modÜller...en az 5 yılda bir 14.5.2013 12 Özlem ÖzkiliÇ İş ba ş müfettişi- kimya yük....
TRANSCRIPT
14.5.2013
1
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
Seveso II Direktifi
BKÖP – Güvenlik Raporu
Özlem ÖZKILIÇ
Kimya Yük. Müh.
İş Başmüfettişi
İş Teftiş İstanbul Grup Başkanlığı
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Seveso II Direktifi Amacı
Seveso II Direktifi Odak Noktası
Güvenlik Raporu Nedir? Amacı
Seveso II Direktifi Modüller
Büyük Kaza Senaryoları Hazırlanması
14.5.2013
2
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
ÇSGB ve ÇSB Seveso II
AB Kurum İçi Eğitim Projeleri
2012-2013
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
G2G projesi kapsamında Hollanda’nın ;
• ÇSGB İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’na bağlı 20 İş Baş Müfettişi, İş
Müfettişi ile İş Müfettişi Yrd.
• ÇŞB bağlı 20 Çevre Denetmen ve Çevre İl Müdürlüğü Uzmanı
eğitim almıştır.
14.5.2013
3
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Eğitim konusu: Kantitatif Risk Değerlendirmesi, LUP, GIS Planlama,
Sonuç Analizi Modelleme Teknikleri, Güvenlik Raporu, GYS (SMS),
BKÖP ve özellikle Seveso denetim faaliyetinin nasıl gerçekleştirildiği
olmuştur.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
6
Hollanda DCMR Ajansında ÇSGB İş Teftiş
Kuruluna bağlı 4 müfettiş eğitim almıştır.
14.5.2013
4
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Refinaries
Chemical plants
Storage
Ayrıca Hollanda’da ki 3 Seveso
Kuruluşunda örnek denetim
faaliyeti gerçekleştirilmiştir.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Eğitimi veren kuruluşlar:
INERIS –Fransa, D’Appolania –Italya, STC- Almanya, AWN –İngiltere, REC -Macaristan
14.5.2013
5
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Denetim faaliyetini gerçekleştirecek ve Güvenlik Raporu, BKÖP, Acil Eylem
Planlarını inceleyecek 120 ÇSGB, ÇŞB, İl Müdürlükleri, AFAD, Sanayi Odaları,
İtfaiye vb. müfettiş, denetmen ve uzmanına eğitim verilmektedir.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• SEVESO II Direktifinin temel amacı, yüksek operasyonel
risk taşıyan tesislerin emniyetle işletilmesi için;
• Yüksek riskli kazaların oluşma ihtimalini
azaltmak,
• Böylesi bir risk oluştuğunda, ortaya çıkan iş
sağlığı ve güvenliği zararları ile mal
hasarlarını en aza indirgemektir.
14.5.2013
6
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
SEVESO II Direktifinin kısımları şunlardır:
Kaza Belirlenmesi,
Risk değerlendirmesi,
Risk kontrol önlemlerinin belirlenmesi,
Güvenlik Yönetim Sisteminin oluşturulması,
Acil durum planlanması,
Kamunun bilgilendirilmesine imkan tanımak.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
- Artan Risk
Sonuçların Şiddeti
Gö
rece (R
ela
tif) Olu
şm
a S
ıklığ
ı
Minör (Önemsiz)
Riskler Risk değerlendirmesi
yapıldıktan sonra ortadan
kaldırılması gereken
çok yüksek riskler
Yasa,Tüzük,
Yönetmeliklerle
belirlenmiş
(regüle edilmiş)
İSG riskleri Oluşma sıklığı az fakat
sonuçları açısından
Katastropik olan riskler
Seveso Direktifi temel
olarak bunlarla ilgilenir
14.5.2013
7
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
1. Tesislerdeki teknik tedbirler
2. Büyük Kaza Önleme Politikası (BKÖP)
– Yazılı belge halinde olmalı
– İnsan sağlığı ve çevre için yüksek koruma düzeyi hedeflemeli
3. Güvenlik Yönetim Sistemi (GYS)
– Personel ve Teşkilat yapısı
– Tehlikelerin Tanımlanması ve Risk Değerlendirme
– İşletim Kontrolü
– Değişim Yönetimi
– Acil Durum Hazırlık
– Güvenlik Performansının İzlenmesi
– Denetim ve Yönetim İncelemesi
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Sanayi Kuruluşları
Bildirim yapmak,
Büyük kazalar hakkında yetkili otoritelere bilgi vermek,
Halkın ulaşımına açık olacak bilgi için prosedür oluşturmak,
Büyük kaza önleme politikasını oluşturmak,
Dahili Acil Durum Planlarını hazırlamak,
Güvenlik raporu hazırlamak.
14.5.2013
8
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Yetki ve Sorumluluklar
Merkezi Düzeyde;
• Çevre ve Orman Bakanlığı
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Yerel Düzeyde;
• Valilikler (İl Özel İdareleri, İl Çevre ve Orman
Müdürlükleri)
• Belediyeler
• İtfaiye
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Çevre ve Orman Bakanlığı
Bildirim sistemi kurmak ve resmi kayıt sistemi oluşturmak,
İşletmeciler tarafından büyük kaza önleme politikasının hazırlanmasını sağlamak,
Dahili acil durum planlarının işletmecilerce, Harici acil durum planlarının yerel yönetimlerce hazırlanmasını sağlamak,
Domino etkisine sahip risk grubu kuruluşların belirlenmesi için bir sistem oluşturulmasını sağlamak,
İşletmecilerin, büyük kazalar hakkında yetkili otoritelere bilgi vermesini sağlamak,
Büyük kazaların araştırılması için prosedürler oluşturmak,
Halkın ulaşımına açık olacak bilgi için prosedür oluşturmak,
Etkin bir denetleme ve yürürlüğe sokma/uygulama sistemini kurmak,
Raporlama sistemini kurmak ve raporlamayı sağlamak
14.5.2013
9
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Kazaları incelemek,
Domino etkisini incelemek ,
Güvenlik raporlarının değerlendirilmesi, onaylanması, bu doğrultuda işletmeciye bilgi verilmesi,
İşletmecilerin, büyük kazalar hakkında yetkili otoritelere bilgi vermesini sağlamak,
Etkin bir denetleme ve yürürlüğe sokma/uygulama sistemini kurmak.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Yerel Yönetimler
(İl Özel İdareleri, Belediyeler)
Harici acil durum planlarını hazırlamak,
Risk arz eden kuruluşlar ya da kuruluş gruplarının belirlemek için bir sistem kurmak,
İşletmecilerin, büyük kazalar hakkında yetkili otoritelere bilgi vermesini sağlamak,
Halkın ulaşımına açık olacak bilgi için prosedür oluşturmak
14.5.2013
10
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Madde miktarındaki artışla
kapsama girdiyse 1 yıl
Diğer durumlarda, kuruluş
çalışmaya başlamadan
önce
ÇSGB İş Teftiş Kurulu
Başkanlığına gönderir
Üst Seviyeli Kuruluş
Mevcut
faaliyetler için
yönetmelik
yürürlük
tarihine kadar
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Mevcut
faaliyetler için
yönetmelik
yürürlük
tarihine kadar
Madde miktarındaki artışla
kapsama girdiyse 1 yıl
Diğer durumlarda, kuruluş
çalışmaya başlamadan
önce
ÇOB,ÇSGB, TADYGM,
Belediye/Valilik
14.5.2013
11
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
ÇŞB Belediye/Valilik
Taslak Plan
30 Gün için
Kamuya açılır
6 ay içinde
hazırlar
TADYGM
Belediye/Valilik
planın son halini
Üst seviyeli kuruluş için;
TC Acil Durum Yön. Gen. Md
Yazılı
talimat
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Dahili Acil Durum Planları (İşletmeci )
Harici Acil Durum Planları(Belediye/Valilik)
BKÖP Belgesi
Güvenlik Raporu
(ÇSGB’nin gerek görmesi Halinde)
3 yılı aşmayan
aralıklarla
En az 5 yılda bir
14.5.2013
12
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
İşletmeci tarafından büyük kazaların önlenmesi ve
zararların azaltılması için alınan önlemlerin
yetersiz olduğunun tespiti durumunda, Çevre
ve Orman Bakanlığı ve/veya Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, kuruluşu veya tesisi kapatır
veya ilgili bölümlerin işletilmesini durdurur.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
İşletmeci tarafından güvenlik raporunun ve dahili
acil durum planının süresinde teslim edilmediği
durumda, Çevre ve Orman Bakanlığı ve/veya
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, kuruluşu
veya tesisi kapatır veya ilgili bölümlerin
işletilmesini durdurur.
Kapatma veya durdurma kararı, nedenleri ve
alınması gereken tedbirlerle birlikte işletmeciye
bildirilir.
14.5.2013
13
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
4857 sayılı İş Kanunu
10.06.2003 tarihli
1475 sayılı İş Kanunu
01.09.1971 tarihli
30.06.2012 tarihli 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel
kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin
büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika
belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından
hazırlanır.
Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan
işveren, hazırladıkları güvenlik raporlarının
içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça
incelenmesini müteakip işyerlerini işletmeye
açabilir.
14.5.2013
14
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
YAPTIRIMLAR
İdari
Para
Cezası
İşin
Durdurulması
İSG Kanunu
Madde: 26
İSG Kanunu
Madde: 25
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve
şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati
tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike
giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu
tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile
çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya
tamamında iş durdurulur.
14.5.2013
15
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve
yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin
yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği
işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması
durumunda iş durdurulur.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan
işverene 53.900 Türk Lirası,
Güvenlik raporunu hazırlayıp Bakanlığın
değerlendirmesine sunmadan işyerini faaliyete
geçiren, işletilmesine Bakanlıkça izin verilmeyen
işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyete
devam eden işverene 86.240 Türk Lirası,
14.5.2013
16
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
İşin durdurulması yükümlülüklerine göre
işyerinin bir bölümünde veya tamamında
verilen durdurma kararına uymayarak
durdurulan işi yönetmelikte belirtilen
şartları yerine getirmeden devam ettiren
işverene fiil başka bir suç oluştursa dahi
on bin Türk Lirası,
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
14.5.2013
17
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Güvenlik Raporu’nun Rolü
• Mevzuat Rolü : Herhangi bir tetkikçi veya denetçinin
başvuracağı başlıca belge/doküman olması, işverene
verilen İşletme Belgesi/ÇED’in tamamlayıcı bir parçası
olarak, burada belirtilen hususlara uyulduğu takdirde
işletmenin iş ve proses güvenliği açısından sorunsuz
bir şekilde çalışacağının teyit edilmesi.
• Bilgi Kaynağı Rolü: Tesisin emniyetle işletilmesi için
gerekli olan tüm bilgiyi ihtiva etmesi, iş ve proses
güvenliğinin sürekli olarak geliştirilmesine imkan
tanıması.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
European Commission - Joint Research Centre -
Institute for the Protection and Security of the
Citizen - Major Accident Hazard Bureau
http://mahbsrv.jrc.it/ http://mahb.jrc.it/
Güvenlik Raporu- BKÖP ve birçok bilgi…
14.5.2013
18
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Tesis yönetiminin güvenli teknoloji kullandığını
ispatlaması yeterli görülmemektedir.
Bu teknolojiyi yönetmek için de aynı zamanda Yönetim
Sistemi kurduğunu ispat etmesi gerekmektedir.
Bu sisteme Güvenlik Yönetim Sistemi denilmektedir.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• Tesisteki iş güvenliği düzenlemelerinin o anki
durumunu dökümante ederek, mevcut durumun
kayıt altına alınmasını sağlamalıdır.
• Güvenlik Raporu içeriği ile, raporu okuyan ve
değerlendirenlere aşağıdaki konularda tatmin ve
tahmin yürütme şansı tanımalıdır;
– Tesiste hangi teknik veya insana dayalı
faaliyetler gerçekleştirilmektedir,
– Bu faaliyetler nasıl yönetilmektedir,
– Bir acil durum oluştuğunda iş ve proses
güvenliği nasıl yönetilmektedir.
14.5.2013
19
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Güvenlik Raporunun ana bileşenleri şunlardır:
Tesisin tanımlanması, yürütülen faaliyetler
Risk değerlendirmesi
Tehlikelerin ve majör kazaların tespit edilmesi
Risk kontrol önlemleri
Güvenlik Yönetim Sistemi
Acil durum müdahale planı
İmkan ve kabiliyetlerin gösterilmesi, kanıtlanması
Kontrol önlemleri
14.5.2013
20
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Madde 6
İşletmecinin Genel Yükümlülüğü
İşletmeci, büyük kazaları önlemek ve önleyemediği durumlarda bunların etkilerini
çevre ve insanlara en az zarar verecek şekilde sınırlamak için gerekli tüm
tedbirleri almakla yükümlüdür.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
1. Tesislerdeki Teknik Tedbirler
2. Büyük Kaza Önleme Politikası (BKÖP)
– Yazılı belge halinde olmalı
– İnsan sağlığı ve çevre için yüksek koruma düzeyi hedeflemeli
3. Güvenlik Yönetim Sistemi (GYS)
– Personel ve Teşkilat yapısı
– Tehlikelerin Tanımlanması ve Risk Değerlendirme
– İşletim Kontrolü
– Değişim Yönetimi
– Acil Durum Hazırlık
– Güvenlik Performansının İzlenmesi
– Denetim ve Yönetim İncelemesi
14.5.2013
21
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
A. Büyük Kaza Önleme Politikası
B. Organizasyon & Personel
C. Büyük Kazaların Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi
D. İşletim Kontrolü
E. Değişimin Yönetimi
F. Acil Durum Hazırlığı
G. İzleme Performansı
H. Denetleme & Değerlendirme
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
A. Büyük Kaza Önleme Politikası
B. Organizasyon & Personel
C. Büyük Kazaların Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi
D. İşletim Kontrolü
E. Değişimin Yönetimi
F. Acil Durum Hazırlığı
G. İzleme Performansı
H. Denetleme & Değerlendirme
Modüllerin tamamını karşılayan prosedürler var mı?
Prosedürler içerik olarak yeterli ve tatmin edici mi?
Alınan önlemler ile uyumlu mu?
Uygulamaya ne kadar geçilmiş? Ne kadarı kağıt üzerinde kalmış?
Uluslararası standartlara ne kadar uyum var?
14.5.2013
22
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• Yönetmelik Ek III Madde:3.2
• Büyük Kazaların Belirlenmesi ve
Değerlendirilmesi:
• Normal ve normal olmayan işlemlerden
kaynaklanan büyük tehlikelerin, sistematik bir
şekilde belirlenmesi için prosedürlerin
benimsenmesi ve uygulanması ve bu
tehlikelerin olasılığı ve şiddetinin
değerlendirilmesidir.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• Tehlikeli Ekipman
Gruplandırma,
• Kimyasal
Maruziyet
değerlendirme
1. Tehlikeli Madde
Bilgileri
• Proses Tehlike
Analizi,
• ATEX
Direktifleri
Uygulanması
2. İşletim Kontrolü
3. Güvenilirlik
Bakım
çalışmaları için
risk
değerlendirmesi
yapılması
4. Güvenli Bakım
Tesiste veya
proseste meydana
gelebilecek
Katastrofik
Olayların
Değerlendirilmesi
Prosesteki
Güvenlik
Sistemlerinin
Değerlendirilmesi
6. Büyük Kaza
Senaryoları
HAZOP, HAZID,
Proses FMEA vb.
EN 61508,
EN 61511
SIS, SIL
1. Bow-Tie Modelleme,
2. Büyük Kaza
Senaryosunun
Şablona geçirilmesi,
3. ALARP veya ALARA
seviyesi (kantitatif)
4. Yangın, Patlama,
Toksik Yayılım
Simülasyon
Geçmiş
kazalardan
öğrenme
5. Olay ve Kaza
Analizi
Olay Ağacı
Analizi,
Hata Ağacı
Analizi vb.
RCM, RBI vb.
14.5.2013
23
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Avrupa Birliğinin Büyük Kazaları Önleme Bürosu
(MAHB- Major Accident Hazards Bureau)
• SEVESO II Direktifi (96/82/EC) çerçevesinde 2001 yılının
sonlarında bu direktif uygulaması için risk değerlendirme modülü
hazırlama çalışmalarına başlanmıştır.
• Çalışmalar sonucunda “Büyük Endüstriyel Kazaları Önleme
Risk Değerlendirme Metodolojisi” yani “ARAMIS Projesi”
üretilmiştir.
• Tüm modüller endüstirinin kullanımına açıktır ve internetten
modüller indirilebilmektedir.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
ORGANİZASYON ADI KISA ADI ÜLKE
1. Institution of Chemical Engineers European Process Safety Centre IChemE-EPSC İNGİLTERE
2. Delft University of Technology - Safety Science Group TUD HOLLANDA
3. Institut National de l’Environ-nement Industriel et des Risques
Accidental Risk Division
INERIS FRANSA
4. European Commission - Joint Research Centre - Institute for the
Protection and Security of the Citizen - Major Accident Hazard Bureau
EC-JRC-IPSC-MAHB İTALYA
5. Faculté Polytechnique de Mons - Major Risk Research Center FPMs-MRRC BELÇİKA
6. Universitat Politecnica de Catalunya - Centre for Studies on
Technological Risk (CERTEC)
UPC İSPANYA
7. Association pour la Recherche et le Développement des Méthodes et
Processus Industriels
ARMINES FRANSA
8. Risø National Laboratory
System Analysis Department
RISØ DANİMARKA
9. Universita di Roma
Dipartimento Ingegneria Chimica
UROM İTALYA
10. Central Mining Institute
Safety Management and Technical Hazards
CMI POLONYA
11. Jozef Stefan Institute - Department of Inorganic Chemistry and
Technology
IJS SLOVENYA
12. Technical University of Ostrava – Energy Research Centre VSB-TUO ÇEK
CUMHURİYETİ
14.5.2013
24
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Accidental Risk Assessment Methodology for IndustrieS in the framework of SEVESO II directive
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
14.5.2013
25
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
WP1
Senaryo
Tanımlama
WP2
Önem
Değerlendirme
si
S
WP3
Önleme
Yönetimi
Verimliliği
M
WP4
Çevre Güvenlik
Açığı
V
WP5
Risk Seviyesi Karakterizasyonu ve Vaka Çalışmaları ile
Doğrulama
WP0
Proje
Yönetimi
WP6
Yaygınlaştırma
&
Yayma
WP7
Paralel Yeniden
Gözden Geçirme
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
1. AŞAMA: Tehlikeli Madde Bilgileri
• Tehlikeli Ekipman Gruplandırma
Hangi ekipman için Bow-Tie Modelle yapılacağı bulunur.
Neden bu ekipmanlar seçildi?
Neden bu ekipmanlar
seçilmedi?
14.5.2013
26
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
KISALTMA METHOD İSMİ YILI GELİŞTİREN
Dow CEI Dow Chemical Exposure Index 1988 Dow Chemicals
Dow F&EI Dow Fire & Explosion Index 1994 Dow Chemicals
ISI Inherent Safety Index 1995 Edwards ve
Lawrence
HIRA-TDI
HIRA-FEDI
Hazard Identification & Ranking
Toxicity Damage Index
Fire Explosion Damage Index
1998 Khan ve Abbasi
I2SI Integrated Inherent Safety Index 1999 Heikkilä
EHS Environment Health &Safety Index 2000 Koller, Fischer ve
Hungerbühler
SREST SREST-Layer-Assessment Index 2003 Shah
SweHI Safety Weighted Hazard Index 2003 Khan
i-Safe Index i-Safe Index 2002-
2004
Palaniappan
1. AŞAMA: Tehlikeli Madde Bilgileri
• Tehlikeli Ekipman Gruplandırma
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Tablo 1 - EQ-CE Matrisi örneği
Tablo 2 -STAT-CE Matrisi Örneği
Tablo 3- CE’nin EQ ve STAT’la İlişkilendirilmesi
.
.
Ekipman
Gruplandırma
1. AŞAMA: Tehlikeli Madde Bilgileri
• Tehlikeli Ekipman Gruplandırma
14.5.2013
27
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Bow-Tie Modellemesi ile
İlişkilendirme
.
.
.
1. AŞAMA: Tehlikeli Madde Bilgileri
• Tehlikeli Ekipman Gruplandırma
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Ünite Seç
Malzeme Faktörü (MF) hesapla
Özel Proses Tehlikesi - F1 Genel Proses Tehlikesi – F2
Ünite TehlikeFaktörü F3= F1xF2
Etki Çapı MPPD
Gerçek Maksimum Olası Ekipman Hasarı - BI
F&EI = F3 x MF
Kayıp Kontrol Faktörü= C1xC2xC3
Hasar Faktörü MPDO
Kullanılan Kimyasalları Belirle
Nh, Nr, Nf Belirle
Dow F&EI İndeksi
1. AŞAMA: Tehlikeli Madde Bilgileri
• Tehlikeli Ekipman Gruplandırma
14.5.2013
28
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Bir kimyasalın risk değerlendirmesi başlıca
dört basamakta yapılır:
Toksisitenin değerlendirilmesi
Doz-cevap ilişkisinin belirlenmesi
DOZ
TEMAS SÜRESİ
Maruziyetin belirlenmesi
TEMAS YOLU
TEMAS SIKLIĞI
Risk karekterizasyonu
1. AŞAMA: Tehlikeli Madde Bilgileri
• Kimyasal Maruziyet Risk
Değerlendirme
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Proses tehlikelerin tanımlanması için birçok yöntem
bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;
Tehlike ve işletilebilirlik çalışmaları (HAZOP),
Hata türleri ve etkileri analizi (Proses FMEA),
Olursa Ne Olur? (What If?)
Neden–Sonuç Analizi (Cause -Consequence
Analysis)
vb. yöntemlerdir.
2. AŞAMA: İşletim Kontrolü
Proses Tehlike Analizi
14.5.2013
29
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Reaktörler söz konusu ise;
Thermal runaway tehlikesinin modellenmesi gereklidir.
2. AŞAMA: İşletim Kontrolü
Proses Tehlike Analizi
Termal Bilanço Nedir?
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Semnov Grafikleri Çizilmelidir. 2. AŞAMA: İşletim Kontrolü
Proses Tehlike Analizi
14.5.2013
30
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
2. AŞAMA: İşletim Kontrolü
Proses Tehlike Analizi
1 ila 5 arasında reaktör tehlike sınıfı belirlenir. Bu sınıfa göre temel proses
üzerine güvenlik bariyerleri çalışması yapılır (SIS, rupture disk vb.)
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
1999/92/EC (ATEX 137) sayılı Avrupa
Parlamentosu ve Konseyi Direktifi
26 Aralık 2003
Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden
Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
1994/9/EC (ATEX 100a) sayılı Avrupa
Parlamentosu ve Konseyi Direktifi
26.10.2002
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan
Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili
Yönetmelik
2. AŞAMA: İşletim Kontrolü
ATEX Direktifleri Uygulanması
14.5.2013
31
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
3.AŞAMA: Güvenilirlik
Prosesteki Güvenlik Sistemlerinin Değerlendirilmesi
• Güvenirlilik: Bir cihazın belirli tasarım
limitleri içinde gerekli olması durumunda
kendinden istenilen fonksiyonu yeterli
bir şekilde yerine getirme olasılığı
olarak tanımlanır.
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
3.AŞAMA: Güvenilirlik
Prosesteki Güvenlik Sistemlerinin Değerlendirilmesi
IEC 61508
Temel Standart
IEC 61511
Proses Endüstrisi
IEC 61513
Nükleer Endüstrisi IEC 62061
PLC-Makine
Emniyeti
IEC 615….
Diğer
Endüstriler
• TS IEC EN 61508; bütün endüstri kolları için uygulanan çerçeve standarttır.
(Aygıtların sağlayıcıları ve üreticileri ile ilgili standart),
• TS IEC EN 61511; ise endüstriyel prosesler için uygulanan standarttır, (Güvenlik
enstrümanlı sistemlerin tasarımcıları, integratörleri ve kullanıcıları ile ilgili standart)
14.5.2013
32
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
FC s
fc
s = Selenoid vana (açık/kapalı)
= Hatalı Kapanma fc
SIS FIC
fc
Vote 1oo1
İlave Vana
Safety Instrumented System (SIS)
Güvenlik Enstrümanlı Sistem
Güvenlik Bütünlük Seviyesi
Safety Integrity Level (SIL)
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Güvenirlik Merkezli Bakım; sistematik olarak şu
sorulara cevap vermelidir:
Fonksiyonel Sistemler hangileridir,
Fonksiyonel Arıza nedir,
Arıza Modları nelerdir,
Etkiler,
Sonuçlar,
Görevler.
4. Aşama: Güvenli Bakım
Bakım çalışmaları için risk değerlendirmesi yapılması
Örneğin;
Proses
FMEA
kullanılarak
14.5.2013
33
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• Bakım sırasında güvenli çalışma sistemi,
Çalışma izni, Güvenlik Denetimi vb. var mı?
• Çalışanlar ve müteahhitlerle iletişim ve
bilgilendirme var mı?
• Tescil ve belgelendirme işlemleri düzgün bir
şekilde yapılmış ve muhafaza ediliyor mu?
• BKÖP ile tutarlı mı?
4. Aşama: Güvenli Bakım
Bakım çalışmaları için prosedürler
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• İşyerinde veya başka işyerlerinde, geçmişte
meydana gelen kazalardan neler öğrenildi?
• Firma bu tür kazaları ve nedenleri takip ediyor mu?
• Bu konu ile ilgili yeterli bilgiye sahip yeterli eleman
var mı?
5. Aşama: Olay ve Kaza Analizi
14.5.2013
34
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
5. Aşama: Olay ve Kaza Analizi
Geçmiş Kazalardan Öğrenme
Hangi proseslerde kaza meydana geldi?
Hangi proses parçasında kaza meydana geldi?
Tekrarlama olasılıkları nedir?
Kaza analizleri için hangi teknikler kullanılıyor?
(Olay Ağacı Analizi, Hata Ağacı Analizi vb…)
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Bazı delikler hatalara neden olabilir
Diğer delikler ise gizli koşullardır
Koruma Katmanı Analizi Layer of Protection Analysis (LOPA)
Tehlike
Kayıplar
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik Olayların
Değerlendirilmesi
14.5.2013
35
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Olay Ağacı Hata Ağacı
LOC
Kazaya Neden Olan Kazanın Sonucu
Sebepler Sonuçlar
Ünite başına
en az 10
LOPA
gerekli!...
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Generic Hata Dataları kullanılmalıdır.
Ham datalar kullanılmamalıdır.
Veri kaynakları mutlaka Güvenlik Raporu
içerisinde belirtilmelidir.
14.5.2013
36
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Aşılan proses
parametresi
SIL Seviyesi
Yüksek Seviye
Alarm
value
ESD aksiyonu
Düşük Seviye Normal Davranış
Temel
Proses
Kontrol
Sistemi
Bent, siper
veya set
Aktif Koruma Seviyesi
Pasif Koruma Seviyesi
Acil Durum Müdahale
Seviyesi
İzole Koruma Seviyesi
Proses Kontrol Seviyesi
Proses Kontrol Seviyesi
K
O
R
U
M
A
H
A
F
İ
F
L
E
T
M
E
Tesis
tasarımı
Operatör
Müdahalesi
Basınç tahliye
vanası, Patlama
kapağı vb.
Acil Durum
Kapatma
Sistemleri
Tesis ve/veya
Acil Durum
Müdahalesi
ESD Trip
Bağımsız Koruma Tabakaları
(Independent Protection Layers)
Nasıl belirlenmiş?
Tüm koruma seviyeleri
düşünülmüş mü?
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik Olayların
Değerlendirilmesi
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• İşverenin istenmeyen olayların sistemli bir biçimde
tanımlanmasına yönelik belirli prosedürleri olmak
zorundadır.
• Bu süreçler yaşam döngüsünün tüm aşamaları için
doğrulanabilir olması gerekmektedir.
– Hangi tehlikeler LOC'a sebep olabilir
(doğrudan sebepler),
– Tehlikelerin meydana gelme koşulları,
– Bir LOC'un meydana gelme olasılığı,
– Etkiler ya da sonuçlar.
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik
Olayların Değerlendirilmesi
14.5.2013
37
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Sıvı birikinti
Buharlaşma Alanı
Buharlaşma
Gaz
+ buhar
Set
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik Olayların Değerlendirilmesi
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Örnek – Patlama Sonucu Aşırı Basınç Konturu – Tesis Binalarına Etkileri
7 kPa
14 kPa
21 kPa
35 kPa
Patlama
Senaryosu
Lokasyonu
Patlama modellemesi yapmaya yarayan bir yazılım ile elde edilir, tesis planı üzerine çizilerek etkilenecek binaların tespit edilmesi sağlanır.
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik Olayların Değerlendirilmesi
Örnek – Termal Radyasyon Konturu
Tesis içerisindeki kilit sistemlerin etkilenme olasılıkları belirlenir. Yangın sistemleri, kontrol odaları vb…
14.5.2013
38
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
10-8
10-7
10-6
10-5
Burada hala bazı
riskler mevcut! Örnek – Toksik Gaz Salınım-Gaz Dağılması Sayısal Modelleme
Rüzgar
Yönü!
Toksik Gaz Yayılım Senaryoları
Gaz yayılımı modellemesi yapmaya yarayan bir yazılım ile elde edilir, tesis planı üzerine çizilerek etkilenecek alanların tespit edilmesi sağlanır.
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik Olayların Değerlendirilmesi
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
- Bireysel Risk (Ölüm) Olasılığı -Örneğin; 10-6
- İlave olarak Toplumsal Risk Olasılığı
- Aşırı basınç, ısı yayılması ve toksisite eşik değerleri tanımlanması
10-3
10-5
10-7
10-9
10-11
1 10 100
Ola
sılık
Toplumsal Risk
Kabul Edilemez
Toplumsal Risk
Kabul Edilebilir
Ölümcül Kazalar
?
6. Büyük Kaza Senaryoları
Tesiste veya proseste meydana gelebilecek Katastrofik Olayların Değerlendirilmesi
14.5.2013
39
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013 77
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013 78
14.5.2013
40
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
• Faaliyetlerinden ve faaliyetler çerçevesinde
işlenen veya üretilen maddelerden kaynaklanan
tehlikelerin sistemli bir biçimde belirlemesi ve
düzenli olarak bunların değerlendirmesinin
yapıldığının garanti altına alınmış olması
gereklidir.
– Prosedürler
– Risk değerlendirme yöntemi
– Beceriler
– Yaşam döngüsü (tasarım - işletim – bakım –
Startup/Shutdown)
Özlem ÖZKILIÇ
İş Baş Müfettişi- Kimya Yük. Müh. 15 Mayıs 2013
Özlem ÖZKILIÇ
Kimya Yük. Müh.
İş Baş Müfettişi
İş Teftiş İstanbul Grup Başkanlığı