. Mool Kurdu -'-- ...... ;

Homerle

eviren: .Ali Cevat AkkoyunlU

iii DilDAN KITAP

" :.;.

Marvin,' Rousslan ve Lila'ya, annelerine, Anne teyzelerine,. Mina'lanna

" !

ii i:

I,

I' ,

"

1:1

i,i !

C.) gerek at, gerek toprak ve gerek gk ve her eye ramen d.

Cormac McCarthy (O Gzel At1ar)

Gkyznn kimse farkna varmadan saanaa dnebildii o enginlikleri dnmek, iindeki byk boluk hissine bir de yrek sknts ekliyordu.

Nicolas Bouvier (Balk-Akrep)

I,

"

i

Adm BorlL Kemiklerim ok yaland, hayatrnn son klanna vardm, Yavaa yorgun ayaklann zerinde dnyorum ve en bamdan beri hep benim topran olan Moolistan'la ykanyorum. Rzgarn altnda bir ot okyanusu dans ediyor, eilip bkl-yor. Etrafmda rzgar kayalklan tokatlyor, aalan bkyor. Her eyolmas gerektii gibi. Artk uzanabilirim.

Bu tandk ufuklara, onlarn youn acmaszlklanna bakp sa-va yaamnu dnrken gzlerim buulanyor. O ufuklan i

nediimi, stleri az, gl yanakl o 'kadnlan, dudaklannu yaptrdm iek kokulu gslerini, pcklerimden kanmalann hatrladka gzlerim doluyor.

Sen ki beni dinliyorsun, sabrl ol. Sonsuzlua dek yatnam ge-reken bu an, sana barbar yaamnu anlatacan. Yreini yksek-lere as, seni dnyadaki insanlarn en a, Cengiz Han'a, Moollarm hanna, Tengri'nin yeryzndeki temsilcisine, btn kavirnle-rin imparatoruna adadrn hayatrnn terkisinde gtreceim.

nce bu ihtiyar giysilerimi karmam gerek. plak, gk beni byle istiyor. Le kargalan barsaklannu yesin, paralannu drt bir yana datsm, nemli deil; ka.rum artk sonsuza dek donacak, kemiklerim topraa kalp yosunlarn iinde yok olacak. Yamurlar ve souk vcudunu sracak, yldrmlar etimi yakacak ve g-

ne gz kapaklarum yaptracak, ama ben Moolun, gl Cen-giz'in kardeiyim, btn kanl ve mutlu ykm sresince gzleri-min maviye l'lkacaklann biliyorum.

te kzl renkli inelerin kaplad topraa uzandn, evremde yass san kayalar, stilinde dallann bolua sallayan am aac.

12

Mezarm Mool toprann mavi dlannn ortasnda dar bir tara-a. Uykuya dalm bir canavarn dili srtndaki gzel bir yara gi-bi. Aadan, mezanrru evreleyen kayalklarn yamacndan, te-peden kkne kadar karann, ayakta lm dev karaarnlarn u-

uItusunu duyuyorum. Cengiz Han'n lmnden bu yana Tengi karaarnlan teker teker yldnmlanyla yakyor, Moollarn ba- .

nn bizi, beni ve acmasz savaiann, bir sefer ncesi toplamak-tan holand buray bir kutsal yere dntryor.

te, iyiyim. Gzyalarm kurudu. Topran serinlii srtma iliyor, rzgar kaburgalanrru kamlyor. Vcudum dondu ama hatralan yaamaya hazr, at koturmalanylakayuyor. Artk sana Cengiz Han'n yannda geirdiim maceralan anlatabilirim.

On alt yandaydm, harika bir vcudum, nne geilmez bir yok etme arzum vard ...

Birinci blm

Birinci ksm

Gk, bozkmn zerine byk ve gri keesini yayyordu. En k-k bir mavi dild bile yoktu. Srnn ortasna melmi, kara

losran memelerini okuyordum. St derinin altnda luzla arpyor, parmaklanmn altndan geiyor, damarlanma akyordu. Beni iiriyor, su ve a doymu bir saz gibi sert ve gergin vcudum-dan. geni ot halya yaylyordu.

Birden lk ve ar meme kalkt; ba dndrc ak kesildi, mutluluum da.

Yelesi riizgaroa, gzlerini iki dev memenin plak tepesine dik-miti. Kzl topran gsyle o denli ilgiliYdi ki, ksra yerden bir parmak kaldrsam, farkna varmayacakt.

Birka adn tede, srnn ba doru atm, toynaklaruu yere mhlayp titredi. Bir sre sonra btn sr dikkat kesildi. Obann yanndakpekler birbirlerine bakarak, burunlan havada, ayak-

land .. Aklm dman boylarna gitti. Topraklarmz zerinde son grndklerinden beri birok dolunay gemiti; yine de babam ve siiiileri iin srekli bir tehlike oluturuyorlard.

Rzgilr durdu, bozkr kokulannn sarholuu kayboldu. te atJrun zerinde onu o zaman grdITL Yaluzd, hareketsiz-

di, yine de sabal domu kuzunun zerindeki karta! glgesi gibi yksekte ve uzakta gn zerinde seilen karalts bizi eziyor-du. O rzgilrd.

Ne zamandan beri beni izliyordu? AtJrun karn yerde, drtnala yamac indi, bana doru utu, los-raklanmz rkterek birka adm temde akld. Sadece doru atm, sevinten ahlandktan sonra, yaklamt.

Yabancnn binei, ters bakl, idi edilmi, lazl ot renkli at, ban sallad; yan aralk, kpkl azndaki gem akrdad. Sa-

nsndan boanan ter, toynaklanna akyordu. sada ok dolu, ke-merinde bir bak ve bir .kl tayan binic~ gsteriliydi. Sordu: ,

- Sekiz at sren drt adam grdn m? Gerekten de afakta adamlan, atlann bitkin bacaklarn gr-mtm. Sry bylesine yormak onirsuzluktur; ya byk bir tehlikeden kanay ya da bir dman izlemeyi gerektirir. Adam-

larn at hrsz olduklan kararn vermeden nce, byle dnmtm.

- Q atlar senin mi? Onlan geri almana yardmc olacam. At-larn kaybetmi bir adam, bir hitir!

Gzlerini kaaklarn izlerindenaynp benimkilere dikti. - Nereye katklann syle, yeter. Yandan bakldnda bir kobana benzeyen tepeyi gster-din, daha sonra atn dinlendinnek iin yeni bir binek nerdim.

Bir an iin ard, bana bakt; karanlk ve deli gzleri yunuad. Doru atn koumluydu. Sansnda bir sadak ve ok, bir de

st dolu tuIum vard. Gsndek cepteyse iyi bir para kurutuI-mupeynir.

-Brak sana elik edeyin, ben yolu bilen Boru 'yum. - Onlarn izini yitirmeden bulabilecek misin ? - Sana ayn nereden doacauu syleyebileceim gibi - Hazr msn ? - Moolum, dedim alnarak. Bu da sorulur muydu yani ... - yleyse gidelim, izci. Zaman kaybetmeden iltiyac olan at yakaIadm, birlikte ko-umladk. Bir saniye sonra gecenin iine doru drtnala koptnk, o, saki tek bir iz brakmak istenni gibi, ardmdan, admlarna basarak geliyordu.

afak skene kadar, sonra da gn boy at srdk. Hi konumuyordu ama arada srada, izlediklerimizle aramzda ne kadar mesafe olduunu anlamak iin bir at pisliini incelediinde, be-ni gzlediini hissettin.

Rzgilra kar ilerledik, onlan grmeden ok nce seslerini duyduk; konuma sesleri, baz kfrler ya da kahkahalar blk prk, havada patlayan tkrk kabarcklan gibi, kulamza geliyordu.

Gne batarken yanlarna yaklatk, atlarmz baladktan ve kinemelerini nlemek iin balarn yerde tutan dzgnieri skladktan sonra, kampa kadar srndk.

Hrszlar nehrin kvnmna, otlarn eski taknlar tarafndan ci.-

li-I lendii, stlerle kapl bir bolua yerlerrrlti. Aralanndan ikisi r

. atlar balarken tekiler de ate yalanak iin argol topluyordu. Geceyi beklerken, yarumda getirdiim kuru peyniri ve tulum- i<

~ daki yourdu paylatk. LL ..

Uzun, evik, sakin ve sessiz vcudundan byk bir gven ya- ~ ylyordu. Gzlerinde de garip bir ate vard. ~ Adm bi!niyordum, syleyince yerimden frladm: ~

-Temuin! aknlm bir deil, ikiydi. Sorumu sormaya frsat verme-

mekle kalmam, dahas ad alnma bir yumruk gibi arpnut. Te-muin: demirt ileyen adam. Tm lkede tek bir demirci taruyor-dum, o demirci de eski hanlarn, byk Kabul Han'n soyu, Bor-eginlerin reisi Yesgey'di.

- Ne diyorsun ? - Adnu renmek istemiyor muydun ? - Evet. .. Ama. .. Sen ulu Yesgey'in olu musun? Gzlerini krptrd. Kim olduunu biliyordum. Nasl bilmeyebilirdim ki? Srlerin obanlar durmadanonun baarlarm anlatrd. Babasun l-mnde, Yesgey'in mttefikleri, gl noyan'lar, onu reddetmi, elinden tm varlm alnu, Temuin ve ailesini topraklanndan kovmutu. Temuin k aylannda hayatta kalabilmek iin topra-n karuru yarnu, bulduu kkler ve soancklarla beslenmi, daha aptallann elindeki paralar kapp kanut. N oyanlarn ba- Targutay, kaanla ykselme umuduyla yaarken Temuin'in varl karsnda endieye kaplm, hanln yasal sahibi Temu-in'in kellesini istemiti. Yesgey'in olu kurulan tm tuzaklardan kurtuldu. Akamlar, adrlarn altnda toplanan erkekler onun

kalramanlklann anlatnaya baladlar, ksa sre sonra da onun onuruna sylenen kahramanlk trkleri mavi dalar lkesinden ykseldi, nehirleri izleyerek uzaktaki bozkrlara kadar yayld.

kimizin bandan da ayru sayda, on alt bahar gemiti; ancak kar karya kald tehlikelerden midir bilmem, 'benden ok da-ha olgun griinyordu, Gkten dm bir kaya gibi, youn, g-l, ate gibi ve korkusuzdu. En ufak hareketinde bile byk yrrt

clarn ymuald grlyordu. Hi ylesine bir g v.e kudret gsterisine tank olmanutm, ayaa kalkp bana geride bekleme-mi buyurduunda itiraz ettim:

- Yola ktnuzdan beri aranuza tek bir aa, tek bir ta par-as bile girmedi. Bak! Ardmzda sadece tek bir iz braktk.

- Bunlar noyanlar dedi hrszlar gstererek. Onlarla ban

~ <

i

18

derde solana, yal bir atn tepesindeki sinekler gibi seni srekli izlerler.

- Kardeimin atlarn aldllar. Seni ldrebilirler. Kenarda du-rup beklemek iin gelmedim buralara. Dostluumu kabul et.

Sadan yerletiriyordu, duraldad, bir an gzlerimin iine bakt, onu izlememi iaret etti; byk bir mavi perde, gecenin ka-ranln yrtyordu ...

Hrsz, uykusunda nce yzn buruturdu. Sonra kalarn att. Gzlerini atnda, nelirden aldm ta alnna indirdim, sonra bir daha. Kafatasndan bir atlama duydum: krk burnu-nun kenarndan szan kan gz ukurlarn doldurdu. Yoldalarndan biri bard, de ayaldand. Glgelere saklanm Temuin ikisini de srtlarndan birer okla devirdi, drdncs kamaya

balad. Ksa srede ona yetitik. Baklanmzn menzilinde, yor- . gunluktan ve korkudan soluk solua kouyordu. Bir ara yklr gi-bi oldu, kollanm sallayarak dengesini korudu.

- Noyan! diye bardn, cierin le kokuyor! Yne tkezledi, hemen arkaSndan gelen Temuin'i drd.

Ben talihliydim, almndaki peremi yakaladm, ektim, kafasn geriye kanrttm ve grtlaldadln. Heyecanla ban kestim, ay nda yzn grnce gldm. i gzlerinden aknlk ve aptal-

lk okunuyordu. - Cierin le kokuyor, iglerin de pislik iinde, dedlln kelleyi uzaa frlatrken.

afak zamam, sryle birlikte ar ar dnerken arkadam i

banadnd: - Paylaalm, dedi. Beendiklerini se. - Bunlar ganimet deil, senin atlann. - Sen olmasaydn, geri alabilecek miydim ? - Alrdn sanrm. Bil ki babanun ad Varsl Naku. Tm varl

benim olacak, nk onun tek oluyum. Atlarn kendine sakla. Kafasn sallad, babanun obasna varncaya kadar konumad.

Babam tek olunu koruduu iin Tengri'ye teekkr edip beni barna basmadan nce, haber vermeden ortadan kaybolnam nedeniyle azarlad. Kpekler bana yaltaklamak iin yaldatlar, ama yanmdakinin gzlerini grnce, kuyruklarn bacaldarnun

arasnda kstrdllar, sanki onlar cezalandrmz gibi korklu, a-drlarn ardna saldandllar.

Babam da yolarkadanun gzlerinden ,ahatsz olmua benzi-yordu. Gstennemeye alt, ne yapacam bilemediini anla-

dm, yabancnn kim olduunu syledim. - Kahraman Yesgey'in byk olu ha? Hani zekasyla Targu-tay'n adaniarn gln duruma dren?

Temuin ban nne edi. Biraz sonra yurt glgesinde, onu-runa bir koyun boazlatan babamn sanda oturuyordu. nl

konuumuz sayesinde kaaklm unutulmutu. ltik, duman tten paralar paylatk, parlak baklarnuz

koyunun cierine ve yreine sapladk,kan damlayan mideyi srdk; ellerimizi dirseklerinize kadar yaladk; o kuyruu yedi; ben yanaklar aldm; kovalar dolusu knuz ve yal haIama suyu itik; midelerimizi tka basa doldurduk. Kemikleri temizleyip dilerimizle parlattktan sonra. babam, daha fazla dayanamad, ko-

nuumuzu sorgulamaya giriti: - Atlarnn da karnlarm doyunnaya ihtiyac yok mu? - Evet, kaburgalar saylyor ama, btn varlm onlar. Olun olmasayd, o kk kaburgalar bile gremeyecektim. OlUia -n Naku, benim nmde dikildiinde gzlerinden temiz yreinigrdm .

. - Onu vmeyi brak, yoksa Boru kendini glderde grecek. Bana banzdan geenleri anlat, nk ilk avlaru yakalarru gen kurtlara benziyorsunuz.

- Benzetmen doru. Srlerinden kovulmu iki kurt gibi, beni soyanlan yenmek iin el ele verdik.

Temuin maceranuz anlatrken babam keyiflendi. O gne ka-dar onunkinseye, hele bu denli gen birine, bu kadar ilgi gster-diini gnnemitim. Ocan alevleri yiizlerimizi aydnlatr, zeri-mizdeki baca deliinden yldzlar grnrken, babam sorularm srdrd. Aile yurdunun dnyada tek olduunu sandruz, her sesin, en ufak bir n, geen her ann yln ilk str,n tadnda

olduuna inandnz o sakin gecelerden biriydi. stelik o gece, Temuin'in anlattklar da kendimizi ayrcalkl hissetmemize kat-

kda bulunuyordu. yksn anlatmaya yle balad. - Saygdeer Naku, senin de hatrladn gibi babam Yesgey hanlarn boyu Boreginlerdendir. Byk Kabul'un torunu olarak Yesgey, Tatarlarla amansz savalar yapt. Hem Boregin Boyu, hem de yurtlarni onun sancann glgesinde kuran dier Mool boylan onu reis tand. Naymanlar da babama katlmca, Yesi).-gey'in savalann says on bine ulat. Srleri besili, kadnlan tombul ve mutlu, kleleri oktu.

20

Ancak bir kusuru vard: tedbirsizdi Kimseden korlanazd, sk sk tek bana topraklarmzrn tesine giderdi. Bundan yedi bahar nce, ben dokuzuncu baJ:anmdayken, ikirrUz birlikte, nstakbel

. eini semek zere annemin anayurdurra, Ongirat lkesine gittik. gnlk yoldan sonra Ongiratlarn ba Bilge Day-seen'in 0-basna vardk. Yolculuumuzun amacru renince Day-seen ba-

rd: "Dinle beni Yesgey, bembeyaz bir akdoan uykumu ziyaret etti. Uarken penelerinin birinde gnei, dierinde de ay tutu-yordu. Elime kondu, her ikisinin de parlaklru seyrettirn. Bun-dan gzel kehanet olur mu? Sen ki gemite kzlarmzdan birini karmtn, kadnlarnerkeklerin yreine. kmzdan fazla zarar verdiini biJirsin." Yal reis sz annerne getirmiti, Yesgey an-nemi bir rakibinin elinden karmt. "Ranlarn torunJar, Mool lkelerinin efendileri iin en gzel kzlarnuz ayrrz, onlan Syah develerin ektii kanlara bindiririz. Yesgey! Olunun gz-lerinde ateler yamyor. Gelin aramak iin baka obalara gitneden nce, brak da sana kiznu gstereyim." Yal Day-seen ba-

rd: "Brte! Brte!" Sonunda kk bir kz kee kapy kaldrd. Dimdik duruyordu, enesini sknt, kalarnm altndan dmanca bakyordu ... Karmd!

Temuin szne ara verdi. Cam slklm gibiydi, uzun sren sessizliine sayg gsterdik, sonra babam sordu:

- O Brte gzel birisi olnal ? - Evet Naku, yleydi. Suratndaki toza ramen, yznn izgi-

lerindeki saflk karanJkJar ortasmda parlayan dolunay gibiydi. En arpc yeri gzleriydi. Iktan, altndan ve znrtten binlerce ine gibi. Atele suyun birbirlerine sanlamayaca sylenir, oysa onun gzlerinde sanmlard. Ama samimi olnam gerekirse, onu ilk grdInde fazla bir ey hissetnedim. Sana sylediim gibi, dokuz bahar geirmitim ... o ise drt fazlasn. Benim duygularm ocuk duygularyd. Babam Brte'nin iyi bir e olacana inam-yordu. Onda soylu kan ve panlt grmt. Yal Day-seen ona

"ocuklarn itiraz etneden vermek, onlan kk grmek de-mektir. Oysa bir kzm mutluluu kapda ~yarlamak dei!, bir er-kee sunulnaktr. Benim kzm senin oluna gidecek, bunun kar-lnda da evlenecek aa gelene dek olunu burada brak" de-miti. Day-seen'in obasnda geirdiim bir dolunaydan sonra, Brte'nin gzlerinin daha nce anlattm gibi oldumu grdm.

imdi, iyiJiksever Naku, anlattklannun seni elendirdiini gr-yorum; ama bil ki artk vcudun ona sahip olmaya ve tadm karmaya hazr. imdi gidip onu almann zamam geldi.

21

- Anun iek atna gre, Yesgey doru tahmin etmi de-mektir.

- Hem evet, hem de hayr, deeli Temuin. Daha ertesi sabah ba-na rehberintin her deeliini yapmanu tleelikten sonra keneli obalanna doru yola kt. Gitmeden nce kpeklerden korktu-

umu, balamalan gerektiini syledi. Uzaklarken trk syle-etiini duyduumu hatrlyorum. Atnn trksn sylyordu, Tengri'nin onu insanlar dnyaya gelmeden nce yarattn anla-

tyordu. Onu bir daha grmeelim. Sustu. Btn Moollar gibi biz de Yesgey'in kayboluunun yksn

biliyorduk. Anlatlanlaragre Tatarlarla bir lene katlm, onlar da Boregin reisini taruynca, zehirlemilereli.

- Babanu Tatarlann ldrd sylentisine inanmayn. O k-pekler babamn lmesinden yeterince sevin duydu. Dorudur, babam yemekten, imekten, kzlann eteklerini kaldrmaktan holanyordu ama bu z~vkleri hi dmanlanyla paylamazd.

- Obasna varmay baard syleniyor. - Dorudur, Naku. Ac ekiyordu, kapkara bir sv kusuyordu

ve konuamayacak kadar titriyordu. Yne de sadece bana, en b, yk oluna sylemek isteelii bir sm vard. Gelip beni Day-se-en'in yanndan aldlar .. Maalesef obaya vardmda artk ok ge-ti. unu iyi bil ki, eer Tatarlarla bir lene katlnusa, yannda mutlaka tand biri, mttefiklerimizden biri olmalyd.

- O byk reisi zehirlernek hangi boyn iine gelirdi? - Noyanlar, Naku. lerinden bir kabile, reis Targutay'n boyu

han kan tar. Byk hanlann geleneksel varisleri Boreginlerin dnda, yeleri arasnda bir han olmasyla vnebilecek tek boy, noyanlardr. Targutay kendini beenmi, kaba ve cinridir. Btn hayat boyunca atas Ambakay'n nn kskand, onun gibi ola-bilmek iin yeterince saygn ve doru olmadn dnemeeli.

Ozanlann anlattklan btn savalar iinde en beendiim Ambakay'd. Kabul Han'm yeeniyeli, Han kendi ocuklanrun daha ok gen .olduklarn dnerek, kendinden Sonra Ambakay'n han olmasru vasiyet etmiti. Ambakay'n da lmnden sonra hanlk doal olarak Boreginlere geri verilmi, Kabul'un drdnc

olu Kutula baa gemiti. Yesgey Kutula'nn yeeniydi ve konu-muza gre de han olmak iin gerekli btn niteliklere sahipti.

- Babanun her baansndan sonra, Targutay'n umutlan daha da , azald. Yesgey'e ve sancann evresinde giin getike artan oba-lara katlmasnn nedeni, zaman geletiinde daha rahat hareket

22

edebilmekiindi1te gerek bu, Naku, nk artk bugn yapayal-ruzm Boyumdan aynlmaru, terk edilmemi ve srekli izlemnemi sahtekar Targutay'a borluyum. Onu lanetliyorum. Onun dnceleri akbaba pisliinden de kt kokuyor. "'Eer bir gi:in Tengri yum-ruunu silahlandnrsa, cierini izmemin altnda ezeceirn!

Bana bakb, gzieri isteinin yerine gelmesini ne denli dilediimi gremeyecek kadar karanlkt.

Temuin geceyi obamzda geirmeye karar verdi. ltiklerimiz bizi biraz sarho etmiti. Yldzl gn altnda yalpalayarak iedik, kustuk, daha sonra yurdumda deklere devrildik.

Uykumda, aklm kat ve beni uzaklara, tarumadm geni bir yere gtrd. Gittiim yerde en kk bir tru, tek bir ot bile yok-tu. Yer, gz alabildiine killda Tek k ka8na glgenin drtna-la kotuunu grdm. Bu topran zerinde nasl drtnala koabilirdim? Hibir at buradan canl kamazl. Glge, Temuin'di, gillmsyordu. Ay~arnn dibinde, elleri bal bir adam. Onu da-ha nce hi grmemitirn ama Targutay olduunu biliyordum.

Gzlerinden akan yalar yanaklarnda izler brakyor ve yavaa kllere damhyordu. Temuin delice bakan gzlerini benimki-lerden ayrmyordu. Banu aldm, Targutay'n karnn yardm, e-limi kaburgalarnn altndan geirerek yreini kopardm, kaldr

dm. Temuin yrei srd. Ben de. Dilerimiz arpt, kann dan~ lad yerde otlar bitti, kl ln otlaa dntrd. Nereden ktklan anlalmaz atlar geldi. Binlerce at, gnein altnda inci taneleri gibi toplanyorlard, neeyle aha kalkp dalyorlard.

Onlara bakarak yrei paraladk. Kanu ak adam h1il1i can e-kiiyordu. Bana yalvard, yreini geri vermenu istedi, koyunlar

katktan sonra aln kapsn kapamann bir ie yaramayacan . s6yledim !te o zaman aklm uykudaki vcuduma geri dnd.

Aldm dnerken beni sarsm olacak ki, midem bulanarak u-yandm. Uzakta, kpeklerin ulumas gecenin iinde dalyordu.

Adetlerinin tam. tersine, bizimkiler cevap vermiyordu. Kafesin zerinde bir k oynuyordu. Belki de bir alevin yansmasyd, yurtta ate yakmadmuz hatrladn, dndm. Pusudaki kurdun gzleri gibi bir bak karanlkta parlyor, geceyi deliyordu.

- Uyumuyor musun ? - Uyuyorum, ana atlar gibi, ksa ksa. - Ya. Syle bana. - Neyi? - Day-seen, babann dedii gibi kpekleri balatt m ?

23

-Evet. - Ya balamasalard ? - Barsaklanm yarardm. - O kadar m korkuyorsun? - Hayr! reniyorum. -Neden? - dlek olduklanndan. Bizden balolanmz ve artldanmz di-

leniyorlar. Kanlar gibi kalalanru sallyorlar, sebepsiz yere ulu-yorlar. Giinete snyorlar, gece olduunda, biz dinlemneye al

rken havlyorlar ve dmana yerimizi belli ediyorlar. - Bizi karanlldarda dolaan ruhlardan korumak iin havladk

lanna inanmyor musun ? - Hayr. Kpekler yaygarac. Tehlikeyi grnce, kuyruldan ba-

caklanrun arasnda, tavan gibi kayorlar. Bir kurt gibi sessizce dmannn kanun deecek tek bir kpek bile gremiyorum.

- Srek avlannda av bize yneltip boazlamay biliyorlar ama. - Bazlan, evet. Ama ou kalle. Yallan eksik kalsa, eniklerini

paralarlar. Nefret ediyorum. O srada kpeimin ayaklandn duydum -hep yrdun kaps

na uzamrd- kk admlarla, boynu dk, inleyerek uzaklat.

Ertesi sabah hareket ettiinde, ayr iyden snlsklamd. Bine-inin terkisinde bir kuzu ve krba dolusu kunz vard. Birlikte sekiz idi atm toplamtk, niine ahp srmekten haka yapa-cak eyi kalmamt. YIne de atn mahmuzlama ann geciktirneye alyor, bize nasl teekkr edeceini bilemiyordu.

- Srlerin mutlu olduu bu vadiyi grdkten sonra, klanm eskisi gibi uzun grruneyecek.

Babam her zaman banuzn zerinde yeri olduunu SYledi ve eldedi:

- Boru ve sen birbirinizi tandnz. Bunu hi unutmayn. neri-de, birbirinizi yaralamamaya dikkat edin.

Gzlerime bakt. Gitmesine zldm anlam myd ? - ki dolunay sonra, San Kstebein Giin Ongirat lkesine gi-

dip, nianlnun beni hala beldeyip beldemediini reneceim. Yanmda olmak ister misin?

GlffiSediimi grnce gelip beni alacan syledi, atn mah-muzlayp bard:

- Ongirat kzlan hem ok, hem de ok gzel. Kimbilir belki de biri sana bir gz atar.

kinci ksm

Atn adnlaru yavalatt, ban evirdi Saramu yksek ot-lann stnden bizi izleyen be ift kara gz vard. SriUerinden

aynln be ceylan. Gzlerini bile larpmyorlard, ama bulundu-um yerden yreklerinin arpmasn hissediyordum. Akla karak lgn bir cesaret gstermilerdi. Havay kokladlar, bayr

aa koptular. Bir gece nceki riiyam gerekleiyordu. Orman Ruhu'nun Kz

uykuma konuk olmutu, bunun anlanu da ertesi gn bereketli bir av demekti. .. O byc kirpiklerimin arasndan szm, otlarn -zerinde rlplak kouyor, glgelerde kayboluyor, aatan aaca atlyor, kta kaybolup biraz ilerde, daha canl ve ekici ola-rak yeniden gzkyordu. Bir tomurcuun, bir yapran, bir ereltiotunun gizledii, terden inci gibi parlayan vcuduna, kalala-

rna doru, srekli olarak atlyordum. Her seferinde elimden ka-yordu ama, yaam suyumun geldiini sabah uyannca fark edi-yordum; bu riiyamda gerekleiyordu.

Gecelerimin ounu doldumyordu ama, gn da ona sahip olma arzumu hafifle1Iniyordu. Tengri korusun. Gzelliine kaplmak mcldiir. Etirrin italuru yattrmak sadece amanlarn g-revidir. devlerini bir yerine getirmesinler, Orman Ruhu'nun K

z'nn fkesi btn av hayvanlarnu yok eder. Oysa ben aman de-ildim, boyum Arulatlarn btn itirazna karn da, hibir zamah aman olmay dnmemitim. Arulatlar daha ben ok kkken bile bende yanlgya yer brakmayacak belirtiler grmlerdi. Da-ha sonra, amanl reddim Sadrlarmz arasnda aknla ve kz

gnba neden oldu, annem Tana l doan ikinci olunun hemen ardndan gzlerini kapaynca da herkes bu felaketlerin kayna olarak beni gsterdi Babam dierleriyle bozutu, obadan ayrldk.

Ancak yalruzlrruz bile beri Orman Ruhu'nun Kz'mn sa.. nndan koruyamad, dahas artmaIanna frsat tand.

Kzn lkesinin en gzel mcevherlerinin birinin, Mavi Gl'n ormanlarnn yaknndaydm.

Dar platoya eriince gln kysna yaklatn, atm suladm, gln evresinde kere dnerken kurtlarn zararl hayvanlan

uzaklatrn:alarn diledin, atnu gln kenarnda brakp orma-nadaldm.

Babam tek bama avlanmamdan holanmazd. "Dikkatli ol" derdi, "atn olmadan, aynn karsnda kanad knk bir ku gibi

kalrsn." Hald olduunu biliyordum, ancak iimden Orman Ru-hu'nun Kz'mn zevklerini tatnay gizlice dndmden maa

ralarn efendisiyle vcut vcuda boumak da beni en az bunun kadar heyecanlandnyordu.

Rzgara kar, dikkatle ilerledin. Gne, aalanaltn rengine boyyor, aalarn tepesi gn mavisinde hafife sallaruyordu. B! sre sonra yksek tepeler pembe ve mora kesti. Drt boynuz-lu gen bir geyik nmden frlad, kat, devrilmi ktklerin kar-

maas arasnda kayboldu. Gittii ynde ilededirit, yetikin bir kurdun brakt taze izlere rastladm. En byk ayak izlerinin iinde daha kk izler de vard. zler batalda doru giderken arazide b! deiiklik, karaamlarn arasnda bir kayn adas be-JirmEwe baladi. Geyiin ka mutlaka kurtlarn suya indiinin iaretiydi. B! ok setim, rm bir am ktnn ardna giz-lendin, solik sisler ormaru kaplayana kadar sessizce bekledin. Elim bo mu dnecektim? Bunu dnmeye balamtn ki, kar-

unda onu, bir dev gibi grdm. evresine ksa baklar atarak, ba aada, san gzleri glge-

lerde parlayarak patikadan iniyordu. Omuzlan boynunun iki ya-nnda deirmenta gibi dnyordu Peinde sr, sessiz, her kurt ayaklarn bir ndektnin izlerine basarak, sanki tek bir hay-van gemi izlenimi brakarak, onu takip ediyordu. Alall bir reis ve uysal bir sr.

Okumu ekmek, biraz sonra paralara aynlmak anlanundayd. Srnn glgelerin arasnda kaybolmasn bekledim, kalkmaya hazrlaruyordum ki, patikadan inen, biraz nce grdm kurt kadar gl bir ikincisini grdm. tekinden deiik yryordu.

Ba ykanda, lkesini denetliyor, her trl deiiklii gzden ge-iriyor gibiydi. Olduum yere ktm. Aalarn arasna sapt, bir an sonra da karmda, kayn aacnn arasndaki bir tm-

26

sein stnde- grnd. Burnunu batya evirdi, uzand, evreyi koklad. Tam karmdayd, yrei hedef gibiydi. Hemen harekete gemeliydim, esinti di.nmiti, her an varlnu fark edebilirdi. Ya-vaa doruldum, yaym gerdim, oku yerletirirken derin bir ne-

-fes aldm. Okumu salmak zereydim ki, gzlerini gzlerime dik-ti. Kor gibi iki bak. Burnunun zerinde eski bir yara vard. Biraz sonra yapacamdan endielenmemie benzemesi beni rahatslZ etti. Yznn sakinliinde ve balaiarnda nce Temuin'in gz-lerini grdm, daha sonra Temuin'in yiiz kurdun yerini ald. "Kpek suyu ierken giirlt karr" demiti arkadam, "kor-kunca havlar, darbe alnca da inler. Oysa kurt suyu sessizce emer, ay nda akn Uur, lm karsnda ikayet etmez. Boynuna bir ip balanmasn asla kabul etmez, zgrln pazarlk konu-su etmektense lmeyi yeler."

Temuin'in yiiz kayboldu; yerini bir kadn vcudu ald, akc ve vahi, ay gibi derisi, ift kasrtakl yay gibi kalar, kalalarnn zerinde raks eden uzun salar.

Orman Rulu'nun Kz m? Belki de kzkardelerinden biri. Silahm indirdim, glge gecenin karanInda zor seilen kur-

da dnt. Ben Arulat Boyu'ndan bir Moolum. Eskiler hayatta bir kez bir

kurt ldrmenin iyi oldumu syler. lk atamzn grntsyle fel-Ce uram gibi, okumu salarnadm, Mool kabilelerinin douyla ilgili destanlar hatrlayarak, salmadma piman da olmadm.

Gk'ten Bozkurt gelniti. Dhlgalardan da Gzel Maral. Tann Da'nn ormanlarnda, Onon Irma'nn kaynanda in-sanlar yarattla. eytanlar gibi iftletiler, bozkrda kotular, to-humlarn aalarn altna, rmak yataktarna, otlarn stne, b-rtlerlerin ve meyvelerin arasna braktlar, klarn tohumlar drt bir yana tamasn saladlar.-

rman kaynanda, kurt ve maral gece giindz seviti. Bozkurt'un sevgilisini yemeyi dnd multemeldir, ancak boz rengi postunu ve iki gle benzeyen gzlerini grnce ak ga-lip geldi. Belki de bu imkansz birlemeleri bizim, yani ollan

nn, birbirimizi grtlaklarnadnuz zaman kavga etmemizin, birbi-rimizin kadnlarn ve atlarn almarnzn sebebidir. Bilinen tek

ey Bozkurt ve Gzel Maral'n rman kaynanda Mool'u ya-ratr olmalardr. Bunun iin bozkrda ya da ormanlardaki k-k boluklardaki yurtlarn kee kapsn aralamak yeterlidir.

i eride gne yau ayu yiizler, hibir zaman karlmayacak ay- ro vahi bak grlecektir. Alktan lyormucasna yerler, L

27

ierler ve ocuk yaparlar. Kurtlar gibi avlarur ve ldrrler. Ten-gri tarafndan konnudar, hibir eyden, ne alktan, ne souktan, ne dmandan, ne de lmden korkarlar.

Benimbozkurtum da korkmamt, beni boazlamaya da kalk-manut. Karumn onunki gibi olduunu biliyordu.

Glgelere gmlm, bacaklarm uyumu, sanki surunun dndn duydum. Bir an kayalarn orada bir fslt, sanki bir tartma duydum. Sonra yerdeki allar trdad, yeniden sessiz-lik kt. Sadece uzaktan guguk kuunun ars duyuldu. nerine dnmlerdi.

Doruldum, kurdun beni izledii tmsee yneldim. El yorda-Huyla trmahmaya altm, yanamda bir slaklk duydum. Ka-nm dondu. Oradayd, tam yanmda, azndan kan nefesi en-semde hissediyordum. Gzlerimi kapadm.

Gzlerimi, ne kadar zaman sonra bilemiyorum, tekrar atmda, gecenin kucanda yapayalnz, ter iindeydim.

Atm bulduumda ok heyecanlyd, elbiselerimdekiknrt ko-kusunu burnundan uzaklatrmak iin kulana trk sylemeye baladm:

Yldzlann altnda otluyorsun Atun, beni beklerken; Beni grdnde de Kineyip selarnlyorsun, Basz, damsz, zgr ve gururlu; Beninie iyisin ...

Mavi Grn dalarnn tepesinden, kadife kl kzl bir ay dodu. Bir kurt ulumas geceyi yrtt

nc ksm

Dilerimiz etleri paralyar, kemikleri kemiriyordu. Temuin'in yurdunda, kulaklannuza kadar ya iinde, yeniden bulumanuz kutluyorduk.

ki dolunay nce szletiimiz gibi, gelip beni almt. Babam hem dostluk belirtisi olarak, hem de evliliinin gereklemesine yardunc olmak iin, ilerinde bir beyaz ko olan yinni koyuniuk bir sr vermiti. Bu grltl ve yava grupla, abasna varma-mz gnmz ald.

Ancak imdi, ateinin evresinde toplandmzda, tm gen isteklerimiz karlanmt. SaLuda, vey kardei Belgtey ba

da kurmu oturuyor, sonra da srayla dier kardeleri, !\asar, Kaiun ve Temge geliyordu. Srasyla on be, on drt, on iki ve on balar grmlerdi.

Kadnlar, onlara ayrian blmde tencereler ve tepsilerle urarken, bir yandan da bizlere merakl baklar frlatyordu. Hepsi hepsi drt kadn vard, ilerinden biri, sekiz baharlk Temln, Temuin'in tek kz kardeiydi. Dier ise analan Heln, Bel-gtey'in anas Suigil ve aksak yryl, yz kr !ar bir hiz-metiydi.

Yesgey'in kars olanlarda deiik bir gzellik grnyordu. Duru tenli Heln'n kararl bir ifadesi, kaln dudakl sert bir az vard. Suigil'in yz daha yumuak, neredeyse ekingendi. H-eln yurdun iinde dimdik durur, emir vermeye alnu insanlarn bakyla evresine bakarken, Suigil omuzlan hafife dk, te-reddtl hareketler yapyordu, bilekleri hi grmediim bir ince-likteydi. Knlgan, kumun stnde bir su birikintisi kadar doknulmaz grnyordu, srekli evreyi izleyen gzierinde endie oku-nuyordu. Heln'n alevalev baklarnda korkudan -eser yoktu,

29

Yesgey'in ba kadru olmas nedeniyle ona sayg gstermek iin Heln Ana deniliyordu. Hi kukun yoktu: biri st, teki alevdi.

Temuin'in tal bir vadinin dibinde kurulu obas acnacak hal-deydi. Keeleri kararm, ypranm yurt bir zamanlar saygde

er, imdi ise topraklarndan kovulmu bu ailenin neler ektiinin gstergeleriydi. Oysa oJanlar grbzd, soylulara yakr bir

az aprtsyla nlerinde ne varsa silip spryorlard. Koyun kk srlerinden gelmiti. Bu ilgiden memnundum,

bana verilen onuru karlksz brakmanak iin nmdeki ana- hzla boaltyordum. Suigil ana yeniden doldururken ka-dnlarn dili zld. Ollarn anaklarna kapanm a1nIan knt. Suigil'in elinde ii nefis et para1anyla dolu bir anak var-d, karsnda Heln Ana kzgnlkla ba!nyor, onu Belgtey' e konuunkinden .daha iyi bir para vermekle suluyordu. Oysa en iyi paralarn konua verilmesi tre gereiydi. Suigil'in bileine yapt, anan iindekiler yeredkld. Heln Ana imek gi-bi atlp sulunun boyunu yakalad, yal kpek diye bararak yurttan dan itti.

kisi de kk tezek ynnn dibine dt. Heln Ana'nn, obada kpek bulunmanasndan tr beyazlanaya frsat bulmu bir bacak kemii kaptn grdm. lk dorulan oydu, bararak kendini korumaya aban zavall kadnn kafasna hzla vurmaya balad. Yurdun altnda, erkekler kprdamad. Sadece Belgtey Temuin'e umutsuz gzlerle bakt; Temuin ifadesiz gzlerle, "An-nem annene vuruyor. Ne var bunda? Ba kadn o deil mi?" diye soruyor gibiydi. Sonunda Heln Ana silalun brakt, adra dn-d ve hibir ey olmanu gibi bana yeni bir anak doldurdu.

Temuin dan kt. Belgtey onun peinden gitti, annesine yneldi, Suigil abartl hareketlerle olunu yanndan uzaklatr

d. O zaman Belgtey atn zd, bindi, obann kuzeyine doru drtnala koptunu duyduk. Temuin de onun gibi yapt ama ak-si ynde uzaklat.

Yemein o neeli havasnn yerinde yeller esiyordu. Ancak Temuin'in kardei bana peinden gitneyi nerdi. Anlalan, biraz nce yaadklanmn onlarn gznde hi nemi yoktu. Tezek ynn stnde iki byiik karga, bir ttam kanl sa iin kavga ediyordu.

Biraz sakin1etikten sonra Kasar, Kaiun ve Temge bana ev-reyi gstermeyi, obalarn koruyan yksek dalarn tepesine, g-e doru at srmeyi nerdiler. At1annuzn boyuna yatarak tepe-

:11 ~ :i ~i

~i ,~ , IJ1 .'

l

30

lere tnnandk, Kasar'n dediine gre srayla evreyi gzledikle-ri yere vardk. Buradan yarmay biiminde bir vadi grnyordu. O kadar geniti ki, karnuzda grdmz dalara ulamak iin yarm gn boyunca at srmek gerekirdi. Yerdeki yeil hal mavi ipek kapl iki kalkana benzeyen iki gl ve tembel t~mbel akan bir dereyle kaplyd. Sanuzda uzakta, scan buusu altnda gz alabildiince uzanan .orak ve tal bozkr uzanyordu.

Gen Temge iaret parman bozkra doru uzatt. - Orada Kerulen Nehri var! Grdn m? Ongirat1ann topraktanna varmak iin nehri izlemek yeterliydi. bozkrn kenannda mavi daman hayal meyal setim. sanki ln burayakadar ulaan titreininden korunmak iin bulabildii her eyden yararlarur gibiydi; ok yuvarlak bir kayann evresinden bii- ylan gibi kvnhyor, piramide benzer tepelerin eteini izliyordu ..

Kasar obararnn bulunduu yerin nemini anlatt. Ona gre dman sadece vadiden yaklaabilirdi. Bunun iin ya gneyde Kerulen'i aacak, ya da doudan, karnuzdaki yksek kayalkh dalann arasnda gsterdii geitten yararlanacakt. Bir son ihti-mal de kuzeyden, vadiyi koruyan dalarn tepesinden gelnesiydi. Ancak bunun iin dmann, u anda zerinde -bulundunnuz dik yarn yamacnda gn yrmesi gerekecekti.

- Gryorsun, amrlaruuz toplamak ve dalann yamltc kar-maasna dalabilmek iin yeterince zamauniz var. Bu dalara

Kzl Dalar adm taktk. -yi de, bunlar mavi ! - afak zaman, melmi yakalanan kzlarn yanak1ar gibi k-zarrlar.

Batan gnele birlikte dn yohma koyulduk.Gne rehber-lerinin gzel yzlerini renklendiriyordu Geveze ve neeli Kasar ve Thmge'nin tersine Kaiun daha bir tek sz sylememiti.

Ben atnu serbest brakmaya hazrlamrken, Temuin kardeleri gibi yapmam, atm balamanu tledi. Orada olduunu gr-memitini, oba apraz klarn altndayd ve Yesgey'in olunun glgesi arkasndaki kayaya karyordu.

- Benim sska idileri grnce, korkarun atn babann semiz srsne dnmek isteyecektir.

Ona atrnn byle bir hakaret yapmayacan ve tpk bir otun topraa bal olduu gibi onun. da bana bal olduunu syledim.

Kabul etti, Kaiun'a Yedi Tepe'de nbete gitnesini buyurdu, babasnn lmnden beri kadnlarn ksr yabandomuzlan gibi kavga ettiklerini anlatt:

31

- Her eye sinirleniyorlar. Yal Day-seen'jn yamna gidip ni-anlm alnarun zamam geldi. Eer babas !azn MIll bana verir-se -ki hi enin deilim- !azn gelii buradaki gerginlii azaltacak-

tr. Dn belli olnayan bu yolculua katlmakta srar ediyor musun?

Bilge Day-seen'in niyeti konusundaki kukularuu anlyordum. OngiratIarn bann damadn reddetmesi mmknd. Onu taru-dnda Temuin soylu bir ailenin veliahd deil miydi? Oysa imdi, yedi bahar sonra gen gelen adam ksz, topraksz, ssz ve mttefiksiz biiydi. Kzn ona vermek, bunun ne yann olurdu? 'Kzuu vermemek iin neden .aramasna gerek yoktu; kald ki,

komu lkelerin hkmdarlaryla evlenme imk3nJ.aruu ne sre-bitirdi. Ancak onurlu bir adansa, szn yalamamas gerekirdi.

Temuin'e dostluumun bylesi snavlardan etkilenmeyeceini syledim

- Tamam, yleyse bu gece, iy dmeden gideiz.

' i

Drdnc ksm

Byk vadi gece geildi. Bata Temuin. Adm adm onu izli-yorduk; hemen ardmda Belgtey, en arkada Kaiun. Kayalann evresinden dolanarak dalann eteklerinl. tnnanmaya koyul-mutuk ki, batda Kzl Dalar birden pembeye kesti, rzgarn braklnu pembe bir kuma gibi alevlendi. Sonra slann akmasyla damar damar buzllan altn rengine dnd, altn rt drtnala koan bir at hzyla vadiyi kaplayan glgelerin yerini ald.

yoldam da sessizdi. Temuin sadece trmaunuzn bize yarm gnlk yol kazandracan sylemiti. Biraz tede Keru-len'i blmaruz gerekiyordu.

Gnn byk blm at srdk, atlanmz scaktan bitkindi, kayalklarla evrili yksek platolara, kar ynlannn parlad . buzlu koyaklara varmakta glk ekiyorlard.

Durd\umuzda ortalk kararmaya balarut, ge salnan du-manlar grlmeyecekti. Otlar yksekti, Kerulen'i grmtk, manzara sakindi. Kar kyda ykselen da, nehrin kvrnljnnda kendi yalnzln izliyordu.

Kardeleri at1an balarken Temuin benimle lgn aalan ve yu-varlak talarn ssledii nehir kenanna geldi. Dallarda binlerce ku

dayanlmaz bir grlt yapyordu. Bir ift rnek kanatlanr suya dedirdi, tekrar ykselirken kzgnlklann haykrdlar. kisini de bi-rer okla vurabilirdik, nce tlumlarnuza su doldurmay tercih et-tik, daha sonra aa1ann arasna gizlenerek dnlerini bekledik.

Kar kyda, gsn yksek otlara dedirerek uan bir leylei iz-leyecek kadar bir zaman blabildik, rdekler kuklu daireler ize-rek dnd. Attmz iki ok hedeflerini bld\l, tek bir sz bile etme-den herkes kendi hedefini oklamt. Hayat gzeldi, ldaklm te-ker teker yakmaya balayan gece de yle geecee benziyordu.

33

Sinein Vlzlts uykumu bld. Gnein ilk klan altnda, ka-natlarndaki iyi kurutyordu. Tekrar uykuya dalmay denedim, stmde bir yerlerdeki kuun kard meni.kl sesler btn

umutla.rm sndrd nce bir gzm, sonra dierini atm. Uzaldarda, bozkrn zerinde bir serap aslyd. Gr bulandran ve bazan klarn gerisindekini semek gayretiyle zihinleri de

kartran scaldn ortasnda, binlerce !uzl, kesik izgi grdm; bazen tek bir vcut gibi hareket ediyorlard. Hareket birden dur-du, serab kzl renge blad. Dorldum. Beyaz sarl byiik bir antHop srs, saygalaro Boz derileri sar otlarla karyordu. Ha-ffve endieli, yiikseklere doru snyorlard. Balangtayz ka-dar olduklanu dndm, ancak sr yaklatka, ktan binler-ce sayga ktm grdm. urmde o kadanu bir arada grme-mitiru. Bazan ince ve zayf bacaldarmn zerinde dikeliyor, klanu mehtaba dnp bekliyorlard.

Kasar'n aranuzda olmamas ne yazk, diye dndm. "Be kardein arasnda" demiti Temuin, "ok ekmekte Kasar'n ze-rine yoktur." Ka yollanu kapayabilir, onlar uygun bir yere s-rp oklayabilirdik. ..

- Dnte avlarunz. Yanmda, ayakta duruyor, saygalar izliyordu. - Kasar'n oklarmn eksikliini duyuyorsun, deil mi ? meldi - Kasar'n eksikliini her zaman duyuyorum. Gznn keskin-lii ve bileinin hz esizdir. Bak, aranuzda iki bahar var, ama !uz ve yetenek bakmndan her ikimizden de stn. Kavga eden iki

aygn aynp, birisini kaldrabilir ve ikincisinin zerine vurabilir. Onunla gre idmaru yaparken, istese kemiklerimi krabileceini hissediyorum. Ne mutlu bana ki gcn byiik bir zarafetle de-netliyor, ama en parlak olduu alan okuluk. Atlar o kadar kes-kin ki, sada hep doludur. Byiik bir sava olacak ... Oldubile.

- Bu kadar deerli bir kardei neden geride braktn? - Obay korumak iin gl bir erkek gerek. Bazen hrsna ye-

nilmesinden korksam da, ona her zaman gvenirim. Babanuza ekmi. Yrei bir ocuunki kadar ani karar verir.

Bunlar syledikten sonra doruldu, hill, uyuyan Kaiun'un beline tekmeyi indirdi. Atlar nehre, sulamaya indiren Belgtey

dnmt. - Bu, dedi Temuin vey kardeini gstererek, hi geveze de-il. Onun konumas sadece atlarla. Onlara bakmasm biliyor, bu da onun yetenei. Kaiun'a gelince, o hi konumaz. Sanrsn ki

34

Heln Ana azmn yerine k delii yapnu. Ne dndn kimse bilmez. Yok, bir tek ben biliirn: dnmez, nk becere-mez. Yeterince konutum, gidelim.

Bozkr, otlann ve ieklerin altnda tatl tatl uzamyordu. Keru-len pnl pnld, havada ot kokusu vard. Sk bir Metayla koan .

atlarrnz havadaki kokulan soluyordu; burun deliklerini sonuna kadar ayor, gemlerine aslyor, sarholuktan dala fazla nasip-lenmeye alyorlard.

- Mor kalal u tepecii gryor musunuz? diye sordu Temuin. - Onlar iek am yoncalar, dedim - ok bilgilisin Boru; peki oraya ilk varabilecek misin ? Atn malunuzlad, kardeleri de peinden. Gecikmi olmaktan korknuyordum, nk atm bir yarmn yiireine ve beynine sahipti. Giinele aydnlanan alnyla, otlar atka, ufuklar nalla-

rmn altnda ezmek istermi gibi bacaklarm at. Hzn ald, Ka-iun'un yanndan geerken o kadar hzlydk ki, onun at derin kurnlarda ilerlemeye alyormu gibi geldi. Yan yana at koturan Temuin ve Belgtey'i de ayn ekilde getik. Sonra. .. Sonra sonsuz mavi gk ve yeillik, bozkr, topran btn tmsekleri sar dece bize kald. Havay yaryorduk; rzgar slk alyor, srtrnz' dan hayknyordu; atnun toyaklanndan, topran, btn esraryla akaklarrnda vurrnasru duydum: tokuduk, tokuduk, tokuduk, tokuduk! Yoncal tepeye varana kadar. Atnun boyunu okadrn: tatl atn, ipeksi savarn. Yavalad, yoldaIarnn bize yetimelerine izin verdi.

-Boru! Temuin' e dndm. Gzleri ysyvarlak glmsyor, eliyle topra gsteriyordu.

Biraz dala dndm, bana ne gstermek istediini anlarnanutm. Daha o anda eyerinden havaya utum. Belgtey'in yanma yaklatn fark etmitirn, ancak zengimi bu kadar hzla kaldracan hi dnmemitirn. ok ge. Topra, daha dorusu oradaki yass kayay ptrn.

Bu kadar basit bir kurnazla kurban gitmenin fkesiyle he-men kalktm. Bana bakyorlard, birden bire kahkahalarla sarslmaya baladlar, parmaklaryla beni gsteriyorlard. Temuin

kahkalalarm tutamyordu, gzleri yaanmt, atuun zerine ylnu Kaiun ise onun omuzlarm tokatlyo~du. Onlar elendiren, yzrnn ald haldi. Yanam acyordu. Elimi srdm, kan-

land. Kahkahalar dala da artt.

35

Temuin elrnack kemiimin attan inmemden daha ksa srede itiini syledi.

Elimin tersiyle yaram sildim, atm gremediim bahanesiyle Belgiitey'den onu getirmesini istedim.

- Dizgininden tutna, ahlanr, seni de drr. Bin. Szm dinledi, eyere srad. Sevgili arkadamn tepkisi ge-

cilaTIedi: bir ok gibi frlad ve ayn luzla drt toyna zerine a-kld, en usta binicileri bile drecek ekilde omuzlanru kert-ti, Belgiitey'i ba aada, !a yukarda, yere Matt.

Bu kez kahkahalara ben de katldrn, onu koklayan atmn al-tnda Belgtey kafasn tutuyordu. Atna gzel eyler syledi:

- Sen gerek bir Mool atsn. Sahibinin cn alyorsun. YoldaIarm ateten elbiseli atmn yksn renmek istedi-

ler. Srlarnnz aklamaya hazrdrn, daha sonra laklanuzda kah-ramanlk trkleri rmalar kouluyla.

Sz verdiler. Atmn yksn anlatarak uzun yol boyunca on-lar elendirdim.

Ay Korkusu, daha so~ onu yle adlandracaltk, tarlakuunin iftleme uuu yapt dnemde, ayn hilal olduu ilk gn-lerde dodu. Devler Vadisi'rin yakuunda, Kzl Taht'a giden ko-yaktaki ilkbahar otlaklarmza yeni yerlemitik Tepeler ince bir karla rt!yd ve Ay Korkusu srnn ilk doan tayyd. Doru rengi, byk. aydnlk gzleri ve sincap kuyruunu andran yele-siyle, gerekten de gzeldi. Gnete tsndnda, vizon krk giy-mi bir aslan yavrusuna benziyordu.

nkdrdn sona ermiti ki, bir gece, bir.at srs adrlarnnzn yanndan geerek bizi uyandrd. ok heyecarlanma benziyor-

lard. Bazlar ahlanyor, bazilar da kiniyordu. Kn, topra in-letnek, aa kabuklarnn ve kayalarn canlanru actnak iin son gayretlertni gsterdii gecelerden biriydi. En ufak bir sesin bile ok uzaklara tand buz gibi bir gece. Babamla birlikte ktk Mealelerin nda, srnn bir araya toplandn, balar yu-

karda, kulaklanru Kzl Taht'a doru evirdiklertni grdk. Ora-da bir eyler oluyordu.

Silahlarnnz aldk ve o yne kotuk. Ormandaki bir dzln ortasnda, soluk karn zerinde bir sr hayvann dvtn grdk Bir ksrak, yannda tayyla birlikte, kendilerinden ok da-ha iri bir hayvandan \

36

yor, tay korumaya alrken yoruluyordu. Birden kalasndan bir darbe ald; aya kayd, yere yuvarland; dii ay saldrd, las-

raa sanld, sarsn penelerken dilerini srtna geirdi. Babam bir ok ekti, sonra bir ikincisini. Anne ay avm brakt,

homurdanarak yavrularn toplad, sol bacanda bir ok, ormann karanlklarnda gzden kayboldu.

Korku iindeki tay yakla.amyordu. Ksrak yavrusunu ard. Soluk soluayd, vcudu ttyordu, ayn yansd gzlerinde ya yoktu. Babam ksra yoklad, onu sakinletirmek iin "haya, ha-ya" diyordu. Daha iyi grebilmek ve yrtc hayvanlar uzaklatrmak iin ate yakt. Atn sanlar para parayd. Babam obaya dnd, kayn kabuu ve bataklk arnuru alp atn yaralarna koy-du. Ayu melhemi ay yavrularnn yaralad tayn omuzuna da srd. afak skerken, beni atlarn bana nbeti dikip gitti

Gne ykseldi, ilk klaryla beraber sarglardaki ilk kan le-keleri de grlmeye baland. Cesur ksrak olaanst sakindi, gzleri, bilinmeyen souk ve renksiz bir dnyaya bakar gibi hare-ketsizdi. Tayru brne yaptrm, cesur bir gzle, grnmeyen o te yana balayor, hi ac ekrniyormugibi duruyordu.

Babam dndnde gne en yksek tepelerin ardndan yksel-miti. Ksran yaralarna bakt. Sa sa~ndaki sarglar yok ol-

mutu, kafanu sokabileceim kadar byk bir delik grnyordu. Tay gtiirmemi, hayatta kalmasn salamak iin st vermeye alman syledi. Ksran aclarru dindirip dindirmeyeceini sordum. Hakk yoktu; bundan byle ksrak oklarnza bu kadar ok av sunan Orman Ruhu'na aitti, verdii avlar karlnda ba~ zan srlerimizden hayvan almas gerekirdi. Bu hakla tanmamak ocarnza kt ruhlar ve felaketleri davet etmek olurdu.

Ksra okad, tay kuyruundan ve boynundan tutarak kaldrd. Ksrak tepki gstermedi. Sonunu biliyordu. Karundan kan darnlyordu. ona ieklerin solmad bir te dnya diledim ve terk ettim.

O gn tay, babanun ksrak derisinden yapt memeyi emmek istemedi. Gn ortasnda, ormann tepesinde, yksekte dnenen akbaba grdm. Daha aada kargalar kavga ederek uuuyor, aalarn dallarna konup konup havalarnyordu.

Gne batrnadan dzle gittim. Balar kan iinde iki ay yavru-su karn zerinde oynarken aalan paratann ksrakia meguld. Aalarn diplerinde, durmadan hareket eden kurtlar grdm.

Ay! Korkusu ilk memesini emmeliydi. Kara lasranu aldm ve Devler Vadisi'ne kadar drtnala srdm. O mevsimde geni otlak

zerinde fazla oba bulunmaz, stelik l bir tay dourmu bir !as-rak bulmak da neredeyse imkanszdr. adrlardan ykselEm du-manlan dorulayarak, obadan obaya dolatrn. Bouna. Tek duy-

duum, kara !asranu yorduurn iin bana !azan yallann azar-lamalanyd. Sonunda, vadinin en kuzey ucuna yakn bir yerde, yal bir yetitirici bana umut verdi. ki dii devesi vard, bir tane-si iki yavru emziriyordu. Deveyi kaldrdk, bannasndan sar

olna tellikesi atlatarak stn sadk. Yetitirici stn tay iin ok yal olduunu, bu nedenle kesilnesi gerektiini syledi. ki tulurn dolusu st krklerimin altna, derimin zerine yerletirdim. Yreim heyecanla arparak !asranu obanuza uurtrnaya altm. Cesur hayvan burun deliklerinden ate saarak, karlann zerinde !avlcrnlar kard. Obaya vanr vannaz eyerden atla-

drn,!asramn terden snlsklam sansu okadrn, yurdun ii-ne girmeden nce gzlerini ptm.

Ay Korkusu bacaklaru altna toplam, deimin yanna uzanut. Atein sCaklnda ba sallanyordu. Ksrak derisin-den merneyi doldurdurn, kara ksran teriyle slanu parmakla-

rrn dudaklanna srdrn. Parmaklarrnu yalad, srd, emdi ... Me-meyi azna verdim. O ilk memeden beri hi aynlnadk.

Bir sonraki ilk drdnde, Devler Vadisi'nde bir st ksra bu-lunduunu bildirdiler. Bu gzel haber zerine taynu lasran ter-kisine attm ve sevinten ar!a syledim:

Ku tilyiinden de hafif Ay Korkusu'nun ste ihtiyac var, Sellerden de hareketli

Taymn sevgiye ihtiyac var, Bir annenin yannda, Bir daha hi korkmayacak.

Sz konusu ksran rengi krd, kemikleri saylyordu, mutsuz-du. Tay lnt. Erkekler kanl torbasu aldlar, Ay Korku-su'nun srtna koydular, "yri yri yri!" diye bararak tayn ern-rnesini salamaya altlar.

Mutluydurn, Ay Korkusu'nun bir anas vard. yiliksever oba-dan aynlnaya karar verdiimde, doru renldi taym ksranun ya-nna geldi, n bacaklarna yapk kornaya balad. N e kurnazlk yaparsam yapaym, istediim kadar atmdan ineyim, saklanym, peirnden aynlnuyordu, yeri dven kk toynaklanyla deve s

38

tn terk edilmeye tercih ettii:i adatmaya alyordu. Ksran sahibi a1JIU da almamz.syedi, yazdan nce gelip onu alacakt.

Ksrak st verme ii;ni ok hafifletti, nk A8 Korkusu dur-mak dinlenrnek bilmeden inemeler~ saldnyordu. Bunun dnda szde annesinin ymda kalmyor, peimden aynlmiyor, kendi is-tedii gibi adrlaragirip kyordu. lk emdii deve st onu se-miz ve gl yapmt. Ma:fsaIlan yumuak, kemikleri dolu, kas-

lar sert, yelesi skt. Bu onurlu kk sava sol omuzwda drt trnaktan kalma yarann p3r.tI" izlerini. tayordu.

Benimle bir kpek yavrusunun oynayaca gibi oynuyordu. Ben koriaya balar balamaz ardmdan drtnala kalkyor, bir

. kafa darbesiyle beni yere deviriyordu. Bazen yziim otlara g~ merek yarm taklidi yapyor, yaklap salarnu koklamasn bek-

, liyordum. O zamanbirden ayaklarup yelesine yapyor, onu yere alyordum. Bylesine elendiimiz bir gn, Kzl Taht'n oradaki . dzle doru komaya baladm. Her zamankinin aksine, en-semde soluunu duymuyordum; geride kalmt. O grnmeyen izgiyi amasn salamak iin "ha, ha' diye seslendim. e yara-

mad. KorkQdan tir tir titrerken heyecanla kiniyordu. Her gn sry o dzle otli.maya gtrmeye baladm, A8 Korku-su'nun gzlerini balayp arkadalarnn yanna kat1JIU, diizle varnca gzlerini atm. Bylece yava yava endielerinden kur-tulmaya balad, inedii ilk otlar, arnesinin karuyla slarunt.

Yelesine bir kese iinde kt ruhlan kovacak ve taymn sr-nn ba aygn olmasna yardm edecek bir muska baladm. Ona cesaret vermek iin kulana trk sylyordurn:

Ok gibi hzl, Rzgar kadar hafif, Benim

39

byle binmekle, adrumn iinde bytm olmakla ve yanndan hi aynlmamakla, onu artk sadece sesimle ynetmeyi baardm.

Yoldalarun Ay Korkusu'nun yksn byk bir ilgiyle dinle-milerdi. Ancak atnn, ben bir ey sylemeden, vcudumda her-hangi bir hareket hissetmeden de isteklerimi yerine getirdiini

anlattmda Belgtey iddiam karutlamam istedi. Dizginleri braktn, eyerin zerinde ayaa kalktm ve Ay Kor-

kusu'nun Kerulen'e dneceini syledim. Nehre yneldi. Sonra douya gideceini syledim, yapt. En sonunda, kuzeyden balayarak tam bir daire izeceini iddia ettim. Sylediim daireyi iz-di. Daha da ileri gittim, ekine geeceini, dokuz adm sonra da

duracauu iddia ettim. Gsteri baanyla sonuland ancak atlan ok iyi tand bilinen Belgtey ikna olmamt.

- Bir iaret kullarmadna gre, biraz nce yaptklarm yer-deyken de baarabilirsin.

- At binilmek iin yaratlnutr, dedim. - Doru! Sen benim atnu al, ben seninkine bineceim ve ne-

reye gitmesini istediimi syleyeceim. - Yne toza bulanmak nu istiyorsun ? - Atn senin yiireini dinlediine, dncelerini okuduuna g-

re, syle ona benim binmeme izin versin. Kabul etmedim, bir Mool, karsndakiler ne kadar soylu kan tarsa tasn, srsnn ba atru yabanc ellerin ynetmesine izin veremezdi.

Temuin araya girdi: - Bu kadar yeter, Belgtey! Bizi aygrn taaklanndaki sinek gi-

bi rahatsz ediyorsun. Sonra ilerlememizi buyrdu.

Drt gn boynca at srdk. Drdnc gnn akanunda Ke-rulen'i getik. Sa kyya ayak basar basnaz on kadar biniciyle

karlatk. Temuin Ongiratlan tannut. Onlara topraklarna geli nedenimizi anlatt. Aralarndan biri derhal atru drtna!a kaldnp haber vermeye gitti. evremizde rehberlerimiz, haberci-nin izlerini takip ettik, uzun bacald kutarla dolu bir gl kenarnda bulduumuz yumurtalan itikten sonra, binlerce hayvann g-riilts arasnda ve yldzl bir gn altnda uykuya daldk.

Ertesi gn ufukta bine yakmatt gzkt. - te Day-seen, dedi Ongiratlardan biri. Temuin gsn iirdi.

40

Bu kadar byk bir kalabaln arkadamn istedii dn iin mi geldiklerini bilmiyordum, ancak Temuin'in gzlerine baknca, dnn yaplmasnn daha doru olacan anladm. Ate gi-biydiler.

Beinci ksm

adrlann tepesinde deerli kumalar kurutuluyordu, Ongirat obas kannca yuvas gibiydi. Hareketlilik, her zamanki gibi, ka-dnlardan geliyordu. En gzel eyalarnn tozunu alyor ya da ke-e kilimlerini dvyorlard; kazanlaruu, anaklann, tepsilerini ya da kepelerini parlatyor; sandklann, uvallarn, krbalarn ya da eitli aletlerini bir yurttan dierine tayor, bacaklarnn

arasnda dolaan smklleri azarlarken ar postlar srklyor ya da inat hayvanlar ekmeye urayorIard. Daha tede, top-

lanm olaklann arasndaki keilerin stn sayor, ocuklann st dolu koYalar boalttklar yayklar srayla alkalyorlard. Al-tn renkli ar tepsilere piramit gibi yerletirilen arul'lar, Day-se-en'in adrlanna yaacakm gibi duruyordu. Erkekler koyunla-n havada yakalyor, en semizlerini seiyor, drt aya havada ye-re yatrrken, ilerinden bir tanesi, ban hayvann gs keffi

inin altndan sokup, elini koyunun kalbine kadar uzatyordu. Koyunun debelenmesi sona erince, ocuklann itahlbaklar ve parman hayvaruh kanna buladktan sonra zevkten gzleri ka,.

pal emenlerin giilckleri arasnda etleri paralyoriard. Kadnlar kan taslara dolduruyor, ikeinbeleri ykyordu; yallar yak-tklar ateleri ttsler ve aa kabuklaryla kokutuyordu; kan kokusuyla lgna dnen kpekler yalamp duruyordu.

Komu ulus'larn gelii bitmiyordu. Atlarnn sansnda cey-lan, antilop paralar, tavanlar ve keklikler aslyd. Gelen aileler

yanlarnda domuz yavrular, Sibirya tavanlar, rdekler, kste-bekler, yaban keileri, kazlar getiriyordu. Getirilenlerin iinde bir porsuk, mavi gsl gvercinler ve bir beyaz kuu bile. grdm .

. Dierleri birka dana ya da bir deve gdtlyordu, bakalar ise g-rltye melemeleriyle katlan kzular.

42

Drdmzn kursandan ise alt gnden beri itiimiz birka yumurta dnda hibir ey gememiti, kekikle kanrm et koku-su burun deliklerimizi dolduruyordu. Day-seen'in adrlan nnde attan indik. evresinde yal ve gururlu yzlerle bakan insanlann ortasnda, lata yeil ve canl gzleriyle, ayakta, bizi iz-liyordu. Yanndakilerden on alts nl savalar, soylu Ongirat-lard, dierleri ise yeenleri ve akrabalan. Bir de yal anan var-

d, disiz ve kuru bir ihtiyar, uzaktan rk et ve teke kOkuyor, yanna yaklaldnda, dietlerinin ansn kesmek iin kulland sarmsak kokusu ler eyi bastnyordu.

Day-seen, elinde gi4n bir tas, Temuin'e yaklat. Arkada-m tas ald, yzk parman iindeki sVlya daldrp drt bir ya-na fiskeledi, bir yudum iip geri verdi.

Tas daha sonra nem srasna gre elden ele geti. Byle du-rumlarda hep grld gibi, yallar abartmaya yatknd. Hare-ketleri Tengri rzas iin, onun souk mavi gne, kzl gkleri-ne, kara gklerine artrmalara dnt. Btn bunlar Tengri'nin fkelerini yattnnaya yetnezmi gibi, topran, sulann, atein, atalarn ruhlarn da ardlar, drt bir yn kutsadlar. Kupkuru grtlakIanmza, kaznan midelerimize aldrnakszn, trene b-tn benlikIeriyle katlmay srdrdiller.

Her birimiz dudaklarunz er kere slattktan sonra Temuin konutu:

- Day-seen! Ben yedi bahar ncesi tandn o ocuk deilin. O gnlerde, Yesgey'in geni topraklan, byk srleri, tecrbe li savalan bana, en byk oiuna aitti. Btn bunlardan elime kalan bu zavall armaanlar eskiden aranzda yaptnz anlamaya yaknuyor.

Temuin gs cebinden uzun bir mavi ipek kuma kard, ayalan ge bakan elleri zerine yerletirip yal adama sundu; bu srada Belgtey ve Kaiun taltadan, kemikten ve boyuzdan yaplm okIarla dolu sadaklar tayordu.

- Ol! dedi Ongiratlarn ba, benim yanmda ok az kaldn. Sen yokken, vahi mevsimlerden korkumdan, kznu bir kelebe-in trtJLU koruduu gibi koruyup sakladm, kendi insanlirumn arasnda, bu savunmasz iei el stnde tuttum. lte yaz geldi, nk sen dndn. Alt bahar ncesi, baban seni bana smarlamt, o zaman gzlerinde ate vard, ama o ate daha yreinde yanmaya balamanut. Bugn, yreinde arpann gne oldu-

unu hissediyorum. imdi kznu sana smarlama sras bende. Ama nce, yiyelim.

43

Halarun koyunlar uzun tepsiler zerinde getirildi. Day-se-en kendi suyunda slanm kellelerin n ksnundan genler kesip atee att. Daha sonra gzleri kard. nk gz Temuin'e verdi. Kocaman, sk, yuvarlak bir gzd, beyazmn iinden bile ne kadar lezizolduu belliydi. kinci gzn bana verilecei u-muduyla azm suland. Ama hayr, nce yallar, en gzel par-alar gzlerimin nnden gidiyordu: iinde beyniyle bir kelle, bir krek, kyruk, karn ve kaburgalar, but. Her taraftan ineme ve yutknma sesleri geliyordu; herkes yiyor, emiyor, synyor, kollarn ve boyuunu .yalyor, ateteki etlerden tatl bir czrt kyordu.

Day -seen yal ve beyaz bir kyruk ald, kzna gnderdi. Bir kadn iin, bylesine soylu bir paraya dilerini dedirrnek ne ka-dar olaanst bir ayrcalk!

Ad yakt parltsn andran gzel Brte henz kendini gster-meniti; belki saklanmt, belki de bizi gzetliyordu.

len gn boyunca srecekti, Temuin hl de slolna ben-zemiyordu.

nk koyunlar kemiklerine kadar synlp emildikten sonra, trk rma zaman geldi, en giizel sesler srayla yeteneklerini gster-diler. Mstakbel kocas hakknda ayrntl bilgi bekleyen Brte ta-rafndan gnderilmi olaCakIar, iki gen ve semiz kadn Temu-

. in' e yalvarna edasyla bir trk syledi:

Gn batmndan douuna kadar, Kardeimizi, giizel Brte'yi kannak iin Atsrdn.

Bozkn bir solulrta getin, Onun dolgun yanaldan iin, Kilidinin verecei zevke geldin. Kilidi altndan olacak, bereketli, . Ama biz, kz kardeleri, ~'.

Ii' " i " ii~ 1:1

O olmadan ne yapacaz ? Yoldalarn., kardelerinle, Erkeklerle, reislerle gelerek, Bizi hi mi dnmedin ? Bizim de dolgun yaaldanmz pckleriyle koklayarak Gzyalarunz dindirmelerini Hi mi dnmedin ?

Ii~:.i . j,"

--------.

, ,

,

Temuin ayaa kalkp cevabn syledi:

Gzel atn bana dargn, nk ona dnmzde Yelesine kurdelelerin en gzelini balayacarn syledlIn.

Kalasn rzglira, burnunu batakla verrrU, Gzel atn bana dargn, nk gzelin tek bir tyn bile grmedi. Onu bu kadar ven siz kardeleri Bana zevkler vaat ediyorsunuz, Beri dalrun dibine gtrn, Yuvasm gsterin, Onu soluyayrn, Yoksa umutsuzlua kaplacaun.

Yakan yava, kesik, sanki emin o;I.eilmi gibiydi, ama syledik-leri herkesi trkye davet edecek kadar itendi. Trkler yeniden

balad. Yzleri heyecandan kaslrru, stlan dik, burun delikleri ve damarlan kpr kpr erkekler bizi bozknn zerinden ard,. onun

giizelliini anlatt, Tengri'rin cmertliinden, atlann gcnden, rrnaklann saflrndan, gen biryrek yarasn kanatan kadnlann

ekiciliinden sz ettiler, onlarn dudaklarna asl kalan herkesin tyleri diken diken oldu. Heyecanlan hi tkenmeyecek gibiydi.

Gm bykl bir ihtiyar Temuin'in karsna oturdu ve ko-nutu:

- Bunca bahardan sonra szlnn giizelleip giizellemediini merak ediyorsun. Ye, Temuin, ye, i ve e!en, iin rahat olsun. Ben ki onu bayrarnlklarngiyrnek iin hazrlanrken grecek ka-dar yalyrn, sana szlnn rzgarda szillen bir turnadan daha gzelolduunu sylyorum. Beni buraya sana ne kadar sabrsz

olduunu sylemem iin gnderdi ... Biliyor musun Temuin, ona baktmda seven bir kadndan baka bir ey grmedim ... O hem ay hem de gne; eer gzlerim bu kadar parlyorsa, bil ki beni ay-dnlatan onun terinden kan ktr. Merak ediyorsun, oul, me-rak ediyorsun ... Vcudu bozkr gibi dalgalanyor; atlann az sula-nyor nk o vcut yonca kokuyor, eminim ki tad da yledir.,. Ya karn? Kpr kpr bir kelebek gibi... Ne mutlu ilk tomurcua.

Gerdan bir gvercirinki kadar beyaz, yanaldan al al, baklan bi-rer ate ... Beni buraya gnderirken, zntden gs inip kalk-

45

yordu; iini ekti, evlenmekte tereddt ettiilini sylememi istedi. Anne babasndan ayrlmak ona zor geliyor. Ama seni buradan yal-mz gndermek de ac gelecek. Artk habelin var, Temuin. Senin yapman gereken, onu dalndan kopanp gtrmek, Ancak dikkat-li ol, gen savalanmzn arasndan kzlarumzn en gzelini ka-

rmana engelolmaya alacak deerli insanlar da kacaktr. htiyat ayakland. evremizdekiler fsldayarak onun obann

en nl masalcs olduunu anlatyordu. Yurttan kmak iin eikte eildiinde, yannda, dikmenin hemen kenarnda, gen bir kadun olaantlSt gzel yzn grdm. Nefis yz siyah per-emlerle evreleniyordu, byk ve yeil gzlelinde vahi hayvan pnltlan alayordu.

Yreim bozkn ilk kez grm tay gibi hoplad. Temuin bakm izledi. Gen kadn hemen kaybold~, yolda-m haykrd:

- Brte! Az ak kalakalmak sras Temuin'e gelmiti, yeim uu-

rumdan aaya yuvarlanan bir ta gibi paralaruyordu. Yne de onun iin mutluydum.

- Hangi han byle bir ein ryasru grmez? diye kutladm onu. - Gidip bulalm ! Beni adnn dna srkledi, anne ve babasndan ayrlmaktan

ekinen szlnn peine dtk. Bir plan yapt: - Onu bulduumuzda, Day-seen'in adnna, yanaklarmlZ yalamaya dneceiz Orada senin atnctan, Ay Korkusu'ndan

balsedip onu o kadar veceim ki, gen savalarn azlannn suyu akacak. Kendi at1arru seninkiyle boy ltrmek isteye-cekler. Sen de onlara meydan okuyacaksn. Eer baar!) olursak, yar gnein batndan nce yaplacak. Onlan iyice yor, Boru, bu arada ben de kadnm karacam. Babas onu mmkn ol-

duu kadar uzun zaman yannda tutmak istiyor. Eer harekete gemezsek, bir dolunay sonra d ha.ii burada oluruz.

Kadnm karmak eski bir gelenek olsa da, dostunun kendine bir frsat verilmestni bekleyecek kadar da sabn yoktu.

Gm bykl ozana rastladnuzda, Temuin Brte'nin nere~ de oduunu sordu.

- Ondan daha ne istiyorsun, oul ? . i

- Erdemleriyle tereddtleri ve arpntlan sona erdirecek, to-murcuu balla kapl bir dal gstermek.

.- Bana ver, ben ona iletirim.

46

- Kkleri ok derinde. - yleyse keselim, dedi ihtiyar kurnazca gfilrseyerek. - mkfusz, dedem, bir aac kesmek btn giicn almak olur. - Sana yardm etmek isterdim, Temuin, ama ona ihanet ede-

mem. Beni lanetleyebillr, fkesi de darrunn zerinde guruldayan iki giivercini rktebillr.

Ku umasr taklit ederek kayboldu. Sylediklerinin anlamn karmaya alyorduk ki, saf ve taze

kahkahalann ykseldii bir yurdun tepesinde duran' iki beyaz gii-vercin grdu.

- Dikkatli olalm, dedi Temuin, belki. de tuzaktr. Giriteki keenin bir ucunu kaldrd. Drt kadn grdk. le

rinden biri tenceredeki st kartryor, ikincisi diki dikiyor, ncs, Day-seen'in lozmn nnde diz km, onun sala-rn tariyordu. Gr salar beyaz derin zerinde mavimtrak glge-ler brakarak yaylmt. Brte'nin yksek ve neeli elmack ke-mikleri, l l bir glmsernesi vard, gzlerinin yeili kaJanrun

yaym aydnlatyordu. Genti, gzeldi, olgunlamt. Kadn ol-mutu, lgnca arzu edilecek bir kadn.

Temuin adra dald: kadnlar yerlerinden frlad, keskin lklar att; giivercinler utu, drdkleri birka ty daJhn yuvarlak

deliinden geerek, yere dt. Temuin Brte'nin nne dikildi. - On bin Sl akna, ne gzel iek anusn ! Brte gzlerini kaldrmadan doruldu, hem mutlu, hem de a:

kmdL Gne gibi Arkadalan yurdun bir kenarnda toplanmt. Kular gibi t-

yor, Brte'ye yanlanna gelmesini sylyorlard. - Yeter! diye buyurdu Temuin. Brte szlsnn lozgm suratm inceliyordu. Cesur, alayc ve

hayran bir glle, o insanlan by!eyen glle gld. Arkadalan kahkahay patlatt, sonra Temuin gzlerini Brte'ninkilere

diktiini grerek sustu. Ben kapnn eiinde, lozlar yurdun br kesinde, sessizce onlan izlerken Temuin birden Brte'nin de-LinJn etein kaldrd. Eli kmuan altmda kayboldu, kemere ka-dar kt. Kzlar aknktan ok, hayranhlda bartlar. Sevgili-ler aldrmad; artk onlar iin bizler yoktuk. Kprdamadan, birbir-lerine yapk, gzerinde byk akbabamn avr grd zaman parldayan bakla dudaklanru birbirlerine geirdiler.

O zaman bir su sesi, daha sonra da yamurun toprak zerinde yaylrken kard rlty duydum. Altn renkli damlalar izme-lerini slatyordu. Gzel loz boalyor, byk bir gle iiyordu,

yznde biraz sonra kendini brakacann iaretleri vard: burun kanatlan oynuyor, dudaklan titriyordu, gzleri yan kapalyd.

rlt kesildi, Brte'rtin vcudu sa.kinleti, dudaklanmn ucuna yldz biiminde bir tebessm oturdu.

Temuin elini ekti, parmaklarun teker teker yalad, elinin ter-sini koklad, birden arkasru dnp kt.

Kararlatrdmz gibi, Temuin Ay Korkusu'nun stnlkleri-ni anlatarak Dey-seen'in konuklarun kztrd. Kuzuyu yedik-ten, bldrcm doldurulmu birka gzlemertin, kokulu ot doldu-

rulmu bir olan ve rtlm ulluklarn tadna baktktan sonra, atlanyla beni toza bulamak Steyen bir sr biniciyle bir-likte kendimizi balkabana benzer bir gnein altmda bulduk.

Asabi sanlan kamlanyla dverek, birbirlerine an!amcasna glmsediler ve ileri atldlar. Glyorlar, trk nyorlar, er-ken bir zaferi kutluyorlard.-Yan uzundu. Bata ne geenler, ksa srede yonldu. Abunda ufkun parlad Ay Korkusu'nun kula-

na mutluluumu ve ona binmertin onurunu fsldadm. Sonra, ndekilerin hz dt, sanlar arlat, kaslaryumuad. Birer bi-rer, bitkin atlarn, titrek bacaklarn, kesik soluklarn yanndan getik. nmzdekiler, Ongirat halknn kazanan at karlamak iin topland adrlarn kzllnda, nefessiz kald. Ay Korkusu

kouyor, terliyor, parlyordu. Bozkr zerinde dalgalanrken, en son rakibini, fildii toynakl bir kulay geerken, ne kadar gzeldi.

- Boru'nun dorusu! Sizinkilerin nnde tek bana Boru'nun dorusu geliyor, diye bard gzc dikilen Belgtey. Kalabalk ba-rarak, kollarun kaldrarak bizi karlad.

Etrafmz evirdiler, Ay Korkusu'nu vdler, srtnda bir k gibi utuum iin ne kadar talihli olduumu sylediler. Ozanlar trkye giriti:

Iktan domu doru, Tatan, alevden yaplnu, Rzgarlar yaratyor, nden gidiyor. Iktan domu doru, Ateten, kandan yaplnu, Bozkurn zerinden uuyor,

t~ ~

Hibir eyonu durduramyor. . J1i Genel sevincin ortasnda, uzakta, tepesinde iki gvercn.' bUu- ~.;

'" _____ iL

48

nan yurda doru ilerleyen Temuin'i grdm. eri girdi. Ozanlar Ay Korkusu'nun zaferine methiyeler dzmeyi srdrrken, uzak-taki ift kanatlarup utu:

Gzleri iki mcevher, yelesi bir nnak, Kalalan tuntan, beli bir gerlanlk,

Sars bir kaya, kollSunun sonu yok.

Yurttan nce Brte, ardndan da Temuin kt. adrlar ve ara-balarn arasndan kotular; canl ve beyaz Brte'nin uzun salar havada kam gibi dalgalarurken Temuin, gl ve sinirli, kork-

mu olaklarn, beceriksiz danalarn arasndan !az izlemeye a-lyor, araba kollarn bir omuzda deviriyor, gllete kuruyan postlarn zerinden atlyordu.

Brte korulua doru kotu. Temuin atma atlad, lgn bir drt-nalla kahverengi peremlerin kaybolduu yamaca doru at srd.

Erkekler, ilk aknl atlattktan sonra, elde urgan, Temu-in'in peine dt. Banp kfrederek, bir toz bulutu iinde kay-boldular. Temuin'in hazrlad gsteri beni heyecanlandryordu, tek bir ayrnt bile karmadm: yamacn ortasnda Brte 'nin

soluu kesildi, Temuin atn yanna srd, belinden yakalad, rzgilnn kaldrd yaprak gibi onu yerden kesip gslle yap

nd. Koruda kayboldular. Pelerindekiler de koruya dald, ancak isteksizlikleri uzaktan bile belli oluyordu. Biraz sonra Ongirat er-kekleri teker teker dnneye balad.

iftin korudan ktn grdm. Temuin tepelere yneldi. Ba-na Brte'yi tutarken bir yandan da delinin eteini kaldryor gibi geldi, tepeye vardklarnda del kayp yere dt. Glgeleri grt maviliinde buharlat.

Onlar Bozkurt ve Gzel Maral gibi otlarda yuvarlarurken, lgn ve ateli bir ak yaarken dlldm.

Yal Day-seen glInSyordu. - Sana verecek bir baka kzm olmadna yaruyorum, rtkii

senin gibi bir danat banaonur verirdi. Sende Temuin'in ateini gryorum.

Gld ve lene devam etmeyi nerdi. Day-seen'in peinden adra girdim, dilerimi etlere geirdim, yalar burun deliklerimi doldurdu. Yediklerim aln basnd, ama heyecanm deil. Yaam suyu tomurcuumda eki gibi atyordu.

49

Gecenin ortasna doru, kafam knuzla sarho, otlarn zerine uzandrn, Ay Korkusu'nun enesinin yoncalarda kard ses ninni gibi geldi. Kpr kpr, yldz dolu bir gn, zifaf gnn al-

tnda uykuya daldrn.

Altnc ksm

Sevgililer gece sonra ortaya Jkt. Atn admlanyla sallana-rak tepelerden indiler, Brte'nin ensesi Temuin'in omuzuna da-

yanrrut. Onlan ilk ben grdm. Bekliyordum. Bir gn nceki gibi ... Da-

ha nceki gibi. Uygun nabzlan, uzaklara bakan gzleri ve gecelik beraber-liin yorgunluuyla tek bir kelime etmeden yannndan getiler. Atlann baland ipin zerindeki kzl boyunlu ku ge uzun

lklar salarak onlan selamlad. nce, onlan bekliyor olmaktan rahatszlk duydum, oysa daha

sonra beklemekle alollca karar verdiimi anladm. Bekleyiim, berimerliklerinin doluluunu grmemi salad. O andari itibaren gzlerim kamat, hayatn amacn, iaretini g~rdm. Kendi Br-terni bulmak, ite benim amacm.

Tpk babarun adnnn altnda anlatld gibi, Brte'nin deli burumu, yanaklan topraktan kirlenmi, diken dolu salan ka-nmt. Koluna dayanarak attan aaya kayd,anasnn yurduna girip kayboldu. Sonra Temuin atlann baland yere gitti, idi

inin dizginlerini ipin zerine att, Day-seen'in yanna vanp onun yemeini paylat.

Beinci gnn sabahnda, dellerinizin kollan ya iinde, yllz-lerirniz mutlu, batya doru yola koyuldllk.

Day-seen elli adamyla bize Kerulen'e kadar yoldalk etti, nehrin kysnda atnn terkisindeki bohay balayan at klndan

balan zd. Keenin altndap muhteem bir kiirk kard. Kr-k kollanna alp Temuin'e uzatt:

s

- Kznu kanyorsun. ona gz kulak ol. Kara gnlerde, omuz-lannzn zerine bu kijrk al, kuku kaybolacaktr.

Deerli kijrk, samurlann en gzelden yaplnt. Hem ii hem de d kijrk olduundan, yksek bir yakas da bUunduundan en aa yirmi drt samurdan yaplm. olmalyd. En ufak ha-rekette bile, oluan dalgalar eliimsi bir maviyle panldyordu .

. Ongiratlann ba kzna yaklat, gzleri kapal, alnnn zerin-deki salan uzun uzun koklad, arkasn dnd.

Yannuza Brte'den ayn!maya dayanamayan kansn, savalanndan yirrnisini, ar ykleriyle iki deve, beyaz bir at, bir kz ve loz iin de drt hizmetkar brakt. Yakc Tengri'nin altnda,

okayan otlann zerinde acelesiz ilerleyen; nemsiz bir topluluk-tuk. nde Temuin gidiyordu, ardnda Belgtey uzaktaki dalann tepelerini ssleyen bulutlara daln ilerliyordu. Biraz gerilerinde Kaiun'la birlikte gelin v

52

Kafile yeniden harekete geti, akama kadar ilerledi

Kerulen'in yukanlannda kamp kurmaya hazrlamrken Temu-in byk bir antilop srs grd. Antiloplar, batan gnete kzl glgeler gibi nehre yakla.yordu.

- Sadaru doldurmay unutma, Boru, yarn onlarla yaracaz. Gne mor dalarn ardndan devilene kadar antiloplan izledik. Temuin Day-seen'in sava.larndan on beine tepelerin ya-macndan geerek batya gitmelerini buyurdu. Gnein donasndan nce tepeleri a.acaklar, yelpaze eklinde yaylarak sr-~ y tuzaa doru iteceklerdi. ,B Sonra, yanna Belgtey, Kaiun, kalan be Ongirat ve beni de ala-i rak, kayalarn arasnda, melerek saklanabilecegtmiz yksek ot-

~ lu, yarnnay biiminde bir alan buldu. Havada en kk bir esinti !i yoktu, alevler granit bloklarn zerinde tembel tembel salruyordu. " Gelenekler, avdan nce kadnlarn uzakla.tnlmasru, bylelik-'j le ruhlarla banlmasru buyurur. O gece Bozkr Ruhu'nun Kz'n ;j ardk. Tpk Orman Ruhu'nun Kz gibi, o da ehvetIi ve ks

,~ '.l.', kant. Aramzda kadnlara yer yoktu. Bundan yararlanarak c edepsizce konutuk. Konumalarn amac Bozkr Ruhu'nun K;'j z'n kztrarak dle, verinIi bir ava hak kazanmakt. Grd-

mz srnn bykl arzu.larunz: kamlant. YanIan karnardan, bozkrn memeleri zerine uzannu, gk grltsn ve btn yldnmlan davet eden yumuak vcutlardan, dopdolu, gergin keselerden, topran scak hayat suyuyla sland vahi

iftlemelerden baIsettik. Ksa srede yarmaya dnen konumada, Ongirat yolda.lanmzn ok yetenekli olduu anla.ld. Aralarndan birisi, a.adaki ilgin yky anlatt:

~ Bundan birok dolunay nce, Curet lkesinde annenin ! bir anan olduu bir at yetitiricisLatlesi ya.yordu. Yeni domu bir taydan daba yksek olmayan ve ad Ekin Adm olan bu ka-

dn, dev gibi bir adam olan Kuru Tezelde evliydi. Kocasna yirmi bir ocuk dourmutu. Derisi kemiine yapm, zamanndan nce kocant, bir sre sonra ocuk douramaz oldu. YIne de to-humsuz kald babardan sonra gelen ilk babarda Ekin Adm bir-denbire yeniden kzt. Kuru Tezek, koca olarak zerine den grevi yerine getirdi, karsnn yeniden hareketlenmesini anlayla karlad. Bir zamanlar trkiilere koqu olan bel gUc ne yazk ki karsnn arzusunu karlamakta yetersiz kalyordu; zavall ka-

53

dn, karru ehvetten gerilmi, sJtst yatmak zorundayd. Her sa-bah afak vaktinin klar onu hareketsiz, yz kannakark, izgileri derinlemi buluyorlard. Kadnn aclar dolunay zama-ru hafifliyor, yeniayla birlikte, bir ncekinden ok daha gl, ye-niden balyordu.

Kuru Tezek ilk gnlerde umudunu kaybetmedi. Orgarum sert-letinnek iin bildii btn otlar yuttu, karaamlar krabilecek gteki beliyle incecik karsn altna alp geceler boyu ezdi, bo-

una; sonunda obasnn erkeklerinden yardm istemek zorunda kald

Ekin Adrrn obarun erkeklerini, sonunda arzularn tatmin ede-cek tek bir adam bile kalmayana kadar birbirleri ardna ypratt. Her dolunay gecesi gzlerini yuvarlyor, kalalarn titretiyor, l-nlplak ve fkeli, gecenin beyaZnda kayboluyordu.

Oba halk imdada byk bir amaru ard. aman kadnn kindar ve huysuz bir hayvan ruhunun penesine dtn sy-ledi. Dncesi buydu. Ona gre, kt ruhu vcuttan kovmarun tek yolu, kadna ac vermekten geiyordu. Ekin Adm ayakta, bir

kayn aacnn gvdesine sarlarak baland, memeleri kayna i-vilendi. Ancak dolunay gecesi kadn o denli rpnd, balarn o denli zorlad ki, memelerini paralayp kat.

Byk olu Beyinsiz amur anasnn izlerini buldu, peinden gitti, anlatlnazi grd. Bir dzlkteki tek kayann, Ta Yumurta-s'nn zerine uzanm Ekin Adm, ksrak sesi kararak devinip duruyordu. Birden, srnn ba aygn glgelerden kt, ay

nda, boynu eik durdu. Ta Yumurtas'na kineyerek yaklat, homurdanarak yeri dvd, yanyan bakt. Ekin Adm kvranma

sn kesmeden elini uzatt, aygnn burnunu okad. Aygr griil-tyle soluk alp veriyordu. Dudaklarn at, kpkzl delikten kan kokuyu uzun uzun iine ekti. Aleti byd, luzla kanuna vurdu, birden n ayaklarn kadnn zerinden ard, sabrsz ve hoyrata Ekin Adm'n zerine yerleti, arka ayaklar titriyordu.

Kadn rpnd, grtlandan anlalmaz sesler kt, hayvarun kor-ku verici devinimlerine karn devasa aleti tuttu ve kalalannn

arasna yneltti. Aygr sonuna kadar kt. Toynaklar ve ene-siyle kayay kazd, sans asabi hareketlerle gidip gelneyi srd-ryordu. Srt gergin, alalp ykselmesini srdrd, koyu kese-leri kpks bir griiltyle kayaya arpyordu.

Beyinsiz inanmaz gzlerle aygnn altnda ezilen anasna, kadnn burumu yzne bakyordu.

Aygr kuyruunu iki yaruna arparak boald, dondu. Soluksuz

! j L l

i

54

kalm, biljnmez bir ruhla karlamcasna arm, karn k-iiik gibi inip kalkarak durdu. Sonra kpkl bir su salarak ekil-di, parlak aleti sallanarak uzaklat.

Byk olu anasndaki deiimi grd. Uzanm vcudu es-nekliini ve sinirliliini kazanmt. Genellikle sarkk prsk me-meleri yeniden dirilemi, iftleme sonras dolup cmertlemi,

krba iinde sallanan yourt gibi titremeye koyulmutu. Anasnn yanna varmak zereyken, aalarn dibinde toynak-lan~rla yeri eeleyen iki gen aygr grd.

Ekin Adun aygrlan neeli ksrak kinemeleriyle aryordu.

Gnler ve dolunaylar, bir deiiklik olmakszn akp geti. Her . eyaynen devam edebilirdi; ancak azgn bir ksrak gibi davranan

kadrui lgl Kuru Tezek'in srs zerinde beklenmeyecek bir etki yapt. Sevgililerinii bysne kaplan aygrlar bozkrdaki koularna son verdiler. Yeni tay donad, ksraklar st vermedi. Getirilen yeni aygrlar ya srU.den kovuldu ya da paraland. f-keden lgna dnen Kuru Tezek baltasn kapt, at iftlemelerinin kayasn ve seviillieri bldu, aygrlardan birinin altnda, ken-di hayat suyunda sl.anm, keyiften glen karsn grd. ala~ yann suyu altnda oynaan, porselen meyvesini suya tutan gen bir kz gibiydi. Balta ayn yuvarlak yznn nnde kalkt, bir da-

. ire izdi, aygn ve altndaki lq.dn ortalarndan ikiye biti. Ertesi sabah, sr kaybolmutu. Kuru Tezek at izlerini takip et- .

ti. Izler Byk Hingan'n tepelerine doru gidiyordu; akam olun-ca, karn iinde glkle ilerlerken, atlannn buraya, bulutlarn

arasna neden geldiini alamaya alyordu. Onlan teki yama-ta, Thtar topraklannn yksek otlaklarnda bulacandan emindi ... le kadar gitnek zorunda kald.

Atlan birka kez grd. Hep kayorlard, bir kum tepesinin ardnda bir serap gibi kayboluyorlard. Gc kaybolmaya balad, yine de devam etti. Soua, ala, susuzlua ve zntye kar-n, o gne kadar hi yrmedii kadar yrd. Bacaklannn ze-rinde sallanyordu ve acs ona her adunda, dnyadaki en deerli varIrun atan olduunu hatrlatyordu. Kansn ldrmt, ama o sefil atlardan birisini bile bulmak iin dnyadaki tm ka-

dnlan ldrmeye hazrd, en gzellerini, hatta oullariu bile. Bir dala kalkamamak zere yere yldnda ve srsnn evresin-de toplandn grdnde, aygrn neden kurtaramadn l

gnca dnd.

55

Kuru Tezek'in at srs Gobi'de bir yerde babo dolayor. Vahi ve boyun emez aygrrlar bazan Tangut lkesinin ksraklann dyor. Srdeki atlarn dayankll dillere destan oldu. Dmanlardan saklanabilrnek iin donlan toprak rengine dnt. Sk ve kaln kaba yeleleri, grrunez bir el tarafndan krplrn gibi, fra eklinde. Bunun dmda, insanlara kar kinleri ancak

acmaszlklanyla llebilir.

Ongirat savasnn anlatt Gobi atlan yksn ilgiyle din-lemitik. Bu yk Bozkr Ruhu'nun Kz'nn beklentilerine cevap verebilecek nitelikteydi, ertesi gn avmzn verimli olacan um-mak iin yeterli nedenimiz vard. Temuin yere uzand ve topla.,-

ty sonulandrd: - Ey, Bozkr'm Kz! Uykumuzu ziyaret et, atlarnuz koru; ale-

tintizi svazla!

.,

.. ~

1~ !~ ~

Yedinciksm

Yay biiminde daln., uzun otlann gerisine saklanm. bekli-yorduk. ilik bir yel atnn yelesini kar.tryordu. Gnein .nlan altnda ban emi, gzleri kapal uyukluyordu. Gn scak ola-

cakt, nk saldrgan sinekler daha imdiden tepemizde dneni-yordu. ~ ~ ~ Sonunda antilop srs seraplann rtleri arasnqa titreerek I grnd. Yukanya tnnanmay denediler, durdular, bir sre bek-lediler, tekrar bize doru komaya baladlar. Gerilerinde, sona , kalanlann akn byd, sr gittike kalabalklat, ksa sre ;,. sonra da korkulan bozkn dvmeye balad. ~ Ay Korkusu ban kaldrd. Kprdarnarnasn buyrdum, o za-m-;1 man vcudunun arln teki bacana verdi, ilk antiloplar

~L nmzdeki dzlkte grnene kadar uyuklamay srdrd. ~i Antiloplar tuzan farlana vannca sr, kzl postlar, korku do-;~ lu gzler ve toz bulutu halinde patlad. Boynuzlar birbirine arp:l.' yor, vcutlar yere yapyor, bazlan da kasar gerilmi, dertop i~ olnu, yamnuzdan geiyorlard. lerinden bir blm, ayn lm gn korknun tutsa, atlanmzn zerinden atlyordu. Antiloplar-!.l dan biri Kaiun'un atna arpt, binicisini yere ykt.

Bu lgn kaslann zarafeti iinde ie yarayan tek ey klt. S-rnn ikiye ayrlarak elimizden kaacandan korkan Temuin drtnala kalkmanuz buyrdu.

Saygalar bizi hzla geride brakt, ancak bozkrda izdikleri ha-yali sancak usuz bucaksz uzaruyordu; bir ok attmzda sayga-lardan biri gzleri fal ta gibi alarak, kalbi skarak yere ylyordu. Amasz ka.lirn. izlemek, toynaklannn ve ezilen otla-~ rm sesini duynak ve vcutlann arpmasrt grmek o kadar L mutluluk vericiydi ki; bu arada heyecandan lgna dnen atlar-

rmz da kaslam kopanrcasna uuyordu.

57 '--l~ ~\ "I I~

Birazdan sadaklanruz boald. Temuin doruca yama/ara ynelmemizi buyurdu, bu son plann aknlrnda kalan anti1op-lardan ikisi klcnun altnda can verdi, avladm sayga saysn on ikiye kard.

Vurulmu yetmi hayvan saydk, daha fazla zaman kaybetme-den paralayp, hill, scak cierlerini ve yreklerini srdk.

Kadnlar yannuza geldi. Temuin Brte'ye ve anasna birer tas kan sundu. Onlar kan ierken hizmetkarlar, alk ve usta hare-ketlerle hayvanlarn i organlam ve deerli kann krbalara ve

ikembelere dolduruyordu. Sonra, Bozkr Ruhu'nun loz iin bir-ka deerli para brakp, yolumuza devam ettik.

Ar ykleri altnda ve scakta atlar glkle llerliyor, balan nde, derilerine yapn sinekleri kovmak iin hibir aba gs-termiyordu. Kerulen'inkysndan ayrlm, yank otlarla kapl uzun bir yamac tnnanm, zirvedeki kayalkl platoya ulantk. ki yama arasmda bir dere akyordu, buralarda ayrdan bir yonca kokusu ykseliyordu. Kzl Dalar'a varmadan nce bir gnliik yolumuz kalrut. Geceyi burada geirmeye karar verdik.

Tek bana kalnu bir antilop, dibinde bulunduumuz yeil pi-ramide trmanmaya alyordu. Hayvan bu yaln yamaca trmanmaya itenin ne olduunu merak ediyordum ki, arkamdaki Temuin'in sesiyle yerimden sradm:

- Son! Dnyadaki varlnn sonu. Btn nrn bozkrda, skk alanlarn uzanda geirdi, korkuyu ve bitkinlii at, Ten-gri'nin mavisine kavumak istiyor. Gel, trmanalm!

Silahlarmz braktk, kemerlerimizi zp omuzumuza aldk, mavilik iinden keskin hatlarla grlen tepeye tnnannaya ko-yulduk. evredeki tepelerden daha yksek ya da daha etkileyici

deildi, buna karn daha dikti ve ksa zamanda baldrlanrmz kesti, soluumuzu grtianza tkt. Biraz nmzde anti/op zig-zaglar izerek tnnanmaya devam edi;ordu.

Sonunda zirve izmelerimizin .altnda kald, karnuzda gne batyordu. Solumzda, yuklayan bir deveye benzeyen, tepeleri kellerni bir dizi da vard. Anti/opa gelince, gzden kaybolmutu. Temuin annad:

- Dalar Tengri'nin eii, sevgilisidir. Soluuyla durmakszn onlar okar, yamalam kazr, balarin beyaz talarla ss/er. Topra onlar araclyla dller. Arzudan sInSiyah olunca, me-

iii ] .

58

melerini rter, barsaklann aydnlatr, tohumlar, kalalarn besler, ayaklarn ykar. Tm dnya le dnseydi, tm toprak-lar clk yaraya kesseydi, hayat hiili1 dalarda soluklarurd, nk

dalar sadece ruhlar iin bir kutu deil, Tengri'nin mesajlarn brakt bir yerdir. htiyarlarn lecekleri zaman Tengri'nin mesaj-lar bakalarnca bilimnesin diye dalara uzanmalarnn nedeni de bu deil mi ?

Sustu. Uzakta buzullar parldyordu. Gne mavilemi kayala-rm arkasna devrildi. O an iin Tengri'ye kranlarnu sundum, bu kadar zengin annaanlarla onurlandrd dnyay unutmama-.

sn diledim. Gizliden gizliye Tengri'nin baarlar, yolumun Te-muininkiyle kesimesi onuruna trk rdm, ben ki mutlulu-

umun tam olmas iin bir karde istiyordum. - Boru, artk o kardei arama, ben buradaym. Dncelerimi okudugundan emindim. Bunu bilmek beni bir

yandan korkutuyor bir yandan da hayranlk iinde brakyordu. Konumadnu grnce, ekledi:

- Atlarm bulabilmem iin nmden gittin. Noyanlarn, malm ~ alan o alak Irszlarn kann dktn. Ongiratlarn en seme ya-~ rlarnn karsnda atn, hayatm sanki buna baJ..ymasna j srdn, bu da kaynbabamn houna gitti. Bylece Day.seen ;~ bozkrda amaszca dolaan isimsiz yetim olmadm anlad. Ba-~ ~ na, kardelerinrin hibirinden grmediim yaknl gsterdin. ii , Iinden geldii gibi davranyorsun Boru, dOru, yrekli, bkl-r mez. Atnla yekvcut oluunu ve sessizce dmana yaklan .~ grdm. Bozkmn, rzgarn, talarn, gn ve hayvanlarn bir

paras olarak avm durduruunu grdm. Antilop avlarken se-nin :asl antiloplat.n izledim. rdee ektiin ok, erkek rdek gibi gidiyor. Bozkurt gibi, sana saldrmayan grtlaklamadn, sen bana lazm olan krtsun! Sen Arlat, ben Boregin, atalarmzdan

dolay ayn kemikten geliyoruz, damarlarrnzda ayn katksz Mo-ol kan drtnala akyor. Bir gn, dostluumuzu kanla mhrle-yeceiz. Mool'un azndan kan, gerekleecektir.

Bu kararllk yznden okunuyor, gzlerinde parlyordu. te yana dnd, yldzlarn teker teker yand gn zerinde profi-li gzkt. Az sonra koyu mor ve sonsuz perde boydan boya lmsz klarla, buzullarn o iekleriyle doldu.

Uzunca bir sreden sonra Tengri'ye seslenme sras arkada-mdayd:

- Ey Tengri, beni terk etne. Cesurlarn, senin oullarnn, be-nim kardelerimin bana gelmelerini sala. Kolumu silahlandr'

59

Benim byk oulolmanu istedh, ama benimkiler plak, bazen iradenin bir ceza old uundan kukulamyorum; belki de ortanca

oul olmam daha iyi olurdu. Araya girmeye, sylediklerinin doru olmadm sylemeye davrandm.

- illusumun, diye devam etti, gkteki yldzlar gibi bana gelme-sini isterdim. N e yapmal? Adnu hatrlamalan ve noyanlardan korkmadan uzaklaabilmeleli iin samda elli Boru olmas m gerekir?

- Baban, cliye sordum, baka boylarla da ittifak kurmam myd?

- Yesgey mi? O tam bir hayduttu. mrn savaarak tketti. Hibir kadnla evlenmedi, hepsini kard. Hepsini. Heln Ana'y da. Merkit'in bii Heln Ana'yla evlenmi onu kendi obasna g-tfuyordu ki, babamla amcalarm onu kovaladlar. Babam iin bir

kadna sahip olmak, bir sava kazanmann tesinde bir ey deildi. Bu durumda, onun ittifaklar kurmas gt, baard zaman-larda da anJamazlkJar kmakta gecikmedi. Obanu Kzl Dalar'da kurdumsa, bu sadece noyanlardan uzakta olmak iin deil, babamdan almaya alan dier boylardan da saklanmak iin-di. Ama, yine pe hakkn var,bozumaya zaman bulamad bir mttefiki vard. Bir Karaim. Babam onu Tatarlardan kurtarmt. Ad Torl'd, bir han. Daha sonra dost oldular, tpla iki karde gi-bi. Babam ona ulusunu toplamakta, tahtn geli kazanmakta yar-dmc oldu, yle sanyorum ki hala Karallelin hkmdan.

- Byk Orhun Vadisi'nde yaanuyorlar m ? - Evet. - te sana. ulusunu toplamak ve nyanlan cezalandrmak iin

gerekli mttefik. Olarn btn Mool kabilelerinin toplamndan da kalabalk olduu syleniyor.

- Bunu dndm ... - yleyse, bu tereddt neden? - O adam bir sahtekar. Askerlelini ortaya atmas iin bir ka-

n olmas gerek. - Peki, noyanlarn altn, keelei, srleri ve kadnlan yok mu? - Unuttuun bir ey var, Boru. Babam Torl'a Karainlelin ha-

m olmak iin yardm ettiinde, noyanlar onun yanndayd. Benim gibi hibir eyi olmayan biri iin dnp, eski mttefikleline kar- geleceini mi sanyorsun ?

;f

'"

- Sylediin gibi sahtekar ve cimiyse, dnecektir. Senin tek dikkat etmen gereken, Boregi1eri de istememesi. .

~ __ J

-l :11 )

i

60

- Karom babamn karuna kantrd; kan kardetiler. - Birbirlerine sadakat yemini mi ettiler? yleyse anda oldu-

lar! Yesgey yruamadna gre, kendini Tonl'n olu olarak grebilirsin.

- Bu sadakat iin yeterli deil. ki kardeini boazladn unut-ma.

- Onu tahttan indinnek iin birletiklerinibiliyordu da, ondan. Ama senin gzn onun tahtnda deil, sen sadece bir zamanlar Yesgey'in ona yapt gibi, tahtm geri kazanmana yardm etme-sini isteyeceksin.

- Peki, zenginlie itahnn ok fazla olduu bilinen o sruge-ne ne nereceim? Helu Ana. bir gn bana, onun bir pnlt gr-se, glgesini bile baklayabileceini sylemiti.

- Onu heyecanlandracak bir annaamn var. Onun gibi bir ada-nun gznde birka yan at deerinde bir armaan.

- Seni dinliyorum. - Day-seen'in verdii samur krk. - O krk kadnlann elinde, vcutlarn onunla bir kez sttktan

sonra, bana venneye yanaacaklanru sanmam. - O kiirk Brte, anana ayrd. Anann yreini stacak ve f-

kesini dindirecek tek ey de noyanlarn senin elinden dillerini kusmalar ve rm barsak\arm senin avucuna dkmeleri.

Sekizinci ksm

Kzl Dalar'n karsnda, atlar son tepeye varnca teker teker durdu. AyakIarnuzn altnda ayr, iyden iIll, rzgarla okannu, dalgalamyordu. Kanl kayalardan oluan duvarlarn ortasnda, tm gsyle soluk alyor gibiydi. Tenutn buraya Otlar Ada-s diyordu. Vadi yavaa KeruIen' e doru iniyordu. Ortasnda, yapraklarnn ortasndaki menekeler gibi, iki gl panldyordu.

- Bunlar Otlar Adas'nn gzyalan, dedi Temutn Brte'ye d-nerek. Birbirlerine ok benziyorlar, oysa biri berrak ve iilir, di-

eri buIamk ve tuzlu. Birincisine su imek ve kolum kadar byk balklan grmeye gideriz; ikincistne ise yaralanmz sllderin emerek tedavi etmesi itn.

Gl evreleyen kntnn zerinde, n altnda lgnca at sren bir erkein koyu glgesi grlyordu. Bir ku gibi, otlarn zerinde uuyordu, yzn atnn yanana yaptmut.

- Kim bu svari? diye sorduBrte. - Beytnsiz boa gibi giditne baklrsa, kardeim Kasar'dan bakas dei!. Sabrsz. una balon, dii sidiinin kokusunu aInU byk bir kaplana benzemiyor mu?

Birka saniye sonra, Kasar kpk itndeki atn bizimkiIerinbir-ka adm tesinde durdurdu Krnz kuakl koyu elbisesinin itn-de olduundan da geni gzkyord Geni ve gl omuzIarndan, srtndaki yay ve sadak gllde grlyordu. yz uzun uzun silin-mi bir elma gibi parlyord Haydut gzleri her birimizin zertnde

dolayor, ykmze, atIarn durumuna, yanmzdakilertn !ayafetle-rine bakyord Brte'ye ksaca baktktan sonra abisine dnd:

- Tengri iimi neeyle dolpursun, dndnz demek. Ongirat topraklarnn ielderle dolu olduunu biliyordum, ama senin bu kadar parlak bir iek koparacauu ummuyordum. adra dne-

62

!im, bulumarnz grtlaru kurutmu olmab. Yorgun atlarn dikkatli adrnlanyla sallanarak Otlar Adas'nn yamacna kadar indik. Kaynaklardan birinde gutlaklarnuz slat

tk, ayr getik, Kzl Dalar labirentinin iine, dostumun inine gtren uzun kayabk geide yneldik.

Kadnlar bizi sessizce l;arladlar. Yan yana, ayakta bekliyorlar-d. Temuin'in kk kardei Temln, Heln Ana ile Belgtey'in anas Suigil'in arasnda duruyordu. Suigil'in yanndaysa yal hizmetkar Yryen Osuruk grlyordu. Onlann adm tesin-de, tepeden trnaa mstakbel sava ]ayafetine brnm Th- . mge, bizi karlayanlar iindegliimsemeye cesaret eden tek ki-iydi. ocuk yiizndeki balaIan beeni dolu, kendisine yengele-rin en gzelini getiren byk abisini hayranlkla izliyordu.

Arabann arkasndaki Brte anasnn elinden, iinde baba oca-nn ateinelen abnma korun yand inek boynuzunu ald. Gen gelin boynuzun azru eliyle rterek ilerledi, Heln Ana'nn n-ne varnca zarafet ve alakgnlllkle eildi. Heln Ana bir s-re gen gelinini inceledi, sonra yurdunadavet etti. Thmuin atndan indi, hepimize pelerinden gitmemizi iaret etti.

Heln Ana ocan yan banda duruyordu. Altn tellerle beze-li uzun sa rgleri gsnn zerinde iki parlak knt oluturuyor, brokardan kolsuz bir tunikle SSlenmi krnuz elbisesini daha da gzelletiriyordu. Brte elindeki koru ocaa kattktan sonra Heln Ana gen kadnn yanna diz kt ve ona bir par-a et uzatt. Brte eti bir rpda atee att. Bu fedakfu'lyla, ye-ni yuvasnn kaderine rza gstereceini ve evdeki dzene uyma-y kabul edeceini gsteriyordu.

ki anann sorgulayc balaIan altnda, kocasndan balayarak halamay datt. Bizler, erkekler, duman tten kaselerin zerinden kirpiklerimizi krptrarak, reisirnizin yeni yoldan biraz daha sevgi dolu gzlerle izliyorduk. Dikkatliydi ama hi de

kararszlk gstermiyordu, bylece daha da duygulandnc giinyordu.

Anas bir trk sylemeye giriti:

Yeni evlilerin altndan izlerinin peinden plak, daha fazla dayanamadm, Meyveme, kuuma elik etmeye geldim,

Olunun kanatlan, Kzm.

63

Day-seen'in karsnn gzleri heyecandan yaamut. Ancak bu heyecann, yz kapkara dudaklanru sran Suigil'in mutsuz-luuyla en ufak bir benzerliili yoktu. Sakland yan karanla

karn, Belgtey'in anasnn gergin yzn, kalannn arasndaki derin izgiyi grebiliyordum. st dudann iki kenarndaki izgi-ler, buradan ayndmz gnden beri daha da derinlerniti; san-ki yokluumuz srasnda durmadan alam gibiydi. Burnunun zerindeki mor yata izleri ve gzlerinin altndaki siyah halkalar yznn krlganlm daha da artnyordu. Baklarm grd, v-cudunu bir utan briine delecek bir loJcn bile ona bu denli ac vermeyeceini sandm.

Neyse ki Rasar trk sylemek istediini belirtti, sesi ve szle-riyle herkesin ilgisini zerineekti:

Sen ki ad gk mavisini andnr, Ksrak st kadar beyazsn, Gzlerin pnl pnl,

Obamz gzelletirineye geldin. Mutlu yzlerimizi gr, Seni bouna beklemedik. Ykn indir, dostlanm unut, Bu parlaYan ocak artk senin.

Kupasru Brte'ye uzatt, sesini duymaya sabrszlandm, O sesin de sahibi kadar gzelolduundan emin olduunu syledi, gen kz bir trk sylemeye davet etti.

Brte, yanaklan duyduklarndan !apkrmz, kupay ald; sesi, bir kaynaktan akan su gibi berrak ve hareketli, giderek ykseldi:

Kocanun anas sonsuza dek yaasn, ocukIanrun gzleri hep k dolu olsun, En byiinz beni kard, balad, Kller ocamz !U