MŁODA POLSKA

CZYLI

FIN DE SIECLE

PRZY KAWIARNIANYCH STOLIKACH ...

Opracowanie:

Grażyna Kowerko

Nazwy epoki:

Fin de siecleMłoda Polska

ModernizmNeoromantyzm

Dekadentyzm

Fin de siecle czyli „koniec wieku”

ponieważ epoka przypada na ostatnie dziesięciolecie XIX wieku.

Jest to określenie nie tylko w sensie chronologicznym, ale także filozoficznym, oznaczające epokę końca cywilizacji, wyczerpania się jej sił żywotnych i wyrażające przeczucie nieuchronnej katastrofy.

MŁODA POLSKA – nazwa powstała na zasadzie analogii do innych nazw np. Młoda Skandynawia,

Młoda Francja, Młoda Anglia...

MODERNIZM – nazwa pochodzi od. ang. ‘modern’ czyli ‘nowoczesny’;

wskazuje na dążenia twórców tego okresu do nowoczesności

NEOROMANTYZM - ‘neo’ - nowy; czyli nowy romantyzm; nazwa wskazuje na związki epoki z tradycją romantyczną

DEKADENTYZM- od fr. decadence – ‘schyłek, kres, upadek’; nazwa odnosi się do schyłku wieku oraz oddaje nastroje apatii, przygnębienia, będące wynikiemkryzysu wartości z końca stulecia

„Koniec wieku XIX”

Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy,Dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,Człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy.

K. Przerwa-Tetmajer

W.Weiss „Melancholik”

Ramy czasowe epoki

Początek epoki wyznaczają wydarzenia literackie:

około r. 1890, kiedy debiutowało nowe pokolenie poetów min. K. Przerwa – Tetmajer, J. Kasprowicz

1898 r. – ogłoszenie cyklu artykułów programowych Artura Górskiego pt. „Młoda Polska”

Koniec epoki wyznacza historia – czyli I wojna światowa w latach 1914 – 1918

Kryzys filozofii pozytywistycznej jako

wynik buntu pokoleniowego Zarzuty stawiane pozytywistom:

MinimalizmLojalizm i serwilizm wobec zaborcówNieskuteczność haseł pozytywistycznychRacjonalizm ograniczający artystęNiski poziom intelektualny i artystyczny literatury

z tezą opartej o schematy

Skutkiem tego kryzysu było zwątpienie młodych w ówczesny porządek społeczny,

naukę,filozofię,

religię,

a ostatecznie - kryzys wszelkich

wartości.

Konflikt artysty ze światem

• Indywidualizm artysty • Artysta – mag, kapłan sztuki, wyrastający

ponad przeciętność• Opozycja: artysta – kołtun, filister• Krytyka mieszczańskiego stylu życia• Bunt przeciw mieszczańskim normom

moralnym• Ostentacyjna demonstracja pogardy dla

marazmu mieszczańskiego życia

Cyganie i dandysi

W. Weiss „W kawiarni”

Kawiarnie jako „świątynie sztuki”

„Nawet prorocy nie każą dziś na górach, tylko po kawiarniach.” W. Berent „Próchno”

A. Karpiński„Malarze w Jamie Michalikowej”

Podstawy filozofii Młodej Polski stanowią poglądy:

Artura Schopenhauera

(1788 – 1860)

Fryderyka Nietzschego

(1844 – 1900)

Pesymistyczna filozofia Artura Schopenhauera czyli ból istnienia

Człowiekowi w życiu stale towarzyszy cierpienie

Ponosi klęski, nie może osiągnąć wyznaczonych celów ani zaspokoić swoich ambicji

Towarzyszy mu poczucie niedosytu i niespełnienia

Żyje w lęku przed losem i śmiercią Ucieczką od bólu istnienia może być

nirwana - stan „nieistnienia”, „spoczynku woli” lub obcowanie z pięknem, którego substytutem jest sztuka

Filozofia życia Fryderyka Nietzschego

Krytyka moralności i kultury współczesnej, etyki chrześcijańskiej; zwłaszcza altruizmu, równości, wolności, sprawiedliwości, litości

Teoria „rasy panów” - postulat wolności absolutnej dla jednostek wybitnych, wyjątkowych tzw. „nadludzi”, którzy mogą działać poza wszelkimi normami moralnymi, poza dobrem i złem

Pochwała życia i ludzkiej aktywności jako wartości nadrzędnych np. aktywność artysty to forma doskonałego i aktywnego życia

Nihilizm – czyli odrzucenie wszelkich wartości, norm i zasad

Najsłynniejsze wystąpienia programowe polskich modernistów

Cykl artykułów programowych A. Górskiego – ocena sztuki pozytywistycznej i hasła wolności w sztuce

„Confiteor” S. Przybyszewskiego – manifest literacki; hasło: „Sztuka dla sztuki”

„Koniec wieku XIX” – wiersz K. Przerwy- Tetmajera uznany za manifest postawy dekadenckiej

„Evviva l’arte!”

Evviva l’arte! Człowiek zginąć musi –cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem,

nędza porywa za gardło i dusi – zginąć to zginąć jak pies, a tymczasem,choć życie nasze splunięcia niewarte:

evviva l’arte!

Evviva l’arte! Niechaj pasie brzuchy nędzny filistrów naród! My, artyści,

my, którym często na chleb braknie suchy,my, do jesiennych podobni liści,

i tak wykrzykniem: gdy wszystko nic warteevviva l’arte!

K. Przerwa-Tetmajer

Kierunki w sztuce przełomu XIX i XX wieku

impresjonizm symbolizm

secesjaekspresjonizm

Impresjonizm

kierunek w sztuce, który nazwę zaczerpnął od obrazu Claude’a Moneta

„Impresja czyli wschód słońca”

Gustawe Caillebotte – „Widok dachów”

Claude Monet – „Żaglówki”

Claude Monet – „Ulica Montorqueil”

Berthe Morisot – „Młoda kobieta w sukni balowej”

Alfred Sisley – „Most w Moret”

Auguste Renoir - „Młoda kobieta w woalce”