Poliçe Kabulü Karşılığında Vesaikin Teslimi

(Documents against Acceptance) .......................................... 5433. Vesaikin Taahhütname Karşılığında Teslimi

(Documents against Letter of Undertaking) ...................... 5434. Vesaikin Banka Garantisi Karşılığında Teslimi

(Document against Payment Guarantee) ............................544III. MAL MUKABİLİ ÖDEME ................................................................544

A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ...........................................544B. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ ......................................................... 545

IV. PEŞİN ÖDEME ...................................................................................... 545A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 545B. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ .........................................................546

XXXIX

Dördüncü Kitap

MİLLETLERARASI UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI

Birinci Bölüm

GİRİŞ

I. GENEL OLAR AK ................................................................................ 549II. HAKLARIN MAHKEME ÖNÜNDE İLERİ SÜRÜLMESİ .. 551

A. TÜRK MAHKEMESİNİN YETKİLİ KILINMASI ........... 552B. YABANCI MAHKEMENİN YETKİLİ KILINMASI ........ 554C. UYGULANACAK HUKUK ........................................................ 555

III. UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM YOLUYLA ÇÖZÜMÜ ..... 556A. TAHKİM YOLUNUN SEÇİLMESİNİN NEDENLERİ .. 557B. TAHKİME İLİŞKİN YAPILAN ULUSLAR AR ASI

ÇALIŞMALAR ............................................................................... 558C. TAHKİM TÜRLERİ .................................................................... 559

1. Ad Hoc Tahkim .......................................................................... 5592. Kurumsal Tahkim ...................................................................... 560

İkinci Bölüm

MİLLETLER AR ASI TAHKİM

I. TAHKİME İLİŞKİN BAZI ORTAK KONULAR ...................... 563A. TAHKİM ANLAŞMASI .............................................................. 563

1. Ehliyet ........................................................................................... 5662. Belirli Bir Hukuki İlişki ........................................................... 5663. Yazılılık Koşulu .......................................................................... 567

a. İmza ........................................................................................ 569b. Atıf (incorporation) ............................................................ 571

4. Temsil Yetkisi ...............................................................................574

XL

a. Şirket Organları Tarafından Tahkim Anlaşması Yapılması ............................................................................... 576

b. Tacir Yardımcıları Tarafından Tahkim Anlaşması Yapılması ............................................................................... 576

5. Tahkime Elverişlilik .................................................................. 5776. Tahkim Anlaşmasının Bağımsızlığı ...................................... 5827. Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk ........................ 5838. Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Etkisi ................... 585

a. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ........................... 587b. Grup Şirketler Doktrini ..................................................... 588c. Konişmento Hükümleri .................................................. 593d. Sigorta ................................................................................... 596e. Alacağın Temliki ................................................................. 597

B. HAKEMLERİN ATANMASI..................................................... 598C. TAHKİMDE YARGILAMA USULÜ ....................................... 598D. TAHKİME UYGULANACAK HUKUK ............................... 599E. TAHKİM YERİ ................................................................................ 599F. TAHKİM DİLİ ................................................................................ 601

Üçüncü Bölüm

ICC TAHKİM KUR ALLARI

I. GENEL OLAR AK ................................................................................ 603II. TAHKİM TALEBİ VE TAHKİM TALEBİNE CEVAP .............604III. HAKEMLER VE HAKEMLERİN SEÇİMİ ................................. 605

A. TEK HAKEMİN KAR ARLAŞTIRILMIŞ OLMASI .........606B. ÜÇ HAKEMİN KAR ARLAŞTIRILMIŞ OLMASI ............606C. HAKEMLERİN NİTELİKLERİ ...............................................606

IV. DOSYANIN HAKEME TEVDİİ VE GÖREV BELGESİ .........610A. GENEL OLAR AK ...........................................................................610B. GÖREV BELGESİ’NİN HAZIRLANMASI ...........................616

XLI

C. GÖREV BELGESİ’NİN İMZALANMASI VE HAKEM HEYETİNİN ROLÜ ....................................................617

V. USULE İLİŞKİN PROGR AM ...........................................................619VI. YENİ TALEPLER .................................................................................. 620VII. HAKEM VEYA HAKEMLERCE YARGILAMANIN

YAPILMASI ............................................................................................. 622A. DURUŞMALAR .............................................................................. 623

1. Genel Olarak ............................................................................... 6232. ICC Kuralları Uyarınca ............................................................ 627

B. TANIK İFADESİ ............................................................................. 630C. DURUŞMA TUTANAĞI ............................................................. 634

VIII. YARGILAMANIN SONA ERMESİ ................................................ 635IX. KAR ARIN VERİLMESİ, KAR ARIN DÜZELTİLMESİ

VE TAVZİH ............................................................................................ 635A. KAR ARIN VERİLMESİ .............................................................. 635B. KAR ARIN DÜZELTİLMESİ VE TAVZİH ........................... 638

1. Genel Olarak .............................................................................. 6382. ICC Kuralları Uyarınca ........................................................... 639

X. HAKEM KAR ARININ BAĞLAYICILIĞI .................................. 641XI. SÜRE VE ÜCRET .................................................................................. 642XII. ICC SERİ TAHKİM KUR ALLARI ................................................644

Dördüncü Bölüm

4686 SAYILI MİLLETLER AR ASI TAHKİM KANUNU

I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 645II. TAHKİM USULÜ ..................................................................................646

A. TAHKİM TALEBİ VE TAHKİM TALEBİNE CEVAP ......646B. HAKEMLER VE HAKEMLERİN SEÇİMİ .......................... 647

1. Tek Hakemin Kararlaştırılmış Olması ................................ 6472. Birden Çok Hakemin Kararlaştırılmış Olması ..................648

C. DOSYANIN HAKEME TEVDİİ VE GÖREV BELGESİ ..649

XLII

D. HAKEM VEYA HAKEMLERCE YARGILAMANIN YAPILMASI ..................................................................................... 650

E. YARGILAMANIN SONA ERMESİ ........................................ 651F. KAR ARIN VERİLMESİ, DÜZELTİLMESİ, TAVZİH

VE KAR ARIN İPTALİ ................................................................. 6521. Kararın Verilmesi ....................................................................... 6522. Kararın Düzeltilmesi ve Tavzih .............................................. 6533. Kararın İptali............................................................................... 654

G. SÜRE VE ÜCRET ........................................................................... 656

Beşinci Bölüm

İSTANBUL TAHKİM MERKEZİ TAHKİM KUR ALLARI

I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 659II. TAHKİM TALEBİ VE TAHKİM TALEBİNE CEVAP ............660III. HAKEMLER VE HAKEMLERİN SEÇİMİ ................................660IV. DOSYANIN HAKEME TEVDİİ VE GÖREV BELGESİ ........ 661V. HAKEMLER TAR AFINDAN YARGILAMANIN

YAPILMASI ............................................................................................ 661VI. YARGILAMANIN SONA ERMESİ ............................................... 662VII. KAR ARIN VERİLMESİ DÜZELTİLMESİ

YORUMLANMASI VE TAMAMLANMASI ............................. 662VIII. SÜRE VE ÜCRET ................................................................................. 663IX. SERİ TAHKİM KUR ALLARI ......................................................... 663

Altıncı Bölüm

UNCITR AL TAHKİM KUR ALLARI

I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 665II. TAHKİM TALEBİ VE HAKEM HEYETİNİN OLUŞUMU .. 665

A. TEK HAKEM ATANMASI .........................................................666B. ÜÇ HAKEM ATANMASI............................................................ 667

XLIII

C. HAKEMLERİN REDDİ ............................................................... 667III. TAHKİM YARGILAMASI ................................................................. 668

A. DAVA DİLEKÇESİ .......................................................................... 668B. CEVAP DİLEKÇESİ ....................................................................... 669C. İDDİA VE SAVUNMANIN DEĞİŞTİRİLMESİ VE

GENİŞLETİLMESİ ........................................................................ 669D. DELİLLER ......................................................................................... 670

1. Tanık ............................................................................................. 6702. Bilirkişi ......................................................................................... 670

E. DURUŞMALAR .............................................................................. 671IV. TAHKİM YERİ....................................................................................... 672V. HAKEM HEYETİNİN YETKİSİ ..................................................... 672

A. ESASA UYGULANACAK HUKUK ......................................... 672B. GEÇİCİ KORUMA ÖNLEMLERİ ............................................ 673C. HAKEM KAR ARI .......................................................................... 673

1. Hakem Kararının Yorumu ....................................................... 6732. Hakem Kararının Düzeltilmesi .............................................. 6743. Ek Karar........................................................................................ 674

D. SULH .................................................................................................. 674E. TAHKİM MASR AFLARI ........................................................... 675

Yedinci Bölüm

YABANCI HAKEM KAR ARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ

I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 678II. NEW YORK SÖZLEŞMESİ UYARINCA .................................... 681

A. UYGULAMA KOŞULLARI ........................................................ 6811. Genel Olarak ............................................................................... 6812. Yabancı Bir Hakem Kararı ....................................................... 6823. Tahkim Sözleşmesi/Şartının Yazılı Olması ........................ 683

XLIV

B. TENFİZ ENGELLERİ .................................................................. 6881. Genel Olarak ............................................................................... 6882. Aleyhine Tenfiz İstenen Tarafça ileri Sürülen Tenfiz

Engelleri ...................................................................................... 690a. Tahkim Anlaşması Taraf larının Ehliyetsizliği

veya Tahkim Anlaşmasının Hükümsüzlüğü ............... 690b. Davalıya Savunma Hakkı Tanınmaması ...................... 695c. Kararın Hakemlerin Yetkisi Çerçevesinde

Verilmemesi ......................................................................... 698d. Hakem Heyetinin Kuruluşu veya Tahkim

Usulünün Hukuka Uygun Olmaması ............................ 702aa. Hakem Heyetinin Kuruluşunun Hukuka Uygun

Olmaması ....................................................................... 702bb. Tahkime Uygulanacak Usul Kurallarına

Aykırılık .......................................................................... 705e. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması veya İptal

Edilmiş yahut İcrasının Geri Bırakılmış Olması ......... 710aa. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması................... 711bb. Hakem Kararının İptal Edilmiş yahut İcrasının Geri

Bırakılmış Olması ........................................................ 7123. Mahkemenin Re’sen Dikkate Alacağı Tenfiz Engelleri ... 716

a. Kararın Tenfiz Edileceği Ülke Hukukuna Göre Tahkime Elverişli Olmaması .............................................717

b. Kararın Tenfiz Devleti Hukukunun Kamu Düzenine Aykırı Olması ....................................................717aa. Genel Olarak ..................................................................717bb. Hakem Kararlarının Tenfizini İçeren İçtihatlarda

Kamu Düzeni ................................................................ 722

Sekinci Bölüm

UYUŞMAZLIKLARIN ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI (ADR) İLE ÇÖZÜMÜ

I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 725

XLV

II. UZLAŞTIRMA ....................................................................................... 725A. ICC UZLAŞTIRMA KUR ALLARI .......................................... 726B. UNCITR AL UZLAŞTIRMA KUR ALLARI ......................... 728

1. Uzlaştırma Talebi ....................................................................... 7282. Uzlaştırıcı Atanması .................................................................. 7293. Uzlaştırma Prosedürü ............................................................... 7294. Uzlaşma ........................................................................................ 7315. Uzlaştırma Masraf ları ............................................................... 731

C. MİLLETLER AR ASI TİCARİ UZLAŞTIRMAYA İLİŞKİN UNCITR AL MODEL KANUNU ........................... 7321. Uygulama Alanı ......................................................................... 7322. Uzlaştırma Usulü ....................................................................... 7343. Delil Yasağı .................................................................................. 7364. Tahkim ya da Mahkemeye Başvuru ...................................... 7375. Sulh Anlaşmasının İcrası ......................................................... 738

EKLER

United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods ................................................................................................ 743

Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması ................................................................. 781

Incoterms(R) 2020 ............................................................................................... 821

GENEL KAYNAKÇA ...................................................................................... 987

KAVRAM DİZİNİ ............................................................................................ 993