moravska stilska grupa

MORAVSKA STILSKA GRUPA

RAZVIJA SE U POSLEDNJOJ FAZI SAMOSTALNOSTI SRPSKE SREDNJOVEKOVNE DRAVNOSTI.

NAKON SMRTI CARA DUANA I RASPARAVANJEM DRAVE, NAROITO POSLE BITKE NA MARICI (1371), JUNE OBLASTI SE PRETVARAJU U SPECIFINI OBLIK TERITORIJA U VAZALNOM ODNOSU PREMA TURSKOJ DRAVI.

EKONOMIJA POJEDINIH FEUDALACA I MOCARA JO SU DOVOLJNO SNANI I TO SLUI KAO BAZA ZA VEOMA IVU GRADITELJSKU DELATNOST.


SPLET OKOLNOSTI DOVEO DO TOGA DA SU GRADITELJI STVORILI JEDNU OD NAJORIGINALNIJIH STILSKIH GRUPA SRPSKE SREDNJOVEKOVNE ARHITEKTURE;

SRPSKE ZEMLJE SE POMERAJU NA SEVER, CENTRI SU KRUEVAC, SMEDEREVO, BEOGRAD;

MORAVSKA ARHITEKTURA, KOJA NOSI EPITET NAJORIGINALNIJE CELINE U SREDNJOVEKOVNOM SRPSKOM STVARALATVU PREDSTAVLJA POSEBAN PROBLEM KOJI SE JO UVEK PROUAVA. ISTRAUJE SE VIE OD JEDNOG VEKA, U SMISLU PREKLAPANJA PLANOVA I PROGRAMA, TE UTVRDJIVANJA DEKORATIVNOG SISTEMA I FASADNE PLASTIKE

SRPSKI DRAVNI SABORI U PEI I CRKVENO GRADITELJSTVO. 1375. GOD. SKINUTA ANATEMA SA SRPSKE PATRIJARIJE.

NAGLA IZGRADNJA VELIKOG BROJA CRKAVA VEZUJE SE ZA IZMIRENJE VIZANTIJSKE I SRPSKE CRKVE U TRENUTKU KADA SU CRKVENOM ADMINISTRACIJOM U CAROGRADU ZAVLADALI ISIHASTI.

PREPORUKA DA SE PRIHVATI IDEALNA SHEMA SVETOGORSKIH KATOLIKONA. DODATE APSIDE POPRENIH KRAKOVA KRSTA REZULTAT SU USVAJANJE NOVIH LITURGIJSKIH PROPISA.



UZORI SE TRAE U SLIKANIM FASADAMA OBJEKATA U VIZANTIJI I SRBIJI. UPOREDNA ANALIZA MOTIVA SLIKANIH UKRASA NA FASADAMA CRKAVA SV. APOSTOLA I SV. BOGORODICE, KAO I DANILOVE PRIPRATE U PEKOJ PATRIJARIJI.

PROIZVOD NEKOLIKO PRAVACA/STILOVA KOJI SE UJEDINJUJU I DAJU NOVU KONCEPCIJU, A TI UZORI SU GRKI, CARIGRADSKI, DUBROVAKI, ITALIJANSKI...

RANO JE UOENA SLINOST SA PLANOM SVETOGORSKIH KATOLIKONA, NAROITO SA HILANDARSKIM, IJA JE OSNOVA BLISKA RANIM SPOMENICIMA MORAVSKE GRUPE;

SVETOGORSKI PLAN JE BIO POZNAT I RANIJE, ALI NIJE BIO PRIMENJIVAN; MORAVSKA GRUPA JE SPOJILA VIZANTIJSKI PROVINCIJSKI PLAN UPISANOG KRSTA SA ARHITEKTONSKIM OBLICIMA CARIGRADSKE KOLE;

OSNOVA JE RAZVIJENI UPISANI KRST IZDUENE OSOVINE, KOJI E SE U MORAVSKOJ STILSKOJ KOLI GRADITI U KOMBINACIJI SA TRIKONHOSOM;

UGAONI TRAVEJI SU RAZDVOJENI JAKIM LUCIMA, KUPOLU NOSE SNANI STUPCI.


BONE APSIDE NIGDE NIJE PRECIZIRANA NJIHOVA ULOGA, VE SAMO PEVAKIH HOROVA U LITURGIJSKIM OBREDIMA, PA SE SMATRA DA SU ONE SLUILE ZA SMETAJ MONAKIH HOROVA. (KAO KOD CRKVE MANASTIRA VELIKA LAVRA)

TAKVO REENJE MOE SE VIDETI NA CRKVI SV. BOGORODICE U PEI, SV. BOGORODICE U MUUTITU, SV. ARHANDJELA KOD PRIZRENA.



OSNOVE CRKAVA SV. BOGORODICE U MUUTITU I U PEKOJ PATRIJARIJI

OSNOVA CRKVE SV. ARHANELA U MANASTIRUSVETI ARHANELI KOD PRIZRENA(rekonstrukcija po S. Nenadoviu)

KOMPLEKS CRKAVA MANASTIRA SVETIH ARHANELA KOD PRIZRENA PREDSTAVLJAJU REZULTAT SLOENIH, KOMBINOVANIH IDEJA U KOJIMA SU UDRUENI ELEMENTI RAKE I VIZANTIJSKE STILSKE KOLE, A NEKI NOVI OBLICI NAJAVLJUJU MORAVSKU STILSKU GRUPU;

KTITOR JE CAR DUAN (izmeu 1343. i 1352.) VEA CRKVA JE POSVEENA SVETIM

ARHANELIMA, MANJA SVETOM NIKOLI; OSNOVA CRKVE SV. ARHANELA PRIPADA

TIPU OSNOVE VIZANTIJSKE STILSKE GRUPE;

OSNOVA JE BILA RAZVIJENI UPISANI KRST, SA ETIRI STUPCA KOJA NOSE CENTRALNU KUPOLU;

KUPOLA JE BILA POLIGONALNA SPOLJA, S UNUTRANJE STRANE KRIKASTA;

U UGLOVIMA KRAKOVA KRSTA MODA SU POSTOJALE I 4 MANJE KUPOLE, PA SE PRETPOSTAVLJA DA JE CRKVA MOGLA BITI I PETOKUPOLNA;

NA ZAPADNOJ STRANI BILA JE PRIPRATA, SPECIFINO ZATVORENA VEROVATNO VELIKIM BIFORAMA, KOJE E SE PRIMENJIVATI I U MORAVSKOJ STILSKOJ GRUPI;

CRKVA JE SPOLJA BILA OBLOENA TESANIM GLAANIM KVADERIMA I IMALA JE VEOMA BOGATU SKULPTORALNU PLASTIKU, KLESANU U BELOM MERMERU

NA SVIM FASADAMA PO VISINI SU BILI POSTAVLJENI KORDON VENCI IZNAD SOKLE I ISPOD PROZORA PRVE I DRUGE ZONE, TO E SE PRIMENJIVATI I NA CRKVAMA MORAVSKE STILSKE GRUPE

SAUVANI FRAGMENTI PODA OD KAMENOG MOZAIKA SU IZUZETNE LEPOTE, POMINJU SE U BROJNIM SREDNJOVEKOVNIM I KASNIJIM PREDANJIMA I TEKSTOVIMA;

CRKVA SV. NIKOLE JE BILA SAETA VARIJANTA OBLIKA CRKVE SVETIH ARHANELA;

RAENA JE ISTIM MATERIJALOM, ISTOM TEHNIKOM I SA ISTIM STILSKIM UKRASIMA;

UOAVA SE ODREENI METRIKI ODNOS IZMEU VEE I MANJE CRKVE: prenik kupole crkve Svetih Arhanela je bio 6.40 m, a prenik kupole crkve Svetog Nikole 3.20 m.

OBE CRKVE SU BILE DO 1927. POD ZEMLJOM, ARHEOLOKIM ISTRAIVANJIMA OTKRIVENI SU SOKL, NEGDE MALO ZIDA I RAZBACANI SKULPTORALNI UKRASI.

CRKVA SV. NIKOLE CRKVA SV. ARHANELA

OSTACI MANASTIRA SV. ARHANELI

JUNA, ZAPADNA I ISTONA FASADA CRKVE SVETIH ARHANELA (rekonstrukcija S. Nenadovi

Rekonstrukcija poda od kamenog mozaika u delovimacrkve gde su naeni ostaci

CRKVA SV. NIKOLE (rekonstrukcijajune fasade i osnove)

REKONSTRUKCIJA ZAPADNOG I ISTONOG IZGLEDACRKVE SVETOG NIKOLE


PROSTORNA KONCEPCIJA CRKAVA JE NASLEENA OD GRAEVINA DRUGOG PERIODA VIZANTIJSKE STILSKE GRUPE;

OSNOVE SU UPISANOG KRSTA, U VARIJANTAMA SAETOG I RAZVIJENOG, ALI, PO PRAVILU, U KOMBINACIJI SA TRIKONHOSOM;

RAZVIJENI UPISANI KRST IMA 1 ILI 5 KUPOLA;

CRKVE RAZVIJENOG UPISANOG KRSTA GRADE SE NAJEE BEZ PRIPRATE, KOJA SE, ZATIM, UBRZO NAKON ZIDANJA DODAJE;


TEHNIKA GRAENJA, TESANIM KAMENOM I OPEKOM, NASTAVLJENA JE DA SE KORISTI KAO I U VIZANTIJSKOJ STILSKOJ GRUPI;

IPAK, U SVIM PRIMERIMA, NAROITO U PLASTINOJ DEKORACIJI, UNETO JE VEOMA MNOGO NOVIH ELEMENATA I NJIHOVIH KOMBINACIJA, PA SE MORAVSKA STILSKA GRUPA SMATRA VEOMA ORIGINALNOM I POSEBNOM;


APSIDE IMAJU PETOSTRANU OSNOVU, A VISINSKI SE POVEZUJU SA KROVNIM VENCEM OBODNOG DELA CELE GRADJEVINE - TO JE SPECIFINO REENJE MORAVSKE KOLE KOJE NEMAJU SVETOGORSKI KATOLIKONI, PA NI NA HILANDARSKOJ CRKVI. OVIM PODIZANJEM SE MENJA TIP ZGRADE .

SAETI UPISANI KRST DVA STAVA O POREKLU: PROIZAAO IZ PLANA RAVANIKE CRKE,

SAIMANJEM POPRENIH KRAKOVA; NASTAO DIREKTNO IZ PLANA CRKVE SV. NIKOLE U

MANASTIRU SV. ARHANDJELI. (NAROITO JE SLIAN DEO POLUZATVORENOG PROSTORA NA ZAPADU, DOLE SE NALAZI NARTEKS, A NA SPRATU JE KULA;

SMATRA SE DA SAETI UPISANI KRST PREDSTAVLJA TIP PRIDVORNE CRKVE.


Gradivo, tehnike gradjenja i konstrukcije RELATIVNO MALI RASPONI SVODOVA I KUPOLA; SVODOVI I LUCI U KONSTRUKCIJAMA SU UVEK

POLUKRUNOG PRESEKA; IZNAD PROZORA MOGU BITI I PRELOMLJENI

(Kaleni), A DEKORATIVNE ARHIVOLTE I POTKOVIASTE;

KRSTASTI SVODOVI SE RETKO KORISTE, OBINO BEZ REBARA;

UNUTRANJI STUPCI SU ETVRTASTI, MOGU BITI I STUBOVI, MOGU IMATI I PO 4 POLUKOLONETE DIJAGONALNO POSTAVLJENE (element gotske arh. specifino primenjen)


KUPOLE SU POSTAVLJENE NA ZNATNO VEOJ VISINI, OSLONJENE NA VITKE TAMBURE;

KAMEN JE PEAR SA 3 REDA OPEKE, NE KORISTI SE ELIJASTI SLOG

PRIMENJUJE SE MALTERISANJE, A TADA SU CRKVE I SPOLJA OSLIKANE: NAUPARA, RUDENICA, LJUBOSTINJA;

U POSLEDNJOJ FAZI RAZVOJA STILSKE KOLE KORISTILA SE SAMO KAMENA OBLOGA, KAO NA CRKVI MANASTIRA RESAVE.


NA SPOLJANOJ OBRADI IMA NAJVIE NOVINA: PODELA PO VERTIKALI I HORIZONTALI KORDON

VENCIMA I POLUKOLONETAMA; SPOJEVI ZIDNIH POVRINA SU POKRIVENI

KOLONETAMA, A OBINO SU DVA KORDON VENCA, PRVI ISPOD PROZORA, A DRUGI ISPOD KROVNOG VENCA;

IZNAD DRUGOG VENCA POVRINA ZIDA SE OBRADJUJE KAO AHOVSKO POLJE (KAMEN U DVE BOJE ILI KAMEN I OPEKA OBINO I PO DIJAGONALI);

KORDON VENCI SE RADE KAO KAMENA PLOA I TORUS (NAJAVLJENO KOD SV. ARHANDJELA);

KROVNI VENCI SU KAMENI, ZUPASTI ILI KOMBINOVANI;

SPOJNICE SU VEOMA BELE, KAO TRAKE I MALO IZBAENE U POLJE;

RAZLIITI PROFILI SOKLA,PODEONIH I KROVNIH VENACA


SKULPTORALNA PLASTIKA JE VEOMA BOGATA I SA PUNO ZNANJA URADJENA;

UKRASI SU POSTAVLJENI NA PROZORIMA, PORTALIMA, ARHIVOLTAMA I ROZETAMA, ALI SE PO MOTIVIMA RAZLIKUJU OD UKRASA RAKE KOLE;

NA PROZORIMA JE PRIMENJENA PLITKORELJEFNA PLASTIKA SA VEGETABILNIM, GEOMETRIJSKIM MOTIVIMA;

LJUDSKI I IVOTINJSKI MOTIVI NALAZE SE U TIMPANONIMA (LUNETI), ESTO SU TO AFRONTIRANE PTICE I ADAJE;

PREPLETI SU POSEBNO BOGATI, PROFILACIJA IM JE ISTA KAO RANIJE, PO SREDINI JE UDUBLJENJE TROUGAONOG PRESEKA;


RUE SE POSTAVLJAJU U GORNJOJ ZONI ZIDOVA, A NJIHOVA PREPLETNA ORNAMENTIKA OBINO JE KLESANA IZ JEDNOG KOMADA;

PRIMENA POLIHROMIJE BOJENE TRAKE, SKULPTURE, KORDON VENCI I ARHIVOLTE;

NA CRKVI MANASTIRA RESAVE BILE SU POZLAENE KOLONETE BIFORA;

NA ISTOJ CRKVI POJAVLJUJU SE SLEPE ARKADICE, TO ZNAI VRAANJE STARIM UZORIMA, ALI I POSTAVLJANJE NOVIH PRAVACA STVARANJA U NAREDNOM PERIODU.


CRKVA VAZNESENJA GOSPODNJEG MANASTIRA RAVANICE

KTITOR KNEZ LAZAR ZIDANA 1375-1377 RAZVIJENI UPISANI

KRST SA 5 KUPOLA STUBOVI KRUNI SA

DIJAGONALNO POSTAVLJENIM POLUKOLONETAMA

PRIPRATA DOZIDANA FASADA PODELJENA SA

2 KORDON VENCA OBILJE PLASTINOG

UKRASA I AHOVSKAPOLJA


SEVERNA FASADA CRKVE


ZAPADNA FASADA CRKVE PLASTINI UKRAS BIFORE


CRKVA MANASTIRA RESAVE (MANASIJE)

KTITOR DESPOT STEFAN LAZAREVI

ZIDANA IZMEU 1408-1418 RAZVIJENI UPISANI KRST

SA 5 KUPOLA STUBOVI SA 4

DIJAGONALNO POSTAVLJENE POLUKOLONETE

PRIPRATA DOZIDANA SPOLJNA OBLOGA OD

TESANIKA PEARA FRIZ SLEPIH ARKADICA


REKONSTRUKCIJA PRVOBITNEPRIPRATE

ZAPADNI IZGLED CRKVE SA DOZIDANOM PRIPRATOM


MONOFORA NA ZAPADNOJ FASADI REKONSTRUKCIJA PODA


CRKVA MANASTIRA LJUBOSTINJE

KTITOR KNJEGINJA MILICA GRAENA POSLE 1387. RAZVIJENI UPISANI KRST SA 1

KUPOLOM PROTOMAJSTOR BOROVI

RADE NARTEKS ZIDAN ISTOVREMENO STUPCI KVADRATNOG PRES. OBLOGA TESANI KAMEN,

OSLIKAN DA IMITIRA REDOVE KAMENA I OPEKE I RELJEFNI UKRAS

VEOMA BOGAT RELJEFNI UKRAS


AKSONOMETRIJACRKVE MANASTIRALJUBOSTINJE

DETALJ OSLIKANE FASADE CRKVEMANASTIRA LJUBOSTINJE

PORTAL IZMEU PRIPRATE I NAOSA

RELJEFNI KAMENI UKRASNA FASADAMA CRKVE MANASTIRA LJUBOSTINJE


SLIKANE FASADE PEKE PATRIJARIJEI CRKVE MANASTIRA LJUBOSTINJE


CRKVA NOVA PAVLICA KTITORI LAZAR I STEFAN

MUSI ZIDANA PRE 1389. RAZVIJENI UPISANI KRST SA

1 KUPOLOM PRIPRATA DOZIDANA KORIENI STUBOVI NEKE

STARIJE PORUENE CRKVE ZIDOVI OD PRITESANOG

KAMENA SU SPOLJA OMALTERISANI

PROZORI I VRATA OD BELOG MERMERA NEMAJU UKRASNI RELJEF


CRKVA MANASTIRA DRENE KTITOR MONAH DOROTEJ GRAENA 1389. SPECIFIAN OBLIK OSNOVE

RAZVIJENOG UPISNOG KRSTA SA TRIKONHOSOM

ZIDANA VEOMA LOE STUPCI KVADRATNOG

PRESEKA UKRASNI RELJEF SE NE

UKLAPA POTPUNO U OBLIKE PRIMENJENE U MORAVSKOJ KOLI


PRIDVORNA CRKVA LAZARICA KTITOR KNEZ LAZAR ZIDANA OKO 1377. OSNOVA SAETOG UPISANOG

KRSTA U KOMBINACIJI SA TRIKONHOSOM

IZNAD NARTEKSA JE ZVONIK SA BIFORAMA

NA BONIM STRANAMA NARTEKSA SU VELIKE BIFORE ZATVORENE PARAPETNIM PLOAMA

RASKONA PRIMENA PLASTIKE REDOVI TESANOG PEARA I 3

REDA OPEKE


ZAPADNI IZGLED I DETALJ PORTALA


JUNA I ZAPADNA FASADACRKVE LAZARICE


BIFORA SAPARAPETNIM PLOAMANA BONOJSTRANI PRIPRATE CRKVELAZARICE


CRKVA MANASTIRA VELUE

ZIDANA OKO 1378. OSNOVA SAETOG

UPISANOG KRSTA SA TRIKONHOSOM

ZIDANA TESANIM KAMENOM SA PO 3 REDA OPEKE

POLUKOLONETE USEENE POLAZE OD DONJEG KORDON VENCA


CRKVA MANASTIRA KALENI KTITOR PROTODOVIJAR

BOGDAN ZIDANA IZMEU 1413 I 1417. OSNOVA SAETI UPISANI KRST

SA TRIKONHOSOM VEOMA VISOK I VITAK TAMBUR IZNAD PRIPRATE JEDNA VRSTA

KOCKASTOG POSTOLJA I VEOMA NISKA OSMOSTRANA KALOTA

PROZORI PRELOMLJENIH LUKOVA IMAJU GOTSKI OBLIK

SVE POVRINE BOGATO UKRAENE PLASTIKOM I BOJENE


CRKVA MANASTIRA RUDENICEKTITOR VLASTELIN VUKAINZIDANA ZA VREME DESPOTA STEFANA LAZAREVIAOSNOVA SAETOG UPISANOG KRSTA SA TRIKONHOSOMZIDANA PRITESANIM KAMENOM I SPOLJA MALTERISANA, PA OSLIKANI KVADERI I REDOVI OPEKEARHITEKTURA GORNJE ZONE NEDOVOLJNO POZNATA, JER JE URUENAOTVORI BIFORA GOTSKOG OBLIKAVEOMA BOGATO UKRAENA PLASTIKOM


CRKVA MANASTIRA NAUPARE

ZIDANA OKO 1381. OSNOVA SAETOG

UPISANOG KRSTA SA TRIKONHOSOM

IZNAD NAOSA JE POSTOJALA KUPOLA NEPOZNATOG OBLIKA

ZIDANJE LOE PRITESANIM KAMENOM, SPOLJA OMALTERISANA, PA ISLIKANA

IZUZETNO VREDAN KAMENI RELJEF, NAROITO RUE

MORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPAMORAVSKA STILSKA GRUPA

moravska stilska grupa

Documents