model ve teoriler bölüm 14 İletişim ve İşbirliği modelleri
DESCRIPTION
Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri. Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hazırlayan: Safiye OLGUN Hacettepe Üniversitesi 2011-2012 Bahar Dönemi BTÖ 611 İnsan-Bilgisayar Etkileşimi. Giriş. İnsan-insan iletişim (tesirli) İşbirliği - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/1.jpg)
Model ve TeorilerModel ve Teoriler Bölüm 14İletişim ve İşbirliği Modelleri
Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan TÜZÜNHazırlayan: Safiye OLGUN
Hacettepe Üniversitesi 2011-2012 Bahar DönemiBTÖ 611 İnsan-Bilgisayar Etkileşimi
![Page 2: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/2.jpg)
Giriş
İnsan-insan iletişim (tesirli) İşbirliğiUzaklığı destekleme (Bilgisayar temelli
iletişim)
Bilgisayar sistemleriTek/çok kullanıcılıEtkiletişim: çalışma grubu/organizasyon
![Page 3: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/3.jpg)
Bilgisayar temelli iletişim
Computer-mediated communication(CMC)+2 bağlı bilgisayarın iletişim işlemiSohbet odaları, e-posta, anlık mesajlaşma
![Page 4: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/4.jpg)
Bilgisayar destekli işbirlikçi çalışma
Computer-supported cooperative work (CSCW)Groupware sistemler İşbirliği/ortak çalışmanın etkileri
![Page 5: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/5.jpg)
Groupware sistemler
İletişim ve İşbirliği sistemleridir.Aynı amacı gerçekleştirme Eşgüdüm, eşeylem, işbirliği1< kullanıcı katılımı sağlama İletişim ve işbirliği çözümleri geliştirme
(yazılım geliştirme)E-posta, konferans sistemleri, Internet
protokolleri
![Page 6: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/6.jpg)
İletişim/işbirliği çatısı
Kaynak: http://www.quepublishing.com/articles/article.aspx?p=1684319
![Page 7: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/7.jpg)
Anahatlar
Yüz yüze iletişim (Face-to-face communication)
Sohbet (Conversation)
Metin tabanlı iletişim (Text-based communication)
Grup çalışması (Group working)
Kaynaklar
![Page 8: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/8.jpg)
Yüz yüze iletişim
Teknoloji yönünden basit Ama çoklu iletişim -> etkileşim Yüz yüze iletişim (insan-insan iletişimi)
Konuşma, Duyma Yüz, göz, bakış (mimik) Vücut dili (jest)
İletişim Haberleşme: duygu, düşünce, bilgi vb.
Etkileşim Karşılıklı Çok yönlü Verimlilik
![Page 9: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/9.jpg)
Hareket etkileri ve kişisel alan
Varolan formları uygunlukKuralları kesin değilKurallara uyulmaması her zaman sorun
değilTedirginlik ve kabalık algısı
Kültürel etkiOrtamdan ortama, durumdan duruma
değişme
<Yüz yüze iletişim
![Page 10: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/10.jpg)
Göz teması ve bakış
Görsel temasYüz ifadesiKonuşma esnasında göz teması
GenişAmaçsız
Dinleyen hakkında bilgi verirDağınık/sürekli direkt göz temasıSadece ses yerine Video kullanımı
<Yüz yüze iletişim
![Page 11: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/11.jpg)
Jestler ve vücut dili
Bilinçsiz olarak anlatımda hareketlenen el ve vücut dili
Deictic referenceVideolardan tüm vücut dili okunamaz
<Yüz yüze iletişim
![Page 12: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/12.jpg)
Yan kanallar, doğrulama ve kesme
Konuşma = bir dizi ifadeSıra alma(turn-taking)Karmaşık görüşmeEtkiletişimYan kanallar (back channel)
Kafa sallama, yüz buruşturma, omuz silkme, burun hareketi, göz kapağı hareketi
<Yüz yüze iletişim
![Page 13: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/13.jpg)
Sırayı alma (turn-taking)
Konuşma aktarımının kesilmesi ve konuşma sırası değişimiBazı doldurucu sözlerÖksürme vb.Vücut, göz hareketi (yan kanallar)Konuşmacının teklifiKonuşmaya kısa ara vermesi
<Yüz yüze iletişim
![Page 14: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/14.jpg)
Sohbet
CSCW sohbet teorileri;Transkript analizi (analyze transcripts)Model kullanma (guide for design decisions)Tasarımı kullanma (drive design)
![Page 15: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/15.jpg)
Temel konuşma yapısı
Transkriptde () arasında yan kanallar ifade edilebilir
Bitişik gruplar (Adjacency pairs) aynı konuda takip eden turn-taking ile elde edilen söz grupları
<Sohbet
![Page 16: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/16.jpg)
Örnek konuşma transkripti
(Mehmet ve Fatma akşam bir lokantada)Mehmet: Bi buçuk iskender söyledim?
Sende ister misin?Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı?Mehmet: Haklısın yaaa…(güler)Fatma: Yanına ayran alsak acaba yenir mi ki?Mehmet: Ne yapacaksın ayranı?
Zaten yanında yoğurt var.Fatma: Ayy doğru yaaavv. Unuttum ben.Mehmet: Neyse karar ver alıcak mı almayacak mısın?Fatma: Light kola var mıdır?(menüyü karıştırır)Mehmet: Vardır vardır.Fatma: Tamam. Bende bi iskender alıyım.
<Sohbet
![Page 17: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/17.jpg)
Bitişik gruplar
(Mehmet ve Fatma akşam bir lokantada)Mehmet: Bi buçuk iskender söyledim ?
Sende ister misin? [iskender]
Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı? [ağır] Mehmet: Haklısın yaaa…(güler) [ağır] Fatma: Yanına ayran alsak acaba yenir mi ki? [ayran] Mehmet: Ne yapacaksın ayranı? [ayran]
Zaten yanında yoğurt var. [yoğurt]Fatma: Ayy doğru yaaavv. Unuttum ben. [yoğurt]Mehmet: Neyse karar ver alıcak mı almayacak mısın?
[iskender] Fatma: Light kola var mıdır?(menüyü karıştırır) [kola] Mehmet: Vardır vardır. [kola]Fatma: Tamam. Bende bi iskender alıyım. [iskender]
M-iF-a1M-a1F-a2M-a2y
F-y M-iF-kM-kF-i
<Sohbet
![Page 18: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/18.jpg)
Bağlam (context)
Konuşmalar bağlam içinde anlamlıKırpılan konuşma yanlış anlaşılabilir Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı?
Konuşmadaki bağlam İçsel bağlam(internal context)
Yazılı konuşma kopyalarıDışsal bağlam(external context)
Yan kanallar
<Sohbet
![Page 19: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/19.jpg)
İçsel bağlam
Konuşmadan önceki ifadelere dayanmaYorumlama bağlamda olma Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı?
Sadece kelimeler (indexical)
<Sohbet
![Page 20: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/20.jpg)
Dışsal bağlam
Çevresel etki, hareketJestBakış Yan kanallarÇevrenin betimlenmesi
Sözel ifade ile birlikte yer alabilir Fatma: Light kola var mıdır?(menüyü karıştırır)
<Sohbet
![Page 21: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/21.jpg)
Başlık, odak ve konuşma şekli
Konuşmanın başlaması Konunun değişmesi Değişimi kaçırma (breakdown) Konuya ilişkin düzeltme yapılması (dialog
focus) Görev merkezli sohbette söz çeşitleri
Substantive: ilişkili konu gelişmesi Annotative: açıklama, detay verilmesi Procedural: işbirliği işleminden bahsetme
<Sohbet
![Page 22: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/22.jpg)
Örnek transkript
(Mehmet ve Fatma bir mağazada, Fatma elbise deneyecek)
Fatma: Hangi pantolonu giyiyim? (elinde kot pantolon ve şalvar var)
Mehmet: Hangisini istersen? Fatma: Aslında kotun modeli güzel. Mehmet: Tamam giy o halde. Fatma: Ama bu da son moda. (şalvarı gösterir) Mehmet: Kot mu? Yıllardır giyiyorum nasıl yeni? Fatma: Hayır. Şalvar son moda. Mehmet: Hımm.
<Sohbet
![Page 23: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/23.jpg)
Değişimi kaçırma ve düzeltme
Değişimi kaçırma (breakdown)Yanlış anlaşılanın düzeltilmesi (repair)
Indexial yapıda yanlış anlaşılmaYan kanallar, jest mimikler
<Sohbet
![Page 24: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/24.jpg)
Ortak bir anlayış oluşturma
Konuşma dilinde yoğun yanlış anlama Konuşmacıların geçmişi/ön bilgileri
Aynı olmaz
Ama ortak zeminde birleşilebilir (grounding) Kısmen Kelime anlamlarında uzlaşma
Kelimelerin temel ilkesi İlgili olma (relevant) Yardımcı olma(helpful)
<Sohbet
![Page 25: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/25.jpg)
Söylev sanatı teorisi
Hem kabul görülüyor hem de itilaflıBir ifade altındaki ima, derin anlamaAnalitik teknikKonuşma hareketi (conversation for
action, CfA) deyişleriAçıklama İhtimalYönlendirme
<Sohbet
![Page 26: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/26.jpg)
Konuşma hareketi şeması (CfA)
<Sohbet
![Page 27: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/27.jpg)
Coordinator tool
Groupware tool olarak eleştirileriCfA’ya dayanırKullanımı sevilmemişNiyetinin ne olacağı ortada
<Sohbet
![Page 28: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/28.jpg)
Metin tabanlı iletişim
Senkron/asenkron tüm groupware sistemler temelde metin tabanlı
Groupware sistemlerde metinsel iletişim türleriAyrık (discrete)Doğrusal (linear)Doğrusal olmayan (non-linear)Uzaysal (spatial)
![Page 29: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/29.jpg)
Yan kanal ve etkileyici durum
Metin tabanlı iletişimde Ayrıntılar eksikYan kanallar yokDilbilgisi daha kurallıBelli hızKesintisizEtkileyici durumlar smiley dili deyişi
<Metin tabanlı iletişim
![Page 30: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/30.jpg)
Ortak zemin
Ortak zeminin özellikleriGeçicilik (cotemporality)Senkron (simultaneity)Sıralı (sequence)
Metin tabanlı iletişimin ortak zeminde buluşması zor
<Metin tabanlı iletişim
![Page 31: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/31.jpg)
Sırayı alma (turn-taking)
Yazışması sırasının dönmesi<2 iletişim daha da karışıkSırayı kim alır?
Konuya odaklananKonuşmacının teklif ettiği İlk konuşan
Kesmeyi sağlayan yan kanal yokRound-robin protokol
<Metin tabanlı iletişim
![Page 32: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/32.jpg)
Bağlam ve deixis
İçsel bağlam varDışsal bağlam yokSıralamada karmaşaDüz sıralı, karşılıklıIndexial Deixis kullanılması problemli
<Metin tabanlı iletişim
![Page 33: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/33.jpg)
Hız ve pürüzler
Konuşma esnasında hız anındalıktaMetin tabanlı iletişimde daha yavaş
Ağ hızıYazarın klavye kullanma hızı İletişim ortamının kullanılma süresi
Hız azalmasıPürüzlerin artışıEtkileşimin düşüşü
<Metin tabanlı iletişim
![Page 34: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/34.jpg)
Baş etme yolları
Hipermetin tabanlı sistemlerde iletişim ağacı çok/doğrusal metin tabanlı iletişimde tek dallı
Baş etme yolları (Coping strategies) İşbirliğin azalmasıyla iletişim azalması Etkiletişim sayısını azaltma mesaj kümesini
genişlemesi Multiplexing: paralel çoklu konuşma Eagerness: muhtemal etkiletişimli iletişimler fark
edilir, geriye dönüş zor, breakdown az Reviewability sağlıyor
<Metin tabanlı iletişim
![Page 35: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/35.jpg)
Doğrusal metine karşı hipermetin
Daha hızlıMultiplexed mesaj nedeniyle breakdown
ve lost topicleri azaltırYönlendirme düşük
Müellif oluşturur (-)Statik (-)
<Metin tabanlı iletişim
![Page 36: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/36.jpg)
Grup çalışması
2 taraftan fazlaDavranışı karmaşıkDinamik sosyal ilişkiler hesaba katılmalı
![Page 37: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/37.jpg)
Grup dinamikleri
Değişiklik gösterirYapısalNiceliksel
Groupware sistemler açık rollere sahip
<Grup çalışması
![Page 38: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/38.jpg)
Fiziksel düzen
Yüz yüze görüşme çevresel şartlar etkilenir
Aracı yönlendiren ve sakin olan grup çalışmasını etkiler
Görüşme odasındaGüç farklı İç içe göz temasıGörsellik etkisi azalması
<Grup çalışması
![Page 39: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/39.jpg)
Dağıtılık biliş (distributed cognitive)
Geleneksel biliş psikolojisi insan aklına bakar
Dağıtık biliş ise dışsal (dünya ve diğer insanlar) ilişkilere bakar
Etkileşim gerçekleşirDiğer insanlarFiziksel çevreyle
Grup bilgisi önemli
<Grup çalışması
![Page 40: Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061602/5681572f550346895dc4ce05/html5/thumbnails/40.jpg)
Kaynaklar
Dix, A. ve Findlay, J. (2004). Interaction design basics. Human-computer interaction (s. 475-508). Pearson: England.