မာတကာ

ျပညေထာငစ၀နႀကး၏ ဥေယာဇဥ

ျပညေထာငစဒတယ၀နႀကး၏အမာ

စာေရးသ၏ ေကးဇးတငလႊာ

ဦးမဃး(လယ၀န)၏ ကယေရးမတတမး

အခနး ၁။ နဒါနး

အခနး ၂။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား

၂ . ၁ ။ တရား၀ငတညရေနေသာ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးအေျခခမား အေပၚအေျခခ၍

စမခန႔ခြရျခငး

၂ . ၂ ။ တညဆဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကမားအတငး စမခန႔ခြရျခငး

၂ . ၃ ။ မလြမေသြလကနာကငသးရမည ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာအေျခခ

စညးကမးသတမတခကမားျဖင စမခန႔ခြရျခငး၊(Fundamental Principles)

၂.၃.၁။ ေျမယာသယဇာတ မၽတစြာခြေဝသးစြျခငးဆငရာမဝါဒမား တကစြာ

ျပဌာနးရနလအပျခငး

၂.၃.၂။ ေျမသယဇာတမားခြေဝေပးအပရာတြင နငငေတာပငေျမ(State Land) ႏင

အစးရစမခန႔ခြပငခြငရေသာေျမ (Disposal Land )ဟ၍ ခြျခားေဆာငရြကရန

လအပျခငး

၂.၃.၃။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင တရား၀ငတညရေနေသာ

ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမားအေပၚအေျခခရျခငး

၂.၃.၄။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင နယနမတပငးျခား

သတမတေဆာငရြကရျခငး

၂.၃.၅။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအတြက စမခန႔ခြခြငအခြငအာဏာ (စရငပငခြင)

ခြျခားသတမတထားရျခငး

၂.၃.၆။ စမခန႔ခြပငခြငရသက ေျမယာစမခန႔ခြမႈတငးတြင အမန႔တစရပ

ထတျပနရနလအပျခငး

၂.၃.၇။ ထတျပနေသာအမန႔သညလညး မတတမးျပရမည ဌာန၊

အဖြ႕အစညးထေရာကရရန လအပျခငးႏင

မတတမးအျဖစလညး ေရးသြငးမတသားထားရျခငး

၂.၃.၈။ ထတျပနေသာအမန႔မားသည ႐းလပထးလပနညး ကနျပညစ

မနကနရနလအပျခငး

၂.၃.၉။ ထတျပနေသာ အမန႔စာမားသည အမန႔စဥဆက/ အမန႔ ကြငးဆက

ခတဆကမရနလအပျခငး

၈

၁၀

၁၂

၁၃

၁၅

၁၉

၂၀

၂၅

၂၈

၂၉

၂၉

၃၀

၃၀

၃၀

၃၁

၃၂

၃၂

၃၂

၂.၃.၁၀။ ထတျပနေသာအမန႔၏ အာဏာသကေရာကမႈသည အမန႔စာတြင

ေဖာျပထားေသာ ေျမတညရာ၌သာ အတအက သကေရာကမႈရပါသျဖင

ထတျပနေသာ အမန႔စာပါ ေျမတညေနရာက ပငးျခားသတမတ

(Demarcation) ျပလပေပးရနလအပျခငး

၂.၃.၁၁။ အမန႔စာပါေျမယာတစရပက ေပးအပျခငးခရသက

လကေရာကရယရနလ အပျခငး

၂.၃.၁၂။ အမန႔စာမားက မတတမးအျဖစ ေရးသြငးေဆာငရြကနငရနအတြက အမႈတြခနး

(Record Room) ႐း အေဆာကအဦ ေဆာကလပထားရရန လအပျခငး၊

မတတမး အျဖစ ေရးသြငးေဆာငရြကရန လပထးလပနညးမား

သတမတရနလအပျခငး

၂.၃.၁၃။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမၽ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးကသာ အေျခခရျခငး၊

ထသ႔အေျခခရသညအျပင လကတနးေဆာငရြကမႈမျပရျခငး၊

၎အေလအကငဆးက ပယေဖာကရနလျခငး…

၂.၃.၁၄။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမၽ အဖြ႕အစညးမားျဖင တငပငညႇႏႈငး

ေဆာငရြကရန ျဖစျခငး

၂.၃.၁၅။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား မေပၚေပါကေစေရးအတြက မလကပင ႀကတငစဥးစား

စမေဆာငရြကထားရျခငး…

၂.၃.၁၆။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကလာပါကလညး အမးအစား ခြျခားသတမတ

လက မႈခငးအမးအစားအလက ေျဖရငးေဆာငရြကရမည နညးလမးစဥမား၊

လပထးလပနညးမား ခမတထားရျခငး

၂.၃.၁၇။ အဆပါလပထးလပနညးမားတြငလညး ဆးျဖတခကခမတျခငး၊ အယချခငး၊

အၿပးအျပတ ဆးျဖတျခငး လပငနးစဥမားပါ၀ငရျခငး

၂.၃.၁၈။ အျငငးပြားမႈအေပၚ အခကအလကျပညစေသာ အမႈတြမား တညေဆာကရန

လအပျခငး၊ တညေဆာကထားေသာအမႈတြအေပၚအေျခခ၍ ခငမာေသာ

အေထာကအထားမားအရ စစေဆးဆးျဖတရျခငး

၂.၃.၁၉။ စစေဆးဆးျဖတရာတြင တရားဥပေဒအရ တရားမၽတမႈ၊ လမႈေရးအရ တရား

မၽတမႈတ႔အေပၚ အေျခခရျခငး၊ အရညအခငးသတမတခက၊ အေျခအေနခငး

တညေနပါက ဦးစားေပးသငသညအေျခခအခကမား သတမတထားရျခငး

၂.၃.၂၀။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈတြင ပငဆငအသးျပခြင၊ လကေရာကထားရပငခြငစသည

အခြငအေရးမား ရရရမညကာလ၊ ပမနအခြငအေရးကနဆးသညကာလ၊

ပကကြကကငးကြာမႈႏငပတသကေသာ အခြငအေရး ကနဆးသညကာလမား

သတမတထားရနလအပျခငး

၂.၃.၂၁။ စညးကမးေဖာကဖကမႈ၊ မလကနာမႈမားအေပၚ အေရးယ

ေဆာငရြကရမညလပငနးစဥမား ခမတထားရျခငး

၂.၃.၂၂။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစမႈအတြက ျပ႒ာနးေဆာငရြကထားရနလျခငး

၂.၃.၂၃။ ေျမယာပငဆငအသးခခြငရရသက ထမးေဆာငရမည ေျမခြနအပါအ၀င

တာ၀နမားသတမတထားရျခငး

၂.၃.၂၄။ ေျမမးအေပၚအေျခခၿပး စမခန႔ခြေနသညစနစက ကငသးလကရျခငး

- ကမၻာ၌ကငသးေနေသာအေျခခမား VGGT

၃၃

၃၃

၃၄

၃၄

၃၅

၃၅

၃၆

၃၆

၃၆

၃၇

၃၈

၃၈

၃၈

၃၈

၃၉

၂.၄။ လစြမးအားအရငးအျမစမားအေပၚ အေျခခ၍စမခန႔ခြရျခငး

အခနး ၃။ လကေတြ႕ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားျပလပျခငး

၃.၁။ ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန႔မားထတျပနေပးျခငး

၃.၂။ ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန႔ရရၿပးသမားအား ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ

အခြငအေရးမားရရခစားနငေစရန ကညေဆာငရြကေပးျခငး

၃.၃။ ဥပေဒျဖင အကာအကြယေပးျခငး၊ ေျမယာျပနာ၊ မေကလညမႈမားက ဥပေဒႏငအည

ေျဖရငးေဆာငရြကေပးျခငး

၃.၄။ စညးကမးထနးသမးၾကပမတျခငး

၃.၅။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာင ေဆာငရြကေပးျခငး

အခနး ၄။ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး

၄.၁။ ျပနာ၏အစ (သ႔မဟတ) တငၾကားစာတစေစာငက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး

၄.၂။ အခငးျဖစေျမတညေနရာေဖာထတျခငး

၄.၃။ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

၄.၃.၁။ တငၾကားစာအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

၄.၃.၂။ ေျမယာမႈခငးမားအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

၄.၃.၂(က)။ ေျမယာမႈခငးမားတြင သကဆငေသာပဂၢလမားထမ

ထြကဆခကရယျခငးႏင ေခါငးစဥတပရျခငး

၄.၃.၂(ခ)။ ထြကဆသ၏ ကယေရးအေၾကာငးအရာ မတတမးရယျခငး

၄.၃.၂(ဂ)။ အခငးျဖစေျမတညေနရာရယျခငး

၄.၃.၂(ဃ)။ ေျမမးဆငရာမတတမးရယျခငး

၄.၃.၂(င)။ ပငဆငမႈမတတမးတငရယျခငး

၄.၃.၂(စ)။ လပကငမႈမတတမးရယျခငး

၄.၃.၂(ဆ)။ အႏပညာေျမာကစစေဆးျခငး

၄.၃.၂(ဇ)။ မႈခငးျဖစပြားရမႈအေၾကာငးရငးမတတမးရယျခငး

၄.၃.၂(စ)။ အျခားေတြ႕ရခကမားက မတတမးရယျခငး

၄.၃.၂(ည)။ အမႈတြတညေဆာကျခငး၊ အမႈတြမတစေရးသားျခငး၊

ဆးျဖတခကခမတျခငး

၄.၃.၃။ သမးဆညးေျမယာကစၥမားအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

၄.၃.၄။ ေတြ႕ျမငေနရေသာအားနညးခကမား

၄.၃.၅။ ေမးခြနးလႊာျဖငစစေဆးျခငး

၄.၃.၆။ သမးဆညးေျမယာကစၥႏင မသကဆငသညမားက ဖယရားသန႔စငျခငး

၄.၃.၇။ လကရအေျခအေနစစစျခငးႏင သမးဆညးသ၏သေဘာထားရယျခငး

၄.၃.၈။ ဆးျဖတခကေပးျခငးလပငနးစဥ

၄.၃.၉။ Software က အသးျပနငရနရညရြယခကထားရသငျခငး

၄.၃.၁၀။ Template မားအသးျပ၍ လပငနးလမးေၾကာငးေဖာေဆာငျခငး

အခနး ၅။ အနာဂတေမၽာမနးခက

၅.၁။ အမးသားေျမဥပေဒေပၚေပါကျခငး

၅.၂။ အနာဂတေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစက ေမၽာမနးတငျပျခငး

၄၇

၅၁

၅၁

၅၂

၅၃

၅၆

၅၇

၅၉

၅၉

၆၁

၆၄

၆၄

၆၈

၆၈

၆၈

၆၉

၆၉

၆၉

၇၀

၇၀

၇၁

၇၁

၇၂

၇၂

၇၅

၇၆

၈၇

၈၇

၈၈

၈၉

၈၉

၉၇

၉၇

၁၀၀

၅.၃။ အနာဂတ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးစနစ တညေဆာကမႈက တငျပျခငး

၅.၄။ ဇနနယမားတညေဆာကအသးျပျခငး

၅.၅။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာတကသလထေထာငျခငး

အခနး ၆။ နဂး

ေနာကဆကတြ (၁) မ (၁၀) ထ

- လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ ပစ(၇) ေလၽာကထားမႈ လပငနးစဥအဆငဆင

- လယယာေျမက ဥပေဒပဒမ ၂၉ အရ အျခားနညးအသးျပခြငေလၽာကထားသည

လပငနးစဥအဆငဆင

- လယယာေျမက ဥပေဒပဒမ ၃၀(က)၊ (ခ)အရ အျခားနညးအသးျပခြင

ေလၽာကထားသည လပငနးစဥအဆငဆင

- စကပးေရးလပငနးအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊ အသးျပ

ခြငေလၽာကထားျခငးလပငနးစဥ

- ေမြးျမေရးလပငနးအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊

အသးျပခြင ေလၽာကထားျခငးလပငနးစဥ

- ဓါတသတထတလပျခငးလပငနးအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား

လပပငခြင၊ အသးျပခြငေလၽာကထားျခငးလပငနးစဥ

- အစးရကခြငျပထားေသာ ဥပေဒႏငညညြတသည အျခားလပငနးမား

အတြကေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊ အသးျပခြင

ေလၽာကထားျခငး လပငနးစဥ

- ေကးလကေဒသေတာငသလယသမားမားႏင တစနငတစပင စကပးေရး

လပငနးလပကငလသမားအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊

အသးျပခြငေလၽာကထားျခငးလပငနးစဥ

- ေျမစာရငးပစ(၁၀၅)(၁၀၆) ေရးကးျခငးလပငနးအဆငဆင

- လယယာေျမလပပငခြငအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးျခငးႏငအယချခငး

လပငနးစဥအဆငဆင

ေနာကဆကတြ (၁၁)

ေျမယာမႈခငးမားတြင အမးအစားအားျဖင (၂၅)မး

- စညးကမးပကအေရးယသညကစၥ

- စမကနးဝငေဒသမားတြင စမကနးဝငသးႏမားက စမကနးအတငး

မစကပးသညအတြက အေရးယသညကစၥ၊

- ႏစရညသးပငမား ေျပာငးလစကပးလပကငမႈႏငစပလဥးေသာကစၥ၊

- မရငးလကငတႏင လကရလကငတ အျငငးပြားသည အမႈကစၥ၊

- သကႀကးရြယအေတာငသႏင လငယမားလက ငတလပကငမႈ

အျငငးပြားမႈ၊

- မရငးသးႏႏင သးထပသးႏစကပးသတ႔ အျငငးပြားမႈ၊

- အေမြဆငေျမအလညကလပကငလျခငး အျငငးပြားမႈ၊

- နငငျခားသ႔ျပနသြားေသာသတ႔လပကငခသည ေျမယာအျငငးပြားမႈ၊

၁၀၁

၁၀၂

၁၀၃

၁၀၅

၁၀၆

၁၀၇

၁၀၈

၁၀၉

၁၁၀

၁၁၁

၁၁၂

၁၁၃

၁၁၄

၁၁၅

၁၁၇

၁၁၈

၁၂၀

၁၂၁

၁၂၂

၁၂၃

၁၂၅

၁၂၅

၁၂၆

- သးစား/သရငးငား အျငငးပြားသညေျမယာမႈခငး၊

- ႏစရညသးပငစကဥယဥၿခေျမ အျငငးပြားမႈ

- ထနးလပပငခြငအျငငးပြားမႈ၊

- ေျမပငဆငခြငအရ လပကငခြငရလမႈ အျငငးပြားသညကစၥ၊

- ေပါငႏထားသညလယယာေၿမ ေရြးႏတလပကငလမႈ၊

- လယယာေျမက အေမြအျဖစ ေတာငးခ အျငငးပြားမႈ၊

- လပကြကနယနမတအျငငးပြားမႈ၊

- လမႈေရးေထာကပရန ကတပကကြကမႈ၊

- ရပကြက/ေကးရြာအပခပေရးမႉးက အယခဝငမႈ၊

- ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈ၊

- ေဒသခလကနကကငမား လကငတေျပာငးလခထားသည လယယာေၿမ

အျငငးပြားမႈ၊

- တရားဝငပငဆငသႏင လကရလကငတအျငငးပြားမႈ

- ဥပေဒေၾကာငးအရ ပငဆငမႈအေပၚ လကေရာကရရလမႈကစၥ၊

- အစစပ လယယာေျမမား အျငငးပြားမႈကစၥ၊

- နငငသားႏင နငငျခားသား လကငတအျငငးပြားမႈ

- ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစလမႈအတြက ေတာငးခအျငငးပြားသည ကစၥ၊

- ရပေကး/ ေကးရြာအပစ အာဏာပငမား၏ မမနကနေသာလပရပအေပၚ

ေတာငးဆအျငငးပြားသညကစၥ၊

ေနာကဆကတြ (၁၂) မ(၁၈) ထ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ

အဆငဆငဖြ႕စညးပ

- ေျမစစဗဟေကာမတ

- ေနျပညေတာေျမစစေကာမတ

- တငးေဒသႀကး/ျပညနယေျမစစေကာမတ

- ခ႐ငေျမစစေကာမတ

- ၿမ႕နယေျမစစေကာမတ

- ရပကြက/ေကးရြာအပစေျမစစေကာမတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစ ေရးဗဟေကာမတက

ထတျပနေသာ မဝါဒလမးညႊနခကမား

- သမးဆညးေၿမ ျပနလညေလၽာကထားသညကစၥႏငစပလဥးေသာ မဝါဒ (၁၀)ရပ

- တပေျမသမးဆညးမႈႏငစပလဥးေသာ မဝါဒ(၃)ရပ

- သမးဆညးေျမေလၽာကထားလာျခငးမားႏငစပလဥး၍ စစစရနအခက (၄)ခက

- မစြန႔လႊတေျမမား ႏငစပလဥး၍ စစစရနအခက (၅)ခက

- စြန႔လႊတေျမမားႏငစပလဥး၍ စစစရနအခက (၆)ခက

- စြန႔လႊတေျမမား သကဆငသလက၀ယ အျမနေရာကရေရးလပငနးစဥ (၉)ရပ

- အေလးထားေဆာငရြကရနအခက (၁၅)ခက

၁၂၇

၁၂၈

၁၂၉

၁၂၉

၁၃၀

၁၃၁

၁၃၂

၁၃၃

၁၃၃

၁၃၄

၁၃၇

၁၃၉

၁၄၀

၁၄၀

၁၄၁

၁၄၁

၁၄၂

၁၄၄

၁၄၄

၁၄၅

၁၄၅

၁၄၆

၁၄၆

၁၄၇

၁၄၇

၁၄၉

၁၄၉

၁၅၀

၁၅၀

၁၅၁

၁၅၂

ျပညေထာငစ၀နႀကး၏ဥေယာဇဥ

ေခါငးေဆာငႏငေနာကလကတ႔အၾကား အဓကကြာျခားခကသည မမတာ၀နယရေသာ လပငနးအေပၚ ဆနးသစ

တထြငမႈရျခငးပငျဖစသညဟ ပညာရငတစဦးက ဆမန႔ခဘးပါသည။ လပငနးအေပၚ ဆနးသစတထြငနငမႈရသသည

ေအာငျမငေသာ ေခါငးေဆာငေကာငးတစဦးျဖစလာ၍ လပငနး၏ေအာငျမငႏငမႈကလညး ေပးဆပႏငစြမးရသျဖစလာ

ေပလမမည။ ဆနးသစတထြငႏငမႈစြမးအားသည မမေဆာငရြကေနသည လပငနး၏အေျခခသေဘာတရားမားက ေက

ေကညကညက သရနားလညႏငစြမးေပၚတြင မတညေနေသာေၾကာင မညသညလပငနးရပ၌မဆ - မမတ႔ လကေတြ႕

ေဆာငရြကေနရေသာ ၀နးကငနယပယရ လပငနးဆငရာ အေျခခသေဘာတရားမားက သကၽြမးနားလညထားၾကရန လ

အပပါသည။

စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာနဟ၍ ဖြ႕စညးလကကတညးက အလြနကယျပန႔ေသာ စနေခၚ

မႈမားက ႀကေတြ႕ခရပါသည။ စနေခၚမႈမားစြာအနက လယယာေျမသယဇာတမား၊ ေျမလြတေျမလပႏင ေျမ႐ငးသယဇာတ

မားက ကငတြယစမခန႔ခြၿပး - တငးျပညႏင အမားျပညသမား၏ ဘ၀ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကေပးရေသာ စနေခၚ

မႈသည အႀကးဆးျဖစပါသည။ မၿပးဆးႏငေသာ ေျမယာျပနာမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေနခနတြင အျခားတစဖက

မလညး ေျမယာျပနာမား ေလာပါးသြားေရး၊ အဆပါေျမယာျပနာမားက ေအာငျမငစြာကငတြယ ေျဖရငးသြားႏင

ေရး၊ ေျမယာသယဇာတမားက မနကနစြာ စမခန႔ခြသြားႏငေရးတ႔က အသႏငယဥ၍ စဥးစားခငခနေဆာငရြကေပးေနရ

ပါသည။

လဥးေရ သနး ၅၀ ေကာ၊ လမးစေပါငး ၁၃၅ စႏင ေကးလကေနျပညသလထ ၇၂ ရာခငႏႈနးရသည ကၽြႏပတ႔

ႏငငတြင ေကးလကေနအမေထာငစမား၏ ၂၄ ရာခငႏႈနးသည ထခကလြယေသာ အေျခအေနတြင တညရေနပါသည။

ေကးလကေနျပညသလထ၏ ၈၅ ရာခငႏႈနးသည ဆငးရႏြမးပါးသမားလညး ျဖစၾကပါသည။ ေကးလကေဒသမား၏

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက ဦးတညေဆာငရြကလကရရာတြင ေကးလကေဒသမား၌ ေျမယာျပနာမား ေလာပါးသြားေရး၊

ေျမယာျပနာကငးရငးစြာျဖင လမႈဘ၀ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက ေအးခမးသာယာစြာ ေဆာငရြကနငေရးတ႔က မမတ႔၀နႀကး

ဌာနသည သကဆငရာ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆင၏အငအားကရယလက ေဆာငရြကေပးလကရပါသည။

အဆပါ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆင၌ လကေတြ႕ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခ သေဘာတရားမား ပ႕ႏ႔

ေရာကရေစေရး၊ အေျခခသေဘာတရားမားက လကေတြ႕ကငသး၍ ကယပငဆငျခငတတရားျဖင ဥပေဒလပထးလပနညး

ႏငေလာညစြာ မတေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားျပလပႏငေရးတ႔ အမနလအပေနေသာေၾကာင စာေရးသ၏ ျဖတသနးခ

ေသာ လပသကတစေလာက စမအားထတ ေဆာငရြကခရသည အေတြ႕အႀကမားက မေဝထားေသာ ဤစာအပသည

စာဖတသမားအတြက အေထာကအကတစရပျဖစေစလမမညဟ ယၾကညပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ ေလလာဖတ႐ႈသ မညသမဆ ဤစာအပပါ ဗဟသတမားက လကေတြ႕အသးခနငကာ နငင၏ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈမားတြင အေထာကအကေပးနငမညဟ ေမာလငပါေၾကာငးႏင ၿငမးခမးသာယာ၀ေျပာသည ဒမကေရစဖက

ဒရယနငငတစခ ျဖစတညလာေစေရး လအပခကမားစြာအနက မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျဖစလာေေစရးဆငရာ လ

အပခကက ဤစာအပသည တစေထာငတစေနရာမ ျဖညဆညးေပးနငပါေစေၾကာငး ဆမြနေတာငးပါသည။

(ေဒါကတာေအာငသ)

ျပညေထာငစ၀နႀကး

စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏငဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

ျပညေထာငစဒတယ၀နႀကး၏အမာ

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာအေနျဖင ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရရ

နငေရးအတြက ရညရြယႀကးစားလပေဆာငေနေသာ ဤအခါသမယတြင နငင၏ေျမယာသယဇာတမား စနစကမနကန

စြာ အသးခနငေရးသည လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ ေျမယာသယဇာတမားက စနစကနစြာ အသးခႏငစြမးသည လကေတြ႕

ေဆာငရြကေနရေသာ နယပယအသးသးမ တာ၀နရသမား၌ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား ပ႕ႏ႕ေရာကရ

ၿပး လကေတြ႕အသးခနငမသာ ျဖစနငေပလမမည။

ဤလကေတြ႕အသးခေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားစာအပသည နငငေတာ၏ လအပခကက တစ

ေထာငတစေနရာမ အေထာကအကျပႏငလမမညဟ ယၾကညယဆပါသည။ ဤစာအပျဖစေျမာကလာေရးအတြက

အဓကအခနးက႑ေနရာမ ပါ၀ငကညေပးေသာ MRLG အဖြ႕အစညးကလညး ေကးဇးတငရပါမည။ MRLG အဖြ႕အစညး

မ တာ၀နယ ကညေဆာငရြကေပးချခငးေၾကာငသာ စာေရးသ ဦးမဃး(လယ၀န)၏ စာမက စာအပအျဖစ ေတြ႕ျမငႏငရၿပး

အခမ ျဖန႔ခႏငချခငး ျဖစပါသည။

စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာနသည နငငေတာအတြငးရ ျပညသလထ၏ စား၀တေနေရး၊

လမႈေရးလအပခကမား ျဖညဆညးေပးနငေရး၊ စားနပရကၡာဖလ၍ အာဟာရျပည၀ေသာ စားနပရကၡာမား ထတလပနင

ေရးစသည ပငမလပငနးႀကးမားသာမက နညးပညာႏင အတတပညာမားျပန႔ပြားေရး၊ သသငသထက႐သာမက လကေတြ႕

ကငသးရမည အေျခခလပထးလပနညး ဥပေဒသမား လကေတြ႕ကငသးမညသမား လက၀ယသ႔ေရာကရ ျပန႔ပြားေစေရး

တ႔ကပါ တစစကမတမတ ေဆာငရြကေနေသာ ဌာနႀကးတစချဖစပါသည။ ထသ႔ ေဆာငရြကျခငးအျပင ေျမယာသယဇာတ

မားက ထေရာကစြာ အသးခနငချခငးႏင နညးပညာမား၊ သြငးအားစမား ပပးျဖညဆညးေပးႏငချခငးမားေၾကာင ရလဒ

အျဖစ ဆနစပါးက ႏငငျခားတငးျပညမားသ႔ စခနတင တငပ႔ႏငခမႈသည သကေသတစချဖစတညလာရပါသည။ အေျခခ

သဘာ၀သယဇာတၾကြယ၀မႈ၊ လပအားအလအပယ တညရမႈ၊ မဟာဗဟာကေသာ တညေနရာ၌ တညရေနမႈမားသည

ျမနမာႏငင၏ ဆြေဆာငမႈတစချဖစ႐မမက အေရ႕ေတာငအာရတြင အႀကးဆးကနးေျမဧရယာပငဆငမႈရသည အေလာက

ေျမဆၾသဇာေကာငး၍ ကယေျပာေသာ စကပးေဂဟေျမမားတညရမႈ၊ ေရအရငးအျမစႏင သစေတာသယဇာတမားအေပၚ

ႏငငဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက အေကာငးဆးအကးရ အထေရာကဆးျဖစေအာင စမခန႔ခြသြားနငေရးသည အထးဂ႐ျပ

ရမညအခကျဖစပါသည။

တစဖကတြငလညး လစြမးအားအရငးအျမစ က႑ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ႀကးပမးျဖညဆညးမႈမား ေဆာင

ရြကရနရမညျဖစရာ ထသ႔စမေဆာငရြကမႈ၌ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ လ႔စြမးအားအရညအခငးမား ျမႇငတငပးေထာင

ေဆာငရြကႏငေရးသည အေရးႀကးေသာအခနးက႑မ ပါ၀ငေနပါသည။ ယခစာေရးသ၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ အေျခခ

သေဘာတရားမားသည လတငးလြယကစြာ သရနားလညႏငၿပး လကေတြ႕ျပနလည အသးခနငမညျဖစပါေသာေၾကာင

နငငေတာ၏ လအပခကအေပၚ အတတစခပသတစပြငပမာ အေထာကအကျပနငမည စာအပေကာငးတစအပ ျဖစပါ

ေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။

လေကာ

ဒတယ၀နႀကး

စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

စာေရးသ၏ ေကးဇးတငလႊာ

ဤစာအပက မတတမးတစခအျဖစ စာဖတသ၏ ေရ႕ေမာကသ႔ ေရာကရေအာင အဆငဆငႀကးပမးေဆာင

ရြကခၾကရာတြင စာေရးသအေနျဖင ေကးဇးတငရမညပဂၢလမားေျမာကမားစြာ ရခပါသည။ အဆပါ ေကးဇးတငရမည

ပဂၢလမားအနက ငယစဥမစ၍ ယေန႔ကာလအထ သြနသငညႊနၾကားျပေပးခၾကေသာ သငဆရာ၊ ျမငဆရာ၊ ၾကားဆရာမား

၏ ေကးဇးတရားက ဦးစြာပထမေဖာျပခငပါသည။ ဒတယအေနျဖင စတဓာတ၊ အသဉာဏ၊ ခယခက၊ ရပတညခက

မားမနကနေအာင သြနသငဆးမ လမးျပေပးခၾကေသာ ရတနာျမတ(၃)ပါးႏင မဘ(၂)ပါး၏ ေကးဇးတရားက ေဖာျပခင

ပါသည။ ထ႔ေနာက ေန႔စဥဘ၀၊ ေနထင၊ သြားလာ၊ ဆကဆ၊ လပကငကငလညေနရေသာ ပတ၀နးကငရ မတေဆြ၊ သ

ငယခငး၊ အေပါငးအသငးမားႏင လပေဖာကငဘကမား၏ ေကးဇးတရားက ဆကလကေဖာျပခငပါသည။ ဤေနရာတြင

ေကးဇးတရားက မတမတရရ ေဖာျပရမည ပဂၢလမားလညးရပါေသးသည။ စာေရးသ၏ ၀နထမးဘ၀အစဥအဆကတြင

ေကာငးကးျပခသမားႏင ႀကေတြ႕ခရသကသ႔ ဆးကးေပးခသမားလညး အမနရခပါသည။ ေကာငးကးျပခသမားေၾကာင

စတခမးသာ၀မးေျမာကမႈႏင စတဓာတခြနအားအပါအ၀င ေကာငးကးမားရရေစခေသာလညး မေကာငးကးေပးခသမား

ေၾကာင ျပငးျပေသာႀကးစားအားထတမႈက ျပေစနငခသညအတြက ထသမား၏ သကေရာကမႈ ေကးဇးတရားသည အလြန

ပင ႀကးမားမႈရခပါသည။ ထသ(၂)မးလးကလညး ေကးဇးတငရပါမည။

ေနာကဆးအေနျဖင ႏငငေတာ၏ေျမယာက႑ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက ရညရြယကာ ဤစာအပျဖစေျမာကေရး

အတြက အဓကအားျဖင ပပးကညေဆာငရြကေပးၾကသမားျဖစသည MRLG ႏင အျခားႏငငတကာ မတဖကအဖြ႕အစညး

မားအားလညးေကာငး၊ ၎အဖြ႕အစညးမားအတြငးမ ေစတနာျဖင အႀကဉာဏအပါအ၀င အစစကညမႈျပခၾကေသာ မတ

ေဆြ၊ ဆရာသမား တခ႕အားလညးေကာငး၊ စာမက ျပညစသညထက ျပညစေကာငးမြနေအာင အႀကဉာဏေပး ကည

တညးျဖတမႈျပခၾကေသာ ၀နႀကး(ၿငမး)ဆရာဦးဘဟနး၊ ဆရာဦးခငေမာငႀကး၊ ဆရာဦးစသနးတ႔အားလညးေကာငး၊

ဥေယာဇဥႏင အမာစာအားခးျမႇငေပးပါေသာ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာနမ ျပညေထာငစ၀နႀကး

ႏင ဒတယ၀နႀကးတ႔အားလညးေကာငး အထးပငေကးဇးတငရပါေၾကာငး ေလးစားစြာျဖင မတတမးျပ တငျပအပပါ

သည။

ဦးမဃး(လယ၀န)၏ ကယေရးမတတမး

- အမညရငးမာ ဦးလႊမးမးျဖစပါသည။ ၁၉၆၁ ခႏစ ေမလ (၃)ရကေန႔တြင ရနကနၿမ႕၌ ေမြးဖြားခၿပး အဖ ဦးေအးက၊

အမ ေဒၚခငမြနသနးတ႔၏ သားသမး(၆)ဦးအနက အႀကးဆးသားျဖစပါသည။

- မလတနးပညာက မြနျပညနယ၊ ဘးလငးၿမ႕၌လညးေကာငး၊ အလယတနးႏငအထကတနးပညာက ရနကနၿမ႕

ဒဂ(၂)ၿမ႕မအမးသားေကာငး၌လညးေကာငး၊ တကသလပညာက အမတ(၃)ေဒသေကာလပ(ၾကညျမငတင)

ႏင စကပး ေရးတကသလ(ေရဆငး) ပဥးမနားၿမ႕မား၌လညးေကာငး အသးသး ပညာသငၾကားခၿပး ၁၉၈၄

ခႏစတြင စကပးေရး ပညာဘြ႕(B.Ag)က ရရခပါသည။

- ၁၉၈၄ ခႏစမ ၁၉၉၄ ခႏစအထ စကပးေရးဦးစးဌာနတြင သေတသန၊ ဓာတခြခနး၊ မးေစသန႔စငစက႐၊ စက

ကြငး၊ သစခြတစ႐ႈးမးပြားဓာတခြခနး၊ ခ႐င႐း၊ တငး႐းစသညတ႔၌ တာ၀နမားက ထမးဆာငခပါသည။ ၁၉၉၄

ခႏစမစ၍ ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဦးစးဌာန(ယခ လယယာေျမစမခန ႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန)သ ႔

ဦးစးအရာရ ရာထးျဖင ဌာနကးေျပာငး တာ၀နထမးဆာငခၿပး စစကငးတငး၊ မႏေလးတငး၊ ရနကန႐းခပ (HQ)၊

တနသၤာရတငး၊ ကယားျပညနယ၊ အထကျမနမာျပည ေၾကးတငႏငေျမစာရငးဦးစးဌာန(မႏေလးၿမ႕)တ႔တြင

ရာထးတာ၀နအဆငဆငကလညးေကာငး၊ ေနျပညေတာ(HQ) ၌ ေျမယာစမခန႔ခြေရးဌာန၊ ညႊနၾကားေရးမး

အေနျဖငလညးေကာငး၊ ယခလကရကာလတြင ဒတယညႊနၾကားေရးမးခပတာ၀နကလညးေကာငး ထမးေဆာင

လကရပါသည။

- ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ(၁၃)ရကေန႔ထတ အတြ(၃) အမတ(၁၂၄) ျပညသ႔ေခတဂာနယမစ၍ ေၾကးတငဘာ

လ၊ ဘယလ၊ ေဆာငးပါးျဖင စာေပနယပယအတြငး စတင၀ငရာကခပါသည။ စာေတြ႕လကေတြ႕ ေလလာဆညးပး

လပကင ခမႈမားအေပၚ အေျခခ၍ ျပညသလထ သရနားလညသငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ ေဆာငးပါး

အေရအတြက ၁၀၀ ေကာ ျပညသ႔ေခတ၊ ျပညသ႔အေရးဂာနယ၊ ႏငငပငသတငးစာမားတြင ေရးသားတငျပ

ခပါသည။ ကေလာင အမညခြမာ ေျမေၾကးေမာငျဖစ၍ ေျမယာဆငရာေဆာငးပါးမားက ေရးသားဆျဖစပါသည။

- ဇနး ေဒၚစးစးရ၊ သား ေမာငေကာထကလြင + မဇငမာမး၀ငး၊ ေျမး ေကာငးထကေ ဝယ မသားစတ႔ႏငအတ

ေနထင၍ ႏငငတာ၀နမားက ထမးေဆာငလကရပါသည။

ed'gef; tcef; 1

အခနး ၁ ၊ နဒါနး

ျမနမာႏငငသည ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈရရေရးအတြက ရညရြယေဆာင

ရြကလကရပါသည။ ထသ႔လပေဆာငလကရရာတြင ေရရညတညတ ခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ ႔ ၿဖးတးတကမႈ

ရရေရးအတြက က႑အလက၊ ၀နႀကးဌာနအလက၊ တငးေဒသႀကးျပညနယအလက စမခကမားခမတထားရၿပး အဆပါ

အမးမးေသာစမကနး၊ စမခကမားသညလညး အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနးႀကးတစခေအာက၌ သဟဇာတ

ျဖစစြာ ေပါငးစညးေဆာငရြကႏငမသာလင တငးျပညအတြက စစမနသညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ေဆာငၾကဥးႏငလမမည

ျဖစေၾကာငး ႏငငေတာ၏အတငပငခပဂၢလက မတခကျပထားပါသည။

ျမနမာႏငင၏ေမာမနးခကသည ၿငမးခမးသာယာ၀ေျပာသည ဒမကေရစဖကဒရယ ႏငငျဖစလာေစရနျဖစေသာ

ေၾကာင ႏငငေတာ၏ဖြ႔ၿဖးတးတကရန လအပခကမားကလညး ကမၻာအဆင ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈလပငနးစဥမားႏင

ခနညႇထားပါသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငအတြက ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာဖြ႔ၿဖးတးတကမႈရရေစရန_

- မတျခငး၊ အားလးပါ၀ငေဆာငရြကျခငး (Equity & Inclusion)၊

- ဘကေပါငးစေရရညတညတေစျခငး (Sustainability in all its forms)၊

- ပဋပကၡျဖစလြယသညအေျခအေနက ထညသြငးစဥးစားသည ခဥးကပပနညးလမးမားထားရျခငး

(Conflic Sensitive Approching)၊

- ဒမကရကတစစညးမဥးစညးကမးမား ခမတေဆာငရြကျခငး (Democratic Principles)

စသညတ႔ လအပပါသည။

ၿငမးခမး၍ သာယာ၀ေျပာေသာ ဒမကေရစႏငငေတာျဖစေပၚလာေရးအတြက (၁) ၿငမးခမးေရးႏင တညၿငမမႈ

မ႑င၊ (၂) သာယာ၀ေျပာမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမ႑င၊ (၃) ျပညသမားႏင ကမၻာေျမမ႑ငဟ၍ မ႑င သးခက

ခမတထားၿပး၊ မ႑င(၁)အတြက ပနးတင (၁)အျဖစ ၿငမးခမးေရး၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရး၊ လၿခေရးႏင

ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ၊ ပနးတင(၂)အျဖစ စးပြားေရးတညၿငမမႈႏင ခငမာအားေကာငးသည Macro စးပြားေရးစမခန႔ခြမႈ

စေသာ ပနးတင (၂) ခက ခမတထားပါသည။ ထ႔အတ သာယာ၀ေျပာမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မ႑င(၂)အတြက

ပနးတင(၃)အျဖစ အလပအကငဖနတးေရးႏင ပဂၢလကက႑ဦးေဆာငသည ဖြ ႔ ၿဖးေရးပနးတငကလညးေကာငး၊

ျပညသမားႏင ကမၻာေျမမ႑င(၃)အတြက ပနးတင (၄) အျဖစ ၂၁ ရာစ လမႈအဖြ႕အစညးအတြက လစြမးအားအရငး

အျမစႏငလမႈဘ၀ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊ ပနးတင (၅)အျဖစ ႏငင၏ အနာဂတမးဆကမားအတြက သယဇာတႏင သဘာ၀

ပတ၀နးကင စသညပနးတငမားကလညးေကာငး အသးသးခမတထားပါသည။

အထကပါမ႑င (၃) ရပ၊ ပနးတင(၅)ရပအတြက ေျမယာသည အေရးအႀကးဆးအေနအထားမ ပါ၀ငပတသက

လကရေနပါသည။ ႏငငေတာ၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတငးသည ေျမယာေပၚတြင အေျခခထားသကသ႔ ေရရညတညတခငၿမၿပး

ဟနခကညေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈရရေရးသညလညး ေျမယာက အေကာငးဆး၊ အသငအေတာဆး စမခန႔ခြႏငမႈအေပၚ

တြင မတညေနသညဟ ယၾကညပါသည။ ေျမယာစမအပခပမႈ တးတကေကာငးမြနေစျခငးဆသညအခကက ႏငင၏

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား16

အနာဂတမးဆကမားအတြက သယဇာတႏငသဘာ၀ပတ၀နးကငျဖစေျမာကေရး ပနးတင(၅)၏ မဟာဗဟာ ၅ . ၅ တြင

ထညသြငးခမတထားပါသည။

ယခတငျပသည စာအပသည ေျမယာစမအပခပမႈ တးတကေကာငးမြနေစျခငးဆသည ခမတထားေသာ

မဟာဗဟာႏင ခတဆကထားၿပး တစေထာငတစေနရာမ ပါ၀ငအေထာကအကျပႏငရန ရညရြယပါသည။

အမနစငစစ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဟသည ႏငငတငးအတြက အေရးႀကးပါသည။ မနကနေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈသည

ႏငငတစခ၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက မလြမေသြျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင မနကနေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈ ျဖစေပၚလာေရး

သည ႏငငတငး တစနညးအားျဖင လသားတငးအတြက အလြနအေရးႀကးေသာ အခနးက႑မရပတညေနသညဟ

တငျပလပါသည။

မညသညေျမယာစမခန႔ခြမႈ၌မဆ မနကနေသာ အေျခခသေဘာတရားမား ပါ၀ငရမည ျဖစပါသည။ ေျမယာစမ

ခန႔ခြမႈအေျခခသေဘာတရားမားသည အလြနအေရးႀကးၿပး ၎အေျခခသေဘာတရားမားက နားလညသေဘာေပါကမႈ

မရလင မားယြငးေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈကသာ ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမားက

သရနားလညသေဘာေပါက၍ မနကနေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈမားက ျပလပႏငၾကမညဆလင ၿငမးခမးသာယာမႈႏငအတ

ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အကးေကးဇးမားက ရရၾကပါလမမည။ သ႔ျဖစပါ၍ မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာ

တရားက လတငးသရနားလညသေဘာေပါကထားသငပါသည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈနယပယအတြက ဆကစပပတသကေနေသာ လတနးစား အလႊာ ၅ ခရ၍ ၎လတနးစား

အလႊာတငး၌ မနကနေသာ အေတြးအျမငမား ေရာကရအသးခႏငေရးသည အေရးႀကးပါသည။ ၎အလႊာမားမာ_

(က) ေပၚလစခမတေသာအလႊာ၊

(ခ) ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးျပစေသာအလႊာ၊

(ဂ) ဆးျဖတခကခမတေသာအလႊာ၊

(ဃ) လကေတြ႕စမခန႔ခြမႈျပေနေသာအလႊာႏင

(င) စမခန႔ခြမႈ၏ေကာငးကးဆးကးက လကေတြ႕ခစားေနရေသာ ျပညသလထအလႊာဟ၍ျဖစပါသည။

အဆပါအလႊာအသးသးသည မမတ႔၏ လလားခက၊ ေမာမနးခကႏငပတသက၍ ပနးတငသ႔ေရာကရေအာင မညသ႔

အားျဖညေဆာငရြကသြားရမညက ကြကြျပားျပား သရထားရန လအပပါသည။ ထသ႔ အားျဖညေဆာငရြကႏငေရးအတြက

မမတ႔ႏင သကဆငေသာ အေျခခသေဘာတရားမားက သရနားလညသေဘာေပါက၍ လကေတြ႕အသးခႏငရန လအပ

ပါေသာေၾကာင ထလလားခကက ရရႏငေရးအတြက ရညရြယလက ဤတငျပခကက ေရးသားျခငးလညးျဖစပါသည။

ထ႔ျပင မမတ႔အလရေသာ အေျခအေနတစခက ဘာေၾကာငမရရသနညး။ မညသညေနရာ၌ မညသညအားနညး

ခကမားရေနသနညး။ မညသ႔အားျဖညေဆာငရြကေပးမ မမတ႔အလရေသာ ပနးတငက ရရႏငမညက သရထားရန လအပ

သကသ႔ မမတ႔အလရသည ေမာမနးခကရလဒမားႏင အလမးေဝးေနေသးလင မညသညအားနညးခကက ကစားေပးမ

ျဖစမည၊ မညသညအားနညးခကက ပ၍ဦးစားေပးသငသည စသညတ႔က သရႏငရနအတြကလညး ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

ဆငရာ အေျခခသေဘာတရားမားက တငျပရျခငးျဖစပါသည။

ကၽြနပတ႔ႏငငတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခသေဘာတရားမားက သရနားလညသေဘာ ေပါကမႈ အားနညး

ေနေသးသည ဟသးသပပါသည။ ဥပေဒမားက အလြတကကမတ၍ ေကညက နားလညတငး ေျမယာစမခန႔ခြမႈ မနကန

ေအာငေဆာငရြကႏငလမမညဟ တစထစခယဆ၍ မရပါ။ မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခသေဘာတရားမားႏင

ကငးကြာလက ေရးဆြထားေသာ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးတစရပက ကငစြၿပး မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ ျဖစေပၚလာ

ေအာင ေဆာငရြက၍မရပါေၾကာငးလညး သရထားရန လအပပါသည။

အခနး ၁ နဒါနး 17

သ ႔ျဖစပါ၍ ဥပေဒက အထကအေလာကနားလညၿပး ေျမယာစမခန ႔ခြမႈ၏အေျခခသေဘာတရားမားက

ေကညကစြာသေဘာေပါကထားသမားသည မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမား က ဖနတးႏငၾကလမမညဟ ေမာလင

ပါသည။

ဤတငျပခကသည ဥပေဒက အတနအသငနားလညသေဘာေပါက႐ျဖင လကေတြ႕ အသးခႏငေရးက ဦးတည

ေရးသားထားေသာေၾကာင ဤတငျပခကတစခတညးျဖင ၿပးျပညစေသာ အေျခအေနရရလမမညဟ စာဖတသမား

မရႈျမငေစလပါ။ စာေရးသ၏ ကယပငအေတြ႕အႀကႏင အေတြးအျမငေပၚတြင အေျခခၿပး ေရးသားထားေသာေၾကာင

ပညာရငမားအျမငတြင အားနညးခကမား ပါရေကာငးပါရႏငပါသည။ သ႔ေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခအေၾကာငး

အခကမားက ဝငး၀နးေဖာထတၿပး အသပညာ၊ ဗဟသတ အျပနအလနျဖန႔ေဝ ေပါငးစပသြားႏငေရးက ရညရြယရငး

ျဖစပါေၾကာငး ေလးစားစြာျဖင နဒါနးအစခ တငျပလကရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား18

ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား

အခနး ၂ ၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား

ႏငင၏အနာဂတမးဆကမားအတြက သယဇာတႏငသဘာ၀ပတ၀နးကငျဖစေျမာကေရးပနးတင(၅)၏ မဟာ

ဗဟာ ၅ . ၅ တြင ေျမယာစမအပခပမႈ တးတကေကာငးမြနေစျခငးဆသညအခကက ခမတထားပါသည။ ေကာငးမြနေသာ

ေျမယာစမအပခပမႈ ရရေစရနဆသညအခကသည ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခအခကမားက မညမနားလညထားၾက

သနညးဆသည အခကအေပၚ အေျခခပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမားတြင အဓကအားျဖင က႑ႀကး (၄)ခ ပါ၀င

ေနပါသည။ ၎က႑ႀကး (၄)ရပက ဦးစြာသေဘာေပါက နားလညထားသငပါ၍ တတႏငသမ ရငးလငးတငျပသြားပါမည။

၎က႑ႀကး(၄)ရပမာ_

(က) တရား၀ငတညရေနေသာ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးအေျခခမားအေပၚအေျခခ၍ စမခန႔ခြျခငး၊

(ခ) တညဆဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကအေျခခမား အတငး စမခန႔ခြျခငး၊

(ဂ) မလြမေသြလကနာကငသးရမည အေျခခစညးကမးမားျဖငစမခန႔ခြရျခငး၊

(ဃ) လစြမးအားအရငးအျမစမားအေပၚ အေျခခ၍ စမခန႔ခြရျခငး ဟ၍ျဖစပါသည။

ဤအေျခခ(၄)ရပက ေသခာစြာ နားလညသေဘာေပါကထားမသာ မနကနေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈက ဖနတး

တညေဆာကႏငမညျဖစပါ၍ ၎(၄)ခကက ဦးစြာတငျပသြားပါမည။

စမခန႔ခြသ စမခန႔ခြမႈကခရသ

ေျမပဗလာေျမပ -

ကြငးထြကေျမပ -ေၾကးတငေျမပ -

အညႊနးျပေျမပမား -၁ လကမ ၁ မင ေျမပ -၁ လကမ ၂ မင ေျမပ -

၁ : ၅၀၀၀၀ ေျမပ -၁ : ၁၀၀,၀၀၀ ေျမပ -၁ : ၂၅၀,၀၀၀ ေျမပ -

- လယယာေျမဥပေဒ- ေျမလြတေျမ႐ငးဥပေဒ- ၿမ႕/ေကး ဥပေဒ- ေျမႏငအခြနဥပေဒ- ေတာငကးဥပေဒ- စာခပစာတမးမတပတငဥပေဒ- ေျမစာရငးလကစြဥပေဒ- ဗဟလယစညႊနၾကားခက- ဗဟေကာမတညႊနၾကားခက- ေျမစစေကာမတလပထးလပနညး

စာရငး- ဧရယာစာရငး- IB စာရငး

မတတမး- 1A စာရငး- II စာရငး- ရာေကာကစာရငးမား- အပခပမႈႏစခပ

လ႔စြမးအားအရငးအျမစမားအေပၚအေျခခ၍ စမခန႔ခြရျခငး

တရား၀ငတညရေနေသာေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမားအေပၚ အေျခခ၍ စမခန႔ခြျခငး

တညဆဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးညႊနၾကားခကမားအတငး စမခန႔ခြျခငး

၁ ၂

မလြမေသြလကနာကငသးရမညအေျခခစညးကမးမားျဖင စမခန႔ခြရျခငး

၃၄

ေျမယာ

ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခ (Basic Principles)

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား20

၂ . ၁ ။ တရား၀ငတညရေနေသာ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးအေျခခမားအေပၚအေျခခ၍ စမခန႔ခြရျခငး

ေျမပဆသညမာ ေျမတညရာအရပ၊ အတငးအတာႏင နယနမတက ေဖာျပထားေသာ မတတမးျဖစပါသည။

တစနညးအားျဖင မတပစာရငးမား၏ အညႊနးလညးျဖစပါသည။ ေျမပမတစဆငရရလာေသာ ဧရယာစာရငးမား၊ အေျခခ

စာရငးမားက “မတပစာရငး”ဟ သတမတ ေခၚေဝၚေသာ စာရငးစာအပမားတြင ေရးသြငးမတသား အသးျပေလရေသာ

ေၾကာင ေျမပဟသည မတပစာရငးမား၏ အညႊနးျဖစေၾကာငးလညး ေဖာျပေလရသည။ ေျမပတစခက ကၾသဒနတပြငမား

(Coordinate Points)မား၊ အဆပါပြငမားက တစခႏငတစခ ဆကစပေရးဆြေဖာျပေသာလငးမား (Parcel Lines)မား၊

ပလဂြနပေလာ(Polygon Plots)မားျဖင ေရးဆြ၍ေျမတညေနရာအရပ၊ ပပနးသဏၭာနအတငးအတာႏင နယနမတက

ေဖာျပေလရပါသည။

၇၀ ရာခငႏႈနးေသာေတာငသလယသမားျပညသလထ၏ လယယာေျမႏငေျမယာဆငရာ မတတမးမားက

ထနးသမး စမခန႔ခြေနေသာ လယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန (ယခငေၾကးတငႏငေျမစာရငးဦးစးဌာန)

တြင ကငစြေနေသာ ေျမပမားကလညး သရနားလည သေဘာေပါကထားသငေသာေၾကာင ရငးလငးတငျပသြားပါမည။

ကမၻာေျမႀကးသည ထပႏစဖကအနညးငယျပား၍ လး၀နးေသာပသဏၭာနရေၾကာငး အမားသၾကပါသည။

ေျမပစကသည ျပငညမကႏာျပငျဖစပါသည။ ေျမပတစခပျဖစလာရန ကမၻာေျမမကႏာျပငက ျပငညစကေပၚတြင ေရးဆြ

ေဖာျပရေသာေၾကာင အ၀နးႏငျပငည အေျခခသေဘာတရားခငး ကကညမႈမရေၾကာငး သတျပသငပါသည။ လး၀နး

ေသာကမၻာေျမမကႏာျပငေပၚရ အေရးအေၾကာငးမားက ျပငညစကေပၚတြင ေရးဆြရေသာေၾကာင တစထပတညး

ထပတညသညရလဒ ရရႏငလမမညမဟတပါ။ ထသ႔ထပတမညေသာလညး ေျမတငးတာ ေျမပထတသည နညးစနစ

မားျဖင ေရးဆြထတလပလကေသာေျမပမားက ပပနးသဏၭာန၊ ဧရယာႏင ေျမတညေနရာကယစားျပအျဖစ သးစြႏင

ၾကပါသည။ သ႔ေသာ အေရးအႀကးဆးအခကမာ ေျမပေပၚတြင ေရးဆြေဖာျပထားခကမားသည ေျမျပငမေျမတည ေနရာ

(Coordinates) မားက ကယစားျပႏငေရးျဖစပါသည။ ေျမပမားသည ေျမျပငေပၚရ Coordinates မားက ကယစားျပႏငရန

တငးတာေရးဆြေဖာျပထားေလရပါသည။ ထသ႔ကယစားျပသးစြႏငေသာေၾကာင အေျခခေျမပမားအေၾကာငးက အမား

သရထားသငျခငးျဖစပါသည။

ေျမတငးတာျခငးနညးစနစမားျဖင ေျမတငးတာေျမပေရးဆြၿပး ပထမဆးရရလာေသာ ပႏပေျမပက ဗလာေျမပ

ဟေခၚပါသည။ ဗလာေျမပေပၚတြင ေျမမကႏာျပငေပၚရ အေရးအေၾကာငး၊ သြငျပငလကၡဏာမားက ေဖာျပပႏပထား၍

အေျခခသတငးအခကအလက အနညးအကဥးမသာပါ၀ငပါသည။ ဗလာေျမပ ရရလာၿပဆလင ေျမျပငသတငးအခက

အလကမား ထပမရရ ေအာင ေၾကးတငစကျခငးလပငနးက ထပဆငလပေဆာငရပါသည။

အဂၤလပလမးတ႔သည ျမနမာႏငငက အေရအတြက ၈၀၀၀၀ ေကာရေသာ ေျမပမား၊ ဆကစပေနေသာ

ေျမစာရငးမား ဦးစြာထေထာင၍ မတတမးမားအေပၚအေျခခလက စနစတက အပခပခၾကပါသည။ ေျမပမားရရေအာင

ေျမတငးအဖြ႕( Survey Team) မားဖြ႕စညးကာ စနစတက ေျမတငးတာ၊ ေျမပထတခၾကပါသည။ ေျမပမားရရၿပးေနာက

ေၾကးတငအဖြ႕ (Settlement Party) မား ဖြ႕စညးတာ၀နေပးကာ ေၾကးတငစကခၾကပါသည။ ေၾကးတငစကသည ဆသည

က အကဥးမ အႏစခပတငျပရလင ေျမျပငတြင လကရအသးျပေနမႈက စာရငး၊ ေျမပမားတြင မတတမးတငျခငးပင

ျဖစပါသည။ ေၾကးတငစကျခငးတြင မလအေျခခလပငနး (၃)ခ ပါ၀ငပါသည။ ၎တ႔မာ_

၁။ ေရေျမသဘာ၀အေျခအေနက ေလလာမတတမးတငျခငး၊

၂။ ပကတတညရေနေသာ လယယာေျမမား၏အေျခအေနက ေလလာမတတမးတငျခငး၊

၃။ ေတာငသလယသမားမား၏အျဖစမနအေျခအေနက ေလလာသေတသနျပလပ၍ မတတမးတငျခငး

တ႔ျဖစ၍ ၎လပငနးစဥ(၃)ခႏငဆကစပၿပး ေကာကခသငသည ေျမခြနေတာႏႈနးထားက ရာေဖြျခငးတ႔

ပါ၀ငပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 21

ေၾကးတငစကၿပးလင ေၾကးတငအစရငခစာ(Settlement Report) ျပစရၿပး အဂၤလပအစးရသည ေၾကးတင

အစရငခအေပၚ အေျခခ၍ ခ႐ငျပနတမး(District Gazetteer) မားထတျပနကာ စမအပခပရပါသည။ ေၾကးတငအစရငခစာ

အတြငး အခကေပါငး(၂၀)ပါ၀င၍ ၎တ႔မာ ေဒသတစခ၏ (၁) ေျမမကႏာျပငအေၾကာငး၊ (၂) ေရေျမ သဘာ၀အေၾကာငး၊

(၃) ရာသဥတအေၾကာငး၊ (၄) ၿမ႕ေျမမားအေၾကာငး၊ (၅) ေျမယာပငဆငမႈအေၾကာငး၊ (၆) လဦးေရအေၾကာငး၊ (၇) လမးစ

အေၾကာငး၊ (၈) ကးကြယသညဘာသာမားအေၾကာငး၊ (၉) ၎တ႔၏အလပအကငမားအေၾကာငး၊ (၁၀) ဆညေျမာငး၊

တာတမႏင အငးမားအေၾကာငး ၊ (၁၁) ေရသြငးစကပးမႈအေၾကာငး၊ (၁၂) လယယာလပငနးမအပ အျခားလပငနးမား

အေၾကာငး၊ (၁၃) ကၽြႏြားမားအေၾကာငး၊ (၁၄) ပညာေရးအေၾကာငး၊ (၁၅) ကနးမာေရးအေၾကာငး၊ (၁၆) လမးပနးဆကသြယ

ေရးအေၾကာငး၊ (၁၇) ျပညသလထတ႔၏ ၀ငေငြ ထြကေငြမားအေၾကာငး၊ (၁၈) အခြနအခမားအေၾကာငး၊ (၁၉) ေကြးၿမမား

အေျခအေနႏင ေပါငႏမႈမားအေၾကာငး၊ (၂၀)လၿခေရးဆငရာအေၾကာငးတ႔ျဖစပါသည။

ေၾကးတငစကျခငးက ခ႐ငတစခခငးအလက ေဆာငရြကၾကရၿပး အႏစ ၂၀ လငတစႀကမ ေၾကးတငျပနစက

ၾကရပါသည။ ေနာကဆးေၾကးတငစကေသာခ႐ငမာ ေျမာငးျမခ႐င ျဖစ၍ ၁၉၃၈-၄၀ ခႏစတြင ေဆာငရြကခပါသည။

အဂၤလပတ႔သည အထကျမနမာျပည၌ ခ႐ငေပါငး ၁၅ ခႏင ေအာကျမနမာျပညႏင ခ႐ငေပါငး ၂၁ ခ စစေပါငး (၃၆)ခ႐င

ေၾကးတငစကခၾကပါသည။ ယခအခါ ေၾကးတငမစကႏငခေသာကာလမာ ႏစေပါငး ၈၀ ခန႔ရၿပျဖစပါသည။ လကရ

အငအားအနညးငယျဖင ဖြ႕စညးထားေသာ ေၾကးတငဌာနခြသည ေၾကးတငလပငနး သေဘာသက၀ငေသာ လပငနး

အနညးငယကသာ အျဖစသေဘာ ေဆာငရြကရလကရပါသည။

(၁) “Survey Party” မ ေျမပမားတငးတာထတလပၿပး၊ (၂) “ေၾကးတငအဖြ႕ Party” မ ေၾကးတငစကျခငးျဖင

ရရလာေသာ စာရငး၊ ေျမပမားက အေျခခလက၊ (၃) “ေျမစာရငးဌာန”မ မတတမးျပစ စမခန႔ခြလာခသညမာ ႏစေပါငး

၁၀၀ ေကာခၿပးျဖစပါသည။

ယခအခါ ေျမတငးျခငး ၊ ေၾကးတငလပငနးေဆာငရြကျခငး၊ ေျမယာစမခန႔ခြျခငး စသည လပငနးစဥႀကး ၃ ခက

ေျမစာရငးဌာနတစခတညးျဖငသာ မႏငမနငးေဆာငရြကေနရပါသည။ ၀နထမးအငအားမလမေလာက၊ ဘတဂကေငြ

မလမေလာက၊ နညးပညာအားနညးမႈမားျဖင မႏငမနငးေဆာငရြကေနရသညအေျခအေနမားသည ဌာနအေပၚ မားစြာ

ဖစးေစမႈ ျဖစေပၚေစလကရရပါသည။

ထ႔ေၾကာင ေၾကးတငစကျခငးဆသညမာလညး ေျမျပငေပၚရ လကရအသးခေနမႈအေျခအေနက မတတမးတင

စာရငးျပစျခငးျဖစပါသည။ ေၾကးတငစက၍ ေျမျပငေပၚရ လကရအသးခေနမႈအေျခအေနက မတတမးတင စာရငးျပစ

ၿပး ဗလာေျမပေပၚတြင သတမတေဆးအေရာငမားျဖင ေဆးေရးျခယလကေသာအခါ ေၾကးတငေျမပကရရပါသည။

သတမတေဆးေရာငျဖင ေရးျခယခြျခားေဖာျပထားေသာေၾကာင ေၾကးတငေျမပေပၚတြင လကရအသးျပေနေသာ ေျမျပင

အေျခအေနကေဖာျပေသာ သတငးအခကအလကမား ပါ၀ငပါသည။ ဥပမာအားျဖင ရြာေျမ၊ ၿမ႕ေျမ၊ သာသနာေျမ၊

သသာနေျမ၊ လယေျမ၊ ယာေျမ စသည စကပးေျမမား၊ အငးအင စသညေျမမားတ႔ ျဖစပါသည။ ၎ေျမျပင အမနေျမ

အသးခမႈမားက သတမတစာရငးမတတမးပစမားတြင စာရငးေရးသြငးထားကာ ႏစေပါငးမားစြာ(အနညးဆး ႏစ ၂၀)

အသးခေလရေသာေၾကာင အလြနတနဖးႀကးေသာ ေျမပ၊ စာရငးတစချဖစလာပါသည။ ဗလာေျမပႏင ေၾကးတင

ေျမပႏစခက ဆကစပေပါငးစညးလက ေျမျပငမ ေတာငသတစဦးခငး ပငဆငလပကငေနေသာ ဦးပငဧရယာမားက

ေျမပေပၚတြင သတမတေဆးေရာငမားျဖင ေရးဆြေဖာျပလကေသာအခါ ကြငးထြကေျမပျဖစလာပါသည။ ကြငးထြက

ေျမပသည ေျမတငးတာေျမပထတျခငး၏ အျမငဆး စြမးေဆာငခကျဖစပါသည။ ကြငးထြကေျမပရရမ ျပညျပညစစအသး

ခ၍ရႏငပါသည။ ကြငးထြကေျမပအဆင မေရာကလင ေျမတငးစာေရးမား ကြငးအတြငး၌ အသးမခႏငေသးပါ။ ျမနမာႏငင

တြင ကြငးထြက ေျမပေပါငး ၈၀၀၀၀ ေကာရပါသည။ ႏစစဥလညး ေျမတငးတာ ေျမပထတေနပါသည။ ေျမတငးတာ၊

ေျမပထတ႐အဆငသာရၿပး ကြငးထြကေျမပ ေရာကသညအဆငထ မေဆာငရြကႏငလင ေဆာငရြကခကအားလးသည

သထေရသြနသကသ႔သာ ရပါမည။ ပးသာကန-ေမာငပေစာငးမတတေသးပါ။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား22

ကြငးထြကေျမပမားတြင ေျမျပင၏သးစြေနမႈ ပကတအေျခအေနကေဖာျပေသာ သတငးအခကအလကေပါငးစ

ပါ၀ငပါသည။ သာသနာေျမ၊ သသာနေျမ၊ ရြာေျမ၊ လညးလမးေျမ၊ ေရသြငးေျမာငး၊ ေခာငးေျမ၊ အငးအငေျမ၊ စကပးေျမ

ဆလငလညး လယေျမ၊ ယာေျမ ၎တ႔၏ အဆငအတနးသတမတခကမား စသညတ႔ ျပညျပညစစပါ၀ငပါသည။

ကြငးထြကေျမပေပၚတြင ေဖာျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားကလညး ဆကစပစာရငးပစမားတြင

စာရငးေရးသြငး မတသားထားေလရေသာေၾကာင ႏစေပါငးမားစြာ အသးခႏငပါသည။ ၎ကြငးထြကေျမပသညလညး

တနဖးႀကးေသာ ေျမပ၊ စာရငးျဖစပါသည။ ဌာန၌ သးစြေနေသာ ေျမပမားသည စာရငး၊ မတတမးမားျဖင အစဥအၿမ

ခတဆကထားေသာေၾကာင စာရငးေျမပဟ ေခၚဆေလရပါသည။ ေျမပစာရငး(သ႔မဟတ)စာရငးေျမပဟေသာ အသးအႏႈနး

သည ေၾကးတငႏငေျမစာရငး(ေျမစာရငး)ဦးစးဌာန၊ ယခလယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငး အငးဦးစးဌာန၏ အ႐းစြေနေသာ

အသးအႏႈနးျဖစပါသည။

ကြငးထြကေျမပမားေပၚရ သတငးအခကအလကမားသည အစဥအၿမေျပာငးလေနေလရပါသည။ ၎ေျပာငးလ

ေနမႈမားကလညး ထပမမတတမးတငသည ေျမပတစမးရပါသည။ ၎ေျမပက မငနေျမပဟေခၚပါသည။ ဗလာေျမပေပၚ

တြင ေျမျပငေျပာငးလမႈမားက သသာရန မငနျဖင ေရးဆြမတတမးျပရေသာေၾကာင မငနေျမပဟ ေခၚဆရျခငးျဖစပါသည။

ကြငးထြက ေျမပက ၅ ႏစတစႀကမ အသစထေထာငရန သတမတထားၿပး ထသ႔အသစျပနလညထေထာငေသာအခါ မငန

ေျမပေပၚမ မတသားထားမႈမားကပါ ထညသြငးေဖာျပရေလရပါသည။

အထကပါေျမပမားအျပင အညႊနးျပေျမပမားလညး ရပါသည။ ေကးရြာအပစမားက သးသန႔ ေဖာျပေရးဆြထားေသာ

ေကးရြာအပစအညႊနးျပေျမပ၊ ကြငးမားက သးသန႔ေဖာျပထားေသာ ကြငးအညႊနးျပေျမပ၊ အငးအငေျမမားကေဖာျပထား

ေသာ အငးအညႊနးျပေျမပ၊ ကြငးမား၏ မနကနမႈကစစေဆးရာတြင အသးျပေသာ ကြငးစစေဆးျခငးအညႊနးျပေျမပ

စသညျဖင အညႊနးျပေျမပမားစြာကလညး သငေတာေသာစေကးအမးမးျဖင ေရးဆြမတတမးတငထားေလရပါသည။

ထ႔ျပင အႏၵယစစသးေျမပမားျဖစေသာ ၁ လကမ ၁ မငစေကး၊ ၁ လကမ ၂ မင စေကး ၊ ၁ လကမ ၄ မငစေကး

ေျမပမားကလညး ကြငးထြကေျမပမရေသာ အခ႕ေသာအရပေဒသမား၌ ကငစြအသးခရသညမားလညး ရပါသည။

ေနာကပငးကာလတြင ၁ : ၅၀၀၀၀ စေကး၊ ၁ : ၁၀၀,၀၀၀ စေကး၊ ၁ : ၂၅၀,၀၀၀ စေကးမားျဖငေရးဆြေသာ UTM (ယတ

အမ)ေျမပမားကလညး ေျပာငးလသးစြလကရပါသျဖင ၎ေျမပမားလညးရပါေၾကာငး တငျပလပါသည။ အကဥးမ

ေဖာျပခေသာ အခကအလကမားသည ေျမပႏငပတသက၍ ျမနမာႏငင၌ သးစြေနမႈအေျခအေနမားက သရထားႏငရန

ျဖစပါသည။

ပစ ၁၀၅/၁၀၆ က လသမားၾကပါသည။ သ႔ေသာ ပစ ၁၀၅-၁၀၆ က ေသခာစြာ နားလည သေဘာေပါကသမား

နညးၾကပါသည။ ပစ ၁၀၅ သည တညဆႏစအတြက စာရငးေျမပေကာကႏတခက၊ မတမနျဖစပါသည။ ခႏစတစခအတြက

စာရငး၊ ေျမပမားေပၚတြင တညရမတတမးျပထားေသာေျမပႏင စာရငးမားက ေကာကႏတေရးဆြေဖာျပေသာ မတစာရငး

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 23

တစခသာျဖစပါသည။ ပစ ၁၀၅ စာရြကသည စာရငးေျမပေကာကႏတခကသကသကသာျဖစၿပး အမားျပညသမား၏

ပငဆငမႈေဖာျပေသာ၊ ပငဆငမႈကခြငျပေသာ အေထာကအထားမဟတပါ။ ဌာနမ ကငစြအသးျပထားေသာ စာရငးေျမပ

မားတြင မညကသ႔မတတမးတင စာရငးျပစထား သညက သရ႐မသာျဖစၿပး ပငေရးပငခြငရရရနအတြက တနညးအားျဖင

မမအလရရာ လပငနးစဥတစခအတြက ကနဦးေျခလမးတစခသာျဖစပါသည။ ဥပမာ - ပငေရးပငခြငအတြက ဂရန

ေလာကလသညဆပါက ပစ ၁၀၅ ရရၿပးမ ဆကလကလပေဆာငရမည လပငနးစဥမားက တစဆငၿပးတဆင ေဆာငရြက

သြားရမညျဖစပါသည။ တစမငရညေသာ လမးေၾကာငးအတြက ပစ ၁၀၅ သည ပထမဆးေျခလမးတစခသာ ျဖစပါသည။

ပစ ၁၀၅ ရရၿပးလင လမးေၾကာငးဆးၿပဟ အမားက အထငရေနျခငးေၾကာင မားယြငးေသာစမခန႔ခြမႈမား ျဖစေပၚေန

ၾကရပါသည။ ပစ ၁၀၅ သည စာရငး ေျမပေကာကႏတခက ျဖစေသာေၾကာင ေရးကးေသာေျမစာရငးဝနထမးမားသည

စာရငးေျမပထတြင တညရေနသညအတငး ေရးကးေပးရနတာဝနရပါသည။ စာရငးေျမပထတြင မတတမး မတငထားေသာ

အေၾကာငးအရာမားက ေဖာျပမၿပဆလင ၎ဝနထမးသည ေဖာကဖကသျဖစသြား၍ တာဝနရသြားမည ျဖစပါသည။

ပစ ၁၀၆ သည ဦးပငတစခရာဇဝငျဖစပါသည။ ဦးပငတစခ၏ ပငဆငမႈအစဥအဆကက စာရငးမတတမးမားတြင

စာရငးျပစမတတမးတငထားသညအတငး ျပနလညကးယေဖာျပေသာ မတစာရငးတစခလညးျဖစပါသည။ ပစ ၁၀၅ ႏင

၁၀၆ တြင ပငေရးပငခြငအတြက အေရးႀကးေသာအခကအလကမား ပါဝငေနေသာလညး ပငေရးပငခြငက “ခြငျပသည

အေထာကအထား” မဟတပါေၾကာငး အထးသတျပရနလအပပါသည။ မမတ႔ ပငေရးပငခြငလမးေၾကာငး လပငနးစဥ

တစခအတြက ပထမဆးေျခလမးတစလမးသာ ျဖစပါေၾကာငး သရနားလည သေဘာေပါကထားသငပါသည။

ဆကလက၍ စာရငးမားအေၾကာငး ဆကလကတငျပပါမည။ ေျမပမားႏငခတဆကေနေသာ စာရငးမားက

သကဆငရာစာရငးပစမားတြင အစဥအၿမ ေရးသြငးမတတမးျပစရပါသည။ ဗလာေျမပမား ရရၿပးပါက ပထမဆး

ရရလာေသာစာရငးမာ ဧရယာစာရငးျဖစပါသည။ ဧရယာစာရငးမားက ဗလာေျမပေပၚရ ေျမကြကတစခခငးအလက

တြကခကရပါသည။ ထသ႔ တြကခကရာတြင အငဂငနယာတြကနညးျဖစသည အလား x အန ဧရယာတြကခကျခငး

နညးစနစျဖငမဟတဘ အ၀နးႏငျပငည ကြလြမႈသေဘာတရားက အထကအေလာက ေလာခႏငရန ရညရြယလက

ဧကကနး(Acre Comb)တြကခကျခငးနညးစနစျဖင တြကခကေလရပါသည။ ဧကကနးမငႀကးမားျဖင တြကခကေသာ

နညးစနစက အသးခေသာေၾကာင ဤနညးစနစျဖင တြကခကရရေသာ ဧရယာစာရငးမားသည အလားxအန

သခၤာတြကနညးျဖင ရရေသာ ဧရယာႏငကြလြမႈရမညမာ အေသအခာ ျဖစပါသည။ ဤကြလြမႈအခကက ေသေသခာခာ

နားလည သေဘာေပါကထားရန လအပပါသည။ ဤသေဘာတရားကမသဘ စမခန႔ခြမႈျပပါလင မားယြငးေသာစမခန႔ခြ

မႈသာျဖစေစပါလမမည။ ၎ဧရယာစာရငးက ေျမစာရငးပစ(၄)တြင ေျမကြက နပါတအလက တကစြာေရးသြငးမတတမး

ထားရပါသည။ ဦးပငတစခ၏ ဧရယာက အလရပါလင ဦးပငတစခအတြငး ပါ၀ငေသာေျမကြကမား၏ဧရယာက ေပါငးခပ

လကျခငးမ ရယေလရပါသည။

ဦးပငဆသညမာ- (၁) ေျမမးႀကးတစမးစားတညးျဖစ၍ (၂) တစဆကစပတညး တညရလက (၃) ပငဆငခြင

တစမးတစစားတညးႏင (၄) တစဦးတညးက ပငဆငေသာေျမက ေခၚဆပါသည။ အလြယေျပာရလင တစဦးတစေယာက

တညးက ပငဆငလပကငေသာေျမ (သ ႔မဟတ) လကေရာကရယထားေသာေျမကဆလပါသည။ ဦးပငတစခတြင

ေျမကြကအေရအတြကမားစြာ ပါဝငေလရပါသည။ ေျမကြကတစကြကစအလက ဧရယာတြကခကထားၿပးျဖစပါသျဖင

ဦးပငတစခအတြငးပါဝငေသာ ေျမကြကမား၏ ဧရယာက ေပါငးခပလကျခငးျဖင ဦးပင၏ ဧရယာက ရရႏငပါသည။

ဧရယာစာရငး မတတမးေရးသြငးၿပးေနာက ေျမကြကတစကြကခငးစ၏အေၾကာငး ေဖာျပခကမားက ေဖာျပ

မတတမးေရးသြငးေသာ စာရငးတစခရပါသည။ ၎မာ ေျမကြက (လယကြက) မတပစာရငးျဖစပါသည။ ၁(ခ) စာရငးဟ

အလြယေခၚၾကပါသည။ အခ႕က 1 B ဟလညး ေခၚေဝၚၾကပါသည။ ၎ေျမကြကမတပစာရငးတြင ေျမကြက၏လကရ

တညရ အသးခေနေသာ ေျမမးကလညး ေဖာျပရမႈ ပါဝငပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား24

၁ (ခ) စာရငးေရးသြငးၿပးေနာက ေနာကထပတနဖးႀကးစာရငးတစခမာ ၁ (က) ဦးပင မတပစာရငးျဖစပါသည။

ကြငးတစခခငးစအလက၊ ဦးပငတစခခငးစအလက၊ ပငဆငခြငအမးအစား၊ ေျပာငးလမႈအေျခအေနအရပရပက ေဖာျပ

စာရငးေရးသြငး မတတမးျပစထားေသာ စာရငးျဖစပါသည။ ပငဆငမႈဆငရာ အေၾကာငးအရာမား၊ ေျပာငးလမႈဆငရာ

အေၾကာငးအရာမားက ေဖာျပထားၿပဆကတညးက မညမအေရးႀကးေသာ စာရငးျဖစသညက ခန႔မနးႏငပါသည။

အခြနစညးၾကပမႈအေျခအေနက ေဖာျပေရးသြငးေသာစာရငးက အခြနစညးၾကပမႈမတပ စာရငး၊ တစနညးအား

ျဖင ပစ ၄၆ စာရငး၊ သ႔မဟတ II စာရငးဟ ေခၚေသာ စာရငးမတတမး တစမးလညးရပါသည။ ေတာငသတစဦးခငးအလက၊

ေျမကြကတစခခငးအလက၊ ဧရယာ၊ ေျမမး၊ စကပးလပကငမႈ၊ သးႏေအာငမေအာင၊ ခႏစအလကစညးၾကပအခြနေငြ

စသညတ႔က ေဖာျပေလရပါသည။ ၎စာရငးသညလညး တနဖးႀကးေသာ မတပစာရငးတစချဖစပါသည။

ထ႔ျပင ႏငငေတာျပနတမးမားအျဖစ အသးဝငေသာ မတပစာရငးမားလညး ရပါေသးသည။ ၎တ႔မာ ရာေကာက

စာရငးဟ အလြယေခၚေသာ ရာသဥတႏငေကာကပသးႏ အစရငခစာ မတပစာရငးမားျဖစပါသည။ ၎တ႔မာ -

ရာေကာက ၁ - မးေလဝသစာရငး

၂ - အသးခလကရေသာ ေျမမားက ေျမအမးအစားအလက ခြျခားေဖာျပေသာစာရငး

၃ - ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြငး ေရသြငးစကပးေသာ ဧရယာႏင ေရသြငးသည

နညးလမးမားအရ စကပးသည သးႏမားစာရငး၊

၄ - အစးရ၊ ပဂၢလက တာတမမား တညေဆာကျခငးျဖင ကာကြယထားသည ဧရယာႏင ယငး

ဧရယာအတြငး စကပးသညသးႏအလက ဧရယာစာရငး၊

၅ - သးႏစကဧရယာ၊ ရတသမးဧရယာ၊ အထြကႏႈနးႏငအထြကမားက ေဖာျပေသာစာရငး၊

၆ - ျမနမာႏငငအတြငး စကပးေသာ အဓကသးႏမားအတြက ေဈးႏႈနး ေဖာျပေသာစာရငး၊

(ယခ ေဆာငရြကမႈမရေတာပါ)

၇ - လယယာစကပးလပကငမႈဆငရာ ကရယာတနဆာပလာမား ေဖာျပေသာ စာရငး

စသညတ႔ျဖစပါသည။

ထ႔ျပင ေျမစာရငးအပခပမႈႏစခပႏင ႏစခပအစရငခစာဟေခၚေသာ ႏစအလက ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားက

စခပမတတမးျပထားေသာ စာရငးမားလညးရပါသည။ အထကတြင ေဖာျပခေသာ အေၾကာငးအရာမားသည ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈႏင ဆကစပေသာသတငး သရထားသငသည ေျမပစာရငးမားႏင မတတမးမားအေၾကာငး ျဖစပါသည။

မညသညေျမယာခန႔ခြမႈ၌မဆ အမန႔တစရပရရပါမည။ ထအမန႔သညလညး အခြငအာဏာရသည ဌာန၊ ပဂၢလက

ဌာန၏လပထးလပနညးႏငအည တရားဝငထတျပနေသာအမန႔ ျဖစရပါမည။ လပထးလပနညးႏငအည ထတျပနထား

ေသာ အမန႔တစရပမရ၊ တရားဝငမဟတဘ ေဆာငရြကထားေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမ မားယြငးပါသည။ ႏႈတျဖင

လကတနးေျပာ၊ လကတနးစမခန႔ခြ၍ မတတမးမကနရေသာ တးတတလ႕ဝကစြာျဖင ေဆာငရြကခမႈအေပါငးသည ေနာင

တစခနတြင ႀကးမားေသာဆးကးက တနျပနေပၚေပါကလာေစတတပါသည။ ထေၾကာင ႐းလပထးလပနညးႏငအည

အခြငအာဏာရသညဌာန၊ ပဂၢလက အမန႔တစရပ ထတျပနရမညအျပင ၎အမန႔သည မတတမးျပစရမညဌာနသ႔ ေရာက

ရကာ မတတမးတစရပျဖစေစေရးသညလညး အလြနအေရးႀကးပါသည။ မတတမးမကနရစခေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

လပရပမားစြာသည သမငးတြင အမညစြနးထငးကနရေနချပးျဖစသညက သတျပသငပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

မနသမသည ယခတငျပခသည ပထမေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခႏင ကကညဖ႔ရနလအပပါမည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမသည ခြငျပမန႔ေပးျခငး၊ လအပပါက ျပနလညဖကသမးမန႔ထတျခငး၊ ေနာကထပ

ခြငျပမႈအေပၚတြငလညး အမန႔ထတျပနခြငျပျခငး စသညျဖင အမန႔စဥ ဆကေဆာငရြကမႈ မတတမးရရမညျဖစသညအျပင

အမားျပညသက တရားဝငအသေပးမႈ လပငနးစဥမား မလြမေသြ ပါဝငရမညက သတခပေစလပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 25

၂ . ၂ ။ တညဆဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကမားအတငး စမခန႔ခြရျခငး

ေျမယာျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးရာ၌လညးေကာငး၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာ၌လညးေကာငး၊ ဥပေဒ၊

နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမားအတငးသာ စမခန႔ခြရပါသည။ မညသမ ၎အခကက ကးလြနေဖာကဖက၍မရပါ။

ကးလြနေဖာကဖကသအမားအျပား ရလင ႏငငသည ေအးခမးသာယာမႈမရေတာဘ ဆန႔ကငဘကဆးကးတရားမားသာ

ရရႏငပါလမမည။ ယခငကာလႏင ယခမကေမာကကာလမားတြင အပခပသမားသညလညးေကာငး၊ ျပညသလထသည

လညးေကာငး၊ စမခန႔ခြသႏင ျပနာေျဖရငးေပးသမားသညလညးေကာငး ဥပေဒက ျပညျပည၀၀နားလညသေဘာ

ေပါကမႈမရေသးဘ သတစလငါတစမငး အမးမးေဖာကဖက ကးလြနေဆာငရြကေနၾကဆျဖစေၾကာငး ေတြ႕ျမငေနရပါ

သည။ အခ႕သည ေမြးကတညးက အလလသ၊ အလလတတပဖမး၍ ရမးသမးလပေနၾကတာလညး ရသညက ေတြ႕ျမငရ

ပါသည။

ဥပေဒတစချပစရာတြင မဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညး၊ အမန႔ညႊနၾကားခက၊ အမန႔ဆငဆခကမား

စသညအဆငမားရပါသည။ ဥပေဒတစခ ျပ႒ာနးရာတြင ျပ႒ာနးရျခငး၏ ရညရြယခကရၿမျဖစပါသည။ ၎ရညရြယခက

သည ႏငင၏လအပခက၊ ျပညသျပညသားမား၏လလားခကႏင ကကညမႈရရမညအျပင အႏစသာရရသည ရညရြယခက

ျဖစရနလညး လအပသညဟ ရႈျမငပါသည။ ရညရြယခကအေပၚမ မဝါဒခမတၿပး လကေတြ႕ အေကာငအထညေဖာႏငမႈ

အတြက ဥပေဒျပ႒ာနးရနျဖစပါသည။

ေျမယာဥပေဒတစချပ႒ာနးရာတြင ေအာကပါအေၾကာငးအခကမားပါဝငရန လအပေၾကာငး သတျပရပါမည။

၎တ႔မာ -

(က) ေျမယာတစရပက လကေရာကရယျခငးဆငရာ သတမတခကမား၊

(ဥပမာ- ပစ ၇ ႏင ေျမလြတေျမ႐ငးလပပငခြင ေလာကထားရယျခငးစသည)

(ခ) ပငဆငခြငအမးအစားအလက၊ အသးျပခြငရရသညအမးအစားအလက ရရခစား ႏငေသာ အခြငအေရး

သတမတခကမား၊(ဥပမာ- ဂရနအခြငအေရး၊ လယယာ ေျမအခြငအေရး၊ ေျမလြတေျမ႐ငး လပပငခြင

အခြငအေရး၊ ေျမလြတေျမ႐ငးမ လယယာေျမအျဖစေျပာငးလခြငအခြငအေရး စသည)

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား26

(ဂ) အသးျပခြငဆငရာ စညးကမးသတမတခကမား၊

(ဥပမာ - လယယာေျမလပပင ခြငရရသမားက လကနာရမညစညးကမးခကမားစသည)

(ဃ) စမခန႔ခြခြငဆငရာစညးကမးသတမတခကမား၊

(ဥပမာ - လယယာေျမစမခန႔ခြမႈ အဖြ႕အဆငဆင ဖြ႕စညးျခငး၊ တာ၀နႏငလပပငခြငမားစသည)

(င) အသးျပခြင ႐ပသမးျခငး၊ ရပစျခငးဆငရာသတမတခကမား၊

(ဥပမာ- ေျမလြတ ေျမ႐ငးလပပငခြငျပနလည႐ပသမးျခငးဆငရာ သတမတခကမားစသည)

(စ) လပကငအသးျပခြငရရသက ထမးေဆာငရမညတာ၀နမား၊

(ဥပမာ- လယယာေျမလပပငခြငရရသက ေျမခြနႏငအျခားအခြနအခမား ေပးေဆာငေစျခငးစသည)

(ဆ) အျငငးပြားမႈေပၚေပါကလာပါက ေျဖရငးေဆာငရြကရနမား၊

(ဥပမာ- လယယာေျမ လပပငခြငအျငငးပြားမႈမား ေျဖရငးျခငးႏင အယချခငး စသည)

(ဇ) ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစမႈမား၊ (ဥပမာ- ျပစမႈႏငျပစဒဏစသည)

စသညတ႔ျဖစပါသည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင အကးအျမတရရေရးက ဦးတညေရးဆြရေသာ သေဘာသဘာ၀ရပါသည။

သ႔ေသာလညး တစဦးတစေယာကခငးစအတြက အကးအျမတ၊ အမားအတြကအကးအျမတ၊ ေရရညအကးစးပြားအတြက

အကးအျမတ၊ အနာဂတေမာမနးခကအတြကအကးအျမတ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးအတြကအကးအျမတ

စသညျဖင ဘကေပါငးစမ ရႈျမငၿပး ခဥးကပေရးဆြၾကရနလညး လအပပါသည။

ေျမယာဥပေဒမားေရးဆြရာတြင လစလရႈမႈမျပသငေသာ မလအေျခခ Fundamental မားလညး ရပါေသးသည။

၎ Fundamental မားအေၾကာငး ေနာကေခါငးစဥတြင အေသးစတတငျပသြားရနရပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈက ဌာန

မားစြာ (၂၀ ၀နးကင)မ တာ၀နယေဆာငရြကလကရရာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ ဥပေဒေပါငး ၅၀ ၀နးကငရေၾကာငး သရ

ရပါသည။ ေရ႕ေနခပ႐းမပညာရငမား၏ စစညးမႈအရ အဆပါ ေျမယာစမခန႔ခြမႈႏငဆကစပေနေသာဥပေဒမားက အကဥးမ

ေဖာျပအပပါသည။ ၎တ႔မာ_

(၁) The Land and Revenue Act, 1876 (India Act 2/1876)

(၂) The Upper Myanmar Land and Revenue Regulation Act,1889

(၃) The Lower Myanmar Town and Village Land Act, 1898 (Act No.4/1898)

(၄) The Land Acquisition Act (India Act No.18/1885)

(၅) စညပငသာယာေရးဥပေဒမား၊

(၆) လယယာေျမဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၁၁/၂၀၁၂)

(၇) ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒ(ဥပေဒအမတ ၁၀/၂၀၁၂)

(၈) တာတမဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၂၂/၂၀၁၇)

(၉) ဆညေျမာငးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၂၇/၂၀၁၇)

(၁၀) စာခပစာတမးမားမတပတငဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၉/၂၀၁၈)

(၁၁) Boundaries Act (India Act No. 5/1880)

(၁၂) Canal Act (Act No.2/05)

(၁၃) ေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏင အကးစးပြားျမႇငတငေရး ဥပေဒ၊

(၁၄) ေျမစာရငးလကစြဥပေဒ၊

(၁၅) သစေတာဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၂၉/၂၀၁၈)

(၁၆) အျမနလမးမႀကးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၂၄/၂၀၁၅)

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 27

(၁၇) ျမနမာသတတြငးဥပေဒ၊(ဥပေဒအမတ ၈/၉၄)

(၁၈) လမးမႀကးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၈/၂၀၀၀)

(၁၉) ျမနမာေကာကမကရတနာဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၈/၉၅)

(၂၀) ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၄၁/၁၆)

(၂၁) စေပါငးပငအေဆာကအအဆငရာဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၂၄/၁၆)

(၂၂) အထးစးပြားေရးဇနဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၁/၂၀၁၄)

(၂၃) ယဥေကးမႈအေမြအႏစေဒသမား ကာကြယထနးသမးေရးဥပေဒ၊(ဥပေဒအမတ ၉/၁၉၉၈)

(၂၄) ျမနမာဆပကမးအာဏာပငဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၂၁/၁၅)

(၂၅) ငါးေမြးျမေရးလပငနးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၁၄/၈၉)

(၂၆) ဆားလပငနးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၆/၁၉၉၂)

(၂၇) ေရခငါးလပငနးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၁/၁၉၉၁)

(၂၈) မေရႊ႕မေျပာငးႏငေသာပစၥညး လႊေျပာငးျခငးက ကန႔သတသညဥပေဒ၊(ဥပေဒအမတ ၁/၁၉၈၇)

(၂၉) တပၿမ႕စညပငသာယာေရးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၃၂/၂၀၁၀)

(၃၀) ပတ၀နးကငထနးသမးေရးဥပေဒ(ဥပေဒအမတ ၉/၂၀၁၂)

(၃၁) ျမနမာကမး႐းတနးႏင ျပညတြငးေရေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရးလပငနး လပကငခြင ဥပေဒ

(ဥပေဒအမတ ၁၀/၂၀၁၅)

(၃၂) ျမနမာႏငငတမႀကးမားဆငရာ အမးသားေကာမတဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၄၁/၁၅)

(၃၃) ေရးေဟာငး၀တပစၥညးမား ကာကြယထနးသမးေရးဥပေဒ၊ (ဥပေဒအမတ ၄၃/၂၀၁၅)

(၃၄) ေရးေဟာငးအေဆာကအအမား ကာကြယထနးသမးေရးဥပေဒ၊(ဥပေဒအမတ ၅၁/၂၀၁၅)

(၃၅) ကနးလမးသယယပ႔ေဆာငေရးလပငနးမားဥပေဒ (ဥပေဒအမတ ၃/၂၀၁၆)

(၃၆) ရထားပ႔ေဆာငေရးလပငနးဥပေဒ (ဥပေဒအမတ၄/၂၀၁၆)

(၃၇) ေရခြနႏငတာတမခြနဥပေဒ(ဥပေဒအမတ ၉/၂၀၁၇)

(၃၈) ေရနလကယကတြငးဆငရာဥပေဒ (ဥပေဒအမတ ၁၅/၁၇)

(၃၉) ဇ၀မးစမးကြႏင သဘာ၀ထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာဥပေဒ

(ဥပေဒအမတ ၁၂/၂၀၁၈)

(၄၀) လပငနးခြငသး ေပါကကြေစတတေသာ ၀တပစၥညးမားဆငရာဥပေဒ (ဥပေဒအမတ ၁၇/၂၀၁၈)

(၄၁) Oilfield Act

(၄၂) Revenue Recover Act (India Act No.1/1880)

(၄၃) Transfer of Property Act (India Act No.4/1882)

(၄၄) Underground Water Act (Act No.4/30)

(၄၅) Yangon Development Trust Act (Act No.5/20)

(၄၆) Yangon Water-Works Act (India Act No.19/1844)

ထ႔ျပင ဗဟလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ ညႊနၾကားခကမား၊ ေျမလြတေျမလပႏငေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြေရး ဗဟ

ေကာမတ ညႊနၾကားခကမား၊ လယယာေျမႏငအျခားေျမမားသမးဆညး ျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးဗဟေကာမတ

လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကမားလညးရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား28

၂ . ၃ ။ မလြမေသြ လကနာကငသးရမည ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ

အေျခခစညးကမးသတမတခကမားျဖင စမခန႔ခြရျခငး၊(Fundamental Principles)

ျမနမာႏငင၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ အတတသမငးေၾကာငးရ အေရးကစၥမားက ေလလာရာမ ေအာကပါ

မလအေျခခမားက လကနာေဆာငရြကရန လအပေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ မလြမေသြ လကနာရနလအပေၾကာငး အတတ

သမငးေၾကာငးျဖစရပမားမ ေတြ႕ရရ၍ ၎ေတြ႕ရခကမားအေပၚ အေျခခၿပး ေကာကႏတတငျပပါမည။ ၎အေျခခ

စညးကမးခကမားမာ_

(၁) ေျမယာသယဇာတ မတစြာခြေဝသးစြျခငးဆငရာမဝါဒမား တကစြာ ျပ႒ာနးရနလအပျခငး၊

(၂) ေျမသယဇာတမားခြေဝေပးအပရာတြင ႏငငေတာပငေျမ(State Land)ႏင အစးရ စမခန႔ခြပငခြငရေသာ

ေျမ (Disposal Land )ဟ၍ ခြျခားေဆာငရြကရနလျခငး၊

(၃) ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင တရား၀ငတညရေနေသာေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမားအေပၚအေျခခရျခငး၊

(၄) ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင နယနမတပငးျခားသတမတ ေဆာငရြကရျခငး၊

(၅) ေျမယာစမခန႔ခြမႈအတြက စမခန႔ခြခြငအခြငအာဏာ(စရငပငခြင) ခြျခားသတမတထားရျခငး၊

(၆) စမခန႔ခြပငခြငရသက ေျမယာစမခန႔ခြမႈတငးတြင အမန႔တစရပထတျပနရနလအပျခငး၊

(၇) ထတျပနေသာအမန႔သညလညး မတတမးျပရမည ဌာန၊ အဖြ႕အစညးထ ေရာကရရနလအပျခငးႏင

မတတမးအျဖစလညး ေရးသြငးမတသားထားရျခငး၊

(၈) ထတျပနေသာအမန႔မားသည ႐းလပထးလပနညး ကနျပညစမနကနရနလအပျခငး၊

(၉) ထတျပနေသာ အမန႔စာမားသည အမန႔စဥဆက/ အမန႔ကြငးဆက ခတဆကမရနလအပျခငး၊

(၁၀) ထတျပနေသာအမန႔၏အာဏာသကေရာကမႈသည အမန႔စာတြငေဖာျပထားေသာ ေျမတညရာ၌သာ

အတအက သကေရာကမႈရပါသျဖင ထတျပနေသာ အမန႔စာပါ ေျမတညေနရာက ပငးျခားသတမတ

(Demarcation)ျပလပေပးရန လအပျခငး၊

(၁၁) အမန႔စာပါေျမယာတစရပက ေပးအပျခငးခရသက လကေရာကရယရနလအပျခငး၊

(၁၂) အမန႔စာမားက မတတမးအျဖစ ေရးသြငးေဆာငရြကႏငရနအတြက အမႈတြခနး (Record Room) ႐း

အေဆာကအဦ ေဆာကလပထားရရနလအပျခငး၊ မတတမးအျဖစ ေရးသြငးေဆာငရြကရန လပထး

လပနညးမား သတမတရနလအပျခငး၊

(၁၃) ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးကသာ အေျခခရျခငး၊ ထသ႔ အေျခခရသညအျပင

လကတနးေဆာငရြကမႈမျပရျခငး၊ ၎အေလအကငဆးက ပယေဖာကရနလျခငး၊

(၁၄) ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမ အဖြ႕အစညးမားျဖင တငပငညႇႏငးေဆာငရြကရနျဖစျခငး၊

(၁၅) ေျမယာအျငငးပြားမႈမား မေပၚေပါကေစေရးအတြက မလကပငႀကတငစဥးစား စမေဆာငရြကထားရျခငး၊

(၁၆) ေျမယာအျင ငးပြားမႈေပၚေပါကလာပါကလညး အမးအစား ခြျခားသတမတလက မႈခငးအမးအစားအလက

ေျဖရငးေဆာငရြကရမည နညးလမးစဥမား၊ လပထးလပနညးမား ခမတထားရျခငး၊

(၁၇) အဆပါလပထးလပနညးမားတြငလညး ဆးျဖတခကခမတျခငး၊ အယချခငး၊ အၿပးအျပတဆးျဖတျခငး

လပငနးစဥမား ပါ၀ငရျခငး၊

(၁၈) အျငငးပြားမႈအေပၚ အခကအလကျပညစေသာ အမႈတြမား တညေဆာကရနလ အပျခငး၊ တညေဆာက

ထားေသာအမႈတြအေပၚ အေျခခ၍ ခငမာေသာအေထာကအထားမားအရ စစေဆးဆးျဖတရျခငး၊

(၁၉) စစေဆးဆးျဖတရာတြင တရားဥပေဒအရ တရားမတမႈ၊ လမႈေရးအရတရားမတမႈတ႔အေပၚ အေျခခရျခငး၊

အရညအခငးသတမတခက၊ အေျခအေနခငး တညေနပါက ဦးစားေပးသငသည အေျခခအခကမား

သတမတထားရျခငး၊

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 29

(၂၀) ေျမယာစမခန႔ခြမႈတြင ပငဆငအသးျပခြင၊ လကေရာကထားရပငခြငစသည အခြငအေရးမား ရရရမည

ကာလ၊ ပမနအခြငအေရး ကနဆးသညကာလ၊ ပကကြကကငးကြာမႈႏငပတသကေသာ အခြငအေရး

ကနဆးသညကာလမား သတမတထားရနလအပျခငး၊

(၂၁) စညးကမးေဖာကဖကမႈ၊ မလကနာမႈမားအေပၚ အေရးယေဆာငရြကရမည လပငနးစဥမားခမတ

ထားရျခငး၊

(၂၂) ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစမႈအတြက ျပဌာနးေဆာငရြကထားရနလျခငး၊

(၂၃) ေျမယာပငဆငအသးခခြငရရသက ထမးေဆာငရမည ေျမခြနအပါအ၀င တာ၀နမားသတမတထားရျခငး၊

(၂၄) ေျမမးအေပၚအေျခခၿပး စမခန႔ခြေနသညစနစက ကငသးလကရျခငး၊

၂ . ၂ ။ တညဆဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကမားအတငး စမခန႔ ခြရျခငး

၂ . ၃ . ၁ ။ ေျမယာသယဇာတမၽတစြာ ခြေဝသးစြျခငးဆငရာ မဝါဒမား တကစြာ ျပဌာနးရနလအပျခငး

ပထမဦးစြာ တငျပလေသာအခကမာ- ေျမယာသယဇာတမားက မတစြာခြေဝသးစြျခငး ဆငရာမဝါဒမား တက

စြာျပဌာနးရနလအပျခငးဆသည အခကျဖစပါသည။ ေျမယာသယဇာတမားက ခြေဝသးစြရာတြင မမတမမနကနမႈက

အေျခခ၍ ျပနာအႀကတအခမား အစဥအၿမ ေပၚေပါကေလရသျဖင တကေသာမဝါဒမား ခမတထားရန အလြန

လအပပါသည။ ဥပမာအားျဖင ေျမသယဇာတမားက အသးျပႏငေသာလပငနးအမးအစား မားစြာရသျဖင မညသည

ေနရာ၌ မညသညလပငနးအမးအစားက ဦးစားေပးသငသည (Zoning System) လပငနးအမးအစားျခငးတညေနပါက

မညသ႔ေသာအေျခအေနရသညသအား ပ၍ ဦးစားေပးသငသည စသညျဖင အရညအခငးျခငးတညလင ဦးစားေပးရမည

အစအစဥကပါ တစပါတညးခမတထားဖ႔လအပပါသည။ ထသ႔ခမတ႐ျဖင မၿပးေသးပါ။ အမားျပညသကလညး ကယကယ

ျပန႔ျပန႔ အသေပးထားသငပါသည။ မဝါဒခမတထားရာတြငလညး ကမၻာကကငသးေနေသာ ေရစးေၾကာငးက ဆန႔ကငမႈ

မျပရန လအပသကသ႔ ပးေပါငးပါ၀ငေဆာငရြကရန လအပပါသည။ ဥပမာအားျဖင တာ၀နသတာ၀နခေသာ ေျမယာခြေဝ

ရယသးစြမႈစနစ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးက ေရး႐ႈေသာ ေျမယာခြေဝရယသးစြျခငးစနစ၊ ေရရညဖြ႔ၿဖးတး

တကမႈက ျဖစေပၚေစေသာ ေျမယာခြေဝရယသးစြျခငးစနစ၊ ျပညသလထအမားက ထခကေစမႈအနညးဆးႏင စးပြားေရး

ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ျဖစေပၚေစႏငေသာ ေျမယာခြေဝရယသးစြျခငးစနစမးမား ျဖစပါသည။

၂ . ၃ . ၂ ။ ေျမသယဇာတမားခြေဝေပးအပရာတြင ႏငငေတာပငေျမ (State Land) ႏင

အစးရစမခန႔ခြပငခြငရေသာေျမ(Disposal Land )ဟ၍ ခြျခားေဆာငရြကရနလျခငး၊

ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင မလြမေသြလကနာကငသးရမညအခကမားစြာအနက ဦးစားေပးအေနျဖင

ရသငေသာအခကမာ ႏငငေတာပငေျမႏင အစးရစမခန႔ခြပငခြငရေသာေျမ (Land at the Disposal of Government)

(Disposal Land) ဟ၍ ခြျခားေဆာငရြကရမညအခကျဖစပါသည။ State Land ႏင Disposal Land က ခြခြျခားျခားကငသးမႈ

မရချခငးသည ျမနမာႏငငေျမယာစမခန႔ခြမႈသမငးေၾကာငး မလချခငး၏အဓကအေၾကာငးအခကျဖစသညဟ သးသပ

ပါသည။ ႏငငေတာတြငတညရေနေသာ ေျမယာမနသမသည State Land ျဖစေသာလညး ထ State Land တငးက

ႏငငေတာမ စမခန႔ခြပငခြငမရပါ။ Disposal Land ကသာ အစးရက စမခန႔ခြပငခြငရပါသည။ Disposal Land ဆသညမာ

ပငေရးပငခြငက မညသ႔ကမ မေပးရေသးေသာေျမျဖစ၍ မညသတစဦးတစေယာကထမ ပငေရးပငခြင မေပးအပထားမ

သာလင ႏငငေတာအစးရက စမခန႔ခြပငခြငရေၾကာငး သတျပလကနာသငပါသည။ ပငေရးပငခြင ေပးအပရာတြငလညး

ခြငျပမန႔က တရား၀ငအမန႔ထတျပန၍ ေပးအပရနလအပသကသ႔ ခြငျပမန႔က ျပနလည႐ပသမးရာတြငလညး တရား၀င

အမန႔ျဖငပင ျပနလည႐ပသမးရန လအပပါသည။ ထသ႔ အမန႔ထတျပန႐ပသမးမ Disposal Land ျပနျဖစမညျဖစ၍

ထသ႔ေသာ အေျခအေနမးေရာကရမသာ ေနာကထပတစဦးက ခြငျပမန႔ထတျပနေပးႏငမညျဖစေၾကာငး သရနားလည

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား30

ေစလပါသည။ ျမနမာသမငးတြင သတစပါးထ၌ ပငေရးပငခြငေပးအပထားေသာေျမက ခြငျပမန႔ ျပနလညမ႐ပသမးဘ

ေနာကထပလပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးအား ခြငျပမန႔ ထပမေပးအပျခငးျဖင ယခေျဖရငး၍ မဆးႏငေသာ သမး

ဆညးေျမယာျပနာ အႀကတအခႀကး ေပၚေပါကလာရျခငးျဖစပါသည။

၂ . ၃ . ၃ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင တရား၀ငတညရေနေသာ

ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမားအေပၚ အေျခခရျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင တရား၀ငတညရေနေသာ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမားအေပၚ အေျခခမသာ

မနကနစနစကေသာ အေျခအေနသ႔ ေရာကရႏငမညဆသညအခကကလညး သရထားရနလအပပါသည။ ေဒသခ

ျပညသလထမား တငးရငးသားမား၏ ႐းရာဓေလ ထးစအရ ပငဆငလပကငေနေသာေျမယာမားသည မားေသာအားျဖင

စာရငး၊ ေျမပ၊ မတတမး မရေသာ အရပေဒသမား၌ တညရေနေလရပါသည။ အဆပါေျမယာမားက စနစကေသာ ေျမယာ

စမခန႔ခြေရးစနစအတြငးသ႔ သြတသြငးခြငျပလသညဆပါက စာရငး၊ ေျမပ၊ မတတမးမား ေပၚေပါကတညရလာေရးက

ပထမဦးဆးေဆာငရြကသငပါသည။ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမး မရဘ စမခန႔ခြမညဆပါက မားယြငးေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈ

ကသာ ျဖစေပၚေစႏငမညျဖစပါေၾကာငး တငျပလပါသည။

၂ . ၃ . ၄ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင နယနမတပငးျခားသတမတေဆာငရြကရျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင နယနမတပငးျခားေဆာငရြကရေလရေၾကာငးကလညး သတျပရနလအပပါ

သည။ ႏငငေတာတစခသည ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးမားေပါငးစညး၍ ျဖစေပၚလာရၿပး၊ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး

တစခစသညလညး ခ႐ငမားေပါငးစညးျခငးမသာ ရရပါသည။ ခ႐ငတစခခငးစသညလညး ၿမ႕နယမားေပါငးစညးျခငး

ေၾကာင ျဖစေပၚလာရ၍ ၿမ႕နယတစခခငးစသညလညး ေကးရြာအပစမားေပါငးစညးျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာရပါသည။

ေကးရြာအပစတစခခငးစသညလညး ေကးရြာမားေပါငးစညးျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာရပါသည။ အဆပါ အေသးငယဆး

ေဒသဧရယာမ အႀကးဆးနယေျမေဒသဧရယာအထ အဆငဆငေသာ စမခန႔ခြခြငရသမားက ခန႔အပတာ၀နေပးအပထား

ၿပးျဖစပါသျဖင သကဆငရာ တာ၀နရေဒသဧရယာက သကဆငရာစမခန႔ခြပငခြငရသကသာ စမခန႔ခြခြငရပါသည။

ထ႔ေၾကာင ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင နယနမတပငးျခားသတမတၿပး စမခန႔ခြမႈ ျပေလရေၾကာငး၊ မဆငေသာပဂၢလက

၎တြငစမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာမရေသာဧရယာက စမခန႔ခြမႈမျပလပရပါေၾကာငး သရထားရနလအပပါသည။ ေၾကး

တငႏငေျမစာရငးဦးစးဌာနတြင ကငစြအသးျပေနေသာ ကြငးထြကေျမပေပါငး ၈၀၀၀၀ ေကာသည ေကးရြာအပစ

တစခစအတြငးရ ေျမဧရယာမားက တငးတာေရးဆြထားျခငးျဖစၿပး ကြငးထြကေျမပတစခစ၌လညး ဦးပငမား၊ ေျမကြက

မားအဆငထ ခြျခားသတမတထားေသာေၾကာင ေျမကြကမား၊ ဦးပငမားအထ သကဆငရာ စမခန႔ခြပငခြင အခြငအာဏာ

ေပးအပျခငးခရသမားက စမခန႔ခြရမညျဖစပါေၾကာငး၊ သတျပရနလအပပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈတစခက ေတာသလ

ေလာသလ လကတနး၀ငလပ၍ မရပါေၾကာငး တငျပလပါသည။

၂ . ၃ . ၅ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအတြက စမခန႔ခြခြငအခြငအာဏာ (စရငပငခြင) ခြျခားသတမတထားရျခငး၊

ထ႔ျပင ေျမယာစမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာကလညး တကစြာ ခြျခားသတမတတာ၀နေပးအပထားရန လအပ

ပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ၂၀၁၂ ခႏစမစ၍ လယယာေျမဥပေဒအာဏာတညၿပး ကငသးေဆာငရြကလကရပါသည။ လယ

ယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မားကလညး အပခပေရး နယနမတအေပၚ အေျခခၿပး ေကးရြာအပစ/ရပကြကအဆငအထ အဆင

ဆငခြျခားၿပး ဗဟလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မ ဖြ႕စညးေပးလက တာ၀နမားကလညး ေပးအပထားၿပးျဖစပါသည။ သ႔ေသာ

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 31

လညး စမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာမရသမား၏ ၀ငေရာကစြကဖကမႈမားကလညး ရဖနရခါ ေတြ႕ျမငေနရပါသည။ သ႔ျဖစ

ပါ၍ စမခန႔ခြခြငအခြငအာဏာ တကစြာခြေဝသတမတေပးရန လအပသကသ႔ အခြငအာဏာရသမားကသာ စမခန႔ခြ

ခြငရပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ ထ႔ျပင ျမနမာႏငငတြင ေျမမး ၂၂ မးရ၍ ေျမမးအေပၚအေျခခကာ စမခန႔ခြမႈျပလပ

ေနၾကပါသျဖင ေျမယာစမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာက တကစြာ ခြျခားသတမတ တာ၀နေပးထားရန လအပပါမည။ ေျမမး

တစမးတညးအေပၚ စမခန႔ခြပငခြင အခြငအာဏာထပေနျခငးမးမား ရခၾကပါက ရႈပေထြးမႈမား၊ ျပနာမား ေျမာကျမား

စြာ ေပၚေပါကလာႏငပါသည။ ဤေနရာတြင အေရးႀကးသညအျခားအခကမာ_ စမခန႔ခြပငခြင ေပးအပျခငးခထားရသမား

ကလညး ခြေဝသတမတထားေသာ လပပငခြငအခြငအာဏာက ေကာလြနလပေဆာငျခငးမရေစရန ဆသညအခက

ျဖစပါသည။ အထးသျဖင ၀နထမးမားသည ခမတထားေသာစညးမဥး၊ စညးကမး၊ ဥပေဒမေဘာင၊ လပပငခြငမားက

ေကာလြနခြငမရပါေၾကာငး၊ အစဥအၿမလကနာေစာငထနးရမည ျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၂ . ၃ . ၆ ။ စမခန႔ခြပငခြငရသက ေျမယာစမခန႔ခြမႈတငးတြင အမန႔တစရပ ထတျပနရန လအပျခငး၊

ျမနမာႏငင၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈသမငးေၾကာငး မလပခရျခငး၏အေၾကာငးရငးမားစြာအနက ဤအခကသည

အဓကကေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငေနပါသည။ သမငးအစဥအဆကတြင မတတမးအျဖစ မကနရစႏငခေသာ ႏႈတမန႔

မား၊ ပရမးပတာစမခန႔ခြမႈမားက ေတြ႕ျမငခစားခရပါသည။ ႏႈတမထြကလာေသာ အမန႔တစရပသည ဥပေဒကသ႔

အာဏာတညရမညဟ ယဆေဆာငရြကခေသာေၾကာင စတခစားမႈ၊ အထငအျမငယဆခကႏင လတတေလာအေျခ

အေနမားအေပၚၾကည၍ ေဆာငရြကခေသာ စမခန႔ခြမႈမား ေျမာကျမားစြာေပၚေပါကခရသညက အမားအသျဖစပါသည။

အျခားတစဖကကလညး ပရမးပတာလပခငေသာ စတဆႏၵအေျခခေၾကာင အမန႔ေပးသ၏တာ၀နအျဖစ သမငးမကနရစ

ခရေလေအာင ေဆာငရြကချခငးမးဟလညး ယဆႏငပါသည။ တာ၀နသ၊ တာ၀နခ၊ တာ၀နယေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

စနစတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈတငး၌ မတတမးကနရရမည အမန႔တစရပထတျပနေဆာငရြကသည အစဥအလာရရမည

ျဖစပါသည။ အမနလအပေသာ မလအေျခခစညးမဥးစညးကမးျဖစပါ၍ မလြမေသြလကနာသငပါေၾကာငး တငျပအပ

ပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား32

၂ . ၃ . ၇ ။ ထတျပနေသာအမန႔သညလညး မတတမးျပရမညဌာန၊ အဖြ႕အစညးထ

ေရာကရရနလအပျခငးႏင မတတမးအျဖစလညး ေရးသြငးမတသားထားရျခငး

တာ၀နသ၊ တာ၀နခ၊ တာ၀နယေသာစနစက ကငသးႏငရနႀကးစားေနေသာ အခနအခါတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

တငး၌ အမန႔တစရပထတျပနရန လအပသကသ႔ ၎အမန႔သညလညး မတတမးျပရမညဌာန၊ အဖြ႕အစညးထသ႔ ေရာက

ရရနႏင မတတမးအျဖစ ေရးသြငးမတသားထားရန လအပပါသည။ ထသ႔မတတမးတငႏငေရးအတြက ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

စနစတြင မတတမးျပရမည႐း၊ ဌာန၊ အဖြ႕အစညးမား သတမတဖြ႕စညးရန လအပသကသ႔ လအပသည ႐းအေဆာက

အဦမား၊ လပထးလပနညးမား သတမတထားရေရးသညလညး အေရးႀကးပါ သည။ ၿပးျပညစေသာ ႐းလပထးလပနညး

မား၊ လပငနးစဥမားမရပါက ေရရညတညတေသာ ေအာငျမငသညေျမယာစမခန႔ခြမႈအဆငသ႔ ေရာကရလမမည

မဟတေၾကာငး သတမရပါမည။ အတတကာလတြင မတတမးမကနရေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ ေျမာကျမားစြာ ျပလပ

ခၾကေၾကာငးႏင ၎လပရပ၏ဆးကးမားက အမားသရၿပးျဖစပါ၍ ထအမားမး ထပမမျဖစေပၚႏငေစရန တားဆးၾကဖ႔

လအပပါသည။

၂ . ၃ . ၈ ။ ထတျပနေသာအမန႔မားသည ႐းလပထးလပနညး ကနျပညစမနကနရန လအပျခငး

ဤအခကသညလညး အေရးႀကးေသာအခကျဖစပါသည။ အခ႕ေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈမားတြင ႐းလပထး

လပနညး မျပညမစႏငေဆာငရြကချခငးမားက ေတြ႕ရခရပါသည။ ႐းစာတစေစာင၏ အဂၤါရပမား မညညြတေသာ အမန႔စာ

တစေစာငသည တရား၀ငထတျပနေသာအမန႔စာအျဖစ ယဆရနခယဥးပါသည။ အေတြ႕အႀကတစခတြင ႐းစာနပါတက

တရား၀င ထြကစာ-စာအပထမ အျခား႐းတစ႐းသ ႔ ေပးပ ႔ခသည ႐းစာနပါတေဟာငးကပင ထပမရယၿပး ေပးပ ႔ခရာ

ျပနာျဖစ၍ ေျဖရငးသညအခါ တရား၀ငထြကစာမဟတေၾကာငး ျငငးဆခမႈ ႀကခဖးပါသည။ ႐းစာနပါတ ပါဝငေသာလညး

တရား၀ငထြကစာ စာအပ၌ မတတမးတငထားမႈ မရေသာေၾကာင တရား၀ငထြကစာ မဟတေၾကာငး ျငငးဆချခငးျဖစပါ

သည။ သ႔ျဖစပါ၍ မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစေပၚေပါကလာေရးအတြက ထတျပနေသာအမန႔စာတငးသည

႐းလပထးလပနညးႏင ကနျပညစမနကနရန လအပပါေၾကာငး တငျပလပါသည။

၂ . ၃ . ၉ ။ ထတျပနေသာအမန႔စာမားသည အမန႔စဥဆက/အမန႔ကြငးဆက ခတဆကမရနလအပျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစတြင သ႔အဆငႏငသ စမခန႔ခြရမညကစၥမား ရပါသည။ ဥပမာအား ျဖင သစေတာႀကးဝငး

တစခ၊ စားကကေျမတစခက လယယာေျမလပပငခြငျပပစ(၇)ေပးရန လအပလာၿပျဖစပါက- ပထမဦးစြာ ေျမမးအလက

စမခန႔ခြမႈကကညေအာင ေဆာငရြကရနျဖစပါသည။ သစေတာႀကးဝငးသည သစေတာဦးစးဌာနက စမခန႔ခြ၍ စား

ကကေျမသည အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနက စမခန႔ခြပါသည။ ထ႔အတ လယယာေျမသည လယယာေျမဥပေဒအရ

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕အဆငဆငက စမခန႔ခြပါသည။ ထ႔ေၾကာင ပစ(၇)ထတေပးႏငရန လယယာေျမဥပေဒအရ

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မား၏ စမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာအတြငးေရာကရေစရန ပထမဦးစြာ လယယာေျမမးအျဖစ

မေရာကရေသးသည တညရေျမမးက ပယဖကမန ႔ထတျပနရနလအပပါမည။ သစေတာႀကးဝငးပယဖကမန ႔ေသာ

လညးေကာငး၊ စားကကေျမပယဖကမန႔ေသာလညးေကာငး ထတျပနရန ပထမဦးစြာ ေဆာငရြကရပါမည။ ထသ႔ ပယ

ဖကရာတြငလညး ပယဖကျခငး၏ရညရြယခက၊ ပယဖကျခငး၏အေၾကာငးအရာက တကစြာေဖာျပရပါမည။ လယယာ

စကပးလပကငရနအလ႔ငာ ပယဖကေပးလကပါက သကဆငရာလယယာေျမမးအတြငး ေရာကရသြားၿပး လယယာေျမ

ဥပေဒအရ စမခန႔ခြခြင ရရသြားပါသည။ ထအခါမ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မားက ဥပေဒႏငအည စမခန႔ခြၿပး ပစ(၇)

ထတေပးႏငပါမည။ ထသ ႔ေသာ သ႔အဆငႏငသ ေဆာငရြကမညလပငနးစဥမားရသည ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစတြင

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 33

ေနာကဆးအဆင၌ ေဆာငရြကရမညပစ(၇)က ေရ႕ဆးအဆင၌ ထားရေဆာငရြကေပးခၿပးမ အရငဦးဆးေဆာငရြကရ

မည သစေတာႀကးဝငး (သ႔) စားကကပယဖကျခငးလပငနးစဥက ေနာကဆးမ ေျပာငးျပနေဆာငရြကခမညဆလင

၎စမခန႔ခြမႈသည မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစအျဖစ သတမတမရေတာပါ။ သ႔ျဖစပါ၍ ထတျပနရနလအပ

ေသာအမန႔မားသည အမန႔စဥဆက တစနညးအားျဖင အမန႔ကြငးဆက ခတဆကမရန လအပသညဟ တငျပလပါသည။

အျခားေသာ ေျမမးမားအလက ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားတြငလညး ထနညးလညး ေကာငးျဖစပါသည။ အမန႔စဥဆကျဖစရန

လအပသကသ႔ အမန႔ကြငးဆက ခတဆကမရနလညးလအပပါသည။ အမန႔ကြငးဆကမရနဆသညမာ အထကမ ဥပမာ

အတြငး သစေတာႀကးဝငးမပယဖကဘ ပစ(၇)ထတေပးခပါက တစဆငၿပးမတစဆင ေဆာငရြကရမည ေျမယာစမ

ခန႔ခြမႈကြငးဆကမား မခတဆကမျခငးဟ နားလည၍ရပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ မနကနေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈတစရပ

ျဖစေပၚလာေစရန အမန႔စဥဆက၊ အမန႔ကြငးဆက ခတဆကမေစရန သတျပလကနာရပါမည။

၂ . ၃ . ၁၀ ။ ထတျပနေသာအမန႔၏ အာဏာသကေရာကမႈသည အမန႔စာတြင ေဖာျပထားေသာ

ေျမတညရာ၌သာ အတအကသကေရာကမႈရပါသျဖင ထတျပနေသာအမန႔စာပါ

ေျမတညေနရာက ပငးျခားသတမတ (Demarcation) ျပလပေပးရန လအပျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြမႈတငး၌ အမန႔တစရပထတျပနရနလအပေၾကာငး တငျပခၿပးျဖစပါသည။ အဆပါ အမန႔

တစရပႏငပတသက၍ လသနညးေသးေသာအေၾကာငးကစၥတစခက ဆကလကတငျပသြားပါမည။ ေျမယာဆငရာ

အမန႔စာတစေစာင၏ ၾသဇာအာဏာသကေရာကမႈသည အဆပါအမန႔တြင ေဖာျပထားေသာ ေျမတညေနရာ၌သာ အတ

အကတညရပါသည။ ဥပမာ - အမန႔စာတစေစာငတြင ဦးပငအမတ ၁၀၀ သ႔မဟတ ကြငးအမတ ၁၀၀ ဟေဖာျပထားပါက

အဆပါအမန႔စာ၏ ၾသဇာအာဏာသည အမန႔စာ၌ ေဖာျပထားေသာ ဦးပငအမတ ၁၀၀ သ႔မဟတ ကြငးအမတ ၁၀၀ ၌သာ

အတအကသကေရာကမႈရပါသည။ အမန႔စာတြင ေဖာျပထားေသာ ပငေရးပငခြငမား၊ ဆငေရးဆငခြငမား၊ ေဆာငရြကရ

မညလပငနးမားသည ၎ေဖာျပထားေသာ ဦးပငအမတ ၁၀၀ သ႔မဟတ ကြငးအမတ ၁၀၀ ၌သာ သကေရာကမႈရၿပး၊

ေဘးအနးရ အျခားေသာ ဦးပငအမတမား၊ ကြငးအမတမားႏင သကဆငမႈမရပါ။ အဆပါသကဆငမႈ မရေသာ ဦးပငမား၊

ကြငးမားတြင ၀ငေရာကေဆာငရြကမခသညျဖစပါက မားယြငးေသာစမခန႔ခြမႈကသာ ျဖစေပၚေစပါမည။ ထသ ႔ေသာ

မားယြငးစမခန႔ခြမႈမားတြင အခ႕ေသာကစၥရပမားသည အလြနႀကးမားေသာဆးကးသကေရာကမႈမားျဖစေပၚေစတတ

ပါသည။ မသကဆငေသာ ေျမေနရာတစခက ဥပေဒမရယမသညအထ ျဖစေပၚေစတတသျဖင ရာဇ၀တမႈမားပင ေျမာက

ေစတတေသာေၾကာင အလြနသတထားရပါမည။ သ႔ျဖစပါ၍ အမန႔စာပါ အာဏာသကေရာကေသာ ေျမေနရာအတအက

က သရႏငရနအတြက အမန႔စာပါေျမတညေနရာက ပငးျခားသတမတျပလပေပးရန လအပပါသည။ ဤအခကသည

အစဥအၿမလကနာရမညအခကျဖစ၍ မလြမေသြ လကနာေဆာငရြကရနလညး လအပသညအခကျဖစပါေၾကာငး တင

ျပအပပါသည။

၂ . ၃ . ၁၁ ။ အမန႔စာပါေျမယာတစရပက ေပးအပျခငးခရသက လကေရာကရယရနလအပျခငး

ေျမယာတစရပက အမန႔စာျဖင ေျမတညေနရာ တတကက သတမတေပးအပျခငးခရၿပ ဆပါက အဆပါ

အမန႔စာတြင ေဖာျပထားသညေျမယာတစရပက လကေရာကေပးအပျခငးခရသက လကေရာကရယသးစြရန လအပပါ

သည။ လကေရာကရယသးစြျခငးမရပါက ေနာငတစခနတြင ကးေကာခရၿပး ျပနလညလကလြတဆးရႈးတတရပါသည။

ျမနမာႏငငရ ေျမယာျပနာ အေတာမားမားတြင လကေရာကရယမႈ မရခေသာေၾကာင ကးေကာခရၿပး ျပနာမားေပၚ

ေပါကလာရျခငးျဖစပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ဤအခကသညလညး မလြမေသြလကနာရမည အေျခခစညးမဥးစညးကမး

ျဖစပါသည။ စမခန႔ခြရမညသမားကလညး လကေရာကေပးအပျခငးခရသသည အမနတကယ လကေရာကရယမႈရမရ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား34

အစဥအၿမႀကးၾကပေနရန လအပပါသည။ ဤအခကကအေျခခ၍ လပထးလပနညး စညးမဥးစညးကမးမား ထတျပနရာ

တြင အၿမထညသြငးသတမတေလရပါသည။ ဥပမာအားျဖင လယယာေျမ အျခားနညးသးခြငျပမန႔ရရၿပးပါက ေျခာကလ

အတြငး အေကာငအထညေဖာမႈ ရ မရ၊ သတမတကာလအတြငး လပငနးအေကာငအထညေဖာမႈ ၿပးစးျခငး ရ မရ၊

ဂရနရရၿပးေသာ ေျမတစကြကက ၆ လ အတြငး အေဆာကအဦ ေဆာကလပမႈ ရ မရ စသညစညးကမးသတမတခက

မားျဖစပါသည။ လကေရာကရယသးစြရာ၌လညး အစးရဌာနမားဆလင Disposal Land ျဖစပါက ေျမလႊေဆာငရြကျခငး၊

Disposal Land မဟတပါက ႏငငေတာလအပခကအရ ေျမသမးေဆာငရြကျခငးမားေဆာငရြကရန လအပပါသည။

ဥပမာအားျဖင လမးမႀကးမားဥပေဒအရ လမးေျမသတမတျခငး သ႔မဟတ ဆညေျမာငးဥပေဒအရ ဆညေျမာငးေျမအျဖစ

သတမတေၾကညာေၾကာငး အမန႔စာထတျပနျခငးျဖစပါက ထအမန႔စာအရ အမန႔စာပါ အမန႔အာဏာသကေရာကေသာ

ေျမတညေနရာအတအကက သတမတတငးတာအသေပးရန လအပပါသည။ (ဥပမာ- လမးနယအဆး- တးေျမာငးနယ

အဆး ငတတငသတမတစကထမႈ) ေနာကဆးအဆင၌ ပငဆငမႈရေသာေျမမားတြင ေျမသမး ဥပေဒအရ ေလာေၾကး

ေပးျခငး၊ ေျမသမးလပငနးစဥမားေဆာငရြကျခငး၊ ပငဆငမႈမရေသာ Disposal Lands မားျဖစပါက ေျမလႊလပငနးစဥမား

ေဆာငရြကျခငးမား စသညျဖင လပငနးစဥအဆငဆင ေဆာငရြကၿပး ေျမေနရာ ေပးအပျခငးခရသက လကေရာကရယ

သးစြရန လအပပါ သည။ ဤအခကသည ပကကြကမႈအမားဆးႏင ျပနာအမားဆး ေပၚေပါကေနေသာအခက ျဖစပါ၍

အထးသတထား လကနာေဆာငရြကရနလအပေသာ ကစၥရပျဖစပါေၾကာငး တငျပလပါသည။

၂ . ၃ . ၁၂ ။ အမန႔စာမားက မတတမးအျဖစ ေရးသြငးေဆာငရြကႏငရနအတြက အမႈတြခနး (Record Room)

႐းအေဆာကအဦ ေဆာကလပထားရရနလအပျခငး၊

မတတမးအျဖစ ေရးသြငးေဆာငရြကရန လပထးလပနညးမား သတမတရန လအပျခငး

အမန႔စာမားက ႏစေပါငးမားစြာ မတတမးအျဖစ ထားရႏငရနအတြက မပကမစးဘ လလၿခၿခထားရႏငေစေရး

သည အမနပငလအပပါသည။ အခ႕ေသာအမန႔စာ၊ မတတမးမား၊ စာရငးမားသည ႏစကာလ ရာႏငခ၍ ထနးသမးထားရရန

လအပပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ မတတမးမားက ၁ ႏစ ၂ ႏစ ေလာကမႏငထားရႏင႐သာ မရညရြယသငပါ။ အခ႕ေသာ

ကစၥရပမားတြင သမငးႏငခ၍ သမငးမတတမးအျဖစ ထားရႏငရနလညး ရညရြယသငပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ႏစေပါငးမားစြာ

လလၿခၿခ၊ မပကမစးဘ ထားရႏငသည Record Room အမႈတြ ခနးမားထားရႏငေရးက အၿမဦးစားေပးစဥးစားသငပါ

သည။ ထ႔ျပင မတတမးတင ေရးသြငးထားရရမည လပထးလပနညးမားကလညး ခမတ၍ မပကမကြက လကနာရန

လအပပါသည။ အမားျမငသာသညအတြက ထပမခ႕ထြငမေရးသားေတာပါ။

၂ . ၃ . ၁၃ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးကသာ အေျခခရျခငး၊ ထသ႔အေျခခရသညအျပင

လကတနးေဆာငရြကမႈ မျပရျခငး၊ ၎အေလအကငဆးက ပယေဖာကရနလျခငး

ဤအခကသညလညး ထငသာျမငသာရေသာအခကျဖစပါသည။ ျမနမာႏငင၏ေျမယာ စမခန႔ခြမႈသမငး

ေၾကာငးတြင ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမရဘ ေဆာငရြကချခငး၊ ရေသာလညး မလကနာဘ လကတနးေဆာငရြကချခငးမား

က ေတြ႕ရခသညအတြက ၎အေလအကငဆးက ပယေဖာကရန လအပေနၿပျဖစေၾကာငး တငျပလပါသည။ ေျမယာစမ

ခန႔ခြသတစဦးျဖစလာၿပ ဆလင ဤလကတနးေဆာငရြကတတသည အေလအကငဆးက မညသညအခါမ မကငသး

ပါဟ သႏၷ႒ာနခမတထားသငပါသည။ ဤအခကက အေျခခ၍ စမခန႔ခြရမညသတငး လကနာကငသးရမည လပထး

လပနညးမားတြင ခမတျပဌာနးထားရနႏင လတငးလကနာကငသးရန လအပေနၿပ ျဖစပါေၾကာငး အေလးအနကထား

တငျပအပပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 35

၂ . ၃ . ၁၄ ။ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမနသမ အဖြ႕အစညးမားျဖင တငပငညႇႏႈငးေဆာငရြကရနျဖစျခငး

အဂၤလပကလနေခတတြင ေျမယာစမခန႔ခြခြငအခြငအာဏာမားက ေကာလေတာမားထ ေပးအပထားၿပး အဂၤလပ

အစးရကယစား ၎တ႔က စမခန႔ခြအပခပခၾကပါသည။ ျမနမာဘရငမားေခတဆကလညး ပဂၢလတစဦးတစေယာက၏

လလားခကအေပၚအေျခခ၍ တစဦးေကာငး တစေယာကေကာငးျဖငသာ စမခန႔ခြအပခပခပါသည။ ေနာကပငးကာလ

မားတြင အမားႏင တငပငညႇႏႈငးအပခပသည အစဥအလာ ထြနးကားလာပါသည။ အဖြ႕အစညးမား၊ ေကာမတမား

ဖြ႕စညးခန႔အပလက အမားႏငတငပငညႇႏႈငး စမခန႔ခြသညစနစသည ဒမကေရစစနစ၏ အႏစသာရဟပင သးသပမပါ

သည။ အမားအယြငးနညးေစရနႏင ဘကေပါငးစ၊ ႐ႈေထာငေပါငးစမ ႐ႈျမငသညအေလအကငမား ထြနးကားလာေစရန

ကငသးလာသည ဤအေလအကငတြင အဆးအေကာငးမား ဒြနတြေနတတပါသည။ အမားႏင တငပငညႇႏႈငးရသည

အတြက လပငနးဖငေလးမႈမား ရႏငေသာလညး အျခားေကာငးသည အကးေကးဇးမားလညး ရပါသည။ သ႔ေသာ ဤ

စနစတြင အထးသတထားရမညအခကရပါသည။ ေကာမတတစရပ ဖြ႕စညးတာ၀နေပးထားေသာ လပငနးတြင ေကာမတ

ဥက႒တစဦးတညး၌ေသာလညးေကာငး၊ အတြငးေရးမႉးတစဦးတညး၌ေသာလညးေကာငး လပပငခြငအခြငအာဏာမရ

ျခငးက သတျပရနျဖစပါသည။ ဥက႒ျဖစသသည အေမာအျမငရစြာ ဆးျဖတလမးညႊနမႈျပရန တာ၀နရ၍ အတြငးေရးမႉး

သည ဥက႒ျဖစသ၏ ဆးျဖတခကမားက အေကာငအထညေဖာရနတာ၀နရပါသည။ သ႔ေသာလညး စမခန႔ခြခြင အခြင

အာဏာတာ၀နမာ ေကာမတသ႔သာ ေပးအပထားျခငးျဖစသျဖင ေကာမတျဖင အစညးအေဝးျပလပခမတေသာ ဆးျဖတ

ခကသညသာ အဓကျဖစပါသည။ ဥက႒ျဖစသတစဦးတညးကေသာလညးေကာငး၊ အတြငးေရးမႉးျဖစသတစဦးတညး

ကေသာလညးေကာငး လပပငခြငအခြငအာဏာေပးအပထားျခငး မဟတေၾကာငး သတျပရနလအပပါသည။

၂ . ၃ . ၁၅ ။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား မေပၚေပါကေစေရးအတြက မလကပင

ႀကတငစဥးစား စမေဆာငရြကထားရျခငး

ေျမယာသယဇာတမားက ၿငမးခမးစြာျဖင ေရရညအကးစးပြားရရေရး ရညမနးခကျဖင အသးခႏငရန ရညရြယ

မႈျပသငပါသည။ ေလာဘ၏ေစခငးျခငးက ခရသမားအေနျဖင မေလာကနမႈျဖင ေျမယာအျငငးပြားမႈမား ေပၚေပါကေစ

တတသညမာ သဘာ၀ျဖစေသာလညး ေျမယာစမခန႔ခြမညသတ႔သည ေျမယာအျငငးပြားမႈမား မေပၚေပါကေစေရးအတြက

မလကပင ႀကတငစဥးစား စမေဆာငရြကထားျခငးမား ေဆာငရြကသငပါသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား မေပၚေပါကေစ

ေရးတြင ဥပေဒလပထးလပနညးမား ခငခငမာမာခမတထားရနလအပသကသ႔ မလြမေသြ လကနာေဆာငရြကသငသည

မလအေျခခစညးမဥးစညးကမးမားကလညး အဆငတငး၌ လကနာေဆာငရြကရနလအပပါသည။ ျပညသလထက

အသပညာေပးျခငး၊ စမခန႔ခြသမားက ေလကငပညာေပးျခငးမားလညး လအပပါသည။ အျငငးပြားမႈ အတတႏငဆး

မေပၚေပါကေစေရး၊ မေပၚေပါကေအာငတားျမစ၍ မရႏငပါကလညး အနညးဆးျဖစေပၚေစေရးတ႔က ေရး႐ႈသငပါသည။

မတေသာ ေျမသယဇာတခြေဝေရးမဝါဒမားကလညး ခမတထားသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၂ . ၃ . ၁၆ ။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကလာပါကလညး အမးအစားခြျခားသတမတလက မႈခငးအမးအစား

အလက ေျဖရငးေဆာငရြကရမည နညးလမးစဥမား၊ လပထးလပနညးမား ခမတထားရျခငး၊

ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက အမးအစားခြျခားသတမတရာ၌ ေယဘယအားျဖင (၅)မး ခြျခားႏငပါသည။ ၎တ႔မာ

(က) လယယာေျမအျငငးပြားမႈမား၊

(ခ) ေျမလြတေျမ႐ငး အျငငးပြားမႈမား၊

(ဂ) ၿမ႕ေျမရြာေျမ အျငငးပြားမႈမား၊

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား36

(ဃ) သမးဆညးေျမအျငငးပြားမႈမား၊

(င) အျခားေျမမးမားဆငရာ အျငငးပြားမႈမားဟ၍ ျဖစပါသည။

လယယာေျမအျငငးပြားမႈမားက လယယာေျမဥပေဒျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရနျဖစ၍ ေျမလြတေျမ႐ငး

အျငငးပြားမႈမားက ေျမလြတေျမလပႏငေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒျဖင ေဆာငရြကေပးရနျဖစပါသည။ ၿမ႕ေျမရြာေျမ

ဆငရာအျငငးပြားမႈမားက တရား႐းဆးျဖတခကအရလညးေကာငး၊ သမးဆညးေျမဆငရာအျငငးပြားမႈမားက လယယာ

ေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ၏ လပထးလပနညးသတမတခကျဖင လညး

ေကာငး၊ အျခားေျမမးမားဆငရာ အျငငးပြားမႈမားက ဆငရာေျမမးအလကျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒမားျဖငလညးေကာငး၊

(ဥပမာ- သစေတာႀကးဝငးေျမ၊ စားကကေျမ၊ ဆည ေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမ) ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရနျဖစပါသည။

ေျမယာအျငငးပြားမႈအမးအစားတစမးစ၌လညး အမးအစားမား ထပမခြျခားစတျဖာလက လပထးလပနညး

ခမတေဆာငရြကေပးရနျဖစပါသည။ (ဥပမာ - လယယာေျမအျငငးပြားမႈမားတြင အၿပငေလာကထားျခငးဆငရာ အျငငး

ပြားမႈ၊ ေျမယာမႈခငးအမးအစား ၂၅ မး)

၂ . ၃ . ၁၇ ။ အဆပါလပထးလပနညးမားတြငလညး ဆးျဖတခကခမတျခငး၊ အယချခငး၊

အၿပးအျပတဆးျဖတျခငးလပငနးစဥမားပါ၀ငရျခငး

ေျမယာျပနာမားသည ျပညသအမား၏ ဘ၀ေမာမနးခက၊ ဘ၀ေမာလငခက၊ ဘ၀အပမကမားသာမက

အသကရငရပတညႏငေရးအတြက ႐နးကနလႈပရားရမႈမား အနညးႏငအမား ပါ၀ငရလကရပါသည။ ထသ႔ေသာ သေဘာ

သဘာ၀ရသည ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက ကငတြယရာတြင အလြနထခကလြယေသာေၾကာင ေပါေပါတနတန

မဆးျဖတသငပါ။ ထ႔ျပင တစႀကမတစခါတညးႏင ဆးျဖတလကပါက မားသြားလင ထခကမႈအလြနျပငးထနသြားႏင ပါ

သည။ သ႔ျဖစပါ၍ ဆးျဖတခကခမတျခငး၊ ထပမအယချခငးမားအျပင အၿပးအျပတဆး ျဖတခကခမတျခငး လပငနးစဥ

အဆငမား ထညသြငးျပ႒ာနးထားရနလအပပါသည။

၂ . ၃ . ၁၈ ။ အျငငးပြားမႈအေပၚ အခကအလကျပညစေသာ အမႈတြမား တညေဆာကရနလအပျခငး၊

တညေဆာကထားေသာအမႈတြအေပၚအေျခခ၍ ခငမာေသာအေထာကအထားမားအရ

စစေဆးဆးျဖတရျခငး

အေတြ႕အႀကအရ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေနသအခ႕သည ျပညစေသာအမႈတြမား

တညေဆာကလက ခငမာေသာအေထာကအထားမားအရ ဆးျဖတေျဖ ရငးေပးရျခငးဆသည အေျခခလပထးလပနညး

ကပင သရမထားေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ေမြးလာကတညးက အလလသ၊ အလလတတ၍ ၎၏ကယပငထးထြငးဉာဏ

ျဖင ပါရမေျမာကစြာ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးခမႈမားသည သကဆငရာပဂၢလမား၏ ဘ၀က ဒကၡပငလယေဝေစခသညက

ေတြ႕ရရပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈသမငးေၾကာငးတြင ထကသ႔ ပဂၢလထး၊ ပဂၢလဆနးမားက မားျပားစြာ

ေတြ႕ျမငခရဖးပါသည။

ေျမယာအျငငးပြားမႈတစခ ေပၚေပါကလာၿပဆလင ပထမဦးစြာ အမႈႏငသကဆငေသာ အခကအလကမား၊

အေထာကအထားမား၊ ထြကဆခကမားျဖင ခငမာျပညစေသာ အမႈတြတစခ တညေဆာကရန လအပပါသည။ အမႈႏင

သကဆငေသာ အေထာကအထားမားက မသကဆငေသာအေထာကအထားမားမ ခြျခားသန႔စငရယတတရပါသည။

သကဆငမနးမသ၊ မသကဆငမနးလညးမသဘ ေတြ႕သမက ေရာႁပြနးရယၿပး အမႈတြတညေဆာကတတသမားသည ၂

မး ၂ စားသာ ရႏငပါသည။ ၎ပဂၢလ ၂ မး ၂ စားမာ ေစတနာမမနကနသႏင အေတြ႕အႀကမရသတ႔ပငျဖစပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 37

တစခါတစရ အဆပါ ၂ မး ၂ စားလးပင တစမးတညး ေပါငးစညးေပၚေပါကလာေလရသညကလညး ေတြ႕ျမငခရဖးပါ

သည။ ထြကဆခကမား ရယရာတြငလညး ထနညးလညးေကာငးျဖစပါသည။ အမႈႏငသကဆငေသာ ခငမာေသာ

အေထာကအထားအျဖစ မနကနေသာထြကဆခကမားက ရယတတရပါသည။ လမညာထြကဆမႈမား မၾကာခဏပါရ

ေလေသာေၾကာင မနကနမႈ၊ မမနကနမႈက ခြျခားတတရပါသည။ အေတြ႕အႀကႏင ေစတနာမနကနမႈသည အလြန

အခရာကပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အျငငးပြားမႈအေပၚ အခကအလကျပညစေသာ အမႈတြမားတညေဆာကရန လအပပါ

ေၾကာငး၊ တညေဆာကထားေသာ အမႈတြအေပၚ အေျခခ၍ ခငမာေသာအေထာကအထားမားျဖင စစေဆးဆးျဖတရပါ

ေၾကာငး တငျပလကရပါ သည။

၂ . ၃ . ၁၉ ။ စစေဆးဆးျဖတရာတြင တရားဥပေဒအရ တရားမတမႈ၊ လမႈေရးအရ တရားမတမႈတ႔အေပၚ

အေျခခရျခငး၊ အရညအခငးသတမတခက၊ အေျခအေနျခငး တညေနပါက ဦးစားေပးသငသည

အေျခခအခကမား သတမတထားရျခငး၊

ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတေခတက ဖြ႕စညးခေသာ ယခငဗဟေျမယာေကာမတ၏ ခမတခကမားတြင ဤ

အခကက ပထမဦးစြာ ေတြ႕ရရချခငးေၾကာင အဆပါ ပဂၢလႀကးမားက လြနစြာေလးစားမခရပါသည။ ဆရယလစစနစသ႔

ဦးတညေနေသာလညး တရားဥပေဒအရ တရားမတမႈႏင လမႈေရးအရတရားမတမႈက ထညသြငးစဥးစားခၾကသညက

ေတြ႕ရရပါသည။ မတတမးအျဖစသတျပႏငရနအတြက ေကာကႏတခကအကဥးက တငျပရမညဆလင ေျမယာ မႈခငး

မားဆးျဖတရာ၌ ထညသြငးစဥးစားရန အေျခခအခက(၁၀)ခကသတမတခရာ_

(၁) အမႈသည ႏစဦးႏစဖက၏စးပြားေရးအေျခအေန၊

(၂) အမႈသညတစဦးက မခေနထငၾကေသာ အမသအမသားမား၏ အေျခအေန၊

(၃) ေကးရြာ၏ စညးလးညညြတမႈ၊

(၄) မရငးလကငတႏင လကရလကငတတ႔တြင စးပြားေရးအေျခအေနႏင လပပငခြငအေျခအေနက

ေသေသခာခာခငခနေဝဖနသးသပၿပးမ အႏငအ႐ႈးအဆးအျဖတေပးေရး၊

(၅) အခြငအေရးရတငး လယယာေျမမားက ပဂၢလကပငအျဖစမ ျပညသပငအျဖစသ႔ ေျပာငးလေပးေရး၊

(၆) လယလပသသာလယလပပငခြငရေရး၊

(၇) ေျမရငေၾကးရငမားက ကယစားျပေသာ ဆးျဖတခကမးမျဖစေစေရး၊

(ဂ) ေျမမယာမ၊ ေျမခ႕တႏင ဆငးရေသာ ေတာငသလယသမားမားက ကယစားျပေသာ ဆးျဖတခကမး

ျဖစလာေစေရး၊

(၉) အေျခအေနေပးလငေပးသေလာက ပဂၢလကလယယာစနစမ စေပါငးလယယာစနစသ႔ ကးေျပာငးေပးေရး၊

(၁၀) သးစားခဖကသမးေရးက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာေပးေရး၊ စသညတ႔ျဖစပါသည။

၎သတမတခကမားအေပၚ သးသပၾကညရာတြင ဥပေဒအရ တရားမတမႈႏင လမႈေရးအရ တရားမတမႈမားက

ထညသြငးစဥးစားထားေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ေျမယာမႈခငးမနသမ မတတသာ၍ ျဖစၾကရသညဟေသာ ယဆခကအေပၚ

အေျခခလင မနစနာသငသက နစနာသြားရမႈ မရေစေရးအတြက ဘကေပါငးစမ မမတတစဥးစားေပးရန လအပပါသည။

ထ႔ျပင အခ႕ေသာ ကစၥရပမားတြင ဆးျဖတရန အေျခခအရညအခငးသတမတခကခငး တညေနသညကလညး ေတြ႕ရရ

တတပါသည။ မႈခငးျဖစပြားသႏစဦးလး ေတာငသလယသမားမားျဖစေနလင ထသ႔ေသာ အေျခအေနမးတြင မတစြာ

ကငတြယဆးျဖတႏငရနအတြက ဦးစားေပးအစအစဥက သတမတထားရန လအပပါသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈေျဖရငး

ျခငးသည အလြနပငသမေမြ႕၍ ထခကႏငမႈ လြနစြာျပငးထနျခငးေၾကာင ဤအခကကလညး မလြမေသြ လကနာသင

သည အေျခခစညးမဥးစညးကမးတစခအျဖစ တငျပလကရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား38

၂ . ၃ . ၂၀ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈတြင ပငဆငအသးျပခြင၊ လကေရာကထားရပငခြငစသည အခြငအေရးမား

ရရရမညကာလ၊ ပမနအခြငအေရးကနဆးသညကာလ၊ ပကကြကကငးကြာမႈႏင ပတသကေသာ

အခြငအေရး ကနဆးသညကာလမား သတမတထားရနလအပျခငး

အခတငျပခကသညလညး အေရးႀကးသညအေၾကာငးအခကျဖစပါသည။ ပငေရးပငခြငအတြက ၿမ႕ေျမတစခ

တြင ဂရနအခြငအေရးေပးအပလသညျဖစပါက ဂရနခြငျပမန႔၏ ခြငျပကာလသတမတခကသည ပါရၿမျဖစပါသည။ (ဥပမာ-

၁၀ ႏစ၊ ၃၀ ႏစ၊ ၃၀ ႏစ ၃ ႀကမ ႏစ ၉၀ စသည) ထျပင ပမနအေျခအေန၌ ခြငျပသကတမးကနဆးသညကာလႏင

စညးကမးပကကြကမႈအေျခအေန၌ အခြငအေရးကနဆးသညကာလမားက စညးကမးသတမတခကအျဖစ အစဥအၿမ

ေဖာျပရေလရပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ပငဆငအသးျပခြင၊ လကေရာကထားရပငခြင စသည အခြငအေရးမားေပးအပရာတြင

ခြငျပကာလ၊ ခြငျပမန႔ကနဆးကာလ၊ စညးကမးေဖာကဖကမႈမားအတြက အခြငအေရးကနဆးသညကာလမားက မေမ

မေလာ ထညသြငးစဥးစား၍ သတမတထားၾကရန လအပပါေၾကာငးတငျပအပပါသည။

၂ . ၃ . ၂၁ ။ စညးကမးေဖာကဖကမႈ၊ မလကနာမႈမားအေပၚ အေရးယေဆာငရြကရမညလပငနးစဥမား

ခမတထားရျခငး

စညးကမးေဖာကဖကမႈ၊ မလကနာမႈမားသည မဖြ႔ၿဖးေသးေသာ ေဒသႏငငမားတြင မၾကာခဏ ေတြ႕ျမငရေလ

ရသည အေျခအေနတစချဖစပါသည။ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးႏငအည ေျမယာမားက စမခန႔ခြရာတြင စညးကမး

ေဖာကဖကမႈမား၊ မလကနာမႈမားအေပၚ မညသ႔ အေရးယေဆာငရြက၍ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာင မညသ႔စညး

ကမးထနးသမးရမညက စဥးစားရနလအပပါသည။ ဤအခကသည အမားသရၿပးျဖစပါ၍ အကယမတငျပေတာပါ။

၂ . ၃ . ၂၂ ။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစမႈအတြက ျပ႒ာနးေဆာငရြကထားရနလျခငး

ဥပေဒတစရပျပ႒ာနးၿပး ေျမယာမားက စနစတကစမခန႔ခြရာတြင ဥပေဒအာဏာ မတညသညအခါ စမခန႔ခြရန

ခကခလပါသည။ ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ အခြငအာဏာကကငစြၿပး စမခန႔ခြသညအခါ၌ေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒ၏

အရပကမခၿပး ရပတညေနရသ ျပညသလထသည လညးေကာငး၊ ဥပေဒပါအခြငအေရးမားက အျပညအ၀မခစားရေသာ

အခါ မညသ႔ေရ႕ဆကလပရမညကပါ မသႏငေလာကေအာင ေမာလငခကမား ကငးမသြားတတပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍

ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာင အစဥအၿမ ႀကးပမးအားထတသငပါသည။ ဥပေဒအာဏာ သကေရာကေစမႈအတြက

႐ႈေထာငတစခမ အၿမတေစ ေစာငၾကညထနးသမးလက ဥပေဒလမးေၾကာငးမနေပၚ၌ အမားျပညသ အစဥအၿမ လကပါ

တညရေနေအာင ေဆာငရြကဖ႔ လအပပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၂ . ၃ . ၂၃ ။ ေျမယာပငဆငအသးခခြငရရသက ထမးေဆာငရမညေျမခြနအပါအ၀င တာ၀နသတမတထားရျခငး

ေျမသည လသားတ႔၏ ၀ငေငြႏငကြယ၀မႈတ႔၏အရငးအျမစျဖစေနျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငးမရ႐သာမက အသမေပး

ပါက အလြယတကသျမငႏငမႈမရျခငး၊ ေျမကပငဆငျခငးသည ဂဏျဒပအျဖစ တညရေနျခငးႏင ေျမသည လသားတ႔၏

လအပခကမနသမက ေပးစြမးႏငျခငးစသည အရညအခငးမားရေနေသာေၾကာင ေျမယာတစရပက ပငဆငသမားသည

အခြငထးမား ခစားရသကသ႔ ရတတပါသည။ ေျမက ႏငငေတာက ပငဆငၿပး ႏငငသားမားက ေျမႏငပတသကေသာ

အကးအျမတ၊ အခြငထးမားက ရယခစားႏငသညျဖစ၍ ေျမယာပငဆငအသးခခြင ရရသတငးသည ႏငငေတာသ ႔

ေျမခြနအပါအ၀င ထမးေဆာငရမညတာ၀နမားက သတမတေပးေဆာငေစရၿမ ျဖစပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အခြနရေငြအရပ

ရပေပၚအေျခခ၍ ရပတညမႈျပေနရေသာႏငငေတာသည ျပညသလထ၏ ေရရညအကးစးပြားအလ႔ငာ ဤအခကက မေမ

မေလာ စဥးစားေပးၾကရနျဖစပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 39

၂ . ၃ . ၂၄ ။ ေျမမးအေပၚအေျခခၿပး စမခန႔ခြေနသညစနစက ကငသးလကရျခငး

ျမနမာႏငငသည ေျမမးအေပၚအေျခခ၍ စမခန႔ခြမႈျပသညစနစက ႏစေပါငးမားစြာ အစဥတစက ကငသးလက

ရပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ေျမမးေပါငး ၂၂ မး သတမတစာရငး ျပစထားပါသည။ ၎တ႔မာ ေအာကပါအတငးျဖစပါသည။

၎ေျမမး ၂၂ မး၏ အဓပၸါယ ဖြငဆခကကလညး အမားသရေအာင တစပါတညး ပးတြေဖာျပအပပါသည။

(မတခက ။ ဤစာရငးပါ ဧရယာဧကမားသည ႏစစဥေျပာငးလမႈရပါသည။ နမနာအျဖစ ေဖာျပျခငးျဖစပါသည။)

အပစ ေျမမး ေျမတညရမႈဧရယာဧက ရာခငႏႈနး

၁။

(လယယာေျမ

ဆေသာစကားရပတြင

အႀကး၀ငေသာ

ေျမမးမား)

လယ ၁၅,၃၁၃,၁၄၁ ၉.၁၆

ယာ ၉၆၁၁၉၃၁ ၅.၇၆

ကငး/ကၽြနး ၁၂၈၆၄၆၉ ၀.၇၇

ဥယာဥ ၄၀၆၄၆၄၆ ၂.၄၃

ဓန ၁၀၂၅၀၅ ၀.၀၆

ေတာငယာ ၅၂၁၅၄၄ ၀.၃၁

စစေပါငး ၃၀၉၁၁၂၄၆ ၁၈.၄၈၉၁၅

၂။(သစေတာ သစပင ဖးလႊမးေျမမးမား

ႀကးဝငး/ႀကးျပငကာကြယေတာေျမ ၄၆၀၉၉၆၂၃ ၂၇.၅၇

ေတာ႐ငး ၃၆၁၀၆၉၉၉ ၂၁.၆

ေျမ႐ငး ၁၂၉၄၅၆၁၉ ၇.၇၄

စစေပါငး ၉၅၁၅၂၂၄၁ ၅၆.၉၁၄၀၆

၃။

(အျခားေျမ ၁၃ မး)

သတတြငးေျမ ၉၂၂၅၉၂ ၀.၅၅

ကၽြႏြားစားကကေျမ ၇၃၈၇၇၂ ၀.၄၄

မးရထားလမးေျမ ၆၇၂၅၅ ၀.၀၄

လမးေျမ ၆၇၄၇၉၈ ၀.၄

ဆညေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမ ၆၄၂၃၆၁ ၀.၃၈

ျမစေခာငးႏငေရေအာကေျမ ၄၈၃၅၄၃၉ ၂.၈၉

အငးအငေျမ ၄၀၄၈၉၃ ၀.၂၄

စက႐ေျမ ၇၄၀၁၂၈ ၀.၄၄

ၿမ႕ေျမအတြငးလေနထငသညေျမ ၄၉၇၄၂၆ ၀.၃

ရြာေျမ ၁၂၃၅၈၇၇ ၀.၇၄

ေလယာဥပကြငးေျမ ၅၂၆၂၀ ၀.၀၃

သာသနာ၊ သသာနေအာကအအ စသညေျမမား ၁၉၂၄၁၈၂ ၁.၁၅

ကန အျခားေျမမား ၂၈၃၈၅၉၉ ၁၆.၉၈

စစေပါငး ၄၁၁၂၂၃၃၇ ၂၄.၅၉၆၇၈

စစေပါငး ၁၆၇၁၈၅၈၂၄ ၁၀၀

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား40

၁။ လယေျမ

လယေျမဆသညမာ သဘာဝအရေသာလညးေကာငး၊ လတ႔ဖနတးေသာ နညးလမးအရ ေသာလညးေကာငး

စကပးေရရယၿပး ေရထနးသမးႏငေစရန ေဆာငရြကထားသည စပါးသးႏ အဓကစကပးေသာေျမ။

၂ ။ ယာေျမ

ေျမအေျခအေနတညတခငၿမ၍ သာမနအားျဖင မးရာသအတြငး ေရအနညးငယသာ လအပသည သးႏမား

စကပးၿပး ေရထနးရန ကနသငးမဖ႔ထားသညေျမ ။

၃ ။ ကငး/ကၽြနးေျမ

ျမစေခာငးမား၏ ကမးႏစဖကတြင ကငးေျမအျဖစေသာလညးေကာငး၊ ျမစေခာငးမားအတြငး ကၽြနးအျဖစ

ေသာလညးေကာငး တညရ၍ ေျမအေျခအေန တညတခငၿမျခငး ရသညျဖစေစ၊ မခငၿမျခငးရသည ျဖစေစ၊ ေဆာငးရာသ

သးႏမား စကပး သညေျမမားျဖစသည။ ကငးေျမရငမားတြင ကနသငးမားရတတ၍ ကငးေျမႏမားမာ ကနသငးမား

မရသညအျပင ေျမမကႏာျပငအေျခအေန တညတခငၿမမႈ မရေခ။

၄။ ဥယာဥ

ေျမအေျခအေနတညတခငၿမ၍ ႏစရညသးပငမား စကပးထားသညေျမမားႏင သာမနအားျဖင ႏစရညသးႏ

စကပးရန လာထားသညေျမ။

၅။ ဓန

သာမနအားျဖင ဓနစကပးရန အသးျပထားသည ေျမမား။

၆ ။ ေတာငယာ

ေတာငယာေျမဆသညမာ ေတာငေစာငးေဒသမားတြင ေျပာငးေရႊ႕စကပးမႈက အဓကထား စကပးသည

ေျမသည ေတာငယာေျမျဖစပါသည။ ေျမသားတမ၍ ေအာကခေကာကသားေျမ ျဖစတတပါသည။ ေျမေစးပါဝငမႈနညးၿပး

ေရစးဆငးမႈေကာငးပါသည။ ေတာငယာေျမမးက ေအာကပါအတငး ေတြ႕ရႏငပါသည။

( က) ေလကားထစေတာငယာ

စကပးမႈအတြက ေျမျပန႔တြင စကပးသကသ႔ မစကပးႏင၍ ေတာငေစာငးမားတြင စကပးႏငရန

ေျမမကႏာ အနမအျမငအတငး ခ႐ပတသဖြယ၊ ေလကားထစသဖြယ သဘာဝေျမၾသဇာႏငေရက လ

အပသလ တားဆးထနးသမးႏငရန ကနသငးဆယ၍ စကပးၾကေသာေျမမားက ေလကားထစ စကပး

ေျမဟ အဓပၸာယဖြငဆပါသည။

( ခ ) ေလကားထစလယ

ေရေလာငၿပးစပါးစကပးေသာေျမက ေလကားထစလယေျမဟ သတမတရနျဖစသည။

( ဂ ) ေလကားထစယာ

ေရမေလာငဘ ရာသသးႏမား စကပးပါ ေလကားထစယာဟ သတမတရနျဖစသည။

(ဃ) ေလကားထစဥယာဥေျမ

ႏစရညသးပငမားစကပးေသာဥယာဥက ေလကားထစဥယာဥဟသတမတရန ျဖစသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 41

စကပးေျမမားအတြငးရ ပလပေျမမား(လပေျမ)

ပလပေျမဆသညမာ လြနခသညႏစက စကပးခ၍ ယခႏစတြင စကပးျခငးမျပဘထားရသညေျမကသာ

ေခၚဆျခငးမဟတဘ၊ ယခငႏစမားက တညတန႔စြာ စကပးလပကငခၿပး၊ တညဆႏစအတြငး အေၾကာငးအမးမးေၾကာင

စကပးျခငး၊ ရာသတစခတြငမ လပကငျခငး မျပေသာေျမက အမားက ပလပေျမဟ အဓပၸါယဖြငဆပါသည။

ယခအခါတြင အမားက ပလပေျမဟေခၚေဝၚသးစြၾကေသာလညး ေျမစာရငးဌာနခြမ စာရငးအငးျပစရာတြင

လပေျမ ( Fallow Land ) ဟ ေခၚေဝၚသးစြျပစပါသည။

(က) လယယာက႑စမကနး၊ စမခကမားအတြက အသးခႏငသည

ေျမအကယအဝနးႏင တစဆကတစတညး တညရသညေျမ

ရာသဥတ၊ ေျမအေနအထား၊ ေျမအမးအစား၊ ေရနကကြငး၊ ေရမရရေသာေျမ စသည အေၾကာငးမား

ေၾကာင လပေျမျဖစတတၾကပါသည။ သးစားခယသမရသညေျမ ျဖစေလရတတပါသည။ ဦးစးဌာန၊

ေကာပေရးရငး စသည အစးရအဖြ႕အစညးမားက လယယာက႑စမကနး၊ စမခကမား ကယကယျပန႔

ျပန႔လပကငႏငမည အကယအဝနးရသညေျမကဆ လပါသည။

( ခ ) သးစားခယသမရသည ကြကၾကားအနညးကဥးရသညေျမ

လပကငမညသမရ သ႔မဟတ သးစားခယသမရဘ ႏစၾကာရညစြာ လပေျမျဖစေနေသာလညး အကယ

အဝနးဧရယာအရ စမကနး၊ စမခကမားႏငအည လပကငရနလညး မားမားစားစား တစတစပတညးလညး

မရဘ ကြကၾကားမ ျပန႔ကစြာရေနေသာ လပေျမက ဆလပါသည။

( ဂ ) ေတာငသသ႔မဟတ လပကငသတ႔ ျပနလညစကပးၾကမည ေခတလပေျမ

ေတာငသ သ႔မဟတ လပကငသညအဖြ႕အစညးမားက တစႏစ၊ ႏစႏစခန႔ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ရာသဥတ၊

ေရမးအေျခအေန၊ ေျမယာဥပေဒ စညးကမးမားေၾကာင မလပကငဘ လပထားၾကၿပး တစႏစ၊ ႏစႏစခန႔

အတြငး ျပနလညစကပးမည ေျမကဆလပါသည။ ေတာငသလယသမား သ႔မဟတ လပကငသမားက

လပကငရန လးဝ စြန႔လႊတေျမ မပါဝငေစရပါ။

(ဃ) လယယာစကပးမႈမအပ အျခားနညးအသးျပထား၍ စကပးမႈတြင လးဝမသးႏငသညေျမ

စာရငးအရ လပေျမမနပါေသာလညး ေျမေပၚတြင အေဆာကအဦ ေျမ၊ ရြာေျမ၊ ၿမ႕ေျမ၊ စက႐ေျမ၊ လမး

ေျမ၊ ေခာငးေျမ စသညျဖင စကပးမႈမအပ အျခားနညး အသးျပထားသျဖင လးဝစကပးျခငး မျပႏငသည

ေျမက ဆလပါသည။

( င ) အျခား(လပေျမ)

အထကပါေခါငးစဥမားတြင အကးမဝငဘ ကနရသညေျမ ။

၇ ။ ႀကးဝငး/ႀကးျပငကာကြယေတာ

ယခငက “သးသန႔သစေတာႀကးဝငးဧရယာ”အျဖစတညရခၿပး၊ ေနာကပငးကာလတြင ယေန႔ထ “ႀကးဝငး/

ႀကးျပငကာကြယေတာဧရယာ”အျဖစ ေျပာငးလျပငဆင သတမတခပါသည။ ယငးသ႔ ျပငဆငသတမတချခငးေၾကာင

“သးသန႔သစေတာႀကးဝငးဧရယာ” အတငး မတယရပါမည။

(၁) Reserved forest ဆသညမာ သးသန႔သစေတာႀကးဝငးက ေခၚပါသည။

(၂) ယငးသးသန႔သစေတာႀကးဝငးတြင ေဘးမသစေတာႏင သးသန႔သစေတာ ႏစမးေပါငး ပါဝငပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား42

၈ ။ ေတာ႐ငးေျမ

ယခငက “သးသန႔မဟတေသာသစေတာဧရယာ”အျဖစတညရခၿပး ေနာကပငးကာလတြင ယေန႔ထ “ေတာ

႐ငးေျမ” အျဖစ ေျပာငးလျပငဆင သတမတခပါသည။ ယငးသ႔ ျပငဆင သတမတချခငးေၾကာင “ သးသန႔မဟတေသာ

သစေတာဧရယာ” အတငး မတယရပါမည။ သးသန႔မဟတေသာ သစေတာဧရယာမာ ေအာကပါအတငး ျဖစပါသည။

(က) သးသန႔မထားသည သစေတာေျမ

(ခ) အစးရက ထတေပးသည အပငစာခပႏင အငားစာခပတ႔ျဖင ရရသညအခြငအေရးႏင အကးဝငသည

ေျမမားမအပ ကနေျမအားလးသည သးသန႔မထားသည သစေတာေျမဧရယာဟ အဓပၸာယသကေရာက

မႈ ရပါသည။

၉ ။ ေျမ႐ငး

ေျမ႐ငးဆသညမာ သစပင၊ ဝါးပငသ႔မဟတ ခႏြယမားေပါကေရာကလက ရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ၊

ပထဝအေနအထားအရ ေျမမကႏာျပငညညာမႈရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ “တစႀကမတစခါမ စကပးလပကငချခငး

မရေသာ” ေျမသစျဖစသညေျမမားက ဆလပါသည။ (ယငးစကားရပတြင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြေရး

ဥပေဒျဖင စမခန႔ခြရနအလ႔ငာရညရြယလက တရားဝငပယဖကၿပးျဖစသည “ႀကးဝငးသစေတာေျမ၊ စားကကေျမႏင

အငးအငေျမ” မားလညး ပါဝငပါသည။)

စကပးျခငးမျပႏငေသာေျမမား

၁၀။ သတတြငးေျမ

သကဆငရာအကဥပေဒႏင နညးဥပေဒမားအရ၊ ခ႐ငအတြငး သတတးေဖာရန စမးသပျခငးျဖစေစ၊

အငားဂရနျဖငျဖစေစ၊ ခြငျပထားသည ဧရယာက ေဖာျပရမည။ ဤစာတငတြင လပေကာက၊ ဂဝေကာက စသညတ႔ တး

ေဖာရန ခြငျပထားသည ဧရယာလညး ပါဝငပါမည။

၁၁။ ကၽြႏြားစားကကေျမ

သတမတထားေသာ ကၽြႏြား၊ စားကက၊ ကၽြႏြားလမး၊ ပယလမးေျမမား၏ ဧရယာက ထညသြငးေဖာျပရမည။

၁၂။ မးရထားလမးေျမ

မးရထားလမးေျမမားႏင မးရထားလမးႏငကပ၊ ယဥလက ဘတာ႐၊ အလျပ႐၊ ကန႐၊ လမးျပငရန ပစၥညးထား

သေသာ ဂေဒါင၊ အလပသမား အေဆာကအဦ စသညမားအတြက သးျခားသတမတထားေသာ တစဆကတညးရမည

ေျမမား၏ ဧရယာက ထညသြငးေဖာျပရမည။

၁၃။ လမးေျမ

အစးရလမးဌာနႏင ခ႐ငေကာငစမားကေသာလညးေကာငး၊ အျခားနညးျဖငေသာလညးေကာငး၊ ေဖာကလပ

ထားေသာ တစၿမ႕ႏငတစၿမ႕၊ တစရြာႏငတစရြာ ဆကသြယေသာ လမးမႀကးမား (High Way) ၏ ဧရယာကသာ ထညသြငး

ေဖာျပရမည။ ၿမ႕တြငး၊ ရြာတြငးတ႔မ လမးငယမားက မထညသြငးရ၊ သ႔ေသာ ၿမ႕ရြာေျမမားက ျဖတသနးသြားေသာ

လမးမႀကးမား၏ ၿမ႕ရြာေျမ အတြငးကေသာ အစတအပငး ဧရယာမားကမ ဤေခါငးစဥေအာကတြင ေဖာျပရမည။

၁၄။ ဆညေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမ ။

အစးရဆည၊ ကန၊ ေျမာငးမႀကး၊ ေျမာငးမငယ၊ တာတမမား၊ ပဂၢလကဆည၊ ကန၊ ေျမာငးမႀကး၊ ေျမာငးမ

ငယႏင တာတမမားအျဖစ သတမတအသးျပလကရသည ေျမဧရယာမားကေဖာျပရမည။ အစးရဆညေျမာငးဌာနခြက

တညေဆာကထားေသာ ဆည၊ ကန၊ ေျမာငးမႀကး၊ ေျမာငးမငယႏင တာတမေျမမားႏင ကပယဥလက တစဆကတညး

တညရေနသည ဆညေျမာငး တာတမမား ထနးသမးျပျပငလပကငေရးႏင သကဆငေသာ ေရကာတာ၊ ေရတခါး၊ ပစၥညး

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 43

သေလာငေသာ ဂေဒါင၊ အလပသမားေနအမစေသာ အေဆာကအဦေျမမားကပါ ထညသြငးေဖာျပရမည။ ထ႔ျပင ၿမ႕ရြာ

ေျမမားက ျဖတသနးသြားေသာေျမာငးမႀကး၊ ေျမာငးမငယႏင တာတမအတြက ၿမ႕ရြာေျမတြငကေသာ အစတအပငး

ဧရယာမားက ဤေခါငးစဥေအာကတြင ထညသြငးေဖာျပ ရမည။

၁၅။ ျမစေခာငးႏင ေရေအာကေျမ

ဆည၊ ေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမေခါငးစဥႏင အငးအငစသညေျမမား ေခါငးစဥေအာကတြင ေဖာျပေသာ

ဧရယာမအပ၊ အျခားအငးအငေရေအာကေျမဧရယာမားက ေဖာျပရပါမည။

၁၆။ အငးအငေျမ

အငး၊ အငေရေအာကေျမဧရယာမားက ေဖာျပရပါမည။ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန

“ေရခငါးလပငနးဥပေဒ” ႏငအည ေဆာငရြကရမည ျဖစပါသည။

၁၇။ စက႐ေျမ

ၿမ႕ရြာအတြငး၌ျဖစေစ၊ ၿမ႕ရြာအျပင၌ျဖစေစ သကဆငရာဥပေဒအရ စက႐ေနရာဟ သတမတထားၿပးေသာ

ဧရယာႏင ယငးသ႔သတမတထားၿပးျခငး မရေသးေသာလညး စက႐ေနရာအျဖစ ေျမေပၚတြင လကရအသးျပေနေသာ

ဧရယာမား ေဖာျပရမည။

၁၈။ ၿမ႕ေျမ/ ၿမ႕ေျမအတြငး လေနထငသညေျမ၊ ရြာေျမ

၁၈၉၈ ခႏစေအာကျမနမာႏငင ၿမ႕ႏင ေကးရြာေျမမားအကဥပေဒအရ ၿမ႕ဆသညမာ ဤအကဥပေဒအရ

အစးရက ၿမ႕ျဖစေၾကာငး အမန႔ေၾကာျငာစာ ထတျပနသတမတေသာ၊ စညပင သာယာေရးအကဥပေဒအရ သ႔မဟတ

ၿမ႕မားအကဥပေဒအရ ၿမ႕အျဖစ သတမတထားေသာ ဧရယာအပငးအျခားက ဆလသည။

သကဆငရာဥပေဒမားအရ ၿမ႕ သ႔မဟတ ရြာအျဖစ အစးရျပနတမးျဖင ေၾကညာၿပးေသာ ၿမ႕ႏငရြာမား

အျပင၊ အစးရျပနတမးႏငေၾကညာၿပးျခငး မရေသးေသာလညး ေျမေပၚတြင ၿမ႕ရြာအျဖစ အကြက႐ကၿပး လကရ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား44

လေနထငရာအတြက အသးျပလကရေသာ ဧရယာမားက ေဖာျပရမည။ ဤေခါငးစဥေအာကတြင မးရထားလမးေျမ၊

ဆညေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမ၊ စက႐ေျမ၊ သာသနာ၊ သသာနအေဆာကအဦႏင အျခားေျမမား ေခါငးစဥအသးသး

ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ ဧရယာမား ထတပယ၍ ကနရေသာ လေနထငသည ၿမ႕ေျမ၊ ရြာေျမဧရယာမားကသာ

လေနထငသည ၿမ႕ေျမ၊ ရြာေျမ ဧရယာမားကသာ ေဖာျပရန ျဖစပါသည။

၁၉။ ရြာေျမ

အခြနစညးၾကပျခငးကစၥႏငစပလဥး၍ ရြာေျမဆသညမာ ေၾကးတငဝနက ျဖစေစ၊ ခ႐ငဝနကျဖစေစ၊ ရြာအျဖစ

နယနမတပငးျခား၍ ေျမပႏငမတပစာရငး ၁-ခ တြင သတမတထားေသာေျမက ဆလသည။

၂၀။ ေလယာဥပကြငးေျမ

၁၉၅၃ ခႏစ၊ လယယာေျမႏငငပငျပလပေရးအကဥပေဒႏင ေျမသမးအကဥပေဒမားအရ ေလယာဥပကြငး

ေနရာေျမဟ သတမတေပးထားၿပး၊ လကရအသးျပသညျဖစေစ၊ အသးမျပသညျဖစေစ၊ ယငးဧရယာမား သ႔မဟတ ယငး

သ႔ သတမတေပးထားၿပးျခငး မရေသးေသာလညး လကရေျမေပၚတြင ေလယာဥပကြငးအျဖစ အသးျပလကရသည

ဧရယာက ေဖာျပရမည။ ယငးေလယာဥကြငးႏငတစဆကတညးရေသာ ေလယာဥကြငးႏင ပတသကသည အေဆာကအဦ

ဧရယာမားကလညး ထညသြငးရမည။

၂၁။ သာသနာ၊ သသာနအေဆာကအဦစသညေျမမား

ယခငက “ သာသနာ၊ သသာနအေဆာကအဦႏင အျခားေျမမား ”ဟ ေခါငးစဥတပ၍ မတတမးေရးသြငး

အသးျပခၿပး ေနာကပငးကာလတြင “သာသနာ၊ သသာန အေဆာကအဦ စသညေျမမား” ေခါငးစဥအျဖစ ေျပာငးလျပငဆင

သတမတအသးျပခပါသည။ ယငးေခါငးစဥ ေအာကတြင ေအာကပါေျမမားအား ထညသြငးစာရငးေကာကယရပါမည။

( က ) သာသနာေျမ

ယငးေျမမားတြင ဘရား၊ ေကာငး၊ သမစသည သာသနာအေဆာကအဦမားႏင ပရဝဏေျမမား

ပါဝငပါသည။

(ရဟနး၊ သဃာ၊ အျခား သာသနာဝနထမး ပဂၢလမားႏင သာသနာေရး အေဆာကအအမားအတြက

လႉဒါနးထားေသာ လယယာေျမမား မပါဝငပါ )

( ခ ) သသာနေျမ

သသာနေျမအျဖစ သကဆငရာဥပေဒအရ သတမတထားၿပးေျမမားအျပင ယငးသ႔သတမတထားၿပးျခငး

မရေသးေသာလညး သသာနေျမအျဖစ လကရ အသးျပေနေသာေျမမား။

( ဂ ) အျခားအေဆာကအဦေျမမား

ယငးေျမမားတြင တပမေတာလမးဌာန၊ သစေတာဌာနအပါအဝင အစးရ၊ ဘတေကာပေရးရငးမားႏင

အျခားအဖြ႕အစညးမားမ တညးခရန ဗလတ၊ ရပသာ၊ စခနး၊ အေဆာကအဦမားအတြကေသာလညး

ေကာငး၊ အသးျပ လကရေသာ သ႔မဟတ အသးျပရန သးသန႔ သတမတထားေသာေျမမား။

( ဃ ) ဆားခကေျမႏင အတဖတေျမ

ဤေျမမားက သာမနနညးအတငး မတပစာရငး ၁ - က၌ ထညသြငးေရး မတ၍အခြနစညးၾကပထကသင

လင လယယာစကပးေသာ ဦးပငမားကသ႔အခြန စညးၾကပရမည။ ေကာကပသးႏႏစခပတြင ၎တ႔၏

ဧရယာကျပသလင မထြနေျမ အျဖစျဖင ျပသရမည။ ဆားခကရနအတြက အသးျပေသာေျမက ဆားခြန

စညးၾကပ သျဖင ေျမခြနမစညးၾကပထကေပ။

ဆားခကေျမႏင အတဖတေျမသညလညး သာသနာ၊ သသာနအေဆာကအဦႏင အျခားေျမမား ေခါငးစဥ

ေအာကတြင ပါဝငပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 45

၂၂ ။ ကနအျခားေျမ

လယယာလပကငျခငးမျပႏငသည သကႏာရ၊ ေကာကကနး၊ ေျပာငတလငးျပင၊ ေကာကေတာင၊ ေကာက

ေဆာင၊ ေကာကကမးပါး၊ ေကာကစရစကနး၊ ဂဝကနး၊ ဂငးေကာကေျမ၊ ကတတးကနး၊ ဆားေပါကေျမ၊ ဆပျပာေပါကေျမ၊

စမးေပါကေျမ၊ ႏြေပါကေျမ၊ ေရခေတာင၊ ဖြတေခးေျမစသည လးဝစကပးျခငးမျပႏငသည ဧရယာမား ပါဝငပါသည။

ေျမယာတညရမႈ

၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခႏစ အသးခလကရေသာေျမမားက ေျမအမးအစားအလက ခြျခားေဖာျပသညစာရငး

ေျမမးအေပၚအေျခခၿပး စမခန႔ခြလကရပါသျဖင လကရစမခန႔ခြေနသည ေျမမးအလက စမခန႔ခြေနသညဌာနမား

က တငျပအပပါသည။

ေျမ ေျမမး စမခန႔ခြလကရသည ၀နႀကးဌာန စမခန႔ခြေနသည ဥပေဒ

၁ လယ

စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

လယယာေျမ ဥပေဒ

၂ ယာ

၃ ကငး/ကၽြနး

၄ ဥယာဥ

၅ ဓန

၆ ေတာငယာ

သစေတာ၊ သစပင ဖးလႊမးေျမဆငရာအပစ

၇ ေတာ႐ငး စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

ေျမလြတ၊ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမား ၈ ေျမ႐ငး

၉ သစေတာႀကး၀ငးေျမသယဇာတႏင

သဘာ၀ပတန၀နးကင ထနးသမးေရး၀နႀကးဌာန

သစေတာဥပေဒ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား46

ေျမ ေျမမး စမခန႔ခြလကရသည ၀နႀကးဌာန စမခန႔ခြေနသည ဥပေဒ

အျခားေျမမးဆငရာအပစ

၁၀ သတတြငးေျမသယဇာတႏင

သဘာ၀ပတန၀နးကင ထနးသမးေရး၀နႀကးဌာန

ျမနမာသတတြငး ဥပေဒ

၁၁ ကၽြႏြားစားကကေျမ ျပညထေရး၀နႀကးဌာနအထက/ေအာက

ျမနမာျပည ေျမခြနေတာ လကစြဥပေဒ

၁၂ မးရထားလမးေျမပ႔ေဆာငေရးႏင

ဆကသြယေရး၀နႀကးဌာန

၁၃ လမးေျမ ေဆာကလပေရး၀နႀကး ဌာန လမးမႀကးမားဥပေဒ

၁၄ ဆညေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

ဆညေျမာငးဥပေဒ

၁၅ ျမစေခာငးႏငေရေအာကေျမပ႔ေဆာငေရးႏင

ဆကသြယေရး၀နႀကးဌာန

ေရအရငးအျမစႏင ျမစေခာငးမား

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး

၁၆ အငးအငေျမစကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

ေရခငါးလပငနးဥပေဒ

၁၇ စက႐ေျမ သကဆငရာ၀နႀကးဌာန

၁၈ ၿမ႕ေျမအတြငးလေနထငသညေျမ

ျပညထေရး၀နႀကးဌာန စညပငသာယာေရးေကာမတ၊

(ေနျပညေတာ၊ ရနကန၊ မႏေလး)

၁၉ ရြာေျမ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန

၂၀ ေလယာဥပကြငးေျမပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရး

၀နႀကးဌာနျမနမာအမးသား

ေလေၾကာငးဥပေဒ

၂၁သာသနာ၊ သသာနေအာကအအ စသညေျမမား

ျပညထေရး၀နႀကးဌာနသာသနာေရး၀နႀကးဌာန

စညပငသာယာေရးေကာမတ

၂၂ အမးအစားခြျခားျခငးမျပႏငသညေျမ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန

မတခက။ ၀နႀကးဌာနမား အမညေျပာငးလျခငးႏင သကဆငရာဥပေဒမား

ျပငဆငျခငးမားရသညအတြက ကြလြမႈမားရႏငပါသည။

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 47

သ႔ျဖစပါ၍ ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပေနသမားသည လကရကငသးလကရသည စနစက ေျပာငးလမႈမရမျခငး၊

မမစမခန႔ခြခြငရသည ေျမမးမားအေပၚ၌ မနမနကနကနစမခန႔ခြၾကရန အေရးႀကးပါသည။

ထ႔ျပင ကမၻာ၌ကငသးေနေသာ အေျခခမမားလညးရပါသည။ ကမၻာ၌ကငသးေနေသာ အေျခခမႏင ျမနမာ

ႏငငတြင ကငသးရနရေသာ အေျခခမမားက ႏႈငးယဥေလလာႏငရန တြက ေအာကပါအတငး တငျပအပပါသည။

ကမၻာ၌ကငသးေနေသာအေျခခမမား

Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land(VGGT)

၁။ ဥပေဒႏငအည လပပငခြင ရရထားသမားႏင ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက အသအမတျပေလးစားၾကရန၊

၂။ ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါအခြငအေရးမားက အကာအကြယေပးရန၊

၃။ ဥပေဒႏငအည လပပငခြငအခြငအေရးမား ရယရာတြင လြယကသကသာစြာရရႏငေရး ေဆာငရြကေပးရန၊

၄။ တရားမတမႈက အေထာကအကျပရန၊

၅။ လပကငပငဆငခြငဆငရာ အျငငးပြားမႈ၊ အကငသကၡာ ေဖာကဖကပကယြငးမႈ၊ တစဦးႏငတစဦး ခကရန

ျဖစပြား ထပတကေတြ႕ဆမႈမား ေပၚေပါကမႈမားမ အကာ အကြယေပးရန၊

၆။ လအခြငအေရးႏင ဥပေဒပါ ပငဆငမႈအခြငအေရးမားက ေလးစားတနဖးထားရန၊

၇။ လ႔အခြငအေရးႏင ဥပေဒပါ ပငဆငမႈအခြငအေရးမားအေပၚ ေဖာကဖကကးလြနမႈ မရေအာင ေရာငၾကဥ

ရန၊

၈။ လ႔အခြငအေရးႏငဥပေဒပါ ပငဆငမႈအခြငအေရးမားအေပၚ ျပငးထနေသာဆးကး သကေရာကေစမႈမားမ

ႀကတငအကာအကြယေပးရန၊

၉။ မလလားအပေသာ ေဘးဥပဒအႏရာယမားသည နညးလမးမားကေရာငလြကာ ဆးကးသကေရာကေစမႈ

မရသည နညးလမးမားက ရာေဖြေဖာထတအသးခရန၊

၁၀။ အသငေတာဆး၊ အေကာငးဆးေသာ လပေဆာငမႈလပငနးစဥက ေရြးခယေပးရန၊ စသညတ႔ျဖစပါသည။

ယခဆလင တညဆဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညး၊ ညႊနၾကားခကမနသမက ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ

မလအေျခခ (Fundamental Principles) မားအေပၚအေျခခၿပး ျပစရနလအပေၾကာငး ျပညျပညစစတငျပခၿပးျဖစ

ပါသည။ ထသ ႔ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမား ျပ႒ာနးခရာတြင အခ႕ေသာအခကမားသည ဥပေဒျပ႒ာနးၿပးေနာက

မလအေျခခ (Fundamental Principles) မား ျပနျဖစလာေၾကာငးလညး ေတြ႕ရႏငပါသည။ ဥပမာ- လယယာေျမ ဥပေဒ

ျပ႒ာနးၿပးေနာက၊ လယေျမက ဗဟလယယာေျမစမခန႔ခြမႈဖြ႕က စမခန႔ခြ၍ လယမတစပါး အျခားလယယာေျမမားက

သကဆငရာ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မားက စမခန႔ခြျခငးတ႔ျဖစပါသည။ အျခားေသာ

ဥပမာမားစြာရပါ၍ ဆကလကေလလာသြားရန ျဖစပါသည။

၂ . ၄ ။ လစြမးအားအရငးအျမစမားအေပၚ အေျခခ၍ စမခန႔ခြရျခငး

ယခဆလင ေျမယာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင အဓကကေသာအေျခခ(၃)ခကအေၾကာငးက တငျပေဆြးေႏြးခၿပး

ျဖစပါသည။ ေနာကဆးတငျပလသညအေျခခမာ လႏငသကဆငေသာ အေျခခအေၾကာငးျဖစပါသည။ ဤအေျခခသည

ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ အေျခခ(၄)ခအနက အဓကအကဆးေသာ အေျခခလညးျဖစပါသည။ အေရးႀကးဆးေသာအေျခခ

လညးျဖစသညဟ သးသပယဆပါသည။ ဤအေျခခေၾကာင ကနေသာအေျခခ(၃)ခသည ေပၚေပါကျဖစတညလာရပါ

သည။ လႏငသကဆငေသာအေျခခတြငလညး အဓကအားျဖင အပငး(၂)ပငး ပါ၀ငပါသည။ စမခန႔ခြသအပငးႏင စမ

ခန႔ခြမႈက ခရသအပငးဟ၍ ျဖစပါသည။

စမခန႔ခြသမားသည ဥပေဒအရ လပပငခြငအာဏာ အပႏငးျခငးခရသမားျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငင

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား48

၏အေျခအေနအရ အခ႕ေသာအေျခအေနမား၌ မမ၏အသစတဓာတျဖင မမကယကတာ၀နေပးအပထားေသာ

အကးေဆာငပဂၢလမားလညး ေတြ႕ျမငရပါသည။ ထသ႔ေသာအကးေဆာငပဂၢလမားသည ဥပေဒႏငညညြတေသာ

ေဆာငရြကမႈမားက ကည ေဆာငရြကေပးတတရန လအပပါသည။ အခ႕ေသာကစၥရပမားတြငမ အမားအတြက တစနညး

အားျဖင နစနာသ မားအကးအတြကဟ ထတေဖာေျပာဆေသာလညး အမႈပြစားမားျဖစေနတတပါသည။ ေရရည လမညာ

ဖးကြယထား၍ မရပါ။ ထသမား၏လပရပေၾကာင ျပညသလထသည ပ၍နစနာရတတပါသည။ ထသမား၏ အကးေဆာငမႈ

သည ျပနာက ပမ႐ႈပေထြးေစတတပါသည။ ထသ႔ေသာ ပြစားမားတြင ထငရားေသာအဂၤါရပမား၊ အရညအခငးမား

ရတတပါသည။ ဥပေဒက အထကအေလာကသျခငး၊ လကရ စမခန႔ခြသမားအေၾကာငး အထကအေလာကသျခငး၊

အကငးပါးျခငး၊ လမညာၿဖးျဖနးတတျခငး၊ ဟနေဆာငေကာငးျခငး၊ အသငးအဝငးရျခငး စသညတ႔သည ထးျခားခကမား

ျဖစတတပါသည။ ထ႔ထကလညးပႏငပါသည။ အခ႕ေသာ အမႈပြစားမားသည ဥပဓ႐ပ၊ ဝတစားဆငယငမႈကအစ အလြန

သငတငေကာငးမြနတတၾကပါသည။ ဤအခကက အမားျပညသတ႔ သတျပဆငျခငၾကရန လအပပါသည။ ထသ႔ေသာ

ပဂၢလတ႔က အားကးမလင ဘဝဆး႐ႈးတတပါသည။ အေရးႀကးေသာ သတျပဆငျခငစရာျဖစ၍ ထညသြငးတငျပရျခငး

ျဖစပါသည။ စမခန႔ခြမႈရသမားအေၾကာငး ဆကလကတငျပရလင စမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာရသမားတြင အခ႕သည

ေစတနာမနကန၍ မနကနေသာ စမခန႔ခြမႈမားျဖစေစရန ႀကးစားအားထတေနသမား ရသကသ႔ အခ႕သည ေစတနာႏင

လပရပႏစခလး မသငေတာေသာ ပဂၢလမားလညး ရတတပါသည။ ေစတနာမန၍ မနကနေသာလပရပျဖစေအာင ႀကးစား

သမားသည အေတြ႕အႀကရလာလင အမားျပညသ၏ မကအားထားဖြယရာမား ျဖစလာေလရပါသည။ ေစတနာႏငလပရပ

မမနကနသတ႔မာမ အေတြ႕အႀကမားေလ ဒကၡဆးကးေပးေလရသမား ျဖစလာတတပါသည။ ထသတ႔က ေစာငၾကည

ေလလာ၍ အျမနဆးဖယရားၾကေစရန ႀကးစားသငပါသည။ စမခန႔ခြသတငး ဆးသညဟ သတမတ၍ မရသကသ႔ လတငး

ေကာငးသညဟလညး တထစခမတယရန မသငပါ။ လပရပေပၚ အေျခခပါသည၊ ရပတညမႈေပၚအေျခခပါသည။ စမခန႔ခြ

သမားသည အမနတရားဘကေတာသားမားျဖစရန လအပပါသည။ အမနတရားေပၚ၌သာ ရပတညသငပါသည။ အမန

တရားသညသာ စမခန႔ခြသမား၏ ဆညးကပရာျဖစသငပါသည။

စမခန႔ခြမႈကခရသမားသည ျပညသလထမားျဖစၾကပါသည။ ျပညသလထတြငလညး အမးမးအစားစားရႏင

ပါသည။ ေလလာဆညးပး၍ ေျမယာဆငရာ ဗဟသတရသ၊ ေလလာဆညးပးမႈမရဘ ေျမယာဆငရာ ဗဟသတကငးမသ၊

ဗဟသတအထကအေလာကရသ၊ စညးကမးလကနာသ၊ စညးကမးမလကနာသ၊ မမကယကးစးပြားသာၾကည႐ႈေသာ

အတႀကးသအမားအတြက မမအတြက မမတတမနမနကနကန သေဘာထားတတသ စသညျဖင အမးမးရရာတြင

အခနး ၂ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမား 49

အခ႕သည ကးလြနေဖာကဖကခရသမားျဖစလာၾက၍ အခ႕သည ကးလြနေဖာက ဖကသမား ျဖစလာတတၾကပါသည။

အခ႕သည မမ၏ကယကးစးပြားက မမ၏ကယပငဗဟသတျဖင ကာကြယေစာငေရာကၾကတတသကသ႔ အခ႕သည မမ

ကယက ကာကြယေစာငေရာက မႈ မျပႏငသမား ျဖစလာတတပါသည။ စမခန႔ခြမႈကခရေသာ ျပညသျပညသားတငးသည

ေျမယာဆငရာဗဟသတမား ကယစရထားသငပါသည။ မမ၏လလားခက၊ မမ၏ဆႏၵက ျပည၀ေအာင ေဆာငရြကရမည

လမးေၾကာငးက သရနလအပသကသ႔ မမ၏နစနာမႈကလညး မမကယတငကာကြယႏငေစရန ေျမယာဆငရာဗဟသတမား

မလြမေသြ စစညးထားသငပါ သည။ အတ၊ ပရ မတေသာအျမငရသငသကသ႔ စညးကမးလကနာေသာ ျပညသလထမား

ျဖစသငပါသည။ မမ၏အခြငအေရးက ဥပေဒမေဘာငမားအတြငးမပ တငျပေတာငးဆ၍ ေျဖရငးသငၾကပါေၾကာငး တငျပ

အပပါသည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခမားအေၾကာငး တငျပမႈက နဂးခပပါမည။ အထကတြင တငျပခသည အေၾကာငး

အခကမားသည ေျမယာဆငရာစမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင ပါ၀ငရမည အေျခခအေၾကာငးအခကမား ျဖစၾကပါသည။

ဤအခကမားက သရထားျခငးျဖင ျမနမာႏငငတြင မညသညအေျခခမား အားနညးေနၿပး မညသညအေျခခမား အား

ေကာငးေနသည၊ မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားေပၚေပါကလာေစရနအတြက မညသညအေျခခမားက ဦးစားေပးျဖည

ဆညးသငသညက ကြကြျပားျပားသရၿပး သးသပဆငျခငႏငၾကေစရန ျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား50

အခနး ၃ ၊ လကေတြ႕ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားျပလပျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ အေျခခသေဘာတရား (Principles)မားက တငျပၿပးေသာ ေနာကဆကလကတငျပ

သြားလသည အေၾကာငးအရာမာ ၎အေျခခသေဘာတရားမားကသးစြၿပး မညသ႔လကေတြ႕စမခန႔ခြမညနညးဆသည

ေခါငးစဥပငျဖစပါသည။ တငျပၿပးျဖစသညအေျခခအေၾကာငးတရား(Principles)မားသည မညသညေျမယာစမခန႔ခြမႈ၌

မဆ ေပၚေပၚထငထငပါ၀ငလကေသာလညးေကာငး၊ ေပၚလြငထငရားမႈမရဘ ေနာကကြယမတမျမပလကေသာလညး

ေကာငး၊ တစနညးမဟတတစနညး ပါ၀ငပတသကမႈရေနတတပါသည။ ဤအခကက နားလညသေဘာေပါကထားရန

လအပပါသည။ ဤအခကက နားလညထားမသာ ေျမယာစမခန႔ခြမညပဂၢလမားသည ေျမယာစမခန႔ခြမႈအေျခခသေဘာ

တရားမားက ေကေကညကညက နားလညသေဘာေပါကထားရန လအပေၾကာငးႏင အစဥအၿမထညသြငးစဥးစားၿပး

လကနာ ေဆာငရြက အသးခရနလအပေၾကာငး အျမငရငးၾကမညျဖစပါသည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာအေျခခသေဘာတရားမားက အေျခခလက လကေတြ႕ေျမယာ စမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင

ေအာကပါလပငနးစဥမား ပါ၀ငေလရပါသည။ ၎တ႔မာ_

(က) ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန႔မားထတျပနေပးျခငး၊

(ခ) ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန႔ရရၿပးသမားအား ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ အခြငအေရးမား ခစားခြင

ရရႏငေအာင ကညေဆာငရြကေပးျခငး

(ဂ) ဥပေဒျဖငအကာအကြယေပးျခငး၊ ေျမယာျပနာ၊ မေကလညမႈမားက ဥပေဒႏငအည ေျဖရငးေဆာင

ရြကေပးျခငး၊

(ဃ) စညးကမးထနးသမးၾကပမတျခငး၊

(င) ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာငေဆာငရြကေပးျခငး စသညတ႔ျဖစပါသည။

ေအာငျမငစနစကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈတစရပေပၚေပါကလာေစရန ဤအခက ၅ ခကႏင ကငးကြာ၍မရပါေၾကာငး

သတျပရပါမည_

၃ . ၁ ။ ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန႔မားထတျပနေပးျခငး

မညသညေျမယာစမခန႔ခြမႈ၌မဆ ျပညသလထသ႔ ပထမဦးဆးေပးရမညအခြငအေရးမာ အသးျပလသမားအား

ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန ႔မား ထတျပနေပးရနျဖစပါသည။ ေျမမး ၂၂ မးရ ၿပး လကရစမခန႔ခြေနေသာ

၀နႀကးဌာနေပါငး ၂၀ ၀နးကငရေနၾကရာတြင ဌာနတစခႏငတစခ ဥပေဒတစခႏငတစခ ခြငျပျခငးဆငရာလပငနးစဥမား

ထပတညလမမည မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ေျမယာအသးခခြငဆငရာ ခြငျပမန႔ထတေပးျခငးအေျခခလပငနးစဥကမ

တညၾကရမညျဖစပါသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ႏငငေတာအတြငးတညရေသာ ေျမထ၊ ေလထ သယဇာတမားက

ႏငငေတာမ ပငရငးအျဖစ ပငဆငၿပး ႏငငေတာကယစား တာ၀နေပးအပျခငးခရသည ႏငငေတာအစးရဌာနအသးသးမ

စမခန႔ခြလကရရာတြင ခြငျပမန႔ မရရဘ သးစြပါက ကးေကာသးစြမႈဟ သတမတျခငးခရေလရပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ေျမယာ

အသးျပလေသာ ျပညသလထသ႔ ေျမယာအသးျပခြငဆငရာခြငျပမန႔မားက ပထမဦးဆးေသာ လပငနးစဥအျဖစ စနစတက

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား52

ထတေပးႏငရန လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ အဆပါခြငျပမန႔မားရရၿပးမသာ ျပညသလထသည ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ

အခြငအေရးမားက ရရခစားႏငမညျဖစပါ၍ စနစတကျဖင အလငအျမနဆး ခြငျပမန႔မားထတေပးရန လအပပါသည။

ထသ႔ထတေပးရာတြငလညး ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ အေျခခသေဘာတရားမားႏင ကကညမႈရရနလအပသည အျပင

ခြငျပမန႔ပါအတငး သးစြျခငးအေပၚ ႀကးၾကပကြပကျခငး၊ ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ရရေစမည အကးျဖစထြနးမႈမား

ေပၚေပါကလာေအာင ထနးေကာငးကညေပးျခငးမားက ေဆာငရြကေပးသြားရမညျဖစပါသည။

၇၀ ရာခငႏႈနး ျပညသလထႏငတက႐ကဆကစပေနေသာ လယယာေျမဥပေဒပါ ခြငျပ မန႔ေပးျခငးလပငနးစဥ

မား၊ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြမႈဥပေဒပါ ခြငျပမန႔ ေပးျခငးလပငနးစဥမားက သရနားလညသေဘာေပါက

ၿပး လကေတြ႕အသးခႏငရနအတြက ေနာကဆကတြ(၁)မ(၈)အထတြင ေဖာျပေပးထားပါသည။ ၎ေဖာျပခကပါ လပငနး

စဥအတငး အဆငဆငလကနာေဆာငရြကေပးကာ စမခန႔ခြသြားရမညျဖစပါသည။ ျပညသလထအား ဥပေဒႏငအည

ေျမယာရယသးစြႏငခြငမား ေပးအပျခငးသည လကေတြ႕ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၏ပထမဆးေသာ လပငနးစဥျဖစပါေၾကာငး၊

ဤအခြငအေရးက လြယကျမနဆနစြာျဖင စနစတက မညသ႔ေသာလပငနးစဥမားျဖင ထတေပးမညက ဦးစားေပးစဥးစား

သငပါေၾကာငး၊ ခြငျပမန႔ေပးခ သကသ႔ စညးကမးထနးေကာငးျခငး၊ စညးကမးေဖာကဖကသမားကလညး ခြငျပမန႔ျပန

လည႐ပသမးျခငးဆသည အေၾကာငးအခကမားကလညး ႀကတငစဥးစားထားရနလအပပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၃ . ၂ ။ ေျမယာအသးျပခြငဆငရာ ခြငျပမန႔ရရၿပးသမားအား ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါအခြငအေရးမား

ရရခစားႏငေစရန ကညေဆာငရြကေပးျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြခြငဆငရာဥပေဒေပါငး ၅၀ ၀နးကငရေနရာတြင ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ အခြငအေရးမားသည

ဥပေဒတစခႏငတစခ ထပတညၾကလမမညမဟတပါ။ သ႔ေသာ ဥပေဒတငး၌မ အခြငအေရးမား သတမတျပ႒ာနးထား

ၿပးျဖစပါသည။ ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ အခြငအ ေရးမားက ဥပေဒအရ ေျမယာဆငရာခြငျပမန႔ရရသမားက ခစားခြငရပါသည။

ခြငျပမန႔မရ ေသးေသာသမားက ဥပေဒႏငအကး၀ငလာေစရနအတြက ေဆာငရြကေပးရန လအပပါသည။ ဥပေဒႏင

အကး၀ငမႈမရေသးပါမ ဥပေဒပါအခြငအေရးမားက ခစားခြငမရပါေၾကာငး သတျပ ရမညျဖစပါသည။

ဥပေဒႏငအကး၀ငသမားသည ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါအခြငအေရးမားက ခစားခြငရရသမားျဖစ၍ ၎တ႔ရရသင

သညအခြငအေရးမားက မညကသ႔ေသာလပငနးစဥမားျဖင ေပးအပရမညက ေျမယာစမခန႔ခြခြငရသမားက စဥးစားသင

ပါသည။ ဥပေဒပါအခြငအေရးမားက အျပညအ၀ခစားခြငရရေအာင ကညေဆာငရြကေပးရာတြငလညး လပငနးစဥမား

သည လြယကလငျမနမႈ ရသငပါသည။ အခြငအေရးရရခစားခြငရသမားဘကကလညး တာ၀နသ၊ တာ၀နခ၊ တာ၀နယ

ေသာ အသစတဓာတျဖင ရယခစားသြားၾကရန အေရးႀကးပါသည။ သ႔မသာ အျပနအလန အကးျပႏငမညျဖစၿပး တး

တကေသာ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညးက တညေဆာကႏငပါလမမည။ သ႔မဟတပါက အျပနအလန သသယျဖင ေဆာငရြက

ေနရပါမ တးတကေသာ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညးအဆငသ႔ အလြယႏငေရာကရႏငၾကလမမညမဟတပါ။ အခြငအေရးရရ

သမားက တာ၀နသ၊ တာ၀နခေသာ၊ တာ၀နယေသာအသစတဓာတမရဘ စညးကမးေဖာကဖကရနသာ ႀကးစားေနပါမ

ကညေဆာငရြကေပးရမည ပဂၢလမားကလညး အခြငအေရးရရေစရန ကညေဆာငရြကေပးရမညလပငနးစဥအစား စညး

ကမးထနးေကာငးသညလမးေၾကာငးဘကသ႔ ဦးစားေပး႐ႈျမငလပကငသြားၾကမညက မေမသငပါ။

၃ . ၃ ။ ဥပေဒျဖငအကာအကြယေပးျခငး၊ ေျမယာျပနာ၊ မေကလညမႈမားက ဥပေဒႏငအည

ေျဖရငးေဆာငရြကေပးျခငး

ေျမယာသယဇာတအရငးအျမစမားက ေအးၿငမးခမးသာစြာျဖငအသးျပႏငမ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညးသည လငျမန

စြာဖြ႔ၿဖးတးတကႏငပါမည။ ေျမသယဇာတအရငးအျမစမားက သးစြရာတြင ျပနာေပါငး ေသာငးေျခာကေထာငႏင

ပပဆဆသးစြေနရပါက ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ အကးအျမတခစားႏငမႈဆသည အကးရလဒဆသ႔ မေရာကဘ ေနာကေၾကာငးျပန

အခနး ၃ လကေတြ႕ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမား ျပလပျခငး 53

တဝလညလညႏင ဒရငးဒရငးျဖစေနတတပါသည။ ျမနမာႏငငစးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ေနာကကခရျခငး၏ အေၾကာငး

အရငးတစရပမာ ဤအေၾကာငးအခကေၾကာငျဖစေၾကာငး ယၾကညပါသည။

သ႔ျဖစေပၚ၍ ေျမယာသယဇာတအရငးအျမစမားက သးစြႏငရန ခြငျပမန႔ေပးၿပးေနာက ေအးခမးတညၿငမစြာ

ျဖင အသးျပႏငေအာင ဥပေဒျဖငအကာအကြယေပးျခငး လပငနးစဥက မလြမေသြေဆာငရြကေပးသငပါသည။ ဥပေဒ၏

အကာအကြယက လေလာကစြာရရမ အသးျပခြငရရသမားသည ယၾကညစတခ၊ တညၿငမစြာျဖင အသးခႏငၿပး၊ ဖြ႔ၿဖး

တးတကမႈအကးရလဒက ရရခစားႏငပါလမမည။ ဥပေဒျဖငအကာအကြယေပးႏငေရးကစၥသည ဥပေဒတစချပ႒ာနးရာ

တြင အစဥအၿမပါ၀ငသငၿပး ထသ႔ထညသြငးျပ႒ာနးရာ၌လညး လေလာကေသာအကာ အကြယျဖစႏငေစေရးအတြက

အေတြ႕အႀကရသမား၏အေတြးအျမငအႀကဉာဏျဖင Nation Wide ကယကယျပန႔ျပန႔စဥးစား ျပ႒ာနးေပးရန လအပပါ

သည။ အရပေဒသတစခအတြကသာ ရညရြယစဥးစားျခငး၊ ေလာေလာဆယ လအမားစတ၀ငစားေနသည ေခါငးစဥ

အတြကသာ စဥးစားေပးျခငးသည လေလာကေသာအကာအကြယက ျဖစေပၚေစႏငလမမညမဟတပါ။

ေျမသယဇာတမားက သးစြရာတြင တစနညးမဟတ တစနညး ျပနာမားေပၚေပါက၍ ပြတတကမႈမား

ျဖစေပၚေလရတတပါသည။ ျမနမာျပညသည သတစပါးႏငငမားထကပ၍ ပြတတကမႈမားေနသညဟ သးသပပါသည။

တာ၀နသ၊ တာ၀နခ၊ တာ၀နယမႈစနစမရဘ ကာလရည စညးကမးမစြာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားျပလပလာခသကသ႔ ျပညသ

လထဘကမလညး စညးကမးခးေဖာကမႈ အစဥအလာခသညအတြက ျမနမာႏငငသည သမားႏငငမားထက ႏႈငးစာလင

ေျမယာျပနာ၊ အကတအခ၊ အဖအထစ ေပါမားေနပါသည။ ၎မေကလညမႈမားက ဥပေဒႏငအညပင ေျဖရငးေဆာင

ရြကေပးသြားၾကရမညျဖစပါသည။ ထသ႔ ေျဖရငးေပးႏငရန ႀကးပမးရာတြင ျပနာအမးအစား ၅ မးအျဖစ အႏစခပ

ခြျခားႏငၿပး၊ သ႔လမးေၾကာငးႏငသသာ ဥပေဒႏငအည ေျဖရငးေဆာငရြကေပးၾကရမညျဖစပါသည။ ၎ အမးအစား ၅

မးက ေဖာျပထားခၿပးလညး ျဖစပါသည။ တဆကစပတညး ဖတ႐ႈေလလာႏငရနအတြက ျပနလညေကာကႏတေဖာျပ

ရပါလင_

(က) လယယာေျမဆငရာျပနာအမးအစားမား၊

(ခ) ေျမလြတေျမ႐ငးဆငရာျပနာအမးအစားမား၊

(ဂ) ၿမ႕ေျမရြာေျမဆငရာျပနာအမးအစားမား၊

(ဃ) သမးဆညးေျမဆငရာျပနာအမးအစားမား၊

(င) အျခားေျမမးမားဆငရာ ျပနာအမးအစားမား စသညတ႔ျဖစပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား54

လယယာေျမဆငရာျပနာအမးအစားမားက လယယာေျမဥပေဒျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးသြားရနျဖစပါ

သည။ လယယာေျမျပနာက အရငဦးဆး လယယာေျမလပပငခြငျပ လကမတပစ(၇)ရရထားျခငးရမရ စစစရပါသည။

အခငးျဖစေျမသည ပစ(၇)မရရေသးပါက ဥပေဒႏငအည စမခန႔ခြေျဖရငးေပးႏငေစရန ဥပေဒအာဏာအတြငး သကေရာက

လာေစရနအ တြက ပစ(၇)က ေလာကထားရယရပါသည။ ပစ(၇)ေလာကထားရာတြင အျငငးပြားေနသႏစဦး ႏစဖကလးက

သ႔မဟတ ႏစဦးႏစဖကထကပသမားက အၿပငေလာကထားခြငရၿပး သကဆငရာ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆင

မ စစစေထာကခ ဆးျဖတမႈျပရပါမည။ ပစ(၇)မရေသး၍ ေျမယာမႈခငးဖြငလစ ေဆာငရြကခြငမရေသးေသာေၾကာင ေျမယာ

မႈခငးစစေဆးျခငးကသ႔ စစေဆးျခငးမး ျပလပခြငမရေသာလညး မညသ႔က ပစ(၇)ေပးသငသညက မညသ႔က ျငငးပယ

သငသညက စဥးစားဆးျဖတႏငေအာင ေခၚယစစေမးျခငးမား ျပလပႏငပါသည။ ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သည

အၿပးအျပတဆးျဖတခြငရသည အဖြ႕အစညးျဖစပါသည။ ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕၏ ဆးျဖတခကအရ ပစ(၇)

ထတေပးရမညျဖစပါသည။ ပစ (၇)ရရသြားၿပးပါက မေကနပသသည ေျမယာမႈခငး ဖြငလစေဆာငရြကခြင ရသြားပါသည။

ေျမယာမႈခငးအမးအစား (၂၅) မး ၀နးကငရသညအတြက ေျမယာမႈခငးအမးအစားအလက အေလးထားေဆာငရြကရ

မည ဦးစားေပးအစအစဥ၊ လပထးလပနညးသတမတခကမား ခမတကာ စနစတကေျဖရငးေဆာငရြကသြားရပါမည။

ေနာကဆကတြ (၁၀)တြင ေဖာျပထားပါသည။

ေျမယာမႈခငးအမးအစား ၂၅ မး၏ သေဘာသဘာ၀ႏင အေလးထားစဥးစားသငသညအခကမားက ေနာက

ဆကတြ(၁၁)တြင ေလလာႏငေစရန တငျပထားပါသည။

ေျမလြတေျမ႐ငးဆငရာ ျပနာမားက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြေရး ဥပေဒႏငအည ေျဖရငး

ေဆာငရြကေပးရပါသည။ လယယာေျမဥပေဒႏင ဥပေဒ(၂)ခလလယ၍ ကငတြယေျဖရငးေပး၍မရပါ။ လယယာေျမ

အမးအစားအတြငး အကး၀ငေသာေျမမးမားက လယယာေျမဥပေဒျဖငလညးေကာငး၊ ေျမ႐ငးေတာရငးေျမမးတြင

အကး၀ငေသာ ေျမမးမားက ေျမလြတ၊ေျမလပႏငေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒျဖငလညးေကာငး ကငတြယေျဖရငးေပး

ရနျဖစပါသည။ စမခန႔ခြသအခ႕သည လယယာေျမက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြေရးဥပေဒျဖငလညး

ေကာငး၊ ေျမ႐ငးေတာရငးက လယယာေျမဥပေဒျဖငလညးေကာငး၊ အျပနအလနဖလယ၍ စမခန႔ခြရန ႀကးစားအားထတ

ျခငးမား ေတြ႕ျမငခရဖးပါသည။ အလြနပငမားယြငးေသာ လပေဆာငခကျဖစပါသည။ ထအမားမးက စနစကေသာ ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈျပလပလသညျဖစပါက ေရာငၾကဥၾကရန လအပပါသည။

ေျမ႐ငးေတာ႐ငးသညလညးေကာငး၊ လယယာေျမအမးအစားသညလညးေကာငး ေၾကးတငႏငေျမစာရငးဦးစး

ဌာန(ယခလယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန)၏ စာရငး၊ ေျမပ၊ မတတမးမားတြင ခြျခားတညရၿပးျဖစပါ

သည။ ႏစေပါငး(၁၀၀)ေကာ သးစြခသည စာရငးေျမပမားတြင ေခတကာလၾကာျမငသညအေလာက မမနကနမႈမား

အေတာအတန အထကအေလာက တညရမညမာအမနျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး မမနေသာအခကအလကက တည

မတေသာလပရပကတျခား၊ ထမမနကနမႈက အေၾကာငးျပ၍ မားယြငးေသာ စမခန႔ခြမႈက တျခားျဖစပါသည။ ေသခာစြာ

နားလညသေဘာေပါကသငပါသည။

ယခအခနတြင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂၀၁၈ ခႏစ)

ျပ႒ာနးၿပးျဖစပါသည။ ၎ျပငဆငဥပေဒတြင တနဖးႀကးေသာ ျပငဆင ခကမားပါ၀ငပါသည။ သ႔ေသာလညး အခ႕ေသာ

ျပငဆငျပ႒ာနးခကမားသည စမခန႔ခြရန ခကခေသာအေျခအေနရေနပါသည။ ခကခသညမနေသာလညး ဥပေဒ၏

ျပ႒ာနးခကအေပၚ လကနာရနမာ စမခန႔ခြသအပါအ၀င ျပညသျပညသားအားလး၏ တာ၀နျဖစပါသည။ ေျမလြတ

ေျမ႐ငးဆသည တစႀကမတစခါမ စကပးလပကငချခငးမရသည ေျမသစကသာ ဆလေၾကာငး ျပ႒ာနးထားပါသည။

ဆကစပလပေဆာငရမည လပငနးစဥမားတြင ေျမလြတေျမ႐ငးမား အေပၚ၌ လကရကးလြနစကပးလပကငေနသမား

သည အာဏာတညသညေန႔(၁၁.၉.၂၀၁၈) ေန႔မစ၍ ၆ လအတြငး သကဆငရာ စမခန႔ခြေရးေကာမတမားထ ေလာကထား

အခနး ၃ လကေတြ႕ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမား ျပလပျခငး 55

တငျပသြားၾကရန ျပ႒ာနးထားပါသည။ ကာလရည ကးလြနစကပးမႈရေနပါ၍ ဤဥပေဒျပ႒ာနးခနတြင ၎ေလာကထား

ေဆာငရြကရမည ေျမမားသည ေျမသစမားမဟတပါ။ ယခငစာရငး၊ ေျမပ၊ မတတမးမားအရ ေျမ႐ငးေတာ½ငးျဖစခေသာ

လညး ကာလရညကးလြနစကပးမႈေၾကာင ေျမသစဟေသာအဓပၸါယဖြငဆခကႏင ကြလြေနမညျဖစပါသည။ သ႔ေသာ

လညး ဥပေဒျပ႒ာနးခကက မညသမ ေကာလြန၍မရပါ။ ဤျပ႒ာနးခကသည ကးလြနစကပးလပကငေနေသာ ေတာငသ

လယသမားမားက အထးအခြငအေရးေပးျခငးလညး ျဖစပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အဆပါ အခြငအ ေရးက အရယရနလအပသ

ကသ႔ ၎အခြငအေရးက မရယလကသအမားသည ေနာငတစခန တြင ဥပေဒအာဏာအရ ႏငထတျခငး၊ တရားစြဆ

ခရျခငးမား ေပၚေပါကခစားရႏငသညက သတျပသငပါသည။ ေနာငတစခနတြင ေျမလြတေျမ႐ငးမားအေပၚတြင ကးလြန

စကပးသ အားလးသည အခြငအေရးတစစတစရာ ထပမရစရာ မရေတာပါေၾကာငး သရထားသငပါသည။ ေျမလြတေျမ႐ငး

ျပနာမားသည ေျဖရငးရခကခေသာ ေျမယာမႈခငးမားျဖစပါသည။ မလ သဘာ၀အရ ေျဖရငးရခကခေသာ သဘာ၀တြင

ယခကးလြနျပနာကပါ ထညသြငးေျဖရငး လာၾကမညျဖစပါ၍ ႀကတငသတေပးထားျခငးျဖစပါသည။

ေျမလြတေျမ႐ငးဆငရာ ေျမယာျပနာမားတြင အမအစား(၅)မးခြျခားႏငပါသည။ ၎တ႔မာ_

(က) ခြငျပမန႔ရသႏင မလစကပးသ(ကးလြနစကပးသ) အၾကား ျဖစပြားေသာမႈခငး အမးအစား၊

(ခ) ခြငျပမန႔ရသမားအတြငး ျဖစပြားေသာ လပကြကနယနမတထပသညမႈခငးအမး အစား၊

(ဂ) ခြငျပမန႔ရေသာလညး ရယစကပးလပကငမႈမရ၍ ေနာကပငးကးေကာသ ေပၚေပါကလာၿပး ျဖစပြားရ

ေသာ မႈခငးအမးအစား၊

(ဃ) မလကးလြနသႏင ေနာကထပကးလြနသမားအၾကား ျဖစပြားေသာမႈခငးအမး အစား၊

(င) ခြငျပမန႔ရရသညျဖစေစ၊ ကးလြနသညျဖစေစ ေဒသအဖြ႕အစညး၊ ဘာသာေရး၊ လမႈေရးအရ ထနးသမး

ထားရသငေၾကာငး တငျပေတာငးဆအျငငးပြားမႈ အမးအစား စသညတ႔ျဖစပါသည။

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြမႈဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒျပ႒ာနးၿပးေနာက အစဥအဆက

ကးလြနစကပးခသမားက အထးခစားခြငေပးရန ေဆာငရြကေနၿပျဖစေသာေၾကာင ေနာကပငးကာလမားတြင ဥပေဒအရ

ခြငျပမန႔ရရသႏင ကးလြနစကပးသႏစမးသာ တညရႏငမညျဖစပါေၾကာငး၊ ဥပေဒ၏အာဏာ ပမသကေရာကလာလမ

မညျဖစေၾကာငး သးသပတငျပအပပါသည။

ၿမ႕ေျမရြာေျမဆငရာ ျပနာအမးအစားမားသည တရား႐း၏အဆးအျဖတအတငး လကနာေဆာငရြကရ

သညကစၥရပမားျဖစ၍ ေျမယာစမခန႔ခြသမားအတြက ဦးေႏာကေျခာကစရာ မလသည ျပနာအမးအစားျဖစပါသည။

ဤျပနာအမးအစားႏင ေတြ႕ႀကလာရပါက ဥပေဒလမးေၾကာငးေပၚတငၿပး သကဆငရာတရား႐းမားတြင ရငဆင

ေျဖရငးၾကေစေရး လမးေၾကာငးတညမတေပးရနသာ လအပပါသည။ တရား႐းဆးျဖတခကအေပၚ လအပသညမား ကည

ပပးေဆာငရြကေပးရန လသညအခါမားမအပ ကနေသာအေျခအေနမားတြင ဦးေႏာကစားရနမရပါေၾကာငး တငျပ

အပပါသည။

စတတအမးအစားျဖစသည သမးဆညးေျမဆငရာျပနာ အမးအစားမားတြငမ အလြန ဦးေႏာကစားဖြယရာ

ရပါသည။ ႏစေပါငးမားစြာကတညးက အကတအချဖစလာခေသာ ျပနာအေဆာကအအ ထထညႀကးႀကးမားမားမား

က အခနတအတြငး ေျဖရငးၾကရၿပး ဖအားေပါငးစေအာကတြင အေထာကအထားမျပညမစ၊ မခငမမာႏင ေျဖရငး

ေဆာငရြကေပးၾကရသမားသည အလြနပင ပငပနးဆငးရၾကရမညမာ အေသအခာျဖစပါသည။

သ႔ေသာလညး ၎ျပနာအမးအစားက ကငတြယရမည နညးလမးမားရပါသည။ ၎တ႔မာ_

(က) ျပညစခငမာေသာ ထြကဆခကမားႏင အေထာကအထားမားရယျခငး၊

(ခ) ထသ႔ေသာထြကဆခကမားရယရာတြင အလြယကဆး-အလငျမနဆးႏင အျပညစဆးေသာ အေထာက

အထားအခကအလကမားရရေစရန ေမးခြနးလႊာပစမား အသးျပရနျဖစျခငး၊ (အမႈစစကၽြမးကငသႏင

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား56

အေတြ႕အႀကမရသမားအၾကား ကြာဟခကက အတတႏငဆးေလၽာခႏငရနလညး ျဖစပါသည။)

(ဂ) ထြကဆခကမား၊ အေထာကအထားမားမ သမးဆညးေျမ ျပနာမဟတသညမားက ခြျခားသန႔စငျခငး၊

(ဃ) သမးဆညးေျမျပနာအမးအစားသးသန႔ကသာ ကငတြယေျဖရငးရနျဖစျခငး၊ ထသ႔ေျဖရငးရာတြင

သမးဆညးမႈ ျပထားသမား၏ သေဘာထားရယျခငး၊ ေျမျပငလကရလကေတြ႕အသးခမႈ၊ အနာဂတ

အလားအလာမားက ေပါငးစပသးသပျခငး၊

(င) ေျမစစေကာမတအဆငဆင၏ သေဘာထားမတခကမားႏငအတ ျပနာေျဖရငး ေဆာငရြကရန သး

သပအႀကျပခကမားတငျပျခငး၊

(စ) ထသ ႔အဆငဆငသးသပ၊ ဆးျဖတ၊ အႀကျပခကမားတငျပရာတြင ဗဟေျမစစေကာမတ၏ မဝါဒ၊

လမးညႊနခကမားက အေျခချခငး၊

(ဆ) ခကခနကနသမေမြ႕ေသာ ျပနာမားက အဆငဆငတငျပ၍ လမးညႊနခကခယ ျခငး၊

(ဇ) ျဖစႏငလင ေမးခြနးလႊာႏင စတငစစေမးစဥကပင Computer Programme ႏင ခတဆကသြတသြငး၍

ေျဖရငးေဆာငရြကရနႀကးစားျခငး၊ ကြနပတာ Soft-ware မရရေသာအေျဖက လတ႔၏ ဆငျခငတ

တရားႏငေပါငးစပ၍ FINAL ေျဖရငးေဆာငရြကျခငးတ႔ျဖစပါသည။

ဤတငျပခကသည အႏစခပေကာကေၾကာငးတစခသာျဖစပါသည။ အလငျမနဆး အထေရာကဆး ကငတြယ

ေျဖရငးႏငမည နညးလမးစဥက အႀကျပတငျပျခငးလညး ျဖစပါသည။

ေျမစစေကာမတအဆငဆင၏ ဖြ႕စညးပ၊ မဝါဒ၊ လမးညႊနခကမားႏင မတစအကဥးမားက တေပါငးတစညးတညး

ေလလာႏငရနအတြက ေနာကဆကတြ(၁၂)မ(၁၈)အထ ပးတြတငျပအပပါသည။ ေဆာငရြကသငေသာ ေမးခြနးလႊာ

ပစကလညး ပးတြတငျပထားပါသည။

ေနာကဆး ပဥၥမေျမာကျပနာအမးအစားမာ အျခားေျမမးမားဆငရာျပနာ အျငငးပြားမႈအမးအစားျဖစ

ပါသည။ ေျမမး ၂၂ မးရေနၿပး သကဆငရာေျမမးအလက စမခန႔ ခြမႈျပေနေသာစနစ ကငသးေနသည ျမနမာႏငငတြင

သကဆငရာေျမမးအလက စမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာရရထားသမားက သကဆငရာဥပေဒႏငပင ေျဖရငးေဆာငရြကေပး

သငသညမာ ရငးလငးပါသည။ ဤျပနာအမးအစားမး ႀကႀကကခရပါမ လမးေၾကာငးမနအေပၚ တငေပးလကရန

ျဖစပါသည။ (ဥပမာအားျဖင- သစေတာႀကးဝငးေျမ၊ စားကကေျမ၊ လမးေျမ၊ ဆညေျမာငး၊ ကန၊ တာတမေျမ စသည)။

အထကေဖာျပပါ တငျပခကမားသည ဥပေဒျဖင အကာအကြယေပးျခငး၊ ေျမယာျပနာမား မေကလညမႈမား

က ဥပေဒႏငအည ေျဖရငးေပးျခငး လပငနးစဥမားျဖစပါသည။ ဤမဆလင ေျမယာစမခန႔ခြသမားအတြက လကေတြ႕

စမခန႔ခြျခငးဆငရာ ဗဟသတမား အတနအသငမ ရရႏငခၿပဟ သးသပယဆပါသည။ လအပေသာ အေထာကအထား

မားကလညး ေနာကဆကတြမားတြင ေလလာႏငေစရန ပးတြေဖာျပထားပါသည။ ဆကလကၿပး စညးကမးထနးသမး

ၾကပမတျခငးလပငနးစဥက ဆကလကတငျပသြားပါမည။

၃ . ၄ ။ စညးကမးထနးသမးၾကပမတျခငး

ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအားနညးေသာ၊ ေနာကကေသာႏငငမားတြင မဖြ႔ၿဖးရျခငး၏ အေၾကာငးအရငးမားက ရာေဖြၾကည

လင စညးကမးမရမႈ၊ စညးကမးမလကနာမႈ၊ စညးကမးကေဖာက ဖကမႈစသည စညးကမးဆငရာ အားနညးခကမားက

ေတြ႕ရရၿမျဖစပါသည။ စညးကမးဟသည လ႔တနဖးဟဆေသာလညး စညးကမးလကနာခငသနညးၿပး - စညးကမးက

ေဖာကဖကခငသသာ မားျပားေနေသာ လ႔အဖြ႕အစညးတစခတြင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈဆသည အလြနကြာလမးေသာအရပ

၌ တညရေနမညမာ ေသခာပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ႏငငဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အေရးႀကးေသာအခနးက႑တြင တညရေန

ေသာ စညးကမးထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးစဥက မလြမေသြ မပကမကြက ေဆာငရြကရန လအပပါသည။

အခနး ၃ လကေတြ႕ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမား ျပလပျခငး 57

ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ ဥပေဒတစခက ျပ႒ာနးတငး စညးကမးထနးသမးၾကပမတေသာ လပငနးစဥမားက

ထညသြငးရၿမျဖစပါသည။ ထသ႔စညးကမးထနးသမးႏငေစရန အမနတကယ လကနာသငသညစညးကမးခကမားက

အရငဦးဆးသတမတေပးရန လအပပါသည။ လကနာရမညစညးကမးမားက ခမတၿပးၿပဆပါက စညးကမးထနးသမး

သညလပငနးစဥမားက သတမတထညသြငးရပါသည။ စညးကမးထနးသမးရမညပဂၢလ၊ အဖြ႕အစညးမားကလညး

တကစြာသတမတေပးရပါမည။ စညးကမးထနးသမးျခငးလပငနးသည လမနးမားေသာလပငနးျဖစပါသည။ အဆပါစညး

ကမးထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးစဥက လပေဆာငရမည ပဂၢလ၊ အဖြ႕အစညးမားကလညး ဥပေဒအရ အကာအကြယ

ေပးရနလအပ၍ ထသ႔အကာအကြယမေပးႏငေသာအခါ ဥပေဒ၏ရညရြယခက၊ လလားခကသည လး၀ထေျမာက

ေအာငျမငမညမဟတပါေၾကာငး ဥပေဒျပမညအခြငအာဏာရသမားအား တငျပလကရပါသည။ အမားလြယကစြာ နား

လညသေဘာေပါကႏငေသာအေၾကာငးအရာျဖစပါ၍ ထပမမတငျပေတာပါ။

၃ . ၅ ။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာင ေဆာငရြကေပးျခငး

ဥပေဒတစခက ျပ႒ာနးရာတြင ျပ႒ာနးရျခငး၏ ရညရြယခကႏင ဥပေဒ၏အႏစသာရတ႔ရရပါသည။ ၎

ရညရြယခကႏငအႏစသာရက လႊမးၿခႏငေသာ တနညးအားျဖင အေကာငအထညေဖာႏငေသာ မဝါဒရရပါသည။ အဆပါ

မဝါဒက လကေတြ႕ေဖာေဆာငႏငရနအတြက ဥပေဒကျပ႒ာနးရသညဟ နားလညႏငပါသည။ သ႔ေသာ ဥပေဒကျပ႒ာနး

ၿပးတငးလညး ဥပေဒ၏ရညရြယခက ထေျမာကေအာငျမငၿပးၿပဟ တစထစခေျပာ၍မရေသာအေျခအေနမားရပါသည။

ဥပေဒအာဏာမသကေရာကႏငပါက ဥပေဒ၏ အႏစသာရ၊ ရညရြယခကမား ေပါကေျမာကေအာငျမငလမမညမဟတပါ။

သ႔ျဖစပါ၍ ဥပေဒတစချပ႒ာနးၿပး လကေတြ႕ကငသး အေကာငအထညေဖာတငး ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာင

မေမမေလာ ေဆာငရြကရေလရ ပါသည။

ဤအခကသည ထငသာျမငသာပါသည။ ဥပေဒတငးတြင ဥပေဒအာဏာသကေရာကမႈ ရေစရန တရားစြဆ

ေဆာငရြကရမညျပ႒ာနးခကမား အစဥအၿမပါ၀ငေလရပါသည။ သ႔ေသာ တရားစြဆႏငေသာ အေၾကာငးအခကမားက

ျပ႒ာနးရာတြငမ လကေတြ႕(အမနျဖစပကေနသ မား)ႏင ဆကစပႏငရန လအပပါသည။ လစကြက၊ ဟာကြက၊ ယေပါက

ယကြကမားမပါရေစရနလညး ဂ႐ျပရန အေရးႀကးပါသည။ အဘကဘကေသာ႐ႈေထာင ပညာရငမား၏ အေတြ႕အႀက၊

အေတြးအျမငေပါငးစညးမႈျဖင ေဆာငရြကႏငရနလညး အထးလအပပါသည။ ထ႔ျပင ဥပေဒအာဏာ သကေရာကႏင

ေစေရးအတြက တရားစြဆမႈလပငနးစဥသည မလြမေသြပါ ၀ငေလရသျဖင တရားစြဆႏငေသာ ပဂၢလ၊ အဖြ႕အစညးမား

ကလညး ရငးရငးလငးလငး တတကက ေဖာျပေပးရနလအပပါသည။ ဤတငျပခကမားအနက တစခခ၌ အားနညးခက

ရသြားပါက ထအားနညးခကထြကေပါကမ လြတထြကသြားႏငၿပး ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာင ထနးေကာငး

ေဆာငရြကမႈက အေႏာငအယကေပးလမမည ျဖစပါေၾကာငး မေမမေလာရေလေအာင တငျပလကရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား58

အခနး ၄ ၊ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး

ျမနမာႏငငရ ေျမယာစမခန ႔ခြသမားက အလြနေခါငးစားေစေသာ အေၾကာငးအရာတစရပက ဆကလက

တငျပသြားပါမည။ ထအေၾကာငးအရာသည ဘဥအစရာမရသကသ႔ ခကခေသာ အေၾကာငးအရာတစရပလညးျဖစပါသည။

စာေရးသ၏ အေတြ႕အႀကအေပၚ အေျခခ၍ ႀကးစားတငျပသြားပါမည။ ဤအေၾကာငးမားသည ေျမယာ စမခန႔ခြမႈ

အေတြ႕အႀက အားနညးသမားအတြက အလြနခကခသညဟ ဆႏငေသာလညး အေတြ႕အႀကရသ ကငတြယရမညနညး

လမးစဥမား သရထားသမားအတြကမ အလြနခကခသညဟ မဆႏငပါ။ သ႔ျဖစပါ၍ စမခန႔ခြမႈျပေနသအားလးအတြက

မမ၏ အေတြ႕အႀက၊ အေတြးအျမငက မေဝႏငရနအတြက တငျပလကရျခငး ျဖစပါသည။

ေရ႕စာမကႏာမားတြင ေဖာျပထားၿပးျဖစသညအတငး ေျမယာျပနာမားက အမးအစား (၅) မး ခြျခားႏငပါ

သည။ ထပမေဖာျပရပါလင_

(က) လယယာေျမဆငရာျပနာ။

(ခ) ေျမလြတေျမ႐ငးဆငရာျပနာ

(ဂ) ၿမ႕ေျမ၊ ရြာေျမဆငရာျပနာ၊

(ဃ) သမးဆညးေျမဆငရာျပနာ၊

(င) အျခားေျမမးမားဆငရာျပနာ၊ စသည ျပနာအမးအစား(၅)မးျဖစပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ေျမမး (၂၂)မးရၿပး ေျမမးအလက သကဆငရာ၀နႀကးဌာနမားက စမခန႔ခြသညစနစက

ကငသးေနသညအတြက သကဆငရာေျမမးအလက သကဆငရာ ဥပေဒ ျဖင သကဆငရာ၀နႀကးဌာနမားက ကငတြယ

ေျဖရငးသြားရနျဖစပါသည။ ေျမမးေရာေထြးျခငး၊ မရငးလငးျခငး၊ စမခန႔ခြမႈအေျခခက မသနားမလညျခငးတ ႔ရပါမ

ကငတြယရာ၌ အခကအခရႏငပါသည။ သ႔ေသာလညး ေျမမးက ကြကြျပားျပား ရငးရငးလငးလငး သရသြားလငလညး

ေကာငး၊ စမခန႔ခြျခငး၏အေျခခမားက သရနားလညသေဘာေပါကသြားလငေသာလညးေကာငး၊ ပငပငႏငႏင ကငတြယ

ေျဖရငးသြား၍ရပါသည။ ယခတငျပခကတြင လကေတြ႕ေျဖရငးရာ၌ အသး၀ငေသာ အေၾကာငးအရာမားက ေခါငးစဥမား

ခြျခားလက တငျပသြားပါမည။

၄ . ၁ ။ ျပနာ၏အစ(သ႔) တငၾကားစာတစေစာငက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး

ေျမယာျပနာအားလး၏ အစသည တငၾကားစာ (သ႔) တငျပစာပငျဖစပါသည။ တငၾကားစာေပါငးေျမာကမားစြာ

က အလႊာအသးသးရ ျပညသလထအေပါငးက ၎တ႔၏ လလားခက မျပည၀မႈ၊ မေကနပမႈမားကအေျခခလက ေမြးထတ

ေပးလကရပါသည။ ယခငက တငၾကားစာတစေစာငရရလင တငၾကားသသည အစဥအၿမမနကနသညဟေသာအျမင

တရား ေသစြကငယဆၿပး ခဥးကပေျဖရငးရန ႀကးစားေလရခပါသည။ ယခလညး အခ႕ေသာသမား တြင ဤအယအဆက

တရားေသဆပကငထားဆျဖစပါသည။ အလြနပငမားယြငးေသာ အေတြးအေခၚအယအဆ ျဖစပါသည။ ဤအေတြးအေခၚ

အယအဆအမားသည မားယြငးေသာ စမခန႔ခြမႈတစခ ျဖစေပၚလာေအာင အၿမေဆာငၾကဥးေပးပါသည။ ကၽြနပတ႔သည

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား60

မနကနေသာ ေျမယာ စမခန႔ခြမႈ ေပၚေပါကလာေရးကသာ ဦးတညသငပါသည။ မနကနေသာေျမယာစမခန႔ခြမႈ ေပၚေပါက

လာေစေရးအတြက မတေသာ သေဘာထား၊ အယအဆ၊ အေတြးအေခၚ ႐ႈျမငသးသပခကမားကငစြထားရန လအပပါ

သည။ မတေသာအေတြးအျမင ႐ႈေထာငမားျဖင ေျမယာျပနာမားက ခဥးကပမသာ မနကနေသာေျဖရငးမႈမား ရရ

ႏငပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ေျမယာျပနာ အားလး၏ အစျဖစေသာ တငၾကားစာ သ႔မဟတ တငျပစာတစေစာင ရရလင

မညသ႔ခဥးကပ ေျဖရငးသြားသငေၾကာငး ေကာကေၾကာငးက ဆကလကတငျပပါမည။

တငၾကားစာ သ႔မဟတ တငျပစာတစေစာငက လကခရရပါက ၎စာပါ တငျပခက အေၾကာငးအရာမားက

ေကာကႏတတတရနလအပပါသည။ တငၾကားစာေပါငး ေျမာကျမားစြာအား ဖတ႐ႈခရာတြင ၎တငျပစာမားအနကမ

အၾကမးဖငးပစတစခက ေကာကခကဆြႏငပါသည။ တငၾကားစာတငးသည လပမေပးပ႔သ ပါရၿမျဖစပါသည။ လပမ

ေပးပ႔ျခငးခရသသည မမ သ႔မဟတ မမဌာန၊ အဖြ႕အစညးျဖစႏငသကသ႔ မမထသ႔ မတေပးပ႔သည အေျခအေနမားလညး

ရႏငပါသည။ တက႐ကလပမေပးပ ႔ျခငးခရသညလား၊ မတေပးပ ႔ျခငးခရသညလားက တငၾကားစာ၏အေလးအနက၊

အဖအေဖာ သရႏငရနအတြက အရငဦးဆး ဆနးစစရပါသည။ မမႏငတက႐ကသကဆငသလား၊ သြယဝကသကဆင

သလား၊ အသေပး႐သကသကလား၊ စသညျဖင ဆနးစစၿပးေနာက ဒတယအေနျဖင တငၾကားစာပါအေၾကာငးအရာက

ဆကလက ေလလာရပါသည။ တငၾကားစာ၏ ထပဆးစာေၾကာငး၌ ဦးစြာေဖာျပေလရသညအေၾကာငးအရာ ေခါငးစဥပါ

ေဖာျပခကက ဖတ႐ႈလက႐ျဖင တငၾကားသ၏ လလားခကက အၾကမးဖငးသရ ႏငပါသည။

ထ႔ေနာက တငၾကားမႈ ဘာေၾကာငျဖစေပၚခရသနညးဆသညက ဆကလကခဥးကပရပါသည။ တငၾကားစာ

အေတာမားမား၏ ပထမဆးအပဒတြင ဘာေၾကာင တငၾကားရသနညးဆသည သမငးေၾကာငး(History)ႏင ၎ခစားခက၊

၎၏နစနာခကမား၊ ၎၏မေကနပခကမားက ေဖာျပထားေလရတတပါသည။ ယချပနာႏငဆကစပသည အတတ

သမငး အေၾကာငးအရာမား ယခငေပၚေပါကခေသာ အျဖစအပကမားက ဆကစပေဖာျပေလလညး ရတတပါသည။ ထ႔

ျပင စမခန႔ခြသမား၏စတက ဆြကငသမးသြငးရယႏငေစရန ပထမဆးအပဒတြငပင သာသာထးထးႏင ဇာတနာေအာင

ဇာတလမးစဥေရးသားေဖာျပတတသမားလညး ရတတပါသည။ ဤေနရာတြင အေတြ႕အႀကရသႏင မရသမား၏ ပထမဆး

ကြလြခကျဖစေပၚလာပါသည။

အေတြ႕အႀကရသမားသည ထသ႔ဇာတနာေအာင သာသာထးထးေဖာျပခကမားက ေဖာထတရမည အခက

တစခကအျဖစ ဖတ႐ႈမတသား႐သာျပေလရၿပး အေတြ႕အႀကမရသမားကမ လး၀အမနဘဟ တစထစခလကခယၾကည

သြားေလရပါသည။ အမနဘဟ ယဆလကသညႏင ျပနာအေပၚ ႐ႈျမငပ ေျပာငးလသြားေတာပါသည။ အေျဖမနရရန

ခယဥးသြားပါသည။ တငၾကားတငး မမနတတေၾကာငး အေတြ႕အႀကရသမားက သရေလရေသာလညး အေတြ႕အႀက

အားနညးသမားကမ ဇာတနာေအာင ေဖာျပထားေသာအခကတငးက မနကနသညဟ ႐ႈျမငေလရသျဖင ျပနာတစရပ

က မတမနကနေသာအျမငျဖငသာ ခဥးကပသငပါသည။ စမခန႔ခြသသည အတတ၌ အလားတအျဖစမး ခစားရဖးခပါ

က ပ၍ကယခငးစာစတျဖင ခစားသြားတတပါသည။ သ႔ေသာ တငၾကားသႏင မမသည အတတမဟတေၾကာငး သထား

ရန လပါသည။ အတတက ခစားခရမႈတြင မမက မနကနခေကာငး မနကနခမညျဖစေသာလညး၊ ယခတငၾကားမႈတြင

အလားတမနကနလမမညဟ တစထစခမတယ၍မရပါ။ စစေဆးေဖာထတရမည အခကတစခကအျဖစသာ ႐ႈျမငသးသပ

ထားရန အေရးႀကးပါေၾကာငးႏင တငၾကား စာအေပၚ ရငႏငအမ နကနကရငးရငး တထစခမတယခစားၿပး မဖတ႐ႈၾကရန

အေရးႀကးပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

တတယအေရးႀကးသညအခကမာ တငၾကားထားေသာေျမေနရာအမနက ေဖာထတတတရနျဖစပါသည။ ဤ

အေၾကာငးက ေနာကေခါငးစဥတြင ပ၍ ျပညျပညစစ ရငးလငးတငျပသြားပါမည။

စတတအေရးႀကးသညအခကမာ အေထာကအထားအမနက ရာေဖြစေဆာငးတတရန ျဖစပါသည။ တငၾကား

စာတြင ပးတြေဖာျပသည အေထာကအထားမတမနမားမ အမႈႏငသက ဆငေသာအခကမားက ေကာကႏတရာေဖြ

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 61

တတဖ႔ လအပပါသည။ ေျမခြနေျပစာမား၊ ျဖတပငးမား၊ အမန႔စာမားက တငၾကားစာတြင ပးတြေဖာျပေပးပ႔ေလရသျဖင

အခငးျဖစေျမတညေနရာ၊ အမႈႏငသကဆငေသာအေထာကအထားမနမားကသာ ေရြးေကာကစစညးၿပး အသးခတတ

ရန လအပပါသည။ ေျမခြနေျပစာမား ပးတြပါတငး အမနျဖစသညဟ ယဆ၍မရေသာ အေၾကာငးတရားမားရပါသည။

ေနာကေခါငးစဥတြင ဤအေၾကာငးကလညး ထညသြငးရငးလငးသြားပါမည။

ေနာကဆးအေရးႀကးသညအခကမာ တငၾကားသက ဘာကလလားေနသနညး၊ မညသညရညရြယခကအရ

တငၾကားရသနညး၊ ဆသညအခကက တတကက ေဖာထတတတရန ျဖစပါသည။ ဤအခကက တငၾကားစာမား၏

ေနာကဆးအပဒမားတြင ေဖာျပထားတတပါသည။ သ႔ေသာ အခ႕ေသာတငစာမားသည ၎တ႔၏လလားခကက ေပၚေပၚ

လြငလြငျဖစေအာင မေရးသားတတသညလညး ရတတပါသည။ ထအခါ ေျဖရငးေပးရာတြငလညး ၎၏ လလားခကက

ျပညေျမာကေအာင ေျဖရငးေပးႏငမညမဟတပါ။ ခတရာတျခား၊ ရရာတျခား ပငပနးၿပး အကးမရေသာေျဖရငးမႈမးသည

ဤကသ႔ေသာ အေျခအေနတြင ႀကရတတပါသည။ ထ႔ေၾကာင တငၾကားစာ၏ေနာကဆးအပဒေရာကသညအထ ေစေစ

စပစပဖတရန အေရးႀကးပါသည။ တငၾကားျခငး၏ ရညရြယခက၊ တငၾကားသ၏လလားခကက တတကက ေဖာထတ

တတရနလသညဆေသာ အခကက မေမသငပါ။ ဤသ႔ဆလင တငၾကားစာတစေစာငက လကေတြ႕စတငခဥးကပရာ၌

အထကတြငတငျပခသညအတငး ႐ႈျမငေလလာပမအစ အခကအလကမား ေကာကႏတေဖာထတျခငးအဆး ဆငက

ဆငက ေဆာငရြကသြားသငပါ ေၾကာငး တငျပအပပါသည။ တငၾကားစာမားက မနမနကနကနေျဖရငးသြားမညဟ ခယခက

အျမငျဖငသာ ခဥးကပသငၿပး ပဂၢလစြခစားမႈအျမငျဖင အျမငကဥးေျမာငးစြာ မခဥးကပသင ပါေၾကာငး တငျပအပပါ

သည။ တငၾကားစာတစေစာငက ပငပငႏငႏငကငတြယတတမ အစေကာငးမ အေႏာငးေသခာပါလမမည။

၄ . ၂ ။ အခငးျဖစေျမ တညေနရာေဖာထတျခငး

အခငးျဖစေျမတညေနရာသည တတကကမနကနရန လအပပါသည။ အခငးျဖစေျမ ေျမတညေနရာက မနမန

ကနကနမေဖာထတထားေသာ ေျမယာျပနာေပါငး ေျမာကျမားမားစြာဖတ႐ႈခဖးပါသည။ အခငးျဖစေျမတညေနရာ

မမနကနပါက ေျဖရငးခကမားသည လး၀လြေခာသြားလမမညျဖစပါသည။ အေတြ႕အႀကလး၀မရသမားသည အခငး

ျဖစေျမက မေဖာထတ တတသကသ႔ အေတြ႕အႀကအားနညးသမားသညလညး အခငးျဖစေျမက မနမနကနကန မတည

တတပါ။ သ႔ျဖစပါ၍ အခငးျဖစေျမ မနမနကနကန တညေဆာကျခငးသည အေတြ႕အႀကႏငအရညအခငးအေပၚ

မားစြာမတညပါသည။ အေတြ႕အႀကမားသေယာင ဟနေဆာငထားေသာ ဟတဟနမားသမားသည ထကတနေသာ

အရညအခငးမရပါက အခငးျဖစ ေျမက မနမနကနကနမတညေဆာကတတေၾကာငး အေတြ႕အႀကအရသရထားပါသျဖင

မမအေနျဖင ထဆရာသမားမား၏ လကထမထြကလာေသာ ေျမယာကစၥမားဆလင အခငးျဖစ ေျမမနမမနအေသးစတ

စစစတညမတေလရပါသည။ အခ႕က ႐း႐းသားသားမား တတေသာလညး အခ႕က ရညရြယခကရရမားတတသျဖင ဤ

အခငးျဖစေျမ မနကနေအာင တညေဆာက ႏငျခငးသည အမႈမနေပၚေပါကေအာင အလြနအေရးႀကးပါေၾကာငး တငျပလ

ပါသည။

အခငးျဖစေျမတညေနရာက ေအာကေဖာျပပါအေထာကအထားမားမ ရာေဖြရယရတတပါသည_

(က) တငၾကားစာပါ ေျမတညေနရာေဖာျပခက၊

(ခ) တငၾကားစာ၊ တငျပစာမားတြင ပးတြေဖာျပေလရသည အေထာကအထားမားမ

ေဖာျပခက၊ (ဥပမာ- ေျမခြနေျပစာ၊ အျခားေျပစာ၊ ေျမပစသည)

(ဂ) ထြကဆထားခကမား၌ ေျမတညေနရာဆငရာေဖာျပခက၊

(ဃ) တညဆစာရငး၊ ေျမပေကာကႏတခကမားမ ေဖာျပခက၊

(င) ကြငးဆငးစစေဆးအတညျပခက စသညတ႔ျဖစပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား62

အထကေဖာျပပါအခကမားက ပမရငးလငးေအာင ခ႕ထြငရငးလငးတငျပရမညဆလင တငၾကားစာမားတြင

ေျမတညေနရာက ေဖာျပေလရသညသဘာ၀ရပါသည။ သ႔ေသာလညး ေျမတညေနရာမပါဘ တငၾကားထားေသာ

တငၾကားစာမားလညး ရပါ၍ တထစခမတယရန မသငပါ။ တငၾကားစာပါေဖာျပခကမားမတစဆင အခငးျဖစေျမတည

ေနရာႏငပတသက၍ စစစေကာကႏတရယရာတြင ၿမ႕နယ၊ ေကးရြာအပစ၊ ေကးရြာ၊ ကြငးအမတ၊ ကြငးအမည၊ ဦးပင

အမတ၊ ေျမကြကအမတ၊ ေျမမး၊ ဧရယာ စသညျဖင ရႏငသေရြ႕ စကာစဥကာ ေဖာထတရယရနျဖစပါသည။ အခ႕ေသာ

တငၾကားစာမားသည မမေနထငေသာေျမေနရာ၊ လပစာကသာ ေဖာျပတတၿပး၊ ျပနာျဖစေနသည အခငးျဖစေျမ

တညေနရာကမ ေဖာျပရန ေမေလာသြားတတသညလညး ရပါသည။ အခ႕သည အခငးျဖစေျမက တတကကမသဘ

ရရာေျမခြနေျပစာ၊ ေျမပအေထာကအထားမားမ ခန႔မနးေကာကယေဖာျပသညလညးရပါသည။ ထသ႔ဆလင တငၾကားစာ

မားမလညးေကာငး၊ ပးတြတငျပထားေသာ အေထာကအထားမားမလညးေကာငး၊ မနကနေသာေျမတညေနရာက

ေရြးႏတတတရန ပ၍လအပလာပါသည။ အခငးျဖစေျမႏင လကငတျပတေတာကမႈကာလ ၾကာျမငေနေသာသမား

တစနညးအားျဖင အခငးျဖစေျမႏင ကငးကြာေသာကာလ ၾကာျမငေနေသာပဂၢလမားသည ၎တ႔အမတြင သ႔မဟတ

နးစပရာတြင ရာေဖြေတြ႕ရရေသာ ေျမခြနေျပစာ၊ အမန႔စာ၊ ဆကစပစာမားက ဆငမနးမဆငမနးမသဘ ပးတြေပးပ ႔

တငျပတတေသာ သဘာ၀ရၿပး၊ ၎အေထာကအထားမားအနကမ ေျမတညေနရာတစခက ခန႔မနးကးယေဖာျပထားၿပ

ဆလင စစစသမား ေခါငးစားရပါသည။ ဤအေျခအေနမးတြင အခငးျဖစေျမက ခန႔မနးေဖာျပျခငးျဖစတတပါ၍ တင

ၾကားစာ၌ ေဖာျပထားေသာေျမ တညေနရာတငးက အမနဟ တထစခ မယဆေစခငပါ။ စစေဆးတညမတရာတြင

တငၾကားစာ၌ ေဖာျပထားေသာေျမတညေနရာႏင စစစေတြ႕ရရေသာ အမနေျမတညေနရာဟ ခြျခားေဖာျပရပါ သည။

ထသ႔ေသာအေျခအေနႀကႀကကလာပါလင အခငးျဖစေျမ ေျမတညေနရာမနက ထြကဆခကမားမတစဆင

ရာေဖြရယရပါသည။ ကာယကရငမား၏ထြကဆခကက ရယရာတြင မည သညေျမေနရာက တငၾကားလသလ ဆသည

က တတကက ေမးျမနးမတတမးတငရန လအပပါသည။ သ႔ေသာ အခငးျဖစေျမတညေနရာက တတကကေမးျမနး

ေသာလညး ေဝေဝဝါးဝါး ေျပာေနျပနၿပဆလင ထပဂၢလ၏ထြကဆခကမားမ အခငးျဖစေျမတညေနရာက ခငမာေသာ

အေထာကအထားအျဖစ မတယရနမသငေတာပါ။ ႐းအသျဖစ၍ ႐းသားစြာမသျခငးလား၊ အမႈက႐ႈပေထြးေအာင ရညရြယ

ခကရရထြကဆေနတာလား၊ လကငတကငးကြာေသာကာလ ၾကာျမင၍ အမနမသျခငးလား၊ စသညျဖင ဆနးစစ

ေဖာထတတတရပါသည။ အခ႕ကမ ရငးရငးလငးလငးထြကဆတတသျဖင အခငးျဖစေျမတညေနရာက ၎တ႔၏

ထြကဆခကမားမ အမနရယႏငပါသည။

ထ႔ျပင တညဆစာရငး၊ ေျမပ၊ ေကာကႏတခကမားမလညး ရာေဖြေဖာထတရတတပါသည။ သ႔ေသာလညး

အခ႕ေသာ အခငးျဖစေျမေနရာမားသည ကြငးႏစခစပၾကား ေကးရြာ အပစႏစခစပၾကားတြင ျဖစေပၚတတ၍ စာရငး၊

ေျမပမားမတစဆင ေဖာထတရနခကခေသာ အေျခအေနမား၊ စာရငးေျမပ မမနကနေသာအေျခအေနမားလညး ႀက

ေတြ႕ရတတပါသည။

ထသ႔ေသာအေျခအေနဆလငမ ကြငးဆငးစစေဆးအတညျပခကကသာ အားကးၾကရန ျဖစပါသည။ မား

ေသာအားျဖင သကဆငရာေျမတငးစာေရးမားသည အခငးျဖစေျမတညေနရာ မနက သေလရပါသည။ ၎တ႔ လကကင

ထားေသာ စာရငး၊ ေျမပမားမ အေတာမားမား တညမတေဖာထတ၍ ရတတပါသည။ သ႔ေသာလညး နယနမတစပၾကား

တြငျဖစလငမ မားယြငးတတပါ၍ ေသခာစြာ ကြငးဆငးစစစတတရန လအပပါသည။

အေတြ႕အႀကတစခတြင အမႈႀကးတစခက ကငတြယခရရာ အခငးျဖစေျမသည ေကးရြာအပစႏစခ၏ နယနမတ

စပၾကား၌ ျဖစေပၚေနေသာေၾကာင ေသခာစြာ ကြငးဆငးေဆာငရြကခ ရပါသည။ ဤတြင အရပေဒသ၌ အ႐းစြေနေသာ

မတသားမႈအမားအရ အခငးျဖစေျမသည အျခားနးစပေကးရြာအပစ နယနမတတြငပါ၀ငကာ ေျမယာမႈခငးပင စစေဆး

ဆးျဖတၿပး ျဖစေနပါသည။ စာရငး၊ ေျမပအရ ထသ႔မားယြငးဆးျဖတမႈအေပၚ အမနေကးရြာအပစ လယယာ ေျမစမခန႔ခြမႈ

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 63

အဖြ႕က သေသာလညး မႈခငးျဖစပြားသအမားစသည တစဖကေကးရြာအပစတြင ေနထငသမားျဖစ၍ အထးအေထြ

ျငငးမေနဘ ခြငျပေပးခပါသည။ အဆပါေကးရြာအပစႏစခ ၾကား နယနမတသည သဘာ၀႐းေခာငးတစခအေပၚအေျခ

ျပ၍ ခြျခားသတမတထားေသာလညး ၿခႏြယမားေပါကေရာက၍ ျမငကြငးကြယေနျခငး၊ အသစတးေဖာထားေသာ

ေရထတေျမာငးကလညး ျမငသာစြာရေနျခငးေၾကာင ေရထတေျမာငးအသစကပ ေကးရြာအပစ ႏစခၾကား နယနမတ

အျဖစ မားယြငးယဆကာ ေဆာငရြကခၾကျခငးျဖစပါသည။ စာရငးေျမပကအသးခ၍ ကငတြယေဖာထတၿပး သဘာ၀

႐းေခာငးေပၚလြငေအာင ၿခႏြယပငမား ရငးလကမသာ အခငးျဖစေျမတညေနရာမန ေကးရြာအပစက ေနာကဆး၌

ရရခပါသည။ ေျမယာမႈခငးမားက သကဆငရာ ေကးရြာအပစ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕က စစေဆးဆးျဖတရန သတ

မတထားသျဖင မသကဆငေသာေကးရြာအပစက စစေဆးဆးျဖတျခငးသည မနကနမႈမရပါ။ မားယြငးေသာ ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈျဖစပါသည။ သကဆငရာေကးရြာအပစအလက ကြငးအမတမား၊ ဦးပငအမတ၊ ေျမကြကအမတ၊ ေျမမး၊

ဧရယာမားလညးရေနပါသျဖင ေကးရြာအပစအမညမား လက႐ျဖင ကနေသာအခငးျဖစေျမေနရာမားလညး ဆကတက

မားယြငးသြားေတာမညမာ အေသအခာျဖစပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အခငးျဖစေျမ ေျမတညေနရာအမနက ရာေဖြရယႏငရန

အေရးႀကးသကသ႔ ရာေဖြရယတတရနလညး လအပပါသည။

တငၾကားစာမားတြင ပးတြတငျပေလရသည ေျမခြနေျပစာမားႏငပတသက၍လညး စစစတတရန လအပပါ

သည။ ေျမခြနေျပစာမား၏ ေနာကေၾကာတြင ဤေျမခြနေျပစာသည ပငဆငမႈအေထာကအထားမဟတေၾကာငး ရငးလငး

စြာေဖာျပထားပါသည။ မနပါသည။ ေျမခြနေျပစာသည ပငဆငမႈအေထာကအထားမဟတပါ။ ႏငငေတာမ ပငဆငေသာ

ေျမယာမားက ကးလြနလပကငမႈအပါအ၀င မညသညပစျဖငလပလပ ေျမခြနစညးၾကပရန ေျမတငးစာေရးမား၌ တာ၀န

ရပါသည။ ေျမခြနေျပစာသည ကးလြနစကပးလပကငမႈေပၚ၌လညး ေကာကချခငးျဖစႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေျမခြန

ေျပစာ၏ေနာကေကာတြင ဤေျမခြနေျပစာသည ပငဆငမႈအေထာကအထားမဟတေၾကာငး တလငးစြာေဖာျပထားျခငး

ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ေျမခြနေျပစာသည ပငဆငမႈအေထာကအထားမဟတေသာလညး လပကငမႈအေထာကအထား

အျဖစ မတယ၍မ ရပါသည။ ကးလြနလပကငျခငးျဖစႏငေသာလညး ေျမခြနေျပစာအေထာကအထားအရ ၎၏ အမန

လပကငခမႈကမ ေကာကခကဆြယႏငပါသည။ ထ ႔ျပင ေျမတညေနရာေဖာျပခကမား၊ ပါ၀ငေနပါသျဖင အခငးျဖစ

ေျမတညေနရာအမနကလညး ေဖာထတႏငရန အသးခ၍ ရတတပါသည။ သ႔ေသာလညး ေျမခြနေျပစာ ေျမာကျမားစြာျဖင

ပးတြေရာကရလာေသာ တငၾကားစာဆလငမ သကဆငေသာ ေျမခြနေျပစာ၊ မသကဆငေသာေျမခြနေျပစာမားက ဆနးစစ

တတရပါသည။ ေျမခြနေျပစာမားရရပါက အခငးျဖစေျမ၏တညေနရာက သရႏငရန ေအာကေဖာျပပါဇယားကြကတြင

ထညသြငးစစစရပါမည။

အခငးျဖစေျမကြငးအမတ / ဦးပငအမတ-----------------၊ တငၾကားသအမည--------------------၊

ပငဆငသအမည-----------------၊

စဥ

ေျပစာတြင ေဖာျပထားေသာ

စညးၾကပရာသ/ခႏစစညး

ၾကပျခငး ခရသ အမည

စညး ၾကပ ဧက

ေျမခြန ႏႈနး

သင ေငြ

မတ ခကကြငး

အမတဥးပင အမတ

ေကာက လင/

ေကာက ႀကး

ကငး/ မရငး

ေရ ခြန

ၿမ႕ ေျမ ခြန

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား64

အတညျပထားေသာအခငးေျမႏင အထကမ ဇယားက ဆကစပစစစျခငးျဖင ေျမခြနေျပစာမား၏ အကး၀ငမႈက

ဆနးစစႏငပါသည။ မညသ႔ပငႀကးစားပါေစ အခ႕ေသာမႈခငးမားတြင အခငးျဖစေျမက မနကနစြာတညေဆာကႏငရန

အခကအခရတတပါသည။ ထသ႔ေသာ အေျခအေနမးတြင ႏစဖကအျငငးပြားသမားက ပတ၀နးကငေျမပက ထငရားေသာ

ေျမျပငလကၡဏာမားႏင ေရးဆြေဖာျပခငးျခငးျဖင ေျဖရငးႏငပါသည။ ႏစဖကအျငငးပြားသတ႔က အျငငးပြားေနေသာ

ဧရယာရ ေျမကြကအေရအတြက အတအက၊ ပတ၀နးကငရ ထငရားေသာ ေျမျပငလကၡဏာ အမတအသား (ဥပမာ-

သစပငႀကး၊ သစပငေျခာက၊ ေရတြငး၊ အတဂ၊ ေရကန စသည)၊ လယနးခငးမား၏အမညမား ေဖာျပ၍ ေျမပၾကမး ေရး

ဆြေစၿပး၊ အျပနအလန ဖလယေပးကာ မားယြငးမႈမားက ေမးျမနးျခငးျဖငလညး အခငးျဖစေျမတညေနရာအမန ရရႏင႐

မက အမႈမနကလညး တညေဆာကႏငၿပးျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ဧရယာအျပညအ၀မဟတဘ အခ႕ေသာ အစတအပငးမား

တြငျဖစပြားေသာ ေျမယာမႈခငးမားတြင မညသညဦးပင၊ မညသညေျမကြကတြင အျငငးပြားေနသညက ဆနးစစေဖာထတ

ရနျဖစပါသည။ အခငးျဖစအျငငးပြားမႈတြငပါ၀ငေသာ ေျမကြကအေရအတြကက ေမးျမနးျခငးျဖင စစစတညမတႏငပါ

သည။

ေျမခြနေျပစာမားအျပင တငၾကားစာ၌ ပးတြပါ၀ငလာေလရသည အမန႔စာမား၊ ျဖတပငးေျပစာမား၊ အျခားေသာ

အေထာကအထားမားကလညး အထကတြငတငျပခသည နညးလမးအတငး ဇယားတစခတညေဆာကကာ သကဆင၊

မသကဆငခြျခားကာ ဆနးစစရပါမည။

ယခဆလင အခငးျဖစေျမတညေနရာ မနကနစြာတညေဆာကႏငရန လအပေသာ သသငသထကသည

အေၾကာငးအရာမားက စစညးတငျပခၿပးျဖစပါသည။ အခငးျဖစေျမ တညေနရာမနကနေအာင တညေဆာကႏငရနအတြက

အေတြ႕အႀကႏငအရညအခငး မားစြာလအပပါသည။ အေတြ႕အႀကမားမားရေလ အရညအခငးျမငတကလာေလျဖစပါ

သည။ အခငး ျဖစေျမက မနကနစြာ တညေဆာကႏငသသည အလြနလပေသာ ေျမယာျပနာ ပနးခကားတစခပက

ေကာကေၾကာငးတညလကႏငသညႏငတပါသည။ အဆပါ ပနးခကားႀကးက လပစြာ ခယမႈနးေရးဆြရနအတြကမ

အေတြ႕အႀက၊ အရညအခငးအျပင ေစတနာလညး အမနလအပပါသည။ ေစတနာမမနပါက ေျမယာျပနာက မနကန

ေျပာငေျမာကစြာ ေျဖရငးႏငမည မဟတပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၄ . ၃ ။ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

ေျမယာျပနာဆသည မလလားအပေသာအမႈကစၥမားျဖစပါသည။ မညသမလညး မႀကေတြ႕ခငၾကသကသ႔

ေျဖရငးေပးရသမားအတြကလညး ၀နထပ၀နပးအၿမျဖစေစေသာကစၥ ျဖစပါသည။ ေျမယာျပနာျဖစပြားတငး ဆငးရမႈ

မးစ ႀကေတြ႕ရကာ ရနသမားအၿမတးေလ ရပါသျဖင မလလားအပပါေၾကာငး၊ ေနာကဆးအဆင မတတသာမသာ ေျမယာ

ျပနာျဖစပြားေစလပါေၾကာငး ဦးစြာတငျပလပါသည။ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးရာတြင

အပငး(၃)ပငးခြျခားတငျပသြားပါမည။ ၎တ႔မာ_

၄ . ၃ . ၁ ။ တငၾကားစာမားအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

တငၾကားစာႏငဆကစပသညမားက ထပမတငျပသြားပါဦးမည။ တငၾကားစာမား အေၾကာငးက ထပကာထပကာ

အေလးေပးေဖာျပေနရေသာ အေၾကာငးအရငးရပါသည။ တငၾကားစာသည ျပနာ၏အစျဖစေလရၿပး ရငႏငအမ

ဒကၡခစားေနရသမား၏ ေျမာကျမားစြာေသာ တငၾကားစာမားျဖင ၀နထပ၀နပးျဖစေနရသ မားစြာရေနေသာေၾကာင ျဖစ

ပါသည။ ႏစဦးႏစဖကလး ႀကေတြ႕ေနရေသာဒကၡျဖစပါ၍ တငၾကားစာမားက ပငႏငစြာေျဖရငးေဆာငရြကႏငမသာ အဆပါ

အကပအတညးမ လြတေျမာကႏငမည ျဖစပါေသာေၾကာင မညသ႔ လကေတြ႕ကငတြယ စစေဆးေျဖရငးသငေၾကာငး

တငျပသြားရန ရညရြယပါသည။ တငၾကားစာမားသည လယယာေျမျပနာ၊ ေျမလြတေျမ႐ငးဆငရာ ျပနာ၊ ၿမ႕ေျမရြာ

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 65

ေျမဆငရာျပနာ၊ သမးဆညး ေျမဆငရာျပနာ၊ အျခားေျမမးမား ဆငရာျပနာ၊ ျပနာ(၅)မးလးႏင ဆကစပ

ေနပါသည။ ထသ႔ဆကစပေနေသာလညး လယယာေျမျပနာသည လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငမ အမႈတြ

ဖြငလစစစေဆးဆး ျဖတေျဖရငးၾကရနျဖစ၍လညးေကာငး၊ ေျမလြတေျမ႐ငးဆငရာျပနာမားသည ေျမလြတေျမ႐ငး

မား စမခန႔ခြေရးဥပေဒျဖင စမခန႔ခြေရးေကာမတမလညးေကာငး၊ ေျဖရငးေဆာငရြကသြားေနသညျဖစပါ၍ အဆပါ ၂ မးမ

အပ ကန (၃) မး ျဖစသည ၿမ႕ေျမရြာေျမဆငရာျပနာမား၊ သမးဆညးေျမဆငရာျပနာမား၊ အျခားေျမမးမားဆငရာ

ျပနာမားႏငသာ အဓကခတဆကေဆာငရြကသြားရနျဖစပါသည။ တငၾကားစာ တစေစာငက လကခရရသညႏင ဖတ႐ႈ

ေလလာကာ မညသညလပငနးစဥျဖင ေျဖရငးေပးသငသညဟ အရငဆးအကျဖတေဆာငရြကရပါသည။ တငၾကားစာ

တငးသည တငၾကားသ တစ ဖကတညး၏ တငျပခကႏင မနကနျပညစမႈရလမမညမဟတသျဖင အမႈျဖစစဥအစအဆး

က ျပညျပညစစသရႏငရန သကဆငရာေဒသမားသ႔ ျပနလညေပးပ႔ကာ စစမးစစစေစရန လအပပါသည။ ထအခါ သက

ဆငရာေဒသ႐းမား၊ အဖြ႕အစညးမားသည ပငပနးႀကးစြာျဖင စစစစစမးရေလရပါသည။ ပငပနးႀကးစြာဟ တငျပရ

ျခငးမာလညး အလပေပါငးေျမာကျမားစြာက တစၿပငတညး ေဆာငရြကေနသည တစၿပငနကအတြငးမ ယခလတငၾကား

စာေပါငးေျမာကျမားစြာက အခနတအတြငး အျမနဆး၊ အမနဆး၊ အျပညစဆးျဖစေစရန ဖအားေအာကတြင ေဆာငရြက

ရေလရေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ထသ႔ပငပနးႀကးစြာစစေဆးၾကရာတြင စစေဆးမႈအေတြ႕အႀကရပါက ျပညျပညစစ စစ

ေဆးေဆာငရြကႏငေသာလညး အေတြ႕အႀကအားနညးသမားအတြကမ ျပညစေအာင ေဆာငရြကႏငၾကမညမဟတပါ။

ထ႔ေၾကာင တငၾကားစာတစေစာငက စစစစစေဆးၾကရာတြင အလြယဆး၊ အျမနဆး၊ အထေရာကဆး၊ အျပညစ

ဆးျဖစေစရနႏင လပအားအသကသာဆးျဖစေစရန နညးလမးတစခက သးစြသငပါသည။ ၎နညးလမးမာ ေမးခြနးလႊာ

တညေဆာကၿပး ေမးျမနးျခငးျဖစပါသည။ ေမးခြနးလႊာ၏ အေျခခအေၾကာငးအခက Format က ပေသေရးဆြထား၍ ရပါ

သည။ ေျမယာျပနာတငး၌ မလြမေသြစစေဆးရမညအခကမားက ထညသြငးကာ ပစေသတစခ ေရးဆြထားႏင၍

ထးျခားေသာ အျခားအခကအလကမားက Case by Case ထပမစဥးစားျဖညစြက ထညသြငးျခငးျဖင ျပညစေသာေမးခြနး

လႊာတစခက တညေဆာကႏငပါသည။ ေမးခြနးလႊာတညေဆာကသသည အေတြ႕အႀကရရနႏင စဥးစားေတြးေခၚတတ

ရနမလအပပါသည။ ေျမယာျပနာတစခတြင မညသညအခကသည အဓကကသနညးဆသညက ဆနးစစကာ ၎

အေျဖရရေအာင မညသညေမးခြနးမား ပါ၀ငသငေၾကာငး စဥးစားေဆာငရြကျခငးျဖင ျပညစေသာ ေမးခြနးလႊာမားက ရရ

ႏငပါသည။

ေမးခြနးလႊာမားက တညေဆာကေမးျမနးျခငးျဖင အခနတအတြငး လအပေသာအေျဖမားက ထထေရာက

ေရာကရရႏငပါသည။ ေျမယာျပနာမားက စစေမးရာတြင မစစေဆး တတပါက သကဆငသမား၏ ရငတြငးဒဏရာ

ေဖာျပခကမားေနာကသ႔ ေမာပါကာ ဘာမလညးမတတမးမတငမ၊ မတတမးတငမလငလညး အမႈမနအတြက တနဖး

မရေသာအခကအလကမားကသာ မတတမးတငမ၊ သကဆငသမားေျပာသမက မတတမးမတငပါကလညး ဘကလက

သညဟ အတငခရႏင အခနကနလပနးျဖစသြားတတပါသည။ ေမးခြနးလႊာပါ အခကမားသည အမႈကစၥအတြက

တနဖးရေသာအခကမားျဖစ၍ တတကက မနမနကနကန ျဖစေအာငသာ ေမးျမနးျဖညသြငးတတရန လအပပါသည။

လတငးေမးတတ၍ အေတြ႕အႀကရ သ၊ မရသမားအၾကား ကြာဟခကက ေလၽာခႏငပါသည။ ထ႔ျပင သကဆငသမားအေန

ျဖငလညး ၎တ႔၏ ရငတြငးခစားခကမား၊ မမတ၊ မမနကနဘးဟ တငျပခကသညအခကမားက သးျခားစာရြကျဖင ေရး

သားတငျပႏငျခငးေၾကာင ၎တ ႔၏ အခြငအေရးကလညး မပတပငဘ အခြငအေရးေပးရာေရာကကာ ေျပာသမ

မတတမးမတငပါဘး၊ ဘကလကပါသညဟ စြတစြတငၾကားခရျခငး ဒကၡမလညး လြတေျမာကႏငပါသည။ အလြနေကာငး

သညနညးစနစျဖစပါသည။ တငျပသအေနျဖင လမားမားက အခနတအတြငး စစေဆးရမညဆလင ဤနညးလမးက

အစဥ အၿမသးခပါသည။ အေတြ႕အႀကတစခတြင စစေဆးရမညလ ၁၀၀ ေကာက စစေဆးသ ၃၀ ေကာအသးျပ၍

နာရပငးအတြငး တစၿပငတညး စစေဆးေဖာထတႏငခပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ နမနာေမးခြနးလႊာပစက ေဖာျပအပပါသည။ ဉာဏရသလ အသးျပႏငရန ျဖစပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား66

ေျမယာျပနာမား၊ ေျမယာတငၾကားစာမားကစစစရာတြင အသးျပႏငရနအတြက နမနာေမးခြနးလႊာပစ

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 67

ေမးခြနးလႊာျဖင စစေဆးၿပး ေတြ႕ရခကမားအေပၚအေျခခ၍ အထကတြင တငျပထားေသာ ေျမယာျပနာ (၅)

မးအနက မညသညအမးအစားျဖစေၾကာငး ခြျခားရနျဖစပါသည။ ထသ႔ျပနာအမးအစား ခြျခားၿပးေနာက သ႔လမး

ေၾကာငးႏငသ ဆကလကေျဖရငးေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။ လယယာေျမႏင ေျမလြတေျမ႐ငးျပနာဆလင သက

ဆငရာဥပေဒျဖင သကဆငရာေကာမတ/အဖြ႕မားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရနျဖစ၍ ၿမ႕ေျမရြာေျမျပနာဆလင ပငေရး

ပငခြငအတြက တရား႐းသ႔ ေလာကထားေဆာငရြကသြားရနျဖစပါသည။ အျခားေျမမးမားဆငရာျပနာဆလင (ဥပမာ-

သစေတာႀကးဝငး၊ စားကက) သကဆငရာ၀နႀကး ဌာနသ႔ တငျပေဆာငရြကရနျဖစ၍ သမးဆညးေျမျပနာဆလင

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား68

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတသ႔ တငျပေလာကထားသြားရန

ျဖစေၾကာငး၊ သရလမးညႊနႏငၿပး တညမတေျဖရငးေဆာငရြကသြားရနျဖစပါသည။ ဤနညး ျဖင တငၾကားစာတစေစာငက

လကေတြ႕စစေဆးၿပး ေျဖရငးေဆာငရြကေပးႏငမညျဖစပါသည။ တငၾကားစာသည ျပနာအစျဖစၿပး၊ တငၾကားစာက

စစေဆးကာ ျပနာက လမးေၾကာငးအမနေပၚသ႔ တငျပေပးႏငရန ႀကးစားျခငးျဖင လကေတြ႕ေျဖရငးသြားသငပါသည။

၄ . ၃ . ၂ ။ ေျမယာမႈခငးမားအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

ေျမယာမႈခငးမားအေပၚ လကေတြ႕စစေဆးေျဖရငးျခငးက ဆကလကတငျပသြားပါမည။ ေျမယာမႈခငး အမး

အစားေပါငး (၂၅)မးရေၾကာငး တငျပထားၿပးျဖစပါသည။ ၎အမးအစား (၂၅)မးကလညး ေနာကဆကတြ (၁၁)တြင

တငျပထားပါသည။ သ႔အမးအစားအလက ေျဖရငးဆးျဖတရာတြင အေလးထားစဥးစားရမညအခကမား ရပါသည။ ထသ႔

အမးအစားခြျခား ေျဖရငးဆးျဖတျခငးသည ေနာကဆးအဆင အသးအပြငျဖစပါသည။ ထသ႔ ေျဖရငးျခငးအဆငမေရာကမ

အမႈတြတညေဆာကႏငရနႏင ခငမာေသာ အေထာကအထားမား ရရႏငရန အမႈစစေဆးျခငးအဆငမား ရပါေသးသည။

ထအဆငမားက ေကာျဖတၿပးမ အမးအစား ခြျခားကာ သ႔အမးအစားအလက အေလးထားစဥးစား သးသပရမညအခက

မားက ထညသြငးစဥးစားလက လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငက အစညးအေဝးေခၚယ ဆးျဖတေျဖရငးသြား

ရနျဖစပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ေျမယာမႈခငးမားက စစေဆးျခငးလပငနးစဥမားက ဦးစြာတငျပသြားပါမည။

၄.၃.၂(က)။ ေျမယာမႈခငးမားတြင သကဆငေသာပဂၢလမားထမ ထြကဆခကရယျခငး ႏင ေခါငးစဥတပရျခငး၊

ထြကဆခကရယရမညပဂၢလမားသည ေျမယာမႈခငးႏင ဆကစပပတသကေနေသာ ပဂၢလမားအားလး

ျဖစပါသည။ တငၾကားသ၊ တငၾကားျခငးခရသ၊ တငၾကားသမတငသြငးလာေသာ သကေသမား၊ တငၾကားျခငးခရသမား

က တငသြငးလာေသာ သကေသမား၊ ၾကားသကေသမား၊ အျခားလအပေသာသကေသမားအားလးက စစေဆး၍ ထြက

ဆခကမား ရယရပါမည။ ထသ႔မစစေဆးမ ထြကဆခက စာမကႏာထပတြင ေခါငးစဥအျဖစ တငၾကားသ သ႔မဟတ

တငၾကားျခငးခရသ သ႔မဟတ တငၾကားသမတငသြငးေသာ သကေသ (၁) (၂) (၃) စသည သ႔မဟတ တငၾကားျခငးခရသမ

တငသြငးေသာသကေသ (၁) (၂) (၃)စသည သ႔မဟတ ၾကားသကေသ (၁) (၂) (၃) စသည သ႔မဟတ အျခားလအပေသာ

သကေသ (၁) (၂) (၃) စသညတ႔က ေသခာစြာ တတကက ေဖာျပေပးရန လအပပါသည။ ထသ႔ တတကကေဖာျပရန

လအပျခငး၏ အေၾကာငးရငးက ေနာကတြင ဆကလကရငးျပပါမည။

၄.၃.၂ (ခ) ။ ထြကဆသ၏ ကယေရးအေၾကာငးအရာ မတတမးရယျခငး

ထ႔ေနာက ထြကဆသ၏အမည၊ အဖအမည၊ မတပတငအမတ၊ အသက၊ ေမြးသကရာဇ၊ လမး၊ ဘာသာ၊

အလပအကင၊ ေနရပလပစာတ႔က ေမးျမနးေရးသား မတတမးတငရပါမည။ အသကကရယရာတြင ေမြးသကရာဇသည

မလြမေသြေမးျမနးရမညအခကျဖစပါသည။ အဂၤလပခႏစက မေသထား၍ ျမနမာသကရာဇရလင ၆၃၈ ထညေပါငးကာ

အဂၤလပခႏစအျဖစ ေျပာငးလမတသားရပါမည။ ေျမယာမႈခငးတြင ပါ၀ငပတသကေနသမားသည မားေသာအားျဖင

ေတာသေတာငသားမားျဖစပါသည။ ဘ၀ျဖစစဥမားတြင ေန႔စြရကစြအတအကႏင မတမသ နညးပါသည။ ၎တ႔၏

ထြကဆခကတြင မားေသာအားျဖင အသက ၁၅ ႏစေလာကက စတငလပကငခသည၊ အသက ၂၀ ႏစေလာကက အမ

ေထာငကသည၊ အသက ၅၀ ႏစေလာကက ကနးမာေရးေဖာကျပနခသည၊ စသညျဖင စတငလပကငမႈ၊ လပကငမႈ

သဘာ၀၊ ဘ၀ျဖစပကမႈ စသညမားက ေဖာျပေလရသျဖင အခနကာလႏင ခတဆကစဥးစားတတရန လအပပါသည။

အသက ၁၅ ႏစက စတငလပကငခသညဟ ထြကဆလင ေမြးသကရာဇက သထားျခငးျဖင ေမြးသညႏစက ေပါငး

လကျခငးျဖင လကငတစတငကာလက သႏငပါသည။ ဤသ႔လင ေမြးသကရာဇႏင ဆကစပေဆာငရြကရပါသည။

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 69

၄.၃.၂ (ဂ) ။ အခငးျဖစေျမတညေနရာရယျခငး

ထ႔ေနာက အခငးျဖစေျမတညေနရာက ေမးျမနးမတတမးတငရပါသည။ ၿမ႕နယ၊ ေကး ရြာအပစ၊ ကြငးအမတ၊

ကြငးအမည၊ ဦးပငအမတ၊ ေျမကြကအမတ၊ ဧရယာ၊ ေျမမး စသညျဖင အစအစဥအတငး ျပညျပညစစ ေမးျမနးမတတမး

တငရပါသည။ စတငတငၾကားသညေျမေနရာႏင အမနျဖစပြားသညေျမတညေနရာ ကြလြပါက ပ၍ ေစေစစပစပ ေမးျမနး

မတတမးရယရပါ မည။ တစခါတစရတြင ဦးပငျပည ေျမယာမႈခငးမျဖစပြားဘ ေျမကြကတစကြက၊ ႏစကြက စသညျဖင

အစတအပငးတစခသာ ျဖစပြားတတသျဖင ထသ႔ေသာ ကစၥရပမားတြငလညး အခငးျဖစေျမမနကနေအာင ေစေစစပစပ

ေမးျမနးရပါသည။ ဌာနရစာရငး၊ ေျမပႏငလညး ခတဆက၍ အခငးျဖစေျမက တညမတယရပါသည။

၄.၃.၂(ဃ)။ ေျမမးဆငရာမတတမးရယျခငး

အခငးျဖစေျမ၏ ေျမမးသညလညး အေရးႀကးပါသည။ ေျမမးအေပၚအေျခခၿပး စမခန႔ခြသညစနစ ကငသး

ေနပါ၍ ေျမမးက မနကနေအာင တညမတေဆာငရြကရပါသည။ ဥပမာ- သစေတာႀကးဝငးေျမ၊ စားကကေျမမားသည

လယယာေျမအမးအစားအတြငး အကးမ၀ငပါ၍ အဆပါေျမမးမားေပၚတြင ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကေနပါက

လယယာေျမဥပေဒႏင စမခန႔ခြ ေျဖရငးေပး၍မရပါ။ လယယာေျမအမးအစားအတြငး အကး၀ငမသာ လယယာေျမ ဥပေဒ

ႏင ေျဖရငးေပး၍ရပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ေျမမးကလညး မေမမေလာ ေမးျမနးမတတမးတငရပါေၾကာငး၊

ဌာနရစာရငးေျမပမားႏငလညး ခတဆကတည မတရပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၄.၃.၂(င) ။ ပငဆငမႈမတတမးတငရယျခငး

ယခငက ပငဆငမႈက မစဥးစားဘ လပကငမႈကသာ စဥးစားခၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး လမႈေရး တရား

မတမႈအတြက ပငဆငမႈ အစဥအဆကက ေမးျမနးမတတမးရယခပါသည။ လယယာေျမဥပေဒတြငမ သားစဥေျမးဆက

အဆကဆက စညးကမးေဖာကဖကမႈ မရမခငး ပငဆငလပကငမႈ ေပးအပထားေသာေၾကာင ယခေခတကာလ ေျမယာ

မႈခငးမားတြင ပငဆငမႈ အစဥ အဆကက ပ၍ပင မတတမးတငရန လအပလာပါသည။ တငၾကားစာပါေျမေနရာအား

အစဥအဆကပငဆငခမႈ၊ အရပအသျဖင ပငဆငခမႈ၊ စာခပစာတမး အမန႔တစရပရပျဖငပငဆငခမႈ၊ ပငဆငခေသာ

ကာလအပငးအျခား၊ ပငဆငခသမား၏ အဆငဆငဆကခမႈ၊ အဆငဆငလႊေျပာငးမႈ၊ ေဆြမးသားခငးေတာစပမႈစသည

တ႔ ေမးျမနးမတတမးရယပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား70

၄.၃.၂(စ) ။ လပကငမႈမတတမးရယျခငး

လယယာေျမဥပေဒ မျပ႒ာနးမက ေျမယာမႈခငးမားက သးစားခထားေရးဥပေဒျဖင စစေဆးဆးျဖတခၾကၿပး၊

ယခကာလတြင လယယာေျမဥပေဒျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးလကရပါသည။ သးစားခထားေရးဥပေဒျဖင စစေဆး

ဆးျဖတခၾကစဥက လပကငမႈကသာ အဓက အေျခခအျဖစ အသးျပပါသည။ ထ႔ေၾကာင ထစဥကာလက စစေဆးဆးျဖတ

ခေသာေျမမႈမားတြင လပကငမႈမတတမးသည အလြနအေရးႀကးခၿပး၊ လကငတကာလကလညး လပကငမႈမတဆင

တြကယကာ ဆးျဖတခၾကသျဖင စတငလပကငခသညကာလ၊ လကငတကာလ၊ လကငတ ျပတေတာကခသညကာလ၊

လကငတျပတေတာကရသညအေၾကာငးအရငးမားသည ေျမယာမႈခငး အႏငအ႐ႈးအဆးအျဖတက မားစြာလႊမးမးခပါ

သည။ သ႔ေသာလညး ယေန႔ေခတကာလတြင လယယာေျမဥပေဒျဖင ပငဆငမႈမားကပါ ထညသြငးစဥးစားလာပါသျဖင

ပငဆငမႈလပ ကငမႈတ႔က မတစြာ ထညသြငးစဥးစားရန လအပလာပါသည။ လကငတကာလက ရာေဖြရာတြငလညး

စတငလပကငခေသာခႏစ၊ ေနာကဆးလပကငခေသာခႏစတ႔က ျခားနားျခငးမ ရယရေသာေၾကာင ဤေနရာတြင ေမြး

သကရာဇက အသးျပၿပး ဆကစပတြကခကရယျခငးမား လအပပါသည။ တစဖကႏငတစဖက အမႈဆငကာ လမလည

ထြကဆမႈမားလညး မၾကာခဏေတြ႕ ရရေသာေၾကာင ထကသ႔ေသာ အေျခအေနမးတြင လပကငမႈႏငပတသက၍ စစ

ေဆးထြကဆခကမားရယရာ၌ အေတြ႕အႀက လြနစြာလအပပါသည။ အေတြ႕အႀကႏင စဥးစားသးသပဉာဏ ျမငမားသ

မားသည ထသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးမားတြင အႏပညာေျမာက စစေဆးေဖာထတတတေလရပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ယခ

ေခါငးစဥႏင ဆကစပၿပး အႏပညာေျမာက စစေဆးျခငးအေၾကာငးက တငျပအပပါသည။

၄.၃.၂(ဆ)။ အႏပညာေျမာကစစေဆးျခငး

အခ႕ေသာေျမယာမႈခငးမားတြင ေနာကကြယမ အေတြ႕အႀကရေသာ ဆရာႀကးမားက ပါ၀ငကငတြယေလ

ရတတပါသည။ ထဆရာႀကးမား ပါ၀ငလာၿပဆလင ထသတ႔၏ အကြကခ စစဥမႈေၾကာင စနစတက ပးေပါငးလမညာ

ထြကဆမႈမားလညး ေပၚေပါကတတပါသည။ ကာယကရငႏင ၎တ႔ေခၚယတငသြငးေသာ သကေသမားက စနစတက

သြနသငကာ လမညာ ထြကဆေစတတပါသည။ ထလမညာထြကဆမႈမားသည ေဖာထတတတမႈမရပါက လမးေၾကာငး

လြေခာကာ အမႈမနသ႔ မေရာကရေစေတာပါ။ ထသ႔ ပးေပါငးလမညာထြကဆမႈမားသည အမႈက ပမ႐ႈပေထြးေစၿပး စစေဆး

ရန ပမခကခေစတတပါသည။ ထသ႔ေသာအေျခအေနမး ႀကႀကကလာပါက အႏပညာေျမာကစစေဆးတတမႈသည လ

အပလာပါသည။

ေျမယာမႈခငးမား စစေဆးဆးျဖတရာတြင ခငမာေသာ အေထာကအထားမားအေပၚ အေျခခရပါသည။ ခငမာ

ေသာ အေထာကအထားမားကလညး ရာေဖြရယရတတပါသည။ ခငမာေသာအေထာကအထားသည ထြကဆခကမားႏင

ႏစဖကတငသြငးေသာသကေသခ အေထာကအထားမားအတြငးမ ရတတပါသည။ ခငမာေသာထြကဆခကႏင သကေသခ

အေထာကအထားမားက ေအာကပါအခက(၃)ခကမ ရယရေလရပါသည။

(က) ကာယကရငကယတင၏၀နခထြကဆခက၊

(ခ) ကာယကရငမတငသြငးေသာ သကေသမား၏ တစဖကမႈခငးျဖစပြားသအေပၚ ေထာကပမႈျဖစေပၚေစ

ေသာ ထြကဆခက

(ဂ) ကာယကရငကယတငမ တငသြငးေသာ စာရြကစာတမး၊ သကေသခအေထာကအထားမားမ တစဖက

မႈခငးျဖစပြားသအေပၚ ေထာကခပပးမႈျဖစေစေသာ အခကအလကမား၊

ကာယကရငကယတငမ ၀နခမႈျဖစေပၚေစေသာ ထြကဆခကမားသည တစဖကပဂၢလအေပၚ လး၀ပပးမႈ

ျဖစေစပါသည။ ၎ကယတင၏ ၀နခထြကဆခကသည ၎အတြက အမႈက ႐ႈးနမေစမညမာ အေသအခာျဖစပါသည။

တစခါတစရ စကားလးတစလးသညပင အမႈက ႐ႈးနမမႈျဖစေပၚေစသညအထ စြမးေဆာငတတပါသည။ ထသ႔ေသာ

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 71

စကားလးမားက ၾကားနာရလင မမရရ မတတမးတငရပါမည။ အမႈစစေဆးရာတြင တစခနခန၌ အမတတမ အမနအတငး

လႊတကန သတလကလြတ ေျပာဆမႈမား ပါတတပါသည။ ထစကားလးမးက ထြကေပၚလာသညထ ေစာင ၾကညရသကသ႔

ထသ႔ထြကေပၚလာေအာငလညး ပရယာယဆင၍ စစေဆးရတတပါသည။ အမႈ သညႏစဖကက အျပနအလနေမးခြနးမး

ေမးေစကာ အမႈမနေဖာထတတတရပါသည။

တစခါတစရ တစဖကမ သကေသအျဖစေခၚလာေသာ သကေသမားသည အမတတမ ျဖင အျခားတစဖက

သ႔ ေထာကပမႈျဖစသြားေစတတေသာ စကားမားက ထြကဆမေလရပါ သည။ သကေသအမားအျပားေခၚလာေသာလညး

ေသေသခာခာ စစေဆးေနမႈကျမငၿပး ရနသြားကာ “ဘာမမသပါ”ဟ ပတ၍ ထြကဆတတသည အခနလညး ရတတပါ

သည။ ထအခါ မသပါဆေသာစကားက ဘာကမသဘးလ႔ဆလတာလဟ ခြျခမးစတျဖာကာ “ဒါကမသလင” ဟအခက

ကေကာသသလား ေမးခြနးျဖင ဆနးစစရပါသည။ ဒအခကကေတာသသညဆလင ဘာေၾကာငမသဘးေျပာရတာလ

စသညျဖင စတလႈပရားေအာင ဖနတးေစေဆာၿပး အမနက ရယရတတပါသည။ ေျမယာမႈခငး စစေဆးျခငးသည အလြနပင

ပညာသားပါပါသည။ အမနေပၚေပါကေအာင စစေဆးႏငသသည မႈခငးျဖစပြားသမား၏ လမညာမႈအေပၚ ေအာငႏငမႈရ

ပါသည။ ထအခနတြင အမနတရားက ေဆာငရြကလကႏငၿပဟ ပတခစားရပါသည။

တစခါတစရ အမႈျဖစပြားသတ႔သည သကေသအေထာကအထားမား ပးတြတငျပေလရပါသည။ စာရြက

စာတမးသကေသအေထာကအထားက ရာေဖြတငျပႏငလင ၎တ႔အတြက ခငမာၿပဟ ယဆ၀မးသာေလရပါသည။ ၎တ႔

မသသညအခကမာ မမတ႔ရာေဖြရယလာခေသာ စာရြကစာတမး သကေသအေထာကအထားမားသည အျခားတစဖက

သ႔ လး၀အေထာကအပေပးေနေၾကာငးဆသည အခကျဖစပါသည။ မၾကာေသးမက အမႈတစခတြင ေျမခြနေျပစာမား

တငျပထားရာ ၎ေျမခြနေျပစာမားအေပၚ၌ “ကးခြန”ဟေသာစာသား ပါ၀ငေနပါသည။ ကးလြနစကပးထားျခငးဟ

အဓပၸါယရပါသည။ ထစာသားသည ကာယကရငတ႔တငျပေသာ ေျမခြနေပၚ၌ပင ပါလာျခငးေၾကာင ၎ငတ႔ရာေဖြရယခ

ေသာ သကေသခအေထာကအထားသည ၎တ႔၏ နမပါးမႈကသာ ျဖစေစခေၾကာငးေတြ႕ရရပါသည။

အႏပညာေျမာက စစေဆးျခငးသည အေတြ႕အႀကႏင ဉာဏရညေပၚတြင မတညေသာေၾကာင အျပညအစ

တငျပရန မျဖစႏငပါ။ အထကအပဒမားအေပၚတြင အေျချပ၍ ဆနးစစရာ ေဖြရပါေၾကာငး ဆကစပတငျပအပပါသည။

၄.၃.၂(ဇ)။ မႈခငးျဖစပြားရမႈအေၾကာငးရငး မတတမးရယျခငး

ေျမယာမႈခငးတငးတြင မႈခငးျဖစပြားရျခငးအေၾကာငးအရငးက ေမးျမနးမတတမးတငရန လအပပါသည။

ေျမယာမႈခငး ျဖစပြားရျခငးအေၾကာငးရငးက သရမသာ မႈခငးျဖစပြားသ၏ ရညရြယခကက ဆနးစစႏငပါသည။ မႈခငး

စတငသ၏ လလားခကသည ဥပေဒႏငဆန႔ကင ေနပါက ဤအခကက သရထားျခငးျဖင ခငခနေဆာငရြကႏငပါသည။

၄.၃.၂(စ)။ အျခားေတြ႕ရခကမားက မတတမးရယျခငး

အထကေဖာျပၿပး အေၾကာငးအခကမားတြင မပါ၀ငေသာ အမႈအတြကလအပသည အခကအလကမနသမ

အျခားေတြ႕ရခက ေခါငးစဥေအာက၌ အကး၀ငမညျဖစပါသည။ ေျမယာမႈခငးတစခက စစေဆးဆးျဖတရာတြင ဥပေဒအရ

တရားမတမႈက ရာေဖြရသကသ႔ လမႈေရးအရ တရားမတမႈကလညး ရာေဖြရပါသျဖင ဤေခါငးစဥသညလညး အေရးႀကးပါ

သည။ ထ႔ျပင သတမတအရညအခငး တညေနပါက (ဥပမာ- ေတာငသလယသမားခငး၊ ေျမယာ မခငး) ဦးစားေပးသင

သညအခကမားအေပၚ အေျခခၿပး စဥးစားေပးရနရပါ၍ ဤအျခား အေၾကာငးအရာမားက ေသခာစြာစစေဆးကာ ထြက

ဆခကမားရယထားရန လအပပါသည။ ဤေခါငးစဥေအာကတြင မသားစအေရအတြက၊ ၁၂ ႏစ ေအာက/အထက

အေရအတြက၊ မခသအေရအတြက၊ ကားမ၊ ပညာသငၾကားမႈအေျခအေန၊ အျခားေျမပငဆငမႈ၊ အျခားစးပြားေရးလပငနး၊

လယလပကရယာအေျခအေနႏင လမႈေရး၌ နစနာခခကမား၊ ၾကားသကေသ၊ သမာဓသကေသမား၏ ထြကဆခကအရ

ေတြ႕ရခကမား စသညတ႔ အကး၀ငပါသည။ ဤအျခား ေတြ႕ရခကမားကလညး မေမမေလာရယထားရန လအပပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား72

၄.၃.၂(ည)။ အမႈတြတညေဆာကျခငး၊ အမႈတြမတစေရးသားျခငး၊ ဆးျဖတခက ခမတျခငး

အထကမထြကဆခကမားကသာမက ဆကစပစတငတငၾကားစာ၊ ဆကစပအမႈတြ၊ ဆကစပဆးျဖတခက၊

ဆကစပအယခလႊာ၊ အမႈစစေဆးရန ခနးဆခက၊ ေရာကရသတငးပ႔ လကမတ၊ အျခားဆကစပသကေသခအေထာက

အထားမား၊ ေျမပမား၊ အမႈတြအစဥမတတမး မားအျပင စစေဆးခကအေပၚ အေျခခ၍ စစေဆးေတြ႕ရခက၊ သးသပခက၊

အႀကျပတငျပ ခကမားျဖင အမႈတြမတစ ေရးသားကာ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အစညးအေဝးသ႔ တငျပ ရပါမည။

အစညးအေဝးကငးပရန ခနးဆသညဖတၾကားစာ၊ တကေရာကသမားလကမတ၊ ေဆြးေႏြးမႈမားမတတမး၊ ဆးျဖတခက

အမန႔စာထတျပနျခငး၊ အမန႔စာျဖန႔ေဝျခငးမားက အဆငဆင ေဆာငရြကရပါသည။ ဤေနရာတြင အေရးႀကးသညအခက

မာ လယယာေျမစမခန႔ ခြမႈအဖြ႕သ႔သာ လပပငခြငအာဏာ ေပးအပထားပါ၍ ဥက႒(သ႔) အတြငးေရးမႉး တစဦးစ၏ သေဘာ

ထားတစခတညးႏင ဆးျဖတေျဖရငး၍ မရပါေၾကာငး၊ အစညးအေဝး၌သာ တငျပဆးျဖတခကရယရပါေၾကာငးက ရငး

လငးစြာ နားလညသေဘာေပါကၾကရနျဖစပါသည။

ေျမယာမႈခငးစစေဆးဆးျဖတျခငးလပငနးတာ၀နမားက လယယာေျမဥပေဒအရ လယ ယာေျမစမခန႔ခြမႈ

အဖြ႕အဆငဆငသ႔ ေပးအပထားပါသည။ ရပကြက/ေကးရြာအပစမစတင၍ ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆ

ငဆငတြင အၿပးအျပတဆးျဖတရပါသည။ ဗဟ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သ႔ လပပငခြငေပးမထားပါ။ တငးေဒသႀကး /

ျပညနယအဆင ဆးျဖတခကက မေကနပလငမ စာခၽြနေတာတကေရာကႏငပါသည။ စာခၽြနေတာအခြငအေရး အထ

ရပါေၾကာငး၊ ဥပေဒႏငအည အဆငဆငေဆာငရြကႏငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ မညသညအဆင၌မဆ ဥပေဒက

အေျခခ၍ ခငမာေသာသကေသခအေထာကအထားမားျဖငသာ ဆးျဖတေဆာငရြကသြားရမညျဖစပါေသာေၾကာင ခငမာ

ေသာ ထြကဆခက သကေသခအေထာကအထားမားက ရာေဖြအသးခလက အထက၌ေဖာျပထားသညအတငး အဆင

ဆငဆးျဖတ ေျဖရငး ေဆာငရြကရပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၄ . ၃ . ၃ ။ သမးဆညးေျမယာကစၥမားအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငး

သမးဆညးေျမယာျပနာသည တစႏငငလးေခါငးခေစေသာ အေၾကာငးကစၥျဖစပါသည။ ခစားခရသမား

အတြက အလြနပငနစနာေစခေသာ အေၾကာငးတရားျဖစခရၿပး၊ စမခန႔ခြ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရသမားအတြကလညး

အလြနပငဖစးမႈျဖစေပၚရေသာ အေၾကာငးတရားျဖစပါသည။ ႏစဦးႏစဖကလးအတြက မေကာငးပါ။ ၎ျပနာက

ေပၚေပါကေစခေသာ အေျခခအေၾကာငးတရားမားရပါသည။ စာေရးသအျမငမာ-ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၏ Fundamental

Principles မားျဖစသည State Land ႏင Disposal Land က ခြျခားေဆာငရြကခမႈမရျခငး၊ ထစဥက အဘကဘကေသာ

အေျခအေနမားကလညး State Land ႏင Disposal Land ခြျခားေဆာငရြကရနဆေသာ စညးကမးက မလကနာရန ဖနတး

တြနးအားေပးေနျခငး၊ (ဥပမာ- ျပညသအမား ဆငးရ၍ ေျမယာမမားျဖစေနေသာေၾကာင ေဆာငရြကခရျခငးကစၥမး စသည)

လၿခေရးက အဓကဦးစားေပးအျဖစ ႐ႈျမငေသာကာလျဖစေနချခငး၊ ေနာကပငးကာလစမခန႔ခြသအဆငဆငမ Funda-

mental Principles မားက မသရေတာဘ ရညရြယခကရရ ေဖာကဖကကးလြနၾကျခငး၊ ဤ Principles မားက ေဖာက

ဖကကးလြနေနမနးပငမသျခငး၊ လတ႔၏ အကငစာရတ၊ ကယကငတရား၊ ကယခငးစာတရားမား ေခါငးပါးလာၾကျခငး

စသညတ႔သည ဤျပနာႀကးက ေမြးဖြားေပးလကေသာ အဓကလကသညမားပငျဖစပါသည။

မညသ႔ဆေစ ဤကစၥက မလႊမေရာငသာေတာသျဖင အေကာငးဆးရငဆင ေျဖရငးေကာလႊားၾကေစရန လအပ

လာပါၿပ။ သ႔ျဖစပါ၍ မမ၏အေတြ႕အႀက၊ အေတြးအျမငျဖင သငေတာသညဟ ထငျမငေသာ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငး

ျခငးနညးလမးမားက ေရးသားတငျပအပပါသည။ ေနာကေနာင ထပမမေပၚေပါကေစေရးအတြက ထနးသမးရမညအခန

ေရာကၿပလညး ျဖစပါသည။

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 73

ေျမသမးဆညးမႈေျဖရငးေဆာငရြကျခငးလပငနးစဥမား

- ယခငေဒသအာဏာပင

- ၀နႀကးဌာနမား

- ကမၼဏမား / အဖြ႕အစညးမား

- ပဂၢလလပငနးရငမား

- ကာယကရငမား သေဘာေတာငးချခငး

- ၀နႀကးဌာန၏ သေဘာထားေတာငးချခငး

- မ၀ါဒ၊ ေပၚလစမား၏ ခနကကလကဆးျဖတျခငး

- မလေတာငသသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငး

- ဥပေဒႏငညညြတေသာ ပငဆငမႈျဖစလာေစေရး

အတြက ေဆာငရြကေပးျခငး

- တရား၀ငပငဆငသ

- တရားမ၀ငပငဆငသ

ေျမစစဗဟ

- မ၀ါဒ၊ ေပၚလစမား ခမတျခငး

- ညႊနၾကားခကမား ထတျပနျခငး

- လပထးလပနညးမား သတမတျခငး

- ဆးျဖတခကမားေပးျခငး

- လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာျခငး

(စစစျခငး၊ တငျပျခငး၊ ဆးျဖတျခငး)

- ျပနလညလႊေျပာငးေပးျခငး

(လကေရာကေပးျခငး၊ ဥပေဒႏငအညအညႊတ

ပငဆငမႈျဖစေစျခငး)

ေျမစစေကာမတအဆငဆင

ျပနလညလႊေျပာငးေပးျခငး

ေျမသမးဆညးခ သမား

ေျမသမးဆညးခခရသမား

ေျဖရငးျခငး

ဆးျဖတခကေပးျခငး

အထကသ႐ပေဖာပတြင ေဖာျပထားသညအတငး သမးဆညးေျမယာျပနာသည ေျမသမးဆညးခရသမား

ႏင ေျမသမးဆညးခသမားအၾကား ျဖစပြားခေသာအေၾကာငးကစၥ ျဖစပါသည။ ေျမသမးဆညးခရသမားတြင အဓကအား

ျဖင (၂)မး (၂)စားသာရပါသည။ တရား၀ငပငဆငခသႏင တရားမ၀ငပငဆငခသမားျဖစပါသည။ တရား၀ငပငဆငခသ

သည ဥပေဒ ႏငအည တရား၀ငပငဆငခသက ဆလ၍ တရားမ၀ငပငဆငသသည အခငးျဖစေျမက လကေရာကရယထား

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား74

ေသာလညး ဥပေဒႏငအည ပငဆငမႈအခြငအေရး မရရထားသျဖစပါသည။ တရား၀ငပငဆငခသဆလင ဥပေဒႏငအည

ျပနလညခစားခြငရသငပါသည။ ၎၏ဥပေဒႏငအည ပငဆငခမႈက အသအမတျပ၍ သကဆငရာ၀နႀကးဌာနက

ျပနလညစြန႔လႊတလင ပငေရးပငခြင ျပနလညရရသငသမားျဖစပါသည။ သကဆငရာ၀နႀကးဌာနက ျပနလညမစြန႔

လႊတႏငပါလင ေလာေၾကး၊နစနာေၾကးမား ရရသငပါသည။ တရားမ၀ငပငဆငခသမားဟဆလင မလေျမမးႏင

၎၏လကေရာကရရထားမႈက ျပနလညဆနးစစရနလပါသည။ မလေျမ မးသည သစေတာႀကးဝငး၊ စားကက၊ ဆည

ေျမာငး-ကန-တာတမေျမ စသညျဖင ႏငငေတာမ အမန႔ျပနတမး ထတျပနထားေသာေျမမား ျဖစေနလငေသာလညး

ေကာငး၊ ျပနတမးမထတဆငခေသာလညး စာရငး၊ မတတမးတြင မလကတညးက မတသားထားရေသာ ေျမမားဆလင

လညးေကာငး၊ လကေရာကရရထားမႈသည ကးလြနလကေရာကရယျခငးျဖစပါ၍ သကဆငရာဌာနက ျပနလညစြန႔လႊတ

ေသာလညး သမးဆညးခခရသက ျပနလညခစားခြငမရသငပါ။ မလေျမမးအတငးပင အမန႔ထတျပန၍ ျပနလညထား

ရသငပါသည။ မလေျမမးသည ေျမလြတေျမ႐ငးျဖစခပါမ ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမႏငငပငျပလပေရးဥပေဒအရ လယ

ယာေျမမးတြင အကး၀ငျခငးေၾကာင ၁၉၆၃ ခႏစ၊ သးစားခထားေရးဥပေဒအရ ေျမယာေကာမတက သးစားခထား

ရမညျဖစေသာလညး သးစားခထားမႈမလပႏငခလင ထကသ႔ေသာ ကးလြနလပကငခမႈကမ ငညႇာစဥးစားေပးသငပါ

သည။ မလကတညးက လယယာေျမမးျဖစၿပး၊ သးစားတရား၀ငမခထားႏငေသာကစၥမားလညး ႏငငအႏ႔အျပားရႏငပါ

သည။ ထကသ႔ ျဖစရပ မးတြငမ ျပနလညစြန႔လႊတေပးလင ရသငသညဟ စဥးစားေပးသငပါသည။ အမနလပကငမႈကမ

ခငခငမာမာ အေထာကအထားျဖင တငျပရနလအပပါမည။

သမးဆညးခမားအေၾကာငး တငျပၿပးေနာက သမးဆညးခသမားအေၾကာငး ဆကလက တငျပပါမည။ အမား

သရၿပးျဖစသညအတငး သမးဆညးမႈ ျပခသမားသည ယခငေဒသအာဏာပငမား၊ ၀နႀကးဌာနမား၊ အာဏာပငပဂၢလမား၊

၎တ႔ႏင အဆကအစပရေသာ ကမၸဏ၊ အဖြ႕အစညး၊ လပငနးရငမားျဖစႏငပါသည။ သမးဆညးချခငးမာလညး အေၾကာငး

အမးမးရႏငပါသည။ ႏငငေတာႏင ႏငငေတာ၏အကးစးပြားအတြက မျဖစမေနေဆာငရြကရနလအပသည ကစၥရပမား

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 75

အတြကလညးေကာငး၊ အမားျပညသအကးစးပြားအတြက ႏငငေတာ၏ မဝါဒႏငအည ေဆာငရြကရနလအပသည ကစၥရပ

မားအတြကလညးေကာငး ျဖစႏငသကသ႔ သမးဆညးခသမား၏ ကယကးစးပြားႏငဆကစပပတသကေသာကစၥရပမား

လညး ျဖစႏငပါသည။ ႏငငေတာ၊ ႏငငေတာ၏ အကးစးပြား၊ အမားျပညသ၏ အကးစးပြားအလ႔ငာ ႏငငေတာ၏မ၀ါဒ

ေပၚလစမားအရ ေဆာငရြကခေသာကစၥရပမားအတြကမ စြန႔လႊတႏငျခငး ရမရ စစစ၍ သမးဆညးထားသက မစြန႔လႊတ

ႏငပါလင ဥပေဒႏငအညအညြတ ပငဆငမႈျဖစ ၿပးမၿပး ဆကလကစစစကာ လပငနးၿပးဆးေအာင ဆကလကလပေဆာင

သငပါသည။ နစနာေၾကး၊ ေလာေၾကး ေပးၿပး မၿပး စစစျခငး၊ မေပးရေသးပါက ႏငငေတာဘတဂက လာထားခကတြင

ထညသြငးေတာငးခကာ ေပးေချခငး၊ ေပးေခခၿပးျဖစေသာလညး ယခေခတတနဖးႏင အည ထကတနစြာရရလ၍ တငျပ

ျခငးျဖစပါက မဝါဒခမတေဆာငရြကျခငး စသညျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးသငပါသည။ လပပငခြင၊ အခြငအာဏာက

တလြသး၍ ပဂၢလက ကယကးစးပြားအတြက သမးဆညးချခငးျဖစပါမ မဝါဒခမတ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးသငပါသည။

လအပေသာမဝါဒမားက ခမတႏငရနအတြက အခြငအာဏာက တတကကသတမတထားသငပါသည။ မဝါဒခမတ

ျခငးသည အလြနအေရးႀကးၿပး ခမတေသာမဝါဒႏငအည လကနာေျဖရငးေဆာငရြကရနျဖစပါ၍ အမးမးေသာပဂၢလ၊

အဖြ႕အစညးမားမ အဆငေျပသလ ခမတသြားေသာ မဝါဒမားသည ေနာကမလကနာေဆာငရြကရသမားအတြက ႀကးစြာ

ေသာအခကအချဖစေစတတပါသည။ မဝါဒက ခမတခြငရသသည အခြငအာဏာေပးအပျခငးခရေသာ အျမငဆးအဖြ႕

အစညးမ ျဖစသငပါသည။ ၎အျမငဆးအဖြ႕အစညးထ ေတြ႕ႀကေနရေသာ အေျခအေန၊ အခကအခႏင ခမတေစခင

ေသာ မဝါဒအခကအလကမားက အႀကျပေပးပ႔ၾကရန လပငနးစဥခမတထားၿပး၊ အျမငဆးအဖြ႕အစညးမပင အဘက

ဘကကခငခနကာ မဝါဒခမတေဆာငရြကသငပါသည။ ခမတေသာမဝါဒမားသညလညး ယခစာအပတြငပါရေသာ Basic

Principles Fundamental Principles မားႏင လြတကငးေနမႈ မရေစသငပါ။

ယခဆလင လကေတြ႕ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေနသည ေကာမတအဆငဆငက ဖြ႕စညးထားၿပးျဖစပါသည။

အဆင(၅)ဆငရပါသည။ မဝါဒ ၅၂ ခက ခမတထားပါသည။ ၎ခမတခကမားက အားလးလကနာၿပး ေဆာငရြကၾက

လကရပါသည။ သ႔ေသာလညး လကေတြ႕ေဆာငရြကရာတြင အခကအခေပါငးမားစြာ အားနညးခကေပါငး ေျမာကျမားစြာ

ရေနပါသည။ ထအခကအခမား အားနညးခကမားက မေကာလႊားႏငသ၍ ဤလပငနးစဥႀကးသည ေအာငျမငလမမည

မဟတပါ။

၄ . ၃ . ၄ ။ ေတြ႕ျမငေနရေသာအားနညးခကမား

စာေရးသအျမငက ပြငလငးစြာ တငျပရပါလင ဤလပငနးစဥႀကးတြင ပါ၀ငပတသက ေဆာငရြကေျဖရငးေပး

ေနၾကသမားတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေတြ႕အႀကရသမား နညးပါးေနျခငး၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၏ အေျခခသေဘာတရားက

သရနားလညကၽြမးကငသမား ရားပါးျခငး၊ ခစားမႈက ေရ႕တနးတင၍ ေဆာငရြကေနျခငး၊ ႐းသားမႈမရျခငး၊ ေစတနာ

မမနျခငး၊ အခ႕သည ကယကးစးပြားႏငဆကစပေဆာငရြကေနျခငး၊ မမအခြငအေရးအတြကသာ ရညရြယလပေဆာင

ေနျခငး၊ အေတြ႕အႀကအားနညးသမား အမားစျဖစေနပါသျဖင အမႈတြတညေဆာကႏငရနအတြက အေျခခစစေဆးျခငး

လပငနးကပင ထထေရာကေရာက ျပညျပညစစ မလပေဆာငႏငျခငး၊ အေထာကအထားမျပညမစႏင ေျဖရငးေဆာငရြက

ေပးေနရသျဖင အႀကမႀကမ ေနာကေၾကာငးျပနေနရျခငး၊ အမႈတြအေရအတြက အလြနမားေနျခငး၊ အမႈတြအခ႕သည

မမန မကနလပႀကတငျပမႈမား ပါ၀ငေနေသာေၾကာင ပမ၀နထပ၀နပးျဖစေနရျခငး၊ ပါ၀ငေျဖရငးေဆာငရြကေပးေနသ

မားသည အျခားေသာလပငနး တာ၀နမားကလညး တစၿပငတညးေဆာငရြကေနရျခငး၊ ဤလပငနးအတြက သးသန႔

၀နထမးခန႔ထားရနဆေသာလညး အမနတကယ အေကာငအထညမေပၚျခငး၊ သမးဆညးေျမယာကစၥရပတစခတညး

ကသာ သးသန႔တာ၀နေပးရန ျဖစပါကလညး ဤလပငနးအေပၚ စတပါ၀ငစားသနညးပါျခငး၊ ဖအားေၾကာငသာ မတတ

သာ၍ ေဆာငရြကေနရျခငး၊ ပါ၀ငေဆာငရြကေပးေနသမားကလညး အလဆႏၵမျပည၀သမားက အမးမးစြပစြတငၾကား

ေလရျခငး၊ ထသ႔တငၾကားခရသညအခါ အကာအကြယေပးၿပး ေစာငေရာကေပးမညသမရျခငး၊ အေရးယရနကစၥသည

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား76

လြယလြယႏငေရာကလာတတေသာလညး လအပသညမား ျဖညဆညးေပးျခငး၊ စြမးေဆာငခကအေပၚ အသအမတ

ျပျခငးမားမာ မ- အလမးကြာေဝးေနျခငး၊ ဤလပငနးအေပၚ စတမသကမသာ၊ ေစတနာမပါဘ ေဆာငရြကေနၾကရသျဖင

ေအာငျမငသညအဆငေရာကရန ခကချခငး၊ အဆငမေျပျဖစလင လကညႇးထး တရားခရာရနသာ ႀကးစားေနၿပး၊ မမ၏

တာ၀နေကပြနရနလအပေနျခငးကမ သတမရျခငး၊ လပငနးစဥမားက ရငးလငးသေဘာေပါကမႈမရျခငး စသည

အေၾကာငးအခကမားသည လကေတြ႕နယပယ၌ မၾကာမၾကာေတြ႕ျမငသးသပမေနေသာ အခကမားျဖစပါသည။ တင

ၾကားသမားဘကကလညး အားနညးခကမားရပါသည။ ကယကးစးပြားက အလြနအကၽြေရ႕တနးတင၍ မမနမကန

တငၾကားျခငး၊ မသကဆငမနးသေသာလညး ေရာငေတာျပနေရာလႊတ၍ မဆငေသာကစၥရပမားပါ တငျပတငၾကားျခငး၊

အေတြးအျမင၊ ဗဟသတနညးပါးျခငး၊ အမႈပြစားမား ၏ လကစြမးျပရာေစးကြကျဖစေနျခငး၊ အကးစးပြား ေမာမနးခက

ျဖင စညး႐းသမးသြငးစရာ နယေျမျဖစေနျခငး စသညတ႔ျဖစပါသည။

ထသ႔ေသာ အေျခအေနမားက မညကသ႔လကေတြ႕ကက ေကာလႊားၾကမညနညး၊ မမအေနျဖင ဤအားနညး

ခက၊ ေတြ႕ရခကမား၏ ဆန႔ကငဘကအေျခအေနက အားျဖညလပေဆာငေပးပါမသာ ေကာလႊားႏငမညဟ ယၾကည

ပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေဆာငရြကရမညလပငနးစဥမားက ေအာကပါအတငး တငျပအပပါသည။

၄ . ၃ . ၅ ။ ေမးခြနးလႊာျဖင စစေဆးျခငး

အေတြ႕အႀကအားနညးသ/မရသမားႏင အေတြ႕အႀကရသမားအၾကား စြမးေဆာငရည ကြာဟခကက ေလၽာ

ခရန၊ အမႈတြအေရအတြကမားျခငးႏင အခနတအတြငး ထေရာကေသာ ေျဖရငးမႈမား ရရလျခငးမားအတြက အေကာငး

ဆးျဖညဆညးေကာလႊားႏငရနတ႔အတြက အသငေတာဆးနညးလမးမာ ေမးခြနးလႊာျဖင ေမးျမနးေဆာငရြကျခငးပငျဖစ

ပါသည။ ကာယကရငမားထမ ထြကဆခကရယသမားတြင အေတြ႕အႀကရသသည အခကအလကျပညျပညစစက

ရယႏငေသာလညး အေတြ႕အႀကမရသ/အားနညးသမားသည မျပညစေသာအခကအလက၊ ထြကဆခကမားကသာ

ရယႏငေလရသျဖင အခနတအတြငး ထေရာကေသာစြမးေဆာငခကမးလခငပါက အေတြ႕အႀက၊ အရညအခငး ကြာ

ျခားခကက ေလၽာခရနအတြက ေမးခြနးလႊာ အသးျပသညစနစက မလြမေသြကငသးရန လအပပါသည။ ဤစနစက

မယၾကညသမားစြာ ရႏငပါသည။ အခကအလက ျပညျပညစစက ကယကယျပန႔ျပန႔၊ ကန႔သတအခနအတြငး ရရလပါ

က ေမးခြနးလႊာစနစက ကမၻာတြငလညး ကငသးလကရပါသည။ ဥပမာ - ျမနမာႏငင၏ လယယာက႑ဆငရာအခက

အလကေပါငးေျမာကျမားစြာက ကန႔သတအခနအတြငးေကာကခ ေသာ လယယာသနးေခါငစာရငးလပငနးတြင ဤစနစ

က အသးျပေလရပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အခကအခေပါငးေျမာကျမားစြာျဖင ေဆာငရြကေနရေသာ သမးဆညးေျမယာျပနာ

က အေကာငးဆးေျဖရငးေပးရနျဖစပါက ေမးခြနးလႊာစနစက မျဖစမေနအသးျပသငပါသည။

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 77

နမနာေမးခြနးလႊာပစက ေအာကပါအတငး တငျပအပပါသည_

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား78

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 79

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား80

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 81

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား82

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 83

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား84

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 85

နမနာေဖာျပထားျခငးျဖစ၍ သငေလာသလ ျပငဆငသးစြရနျဖစပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား86

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 87

၄ . ၃ . ၆ ။ သမးဆညးေျမယာကစၥႏင မသကဆငသညမားက ဖယရားသန႔စငျခငး

ေမးခြနးလႊာျဖင ထြကဆခကမားရယၿပးေနာက ဒတယလပသငေသာလပငနးစဥမာ သမးဆညးေျမအေၾကာငး

အရာႏင မသကဆငေသာအမႈမားက ဖယရားသန႔စငရနျဖစပါသည။ သမးဆညးေျမအေၾကာငးအရာက ေခါငးတညထား

ေသာလညး အခ႕ေသာကစၥရပမားသည သမးဆညးေျမယာကစၥႏင မသကဆငပါ။ ယခငေခတတညဆဥပေဒႏငအည

ေဆာငရြကၿပးစးခေသာကစၥရပမား၊ တရား႐းမားမ ဆးျဖတခၿပးေသာကစၥရပမား၊ ယခငေခတက ၿပးျပတခၿပးျဖစသည

ေျမယာမႈခငးမား၊ လကရေျမယာလကေရာကရသမားသ႔ အကပအတညးျဖစေစရနႏင ေငြေၾကးကစၥအကပကငညႇႏႈငး

ႏငရန ရညရြယေသာကစၥရပမား စသညျဖင အေၾကာငးကစၥအမးစရေနရာတြင သမးဆညးေျမယာကစၥစစစစကသာ

ကငတြယေျဖရငးေပးသငပါသည။ သမးဆညးေျမႏငမသကဆငေသာ ကစၥရပမားကပါ ထညသြငးေျဖရငးေပးေနပါက

စြမးေဆာငႏငလမမညမဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင မသကဆငသညကစၥရပမားက သန႔စငဖယရားျခငး ျပလပသငပါသည။

သမးဆညးေျမဆငရာျပနာသည ကယခငးစာစရာ အလြနေကာငးေသာလညး အမႈအားလးမနကနသညဟ

ယဆ၍မရႏငပါ။ အခ႕ေသာအမႈတြမားသည ႏငငေတာ၏ေပၚလစလမးေၾကာငးအတြငး ၀ငေရာကကာ သမးဆညးခရ

ေသာေျမ ျပနာအသြငသဏၭာနယထားေသာလညး အမနေတာ သမးဆညးေျမျပနာမဟတပါ။ ေအာကပါျပနာ

မားသည သမးဆညးေျမဆငရာ ျပနာအသြငယေလရပါသည။ ၎တ႔မာ_

(က) ယခငကေရာငးခခၿပးေသာေျမက သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(ခ) ေျမယာမႈခငး၌ ၿပးျပတခၿပးေသာ ႐ႈးနမခသညကစၥက သမးဆညးေျမဟတငျပလာျခငး၊

(ဂ) တရား႐း၌ ႐ႈးနမခၿပးေသာမႈခငးက သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(ဃ) ယခငကစညးကမးေဖာကဖကခ၍ သမးဆညးခခရေသာျပနာက သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(င) ႏငငေတာပငေျမတြင ကးလြနလပကငခၿပး ႏစကာလ ၾကာျမငခမႈအေပၚ လကငတတက၍ သမး

ဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး (ဥပမာ- သစေတာႀကးဝငး၊ စားကက၊ ေျမလြတေျမ႐ငး)

(စ) အေၾကာငးအမးမးေၾကာင လကငတစြန႔လႊတခၿပး အဆငဆငလပကငမႈ ေျပာငးလခေသာေျမအေပၚ

သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(ဆ) ဟငးသး/ဟငးရြကခးျခငး၊ ကၽြ/ႏြား၊ ဆတေကာငးခဖးျခငး/ျဖတသနးသြားလာခဖးျခငးစေသာေျမက

သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(ဇ) ယခငက မဘဘးဘြားတ႔လပကငခဖးေၾကာငး ၾကားသခရၿပး ကယတငတစႀကမတစခါမ မလပကငခ

ဖးေသာေျမက ေစးေကာငးလာမႈအေပၚအေၾကာငးျပ၍ သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(စ) အခြငအေရးရနး ေမာကးလက ခါေတာမျပနာဖနတးကာ သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

(ည) ေဒသမၿငမးခမးေအာငရညရြယခကျဖင ၾကားခမား၏လႈ ႔ေဆာမႈျဖင ခါေတာမျပနာဖနတးကာ

သမးဆညးေျမဟ တငျပလာျခငး၊

၄ . ၃ . ၇ ။ လကရအေျခအေနစစစျခငးႏင သမးဆညးသ၏သေဘာထားရယျခငး

တတယလပငနးစဥမာ သမးဆညးထားသ၏ လကရသးစြေနမႈႏင အနာဂတအလားအလာ၊ သမးဆညးသ၏

စြန႔လႊတလမႈႏငပတသကေသာ သေဘာထားေတာငးခမႈျဖစပါသည။ လကရသးစြေနမႈႏင အနာဂတအလားအလာသည

အေရးအႀကးဆးျဖစသညဟ ယဆပါသည။ ဤေနရာတြင တငးတာရမညေပတမာ ႏငငေတာအကး၊ အမားျပညသအကး

ျဖစမျဖစ ဆသညအခကျဖစပါသည။ ႏငငေတာအကး၊ အမားျပညသအကးအတြက မရမျဖစ ဆကလကအသးျပရမည

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား88

ကစၥရပမားတြင သကဆငရာသမးဆညးထားသက စြန႔လႊတလသညတင ဆကလကရယထားသငပါသည။ ေျမေလာေၾကး

ေပးၿပး- ေျမသမးဥပေဒႏငအညအညြတ ေဆာငရြကခေသာလပငနးျဖစပါက မလြမေသြဆက၍ ရယထားသငပါမည။

ကာယကရငနစနာခသအေပၚ ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကး မေပးေခရေသးပါက မစြန႔လႊတေသာကစၥရပတြင ေလာေၾကး၊

နစနာေၾကးေပးျခငးက စဥးစားေပးရနျဖစပါသည။

ႏငငေတာအကး၊ အမားျပညသအကးလညးမရ ၊ သကဆငရာကာယကရငမားကလညး နစနာေနပါက

အနာဂတေမာမနးခကက ေမးျမနး၍ ျပနလညစြန႔လႊတသငမသင ဆးျဖတေပးရနျဖစပါသည။ ယခေလာေလာဆယ အသး

မျပႏင၍ အကးမရျဖစေနေသာလညး အနာဂတစမကနးသည မျဖစမေနေဆာငရြကသငသည လပငနးရပျဖစေနပါမ

အထကမအတငး သမးဆညးသ၏သေဘာထားကရယျခငး၊ ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးေပးေခရန စမခကလာထား ေဆာင

ရြကျခငးမား ေဆာငရြကရနလအပပါသည။

အခ႕ေသာကစၥရပမားတြငမ ႏစဦးႏစဖကလး ေလာေလာဆယ အကးမရျဖစေန႐သာမက-အနာဂတအတြက

လညး ေရေရရာရာမရပါက သ႔မဟတ အနာဂတေမာမနးခကသညလညး ႏငငအကး၊ အမားျပညသအကးအတြက

မဟတပါက သမးဆညးသက မစြန႔လႊတလေၾကာငး သေဘာထားမတခကေပးလာသညတင ျပနလညစြန႔လႊတမႈ

ျပသငပါသည။

၄ . ၃ . ၈ ။ ဆးျဖတခကေပးျခငးလပငနးစဥ

ဆးျဖတခကေပးရာတြင အေျခခစဥးစားရမညအခကမားျဖစသည အထက၌တငျပခသညအတငး ႏငငအကး၊

အမားျပညသအကးဆသည ေပတျဖင တငးတာျခငးျဖင လြယက စြာဆးျဖတမႈျပႏငပါသည။ သ႔ေသာ ဆးျဖတခကေပး

သည အခြငအာဏာက မညသမားထအပႏငးထားမညဆသညအခကမာမ ေခါငးစားပါမည။ မဝါဒခမတေဆာငရြကရာတြင

ေသခာစြာ ဘကေပါငးစမ စဥးစားေပးရနျဖစပါသည။ ဆးျဖတခကခမတႏငမည အခြငအာဏာရသ၏ စြမးေဆာငရည၊

စတဓာတႀကခငမႈ၊ သန႔စငမႈ၊ ႐းေျဖာငမႈတ႔အေပၚ လး၀မခအားထားလကရ မညျဖစပါ၍ မညသ႔ေဆာငရြကပါမညနညး၊

လပငနးစဥမားက မညကသ႔ခမတရပါမညနညး၊ ဤေမးခြနးသည အေျဖရကပပါသည။ လယယာေျမႏငအျခားေျမမား

သမးဆညးျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ၏ အဆငတငး၌ အႀကျပခကေပးသည လပငနးစဥႏငသေဘာ

ထားေပးသည လပငနးစဥမားက မလြမေသြထညသြငးထားသငပါသည။

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 89

၄ . ၃ . ၉ ။ Software က အသးျပႏငရန ရညရြယခကထားရသငျခငး

ထ႔ျပင အထကပါ ေမးခြနးလႊာက အသးျပရာတြင ေမးခြနးလႊာႏငတြ၍ Computer Software အသးျပရနလညး

စဥးစားသငပါသည။ ေမးခြနးလႊာႏင Software တြဖက အသးျပ ျခငးျဖင အခနတအတြငး အေျဖမားလြယလြယကကထြ

ကလာႏငပါသည။ ေနာကဆးအဆငတြင ေကာမတ၀ငမား၏ ဆငျခငတတရား အေျခခေသာ စစစဆးျဖတခကခမတ

ျခငးျဖင ယခႀကေတြ႕ေနရေသာ သမးဆညးေျမယာဆငရာအကပအတညးက ေကာငးစြာေကာလႊားေျဖရငးႏငမညဟ

တငျပအပပါသည။

၄ . ၃ . ၁၀ ။ Template မားအသးျပ၍ လပငနးလမးေၾကာငးေဖာေဆာငျခငး

လကေတြ႕ေျဖရငးရာတြင ေျဖရငးေဆာငရြကေနမႈပစ (၁၅)မးက ေတြ႕ရရပါသည။ ၎ နမနာ Template မားက

လညး ပးတြတငျပအပပါသည။ ပထမဆးေမးခြနးလႊာျဖင စစေဆးၿပးေနာက အမႈကစၥတစခခငးစ၏ သမငးေၾကာငးႏင အ

ေထာကအထားမားက အႏစခပေကာကႏတရယကာ ဆကလကလပေဆာငရမညလပငနးေကာကေၾကာငး ေဖာေဆာင

ႏငရနအတြက ဤ Template မားက တြဖကေရြးခယအသးျပႏငပါသည။ ေဆာငရြကရမညလပငနးစဥ ေပၚေပါကလာ

ၿပးေနာက - ၎တြဖကေရြးခယထားေသာ လပငနးစဥေကာကေၾကာငးသည သငေလာမႈရမရ စစေဆးျခငး၊ Time

Frame ခမတ၍ ၿပးစးရနအခနသတမတျခငး၊ ႀကးၾကပျခငး၊ ကပမတျခငး၊ ဆးျဖတခကခမတျခငးလပငနးမားျဖင အဆင

ဆငဆကလကေဆာငရြကသြားရပါမည။ အဆပါ Template (၁၅)မး နမနာမာ ေအာကပါအတငးျဖစပါသည။ နမနာ ေဖာ

ျပထားျခငးျဖစ၍ သငေလာသလ ျပျပငသးစြႏငပါသည။

သထားသငေသာ အေျခခေကာကေၾကာငးမား

သမးဆညးေျမျပနာေျဖရငးျခငးတြင ေအာကပါအေျခခသေဘာတရားမား ပါ၀ငေနေၾကာငး သတျပ

သငပါသည။

(က) ကာယကရင၏ တငျပလာမႈအေပၚ အခကအလကျပညစမႈရေအာင စစေဆးမတတမးတင

ရနလျခငး။

(တငၾကားစာအေပၚ အမႈတြဖြငလစ ေဆာငရြကျခငး)

(ခ) အမႈတြမားက ယခငက အမႈတြေဟာငးမားႏင တကဆငစစစရျခငး။

(အႀကမႀကမေျဖရငးမႈ မျဖစေစရန)

(ဂ) တငတနးမႈျပတငး မနကနမႈမရတတေၾကာငး သတျပရနလျခငး။

(ထြကဆခကႏင အေထာကအထားမားက ျပညစစြာ ရယရန)

(ဃ) ေတြ႕ရခကအေပၚ အေျခခ၍ ဆးျဖတခကအဆငသ႔ ကးေျပာငးရျခငး။

(င) စတဆႏၵစြ မထားရျခငး။

(ခစားမႈအေပၚ အေျခခေသာ ေရးဥးဆးျဖတထားခကအရ ေတြ႕ရခက လကရာမႈ မျပရျခငး)

(စ) ပတသမးရမည အမႈတြမားအား စစစေဖာထတ သန႔စငျခငး။

(ဆ) ေျမမးအေပၚ အေျခခေသာ စမခန႔ခြမႈစနစအား အစဥတစက ကငသးခသညက သတျပ

ရနလျခငး။

(ဇ) လပငနးလမးေၾကာငး ခမတထားရျခငး

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား90

(ဇ-၁) သမးဆညးေျမယာျပနာ ဟတ၊ မဟတ ဥးစြာသန႔စငရျခငး (အမႈတြပတရန)

သမးဆညးေျမယာျပနာ မဟတေၾကာငး ေအာကပါအခကမားအရ သရႏငပါသည။

- တာ၀နေကစပါး မေရာငးေသာကစၥ၊ စညးကမးပကအေရးယခသည ကစၥ၊

ေျမယာမႈခငး ဆးျဖတၿပးကစၥ၊ တရား႐းဆးျဖတၿပးကစၥ/ ယခငဥပေဒမားႏင

အည အေရးယခသညကစၥမား ျဖစခပါလင သမးဆညးေျမစာရငးမ သန႔စငရန။

- ယခငဥပေဒအေၾကာငးအရာ ေျဖရငးေဆာငရြကသြားခၿပး ျဖစပါက စာရငးမ

ပယဖကရန။

- အမႈတြပတသမးသြားရနျဖစ၍ လပထး/လပနညးႏငအည ေဆာငရြကသြားရန။

- ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစဆအဆငက စစစရန။

- ဗဟသ႔ (.........) ရကစြျဖင (............) ေဆာငရြကမညဟ တငျပၿပးျဖစေၾကာငး

ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (...........) ရကစြျဖင (.............) ျပနလညအေၾကာငးၾကားခၿပး ျဖစပါက

ဆကလကေဆာငရြကရန။

(ဇ-၂) သမးဆညးကာလက စစစရျခငး (၁၉၈၈ ခႏစမတငမႏင ေနာကပငးကာလ)

(အမႈတြပတရန လ မလ ဆနးစစရန)

၁၉၈၈ ခႏစမတငမက သမးဆညးခေသာ ကစၥရပျဖစပါလင

- ျပနလညစြနလႊတရန ရ/မရ ဆနးစစရန။

- မစြန႔ပါက အမႈတြပတသမးသြားရနျဖစ၍ လပထး/လပနညးႏငအည

ေဆာငရြကသြားရန။

- ဗဟသ႔ (...........) ရကစြျဖင (..........) ေဆာငရြကမညဟ တငျပၿပးျဖစေၾကာငး

ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (...........) ရကစြျဖင (...........) ျပနလညအေၾကာငးၾကားခၿပးျဖစပါက

ဆကလကေဆာငရြကရန

(ဇ-၃) ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစဆကစၥရပမားအေပၚ ေရာကရေနေသာ အဆငအား

ဆနးစစရျခငး (ၾကန႔ၾကာမႈက ေဖာထတရန)

သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနသ႔ သေဘာထားေမးျမနးထားဆျဖစပါလင

- (...........) ရကစြျဖင (............) မ ေမးျမနးထားေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ တငးမတငျပ၍ (.............) ဆကလကေဆာငရြကသြားမညျဖစေၾကာငး

ေဖာျပရန

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 91

(ဇ-၄) သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနသ႔ သေဘာထားေတာငးထားဆ ကစၥရပမားအေပၚ ေရာကရေနေသာ

အဆငအား ဆနးစစရျခငး (ၾကန႔ၾကာေနရမႈအား ေဖာထတရန)

ၿမ႕နယ/ခ႐င/တငးမ ေဆာငရြကဆအဆငက စစစျခငးျဖစပါလင -

- (..........) အခကအခရေနေၾကာငး ေဖာျပရန။

(ကာယကရငရာမေတြ႕/ကာယကရငအား ရငးလငးေျပာၾကားၿပးႏင

စစစေဆာငရြကဆအဆငက ေဖာျပရန)

(ဇ-၅) မစြန႔လႊတေသာ ကစၥရပမားအေပၚ ေဆာငရြကျခငး

(ရငးလငးေျပာၾကားၿပး ဟတ မဟတ/ေလာေၾကးအစအစဥ ရ မရ)

သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနက မစြန႔လႊတေၾကာငး ကာယကရငမားအား (.........) ရက၌

(.........)က ရငးလငးေျပာၾကား အသေပးခၿပး ျဖစပါလင

- ေလာေၾကးေပးမညျဖစပါက ဆကလကေဆာငရြကဆ အဆငက ေဖာျပရန။

- ေလာေၾကးေပးပါက ဆကလကေဆာငရြကမည လပငနးစဥက ေဖာျပရန။

- ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ ေဆာငရြကဆအဆငက ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ (........) ရကစြျဖင (..........) ေဆာငရြကရန တငျပခပါက ေဆာငရြကမႈ

ပစက ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (..........) ရကစြျဖင (............) ေဆာငရြကရန ျပနလညအေၾကာငးၾကား

ခၿပးျဖစပါက ဆကလကေဆာငရြကရန။

(ဇ-၆) စြန႔လႊတ၍ လကေရာကေပးအပမႈ ေဆာငရြကျခငး

(လကေရာကမေပးရေသး/ဘာေၾကာငမေပးရေသးသလ?/လကေရာကေပးအပၿပး ျဖစ မျဖစ)

.

ကာယကရငအား (.........)ရကက လကေရာကေပးအပခၿပးျဖစလင

- ၿပးစးမႈအဆငက ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးသ႔ ဆကလကတငျပသြားမညျဖစေၾကာငး

ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ (.........)ရကစြျဖင (.........)ေဆာငရြကၿပးျဖစေၾကာငး တငျပခပါက

ေဆာငရြကမႈပစက ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (..........)ရကစြျဖင (...........)ေဆာငရြကရန ျပနလညအေၾကာငးၾကားခၿပး

ျဖစပါက ဆကလကေဆာငရြကရန။

- ပငေရး၊ ပငခြငအတြက ေဆာငရြကၿပးစးမႈက ေဖာျပရန။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား92

(ဇ-၇) ေျမသမးဥပေဒႏငအည ေဆာငရြကျခငး

(အသေပးၿပး/ေျမေလာေၾကးေပးၿပး/ေျမအစားေပးၿပး/ေလာေၾကးထပမ ေတာငးဆျခငး

ေျမသမးဥပေဒႏငအည ေဆာငရြကခၿပးေသာ ကစၥရပျဖစပါလင

- ေျမယာအစားေပး၊ ေျမေလာေၾကး ေပးအပခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- (က) ေျမကြက (......×......)ေပ (.....)ကြက အစားေပးခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

(ခ) ေျမေလာေၾကး (.............)ကပ ေပးခၿပးျဖစပါက ေဖာျပရန။

- (ဥး...........)က (..............)ရကစြ၌ လကခခေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ေျမကြက၊ ေျမေလာေၾကးက လကခချခငး မရပါကလညး ေဖာျပရန။

- ေလာေၾကးနညး၍ ထပမတငၾကားလာျခငး ျဖစပါက လလားခကက ေဖာျပရန။

- တငးေဒသႀကး အစးရအစအစဥျဖင ဆကလကေဆာငရြကသြားရန ျဖစသညအတြက

ဆကလကေဆာငရြကမည အစအစဥက ေဖာျပရန။

(ဇ-၈) ေျမသမးဥပေဒႏင ညညြတမႈမရ သမးဆညးခေသာလညး လကရကာလတြင ႏငငေတာႏင

ျပညသလထ အကးစးပြားအတြက အသးျပေနျခငး (အသေပးျခငး/ ေျမေလာေၾကးေပးၿပး/

ေျမအစား ေပးၿပး/ေလာေၾကး ထပမေတာငးဆျခငး)

ေျမသမးဥပေဒႏငအည ေဆာငရြကခေသာလညး လကရကာလတြင ႏငငေတာႏင ျပညသ

လထ အကးစးပြားအတြက အသးျပလကရလင

- မစြန႔လႊတေၾကာငး ကာယကရငမားအား (.........)ရကက (ဥး.........)က

ရငးျပခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ေျမေလာေၾကးေပးရန ရ မရ ဆကလကေဆာငရြကဆျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစဆအဆငႏင ေဆာငရြကေနမႈ အေျခအေနက ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ (........)ရကစြျဖင (..........)ေဆာငရြကရန တငျပၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (........)ရကစြျဖင (..........)ေဆာငရြကၿပး ျပနလညအေၾကာငးျပနခၿပး

ျဖစပါက ဆကလကေဆာငရြကရန။

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 93

(ဇ-၉) ၀နႀကးဌာနက စြန႔ၿပးျဖစေသာလညး ျပနာရေန၍ လကေရာကမေပးအပႏငျခငး

(ကးျပနာ/ပငဆငမႈျပနာ/တရား႐းတငျပမႈ အေျခအေန)

........... ၀နႀကးဌာနက စြန႔လႊတခၿပးျဖစေသာလညး လကေရာကမအပႏႏငေသးပါလင

- ကးျပနာရေန၍ ဆကလကေဆာငရြကဆျဖစပါက ေဖာျပရန။

- ပငဆငမႈျပနာရေန၍ တရား႐း/သကဆငရာဥပေဒ လပထးလပနညးႏငအည

စစစေဆာငရြကဆျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ပငေရးပငခြငအတြက တရား႐းသ႔ တငျပေဆာငရြကဆျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

(ဇ-၁၀) တငၾကားမႈ မမနကနေသာ ကစၥရပမားအေပၚ ဆနးစစျခငး၊

- မားယြငးတငၾကားျခငး/ေျဖရငးၿပး ထပမတငၾကားျခငး၊

- ပတသမးရန လပငနးစဥျဖစ၍ ေရာကရေနေသာအဆင။

တငၾကားမႈ မမနကန မားယြငးတငၾကားျခငးျဖစပါလင (...........) ေျဖရငးၿပး ကစၥရပအေပၚ

ထပမတငၾကားချခငးျဖစပါလင

- (.......)ျဖင အေၾကာငးအရာတ ျဖစစဥတျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- အေၾကာငးအရာတမားအနက တစခခက ပတသမးသြားရန လပထးလပနညးႏင

အည ဆကလကေဆာငရြကသြားမညျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- (ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစေဆာငရြကဆ)အဆငက ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ (.........)ရကစြျဖင ပတသမးရန တငျပခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (.........)ရကစြျဖင ပတသမးရန အေၾကာငးျပနခၿပးျဖစပါက ဆကလက

ေဆာငရြကရန။

(ဇ-၁၁) ပငဆငမႈအေထာကအထား မတငျပႏငေသာ ကစၥရပမားအေပၚ ဆနးစစျခငး၊

- ေျမမးအေပၚ အေျခခ၍ စစစရန (သစေတာႀကး၀ငး/စားကက/ေျမလြတ/ေျမ႐ငး)၊

- စြန႔လႊတပယဖကျခငးအေပၚ အေျခခရန ဆကလကေဆာငရြကရန။

ပငဆငမႈ အေထာကအထား မတငျပႏင မခငလပါလင (........) ေျမမးျဖစ၍ စြန႔လႊတပယဖက

ချခငး မရေသးပါလင

- စြန႔လႊတပယဖကသြားရန မရပါက ပတသမးရနျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- အမႈတြပတသမးရန လပထးလပနညးႏငအည ဆကလကေဆာငရြကသြားရန ျဖစပါက

- ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစဆ ေဆာငရြကဆ အေျခအေနက ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ (.........) ရကစြျဖင ပတသမးရန တငျပခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (.........) ရကစြျဖင ပတသမးရန အေၾကာငးျပနခၿပးျဖစပါက ပတသမးသြားရန။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား94

(ဇ-၁၂) ေျမတနဖးျမငလာ၍ ၿပးျပတခၿပးေသာ ကစၥရပမားအေပၚ ထပမတငၾကားျခငး

(ေဆာငရြကခမႈအေျခခ၍ ဆကလကေဆာငရြကေပးႏငမႈအေပၚ စဥးစားရန)

ၿပးျပတခၿပးေသာ ကစၥရပအေပၚ ေျဖတနဖးမား ျမငတကလာမႈအရ ထပမတငျပ တငၾကား

လာျခငးျဖစပါလင

- ေျမေလာေၾကး (..........)ေပးခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ေျမကြက (........)ကြက အစားေပးခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ကာယကရင (ဥး............)မ (..........)ရကစြက လကခခၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ယခ (..........) မညသက ထပမတငျပထားျခငးျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

(တငျပသႏင မလလကခထားသတ႔၏ ေတာစပမႈက ေဖာျပရန)

- အမႈတြပတသမးရန လပထးလပနညးႏငအည ဆကလကေဆာငရြကသြားရန

ျဖစပါက ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစဆအဆငက ေဖာျပရန။

- ဗဟသ႔ (.........)ရကစြျဖင ပတသမးရန တငျပခၿပးျဖစပါက ေဆာငရြကမႈက

ေဖာျပရန။

- ဗဟမ (.........)ရကစြျဖင ပတသမးရန အေၾကာငးျပနခၿပးျဖစပါက ပတသမးရန။

(ဇ-၁၃) စြန႔လႊတမညဟ အေၾကာငးျပနေသာလညး ေျမ လကေရာက မအပေသးျခငး။

(ကးျပနာရႏငျခငး/အျခားအခကအခ ရႏငျခငးတ႔အေပၚ အေျခခ၍

ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရန)

(.........)၀နႀကးဌာနက စြန႔လႊတမညဟ (.........)ရကစြက အေၾကာငးျပနၿပး ျဖစေသာလညး

ေျမ လကေရာကမအပႏေသးပါလင

- ေျမျပင၌ (ကး/ပငဆငမႈျပနာ/ဧရယာမမန)ရေန၍ ရငးလငးေဆာငရြကေနဆ

အခကအခ အေျခအေနက ေဖာျပရန။

- ၿမ႕နယ/ခ႐င/တငးမ စစစေဆာငရြကဆ အေျခအေနက ေဖာျပရန။

(ဇ-၁၄) ေဒသဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥျဖင သမးဆညးခၿပး ျပနလညစြန႔လႊတရန မရျခငး၊

(ေဒသအစးရ၏ သေဘာထားအရသာ ဆကလကေဆာငရြကရန)

(.........)၀နႀကးဌာနက သမးဆညးချခငးျဖစၿပး သမးဆညးချခငး မနကနလင

- ေျမသမးဥပေဒႏငအည ေဆာငရြကချခငး ရ မရ ေဖာျပရန။

- ျပနလညစြန႔လႊတရန ရ မရ၊ လကရကာလ၌ (...........)က အသးျပထားေၾကာငး

ေဖာျပရန။

- ေျမေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးေပးရနရလင တငးေဒသႀကးအစးရ (၀နႀကးဌာန)

အစအစဥျဖင ဆကလကေဆာငရြကသြားမညျဖစေၾကာငး ေဖာျပရန။

- ပငဆငမႈ မနကနျခငး ရ၊ မရက ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ တငးမ စစစေဆာငရြကဆ

ျဖစပါက အေျခအေနက ေဖာျပရန။

အခနး ၄ ေျမယာျပနာမားက လကေတြ႕ခဥးကပျခငး 95

(ဇ-၁၅) အခ႕ေသာကစၥရပမားသည ႐ႈပေထြးနကန၍ လပငနးလမးေၾကာငး ေဖာျပရန

ခကခေသာ ကစၥရပမားအေပၚ ဆနးစစျခငး။

အခ႕ေသာကစၥရပမားတြင ေျမမးမား ေရာေထြးေနျခငး၊ ပငဆငမႈ အစဥအဆက မားျပား

ေနျခငး၊ တကေရာကရယျခငးႏင ကးျပနာရျခငးမား ျဖစေပၚေနပါလင

- ေဆာငရြကဆအဆငက စစစရန။

- ျဖစစဥႏင ခငမာေသာ အေထာကအထားမားက စေဆာငးရာေဖြရန။

- ေဆာငရြကမည လပငနးစဥမားအတြက ေဒသအစးရအဖြ႕ထ တငျပ၍

သေဘာထားခယရန။

- ေျမစစဗဟသ႔ တငျပ၍ လမးညႊနခက ခယရန။

- ေျမစစဗဟ၏ လမးညႊနခကအတငး ဆကလကေဆာငရြကရန။

ယခဆလင သမးဆညးေျမယာကစၥမားအေပၚ လကေတြ႕ကငတြယေျဖရငးျခငးအေၾကာငးက တငျပခၿပး ျဖစ

ပါသည။ အေတြ႕အႀကက အေျခခေသာ စာေရးသ၏အေတြးအျမင တငျပခကမားျဖစေသာေၾကာင အားလးျပညစၿပး

အေကာငးဆးေျဖရငးမႈ ျဖစခငမျဖစပါမည။ အေတြးအျမငမတျခငးမားလညး ေသခာေပါကရပါမည။ လတငးသည

အရညအခငးကယစႏင စြမးေဆာငရညကယစရၾကသညဟ နားလညလကခထားပါသည။ မမ၏ အႀကျပ တငျပခက

ထကပမသငေလာေသာ လပငနးစဥမား ခမတေဆာငရြကျခငးျဖင ႏငငေတာ၏ အကးစးပြား က ပမအေထာကအကျပ

မညဟ ယၾကညပါသည။ မမ၏ တငျပခကသည အေျခခေကာကေၾကာငးမသာျဖစပါ၍ ပမေကာငးမြနျပညစေသာ ေျဖရငး

ျခငးစနစ ေပၚေပါကလာေစရန ပးေပါငးေဆာငရြကၾကေစလပါေၾကာငး အႀကျပတငျပအပပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား96

အခနး ၅ ၊ အနာဂတေမာမနးခက

ေျမယာစမခန႔ခြရာတြင လကေတြ႕အသးခရမည အေျခခသေဘာတရားမားက အပငး ၁၊ ၂၊ ၃ တ႔၌ အတတနငဆး

ျပညျပညစစေဖာျပခၿပးျ ဖစပါသည။ ၎အေျခခသေဘာတရားမားက လကေတြ႕နယပယတြင အသးျပႏငပါသည။ ဥပေဒ

က အထကအေလာကသရနားလည သေဘာေပါက႐ျဖင ဤအေျခခသေဘာတရားမားႏင ဆကစပလက လကေတြ႕ကက

အသးျပနငပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈသေဘာတရားမားဆသညကလညး အလြနကယျပန႔ပါသည။ ဘ၀အေတြ႕အၾကေပၚ

တြငမတည၍ ၾကေတြ႕ခရသည သေဘာတရားမားသည ကြျပားမႈရနငပါသည။ ျဖတသနးခေသာ ဘ၀အေတြ႕အၾကမားသည

လညး တစဦးႏငတစဦး မတညနငပါ။ ယခတငျပခခကမားသည စာေရးသ၏ျဖတသနးခရေသာ ဘ၀အေတြ႕အၾကမားမ

ရရခေသာ အေတြးအျမငမား ျဖစပါသည။ ဘ၀အေတြ႕အၾက မတညေသာလညး အႏစခပ အေျခခသေဘာတရားကမ

မားစြာကြလြမႈမရနငဟ ယဆပါသည။ ထ႔ေၾကာင ယခတငျပခကမားက မညသမဆ လကေတြ႕အသးခနငပါေၾကာငး

တငျပရျခငးျဖစပါသည။ ဆကလကၿပး အနာဂတကာလအတြက ေမၽာမနးခကမားက ဆကလကတငျပပါဦးမည။

အနာဂတေမၽာမနးခကဆသည- အနာဂတတြင ေဆာငရြကသငသည စတကးစတသနး အေတြးအျမငပင ျဖစ

ပါသည။ အေတြ႕အၾကကမတည၍ အနာဂတတြငရသငသည ေျမယာစမခန႔ ခြမႈပစတစခက တငျပလပါသည။

၅ . ၁ ။ အမးသားေျမဥပေဒေပၚေပါကျခငး

ဤစာအပတြင ျပညေထာငစ ေရ႕ေနခပ႐းမ ပညာရငမား၏ စစညးခကအရ ေျမယာစမခန႔ခြမႈႏင ဆကစပ

ပတသကေနေသာ ဥပေဒမားစာရငးက တငျပခၿပးျဖစပါသည။ အမးသားေျမဥပေဒသည အမးသားေျမ အသးခမႈ မဝါဒ

အရ ေရးဆြေဆာငရြကရမည ဥပေဒျဖစပါသည။ အေရအတြက ၅၀ ၀နးကငရေသာ ဥပေဒမားက ေပါငးစပၿပး ဥပေဒ

တစခတညးျဖစေအာင လပရမညလပငနးစဥမာ အလြနခကခေသာလပငနးစဥျဖစပါမည။ ထးရပဥပေဒဟ ေခၚဆရမည

အဆပါ အမးသားေျမဥပေဒသည တစနငငလး၏မခအားထားရာျဖစ၍ အလြနလညးတာ၀နႀကးပါသည။ လကရ တညဆ

ဥပေဒမားႏငခတဆကေဆာငရြကၿပး အားလးႏင လကေလာညေထြျဖစေအာင ေရးဆြရမညမာ အလြနပင ခကခလမ

မညဟ ႐ႈျမငပါသည။ အမးသားေျမဥပေဒက ေရးဆြျပဌာနးရာတြင အခနယေရးဆြရနလအပၿပး - လကေတြ႕ မကငသးမ

တြငလညး လေလာကေသာ ကးေျပာငးခန အခနကာလထားရသငပါသည။ ထအခကအခမ လြတေျမာကနငရနအတြက

ေရးဆြရမည ထးရပဥပေဒသည အနာဂတတြငရသငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာပစႏင ကကညေအာင ေရးဆြျခငးသည

သာ အသငေတာဆးျဖစပါေၾကာငး စာေရးသအျမငက တငျပအပပါသည။ ဤအခကသည အလြနအေရးႀကး႐သမက

အေျခခေကာကေၾကာငးတစခလညးျဖစပါသည။ အမးသားေျမဥပေဒသည အနာဂတတြငရသငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

ဆငရာပစႏင ကကညေအာငေရးဆြသငသညဟ ယဆခကအရ ေအာကေဖာျပပါ အနာဂတျမနမာနငင၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

စနစက ေရြးခယျခငးသည ပမအေရးႀကးလာပါေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား98

၁။ ယခလကရကငသးေနသညအတငး ေျမမး အေပၚအေျခခသညစနစက ဆကလကကငသးမညလား?

၂။ စနစသစပစျဖင ၀နႀကးဌာနတစခ တညးက စမခန႔ခြသညပစသစသ႔ လး၀ကးေျပာငးၾကမညလား?

၃။ သ႔မဟတပါကလညး ပစ သစႏငပစေဟာငးကေရာစပၿပး သးစြမညလား?

တစခခေရြးခယရနျဖစပါသည။ အထကေဖာျပပါ အေျခခယဆခကအရ စနစပစ(၃)ခအနကမ တစခခက ေရြးခယျခငး

သညလညး အဓကအေျခခအကဆး ျဖစလာပါသည။ ေရြးခယမႈအေပၚအေျခခ၍ သ႔လမးေၾကာငးႏငသ ေကာငးကးဆးျပစ

တ႔ ရနငပါသည။

လကရေျမမးအေပၚအေျခခၿပး စမခန႔ခြသညစနစသည အသားေသၿပးေသာစနစျဖစပါ သည။ အမားျပညသႏင

တာ၀နထမးေဆာငရသ ၀နထမးမားအတြက မားစြာမခကခပါ။ သ႔ေသာလညး ၀နႀကးဌာနေပါငး (၂၀)၀နးကငစမခန႔ခြ

ေနေသာစနစသည ခြငျပမန႔တစခရရန အလြနပင ခကခၾကန႔ၾကာမႈျဖစေစပါသည။ ျပညသလထအတြက မားစြာ ၀နထပ

၀နပးျဖစရပါ သည။ တစ႐း၀င တစ႐းထြက၊ တစဌာနက၀င တစဌာနကထြက၊ ဟလႏငေတြ႕ ဒလႏငေတြ႕အဆငေခာေအာင

ေျပာဆဆကခေနရမႈမးသည ျပညသတ႔အတြက ၿငျငငစရာျဖစရပါသည။ ျပညသတ႔အတြက ၀နထပ၀နပးက ျဖစေပၚေစ

လကရပါသည။

ဒတယေရြးခယနငမည ပစအေၾကာငး ဆကလကတငျပပါမည။ ဤပစကမ - အေပၚမ လကရသးစြလကရသည

ပစမ လး၀ကြထြကၿပး ေျမယာစမခန႔ခြမႈအားလးက ၀နႀကးဌာနတစခတညးက စစညးေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။ ထသ႔

အမးသားေျမယာ၀နႀကးဌာနတစခတညးျဖင စမခန႔ခြသညစနစက ကငသးရနဆေသာ ေရြးခယမႈက စဥးစားရျခငး၏

အေၾကာငးတရားမားရပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒက အမားျပညသမားျဖင စေပါငး တငပင

ညႇႏႈငးလက ေရးဆြခၿပးျဖစပါသည။ အမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒအရ အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစကလညး ဖြ႕စညးၿပး

ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစသည ျမနမာနငင၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈနယပယတြင အျမငဆးအဖြ႕

အစညး ျဖစလာပါသည။ အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစမခမတေသာ မဝါဒမား၊ ခမတလကေသာ ဆးျဖတခကမား၊

လမးညႊနခကမားက အေကာငအထညေဖာရန၊ ထနးေကာငးရန ၀နႀကးဌာန တစခလအပလာပါသည။ အဆပါ ၀နႀကးဌာန

တစခသည ေျမဘကဆငရာစမခန႔ခြမႈတြငအခြင အာဏာႀကးသည လပပငခြငက ရရထားသျဖစပါမည။ အဘယေၾကာငဆ

ေသာ ေျမအသးခမႈေကာငစဥက႒ျဖစသည ဒတယသမၼတ၏ တကရကကြပကမႈေအာကတြငရၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

အသးသးရ ၀နႀကးခပမားႏင ထေတြ႕ဆကဆရမည ၀နႀကး၊ ဌာနျဖစေနေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ အမးသား ေျမအသးခမႈ

ေကာငစတြင ျပညေထာငစ၀နႀကးမား၊ ျပညနယတငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပမား ပါ၀ငဖြ႕စညးထားၿပး အလြနႀကးမားသည

အဖြ႕အစညးတစရပျဖစသညႏင ေလာညစြာ ျမနမာနငင၏ ေျမႏငသကဆငေသာ မဝါဒမား၊ ဆးျဖတခကမား၊ ခမတရ

မညျဖစပါ၍ အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစေအာကတြင ေျမအသးခမႈေကာငစက ခမတလကေသာ မဝါဒမား၊ ဆးျဖတ

ခကမားက ထနးေကာငးေမာငးႏင အေကာငအထညေဖာရနမာ မလြမေသြလအပလာ၍ ျဖစပါသည။ ၀နႀကးဌာနတစခတညး

ကသာ တာ၀နယ ေဆာငရြကျခငး ျဖင ပမထေရာကေသာ လပငနးအေကာငအထညေဖာမႈ ရရနငပါသည။ သ႔ေသာလညး

ပစသစျဖစပါ၍ အစပငးတြင အခကအခေပါငးေျမာကျမားစြာ ေပၚေပါကနငပါသည။ လပငနးလမးေၾကာငးမရငးျခငး၊ လပငနး

ရပတစခႏငတစခ ခတဆကမေနဘ ဟေနျခငး၊ အသားမေသျခငး၊ အသားေသၿပးသားမလလမးေၾကာငးေဟာငးမ ခြထြက

လာသည လမးေၾကာငးသစျဖစ၍ အမားနားလညရန မလြယကျခငးစသညဆးကးမားလညး ရရနငပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍

ပညာရငအမားႏင ေသေသခာခာတငပငညႇႏငးရန လအပပါမည။ အခနယၿပးအေကာငအထညေဖာရန လအပပါမည။

အသြငကးေျပာငးေရးကာလတစရပ မလြမေသြလအပပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ဤပစသစက အနာဂတပစသစဟ ရႈျမငထား၍

ရနငပါသည။ ေနာငအႏစ ၂၀ ၊ ၃၀ တြင ဤပစသစျဖငသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈက သြားသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

မလြမေသြ ေျပာငးလေဆာငရြကသငသည အနာဂတပစသစလညးျဖစပါသည။

အခနး ၅ အနာဂတေမာမနးခက 99

ေနာကဆး ေရြးခယနငသည ပစတစခက တငျပပါမည။ ၎ပစ ပစေဟာငးႏင ပစသစက ေရာစပၿပး ေလာေလာ

ဆယ အသြငကးေျပာငးေရးကာလအတြက အသးျပသငသညပစ ျဖစပါသည။ ေျမအသးခမႈေကာငစေအာကတြင အမး

သားေျမယာ၀နႀကးဌာနက ဖြ႕စညးၿပး အထကမ ပစ(၂)အတငး စမခန႔ခြမညျဖစေသာလညး အသြငကးေျပာငးမႈကာလအတြငး

အေရးႀကးေသာ ေျမမးမားကမ လကရစမမႈအတငး ကာလတစခ သတမတ၍ ဆကလကခြငျပေပးၿပး တျဖညးျဖညးႏင

ေျမယာ၀နႀကးဌာနမ လႊေျပာငးတာ၀နယသြားရနျဖစပါသည။ ဥပမာအားျဖင လယယာေျမႏင ေျမလြတေျမ႐ငးမားက မလ

လမးေၾကာငးအတငး၊ သစေတာႀကးဝငးကလညး မလလမးေၾကာငးအတငး ဆကလကထားရ၍ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမား

က ေျမယာ၀နႀကးဌာနက ပးတြထနးသမးကာ တျဖညးျဖညးႏင လပပငခြငမား တးခ႕ေျပာငးလ ရယေဆာငရြကသြားရန

ျဖစပါသည။ ျမနမာနငငအေနျဖင ဤေရြးခယမႈသညသာ အသငေတာ ဆးျဖစသညဟ ယဆပါသည။ ေျမပ၊ စာရငး၊

မတတမးက ႏစ ၂၀ ၀နးကင စနစတကႏင ပးတြထနးသမးသြားခမည၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈႏငပတသကေသာ ေျမပ၊ စာရငး၊

မတတမးမားက မတရယ ထနးသမးထားမညဆပါက ကာလျပညေျမာကပါလင အဆပါ ၀နႀကးဌာနအသစ၌ စမခန႔ခြမႈ

စြမးရညမား၊ စမခန႔ခြမႈအေျခခမား အဆငသငျဖစသြားလမမညဟ ယၾကညပါသည။ ေလာေလာဆယကာလတြငလညး

အေျပာငးအလမားစြာ မျဖစေသးသညအတြက ပမနအတငး ဆကလကေဆာငရြကႏငပါသည။ ေနာကဆး အသြငကး

ေျပာငးေရးကာလကနဆးပါက ပစသစလမးေၾကာငး ၂ ျဖင ကးေျပာငးေဆာငရြကရန သငေတာပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

ဤပစသညသာ ေလာေလာဆယကာလအတြက ပးေပါငးပစသစျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

သ႔ေသာလညး ဤစနစသစမားတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈနယပယအသးသးတြင ေရာကရ တာ၀နထမးေဆာငရမည

သမားသည အမနတကယ ကၽြမးကငလမမာသညပဂၢလမားျဖစရန လအပၿပး ယခလလကရပစအတငးျဖင ပစ(၂)က

ကးေျပာငးေဆာငရြကမညဆပါလၽင ထးမျခားနားသာျဖစလမမညဆသညက တငျပလပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား100

၅ . ၂ ။ အနာဂတေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစက ေမာမနးတငျပျခငး

အမးသားေျမဥပေဒက အနာဂတတြငရသငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈပစႏငကကညေအာင ေရးဆြျခငးသညသာ

အသငေတာဆးျဖစေၾကာငးႏင စာေရးသ၏ အေတြးအျမငျဖစသည အနာဂတတြငရသငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈပစမားက

တငျပခၿပးျဖစပါသည။ ၎ပစမားႏင ကကညေအာင ေဆာငရြကသငသည အနာဂတေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစက ဆကလက

၍ ေမာမနးတငျပပါမည။

အနာဂတေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစက စဥးစားမညဆလၽင တစခတညးေသာလမးေၾကာငးသာရပါသျဖင ယဥၿပင

စဥးစား ေရြးခယစရာမလဟ ယဆပါသည။ အနာဂတလပငနးစဥအားလးသည Digital System ၊ Digital Form ႏငသာ

သြားရမညျဖစပါသည။ Paper Works သည ကးေျပာငးေရးကာလအထသာရသငၿပး ကးေျပာငးေရးကာလၿပးဆးသြားပါက

Digital System ႏငသာ တစေျပးည အသးျပသြားသငပါသည။ ေျမပသညလညးေကာငး၊ စာရငးသညလညးေကာငး၊ မတ

တမးသညလညးေကာငး၊ Digital Form ႏငသာရသငသညအျပင အမားျပညသတ႔ လြယလြယကကရယနငသည စနစျဖင

လညး ထားရသငပါသည။ အခနမေရြး ၾကည႐ႈေလလာနငေသာ၊ သတငးအခကအလကရယနငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

စနစသညသာ အသငေတာဆးျဖစပါမည။ သ႔ျဖစပါ၍ ယဥၿပငေရြးခယစရာ မလအပပါ။ တစခတညးေသာ လမးေၾကာငးသာ

ျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ နငငတကာတြင Digital Form ျဖင ေဆာငရြက ေနေသာကာလတြင မမတ႔နငငသညလညး

အမားနညးတျဖစသငပါသည။

ထ႔ျပင ၁၉၁၀ ခႏစတြင ျမနမာနငငေျမစာရငးလကစြဥပေဒကျပဌာနးၿပး ယေန႔မကေမာကကာလအထ လကနာ

ကငသးလကရသျဖင ျမနမာႏငင ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစ၏ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးစသည အေျခခလကေတြ႕ေဆာင

ရြကေနမႈအားလးသည ေျမစာရငးလကစြ ဥပေဒအေပၚ အေျခခထားေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ထ႔အတ အနာဂတေျမယာ

စမခန႔ခြမႈစနစ၏ လကေတြ႕ေဆာငရြကမညလပငနးစဥအားလးသညလညး အေျခခရမည လကစြဥပေဒတစခအေပၚတြင

အေျခခသငပါေၾကာငး၊ ၎ဥပေဒကလညး ျပဌာနးထားသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမး ျပစ

ထနးသမးျခငးဆငရာ လပငနးစဥအားလးသည အဆပါလကစြဥပေဒအသစအေပၚတြင အေျခခၿပး လကနာေဆာငရြက

သငပါသည။ လကစြဥပေဒမရဘ အမန႔ညႊနၾကားခကမားထတျပနၿပး ေဆာငရြကနငသညဟ ယဆဖြယရာရေသာလညး

အမန႔ညႊနၾကားခကမားႏငေဆာငရြကျခငးသည ဥပေဒတစရပျပဌာနးၿပး လကနာေဆာငရြကျခငးကသ႔ မခငမာပါ။ သ႔

ျဖစပါ၍ အနာဂတေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစအတြက Digital System ႏင လကေလာညေထြရမည လကစြဥပေဒအသစတစခ

ျပဌာနးထားရေရးကလညး စဥးစားသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ အဆပါ လကစြဥပေဒသစသည Digital System

ႏင လကေလာညေထြျဖစ႐မက အမးသားေျမဥပေဒႏငလညး ခတဆကမရန လအပပါသည။ အမးသားေျမအသးခမႈမ

ဝါဒႏငလညး ကကညေနရနလအပပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အမးသား ေျမဥပေဒႀကး ေပၚထြကလာေအာင ႀကးပမးေနသကသ႔

ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ လကစြဥပေဒ ေရးဆြေရးကလညး ႀကတငေမၽာမနးေဆာငရြကသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

အနာဂတေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစ၏ အေျခခလပငနးစဥအားလးသည အဆပါလကစြ ဥပေဒအေပၚ အေျခခရမည

ျဖစပါ၍ အမးသားေျမဥပေဒက အရငျပဌာနးမည သ႔မဟတ လကစြ ဥပေဒက အရငျပဌာနးမည သ႔မဟတ တစၿပငတညး

ေဆာငရြကသငသည စသညျဖင ေရြးခယစရာလမးေၾကာငးရပါသည။ အမးမးျဖစႏငပါသည။ သ႔ေသာလညး မမအျမငမာမ

ထားရသငသည အနာဂတစမခန႔ခြမႈပစက စဥးစားေရြးခယၿပးၿပဆလၽင ၎ရညမနးခကႏငကကညေအာင ေရးဆြရန ျဖစ

ပါ၍ တစၿပငတညးေဆာငရြကကာ အျပနအလနညႇႏႈငးေဆာငရြကသြားသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။ အေရးႀကးသည

မာ အမးသားေျမဥပေဒ၏ အာဏာတညေရး အေရးႀကးသကသ႔ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ လကစြဥပေဒ၏ အာဏာသက

ေရာကနငစြမးအားသညလညး မေလာနညးေစရန ျဖစပါသည။

အခနး ၅ အနာဂတေမာမနးခက 101

၅ . ၃ ။ အနာဂတေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးစနစ တညေဆာကမႈကတငျပျခငး

အနာဂတ၏ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးစနစသည Digital စနစျဖစရပါမည။ ၎ Digital စနစက တညေဆာကမႈ

သညလညးေကာငး၊ ကငစြထနးသမးမတတမးထားရမႈသညလညး ေကာငး စမခန႔ခြမႈဆငရာ လကစြဥပေဒႏငအညသာ

ျဖစရပါမည။ ဥပေဒႏငအည လကေတြ႕အသးခနငေရး၊ ဥပေဒႏငအည လကေတြ႕အကးေကးဇးခစားနငေရး၊ ဥပေဒႏင

အည စမခန႔ခြႏငေရးသည အမးသားေျမဥပေဒႏငအညသာ ျဖစရပါမည။ သ႔ျဖစပါ၍ Two Ways လမးေၾကာငးႏစခႏင

တစၿပငတညး စဥးစားေဆာငရြကသြားသငပါသည။

ထသ႔လမးေၾကာငးႏစခ တစၿပငတညးေဆာငရြကရာတြင အျပနအလနညႇႏငးေပါငးစပလက ေဆာငရြကသြား

သငပါသည။ သာမနအားျဖင ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးမား၏ အေျခခသည လကစြဥပေဒေပၚတြင အေျခခမနး မသသျဖင

၎လကစြဥပေဒ၏တနဖးက မနမနကနကန မ႐ႈျမငနငဘ ပစပယေမေလာေနခေသာကာလ ၾကာျမငေနၿပျဖစ၍

တငျပရျခငး ျဖစပါသည။

အနာဂတ ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးစနစသည Digital Form ျဖစပါ၍ ယခထကထ မရေသးပါ။ စနစအသစက

တညေဆာကရမည လပငနးစဥျဖစပါသည။ ကမၻာနငငအမားသည ဤစနစက ေအာငျမငစြာထေထာငထားၿပးျဖစပါ၍

ေလလာစရာ၊ အတယစရာ၊ မျငမးစရာမား စြာရပါသည။ သ႔ေသာ ပတကးချခငးစနစက မကငသးဘ ျမနမာဓေလျမနမာ

ထးစႏင ညညြတေသာစနစသစတစခက ထေထာငသငပါသည။

ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးစနစအသစက ထေထာငရမညျဖစပါ၍ လြယလြယမစဥးစားသငပါ။ ယေန႔လပ ေနာကေန႔

ၿပးသည ရလဒရရရနကလညး မလလားသငပါ။ အဘကဘကက ခငခနစဥးစားလက ဘကေပါငးစက ရႈၾကညသငပါသည။

လကေတြ႕ကက အေကာငအထညေဖာႏငမႈကလညး စဥးစားသငပါသည။ ေငြေၾကးဘတဂက၊ လအငအား၊ ကရယာ၊

နညးပညာ၊ စနစစသညတ႔ကလညး ျပညျပညစစ ျဖညဆညးေပးသငပါသည။ မညသညစနစသည အေကာငးဆး မညသည

ပစျဖင သြားသငသညဆသညကလညး ေသခာစြာသေတသန ျပလပေရြးခယသငပါသည။

ေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးဆငရာစနစသစက ထေထာငရာတြင ေျမပသည မလအေျခခ ျဖစပါသည။ ေျမပရရၿပးမ

သာ စာရငးမားျဖစေပၚလာရၿပး စာရငးမားမတစဆင မတတမးမား ေပၚေပါကလာရသည ထးစရပါသည။ ေျမပကလညး

ေျမတငးတာၿပးမသာ ရရနငပါသည။ အနာဂတေျမပ၊ စာရငး၊ မတတမးသည ေမာမနးခကအရ Digital Form ျဖစပါ၍

Digital Map မားရရေအာင ဦးစြာ ေခတမေျမတငးကရယာမားျဖင တငးတာရပါမည။ လကရႀကေတြ႕ေနရေသာ လကေတြ႕

အေျခအေနမားတြင လအငအားႏင ကၽြမးကငမႈအရညအခငး မျပည၀မႈမား ေတြ႕ရရပါသည။ အဂၤလပေခတအခါဆက

ေျမတငးတာျခငးက Survey Party အႏၵယေျမတငးအဖြ႕မားက သးသန႔လပေဆာငပါသည။ Survey Party သည ေျမတငး

တာျခငး လပငနးစဥတစခတညးကပင ေဇာကခလပကငၿပး ပႏပေျမပရရေစပါသည။ ထေျမပအဆငသည ဗလာေျမပ

အဆငျဖစပါသည။ ဗလာေျမပအဆငရရၿပဆလင ေနာကထပေၾကးတငအဖြ႕(Settlement Party) မားသ႔ လႊေျပာငးေပး၍

ခ႐ငအလက ေၾကးတငစကပါသည။ ေၾကးတငေျမပ၊ စာရငးရရမ ေျမစာရငးဌာနက ကြငးထြကေျမပ ထေထာငရပါသည။

ကြငးထြကေျမပက လကေတြ႕အသးခပါသည။

ယေန႔အခနအခါတြင ေျမတငးအဖြ႕သညလညး ေျမစာရငးဌာနကသာ လပေဆာငရပါသည။ ေၾကးတငလပငနးက

လညး ေျမစာရငးဌာနကသာ လပေဆာငရပါသည။ ေျမစာရငးလပငနးကလညး ေျမစာရငးဌာနကသာ လပေဆာငရပါသည။

လပငနး(၃)မးက ေျမစာရငးဌာနတစခတညးက လပေဆာငေနရေသာလညး ေျမစာရငးဌာနတြင လအငအား၊ ကၽြမးကငမႈ၊

ဘတဂက၊ အခနလေလာကမႈမရပါ။ မးကးေမာငးပကႏင စခနးသြားေနၾကရပါသည။ ထအေျခအေနဆးက ျပျပငရန

လအပပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ အမးသားေျမယာ ၀နႀကးဌာနေအာကတြင ေျမတငးလပငနးကသာ သးသန႔လပေဆာငမည ေျမတငး

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား102

အဖြ႕က အငအားျပညထေထာငသငပါသည။ ထအဖြ႕မ ေခတမနညးပညာမားျဖင Digital Map မားက တငးတာသငပါသည။

Platform တစခက တညေဆာကကာ ရရေသာ ေျမပ၊ စာရငးမားက စတငျဖညသြငးသငပါသည။ အျခားေသာ သကဆငရာ

၀နႀကးဌာနမားက စာရငး၊ ေျမပမားကလညး အဆပါ Platform တြင ၀ငေရာကျဖည သြငးသငပါသည။ အျခားေသာဌာနမား

ဆသညမာ သစေတာဦးစးဌာနမလညး သစေတာႀကးဝငးမား၏ ေျမပ၊ စာရငးက သ႔စေကးႏငသ၊ သ႔ Layer ႏငသ ျဖညသြငး

သကသ႔ အးအမ ဦးစးဌာန၊ စညပငသာယာဦးစးဌာန၊ အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာန စသညဌာနအသးသးက လညး

သ႔စေကးႏငသ၊ သ႔ Layer ႏငသ ဝငး၀နးျဖညသြငးသငပါသည။ ထေထာငထားေသာ Platform ႀကးသည မညသညဌာနက

မဆ ပးေပါငးပါ၀ငေဆာငရြကနငရန ေရးဆြထားေသာ Platform ႀကးျဖစသငပါသည။ သ႔မသာ GIS Tools ျဖငျပန၍ စနစ

တက အသးခနငပါမည။ ရရေသာ ေျမပ၊ စာရငးမားကလညး လၽ႔ဝကထနးသမးထားရမည ကစၥရပမလြ၍ လြတလပစြာ

ကးယအသးခနငေစရန ေဆာငရြကေပးသငပါသည။

ထသ႔ ေျမတငးတာရာတြငလညး လအပပါက ကနထ႐ကေခၚယ၍ ေျမတငးပဂၢလကကမၸဏမားျဖငလညး ေဆာင

ရြကသငပါသည။ ျပညပႏငငမားမ ပညာရငမား၊ ျပညတြငးမ ေျမတငးပညာရငမား၏ လပအားမား၊ အႀကဉာဏမားက

လညး ရယေဆာငရြကသငပါသည။ အဆပါ လပငနးစဥႀကးတစခလးက အသြငကးေျပာငးေရးကာလတစေလာကလး

အမးသားေျမယာ၀နႀကးဌာနက တစကမတမတ ေဆာငရြကသြားသငပါသည။ လအပေသာ ေပၚလစပငး ဆငရာကစၥရပ

မား၊ ႀကေတြ႕ေနေသာ အခကအခမားကလညး အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစသ႔ အနးကပတငျပ၍ အကအညရယသင

ပါသည။ သ႔မသာ ႏစေပါငး ၂၀-၃၀ ၾကာျမငၿပးသည ကာလတြင ၀နႀကးဌာနတစခတညးက ေအာငျမငစြာ စမခန႔ခြသြား

ႏငမညျဖစပါသည။

၅ . ၄ ။ ဇနနယမား တညေဆာကအသးျပျခငး

အနာဂတေမာမနးခကတြင ဇနနယမား တညေဆာကအသးျပျခငးစနစက ထညသြငးရနလအပပါသည။ ၿမ႕ျပ

လေနထငသည ဇန၊ စကမႈဇန၊ ကနသြယဇန၊ စကပးေရးဇနစသည ဇနနယမား၊ စကပးေရးဇနတြငလညး ႀကစကပးေရး

ဇန၊ ပစကပးေရးဇန၊ သရကစကပးေရးဇန၊ ဟငးသးဟငးရြကစကပးေရးဇန၊ စပါးစကပးေရးဇနစသညျဖင ေဒသအေျခ

အေနအေပၚမတည၍ ဇနမားသတမတေနရာခထား စမခန႔ခြရနျဖစပါသည။ ေဒသ၏ထးျခားခကမားအေပၚ အေျခခေသာ

ဇနမားမသတမတခင ေသခာစြာဆနးစစတငပငရန လအပပါသည။ ဆနးစစတငပငၿပး ဇနတစခသတမတၿပးပါက အမား

အခနး ၅ အနာဂတေမာမနးခက 103

ျပညသက အသေပးေၾကညာရန လအပပါသည။ ထသ႔သတမတရာတြင အမားျပညသ၏သေဘာဆႏၵ၊ အႀကဉာဏရယ

ရန လအပသက သ႔ စမခန႔ခြမည ပဂၢလမား၏ အေမာအျမင၊ ဆငျခငတတရားျဖငလညး ေဆာငရြကၾကရန လအပပါမည။

ထသ႔ ဇနနယမားတညေဆာကအသးျပျခငး၏ ရညရြယခကမာ အမားျပညသ ၏ အကးစးပြားႏင နငငေတာ၏ အကး

စးပြားကသာ ေရး႐ႈရနျဖစပါသည။ ပတ၀နးကငထနးသမးေရး၊ ေရရညစဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးေရးတ႔ကလညး ထညသြငးစဥး

စား အေျခခရပါမည။ ဇနမားတြင လပကငအသးျပေနၾကသမားက စညးကမးခကမား သတမတေပးၿပး လတငးလကနာ

ေစရန ထနးေကာငးရသကသ႔ လကနာသညသမားကလညး အခြငအေရးေပးသညစနစက ကငသးရပါမည။ စညးကမး

ေဖာကဖကမႈမားအေပၚ အေရးယမညလပငနးစဥမားလညး မလြမေသြ ထညသြငးသတမတေဆာငရြကသငပါသည။

သတမတဇနနယအတြငး သတမတလပငနးကသာ လပေဆာငခြငရၿပး သတမတစညးကမးမားက လတငးမပကမကြက

လကနာျခငးျဖင အနာဂတဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ပမရရေစႏငလမမညျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၅ . ၅ ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာတကသလထေထာငျခငး

ေျမယာစမခန႔ခြမႈသည အလြနအေရးႀကးေၾကာငး လတငးသၾကပါသည။ မနကနေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈသည

တးတကေသာ လမႈအဖြ႕အစညးက ထေထာငေပးနငေၾကာငး လတငးလကခၾကပါသည။ သ႔ေသာ မနကနေသာ ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈသည မနကနေသာ ျပညစေသာ အေျခခဗဟသတ၊ အေတြ႕အႀကႏင ပညာရပမားအေပၚ အေျခခထားေၾကာငးက

မ ေမေလာေနၾကပါသည။ ျမနမာႏငငတြင စကပးေရး၊ စးပြားေရး၊ စစေရး၊ ဥပေဒစသည ပညာရပတ႔က စနစတက

သငၾကားေပးေသာ တကသလမားရေနေသာလညး အလြနအေရးႀကးသည အခနးက႑တြင တညရေနေသာ ေျမယာစမ

ခန႔ခြမႈဆငရာတကသလကမ ဖြငလစသငၾကားေပးေနျခငး မရေသးပါ။ သကဆငရာတကသလမားမ သငၾကားေပးလက

ေသာ အသပညာျဖင လကေတြ႕အေတြ႕အႀကေပါငးစပကာ ဆငရာနယပယအသးသးတြင အနမဆးအဆငမ အျမငဆး

အဆငအထ အဆငအသးသးတြင ကရာတာ၀နထမးေဆာငေနၾကသမားရေနေသာလညး ေျမယာစမခန႔ခြမႈက႑တြင

ေမြးကတညးက အလလသ၊ အလလတတလာေသာ သဘာ၀ပညာရငမားျဖငသာ ေလၽာကလမးေနၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါ

သည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈက သသညတတသညဟ ယဆၿပး ပဂၢလကခစားမႈျဖင ၀ငေရာကစမခန႔ခြလာေသာအခါ အမန

ထက အမားက ပမျဖစေပၚေစလကရသညက မေမသငပါ။ သ႔ျဖစပါ၍ အနာဂတကာလတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားအေၾကာငး

ေသခာဂဏသငၾကားေပးမည ေျမယာတကသလႀကးတစခက တညေထာငဖြငလစေစခငပါသည။ ဤတကသလမ သင

ၾကားေပးလကေသာ ပဂၢလမားသည ေနာငတခနတြင ပညာရငမားျဖစလာၿပး တငးျပညႏငျပညသလထက အလႊာ

အသးသး၌ အကးျပနငလမမညဟ ယဆပါသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈနယပယတြင အနမဆးအဆငမ အျမငဆးအဆငထ

ေျမယာက႑ဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမားျဖငသာ ကငလညလႈပရား စြမးေဆာငမႈ ျပေစလပါသည။ သ႔မသာ အနာဂတ

ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားသည မနကနေသာ လမးေၾကာငးေပၚတြင မတမးမေစာငး ေလာကလမးနငၾကမညျဖစပါေၾကာငး

တငျပအပပါသည။

လကေတြ႕အသးခ စမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား104

နဂး

အခနး ၆ ၊ နဂး

ယခဆလၽင လကေတြ႕အသးခေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ အေျခခသေဘာတရားမား အေၾကာငးက တတနငသမ

တငျပခၿပးျဖစပါသည။ ဖတရႈေလလာခၿပးသမားသညလညး အထကအေလာက အသပညာ၊ ဗဟသတ၊ အေတြးအျမင

မားရရမညဟ ယၾကညေမာလငပါသည။ စာေရးသ၏နဒါနးပငးတြင ေဖာျပခသညအတငး ေပၚလစခမတေသာအလႊာ၊

ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးျပစေသာအလႊာ၊ ဆးျဖတခကခမတေသာအလႊာ၊ လကေတြ႕စမခန႔ခြေနေသာအလႊာႏင ျပညသ

လထအလႊာဟ၍ လတနးစားအလႊာ(၅)မးတြင ယခတငျပခကပါ အေျခခသေဘာတရားမား သရနားလညသေဘာေပါကမႈ

ရေနၾကပါလၽင ေျမယာစမခန႔ခြမႈက ပ၍စနစတက ေဆာငရြကနငၾကပါလမမည။ မမ၏ အကးစးပြားက စနစတက ကာကြယ

ေဖာေဆာငႏငသကသ႔ နငငေတာႏငျပညသလထအကးကလညး ပ၍စြမးေဆာငမႈေပးနငၾကပါလမမည။

သ႔ျဖစပါ၍ ဤစာအပက လကကငစာအပအျဖစ အသးခနငပါသည။ ကယႏငမကြာ ေဆာငထား၍ ေဆာငရန၊

ေရာငရနမားက လကေတြ႕ကငသး လပေဆာငသငပါသည။ စာေရးသ၏ အေတြးအျမငက တငျပျခငးျဖစပါေသာေၾကာင

မျပညမစသညမား၊ မားယြငးသညမား၊ လအပသညမားက ပညာရငမား၊ ဆရာသမားမားက ျဖညစြကေပးေစလပါသည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈေလာကႀကး ဖြ႕ၿဖးတးတကေစရနအတြက ဤစာအပသည အတတစခပ၊ သတပြငပမာ မတယၾကပါေစ

ေၾကာငး ေလးစားစြာျဖင တငျပလက နဂးခပအပပါသည။

အမားျပညသႏင နငငေတာ၏အကးစးပြားက ထထေရာကေရာကျဖညဆညးစြမး ေဆာငေပးနငေသာ ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈေလာကႀကး ထြနးကားလာပါေစဟ ဆႏၵျပလကရပါသည။

ဦးမဃး(လယ၀န)

(၂၅-၁၂-၂၀၁၈)

ခရစစမတေန႔

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား106

လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ ပစ(၇) ေလာကထားမႈ လပငနးစဥအဆငဆင

နညး (၇) ႏင (၈)

အရစစစျခငး

စစစေထာကခ (၃၀) ရက

- မတပတငေၾကးေပးသြငး

- မတပတင

လယယာေျမလပပငခြင ေလာကလႊာရယ

ရပကြက/ေကးရြာအပစအပခပေရးမး႐း

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ရပ/ေကးလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

သေဘာထား

မတခက

(၇) ရက

သေဘာထား

မတခက

(၃၀) ရက

ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

(၇) ရက

ၿမ႕နယဥးစးဌာန

လယယာေျမ လပပငခြငျပလကမတ

ထတေပးျခငး

လယယာေျမ လပပငခြငျပလကမတ

ျငငးပယျခငး

(၃၀) ရကအတြငး

ကန႔ကြကႏင က

န႔ကြက

လႊာေ

ခၚ

၁၅ ရ

ကအ

တြငး

စစမးစစေဆး(၇) ရက

ကန႔ကြကလင

(၇) ရက

ခြငျပ / ျငငးပယ

(၁၅)ရက ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ရပ/ေကး လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ ေလာကလႊာရရခနမ လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ ထတေပးသညအထ

- ကန႔ကြကမႈမရလင စစေပါငး ၾကာခန (၁၁၁) ရက

- ကန႔ကြကမႈရလင စစေပါငး ၾကာခန (၁၅၅) ရက

ေနာကဆကတြ ၁ ~ ၁၀ 107

လယယာေျမက ဥပေဒပဒမ ၂၉ အရ အျခားးနညးလမးအသးျပခြငေလာကထားးသညလပငနးစဥအဆငဆင

ခြငျပခကရရပါက

စမကနးလပငနး

အေကာင

အထညေဖာ

ေဆာငရြကႏင

လယေျမ

(၃၀) ရက

ဗဟလယယာေျမ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕

(၁၅

)အတ

ြငး

ပစ(၁၅-က)ျဖငခြငျပ

ေနျပညေတာ/တငး/ျပညနယ

အစးရအဖြ႕

ပစ(၁၅-က)ျဖငခြငျပ

(၃၀)ရက

လယေျမမအပ ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ေနျပညေတာ/တငး/ ျပညနယ

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ရကေပါငး(၃၀)အတြငး- လပငနးစာတြ ဖြငလစျခငး

- စစစေဆာငရြကျခငး

ၿမ႕နယဥးစးဌာန

ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန(သ႔မဟတ)

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/

ျပညနယအစးရအဖြ႕

ဗဟလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕၏

သေဘာထားမတခကျဖင

- ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ သတမတသညရကေပါငး (၇၅) ရက

- လယယာေျမဥပေဒပဒမ-၂၉ ျဖင ေလာကထားမညဆလင လယယာေျမနညးဥပေဒ - ၇၉ ၊ ၈၀ အရ ကၽြမးကင

ပညာရငမား ေရးဆြထားေသာလပငနးစမခကက သကဆငရာျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန အတညျပရနႏင

လပငနးဆငရာ ခြငျပခကမား ခြငျပေပးရနလအပပါသည။

- သကဆငရာျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား၏ လပငနးဆငရာ ခြငျပခကျဖင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမည

၀နႀကးဌာနမ ဗဟ လယ/စအဖြ႕သ႔ သေဘာထားမတခကရယႏငရန ေလာကထားရမည။ သေဘာထားမတခက

ရရပါက ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕ထ ဆကလကတငျပရမညျဖစပါသည။

- ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕၏ ခြငျပခကရရပါက လပငနးစမခကက စတငအေကာငအထညေဖာႏငၿပး သကဆငရာ

ၿမ႕နယအသးသးတြင ၿပးျပညစေသာ လပငနးအမႈတြရရေအာင နညးဥပေဒအပဒ-၈၃၊ ၈၄၊ ၈၅၊ ၈၆၊ ၈၇၊ ၈၈ တ႔အရ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား108

ဆကလကေဆာငရြကသြားရန လအပပါသည။

လယယာေျမက ဥပေဒပဒမ ၃၀(က)၊ (ခ) အရ အျခားနညးအသးျပခြငေလာကထားသည လပငနးစဥအဆငဆင

ေနျပညေတာ/တငး/ျပညနယအစးရအဖြ႕

(၃၀)ရက

လယေျမမတပါး

ပဒမ ၃၀(ခ)

ပစ(၁၅-က)ျဖငခြငျပ

ရကေပါငး(၃၀)အတြငး- လပငနးစာတြဖြငလစျခငး- စစစေဆာငရြကျခငး

ျငငးပယျခငး ပစ(၁၅-က)ျဖငခြငျပ

ျငငးပယျခငး

(၁၅

)အတ

ြငး

ပစ(၁၄)ျဖင ေလာကထားျခငး

ႏငငေတာသမၼတ႐း

ၿမ႕နယလယယာေျမဗဟလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ေနျပညေတာ/တငး/ျပညနယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ႏငငေတာသမၼတ႐း၏ (၂၅.၅.၂၀၁၂)

ရကစြပါ စာအမတ၊ ၅၁(၈၉)/၁/

သမၼတ႐းအရ လပငနးလမးညႊန

ခြငျပခက ရရရန တငျပ

(၃၀)ရကလယေျမ

ပဒမ ၃၀(က)

ၿမ႕နယဥးစးဌာန

- ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ သတမတသညရကေပါငး (၇၅) ရက

- လယယာေျမက အျခားနညးျဖင အသးျပခြင ရရထားေသာ လပပငခြငဧရယာမားအား နညးဥပေဒ (၉၀) အရ (၆)

လ တစႀကမ ဗဟလယယာေျမ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕သ႔ တငျပရန

ေနာကဆကတြ ၁ ~ ၁၀ 109

စကပးေရးလပငနးအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊ အသးျပခြငလာကထားျခငးလပငနးစဥ

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

အစးရအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယဥးစး႐း

စစေဆးတငျပ

၇ ရကအတြငး

၇ ရကအတြငး

သေဘာထားမတခကျဖင

တငျပသေဘာထား

မတခက

ခ႐ငဥးစး႐း

သးျခားအဖြ႕

ဗဟေကာမတ

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ/ခ႐င ဥးစးဌာနမတစဆင

ကန႔ကြကႏငေၾကာငး

သတမတရကမ (၇) ရကအတြငးကန႔ကြကလႊာေခၚ

- လပငနးစာတြဖြင

- စစစ

ေလာကထားျခငး

စစမးစစေဆးတငျပရန

ကန႔ကြကလငတငျပ

အေထာကအထားစစစ

သေဘာထား

မတခက

ၿမ႕နယဥးစးဌာန

ခြငျပ

ျငငးပယ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား110

ေမြးျမေရးလပငနးအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊ အသးျပခြငလာကထားျခငးလပငနးစဥ

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

အစးရအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယဥးစး႐း

စစေဆးတငျပ

၇ ရကအတြငး

၇ ရကအတြငး

သေဘာထားမတခကျဖင

တငျပသေဘာထား

မတခက

ခ႐ငဥးစး႐း

သးျခားအဖြ႕

ဗဟေကာမတ

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ/ခ႐င ဥးစးဌာနမတစဆင

ကန႔ကြကႏငေၾကာငး

သတမတရကမ (၇) ရကအတြငးကန႔ကြကလႊာေခၚ

- လပငနးစာတြဖြင

- စစစ

ေလာကထားျခငး

စစမးစစေဆးတငျပရန

ကန႔ကြကလငတငျပ

အေထာကအထားစစစ

သေဘာထား

မတခက

ၿမ႕နယဥးစးဌာန

ခြငျပ

ျငငးပယ

ေနာကဆကတြ ၁ ~ ၁၀ 111

ဓာတသတထတလပျခငးလပငနးအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမား

လပပငခြင၊ အသးျပခြငလာကထားျခငးလပငနးစဥ

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ဓာတသတ

ထတလပျခငး

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

သတတြငး၀နႀကးဌာန

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

အစးရအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယဥးစး႐း

စစေဆးတငျပ

သေဘာထား

၇ ရကအတြငး

၇ ရကအတြငး

သေဘာထား

မတခကျဖင

တငျပသေဘာထား

မတခက

ခ႐ငဥးစး႐း

သးျခားအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ/ခ႐င ဥးစးဌာနမတစဆင

ကန႔ကြကႏငေၾကာငး

သတမတရကမ (၇) ရကအတြငးကန႔ကြကလႊာေခၚ

- လပငနးစာတြဖြင

- စစစ

ေလာကထားျခငး

စစမးစစေဆးတငျပရန

ကန႔ကြကလငတငျပ

အေထာကအထားစစစ

သေဘာထား

မတခက

ၿမ႕နယဥးစး႐း

ျငငးပယ

ခြငျပ

ဗဟေကာမတ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား112

အစးရက ခြငျပထားေသာ ဥပေဒႏငညညြတသည အျခားလပငနးမားအတြက ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမား

လပပငခြင၊ အသးျပခြငလာကထားျခငးလပငနးစဥ

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

အစးရက ခြငျပထားေသာ

အျခားလပငနးမား

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သကဆငရာ၀နႀကးဌာန

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

အစးရအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယဥးစး႐း

စစေဆးတငျပ

သေဘာထား

၇ ရကအတြငး

၇ ရကအတြငး

သေဘာထားမတခကျဖင

တငျပ

သေဘာထား

မတခက

ခ႐ငဥးစး႐း

သးျခားအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ/ခ႐င ဥးစးဌာနမတစဆင

ကန႔ကြကႏငေၾကာငး

သတမတရကမ (၇) ရကအတြငးကန႔ကြကလႊာေခၚ

- လပငနးစာတြဖြင

- စစစ

ေလာကထားျခငး

စစမးစစေဆးတငျပရန

ကန႔ကြကလငတငျပ

အေထာကအထားစစစ

သေဘာထား

မတခက

ၿမ႕နယဥးစး႐း

ျငငးပယ

ခြငျပ

ဗဟေကာမတ

ေနာကဆကတြ ၁ ~ ၁၀ 113

ေကးလကေဒသ ေတာငသလယသမားမားႏင တစႏငတစပင စကပးေရးလပငနး လပကငလသမားအတြက

ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမား လပပငခြင၊ အသးျပခြင ေလာကထားျခငးလပငနးစဥ

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

အစးရအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယဥးစး႐း

စစေဆးတငျပ

၇ ရကအတြငး

၇ ရကအတြငးသေဘာထား

မတခက

ခ႐ငဥးစး႐း

သးျခားအဖြ႕

ေနျပညေတာေကာငစ/တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လပငနးအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ/ခ႐င ဥးစးဌာနမတစဆင

ကန႔ကြကႏငေၾကာငး

သတမတရကမ (၇) ရကအတြငးကန႔ကြကလႊာေခၚ

- လပငနးစာတြဖြင

- စစစ

ေလာကထားျခငး

ကန႔ကြကလငတငျပ

အေထာကအထားစစစ

သေဘာထား

မတခက

ၿမ႕နယဥးစး႐း

ေကးလကေဒသ ေတာငသလယယသမားမားႏင

တစႏငတစပငစကပးေရး

ျငငးပယ

(၅၀) ဧက ေအာက

(၇) ရကအတြငး

ခြငျပ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား114

ေျမစာရငးပစ (၁၀၅) (၁၀၆) ေရးကးျခငးလပငနး အဆငဆငအား ေအာကပါအတငး တငျပအပပါသည။

ေျမစာရငးပစ(၁၀၅) (၁၀၆) ေရးကးျခငးလပငနးအဆငဆင

ကာယကရငမ ေျမစာရငး(၁၀၃)ျဖင ေလာကထားျခငး

မတေရးကးျခငးမတတမးစာအပတြင ေရးသြငး၍ ေလာကလႊာအမတစဥေရးထးျခငး

ေျမတငးစာေရးႏင လကေထာကဥးစးမးမ ေျမျပငကြငးဆငးစစစျခငး

ၿမ႕နယေျမစာရငးဥးစးဌာနမးမ ကြငးဆငးစစစခကအေပၚ စစစေရးကးခြငျပျခငး

ေျမတငးစာေရးမ ေျမစာရငးပစ(၁၀၅)၊ (၁၀၆) တ႔ျဖင ေရးကးျခငး၊ လကမတေရးထးျခငး

ၿမ႕နယေျမစာရငးဥးစးဌာနမးက ထပဆငစစေဆးအတညျပၿပး ႐းတဆပ ႐ကႏပျခငး

ေရးကးးခႏင တဆပေခါငးတနဖး ေပးေဆာငျခငးႏင မတေရးကးထတေပးရန ခနးဆျခငးနင ေရးကးထတေပးျခငး

လကေထာကဥးစးမးက ေျမတငးစာေရး၏ ေရးကးခကမားက စာရငးေျမပမားျဖင တကဆငစစေဆးၿပး မနကနေၾကာငး လကမတေရးထးျခငး

မတခက။ လယယာေျမအျခားနညးအသးျပခြင ေလာကထားျခငးမားအတြက ေျမစာရငးေျမပႏင မတတမးမား

မတေရးကးခြင တငျပေလာကထားမႈမားႏငပတသက၍ သကဆငရာ ေနျပညေတာေကာငစ/ တငးေဒသႀကး / ျပညနယ

အစးရအဖြ႕မား၏ စစစႀကးၾကပ ခြငျပခက ရရၿပးမသာလင ေရးကးေဆာငရြကေပးလကရၿပး၊ အျငငးပြားမႈမရသည သာ

မာနေျမပေရးကးျခငးကစၥမားႏင ပတသက၍ ခြငျပခကႏငအတ လာေရာကေလာကထားသညေန႔မ (၁၅) ရကအတြငး

အၿပးေရးဆြေဆာငရြကေပးရနန ညႊနၾကားထားရပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁ ~ ၁၀ 115

လယယာေျမလပပငခြင အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးျခငးႏင အယချခငး လပငနးစဥအဆငဆင

ရကေပါငး(၆၀)အတြငးခ႐င လယ/စ၏

အမန႔(သ႔)ဆးျဖတခကက အတညျပျခငး

ျပငဆငျခငး(သ႔) ပယဖကျခငး

ရကေပါငး(၃၀)အတြငးၿမ႕နယ လယ/စ၏

အမန႔(သ႔)ဆးျဖတခကက အတညျပျခငး

ျပငဆငျခငး (သ႔) ပယဖကျခငး

ရကေပါငး(၃၀)အတြငးရပေကး လယ/စ၏

အမန႔(သ႔)ဆးျဖတခကက အတညျပျခငး

ျပငဆငျခငး (သ႔) ပယဖကျခငး

(၁၅)ရကအတြငးမလမႈခငးဖြငလစ၍ စစမးစစေဆးျခငး

ၾကားနာျခငး ဆးျဖတခက

တငးေဒသႀကး/ျပညနယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ရပကြက/ေကးရြာအပစ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕

ရကေပါငး(၆၀)

အတြငး အယခႏင

ရကေပါငး(၃၀)အတြငး

အယခႏင

ရကေပါငး(၃၀)အတြငး

အယခႏင

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕၏ ဆးျဖတခကသည

အၿပးအျပတ ျဖစေစရမည

- ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ လယ/စ အဖြ႕ အဆငဆင၏ ဆးျဖတခက ခမတသည ရကေပါငး (၁၃၅) ရက၊

- ဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ လယ/စ အဖြ႕ အဆငဆငသ႔ သတမတခကမားႏငအည အယခႏငသည ရကေပါငး (၁၂၀) ရက

- လယ/စအဖြ႕အဆငဆင၏ အမန႔ (သ႔) ဆးျဖတခကအေပၚ မေကနပသက အယခလႊာ တငသြငးရာတြင လယယာေျမ

အျငငးပြားမႈက ဆးျဖတသည မနကနေၾကာငး သကေသခလကမတေရးထးထားေသာ အမန႔(သ႔) ဆးျဖတခကမတႏင

အားကးအားထားျပသည သကေသခစာရြကစာတမးမားႏင အျခားအေထာကအထားမား ပးတြတငျပရမည။

ေနာကဆကတြ ( ၁၁ )

ေျမယာမႈခငးမားတြင အမးအစားအားျဖင (၂၅)မးခြျခားႏငေၾကာငး၊ ေဖာျပခၿပးျဖစပါ သည။ အဆပါ (၂၅)မး

ခြျခား ေဖာျပအပပါသည_

၁။ စညးကမးပကအေရးယသညကစၥ၊

၂။ စမကနးဝငေဒသမားတြင စမကနးဝငသးႏမားက စမကနးအတငး မစကပးသည အတြက အေရးယသညကစၥ၊

၃။ ႏစရညသးပငမား ေျပာငးလစကပးလပကငမႈႏငစပလဥးေသာကစၥ၊

၄။ မရငးလကငတႏငလကရလကငတ အျငငးပြားသည အမႈကစၥ၊

၅။ သကႀကးရြယအေတာငသႏငလငယမား လကငတလပကငမႈအျငငးပြားမႈ၊

၆။ မရငးသးႏႏငသးထပသးႏစကပးသတ႔ အျငငးပြားမႈ၊

၇။ အေမြဆငေျမ အလညကလပကငလျခငးေၾကာငအျငငးပြားမႈ၊

၈။ ႏငငျခားသ႔ျပနသြားေသာသတ႔ လပကငခသည ေျမယာအျငငးပြားမႈ၊

၉။ သးစား/သရငးငား အျငငးပြားသညေျမယာမႈခငး၊

၁၀။ ႏစရညသးပငစကဥယဥၿခေျမအျငငးပြားမႈ၊

၁၁။ ထနးလပပငခြငအျငငးပြားမႈ၊

၁၂။ ေျမပငဆငခြငအရ လပကငခြငရလမႈ အျငငးပြားသညကစၥ၊

၁၃။ ေပါငႏထားသညလယယာေျမ ေရြးႏတလပကငလမႈ၊

၁၄။ လယယာေျမက အေမြအျဖစ ေတာငးခ အျငငးပြားမႈ၊

၁၅။ လပကြကနယနမတအျငငးပြားမႈ၊

၁၆။ လမႈေရးေထာကပရန ကတပကကြကမႈ၊

၁၇။ ရပကြက/ေကးရြာအပခပေရးမႉးက အယခဝငမႈ၊

၁၈။ ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈ၊

၁၉။ ေသာငးကနသမား လကငတေျပာငးလခထားသည လယယာေျမအျငငးပြားမႈ၊

၂၀။ တရားဝငပငဆငသႏင လကရလကငတ အျငငးပြားမႈ၊

၂၁။ ဥပေဒေၾကာငးအရ ပငဆငမႈအေပၚ လကေရာကရရလမႈကစၥ၊

၂၂။ အစစပ လယယာေျမမား အျငငးပြားမႈကစၥ၊

၂၃။ ႏငငသားႏငႏငငျခားသား လကငတအျငငးပြားမႈ၊

၂၄။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစလမႈအတြက ေတာငးခအျငငးပြားသညကစၥ၊

၂၅။ ရပေကး/အာဏာပငမား၏ မမနကနေသာလပရပအေပၚ ေတာငးဆအျငငးပြားသည ကစၥ၊

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား118

၁ ။ စညးကမးပကအေရးယသညကစၥ

ဤေျမယာမႈခငးအမးအစားသည ဗဟေျမယာေကာမတလကထကကပင ေပၚေပါကခ ၿ ပး ယေန႔ထ ဆကလက

ေတြ႕ျမငေနရေသးေသာ မႈခငးအမးအစားျဖစပါသည။ ယခမႈခငး အမးအစားႏငပတသက၍ (၂) မးေတြ႕ရေလရပါသည။

ပထမအမးအစားမာ ေျမယာမႈခငး စတငစဥအခါက ေျမယာလပပငခြငႏငပတသက၍ အျငငးပြားမႈသာျဖစခၿပး၊ တငၾကား

မႈအရ စတငစစေဆးေသာအခါ စညးကမးပကမႈမား ေတြ႕ရ လာရေသာ မႈခငးမးျဖစပါသည။ အခ႕ကလညး မစားရသည

အမ သႏငပကဆသကသ႔ စတငကတညးက ဒါေတြစညးကမးပကေနပါၿပ၊ အေရးယေပးပါဟ တငၾကားလာမႈမးလညး

ရတတပါသည။ ယခငက ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမ ႏငငပငဥပေဒအရ ေရာငး၊ ေပါင၊ ငား၊ လ၊ ေပး အခြငအေရး မရ

သညအတြက (၁.၁၀.၁၉၇၀) ခႏစမစ၍ စညးကမးပကမႈရခပါလင အဆပါ ေျမကသမးယၿပး ၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထား

ေရးနညးဥပေဒ အပဒ ၁၁(ဂ) အရ တနးစဇယားျဖင ခထားေပးေလရပါသည။ ဆငးရခမးသာ တနးစဇယားေရးဆြထားရန

ခမတထားေသာမဝါဒအရ ေကးရြာႏငၿမ႕နယေျမယာေကာမတမားသည တနးစဇယားျပလပထားရၿပး၊ အဆပါတနးစ

ဇယားအရ အလညကသက လပပငခြင ခထားေပးခေလရပါသည။

စညးကမးပကမႈႏငပတသက၍ အပစ(၃)မးရပါသည။

(က) ေျမစညးကမးပကျခငး

ဥပေဒႏငအညေရာငး၊ ေပါင၊ ငား၊ လ၊ ေပး မလပျခငးက ဆလပါသည။

(ခ) လပကငမႈစညးကမးပကျခငး

ခြငျပခကမရဘ လယယာစကပးမႈမအပ အျခားနညးအသးျပျခငး၊ အျခားသးႏ(ႏစရည) ေျပာငးလ

စကျခငးက ဆလပါသည။

(ဂ) လကနာရန သးျခားျပ႒ာနးထားေသာ စညးကမးခကမား ခးေဖာကစညးကမးပကျခငး

ဤစညးကမးပကျခငးသည ခြငျပမန႔ရရျခငးမရဘ အသးျပျခငး၊ သးႏစကပးမႈ မျပဘ လပထားျခငး၊

ယခငသးစားခထားေရး ဥပေဒအရ တာဝနေကစပါးေရာငးခမႈ မရျခငး၊ ယခ တညဆလယယာေျမ

ဥပေဒပဒမ ၁၄ အရ လယယာေျမတစရပ၏ အားလးကျဖစေစ၊ တစစတ တစပငးကျဖစေစ ႏငငေတာ

အစးရ၏ ခြငျပခကမရရဘ မညသည ႏငငျခားသား သ႔မဟတ ႏငငျခားသားပါဝငသည အဖြ႕အစညး

က ေရာငး၊ ေပါင၊ ငား၊ လ၊ ေပးျခငးမျပရဟ ျပ႒ာနးထားခကအေပၚ ခးေဖာက၍ စညးကမးပကျခငး

စသညတ႔က ဆလပါသည။

ဒတယေတြ႕ရရတတေသာ အမးအစားမာ ယခငေခတကာလက စညးကမးပကေၾကာငး ဆးျဖတခမႈအရ တနးစ

ဇယားျဖင လပပငခြငခြေဝခထားခမႈအေပၚ ယေန႔ေခတကာလေရာကမ ျပနလညအေရးဆ တငျပလာမႈမးျဖစပါသည။

ယေန႔ေခတကာလ အေျခအေနအရ ပြငလငးျမငသာမႈရလာၿပျဖစ၍ ျပညသလထသည မညသ႔က၊ မညသညခႏစက၊

မညသညအေၾကာငးေၾကာင၊ မညသညသေဘာတညခကျဖင ေပါငႏခသညဟ ပြငပြငလငးလငးေဖာျပလက တငျပတင

ၾကားေလရပါသည။ ထစဥက အာဏာပငပဂၢလ မညသက၊ မတရားဘကလကၿပး သ႔မဟတ ဥပေဒခးေဖာကၿပး သ႔မဟတ

လာဘစားၿပး မညသ႔ကခထားေပးခေၾကာငး ၎တ႔၏အျမငကလညး ပြငပြငလငးလငး ေဖာျပ ေတာငးဆလာေလရပါ

သည။

ေနာကပငးကာလမားတြင အေတြ႕ရမားေသာ တငျပတငၾကားမႈမားမာ စပါးေရာငးခရန တာဝနမေကခ၍

သမးဆညးခခရၿပး၊ သးစားခထားေရး နညးဥပေဒ ၁၁(ဂ) အရ တနးစဇယားျဖင လပပငခြငလႊေျပာငးခထားမႈခရျခငးမား

က ျပနလညတငျပလာမႈမား ျဖစပါသည။ ကယခငးစာစရာ အလြနေကာငးပါသည။ သ႔ေသာလညး ယခငေခတကာလ၌

ေဆာငရြကခမႈ မားက ယခမ ျပငဆငရန လြနစြာခယဥးလပါသည။ လကရလကငတ၏ လကငတတညျမမႈ ကလညး

ေနာကဆကတြ ၁၁ 119

ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစပါ၍ ဦးေႏာကစားရသည ေျမယာမႈခငးအမးအစား ျဖစပါသည။ စညးကမးပကမႈ (၃)

မးရသညအနက မညသညစညးကမးပကမႈႏင ပတသကမႈ မဆ အေရးယေဆာငရြကခမႈရခပါက ဤမႈခငးအမးအစားႏင

အကးဝငသြားၿပျဖစၿပး ဤ အမးအစားတြင အကးဝငေနပါက အမားျပငရနခကခသည အေျခအေနရပါေၾကာငး အသေပး

တငျပလပါသည။

ထ႔ျပင စညးကမးပကမႈတြင အကးဝငေသာ ေပါငႏမႈႏငပတသက၍ ေတာငသလယသမားမားက အသေပးလ

သညမာ လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၁၂(င) အရ “ စကပးထတလပမႈ အရငးအႏးအတြကသာ” လယယာေျမလပပငခြငက

ေပါငႏခြငရသညဆသည အခကပငျဖစပါသည။ ကနးမာေရးအတြက၊ ပညာေရးအတြက၊ လမႈေရးအတြက၊ အျခားေသာ

အေၾကာငးအရာမား အတြကေပါငႏခပါသညဟ ယေန႔ကာလတြင ပြငပြငလငးလငးေဖာျပတငၾကားေနၾကေသာလညး

တငၾကားသအမားသည ဤျပ႒ာနးခကက ေမေလာေနၾကသလား? မသရၾက၍ဘလား? မညသညအေၾကာငးအရာျဖင

ေပါငေပါင တရားဝငသညဟ၍ ထငျမငေနၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ဤအခကသည လးဝမားယြငးပါသည။ တညဆ

လယယာေျမဥပေဒအရ စကပးေရး အရငးအႏးအတြကသာ လယယာေျမလပပငခြငက ေပါငႏခြငရၿပး အျခားေသာ

အေၾကာငးအရာျဖင ေပါငႏမႈက ခြငမျပထားေၾကာငး အစးရဘဏ သ႔မဟတ အစးရအသအမတျပေသာ ဘဏမားတြငသာ

ေပါငႏခြငရေၾကာငး သတျပရနလအပပါသည။ ထသ႔ေပါငႏခပါက စညးကမး ပကမႈတြင အကးဝငေနၿပျဖစေၾကာငး

တငျပလပါသည။

မညသညေခတကာလ၌မဆ တညဆဥပေဒဆသညရပါသည။ တညဆဥပေဒအရ ခမတ ျပဌာနးထားသည

အတငး အေရးယေဆာငရြကရေလရခသညက ေမရနမသငပါ။ တရားမႈ၊ မတရားမႈဆရာတြင တာ၀နယေဆာငရြကရသ

မားအဖ႔ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးဆေသာ ေပတျဖငတငးတာရသညျဖစ၍ ခစားရသမား၏အျမငႏင ျခားနားမႈရႏငသညက

လညး ေမရနမသငပါ။ ခစားရသတ႔သည မမ၏အကးက ထခကမႈရသလား၊ မမအလဆႏၵ ျပည၀သလားဆသည ခစားမႈျဖင

ေပတတငးတာေလရေသာေၾကာင မမအလဆႏၵျပညဝလၽင တရားဥပေဒျပဌာနးခကႏင ကကညသညျဖစေစ၊ မကကည

သညျဖစေစ အမနတရားဟ ယဆေလရပါသည။ တာ၀နရပဂၢလမားကမ ဥပေဒလပထးလပနညးဆေသာ ေပတျဖင တငး

တာရသညျဖစ၍ အေျခခ(၂)ခ ကြာျခားသညႏငအမၽ မတကြျပားမႈသညလညး ရနငသညက သတမရနလအပပါသည။

ဘကလက၍ျဖစေစ၊ လာဘစား၍ျဖစေစ၊ မတရားမႈျပလက မားယြငးေဆာငရြကခမႈမး၊ ဥပေဒခးေဖာကေဆာငရြကချခငး

မးရႏငေသာလညး ဤအခကသည ပဂၢလကခစားမႈ အထငအျမငအေပၚတြင အေျချပ၍မရပါ၊ စစေဆးေတြ႕ရခက ေပၚ

တြငသာ အေျခခရမည ျဖစပါသညဟလညး တငျပလပါသည။

လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၁၂ တြင လယယာေျမလပပငခြငရရသ လကနာရမည စညးကမးခကမားက ေဖာျပထား

ပါသည။ ၎စညးကမးခကမား ေဖာကဖကပါက ပဒမ ၁၉ ျဖငလညးေကာငး၊ ပဒမ ၃၅၊ ၃၆၊ ၃၇ တ႔ျဖငလညးေကာငး

ခတဆက အေရးယ ေဆာငရြကျခငးခယရမည ျဖစပါသည။ ဤအခကကလညး ေမထားရနမသငပါ။

လကရျဖစပြားေနေသာေျမယာမႈခငးသည ယခအမးအစားတြင အကးဝငျခငးရမရ အမႈစစေဆးၿပးပါကသရနင

ပါသည။ ယခအမးအစားတြင အကးဝငေနပါက လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕တြင မညသ႔ဆးျဖတသငသညက ေဆာငရြက

သြားရနျဖစပါသည။ ေဆြးေႏြးဆးျဖတရာတြင ဦးစားေပးအစအစဥေရးဆြရာတြင အေျခခအျဖစထားရသငသည အခက ၅

ခကႏင အျခားေသာထညသြငးစဥးစားသငသည အခကအလက(၁၀)ခကက ေပါငးစညးစဥးစားလက ဆးျဖတေဆာင

ရြကသြားရပါမည။ အေျခခမတစရပခမတထားၿပး ၎ခမတထားေသာမအေပၚ အေျခခလက စဥးစားရမညျဖစပါသည။

ဤကသ႔ေသာ အမႈအမးအစားတြင ကာလအလက တညရခေသာ တညရေနေသာ ဥပေဒ၏ျပဌာနးခကႏငအည ေဆာင

ရြကသြားျခငးသညသာ အသငေတာဆးျဖစပါေၾကာငး သးသပတငျပအပပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးအမးအစားက စစေဆးေဆာငရြကရမညဆလၽင ေအာကပါအခကမားကလညး သတျပသင

ပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား120

(၁) စညးကမးပကသညဟ ေတြ႕ရရေသာကာလ(ခႏစ)

(၂) စညးကမးပကခရေသာ အေၾကာငးရငး

(၃) စညးကမးပကမႈအေပၚ အေရးယေဆာငရြကခမႈ

(၄) လကရစကပးလပကငလကရသ၊ လကရလကငတ

(၅) လကရလကငတျဖစရချခငးျဖစစဥ

(၆) လကရလကငတကာလႏင စကပးလပကငမႈ

(၇) စညးကမးပကမႈေၾကာင လကငတျပတေတာကခသည ကာလ

စသည အခကမားက စစေဆးမတတမးတငလက ႏႈငးယဥစဥးစား ေဆာငရြကသြားရမည ျဖစပါသည။

၂ ။ စမကနးဝငေဒသမားတြင စမကနးဝငသးႏမားက စမကနးအတငး

မစကပးသည အတြက အေရးယသညကစၥ

ယခင ဗဟေျမယာေကာမတလကထကက ေတြ႕ရခရေသာ ေျမယာမႈခငး အမးအစား ျဖစပါသည။ ယေန႔ေခတတြင

ေတြ႕ရရမႈ အလြနနညးပါးသြားၿပးျဖစေသာလညး မရပါဟ အတတမေျပာနငေသးေသာ အေျခအေနရပါ၍ ဆကလကထည

သြငး ေဖာျပထားပါသည။ ယခငေခတကာလ ကငသးခေသာစနစအရ လယယာေျမမားက စမကနးစနစျဖင တာဝနေပး

စကပးေဆာငရြကေစခသျဖင အဆပါစမကနးအတငး မစကပးဘ ေဖာကဖက႐ျဖင ေျမယာက သမးဆညးေဆာငရြကခြင

ရခပါသည။ ဤနညးအားျဖင ယခေျမယာမႈခငးအမးအစား ျဖစေပၚလာရပါသည။

၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရးဥပေဒအရ လညးေကာငး၊ ဆရယလစစးပြားေရးစနစ (Plan Economy) အရလညး

ေကာငး၊ စမကနးခမတ စကပးျခငးစနစက ယခငက ကငသးခေသာလညး ယခအခါ အဆပါစနစက ဖကသမးလကၿပး

ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး နငငေတာမ အကနအကခ၍ တညေဆာကထားေသာ ဆညေရေသာကဧရယာမားတြင နငင

ေတာက ဦးစားေပးသည သးႏမားစကပးေရးက ဆကလကေဆာငရြကေနဆျဖစပါသညက သတျပရန လအပပါသည။

ထ႔ျပင ဆညေရေသာကဧရယာတြင ခြငျပခကမရဘ ဥပေဒမ အျခားႏစရညသးႏ ေျပာငးလစကပးမႈအျဖစ ျဖစေပၚမလာ

ေအာင ဂ႐ျပထနးသမး ကာကြယလၽကရပါသည။

နငငေတာအေနျဖင ေရ႕ေလၽာကလမးရမညခရးစဥတြင Zoning System ဇနစနစျဖင စကပးျခငးစနစ ေပၚထြနး

လာရန အလားအလာရပါ၍ အမားသေဘာတညမႈျဖင စမကနးခမတ စကပးရာတြင အေရးယေဆာငရြကရမႈမး ေပၚေပါက

လာပါလင ဤမႈခငးအမးအစား၌ အကးဝငမညျဖစပါသည။

ႏငငေတာမကခမႈျဖင အထးျပလပခက ေဆာငရြကထားေသာေဒသမား (ဥပမာ - ဆညတညေဆာကျခငး၊ ေျမ

ယာျပျပငထားျခငး) စသညဧရယာမားတြင စမကနးျဖငခမတစကပးျခငး၊ ဇနစနစျဖင ခမတစကပးျခငးမား ေဆာငရြက

မညျဖစပါက တစစတစဦးေသာ စညးကမးေဖာကဖကသေၾကာင အမားထခကနစနာမႈ မျဖစေပၚလာရေလေအာင ကာကြယ

ထနးသမးရန လအပပါသည။ ထသ႔ ကာကြယထနးသမးနငရနအတြက ေတာငသလယသမားမား၏ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖး တး

တကမႈက ထခကေစေသာ ကစၥရပမား ေပၚေပါကလာပါက အကာအကြယေပးႏငရန မဝါဒမား၊ ဥပေဒမား ခမတထားရန

လညး လအပပါသည။ ယခတညဆ လယယာေျမဥပေဒ၊ ေတာငသလယသမားမား အခြငအေရးကာကြယေရးႏင အကး

စးပြားျမႇငတငေရးဥပေဒမားတြင ထကသ႔ေသာကစၥရပမားအတြက အေရးယေဆာငရြကရန ျပ႒ာနးထားမႈ မရေသးပါ။

ဤေျမယာမႈခငးအမးအစားက ေျဖရငးေဆာငရြကရနျဖစပါက အမႈတြတညေဆာကရာတြင ပါဝငရမညအခကမားက ဦးစြာ

အမႈစစေဆး မတတမးတငရနျဖစၿပး၊ သေဘာတညခကအရ စေပါငးဆးျဖတခကက တတကက မတတမးတငရန လ

အပပါသည။ ထ႔ေနာက လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငမ အမားအကးစးပြားက ေရး႐ႈလက ေရရညဖြ႕ၿဖး တးတက

မႈက ဦးတညခကထားရကာ စစစဆးျဖတ ေဆာငရြကသြားရန ျဖစပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 121

၃ ။ ႏစရညသးပငမား ေျပာငးလစကပးလပကငမႈႏငစပလဥးေသာ ေျမယာမႈခငး

ယခငဗဟေျမယာေကာမတလကထကကပင ျဖစေပၚခၿပး ယေန႔ထ ဆကလကတညရေနေသာ ေျမယာမႈခငး

ျဖစပါသည။ ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမနငငပငဥပေဒပဒမ ၃၈(၁)တြင နငငေတာသမၼတသည ေဒသတစခခတြင သးႏ

အမးအစား တစခခက စကပးျခငးျဖငေသာလညးေကာငး၊ ေဒသတစခခတြင လယယာေျမက သတမတထားေသာ နညး

လမးအတငး အသးချခငးျဖငေသာလညးေကာငး၊ ႏငငေတာအတြကျဖစေစ ေတာငသလယသမားမားအတြကျဖစေစ၊

အကးျဖစထြနးေစမညဟ ထငျမငယဆလင အဆပါသးႏအမးအစားက စကပးေစရနေသာလညးေကာငး၊ အဆပါနညး

လမးအတငး လယယာေျမက အသးခေစရန ေသာလညးေကာငး သငေလာမည ထငျမငသညအတငး ေဆာငရြကနငသည

သ႔တညးမဟတ ေဆာငရြကေစနငသညဟ ျပဌာနးခပါသည။

အဆပါျပဌာနးခကအရ ထစဥကပင ႏစရညသးပငေျပာငးလစကပးလလၽင ခြငျပမန႔ ေတာငးခရမညျဖစၿပး၊

ခြငျပမန႔ရရမသာလၽင ေျပာငးလစကပးနငၾကသည ျဖစပါသည။

အကယ၍ ခြငျပမန႔မရရဘ စကပးလပကငခပါက လပကငမႈစညးကမးပကသညဟ ယဆ၍ ၁၉၅၃ ခႏစ လယ

ယာေျမနငငပငအကဥပေဒပဒမ ၁၅(ဃ)ႏင ၁၅(င) မားအရ လယယာေျမမႏငထတျခငး ခခရနငသညအျပင အဆပါ

အကဥပေဒပဒမ ၄၈ ႏင ၄၈(က)အရ အေရးယျခငးလညး ခခရနငပါသည။

ယခ ၂၀၁၂ ခႏစ လယယာေျမဥပေဒျပဌာနးၿပးေနာက ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမနငငပင အကဥပေဒက ဖက

သမးခၿပးျဖစေသာလညး လယယာေျမဥပေဒ ပဒမ ၁၂ (ဇ)တြင လယယာေျမက မလစကပးလကရေသာသးႏအမးစား

မ အျခားသးႏအမးအစားသ႔ ခြငျပခကမရဘ ေျပာငးလစကပးျခငးမျပရဟ ထပမကန႔သတထားမႈက ေတြ႕ရရပါသည။

အဆပါ ဥပေဒ၏ နညးဥပေဒအပဒ ၇၁ မ ၇၇ အထ သးႏေျပာငးလစကပးလမႈႏငပတသက၍ ေဆာငရြကရမည လပငနးစဥ

မားက ျပဌာနးထားပါသည။ လယယာေျမတြင စပါးသးႏစကပးေသာ လယေျမမား မေလာပါးေရးအတြက လယယာေျမ

နညးဥပေဒအပဒ ၆၉ တြင နငငေတာ၏ စားေရရကၡာ ဆနဖလေရးအတြက သကဆငရာေနျပညေတာေကာငစ သ႔မဟတ

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕က သးႏပစေျပာငးလစကပးလမႈက မကေျခမျပတ ႀကး

ၾကပရမည၊ နညးဥပေဒအပဒ ၇၀ တြင ေနျပညေတာေကာငစ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလယယာ

ေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သည ေဒသအတြငး သးႏေျပာငးလစကပးျခငးႏငစပလဥး၍ အဆငဆငစစစအတညျပၿပး စကဧကကနး

ဂဏနး မနကနစြာျဖင ဗဟလယယာ ေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သ႔ တငျပရမညဟ ေဖာျပထားပါသည။ နငငေတာအေနျဖင ေခတ

အဆကဆကကပင ဆနစပါး စားေရရကၡာဖလေရးက အဓကထားခေၾကာငးႏင ယခမကေမာကကာလတြငလညး အာ႐

စကအေလးထားရေနဆျဖစေၾကာငး ျပညသလထအေနျဖင သတျပၾကရန လအပပါသည။ အဘကဘကက ဖြ႕ၿဖးမႈနမ

ကခရေသာ ကၽြနပတ႔၏ ျမနမာနငငတြင အဟာရဓာတ ျပည၀စြာစားသးနငေသာ လဦးေရမာ လြနစြာနညးလပါသည။ ထ႔

အတ အႏရာယကငးေသာ အဆပအေတာကကငးေသာ တစနညးအားျဖင အစာအဟာရ ရရေရးမာလညး တစေန႔ထက

တစေန႔ ပမခကခလကရေနပါသည။ ထသ႔ေသာအေျခအေနမးတြင ထမငးပါ ဝဝမစားရေသာေန႔မားလညး ဆကေရာက

လာႏငေသးေၾကာငးႏင ထအႏရာယက ျပညသအားလးက သတျပ ကာကြယရနလအပေၾကာငးလညး အသတရားရထား

ရန လအပပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ မမတ႔သည အေျခအေနအမးမးေၾကာင ႏစရညသးႏေျပာငးလစကပးလပါက ေျပာငးလစကပးမႈ

မလပခင အရငအဘကဘကမ စဥးစားၾကရန လအပပါမည။ အကယ၍ လပသငသညဆပါကလညး ဥပေဒႏငအည ခြငျပ

ခကရယ စကပးၾကဖ႔လအပပါသည။

ထသ႔မဟတဘ ႏစရညသးႏက ခြငျပခကမရဘ စကပးခပါက ယခေျမယာမႈခငး အမးအစားတြင အကး၀ငသြား

မညျဖစပါသည။ မမႏငမသငျမတသ တစဦးဦးမလညးေကာငး၊ အခြငအာဏာရသမ တာ၀နေပးအပ၍ ေဆာငရြကလာလင

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား122

ေသာလညးေကာငး ခြငျပခကမ ႏစရညသးႏ စကပးမႈေတြ႕ရခပါလၽင လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၁၂(ဇ) ႏင ၿငစြနးေနၿပး

ျဖစ၍ အဆပါ ဥပေဒပဒမ ၁၉ အရလညးေကာငး၊ ပဒမ ၂၀ အရလညးေကာငး၊ ပဒမ ၃၅၊ ၃၆ တ႔အရ လညးေကာငး အဆင

ဆငအေရးယ အျပစေပးျခငးခရနငပါေၾကာငး အသေပးတငျပအပပါသည။

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငသည ဤကသ႔ေသာ မႈခငးအမးအစားက ကငတြယခရပါက စကပးေျမ

အေျခအေန၊ စကပးေရအေျခအေန၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ေစးကြကစသညအခကမားက အဘကဘကက ခငခနစဥးစား

ေပးရန လအပပါသည။ ႏငငေတာ၏ လလားခကအရ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေပးရမညျဖစေသာလညး ျပည

သလထ၏ အကးစးပြားကလညး ၾကည႐ႈစဥးစားေပးရန လအပပါသည။ မညသ႔မ အေျခအေနမေပးေသာေၾကာင ႏစရည

သးႏေျပာငးလစကပးရေသာ အေျခအေနမးေတြ႕ရရပါက ငညႇာစဥးစား၍ ဥပေဒလမးေၾကာငးေပၚသ႔ တငေပးကာ ဥပေဒ

ႏင အညအညြတျဖစေစေရး စဥးစားေပးသငပါသည။ အတအကးစးပြားက ေရး႐ႈလြနးၿပး အမားအတြက၊ နငငအတြက

ေရရညအကးစးပြား ထခကနငေသာ အေျခအေနမးတြင ဥပေဒႏငအည ဆးျဖတေဆာငရြကသငပါေၾကာငး တငျပအပပါ

သည။

၄ ။ မရငးလကငတႏင လကရလကငတ အျငငးပြားသညအမႈကစၥ

ဤမႈခငးအမးအစားတြင ေဝါဟာရ အသးအႏႈနးႏစခက သတျပရနလအပပါသည။ မရငးလကငတႏင လကရ

လကငတဆေသာ ေဝါဟာရမားျဖစၿပး၊ ေျမယာႏငအလမးေဝးေနသမားအတြက စမးေနေသာ စကားလးမားျဖစပါသည။

လကငတဆေသာ စကားလးက ျမနမာအဘဓာန၌ တစစတစဦးက ေဆာငရြကလပကငခၿပးေနာက၊ အေၾကာငးတစခခ

ေၾကာင ေနာကလ တစစတစေယာက ဆကလကလပကငနငရန ကြငးကနခေသာလပငနး၊ လပလကစဟ အဓပၸါယဖြငဆ

ထားပါသည။ သ႔ေသာ ေျမယာေလာကတြငမ လကငတဆသည ေျမယာတစရပက လပကငေနသဟ၍ အဓပၸါယရပါသည။

ေျမယာလပငနးက လပကငေနသက လကငတဟ သတမတပါသျဖင မရငးလကငတဆသည မး႐းအစဥအဆက၊ အစဥ

တစစကဦးစြာ လပကငခသကဆလၿပး လကရလကငတဆသညမာ လကရကာလတြင လပကငေနသက ဆလပါသည။

အေတြ႕အၾကအရ ေျမယာမႈခငးတြင စမးေသာ၊ ကကေသာ၊ ရငးႏးေသာ၊ ေဆြမးေတာစပေသာ သေဘာတရား

မား မရပါ။ တစခါတစရ မတေဆြရငးခာအခငးခငး၊ တစခါတစရ မဘႏငသားသမး၊ ညအစကေမာငႏမအရငးအခငးခငး

ပင ျဖစပြားေလရေၾကာငး ေတြ႕ရသျဖင မရငးလကငတျဖစခဖးသ မဘ(သ႔) ဦးေလး၊ ေဒၚေလး(သ႔) အစကအစမ တစဦးဦးႏင

လကရပဂၢလတ႔သည အေၾကာငးကာရမသငသည အခနအခါတြင ေျမယာမႈခငးျဖစပြားေလရေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။

ဤကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးက စစေဆးဆးျဖတရာတြင မရငးလကငတကာလ၊ မရငး လကငတစြန႔လႊတခရျခငး

အေၾကာငးအရငး၊ လကရလကငတကာလ၊ လကရလကငတျဖစ လာရျခငးအေၾကာငးအရငး၊ မႈခငးစတငျဖစပြားလာပ၊

အျခားေျမ၊ အျခားစးပြား၊ လမႈေရးအေျခအေန စသညတ႔က စစေစေစ ေမးျမနးမတတမးတငထားရန လအပပါသည။ ၎

အခကအလကမားအေပၚ အေျချပ၍ ျဖစသငေသာအေၾကာငးတရား၊ ဦးစားေပးအစအစဥမားႏငခငခနကာ စဥးစားဆး

ျဖတသြားရမညျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

ဤကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးတြင တရားေသလကကငထား၍ မရငးလကငတက ဦးစားေပးရမည၊ လကရလက

ငတက ဦးစားေပးရမညဟ ယတျပတဆးျဖတထားရန မသငပါ။ အထကေဖာျပပါအေၾကာငးအရာ၊ အခကအလကမား စ

လငစြာရရၿပး၊ ဦးစားေပးအစအစဥမားအေပၚ အေျခခစဥးစား၍ ဘကေပါငးစ႐ႈေထာငေပါငးစမ ျပညျပညစစ စဥးစားဆး

ျဖတသြားသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 123

၅ ။ သကႀကးရြယအေတာငသႏငလငယမားလကငတအျငငးပြားမႈ

ဤမႈခငးအမးအစားသည ဗဟေျမယာေကာမတလကထကကပင ေတြ႕ျမငခရၿပး၊ ယေန႔ကာလအထလညး

မၾကာခဏ ေတြ႕ျမငရေလရေသာ အမးအစားတစချဖစပါသည။ လႀကးသမက ႐ေသကငးရႈငးေလရသည ျမနမာတ႔၏

ဓေလထးစ အစဥအလာႏင ဆန႔ကငဖလာျဖစရသည မႈခငးအမးအစားျဖစပါသည။

သကႀကးရြယအေတာငသဆေသာ စကားေဝါဟာရအရ အသကႀကးၿပး အရြယအေနေသာ ေတာငသလယသမား

မားႏငပတသကေနေၾကာငး သသာနငပါသည။ အသကႀကးၿပး အရြယအေသာ ေဝါဟာရႏငပတသက၍ ထပမရငးလငးရန

မလေသာလညး ေတာငသဆေသာ စကားရပကမ ရငးလငးေဖာျပရန လအပပါသည။ ေတာငသလယသမားဆသညမာ

လယယာ ေျမဥပေဒပဒမ ၃(င)အရ (၁) ေျမကအသးခ၍ စကပးေရးလပငနး သ႔မဟတ ေမြးျမေရးလပငနး သ႔မဟတ

လပငနးႏစရပစလးက မမ၏ အဓက အသကေမြး၀မးေကာငးအျဖစ မမကယတငလပကငသ သ႔မဟတ မမကယတင

အစဥတစစကလပကငသ၊ (၂) ဆငရာႏစတြင ေျမက အသးျပ၍ စကပးေရးလပငနး သ႔မဟတ ေမြးျမေရးလပငနး

သ႔မဟတ လပငနးႏစရပလးက မမ၏အဓကအသကေမြး၀မးေကာငးအျဖစ လပငနးလပကငခနတစေလာကလး ကယ

တငႀကးၾကပလပကငသ၊ (၃) ေျမကအသးျပ၍ ရာသသးႏ၊ ဥယာဥၿခသးႏ၊ ႏစရညသးႏမား စကပးထတလပရန သ႔မဟတ

စးပြားျဖစေမြးျမေရးလပငနးက လပကငရနအလ႔ငာ အရငးအႏးမတညစကထတ၍ လပငနးလပကငခနတစေလာကလး

ကယတငလပကငသ သ႔မဟတ ႀကးၾကပစမလပကငသ၊ (၄) ေျမကအသးျပ၍ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးဆငရာ လပငနးမား

တြင ပါ၀ငေဆာငရြကေနသ၊ (၅) စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးလပငနးမားႏင ယငးတ႔ႏငဆကႏြယလကရေသာ ထတလပမႈလပ

ငနးအလ႔ငာ ေျမကအသးျပ၍ ပးပင၊ မးေစ၊ မးႏင သားေပါကမား ကယတငထတလပေရာငးခသျဖစေၾကာငး အဓပၸါယ

ဖြငဆ ျပဌာနးထားသညက ေတြ႕ရရပါသည။

အဆပါ အဓပၸါယဖြငဆခကအရ အေရးႀကးေသာအခကမားက ေကာကႏတေဖာျပရလင ေတာငသလယသမား

ဆသညမာ

၁။ မးေစပးပငထတလပေရာငးချခငးအပါအ၀ငျဖစေသာ စကပးေရးလပငနး သ႔မဟတ မး၊ သားေပါက

ထတလပေရာငးချခငး အပါအ၀ငျဖစေသာ ေမြးျမေရးလပငနး သ႔မဟတ ထႏစမးလး၌ စကပးလပကင

ေမြးျမမႈ ပါ၀ငေနျခငး၊

၂။ ထသ႔ စကပး၊ ေမြးျမ ထတလပေရာငးခမႈတြင ေျမကအေျချပရျခငး၊

၃။ ေျမကအေျခမျပဘ ေရကအေျချပပါက အကးမ၀ငျခငး၊

၄။ စကပးေရးလပငနး သ႔မဟတ ေမြးျမေရးလပငနးက အဓကအသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးအျဖစ လပ

ကငအသကေမြးေနသျဖစရျခငး၊

၅။ အရငးအႏးစကထတျခငးအပါအ၀င ကယတငအစဥတစစက စကပးလပကင ေမြးျမျခငး၊ သ႔မဟတ

လပငနးခနတစေလာကလး ႀကးၾကပစမလပကငသ ျဖစရျခငး၊ စေသာအခကမားက ေတြ႕ရႏငပါသည။

ထသ႔ေသာ အခကမားႏငကကညေသာ ပဂၢလကသာလင ေတာငသလယသမားဟ ယဆရမညျဖစပါသည။

အထကပါအခကမားႏငကကညလက အသကအရြယႀကးရငအမငး မစြမးျဖစလာသညအထ စကပးလပကင ေမြးျမေရး

လပကငလာေသာ ပဂၢလမားသည သကႀကးရြယအေတာငသဆေသာစကားရပႏင ကကညသမား ျဖစလာရပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးမးႏငၾကေတြ႕ရ၍ ထေတြ႕ကငတြယရၿပဆလၽင အထကမ အဓပၸါယဖြင ဆခကႏင ကကညမႈရ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား124

မရ ဦးစြာဆနးစစရန လအပပါသည။ ကကညမႈမရပါက သကႀကးရြယအ ေတာငသႏငလငယလကငတ အျငငးပြားမႈအျဖစ

မယဆသငဘ အျခားသငေတာရာ ေျမယာမႈခငး အမးအစားအျဖစ ႐ႈျမငတတရန လအပပါသည။

ေတာငသလယသမားတစဦးသည ၎၏လယယာေျမက စဥဆကမျပတ တစစကမတမတ စကပးလပကငလာ

ခၿပးေနာက အမငးမစြမးျဖစလာခလင ၎ကယတငစကပးလပကငမႈမျပႏငေတာေသာေၾကာင သားသမးမား၊ ေျမးမား၊

တ၊ တမမားစသည ေဆြမးေတာစပသမား၊ ေဆြးမးမေတာစပသ ျပငပပဂၢလမားက အကအညေတာငးခရေလရၿပး ဘ၀

ရပတညခကအတြက ဆကလကႀကးပမးရခနတြင လငယလကငတမား၏ လကငတတကမႈက ခစားရေလရပါသည။

သကႀကးရြယအတ႔၏ ဘ၀ရပတညေရးအာမခခကက ရကခးဖကဆးခလကရျခငးလညး ျဖစပါသည။ ထသ႔ေသာ အေျခ

အေနမးတြင သကႀကးရြယအေတာငသမား၏ ဘ၀ ရပတညနငေရးက တာ၀နရအဖြ႕အစညး အဆငဆင၊ တာ၀နသပဂၢလ

အသးသးမ အလကတသ ကညေဆာငရြကေပးရနလအပပါသည။ ထကသ႔ မတရားအနငကငမႈမးကလညး အားမေပး

ထကေၾကာငး တငျပလပါသည။ “အသကႀကးသက႐ေသ၊ ငယသကေလးစား၊ အားနညးသက ေဖးက၊ လသကထမ” စ

ေသာ ျမနမာတ႔၏႐းရာ အစဥအလာ ဓေလထးတမးကလညး ေဖာကဖကကးလြနရာကသျဖင ထကသ႔ေသာ အမအကင

ဆးမားက ဝငး၀နးတားျမစဖ႔ လအပပါသည။

သ႔ေသာ သကႀကးရြယအ ေတာငသမားဘကက ငညႇာစဥးစားေပးသငေၾကာငး တငျပရေသာလညး အခ႕ေသာ

ကစၥရပမားတြင လငယလကငတ၏ မားယြငးလြနကးမႈမဟတ၊ သကႀကးရြယအေတာငသမားဘကမ ေဖာကဖကကး

လြနမႈျဖစေနတတသညက ရဖနရခါ ေတြ႕ရရေလရပါသျဖင ေလနဓားထစ မမတသငပါေၾကာငး တငျပလပါသည။ အေတြ႕

အၾကအရ သကႀကးရြယအေတာငသအခ႕သည မျဖစသငေသာ ေတာငးဆမႈမား ျပလပတတျခငး၊ လငယမားဘကမ

မလကေလာနငေသာကစၥမားက ေတာငးဆမႈျပျခငး၊ နးရာလ၏ ေသြးထးေျမႇာကပငမႈအေပၚ ယလြယသညျဖစ၍ ထပဂၢလ

၏ ေသြးေဆာငျဖားေယာငးမႈအေပၚတြင လကပါေဆာငရြကတတျခငး၊ မလသေဘာတညခကက ေဖာကဖကကာ အသစ

အသစေသာ ေျပာငးလေတာငးဆမႈမား ျပလပတတျခငး၊ သကႀကးရြယအေတာငသမားအေပၚ ငညႇာစဥးစားေပးေလရ

သည သဘာ၀က သရထားၿပးျဖစ၍ ထအခကကအေျခခကာ လငယ လကငတအေပၚ အႏငကငမႈျပလပေလရျခငးမား

လညး ရဖနရခါ ေတြ႕ျမငရေလရပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ ထကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးမးတြင သကႀကးရြယအေတာငသ၏ ဘ၀အာမခခကအတြက ဦးစားေပး

စဥးစားရနျဖစေသာလညး ေလနဓားထစမတယထားရန မသငပါဟ တငျပလပါသည။

ထကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးတြင လပေဆာငရမညလပငနးစဥ ၂ ဆငရပါသည။ ပထမအဆငမာ သကႀကးရြယအ

ေတာငသ၏ ဘ၀အာမခခကအတြက ေဆာကရြကေပး၍ လကရ လကငတလပကငေနသ လငယလကငတအား ဆကလက

လပကငခြငေပးရန၊ ထသ႔ ဆကလကလပကငရျခငးေၾကာင သကႀကးရြယအေတာငသက ရပရြာဓေလထးစႏငအည တစ

ႏစလင ေထာကပေၾကး သ႔မဟတ သးႏမညမၽ မပကမကြကေပးေစရန၊ ထသ႔ ေထာကပေၾကး (သ႔) သးႏေပးျခငးက

ေကးရြာလယစအဖြ႕မ ႀကးၾကပေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။ ပစ(၇)က သကႀကးရြယအေတာငသ၏အမညျဖင ခြငျပ

ထတေပးထားရနႏင လငယလကငတက ဆကလကလပကငခြငေပးရန ျဖစပါသည။ ထပထမအဆငတြင လငယ လကငတ

က ေထာကပေၾကးေပးရန ပကကြကျခငးေတြ႕ရပါက ဒတယလပငနးစဥအေနျဖင အခငးျဖစေျမ၏ လပကငခြငက သကႀကး

ရြယအေတာငသ၏အလက မညသ႔ကမဆ ခြငျပေပးရန ျဖစပါသည။ ထအဆင ၂ ဆင က တစဆငၿပးမတစဆင ေဆာင

ရြကေပးရန ျဖစပါသည။ လငယလကငတက ေထာကပေၾကး မပကမကြကေပးေနေသာလညး သတစပါး၏စကားက နား

ေယာင၍ လကငတေျပာငးလခထားေပးလျခငး၊ ေငြေၾကး သ႔မဟတ သးႏက ရပရြာဓေလ ထးစႏငမညဘ မတနတဆ

တးျမႇငေတာငးချခငး စသညတ႔ ေပၚေပါကလာပါက လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငက လငယလကငတဘကမ

ရပတည စဥးစားေပးရန ျဖစပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 125

ဤေျမယာမႈခငးတြင

၁။ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားေနေသာ သကႀကးရြယအပဂၢလသည သကႀကးရြယအေတာငသလယသမားဆေသာ

စကားရပတြင အကး၀ငျခငးရမရ ဆနးစစၿပး စဥးစားေဆာငရြကရနျဖစပါသည။

၂။ သကႀကးရြယအေတာငသ၏ ဘ၀ရပတညေရးအာမခခကက ဦးစားေပးစဥးစားေပးရန လအပပါသည။

၃။ ကးလြနေဖာကဖကသသည မညသျဖစသလဆသညအခကက ဆနးစစရန လအပပါသည။

၄။ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားရသည အေျခခအေၾကာငးအရငးက စစစစဥးစားရန လအပပါသည။

၅။ နငငေတာအတြက စားနပရကၡာထတလပမႈက အေထာကအကျပရန ဆေသာဘကမလညး စဥးစားေပးရန

လအပပါသည။

၆။ ျမနမာဓေလထးတမးအစဥအလာကလညး ေစာငထနးလကနာေစျခငး ႐ႈေထာငကလညး ပစပယထားရန

မသငပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၆ ။ မရငးသးႏႏင သးထပသးႏစကပးသတ႔ အျငငးပြားသညအမႈကစၥ

အလြနေတြ႕ရနညးသည မႈခငးအမးအစားျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး ရဖနရခါေတြ႕ၾကရေလရတတပါသည။

အထးသျဖင မရငးသးႏႏငသးထပသးႏ ၂ မးလး စကပးေလရသည ေဒသမားတြင ျဖစေပၚတတေလရပါသည။ သာမန

အားျဖင ႏစရညသးႏပငစကပးထားေသာ ဥယာဥၿခႀကးမား၏ ေျမကြကလပတြင အျခားသတစဦးက သးထပသးႏအျဖစ

ရာသအလက စကပးခြငျပေလရေသာ ေဒသမား၊ မရငးသးႏတစမးက စကပး၍ လေလာကေသာ၀ငေငြ ရရၿပးခနတြင

ေနာကထပစကေသာ သးႏသည ရာသမမ စြန႔စားစကရမည သးႏျဖစလၽငေသာလညးေကာငး၊ လပအား အရငးအႏး

ထပမမစကထတလဘ ေျမငားသညသေဘာ၊ (သ႔) လမႈေရးအရ ၾကည႐ႈသညသေဘာျဖင သးထပသးႏစကပးခြငျပေလ

ရေသာ ဧရယာမားတြင စကပးသညကာလ ၾကာျမငသြားခနတြင လကငတတကၿပး အျငငးပြားမႈျဖစေပၚလာေလရသည

က ေတြ႕ရပါသည။ ဥပေဒ အရ ပစ(၇)ရရၿပးမ ေျမယာမႈခငးအျဖစ စစေဆးေဆာငရြကရမညျဖစပါ၍ ပစ(၇) ရရထားသ

သ႔မဟတ လပကငခြငရရထားသကသာ ဦးစားေပးစဥးစားသငပါသည။ ယခင ေခတအခါက မရငးသးႏကသာ ဦးစားေပး

စဥးစားခေသာလညး ယေန႔ေခတကာလတြင မရငးသးႏ၊ သးထပ သးႏစကပးျခငးထက လပပငခြငရရထားသကသာ

ဦးစားေပးစဥးစားသငေၾကာငး သးသပတငျပအပပါသည။ ထ႔ျပင အျခားေသာ စဥးစားသငသညအခကမားမာ မလေျမမး၊

မရငးသးႏအမးအစား၊ မလေျမမးႏငမရငးသးႏ စကပးမႈတ႔သည ကကညမႈ ရမရ၊ ကကညမႈမရပါက သးႏေျပာငးလ

စကပးချခငးျဖစ၍ ဥပေဒႏငအည ခြငျပခကရယ စကပးချခငး ဟတမဟတ၊ သးထပသးႏ အမးအစား၊ သးထပသးႏစ

ကပးမႈျဖစေပၚခရျခငး အေၾကာငးရငး၊ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားရျခငး အေၾကာငးရငး စသညအခကမားျဖစပါသည။ အထက၌

ေဖာျပထားေသာအခကမားက ခငခနသးသပစဥးစားေဆာငရြကသြားသငပါေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

၇ ။ အေမြဆငေျမ အလညကလပကငလျခငးေၾကာင အျငငးပြားမႈ

လယယာလပငနးဆသညမာ ေတာငသလယသမားမသားစအတြငး သ႔မဟတ ေဆြမးသားခငးတစခအတြငး

စေပါငးလပကငေလရေသာ စကပးေရးလပငနးအမးအစား ျဖစပါသည။ လယယာေျမဥပေဒတြင ေတာငသလယသမား

အမေထာငသားစဆသညမာ ေသြးသားေတာစပ၍ျဖစေစ၊ အမေထာငမႈျဖင ေတာစပ၍ျဖစေစ အတတကြေနထငလက

၎အမေထာငသားစအႀကးအကျဖစသသည ေတာငသလယသမားျဖစကာ အဆပါေတာငသလယသမားတစဦး၏ မသားစ

၀ငမားက ဆလသညဟ အဓပၸါယဖြငဆထားပါသည။

ထသ႔ေသာ ေတာငသလယသမားအမေထာငသားစ၀ငမားအတြငး၌ျဖစေစ ေဆြမးသားခငးတစစအတြငး၌ျဖစ

ေစ၊ မသားစစမမႈအရ စေပါငးပငဆငေသာလယယာေျမက ေဆြမးသားခငး မသားစ၀ငမား အလညကလပကငေလရ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား126

ေသာ အေလအထကလညး အခ႕ေသာအရပေဒသမား၌ ကငသးေလရၾကပါသည။ ျမနမာတ႔၏ ခစစရာေကာငးေသာ

ဓေလစရကမားစြာအနက တစခေသာအေလအကငလညး ျဖစပါသည။ ေျမဧရယာမားမားစားစား မပငဆငေသာ မသားစ

မားအတြငး လယယာေျမက အေမြအျဖစ ခြျခမးစတျဖာလကပါက တစဦးစကရရမည ဧရယာအခးသည လြနစြာနညးပါး

မညျဖစေသာေၾကာင ညအစကေမာငႏမတစဦးစက အလညက ဦးစးလပကငခစားခြငေပးကာ ကနသမားက ဝငး၀နးလပ

ေဆာငေစျခငးျဖင ျပငပလပသားမားလညး ငားရမးခမကန၊ လပအားခေပးေခရမညဆပါကလညး မသားစအတြငးသာ

ေပးေခရမညျဖစသျဖင မသားစ၀ငမားလညး ၀ငေငြရရ၊ တစခကခတႏစခကျပတ အကးရသျဖင အခ႕ေသာ အရပေဒသ

မား၊ အခ႕ေသာမသားစမား၌ ကငသးေလရတတပါသည။ အခ႕ေသာေဒသမားတြငမ မရးဖလာဓေလထးစက တနဖးထား

ထနးသမးကာ ဤစနစက ကငသးၾကသညလညး ရပါသည။ အစကႀကး၊ အစမႀကးမားက အမအဖေနရာထား၍ ဦးဆး

အလညက အစကႀကး၊ အစမႀကးမားက ေပးေလရၾကၿပး အခ႕ေသာ အစကႀကးအစမႀကးမားကလညး အငယမားက

ဦးစားေပးကာ အခြငအေရးက ေနာကဆးမ ယေလရေသာ ျမနမာတ႔၏ ခစစရာဓေလစ႐ကမားကလညး ဤေျမယာမႈခငး

မးမတစဆင ေတြ႕ရခဖးပါသည။ အျပနအလန ငညႇာမႈျပသည ျမနမာတ႔၏ ႐းရာအစဥအလာမားထက တစချဖစသညဟ

တငျပရမည ျဖစပါသည။

ထကသ႔ အစဥအလာထနးသမးလက အလညကလပကငလာၾကရာတြင တစခါတစရ အလညက လပကငမႈ

မရရေသာအခါ အျငငးပြားမႈ ျဖစေပၚလာရပါသည။ ေဆြမးသားခငး အရငးအခာမားအတြငး ကတေဖာကဖကသတစဦး

ေၾကာင စတ၀မးကြကာ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားရျခငးျဖစေသာေၾကာင စစေဆးရာတြင မားစြာစတဆငးရရပါသည။ ထကသ႔

ေသာေျမယာမႈခငး အမးအစားတြင အလညကလပကငၾကသည ဓေလထးစကပင ဦးစားေပးစဥးစား ဆးျဖတသငပါသည။

ရဖနရခါ အလညကလပကငခြငရရသက ျပငပပဂၢလတစဦးဦးက လပကငမႈ အငားခထားေလရသညကလညး

ၾကေတြ႕ရတတပါသည။ စညးကမးပကမႈက ေတြ႕ရပါကလညး အဆပါစညးကမးပကမႈက ထညသြငးစဥးစားေပးရပါမည။

ယခငကစညးကမးပကမႈက ေတြ႕ၾကရပါက ျပနလညသမးယေလရေသာလညး စညးကမးပကသတစဦးေၾကာင အျခား

စညးကမးမပကခသမားအေပၚ နစနာမႈမရေစသငပါ။ အဘကဘကက ခငခနစဥးစားေဆာငရြကသငပါသည။ စညးကမး

ေဖာကဖကသအေပၚ အခြငအေရးေပးရန မသငပါ။ ဤေျမယာမႈခငးတြင မသားစအေလအထ၊ ဓေလထးစက ဦးစားေပး

စစေဆးရန လအပပါသည။ အလညက လပကငခမႈေပၚလြငေအာင စစေဆးေမးျမနးျခငး၊ စညးကမးေဖာကဖကသအေပၚ

စညးကမး ေဖာကဖကမႈအေျခအေနအား စစမးစစေဆးျခငး၊ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားရျခငးအေၾကာငးကလညး ေပၚလြငေအာင

စစေဆးေမးျမနးျခငး၊ မသားစ၀ငမားအတြငး အခငးျဖစေျမအျဖစ အျခားေျမပငဆငမႈ၊ လယလပကရယာပငဆငမႈတ႔က

စစမးစစေဆးျခငးစသညတ႔က ျပလပ ကာ မရးဖလာဓေလထးစက အားေပးေသာ ဆးျဖတခက ခမတၿပး ေျဖရငးေဆာင

ရြကသငပါသည။

၈ ။ နငငျခားသ႔ ျပနသြားေသာသတ႔ လပကငခသညေျမယာအျငငးပြားမႈ

ျမနမာနငငက အဂၤလပတ႔ သမးပကၿပးေသာအခါ တညရေနေသာ ေျမလြတေျမ႐ငးမားက စကပးေျမအျဖစ

ေျပာငးလနငရနအတြက စကြာတာစနစ၊ ပတာစနစ၊ ေျမငားစနစမားျဖင ေဆာငရြကခရာတြင ေအာငျမငမႈမရရခသည

အတြက ဂရနႀကးစနစက တထြငသးစြခပါသည။ ေငြေၾကးအရငးအႏးရေသာ သတ႔၏ အငအားကရယနငရန ေပါပါးေသာ

စညးကမးခကမားျဖင တငးရငးသားအရငးရငမား၊ နငငျခားသားအရငးရငမားက ဆြေဆာငမႈျပလပခပါသည။ ၁၈၃၉

ခႏစ ဂရနႀကး ဥပေဒျပဌာနးခၿပးေနာက အဂၤလပပငနကျဖစေသာ ဘဂၤလားမ စစတေကာငး၊ ဘဂၤါလ၊ ခစတးလမးမား

အလးအရငးျဖင ၀ငေရာကလပကငလာခၾကသညက ေတြ႕ရရပါသည။

ထနငငျခားသားမားသည ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမနငငပငျပလပေရး ဥပေဒျဖင ၎တ႔လပကငေနေသာ

လယယာေျမမား နငငပငသမးပကခခရမႈေၾကာင ၎တ႔၏ နငငအသးသးသ႔ ျပနခၾကရာတြင ၎တ႔၏ လယယာေျမမား

ေနာကဆကတြ ၁၁ 127

က နးစပရာေတာငသမားသ႔ လကသပထးလႊေျပာငးေပးခၾကပါသည။ ဤကသ႔ေသာ လယယာေျမက ၁၉၆၃ ခႏစ သးစား

ခထားေရး နညးဥပေဒအပဒ ၁၁(ဂ)အရ ဆငးရခမးသာတနးစဇယားျဖင ခြေဝခထားေပးရမည ျဖစေသာလညး လကသပ

ထးေပးကမးခမႈေၾကာင လကငတျဖစေနသမားႏင ေျမယာမႈခငး ျဖစပြားခၾကရပါသည။ ဤကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးသည

ယခငေခတအခါက ေတြ႕ျမငခရေသာ မႈခငးပစျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ယေန႔ေခတကာလတြင အဆပါနငငျခားသ႔ ျပနသြား

သတ႔၏ အဆကအႏြယမားသည ကနရခေသာလယယာေျမမားအေပၚ မတတမးမားအရ ျပနလညေတာငးဆအျငငးပြား

မႈမားက ျပလပေနသညမားကလညး ေတြ႕ရရပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးအမးအစားတြင လကငတျပတေတာကခရမႈ၏ အေၾကာငးရငးက ဦးစြာစဥးစားရနျဖစပါသည။

နငငျခားသ႔ ဥပေဒတစခခအရ ျပနသြားခရမႈေၾကာင လကငတျပတေတာကခရသညဆလင ၎တ႔လပကငခေသာ လယ

ယာေျမသည နငငပငေျမျဖစသြား၍ စညးကမးညညြတသ၏ ေလာကထားလာမႈက ခြငျပေပးနငပါသည။ ဥပေဒေဖာကဖက

မႈေၾကာင ထြကခြာသြားရမႈျဖစသညဆလငလညး လကငတျပတေတာကခရမႈက ျပနလညစဥးစားေပးရနမသငပါ။ မလြ

မကငးသာေသာ အေၾကာငးေၾကာငဆလငမ ငညႇာစဥးစားေပးမႈ ျပလပနငေသာလညး ကာလၾကာျမငစြာ လကငတျပတ

ေတာကခမႈအေပၚ ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစပါသည။ လကငတတညၿငမမႈအေပၚ၌လညး အေျခခလက ခငခနစဥးစားေပး

ရမည ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး အဓကထားရမညအခကမာ တညဆဥပေဒျဖစသည လယယာေျမ ဥပေဒအရ ပစ(၇)

ရရခမႈအေျခအေနသာ ျဖစပါသည။ ကငတြယဆးျဖတရလြယကေသာ ေျမယာမႈခငးအမးအစားတစမးျဖစပါသည။

၉ ။ သးစားသရငးငား အျငငးပြားသညေျမယာမႈခငး

ဦးေႏာကစားေသာေျမယာမႈခငးအမးအစား တစမးျဖစပါသည။ ဤမႈခငးအမးအစားတြင မရငးလကငတ၊ သးစား

ႏင သရငးငားတ႔ ၃ မး ပါ၀ငပတသကမႈရပါသည။ လယပငရငသည မရငးလကငတျဖစပါသည။ မရငးလကငတသည

ကယတငလပအားမစကထတနငေသာအခါ သးစားခထားျခငးအမႈက ျပေလရပါသည။ ဥပမာအားျဖင သကႀကးရြယအ

ေတာငသကသ႔ အမငးမစြမးျဖစလာသမားသည သးစားခထားေလရသကသ႔ အျခားေသာအေၾကာငး အမးမးေၾကာငလညး

မရငးလကငတျဖစသတ႔သည သးစားခထားမႈျပေလရသညက ေတြ႕ရရပါသည။ ထကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးတြင မရငး

လကငတဘကမ အရငးအႏးစကထတ၍ စကပးခနတစေလာကလး ႀကးၾကပလပကငပါသညဟ ေဖာျပထြကဆေလ ရ

ပါသည။ သးစားလပကငသဘကကလညး မရငးလကငတ၏ ႀကးၾကပလပကငမႈက ေခဖကထြကဆေလရပါသည။ ႀကး

ၾကပလပကငမႈဆရာတြင ေငြအရငးအႏးသာစကထတၿပး ဉာဏအားမပါေသာသက ႀကးၾကပသအျဖစ မမတယထကေၾကာငး

သတျပရပါမည။ အခငးျဖစေျမတညရရာ ေကးရြာတြင မေနထငဘ အျခားေဒသတြငေနထင၍ ကယစားလယျဖင ႀကးၾကပ

ေနသ၊ တစခါတစရမသာ လယယာလပငနး လာေရာကသက ႀကးၾကပလပကငသ ေတာငသလယသမားအျဖစ မမတယ

သငပါ။ သ႔ေသာလညး သကႀကးရြယအေတာငသကသ႔ ငညႇာစဥးစားေပးသငသည မရငးလကငတမားႏင သးစားမား

အျငငးပြားမႈျဖစလာလၽငမ သကႀကးရြယအေတာငသ ဘကက ငညႇာစဥးစားေပးရမည ျဖစပါသည။ ပစ(၇)ရရထားသသည

လယယာေျမဥပေဒအရ ေရာငး၊ ေပါင၊ ငား၊ လ၊ ေပး အခြငအေရးရရထားသညအတြက ဤအခြငအေရးမားကလညး

ထညသြငးစဥးစားေပးရပါမည။

သရငးငားဆသညမာ အခေၾကးေငြ သ႔မဟတ သးႏရယၿပး လယယာလပငနးက လပကငေပးသျဖစသညအတြက

သရငးငားႏငျဖစပြားသည ေျမယာမႈခငးဆလၽငမ မရငး လကငတဘကမ စဥးစားေပးရမညျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး

သရငးငားမားသည လယပငရင၏သားသမးတစဦးဦးႏင အမေထာငဖက၍ ေတာငသလယသမား အမေထာငသားစ၀င

ျဖစသြားသညအခါမးလညး ရတတပါသည။ ထအေျခအေနမးတြငမ ပးတြလကငတအျဖစ စဥးစားေပးရမည ျဖစပါသည။

ထကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးတြငလညး တစဖကမ သရငးငား သေဘာေပၚလြငေအာင ထြကဆသကသ႔ အျခားတစဖကမ

လညး ပးတြလကငတအျဖစေပၚလြငေအာင ထြကဆတတၾကသျဖင တစဖကႏငတစဖက အပစလက “ေလတကပြ” ႀကး

ျဖစပြားေလရေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား128

၁၀ ။ ႏစရညသးပငစကဥယာဥၿခေျမအျငငးပြားမႈ

အမားသရၿပးျဖစသညအတငး ရာသသးႏစကပးမႈႏင ႏစရညသးပငစကပးမႈတ႔သည သေဘာသဘာ၀မား

တညေလမရပါ။ ရာသသးႏစကပးမႈသည သးႏစကသညမ ရတသမး သညအထ ၾကားကာလ ကြာျခားမႈမာ လပငးအားျဖင

ၾကာျမငေလရေသာလညး ႏစရညသးပငတ႔သည စတငစကပးသညမ သးႏခးဆြတသညအထ ၾကားကာလမာ ႏစႏငခ၍

ၾကာျမငေလရတတပါသည။ ထ႔ေၾကာင ႏစရညသးပငစကဥယာဥၿခေျမမားတြင ႏစရညသးပငစကပးခသ၊ ႏစရညသးပင

ခးဆြတ၍အကးခစားေနသ၊ ထ႔ျပင မမပငေျမတြင စကပးမႈမဟတဘ ေျမငားစကပးခလၽင မလေျမပငရငဟ၍ ၃ မးပါ၀င

ပတသကေနေလရေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ မမပငေျမ၊ မမစကပးခ၍ မမကသာ အကးေကးဇးခစားေနလင ျပနာျဖစ

ပြားေလ မရေသာလညး ေျမပငရင၊ သးႏစကပးသ ၊ သးႏခးဆြတသ တစဦးဦး ကြျပားျခားနားေနၿပဆလငမ အေပးအယ

မသငျမတေသာကာလ၌ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားေလရတတပါသည။ မမၿခထြကပစၥညးက အျခားသတစဦးအား လပကငအ

ကးခစားခြငေပးခရာမ ထသအားႏငထတလ၍ေသာလညးေကာငး၊ မမၿခထြကပစၥညးအေပၚမ သးထြကပစၥညးႀကတင

၀ယယခ မရ၍ ေသာလညးေကာငး၊ သးထြကပစၥညး ႀကတင၀ယယခ ေစးႏႈနးညႇႏငးမရ၍ေသာလညးေကာငး၊ ေျမပငရငႏင

သးပငစကသတ႔အတြငး အကးခစားလမႈ အျငငးပြား၍ေသာလညးေကာငး၊ ယခတငျပသည ေျမယာမႈခငးအမးအစား

အျငငးပြားမႈမး ေပၚေပါကလာတတပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးက “ယခငက ေျဖရငးခၾကရာတြင” “လကငတလပကငသည” မက ကငသးေလရခပါသည။

သးႏအကးခစားခြငက သးပငထြကပစၥညး လကရလပကင အကးခစားေနသအား ဆကလကခြငျပေလရ၍ ၎မ ၿခ

ထြကပစၥညးႀကတင၀ယယခက ၿခပငရင သ႔မဟတ မလစကပးလပကငခသအား ရပရြာဓေလထးစႏငအည သငေလာ

ေသာႏႈနးထားျဖင ေပးေခရန ျဖစပါသည။ အကယ၍ ၿခေျမပငရငႏင လကရတညရေနေသာ ႏစရညသးပငမား စကပးခ

သတ႔အတြငး ျဖစပြားေသာေျမယာမႈခငးတြငမ သးႏပငစကပးလပကငသအား အကးခစားခြငေပးရန ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ

ကနထ႐ကစနစျဖင အသးဆြတခးခနတြငမ အသးသကသက၀ယယသအား ၿခထြကပစၥညးလပကငအကးခစားသ လက

ငတအျဖစ ယဆရန မဟတပါေၾကာငး၊ ဗဟေျမယာေကာမတက ညႊနၾကားခက ထတျပနမႈျပခပါသည။ ထစဥက လပကငမႈ

ကသာ ဦးစားေပးစဥးစားခေၾကာငး ေတြ႕ရနငပါသည။

သ႔ေသာလညး ယခအခါကာလ၌ လယယာေျမဥပေဒအရ ပငဆငမႈအဆင ထကသငသမၽ တးျမႇငေပးလာခၿပးသည

ေနာကတြင ေျမပငဆငမႈကလညး ထညသြငးစဥးစားေပးရန လအပမညဟ သးသပပါသည။ ေျမလပပငခြငအတြက ပစ(၇)

ရရထားသ၊ ႏစရညသးႏပငစကပး ထားသ၊ သးႏက ခးဆြတ၍ လကရအကးခစားေနသ (၃)ဦးၾကားတြငေသာလညးေကာငး၊

ႏစဦးၾကားတြငေသာလညးေကာငး အျငငးပြားမႈေပၚေပါကခပါက မညသ႔က ဦးစားေပးဆးျဖတသငေၾကာငး ဦးစားေပး အစ

အစဥ တစနညးအားျဖင ေဖာျမလာ (Formula) ခထားရနလအပ ပါသည။ ေျမယာမႈခငးျဖစပြားရျခငး အေၾကာငးအရငး၊

စညးကမးေဖာကဖကသ၊ လမႈေရးအေျခအေန စသညတ႔က ျပညျပညစစ စစေဆးမတတမးတငလက ေဖာျမလာက လ

တးပေလာ လပသငသလား၊ မလေဖာျမလာအတငး ဆးျဖတမညလား လယယာေျမစမခန႔ခြမႈ အဖြ႕အဆငဆငတြင စဥးစား

လက ေျဖရငးဆးျဖတေပးသြားရမည ျဖစပါသည။ ဥယာဥၿခသးႏ ၿခေျမမား အျငငးပြားမႈတြင သးပငအတြက ၿခထြကပစၥညး

ႀကတင၀ယယခြငႏငပတသက၍လညး ဆကစပစဥးစားေပးရနလအပပါသည။ ထ႔ျပင ႏစရညသးပငမားသည ႏစေပါငး

မားစြာ ကာလေစာငဆငးၿပးမ အကးခစားခြငရရလာျခငး၊ ျပစထနးသမးမႈေကာငးလၽင ႏစေပါငးမားစြာ ဆကလကအကး

ခစားနငျခငး၊ မသမာေသာနညးလမးတစခချဖင အခနတအတြငး ဖကဆးပစနငျခငး စသညသဘာ၀မားသညအတြက

ဤအခကမားကလညး ဆးျဖတခကခမတရာတြင ထညသြငးေဖာျပဆးျဖတေပးသြားရန လအပပါသည။ မသမာေသာ

နညးလမးမားျဖင တ႔ျပနေဆာငရြကမႈမားေပၚတြငလညး တားျမစပတပငေဆာငရြကသြားရန လအပပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးအမးအစားသည ေျဖရငးဆးျဖတရမညပဂၢလမားအဖ႔ ေဖာျမလာ (Formula) ခမတေဆာင

ရြကနငသညျဖစ၍ ဦးေႏာကမစားေသာ ေျမယာမႈခငးအမးအစား ျဖစပါသည။ ဥပမာအားျဖင မလေျမပငရင တစနညးအား

ေနာကဆကတြ ၁၁ 129

ျဖင ပစ(၇)ရရထားသႏင ႏစရညသးပင စကပးသ ၂ ဦးၾကားျဖစပြားေသာေျမယာမႈခငးတြင မညသ႔က အနငေပးဆးျဖတ

မည။ သ႔မဟတ မညသ႔က မညကသ႔ ျပနလညအခြငအေရးေပးမည၊ မညသ႔ကေတာ ျငငးပယမည စသညျဖင ဦးစားေပး

အစအစဥေရးဆြထားျခငးမး ျဖစပါသည။ အဆပါ ေဖာျမလာအတငး ဆးျဖတေဆာငရြကနငပါသည။

၁၁ ။ ထနးလပပငခြငအျငငးပြားမႈ

ထနးပငမားသညလညး ႏစရညသးပငမားျဖစ၍ အထကမ ႏစရညသးပငစကၿခေျမ အျငငးပြားမႈႏင အလားတ

စဥးစားနငပါသည။ ထနးလပပငခြငအျငငးပြားမႈတြင မလေျမပငရင၊ ထနးပငစကပးထားသႏင ထနးလပပငခြငရရသဟ

၍ ၃ မး ပါ၀ငပတသကမႈ ရနငပါသည။ ထနးလပပငခြငရရသသည ထနးထြကပစၥညးႀကတငေရာငးခသည တနဖးႏႈနးထား

က ရပရြာဓေလႏႈနးထားအရ ထနးပငရငသ႔ ေပးရေလရပါသည။

ထနးလပပငခြငရရသသည ထနးကတစႏစပတလးလပကင အကးခစားခြငရသညအတြက ထနးလပပငခြင

အျငငးပြားမႈက ေျဖရငးဆးျဖတရာတြင အလြနပင ခငခနစဥးစား ဆးျဖတရမည ျဖစပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးတြင သတထားရမညအခကမာ ထနးလပပငခြငရရထားသမားသည ထနးပငမားက ဖကဆးခတ

လျခငး၊ ထနးရညထြကထခကေအာင ထနးလကမားက ပပသာသာ ခတပစျခငး စသညတ႔က စညးကမးသတမတ ထနး

သမးရနျဖစပါသည။ ထသ႔ စညးကမးသတမတ ထနးသမးၿပးေနာက လကနာမႈမရဘ စညးကမးေဖာကဖကလာလၽင

အေရးယေဆာငရြကရန လအပပါသည။ အေရးယေဆာငရြကမႈမာ ထနးတကသက ထနး လပပငခြင ဆကမေပးေတာဘ

ပယထတရန ျဖစပါသည။

ထနးလပပငခြင အျငငးပြားမႈႏငပတသက၍ ေျမပငဆငခြငရသ၊ ထနးပငမားစကပးခသ၊ အကးခစားခြငရေနသ

(ထနးလပပငခြငရရသ)မားက ခြျခားၿပး စဥးစားဆးျဖတရမည ျဖစပါသည။ အရပဓေလထးစမား၊ ထနးပငအကးခစားခြင

ဆငရာ မလသေဘာတညခက၊ အဆပါ သေဘာတညခကက ေဖာကဖကမႈ စသညတ႔ကလညး ထညသြငးစဥးစားရမည

ျဖစပါသည။ ေျမယာမႈခငးစစေဆးရာတြငလညး အထကမအခကမားက ေပၚလြငေအာင စစေဆးေမးျမနး မတတမးတင၍

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငတြင ခငခနစဥးစား ဆးျဖတရနျဖစပါေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

၁၂ ။ ေျမပငဆငခြငအရ လပပငခြငရလမႈ အျငငးပြားသညကစၥ

ယခငကပင မၾကာခဏေတြ႕ရရၿပး ေနာကေနာငတြင ယခကာလထကပ၍ အေတြ႕ရမားလာမည ေျမယာမႈခငး

အမးအစား ျဖစပါသည။ လယယာေျမတစရပက မလလပပငခြင ရရခသမား တစနညးအားျဖင ေျမပငဆငခြငရရခသမား

က လပပငခြငဆးရႈးခရမႈ ၾကေတြ႕ခရၿပးခန၌ ေတာငးဆအျငငးပြားမႈ ျဖစေပၚလာပါက ဤမႈခငးအမးအစားႏင အကး၀ငလာ

ေလရပါသည။

သမးဆညးေျမဆငရာကစၥရပမားက သမးဆညးေျမအျဖစ သးျခားစဥးစား၍ ေျဖရငးေဆာငရြကေနၾကေသာလညး

၎သမးဆညးေျမဆငရာကစၥရပမားသည ေျမပငဆငခြငအရ လပပငခြငေတာငးဆ အျငငးပြားမႈမားပင ျဖစပါသည။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ေျမေပၚေျမေအာကေလထအတြငးရ သယဇာတမား၏ ပငရငးပငရငသည နငငေတာ

ျဖစသညဟ ျပဌာနးထား၍ ေျမသယဇာတပငရငသည နငငေတာပငျဖစရပါမည။ သ႔ေသာ လယယာေျမဆေသာစကားရပ

တြင အကး၀ငေသာ လယ၊ ယာ၊ ကငးကၽြနး၊ ဥယာဥ၊ ဓန၊ အေျခစကေတာငယာေျမမားက လယယာေျမဥပေဒအရ လပ

ပငခြငလကမတ(ပစ၇)ထတေပးထားသညအတြက စညးကမးခးေဖာကမႈမရမျခငး၊ သားစဥေျမးဆကလပပငခြင ဆက

လကရရေနမည ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင အစးရစမခန႔ခြပငခြငရေသာေျမ အမးအစားသည ပငေရးပငခြငတစစတစရာက မည

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား130

သ႔ကမၽ ေပးအပမထားမသာ အကး၀င သညျဖစပါ၍ ပစ(၇)ျဖင လပပငခြငေပးအပထားေသာ ေျမမားသည အစးရစမခန႔

ခြပငခြင မရသည ေျမအမးအစားတြင အကး၀ငေနသညဟ သာမနအားျဖင သးသပယဆရမညျဖစပါသည။ ဆလသညမာ

နငငေတာက ပငရငးပငရငျဖစေသာလညး တငးသျပညသားမားသည အထကအေလာက ပငဆငခြငရသညျဖစပါ၍ အဆ

ပါအထကအေလာကပငဆငခြငက လပပငခြငဟ စကားရပအားျဖင ေဖာေျပာနငမညျဖစပါသည။ ျမနမာစကားသည

အဓပၸါယမားစြာ ကယ၀နးပါသည။ လပပငခြငဆေသာ စကားရပတြင လပကငမႈႏငပငဆငမႈဆေသာ စကားရပႏစခ ေပါငး

စပေနသညဟ ယဆနငသကသ႔ လယယာေျမက လပပငခြငသကသကသာရသညဟလညး ယဆနငပါသည။ လယယာေျမ

ဆေသာစကားရပတြင ပစ(၇)ျဖင ေျမပငဆငခြင တစနညးအားျဖင ေျမလပပငခြင ရရခၿပးေနာက အဆပါလပကငခြင

ဆး႐ႈးသြားခရလင ေျမယာမႈခငးျပလပေျဖရငးခြငရေနပါသည။ ထသ႔ ေတာငးဆအျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကလာပါက နညးလမး

၂ မးျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကသြားရမည ျဖစပါသည။

အေမြေၾကာငးအရ ေတာငးဆအျငငးပြားလာပါက လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၉(ဂ)အရ တညဆဥပေဒႏငအည

သကဆငရာတရား႐း၏ အဆးအျဖတခယနငခြငရပါ၍ အဆပါေျမယာမႈခငးမားက တရား႐းသ႔ ဦးတကေလာကထားေဆာင

ရြကေစရမည ျဖစပါသည။

ထသ႔ အေမြေၾကာငးအရ အျငငးပြားမႈမဟတခလၽင ေျမယာမႈခငး ဖြငလစေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။ ထသ႔ေျမယာ

မႈခငး ဖြငလစေဆာငရြကရာတြင ေျမလပကငခြငဆးရႈးခရမႈက အဓကထား စဥးစားေပးရပါမည။ ေျမလပကငခြင လကလႊတ

ဆးရႈးခရမႈသည ဥပေဒႏင မညမညြတျဖစခပါလၽင တရားမၽတမႈကေရး႐ႈ၍ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစမႈက ေရး႐ႈလက

ဆးျဖတေပးရမညျဖစပါသည။ တငျပေတာငးဆသကယတင စညးကမးေဖာကဖကခမႈျဖင လကငတဆး႐ႈးခမႈ ျဖစေပၚခ

ရလင စညးကမးေဖာကဖကမႈက အားေပးေသာဆးျဖတခက မခမတသငပါ။ ထ႔ျပင လကငတျပတေတာကခမႈကာလ၊

လကငတတညၿငမမႈ၊ ရပရြာေအးခမး တညၿငမမႈ၊ ရပရြာစညးလးညညြတမႈတ႔ျဖငလညး ခငခနကာ စဥးစားဆးျဖတသြားသင

ပါေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

၁၃ ။ ေပါငႏထားသညလယယာေျမ ေရြးႏတလပကငလမႈ

၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမနငငပငျပလပေရးအကဥပေဒ ပဒမ(၄)အရ လယယာေျမမား ေပါငႏလႊေျပာငးမႈက

ပတပငတားျမစခၾကပါသည။ ထစဥက ေပါငႏထားသညေျမက စညးကမးပကေျမအျဖစ သမးယ၍ ၁၉၆၃ ခႏစ သးစား

ခထားေရးနညးဥပေဒ ၁၁(ဂ)အရ တနးစဇယား ျဖင လပကငခြငခထားေပးေလရပါသည။ ေပါငႏစညးကမးပကခမႈကာလ

၅ ႏစအထကရခလငမ အၿမအမန႔ ၁၆၈ အရ လကရလပကငေနသက ဦးစားေပးစဥးစား ဆးျဖတေပးခၾကပါသည။ အဆပါ

ညႊနၾကားခကတြင ၁၉၆၃ ခႏစသးစားခထားေရးဥပေဒ၏ အေျခခမႏငလညးေကာငး၊ ဗဟေျမယာေကာမတ၏ ညႊနၾကား

ခကအမတ(၁/၆၄)ႏငလညးေကာငး၊ ညညြတမႈရေစရန စတငစညးကမးပကသညေန႔မ အျငငးပြားသညေန႔အထ တစ

ဆကတစစပတညး (၅) ႏစထကမနညး လကရလကငတ လပကငေနသကသာ ဦးစားေပးစဥးစားဆးျဖတေပးရန ျဖစ

ေၾကာငး ေဖာျပပါရပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ အဆပါ ေျမယာမႈခငးအမးအစားတြင ေပါငႏမႈေၾကာင စညးကမးပကသည ထငရားပါက စညးကမး

ပကခသအေပၚ ျပနလညစဥးစားျခငးမျပဘ ေပါငႏမႈကလကခ၍ တစဆကစပတညး(၅)ႏစထကမနညး လကရလက

ငတလပကငသက ဦးစားေပးဆးျဖတခေလရပါသည။ သ႔ေသာ ေပါငႏခသညမနေသာလညး ေျမလပကငမႈက မလလက

ငတျဖစသက ဆကလကလပကငခ၍ လကရလကငတျဖစေနပါက အၿမအမန႔ ၁၆၈ ႏငဆကစပ၍ အကးခစားခြင ရရ

နငပါသည။ လကေတြ႕အားျဖငမ ေျမကေပါငႏခသညမနပါက ေပါငႏခသကသာ လပကငေလရသညက ေတြ႕ရရပါသည။

အျခားေသာ ေပါငႏစရာပစၥညးမားမရေသာေၾကာင ေတာငသမားအေနျဖင မတတသာသညအဆးတြင ထသ႔ေသာေပါငႏမႈ

က မေရာငသာဘ ျပလပရေလရတတပါသည။ ကယခငးစာစရာေကာငးေသာ ဘ၀မားျဖစသညဟ ခယပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 131

လယယာေျမဥပေဒျပဌာနးၿပးေသာ ကာလတြငမ လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၉(ခ)အရ လယယာေျမက အားလးျဖစ

ေစ၊ တစစတတစပငးျဖစေစ လပပငခြငအား သတမတထားေသာ စညးကမးခကမားႏငအည ေရာငးခခြင၊ ေပါငႏခြင၊ ငား

ရမးခြင၊ လလယခြငႏင ေပးကမးခြင ျပထားပါသည။ သ႔ေသာ လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၁၂(င)အရ စကပးထတလပမႈ

အရငးအႏးအတြကသာ လယယာေျမလပပငခြငက ေပါငႏခြငရၿပး အစးရဘဏ သ႔မဟတ အစးရကအသအမတျပေသာ

ဘဏတြငသာ ေပါငႏရမညဟ ျပဌာနးထားသညက ေတြ႕ရရပါ၍ လယယာေျမ ဥပေဒအရ စကပးထတလပမႈအရငးအႏး

အတြက ေငြေၾကးလအပလာပါက လယယာေျမ လပပငခြငက အစးရဘဏ သ႔မဟတ အစးရကအသအမတျပေသာဘဏ

မားတြင ေပါငႏႏငေၾကာငး အကန႔အသတျဖင ခြငျပထားမႈက ေတြ႕ရနငပါသည။ ထအကန႔အသတေဘာငကေကာလြန

ေသာ ေပါငႏမႈျဖစပါက လယယာေျမလပပငခြငရရသ လကနာရမညစညးကမးခကမားက ခးေဖာကျခငးျဖစသညဟ သရ

ထားရနလအပပါသည။

ထသ႔ေသာေျမယာမႈခငးအမးအစားႏင ႀကေတြ႕ေနရၿပဆလင စညးကမးပကမႈတြင အကး၀ငျခငးရမရ စစစ

ရနလအပပါသည။ ေတာငသလယသမားအခငးခငး လယျပနေငြျပန ေပါငႏမႈျဖစေပၚ၍ ျပနလညေရြးႏတရာတြင အဆင

မေျပမႈျဖစေပၚခေသာေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ေျမယာမႈခငးလား? ေတာငသႏငေငြရငေၾကးရငတ႔၏ အျငငးပြားမႈလား?

အခငးျဖစေျမက မညသလပကငေနသနညး? လပကငမႈကာလ မညမရၿပလ? မညသညအေၾကာငးေၾကာင ေျမယာမႈခငး

စတငျဖစပြားခရသနညး အျခားငညႇာစဥးစားစရာအခကမား စသညတ႔က စစေမးမတတမးတငလက ခငခငခနခန စဥး

စားဆးျဖတေပးရမညျဖစပါသည။ ယခငေခတကကသ႔ စညးကမးပကေျမအျဖစ သမးယ၍ တနးစးဇယားျဖငခထားျခငး၊

အၿမအမန႔ ၁၆၈ အရ လကရလကငတ (၅) ႏစေကာသက ဦးစားေပးစဥးစားျခငးတ႔က ေဆာငရြကရန မလအပေတာေသာ

လညး ထကသ႔ေသာ Formula ေဖာျမလာျဖင ေဆာငရြကနငေရးအတြက မဝါဒလမးေၾကာငးအသစတစခက စဥးစားခ

မတထားသငပါသည။ ဥပမာအားျဖင လကငတျပတ ေတာကကာလ (၅)ႏစအထက ေပါငႏမႈျဖစခပါက မညသက အႏငေပး

စဥးစားဆးျဖတသငသညဆေသာ အေျခခမမးျဖစပါသည။

၁၄ ။ လယယာေျမက အေမြအျဖစ ေတာငးခအျငငးပြားမႈ

လယယာေျမက အစဥတစစကလပကငလာခေသာ ေတာငသလယသမားတစဦး ေသဆးေသာအခါ၌လညး

ေကာငး၊ သကရထငရားရေနခန၌ေသာလညးေကာငး၊ လယယာေျမက အေမြအျဖစ ခြေဝေပးေသာ အေလအထသည

ျမနမာတ႔တြင ေရးယခငကပင ရခပါသည။ အခငးျဖစ လယယာေျမက စေပါငးလပကငရာတြင ပးတြပါ၀ငသမားသည

လယယာေျမက အေမြအျဖစ ခြေဝရရၾကပါသည။ ၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရးဥပေဒအရ တစမးေအာကအတေန၍အတ

စးပြားလပကငၾကသမားက ေတာငသလယသမားအမေထာငသားစအျဖစ ယဆ၍ ခြေဝေပးရန စဥးစားေဆာငရြကခၾကပါ

သည။ သ႔ေသာ လပကငမႈတြငပါ၀ငမႈမရေသာ ေဆြမးမားက အေမြအျဖစ ခြေဝေပးျခငးသည လယယာေျမက ပစၥညးတစရပ

ကသ႔ အသးခရာေရာကသညဟ သေဘာထားသညအတြက ထသတ႔က ပးတြလကငတအျဖစ မယဆခၾကပါ။

လယယာေျမဥပေဒျပဌာနးၿပးေနာက လယယာေျမတြင သတမတစညးကမးမား ေဖာကဖကမႈ မရသေရြ႕ လယ

ယာေျမလပကငခြင ရရနငသညအျပင အေမြဆကခခြငႏငပတသက၍လညး အျငငးပြားမႈေပၚေပါကလာပါက တညဆ

ဥပေဒႏငအည သကဆငရာတရား႐း၏ အဆးအျဖတ ခယနငခြင ရရခၾကပါသည။ ယခငက အေမြအျဖစေတာငးခအျငငး

ပြားမႈမားက ပးတြလကငတ ျဖစမျဖစ၊ ေတာငသလယသမား အမေထာငသားစျဖစမျဖစ စစစစစေဆးခၿပးေနာက ေျမယာ

ေကာမတအဆငဆငက ဆးျဖတခၾကေသာလညး လယယာေျမဥပေဒျပဌာနးခၿပးေနာက အေမြဆကချခငးဆငရာအျငငး

ပြားမႈမားသည တညဆဥပေဒႏငအည သကဆငရာတရား႐း၏ အဆးအျဖတခယၾကရမည ျဖစပါသည။ သတျပရမည

အခကမား လယယာေျမလပပငခြငမတပတငၿပးမသာ တရား႐းမားတြင ေျဖရငးေဆာငရြကခြငရသညဆသည အခကျဖစ

ပါသည။ သကဆငရာတရား႐း၏အဆးအျဖတက ခယရန ျပဌာနးထားေသာေၾကာင လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆင

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား132

သည ဤမႈခငးအမးအစားႏငပတသက၍ အလြနပငေခါငးစားသကသာသြားရပါသည။ ယခငကမ ဤမႈခငးအမးအစား

သည လြနစြာေခါငးစားရေသာ မႈခငးအမးအစားတြင အကး၀ငပါသည။

၁၅ ။ လပကြကနယနမတအျငငးပြားမႈ

ဤမႈခငးအမးအစားကလညး မၾကာခဏ ေတြ႕ရရပါသည။ ေနာငတြငလညး ပမ၍ ေတြ႕ျမငလာစရာရပါသည။

အဂၤလပကလနေခတ ေရးယခငကာလမားစြာက တငးတာခေသာ ေျမပမား စာရငးမားသည သ႔စနစႏငသ သ႔ေခတႏင

သ အတငးအတာတစရပအထ သးစြခၾက ၿပးျဖစပါသည။ သ႔ကာလႏငအတ အတငးအတာတစရပအထ မနကနခၾကပါ

သည။ သ႔ေသာလညး ႏစေပါငး ၁၀၀ ေကာေသာကာလတြင ေျမႀကး၊ ေျမပ၊ ေျမစာရငးႏင ေျမမးႀကးမားသည ယခငေခတ

ကကသ႔ အတအက မနကနမႈရနငေတာမညမဟတေၾကာငး သတျပရနလအပပါသည။ ယခအခနသည ေျမႀကးေျမပ မန

ကနစြာသးစြနငေရးအတြက ျပနလညႀကးစားၾကရမည အခနျဖစေနပါသည။ ယခငက ေျမတငးတာစနစႏင ယေန႔အသးျပ

ေျမတငးတာစနစမားသည လး၀ျခားနားပါသည။ ဒစဂစတယစနစသး စနစသစေျမပမားသည ယခငအဂၤလပေခတက

ေျမပမားႏင တငးတာမႈနညးစနစ ကြျပားျခားနားသညႏငအမၽ တငးတာရရလာေသာ ဧရယာရလဒမားသညလညး ကြျပား

ျခားနားမႈ ရလာပါလမမည။ ယခစပကးမတကးကာလတြငလညး ယခငေျမပေဟာငးအရ ရရလာေသာ စာရငးဧရယာမား

ျဖင ေဆာငရြကထားေသာ ပစ(၇)မားက ေခတေပၚနညးပညာျဖင တငးတာရရလာေသာ ေျမပမားစာရငးဧရယာမားျဖင

အစားထး ျပျပငေျပာငးလေဆာငရြကရန လအပလကရပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ လကရစာရငးေျမပမားအရလညးေကာငး၊ ပစ(၇)၌ ေဖာျပထားေသာ ေျမပမား၊ ဧရယာစာရငးမား

အရလညးေကာငး၊ တငးတာရရလာမည ဒစဂစတယေျမပႏင စာရငးမားအရလညးေကာငး၊ ကကညမႈမရ၊ ကြလြမႈျဖစေပၚ

လာတငး ေနာငတစခနတြင ဒငခေျဖရငးရမညေျမယာမႈခငးမားမာ ဤအမးအစားပင ျဖစလမမညဟ ႀကႀကတငတင

တငျပထားအပပါသည။

ဤမႈခငးအမးအစားက ေျဖရငးရာတြင စာရငးေျမပကသာ အေျချပ၍ ဆးျဖတေပးရပါ မည။ သ႔ေသာ စနစေၾကာင

မားယြငးျခငး၊ လ၏ေပါေလာမႈေၾကာင မားယြငးျခငး၊ ဆႏၵစြျဖင မသမာမႈျပလပ မားယြငးျခငးမားက ခြျခမးစတျဖာ၍ တည

မတေဆာငရြကသြားရမည ျဖစပါသည။

စနစသစစာရငးေျမပအရ ေဖာျပေသာ ဧရယာ၊ ေျမပသည ယခငစာရငးေဟာငး၊ ေျမပေဟာငးႏင ကကညမႈ

မရဘ ေျပာငးလနငသညျဖစေသာလညး လပကြကနယနမတမာမ ယခငအတငးပင ရသငပါသည။ ႏစေပါငးမားစြာ

စြျမစြာလပကငခေသာ လပကြကနယနမတသည စာရငးေျမပေပၚမတည၍ ေျပာငးလရနမသငပါ။ သ႔ေသာ ေသခာလြနး

ေသာ အေထာကအထား ေတြ႕ရပါမ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕အဆငဆငက စစစၿပး ျပငဆငတညမတေပးရန ျဖစပါ

သည။

သ႔ျဖစပါ၍ ဤသ႔ေသာ လပကြကနယနမတအျငငးပြားမႈက ရငဆငရသညအခါတငးတြင သကဆငရာ ႏစဦး

ႏစဖကလးက ပတ၀နးကငျပေျမပက ေရးဆြတငျပေစသငပါသည။ မႈခငးျဖစပြားေသာတစဖကစက အခငးျဖစပြားေျမ၏

ပတ၀နးကငျပေျမပေရးဆြေစရာတြင ေျမကြကအေရအတြက အေရ႕၊ အေနာက၊ ေတာင၊ ေျမာက ကနသငးတငလယနး

နားခငးအမညမား၊ ေျမျပငထငရားအမတအသားမား၊ သစပငမား၊ ေရတြငးမား၊ အေဆာကအဦးမား စသညတ႔က ပါ၀င

ေစသငပါသည။ ၎ေျမပႏစခက ႏႈငးယဥ၍ စစစၾကညၿပး ကြလြမႈမားက ေမးျမနးရမည ျဖစပါသည။ အခငးျဖစေျမသည

တစခတညးသာျဖစေသာေၾကာင ကြလြမႈမရသငပါ။ သ႔ေသာ ကြလြမႈျဖစေပၚေလရၿပး ထအေျခအေနမးတြင ကြငးဆငး

ၾကည႐ႈစစေဆးျခငး၊ သကေသမားက ေမးျမနးေဖာထတျခငး၊ စာရငးေျမပႏင တကဆငစစေဆးျခငးမားျပလပကာ အမန

က သရေအာင ေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 133

အမနက ခငခငမာမာသရၿပးမသာ အခငးျဖစပြားသႏစဦးတြင မညသသည အမနက ထြကဆခသည၊ မညသသည

အမားကထြကဆထားသညက သရနငမညျဖစၿပး မနကနေသာဆးျဖတခကက ခမတနငမညျဖစပါေၾကာငး တငျပလက

ရပါသည။

၁၆ ။ လမႈေရးေထာကပရန ကတပကကြကမႈ

သကႀကးရြယအေတာငသႏင လငယလကငတ အျငငးပြားမႈအမးအစားတြင ပါ၀ငေသာ ေျမယာမႈခငးျဖစပါ

သည။ သကႀကးရြယအေတာငသႏင လငယလကငတအျငငးပြားမႈ ကငတြယဆးျဖတရာတြင အဆင ၂ ဆင ရပါသည။

ပထမအဆငမာ လကရလကငတလငယက ဆကလကလပကငခြငေပး၍ သကႀကးရြယအေတာငသ၏ ဘ၀အာမခခက

အတြက ရပရြာဓေလ ထးစႏငအည ေထာကပေၾကးေပးရနျဖစပါသည။ ဒတယအဆငမာ အဆပါေထာကပရန ညႇႏႈငးဆး

ျဖတထားမႈက ေဖာကဖကပါက လငယလကရလကငတက အခငးျဖစေျမမဖယရားၿပး သကႀကးရြယအေတာငသ၏ စတ

ဆႏၵႏငအည ၎ႏစသကသ အျခားသတစဦးဦးအား လပပငခြငလႊေျပာငးခထားေပးရန ျဖစပါသည။ ယခေျမယာမႈခငး

အမးအစားမာ ပထမအဆငတြင ပါ၀ငေနေသာ မႈခငးအမးအစားျဖစပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးတြင လမႈေရးေထာကပရန ပကကြကမႈ ေပၚလြငခငလျခငး ရမရ အဓကထား စစေဆးေမးျမနး

ရန လအပပါသည။ သကႀကးရြယအေတာငသက ေထာကပမႈပကကြကခေၾကာငး ဦးတညထြကဆေလရသကသ႔ လငယ

လကငတကလညး ပကကြကမႈမရေၾကာငး ေခပထြကဆေလရသျဖင စစေဆးသမား ဦးေႏာကစားရေသာ ကစၥျဖစပါသည။

ကာယကရငမား၏ ထြကဆခကမားအရလညးေကာငး၊ သကေသမား၏ ထြကဆခကမားအရလညးေကာငး၊ ထြကဆခက

မားအေပၚမသာ သးသပေဆာငရြကရသညျဖစ၍ တစခါတစရ လြနစြာအကျဖတရ ခကခတတပါသည။ ထသ႔ေသာ အေျခ

အေနမးတြင ပညာသားပါပါ စစေဆးတတမႈသည လအပလာပါသည။ အေတြ႕အႀကရေသာ စစေဆးသ၏ အရညအခငး

ေပၚတြင လး၀မတညေနပါသျဖင အမႈမနေပၚေပါကေရးမာ လပခတညးလညးျဖစတတပါသည။ ထသ႔ေသာ အေျခအေန

မးတြင ကာယကရငမား၊ တစဖကသကေသမား၏ ဆန႔ကငဘကသ႔ အေထာကအကျပေသာ ထြကဆခကပါ အခကမား

က ဂ႐ျပေဖာထတ စစေဆးသြားရန လအပပါသည။ အမႈမန ေပၚေပါကၿပး မမ၏စစေဆးခကသည ခငလၿပဟ ယဆနငမ

သာ အနငအရႈးက စဥးစားေဆာငရြကသငပါေၾကာငး၊ ခငလမႈမရေသာ ထြကဆခကမားအေပၚ အေျခခမပါက မားယြငး

ေသာ ဆးျဖတခကျဖစသြားနငပါေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

၁၇ ။ ရပကြက/ေကးရြာအပခပေရးမးက အယခ၀ငေရာကမႈ

ေျမယာမႈခငးျဖစပြားရာတြင ေျမယာမႈခငးစတငတငၾကားသႏင တငၾကားျခငးခရသဟ၍ ႏစဦးႏစဖက ရေလ

ရၾကပါသည။ ရပကြက/ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးမားသည ရပကြက/ေကးရြာအပစ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ဥက႒

မား ျဖစၾကသျဖင စစေဆးဆးျဖတရမညသမား ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အဆပါပဂၢလမားသည ၎တ႔၏ ေကးရြာလယယာ

ေျမ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕ ဆးျဖတခကက ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ကေသာလညးေကာငး၊ အထကအဆင လယယာေျမ

စမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အဆငဆငကေသာလညးေကာငး ျပငဆငဆးျဖတခက ခမတလကပါက ကာယကရငမား၏ကယစား

အယခ ၀ငေရာကသ ျဖစလာတတေၾကာငးလညး မၾကာခဏေတြ႕ရရပါသည။ အကးနစနာသမဟတဘ ထကသ႔ ၾကား

ပဂၢလမား က ၀ငေရာကအယချခငးက ထညသြငးစဥးစားေပးရန မသငပါ။ ယငးကသ႔ေသာ ကစၥရပမား၌ တက႐ကအ

ကးနစနာသမားကေသာလညးေကာငး၊ အကးနစနာသမားႏင ပးတြ၍ေသာလညးေကာငး အယခလာပါမ အယခခြငျပ၍

စစေဆးဆးျဖတသြားရမညျဖစပါသည။ သ ႔ေသာ ေကးရြာအပစအပခပေရးမးမားအေနျဖင ထသ ႔အယခမညအစား

အထးအာ႐ စက၍ ေဆာငရြကသငေသာအခကမားရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား134

၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရးနညးဥပေဒ အပဒ ၁၄(ခ)တြင “ေကးရြာအပစေျမယာ ေကာမတ သ႔တညးမဟတ

ၿမ႕မေျမယာေကာမတသည လကခသညအမႈမားႏငပတသက၍ ေအာကပါအတငး ၾကားနာစစေဆးအမန႔ခမတရမည”

ဟ ေဖာျပထားသညက ေတြ႕ရရပါသည။

(က) သကဆငရာကာယကရငမားအား ၾကားနာရမည၊

(ခ) လအပသညသကေသမားအား စစေဆးရမည၊

(ဂ) လအပသညစာခပစာတမးအမတအသား၊ စာရငးအငးမားက စစေဆးရမည၊

(ဃ) လအပသညအျခားပစၥညးမားက စစေဆးရမည၊

(င) လအပလင လယယာေျမတညရရာသ႔ သြားေရာကၾကည႐ႈစစေဆးရမည၊

(စ) အထကပါအတငး ၾကားနာစစေဆးၿပးေနာက မားရာမျဖင ဆးျဖတရမည၊

(ဆ) ဆးျဖတခကတြင မညသ႔အား သးစားအျဖစခထား၍ မညသ႔အားပယသညဟ အတအကပါရရမည၊

(ဇ) အမႈအသြားအလာအကဥးခပႏင ဆးျဖတခကက မတတမးတင၍ သဘာပတ၊ မတတမးတငသအပါ

အ၀င တကေရာကသညေကာမတ၀ငအားလး လကမတေရးထးရမည၊

(စ) ဆးျဖတခကက သကဆငရာတ႔အား အေၾကာငးၾကားရမည၊

(ည) အမႈအား စစေဆးရာတြင မညသမဆ လာေရာကၾကားနာနငခြငရေစရမည၊ ေကးရြာလထ တကေရာက

နားေထာငေအာင အားေပးရမညဟ ေဖာျပပါရပါသည။

အထကပါျပ႒ာနးခကတြင ေဖာျပထားသကသ႔ပင ရပကြက/ေကးရြာအပစလယယာေၿမ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕မားအေန

ျဖင ယခငကေဆာငရြကခမႈမားက အတယလက ေဆာငရြကသငၾကပါသည။ ၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရးဥပေဒႏင

၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမနငငပငဥပေဒမားက ဖကသမးခၿပးျဖစေသာလညး ေကာငးေသာအစဥအလာမားက အတယၾက

ရန လအပပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ရပကြက/ေကးရြာအပစ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕ ဥက႒မားအေနျဖင မမတ႔၏ဆးျဖတ

ခကက ျပငဆငဆးျဖတမႈေပၚေပါကလာပါက ကာယကရငမား၏ကယစား အယခ၀ငေရာကၾကမညအစား မမဘာေၾကာင

ယခကသ႔ဆးျဖတခရသညက ခငခငမာမာေဖာျပနငေစရန ေဆာငရြကသငပါေၾကာငး၊ မမတ႔၏ ဆးျဖတခကက ျပငဆငဆး

ျဖတမႈျဖစေပၚမလာေစရန မလကတညးက ျပညျပညစစ မနမနကနကနေဆာငရြကသငပါေၾကာငး အႀကျပတငျပလကရ

ပါသည။

၁၈ ။ ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈ

ေျမႏကၽြနးဟ ေခၚဆထားေသာေၾကာင ေျမႏႏရြရြမားျဖင ဖြ႕စညးထားၿပး ျမစေခာငးေရျပငကယအတြငး တည

ရလက ေရပတလညဝငးကာ ပတ၀နးကငသာသာယာယာရေသာ ေနရာအျဖစ စတကးယဥစရာေကာငးလေသာလညး

၎ေနရာတြင အျငငးပြားမႈေပၚေပါကလာပါက အလြနပငစတမခမးသာစရာ ျဖစရတတပါသည။ စးပြားေရးအကးအျမတမား

ၿပး လအမား ပါ၀ငပတသကေနမႈရေသာေၾကာင ျဖစပြားလာလင အဆးစြနထ ေပါကကြတတပါသည။

ေျမႏကၽြနးဆသညမာ လယယာေျမ ဥပေဒပဒမ ၃(ဂ)တြင ႏစစဥေရေအာကသ႔ နစျမပေလရၿပး ေရေၾကာငး

အေနအထားအရ ေျမသားႏငပသဏၭာန ေျပာငးလတတသည ခငၿမမႈမရေသာေျမက ဆလသညဟ ျပဌာနးထားေၾကာငး

ေတြ႕ရရပါသည။ အဆပါအဓပၸါယဖြငဆခကအရ ေျမႏကၽြနးဆသညမာ (၁) ႏစစဥေရေအာကသ႔ နစျမပေလရျခငး၊ (၂)

ေရေၾကာငးအေန အထားအရ ေျမသားႏငပသဏၭာန ေျပာငးလတတမႈရျခငး၊ (၃) ခငျမမႈမရျခငးဟေသာ သေဘာသဘာ၀

မား ပါ၀ငေနေၾကာငး သတျပနငပါသည။ ၎သေဘာသဘာ၀ႏင ဆန႔ကငဘကျဖစေသာ (၁) ႏစစဥေရေအာကသ႔ နစ

ျမပမႈမရျခငး၊ (၂) ေရေအာကသ႔ နစျမပမႈရေသာလညး ေျမသားႏငပသဏၭာနေျပာငးလမႈမရျခငး၊ (၃) ခငျမမႈရျခငး စေသာ

သေဘာသဘာ၀မား ေတြ႕ရရပါက ေျမႏကၽြနးမဟတေၾကာငး ခြျခမးစတျဖာနားလညရန လအပပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 135

ေရပတလညဝငးလကရေသာအရာက ကၽြနးဟေခၚသညဟ မတသားခရေသာလညး ကၽြနးဆရာတြင (၃)မး

(၃)စားရေၾကာငး၊ ၎တ႔မာ ၿမေသာကၽြနး၊ မၿမေသာကၽြနးႏင ေျမႏကၽြနးတ႔ျဖစေၾကာငး တငျပအပပါသည။ ၎ကၽြနး(၃)

မးက အဓကခြျခားထားေသာအေျခခပငးျခားမႈမာ ေျမရငႏငေျမႏဟေသာ ေျမသားအေနအထား ျဖစပါသည။ ေျမရငဆသည

တညၿမမႈရေသာ ကၽြနးေျမက ျဖစေပၚေစတတ၍ ေျမႏဆသည တညၿမမႈမရေသာေျမႏကၽြနးက ျဖစေပၚေစတတပါသည။

ေျမရငႏငေျမႏ(၂)မး ေပါငးစပျဖစေပၚလာလၽင မၿမေသာကၽြနးေျမက ျဖစေပၚေစတတပါသည။ ကၽြနးေျမ၏ တစစတတစ

ပငးသည တညၿမ၍ ကနတစစတတစပငးသည မၿမေသာအေနအထားမား ျဖစေပၚတတေသာ ကၽြနးေျမအမးအစား ျဖစပါ

သည။ ကၽြနးဟေသာ စကားလးသးစြပါက ေျမရငဟနားလညရမညျဖစၿပး ေျမႏက ေျမႏကၽြနးဟ ခြျခားေခၚဆေလရေၾကာငး

လညး သတျပရန လအပပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈက စတငခဥးကပကငတြယမညဆကတညးက ေျမရငလား၊ ေျမႏလားက အရင

ဆးခြျခမးေလလာရပါသည။ ေျမရငစကပးေျမျဖစလၽင စကပးေျမအျငငးပြားမႈအျဖစ ေျဖရငးေပးရမညျဖစၿပး ေျမႏမားျဖစ

ေနလၽင ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈအျဖစ သးသန႔ေျဖရငးနညးျဖင ေျဖရငးသြားၾကရမညျဖစပါသည။

ေျမႏကၽြနးမားတြငလညး အမးအစား(၃)မး ထပမခြျခားနငပါသည။ ၎တ႔မာ

(၁) သးျခားေပၚထြနးလာေသာေျမႏကၽြနး(ကၽြနးသစ)

ေရစးေၾကာငးႏငအတ ေမာပါစးဆငးလာေသာ ႏနးေျမ၊ သေျမမားသည ေရစးေၾကာငး တစေနရာရာတြင စပ

အနညထငၿပး ေျမႏကၽြနးအျဖစ ေပၚေပါကလာေလရပါသည။ ထနညးအားျဖင ျဖစေပၚလာေသာ ေျမႏကၽြနးသည မညသည

ကၽြနး၊ မညသညကမးပါးႏငမ ဆကစပမႈမရဘ သးျခားေပၚေပါကလာပါက သးျခားေပၚထြနးလာေသာေျမႏကၽြနး(ကၽြနး

သစ)ဟ သတမတပါသည။

(၂) အဆြယအပြားအျဖစ ေပၚထြနးလာေသာ ေျမႏကၽြနး

အထကျမစညာေဒသမ ေမာပါစးဆငးလာေသာ ေျမဆေျမႏစႏနးေျမ၊ သေျမမားသည သးျခားေနရာတစခတြင

ေပၚထြနးလာျခငးမရဘ မလတညရၿပးေသာ ကၽြနးေျမမား သ႔မဟတ ကမးပါးမားကအမျပ၍လညးေကာငး၊ ဆကစပ၍

လညးေကာငး ျဖစေပၚလာပါက အဆြယအပြားအျဖစ ေပၚထြနးလာေသာေျမႏကၽြနးေျမအျဖစ သတမတပါသည။

(၃) ျမစေၾကာငးေျပာငးလမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာေျမႏကၽြနး

ေရစးေၾကာငးသည တညၿငမမႈမရတတပါ။ ေရစးေၾကာငးေျပာငးလမႈေၾကာင ျမစ၊ ေခာငး စးဆငးမႈ ေျပာငးလသြား

တတၿပး ထသ႔ေရေၾကာငးေျပာငးလမႈသည တညရၿပးသားေျမရငမားက တကစားသြားေစကာ ေရျပနကခနတြင မလေျမရင

ေနရာ၌ ေျမႏကၽြနးအျဖစ ျပနလညေပၚေပါကလာေစေသာ ေျမႏကၽြနးျဖစပါသည။ မလေျမေဟာငးမားပင ျဖစတတပါ

သည။ ဤနညးျဖင ျဖစေပၚလာေသာ ေျမႏကၽြနးက ျမစေၾကာငးေျပာငးလမႈေၾကာင ေပၚေပါကလာေသာ ေျမႏကၽြနးအျဖစ

သတမတပါသည။

ေျမႏကၽြနးျပနာမား ေျဖရငးရာတြင အခ႕ေသာမႈခငးမားသည လြနစြာခကခတတၿပး စတ၀ငစားစရာလညး

ေကာငးလပါသည။ ျမစေၾကာငးမား၊ ေရစးေၾကာငးမားသည မားေသာအားျဖင အပခပမႈနယနမတအျဖစ သတမတထား

ေသာ သဘာ၀အပငးအျခားမား ျဖစေလရတတပါ၍ ေျမႏကၽြနးျပနာသည အပခပမႈနယနမတျပနာအဆငအထ

ႀကးထြား ျဖစေပၚလာတတပါသည။ တငးေဒသႀကးတစခႏငတစခအၾကား၊ ခ႐ငတစခႏငတစခအၾကား၊ ၿမ႕နယ တစခႏင

တစခအၾကား၊ ေကးရြာအပစ တစခႏငတစခအၾကား၊ ကြငးတစကြငးႏငတစကြငးအၾကားတြင ေရစးေၾကာငးက သဘာ၀

အပငးအျခားတစခအျဖစ အသးျပေလရတတပါသည။ ထနယနမတအျခားအနားအျဖစ အသးျပေနေသာ ျမစေၾကာငး

အတြငး ေျမႏကၽြနးျပနာ ေပၚေပါကလာပါက ေဒသတစခႏငတစခ အပခပမႈနယနမတ အျငငးပြားမႈအဆငအထ ကးစက

သြားကာ ျပနာႀကးထြားလာတတပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား136

ေျမႏကၽြနးျပနာသည ေအာကပါအေၾကာငးအခကမားက အေျခခ၍ ေပၚေပါကလာေလရပါသည။

၁။ လကငတကအေျခခ၍ အျငငးပြားျခငး၊

၂။ လကဦးမႈကအေျခခ၍ အျငငးပြားျခငး၊

၃။ ကမးၿပျခငးခရ၍ ေရႊ႕ေျပာငးအေျခစကျခငးျဖင အျငငးပြားျခငး၊

၄။ ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားက အေျခခ၍ အျငငးပြားျခငး၊

၅။ ေျမႏေျမရငေရာေထြးအျငငးပြားျခငး၊

၆။ အမႈေဟာငးမ မေကနပမႈက ျပနလညေဖာထတအျငငးပြားျခငး၊

၇။ စးပြားေရးမညမၽမႈေၾကာင အျငငးပြားျခငး စသညတ႔ျဖစပါသည။

၁။ လကငတကအေျခခ၍ အျငငးပြားျခငးဆသညမာ ေျမႏကၽြနးျဖစ၍ ေျမတညေနရာ ပသဏၭာန၊ ဧရယာ

တညၿမမႈ မရေသာ သဘာ၀တြင ႏစစဥတစႏစတစႀကမသာ ခြေဝခထားေသာစနစက ကငသးေလ

ရေသာလညး ယခငႏစမားက လကငတအျဖစ လပကငခြငရရချခငးအေပၚ အေၾကာငးျပ၍ ေပၚေပါက

လာေသာ အျငငးပြားမႈက ဆလပါသည။

၂။ လကဦးမႈကအေျခခ၍ အျငငးပြားျခငးဆသညမာ ဥပေဒအရ ၎တ ႔မရႏငေၾကာငးသထားသျဖင

လကဦးမႈရယကာ စကပးလပကငချခငးေၾကာင ေပၚေပါကလာေသာ ေျမႏကၽြနး အျငငးပြားမႈျဖစပါ

သည။

၃။ ကမးၿပခရ၍ ေရႊ႕ေျပာငးအေျခစကျခငးျဖင ျဖစေပၚလာေသာ အျငငးပြားမႈ ဆသညမာ ေရစားကမးၿပခ

ရ၍ ေျမရင ကၽြနးမားတြင ေျပာငးေရႊ႕အေျခစကလာေသာ ေတာငသတ႔သည ဥပေဒအရ ၎တ႔ေနထင

ေသာ ေကးရြာစညး႐းႏင ေပၚထြနးလာေသာေျမႏကၽြနး အနးဆးျဖစလာေသာေၾကာင အစဥအဆက

လပကငခသမားႏင အျငငးပြားမႈျဖစေပၚလာျခငး ျဖစပါသည။

၄။ ျပဌာနးထားေသာဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားကအေျခခ၍ အျငငးပြားျခငးဆသညမာ စကပးလပကငမႈ

တညၿငမေနေသာအေျခအေနမးတြင တစခါတစရ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမား အရ မမတ႔သာရရသငသည

ဟယဆလာၿပး ဖယရားရန ႀကးစားလာျခငးေၾကာင ေပၚေပါကလာေသာ ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈျဖစ

ပါသည။

၅။ ေျမႏ၊ ေျမရင ေရာေထြးအျငငးပြားျခငးဆသညမာ ေျမရငတြင လပကငေနသတ႔သည ႏစစဥလပကင

ခြငရရထား ၍ တစႏစတစႀကမေျပာငးလခထားရန မလအပေသာလညး ေျမႏကၽြနးတြင လပကငရ

သမားသည ႏစစဥခြေဝခထားျခငး ခရပါ၍ ထသ႔ ေျမႏတြငလပကငေနသမားသည ေျမရငတြငလပ

ကငေနသမားကသ႔ အခြငအေရးရရခစားနငေစရန ေျမႏ၊ ေျမရငက ေရာေထြးစဥးစားလက အျငငးပြားမႈ

ေပၚေပါကလာေသာ မႈခငးအမးအစား ျဖစပါသည။

၆။ အမႈေဟာငးမ မေကနပမႈက ျပနလညေဖာထတ အျငငးပြားမႈဆသညမာ အမႈေဟာငးမားအေပၚ ေျဖရငး

ဆးျဖတခခကမားသည ေကနပဖြယရာမရခေသာေၾကာင အေျခအေနေပးခနတြင ျပနလညတးဆြ

ေဖာထတကာ ေပၚေပါကလာ ေသာ အျငငးပြားမႈျဖစပါသည။

၇။ စးပြားေရးမညမၽမႈေၾကာင အျငငးပြားျခငးဆသညမာ ေျမႏကၽြနးခြေဝခထားရာတြငရရေသာ စးပြားေရး

အကးအျမတသည တစဦးႏငတစဦး၊ တစရြာႏငတစရြာ မညမမႈေၾကာင ေပၚေပါကလာေသာ မႈခငး

ျဖစပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 137

ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈက လယယာေျမနညးဥပေဒ အခနး ၁၂ တြင ေဖာျပထားသညအတငး ေျဖရငးေဆာငရြက

ရန ျဖစပါသည။ နညးဥပေဒ ၁၀၅ တြင ၿမ႕နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သည (က) ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစ

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မားႏင ညႇႏႈငး၍ ခ႐ငလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕၏ အတညျပခကျဖင ေျမႏကၽြနးေျမႏင

အနးကပဆးျဖစေသာ ေကးရြာက သတမတရမည။ (ခ) အနးကပဆးေကးရြာမား၏ရြာစညးရးႏင ေျမႏကၽြနး ေျမေပၚရ

လပကငနငေသာေျမ၏အနားေရးတ႔ အတဆးအကြာအေဝးက ႏႈငးယဥစဥးစားရနျဖစၿပး ေကးရြာအပစနယနမတႏင ႏႈငး

ယဥျခငးမျပရ။ (ဂ) ေျမႏကၽြနးေျမတြင နယနမတ တညၿမသြားေသာ ကၽြနးေျမရငမားႏင စကပး၍မရနငေသးေသာ သ

ေသာငေျမမား၊ ကေတာႏငကငးေတာမား မပါ၀ငေစရ၊ (ဃ) စကပးနငေသာ ေျမသားနယနမတက တငးတာ၍ ေျမပ

သတမတေရးဆြျခငးႏင ဧရယာတြကခကျခငးမား ေဆာငရြကၿပး တြကခကရရေသာ ဧရယာအေပၚအေျခခ၍ ခြေဝခထား

ရမညဟ ေျမႏကၽြနးခြေဝခထားေရး အေျခခမမား၊ ျပဌာနးထားသညက သတမရန လအပပါသည။ ေျမႏကၽြနးျပနာ

က လကေတြ႕ေျဖရငးရာတြငလညး အထကမ အေျခခမက လကနာေဆာငရြကရမည ျဖစပါသည။

ထ႔ျပင ေျမႏကၽြနးခထားရာတြင ယခငႏစက လပကငခြငခထားေပးခမႈကလညး ထညသြငးစဥးစားႏငပါသည။

သ႔ရာတြင ယငးအခကက အဓကအေျခခ၍ သတမတျခငး မျပရန လအပပါသည။ ေျမႏကၽြနးေျမႏင အနးကပဆးဟ

သတမတသညေကးရြာမ စးပြားေရးစစတမးအရ ထြနယကစကပးနငေသာအငအားရသည လယယာမမား၊ သရငးငား

မားႏင လယယာလပသားမားကသာ လပပငခြငခထားရန ေရြးခယရပါမည။ အဆပါေရြးခယခရသမားသည ယငးေဒသ

ပတ၀နးကငရ ေတာငသလယသမားမား ရရခစားေနသည အကးအျမတကသာ ခစားခြငရေစရန ေမာမနးလက လ

တစဦးခငးအတြက ရရသငသည ဧရယာအခးက လာထားသတမတရပါမည။

ပတ၀နးကငရ သာမနေတာငသလယသမားမားထက ပမျမငမားေသာ အကးအျမတ ခစားနငသည အေျခအေန

ေပၚေပါကေနပါက အလပအကငအခြငအလမး နညးပါးသည ပတ၀နးကငရ အနးဆးေကးရြာမားမ ထြနယကစကပးနင

ေသာ အငအားရသည လယမယာမ၊ သရငးငား၊ လယယာလပသားမားက ထပမျဖညစြက၍ လပကငခြငဧရယာ လာထား

သတမတရန ျဖစပါသည။

ေျမႏကၽြနးအျငငးပြားမႈတြင ေျမႏကၽြနးႏငအနးဆး ေကးရြာစညး႐းႏစခၾကား အကြာအေဝးကသာ အဓကထား

ခြေဝလာထားလက အထကတြငတငျပခသညအတငး သတမတခထားေပးရန ျဖစပါသည။ အပခပေရးနယနမတႏင

ေျမႏကၽြနးခထားမႈ အေျခခမသည ပတသကမႈမရပါ။ မညသကအပခပသည အပခပမႈနယနမတျဖစပါေစ၊ ေျမႏကၽြနး

ႏင အနးကပဆး ရြာစညး႐းရသညေကးရြာမ ေတာငသလယသမားမားကသာ ဦးစားေပးခြေဝခထားေပးရန ျဖစပါသည။

သ႔ေသာ လပကငေနေသာ ေတာငသမားအေပၚ စမအပခပမႈတြငမ အပခပေရးနယနမတအတငးသာ ျဖစပါေၾကာငး

တငျပလကရပါသည။

၁၉ ။ ေဒသခလကနကကငမား လကငတေျပာငးလခထားသည လယယာေျမ အျငငးပြားမႈ

မရနငေတာသည ေျမယာမႈခငးအျဖစ အမားက ယဆေကာငးယဆၾကမညျဖစေသာလညး မၾကာခဏ ေတြ႕ျမင

ေနရသည ေျမယာမႈခငးအမးအစားျဖစပါသည။

မၿငမးခမးေသးေသာ ျမနမာနငငတြင အခ႕ေသာအရပေဒသမား၌ ေဒသခလကနကကင အဖြ႕အစညးမား ရေန

ဆျဖစပါသည။ ထသ႔ေသာေဒသတြင ၎တ႔၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈကလညး ရေနဆျဖစပါသည။ နးရာဓားက ေၾကာကေနရ

ေသာ ျပညသလထသည ၾသဇာခေနရခန တစနညးအားျဖင နးရာဓါး၏ ၿခမးေျခာကမႈခေနရစဥတြင ျပနလနမေျပာရၾက

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား138

ေသာလညး အာဏာျပနလည တညေဆာကၿပးခနတြငမ ၎တ႔၏မေကနပခကမားအား တငျပလာေလရပါသည။

ထအခါမးတြင ေဒသခလကနကကငမား၏ ခြငျပေနရာခထားေပးျခငးခရေသာ လပပငခြငရရသမားကတစဖက၊ ယခင

ေျမယာဥပေဒမားႏငအည လပပငခြငရရခသမားကတစဖက ေျမယာမႈခငးျဖစပြားလာေလရပါသည။

ဤမႈခငးအမးအစား၌ ေျဖရငးရခကခေသာအေျခအေနသ႔ အဓကတြနးပ႔ေနေသာအခကမာ လကငတကာလ

ၾကာျမငမႈသာ ျဖစပါသည။ လကငတကာလၾကာျမငမႈ မရေသးပါက ေျဖရငးရန မခကခေသာလညး ေဒသခလကနကကင

မား၏ လပပငခြင ခထားျခငးခရသမား၏ လကငတကာလသည အတငးအတာကာလတစခအထ ၾကာျမငခၿပးဆလၽင

ထလကငတတညၿငမမႈ ျဖစေပၚေနေသာ အေျခအေနက ဖကဆးရနမာ အခကအခမားစြာရပါေတာသည။ ထ႔ျပင ထသ႔

ေသာလကငတတညၿငမမႈရေနေသာ လပပငခြငရရထားသမား၏ အေရအတြကသည အမားအျပားျဖစေနပါမ ရပရြာ

တညၿငမေအးခမးေရးကပါ အေႏာငအယကျပနငပါေသာေၾကာင ေျဖရငးရခကခေသာ ျပနာအျဖစ ေပၚေပါကလာပါ

ေတာသည။ ေခါငးစားရေသာ ျပနာျဖစသညဟ တငျပလပါသည။

ေခါငးစားရေသာျပနာဟ တငျပရေသာလညး အေျခခေဖာျမလာမာမ မခကခပါ။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အခြင

အာဏာက မညသ႔ထအပႏငးထားသနညးဆသည ေပတျဖငသာ တငးတာေျဖရငးရနျဖစပါသည။

ေဒသခလကနကကငမား တစနညးအားျဖင ယခငေခတအေခၚ ေသာငးကနးသမားသည ေျမယာစမခန႔ခြခြင

အခြငအာဏာက နငငေတာမ တရား၀ငေပးအပထားသမားမဟတပါ။ သ႔ေသာ ႏငငေတာက ေဒသအေျခအေနအရ အထး

ေဒသမား သတမတၿပး လပပငခြငအပႏငးထားၿပဆလၽငမ ထသတ႔သညလညး စမခန႔ခြပငခြင လပပငခြငအာဏာရသ

မားအျဖစ သတမတ၍ရပါသည။ ထသမား၏ စမခန႔ခြခြငသညသာ အခြငအာဏာရရသမား၏ စမခန႔ခြမႈဟ သတမတ၍

ရပါသည။ သ႔ေသာလညး မညသညစမခန႔ခြခြင အခြငအာဏာရရသမဆ ဥပေဒႏငအညသာ စမခန႔ခြခြငရသညကေတာ

သတျပရပါမည။ တညဆဥပေဒအရ ဥပေဒႏငအညအညြတ စမခန႔ခြမႈကသာ အသအမတျပရမည ျဖစပါသည။ ဥပေဒ

ႏင ကြလြဆန႔ကငေသာ စမခန႔ခြမႈက ျပနလညတညမတေပးရမညဟ တငျပလပါသည။

ယခငေျမယာဥပေဒအရ လပပငခြငရရခသမားသည စညးကမးနညးလမးႏငအညအညြတ လကနာၿပး လပကင

ေနခသညဟ စစစေတြ႕ရရလၽင ထသတ႔က ဦးစားေပးစဥးစားရပါမည။ စညးကမးေဖာကဖကလပကငမႈမး ေတြ႕ရရလၽငမ

ခငခနစဥးစားရပါမည။ စညးကမးႏငအညအညြတ လပကငခၿပး ေဒသခလကနကကငမားေၾကာင လကငတဆး႐ႈးခရၿပး

လကငတျပတေတာကကာလ မၾကာျမငေသးပါက ၎မရငးလကငတအား ျပနလညေနရာခထားေပးရပါမည။ လကငတ

ျပတေတာကကာလ ၾကာျမငၿပး ထကသ႔လကငတဆး႐ႈးရသ အေရအတြက မားျပားေနၿပဆလၽင အဘကဘကကခငခနၿပး

စဥးစားရမညျဖစပါသည။ ေဒသခမား၏ စား၀တေနေရး၊ လမႈေရးအေျခအေန၊ ေျမမယာမ၊ အလပလကမျဖစေပၚေနမႈ၊ ရပ

ရြာေအးခမးတညၿငမေရးစသညျဖင အဘကဘကဘကေပါငးစမ စဥးစားကာ မဝါဒခမတ ေျဖရငးေပးသငပါသည။ ဦးစား

ေပးအစအစဥမားလညး ခမတထားသငပါသည။

အရပဓေလထးစကလညး ပစပယရနမသငပါ။ စကပးေျမျဖစပါ၍ လပပငခြငခထားမႈအေပၚ စကပးလပကငနင

မႈအေျခအေနကလညး ထညသြငးစဥးစားသငပါသည။ ယတျပတ မညကသ႔ ဆးျဖတလပကငသငသညဟ အႀကေပးမႈ

မျပသငေသာ ေျမယာမႈခငးအမးအစား ျဖစပါသည။ ေဒသတစခႏငတစခ အေျခအေနမတၾကသျဖင သကဆငရာလယယာ

ေျမ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕အဆငဆငသညသာ ျပညသလထနစနာမႈ အနညးဆးျဖစေပၚေစေရး၊ အေကာငးဆး အကးအျမတရရ

နငေရး ဦးစားေပးစဥးစားေဆာငရြကသငပါေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 139

၂၀ ။ တရား၀ငပငဆငသႏင လကရလကငတအျငငးပြားမႈ

ယခလညး အေတြ႕ရမားၿပး ေနာငတြငလညး ပမ၍ေတြ႕ျမငလာနငသည ေျမယာမႈခငး အမးအစားျဖစပါသည။

လယယာေျမဥပေဒျပဌာနးမႈအရ ပငဆငမႈအဆငက တးျမႇငေပးခေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ (Ownership Right) အျပည

အ၀ပငဆငသသည နငငေတာျဖစေသာလညး ေတာငသလယသမားမားက သားစဥေျမးဆက စညးကမးေဖာကဖကမႈ

မရမျခငး လပပငခြင၊ ေရာငး၊ ေပါင၊ ငား၊ လ၊ ေပးခြငမား ခြငျပခၿပး ျဖစပါသည။ အခနကာလကန႔သတမႈမျပဘ စညးကမး

ေဖာကဖကမႈမရမျခငးဆသည ႁခြငးခကသာထားရ၍ လက၀ယကငေဆာငထားရခြင ခြငျပေပးခေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။

ပစ(၇)ျဖင တရား၀ငလပပငခြငျပလကမတ ရရထားသသည ဥပေဒအရ တရား၀ငပငဆငသျဖစလာပါသည။

ပစ(၇)ရရထားသအမားစသည လကရလကငတျဖစနငေသာလညး အခ႕ေသာပစ(၇) ရရထားသမားသည

အေၾကာငးအမးမးေၾကာင လကရလကငတျဖစမေနေၾကာငးလညး ေတြ႕ရရပါသည။ ေရာငးျခငး၊ ေပါငျခငး၊ ငားျခငး၊

လျခငး၊ ေပးျခငးစသညကစၥရပတစခခက ေဆာငရြကထားေသာ လယယာေျမမားသည တရား၀ငပငဆငသႏင လကရ

လကငတထပတညေလ မရပါ။ ထသ႔ေသာ တရား၀ငပငဆငသႏင လကရလကငတျဖစေနသႏစဦး ကြျပားေနေသာ ကစၥ

ရပမားတြင အေပးအယမသငျမတပါက ေျမယာမႈခငးအျငငးပြားမႈမားက ျဖစေပၚေစေလ ရပါသည။

မရငးလကငတႏင လကရလကငတအျငငးပြားမႈႏင ဆငဆငတေသာလညး မရငးလကငတဆသညမာ ေရးႏစ

ေပါငးမားစြာက အစဥတစက စကပးလပကငခသက ဆလ၍ တရား၀ငပငဆငသဆသညမာ ကာလကန႔သတခကမပါ

ရဘ လယယာေျမဥပေဒအရ တရား၀ငပစ(၇) ရရထားသကသာ ဆလပါသည။ ယေန႔ကာလတြင လယယာေျမေရာငးျခငး၊

၀ယျခငးက လပထးလပနညး အျပညအစသတမတ၍ ေဆာငရြကခြင မျပထားေသးေသာလညး နားလညမႈျဖင ေရာငး၀ယ

ျခငးမား ေဆာငရြကလကရပါသည။ မလေရာငးထားသသည အခ႕ေသာကစၥရပမားတြင လကရလကငတအျဖစသာ

ဆကလကတညရ လပကငေနၾကၿပး ေျမ၀ယယထားသမားသညလညး ပစ(၇)လက၀ယကငေဆာငကာ ေကနပမႈျပ

လက ရပါသည။ သ႔ေသာအဆငမေျပမႈေပၚေပါကလာလၽငမ ေျမယာမႈခငးအျဖစ တစဖကႏငတစဖက ရငဆငၾကရပါေတာ

သည။

ယခငသးစားခထားေရး ဥပေဒအရလညးေကာငး၊ လယယာေျမနငငပင ဥပေဒအရလညးေကာငး၊ လယယာေျမ

က ေရာငးကနပစၥညးတစရပကသ႔ ေရာငး၀ယျခငးက ကန႔သတခေသာလညး လယယာေျမဥပေဒအရ ေရာငး၀ယျခငးက

ခြငျပၿပး ပငဆငခြငက အဆငတးျမႇငေပးထားပါသည။ ယခငေခတမားတြင ယခေျမယာမႈခငးက ေျဖရငးဆးျဖတမႈျပခရာ

၌ ပငဆငမႈက ထညသြငးမစဥးစားဘ (Land Tiller Right) လယလပသသာ လယလပပငခြငရသညဟေသာ မဝါဒကငစြကာ

လကရလကငတကသာ ဦးစားေပးစဥးစားေလရခၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါေသာလညး ယခေခတကာလတြင ပငဆငမႈက

ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစ၍ ထကသ႔ေသာ ေျမယာမႈခငးက ေျဖရငးၾကမညဆလၽင ပငဆငမႈကေသာလညးေကာငး၊ လပ

ကငခမႈကေသာလညးေကာငး၊ ပငဆငမႈျဖစေပၚလာရျခငးအေၾကာငးကေသာလညးေကာငး၊ လကရလကငတဆကလက

ျဖစေပၚေနရျခငးအေၾကာငးကေသာလညးေကာငး၊ စကပးေရးလပငနး လပကငႏငမႈစြမးအားကေသာလညးေကာငး၊ စက

ပးေျမအေပၚ စတ၀ငစားမႈအေျခခကေသာလညးေကာငး၊ ဥပမာ-အမနတကယစကပးလ၍ စတပါ၀ငစားျခငး သ႔မဟတ

ေရာငးကနပစၥညးကသ႔ အျမတအစြနးေစးကစားလ၍ စတ၀ငစားျခငး သ႔မဟတ စကပးလပကငရန မရညရြယဘ အျခား

နညးသးရန ရညရြယ၍ စတပါ၀ငစားျခငးစသည အေၾကာငးအခကမားက ဘကေပါငးစမ ခငခနစဥးစားဆးျဖတေဆာင

ရြကေပးရမညျဖစပါေၾကာငး တငျပလကရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား140

၂၁ ။ ဥပေဒေၾကာငးအရ ပငဆငမႈအေပၚ လကေရာကရရလမႈကစၥ

မၾကာခဏ ေတြ႕ျမငရေလရသည ေျမယာမႈခငးအမးအစားျဖစပါသည။ ကာယကရငမားအတြကသာမက ေျမယာ

စမခန႔ခြ သတ႔အတြကလညး ေခါငးခမႈေပးေလရသည ျပနာမးျဖစပါသည။ ဥပေဒေၾကာငးအရ ေျမယာမႈခငးတစခ

ဆးျဖတၿပးသြားခန၊ တစနညးအားျဖင ဥပေဒေၾကာငးအရလညး ပငေရးပငခြငအတြက ေဆာငရြကမႈလမး ၿပးဆးသြားသည

အခနတြင လက႐းအားကးမႈ၊ မကဂဏအားကးမႈစေသာ အေၾကာငးအမးမး အပါအ၀င လကေရာကရရမႈက အခကအချဖစ

ေပၚေစသည ျပနာမားက ဆလပါသည။ လကေတြ႕ေျမယာျပနာ ကငတြယေျဖရငးေနသမားအတြက အစဥအျမ

ေခါငးကကရသည ျပနာျဖစပါသည။

အဓက ေမာငးႏငသည အေၾကာငးရငးခမာ ဥပေဒအာဏာသကေရာကမႈအားနညးေနသညအတြကျဖစပါသည။

ပထမအေၾကာငးတရားျဖစသည ေျမယာမႈခငးအေပၚ ဥပေဒေၾကာငးအရ အနငရရေသာလညး လကေရာကရယနငမႈ မရ

သညအခါ တစနညးအားျဖင ထျပနာအေပၚတြင ဥပေဒအာဏာသကေရာကမႈမရသညအခါ ကာယကရငအေနျဖင

နစနာမႈခစားရေလရပါသည။ ထကသ႔ေသာသမးအတြက ေရနစသပမာ ရမရရာေကာက႐းမၽငမားက ဆြယေလရပါသည။

ထအခါတြင ဥပေဒေၾကာငးအရ အနငေပးဆးျဖတခမသမားတြငလညး မးကးစကခရေလရပါသည။ ဤျပနာက ဥပေဒ

အာဏာ သကေရာကမႈရေစေသာနညးလမးျဖငသာ ေျဖရငးေဆာငရြကရနျဖစပါသည။

လယယာေျမဥပေဒအရ-ေရာငး၊ ေပါင၊ ငား၊ လ၊ ေပး အခြငအေရး ရရၾကမညျဖစပါ၍ ဥပေဒႏငအည ေဆာင

ရြကထားခေသာ သေဘာတညခကတစခပါ ခစားခြငတစခက ရရခစားႏငျခငးမရပါက ဒတယအေၾကာငးတရားႏင

အကး၀ငပါသည။ ဥပေဒ အရ ပငဆငခြငရရရမည ပဂၢလ၏ ခစားခြငအေပၚ ဥပေဒအာဏာသကေရာကမႈ အားနညးမႈ

ေၾကာင လကေရာကမရ ရခပါက ဥပေဒအာဏာသကေရာကေအာငသာ ေဆာငရြကရနျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ ဤျပနာ က ကငတြယေျဖရငးေပးရသညအခါ အဆပါသေဘာတညခကသည မနကနမႈရ မရ၊ ဥပေဒ

ႏငအညေဆာငရြကချခငး ရ မရ စသညအခကမားက စစစၿပး ဥပေဒအာဏာကငစြလက ဥပေဒႏငအညသာ ေျဖရငး

ေပးရမညကစၥျဖစပါေၾကာငး တငျပ အပပါသည။

၂၂ ။ အစစပလယယာေျမအျငငးပြားမႈ

ယခအခနတြင စတငေပၚေပါကေနၿပး ေနာကတြင ပမေတြ႕ႀကလာနငသည ေျမယာမႈခငး အမးအစားျဖစပါ

သည။ လယယာေျမဥပေဒ ပဒမ ၆ အရ လယယာေျမဥပေဒအာဏာ တညသညေန႔ရက(၃၁-၈-၂၀၁၂)တြင တညရေနေသာ

လယယာေျမမားက လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ ထတေပးရနျဖစပါ၍ ထတေပးခြငရေသာ အဖြ႕အစညးမားတြင

လယယာေျမက အသးျပခြငရရထားေသာ အစးရဌာန၊ အစးရအဖြ႕အစညး၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညး၊ ကမၸဏ

သ႔မဟတ အသငးအဖြ႕ပါ၀ငေၾကာငး ေဖာျပ ျပဌာနးထားပါသည။

လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၉ အရ လယယာေျမလပပငခြငရရသသည လယယာေျမတြင စကပးေရးလပငနး

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ေကးလကသမဝါယမအသငး၏ ရငႏးျမႇပႏမႈႏငေသာလညးေကာငး၊ ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏသ

မားႏငလညးေကာငး အကးတ လပကငခြငရပါသည။ ထ႔ျပင လယယာေျမတြင နငငျခားသား သ႔မဟတ နငငျခားသားပါ၀င

ေသာ အဖြ႕အစညးႏင ပးေပါငး၍ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ နငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ ဥပေဒႏငအည အကးတ

လပကငေဆာငရြကခြငလညးရေၾကာငး ျပဌာနးထားပါသည။

အကးတေဆာငရြကလကရသည လယယာေျမမားတြင မလစညးကမးခကမား ေဖာကဖက၍ အျငငးပြားမႈ

ေပၚေပါကလာလၽင ဤမႈခငးအမးအစား၌ အကး၀ငလာမည ျဖစပါသည။ လယယာေျမဥပေဒျပဌာနးၿပးေနာက ေပၚေပါက

ေနာကဆကတြ ၁၁ 141

လာေသာ ေျမယာမႈခငးအမးအစား ျဖစပါ၍ ယခငေခတ၏ အေတြ႕အၾကမားက ကးကား၍မရပါ။

ဤမႈခငးအမးအစားႏငပတသက၍ လယယာေျမက ပငဆငေၾကာငးအေထာကအထား၊ အကးတ ေဆာငရြက

သည စာခပ၊ စာခပပါစညးကမးခကမားအေပၚ ေဖာကဖကကးလြနမႈမားကသာ အဓကထား စစေဆးေဆာငရြကသြား

ရနျဖစပါသည။ မလစညးကမးခကအေပၚ ေဖာကဖကကးလြနမႈ မညမၽရသည၊ ထေဖာကဖကကးလြနမႈ၏ အတမအနက

မညမၽရသည စသညအခကမားအား အေျခခလက ခငခနစဥးစားဆးျဖတေဆာငရြကသြားရန ျဖစပါေၾကာငး တငျပလက

ရပါသည။

၂၃ ။ နငငသားႏင ႏငငျခားသားလကငတအျငငးပြားမႈ

လယယာေျမဥပေဒအရ လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတက ေလၽာကထားရယခြငရ သမားစာရငးတြင နငင

သား၊ ဧညနငငသား သ႔မဟတ နငငသားျပခြငရသမားပါ၀ငပါသည။ ထ႔ျပင လယယာေျမတြင ႏငငျခားသား သ႔မဟတ

နငငျခားသားပါ၀ငေသာ အဖြ႕အစညးႏင ပးေပါငး၍ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာနငငေတာ နငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒ

ႏငအည အကးတေဆာငရြကခြငရသညကလညး ေတြ႕ရရပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ လယယာေျမလပပငခြင အျငငးပြားမႈမားတြင ေနာငတစခန၌ ဧညနငငသား၊ နငငသားျပခြငရသမား၊

နငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒအရ ခြငျပခကရရထားေသာ နငငျခားသား သ႔မဟတ ႏငငျခားသားပါ၀ငေသာအဖြ႕အစညး

မားသညလညး ပါ၀ငပတသကမႈရလာနငပါသည။

ထသ႔ ပါ၀ငပတသကမႈရလာပါလၽင ယခတငျပသည နငငသားႏင ႏငငျခားသား လကငတအျငငးပြားမႈ အမး

အစားတြင အကး၀ငမညျဖစပါသည။ ျမနမာနငငတြင လကရအေျခအေနအရ ကငးကၽြနးေျမ၊ ယာေျမ၊ အခ႕ေသာ လယေျမ

မားတြငပင ဖရ၊ သခြားေမႊး အစရေသာ သးႏမားက နငငျခားသားမားႏင အစစပစကပးလကရေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။

ထသ႔ အေျခအေနအမးမးျဖင အကးတ စကပးလကရရာတြင အေၾကာငးမတကဆငပါက မလသေဘာတညခက၊ မလ

စာခပပါစညးကမးခကမားက ေဖာကဖကမႈမား ေပၚေပါကလာႏငပါသည။ ထအခါ ယခေျမယာမႈခငး အမးအစားအသစ

အျဖစျဖင ရငဆငႀကေတြ႕ရမည ျဖစပါသည။

အဆပါ ေျမယာမႈခငးအမးအစားက ကငတြယေျဖရငးၾကရာတြင အထကတြင ေဖာျပခၿပးျဖစသည အစစပ

လယယာေျမအျငငးပြားမႈ အမးအစားကသ႔ပင မလပငဆငမႈ၊ မလသေဘာတညမႈ၊ မလသေဘာတစာခပအေပၚ ေဖာက

ဖကကးလြနမႈ၊ ေဖာကဖကကးလြနမႈ အတမအနက စသညအခကမားက အဓကထားစစေဆးရမညျဖစၿပး ေဖာကဖက

ကးလြနမႈ အတမအနကအလက ညႇႏႈငးဆးျဖတသြားရမညျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၂၄ ။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစလမႈအတြက ေတာငးခအျငငးပြားသညကစၥ

ျမနမာနငငတြင အခ႕ေသာအရပေဒသမား၌ ဥပေဒအာဏာသကေရာကမႈ အားနညးေနေသးေၾကာငး ေတြ႕ရရပါ

သည။ ဥပေဒအာဏာသကေရာကမႈအားနညးေနေသာေၾကာင ဥပေဒႏငအည စမခန႔ခြမႈျပထားသညကစၥရပမားသည

အေကာငအထညေဖာ ေပၚေပါကရမႈ အားနညးလကရရပါသည။ ထသ႔ေသာ အခနအခါမးတြင ဥပေဒအာဏာ သကေရာက

ေစလမႈအတြက ေတာငးခအျငငးပြားမႈမား ေပၚေပါကလာရပါသည။

ဥပေဒအာဏာသကေရာကေစလမႈအတြက တငျပေတာငးခမႈမားသည ေအာကပါအေၾကာငးအခကမားေၾကာင

ေပၚေပါကရေၾကာငး ခြျခားေလလာသးသပ၍ ရပါသည။

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား142

(၁) လယယာေျမဥပေဒအရ ျဖစေပၚလာေသာ အခကအခ

လယယာေျမဥပေဒပဒမ ၂၂ မ ၂၅ အထ လယယာေျမလပပငခြင အျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကလာပါက

ေျဖရငးေဆာင ရြကရမညအခကမားက ျပဌာနးထားပါသည။ ၎ဥပေဒျပဌာနးခကအရ ဆးျဖတခသည

အမန႔တစရပအေပၚ လကနာရန ပကကြကပါက ပဒမ ၃၅ ျဖင တရားစြဆနငေၾကာငး ျပဌာနးထားပါသည။

သ ႔ရာတြင ဥပေဒျပဌာနးခကတြင မခတဆက မေသာ အေၾကာငးအခကမားရေနပါသည။

၎အခကမားက ျဖညစြကျပျပင ျပဌာနးသြားရနသငေၾကာငး တငျပအပပါ သည။

(၂) ေဒသလျခေရး အေျခအေနအရ ေပၚေပါကလာေသာအခကအခ

အခ႕ေသာေဒသမားတြင လျခေရးအရ နယေျမမေအးခမးမႈမားရေနေသးသညအတြက သကဆငရာ

လယယာ ေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႕မားက ဆးျဖတလကေသာ အမန႔မားသည အာဏာတညရန အခကအခ

ရရေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ နယေျမေအးခမးမႈမရဘ ေဒသလျခေရးအေျခအေနအရ အာဏာတညရန

ေပၚေပါကလာေသာအခကအခက အပခပေရး အာဏာပငမားသ႔ တငျပေဆာငရြကသြားရန ျဖစပါသည။

(၃) လပဂၢလအေၾကာငးအရာအရ ေပၚေပါကလာေသာအခကအခ

အခ႕ေသာအရပေဒသမားတြင မကဂဏျပ၍ လႊမးမးႀကးစးေနမႈမားရေနပါသည။ ေဒသေၾကာငမဟတဘ

လပဂၢလအေၾကာငးျခငးရာအရ ေပၚေပါကလာရေသာအခကအချဖစပါ၍ ဥပေဒအာဏာ သကေရာက

ေစလမႈအတြက တငျပ ရမညပဂၢလမာ ေဒသအပခပေရးအာဏာပငမားသာ ျဖစပါသည။

ဤေျမယာမႈခငးအမးအစားသည မလဆးျဖတၿပး ေျမယာမႈခငးဆးျဖတခကအေပၚ ဆကႏြယၿပး ေပၚေပါကလာ

ေသာ ေျမယာမႈခငးျဖစပါ၍ တငၾကားမႈရရခပါလၽင ဘာေၾကာင ဥပေဒအာဏာမသကေရာကရသညက ခြျခမးစတျဖာ

ေလလာဆနးစစလက စစစေဆာငရြကသြားရမညျဖစပါေၾကာငး တငျပအပပါသည။

၂၅ ။ ရပကြက/ ေကးရြာအပစအာဏာပငမား၏ မမနကနေသာ လပရပအေပၚ ေတာငးဆအျငငးပြားသညကစၥ

ယခငကလညး ေတြ႕ရခရၿပး ယခလညးမၾကာခဏ ေတြ႕ျမငေနရေသာ ေျမယာမႈခငး အမးအစားျဖစပါသည။

ေျမယာမႈခငးဆသညမာ လပပငခြငရရလေသာ ႏစဦးႏစဖကအၾကား ရငဆငေတြ႕ဆမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ အျငငး

ပြားမႈ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ဤမႈခငးအမးအစားတြငမ လပပငခြငရရလသႏစဦးႏစဖကအၾကား ေပၚေပါကလာရေသာ

မႈခငးမဟတဘ ရပကြက/ေကးရြာအပစ အာဏာပငမား၏ မမနကနေသာ၊ မတရားေသာ၊ မမၽတေသာလပရပအေပၚ

အေျခခ၍ ျဖစေပၚလာေသာ မႈခငးအမးအစား ျဖစပါသည။ ဤမႈခငးအမးအစားတြင နစနာမႈၾကေတြ႕ခစားရသသည လက

ရလကငတအေပၚ ရညရြယတငၾကားမႈမျပဘ လကရလကငတျဖစေပၚလာေအာင ေစေဆာမႈျပခေသာ ရပကြက/ ေကးရြာ

အပစ အာဏာပငမားကသာ ရညစးမႈျပေလရေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။

ထ႔ေၾကာင လကရလကငတႏင လကငတဆး႐ႈးသႏစဦးႏစဖကအၾကား ျဖစေပၚေသာ ေျမယာမႈခငးမး ျဖစလာ

ေအာင စတရညလကရည ရငးလငးေျပာၾကား စစေဆးမႈရယရမည ျဖစပါသည။ ရပကြက/ေကးရြာအပစအာဏာပငမား

က အေရးယလက႐ျဖင ဤမႈခငးအမးအစားသည ၿပးျပတသြားလမမညမဟတပါ။ ရပကြက/ေကးရြာအပစ အာဏာပငမား

၏ မမနကနေသာ လပရပက ေပၚေပါကေအာင စစေဆး၍ ၎တ႔၏လပရပ မမနကနမႈေပၚေပါကလၽင လကရလကငတထမ

လပပငခြငျပနလည႐ပသမးကာ နစနာမႈခစားရသက အနငေပးဆးျဖတရနျဖစပါသည။ ရပကြက/ေကးရြာအပစ အာဏာ

ပငမား၏ လပရပမနကနသညဟ သးသပေတြ႕ရပါမ လကရလကငတက အနငေပးဆးျဖတသြားရနျဖစပါေၾကာငး တငျပ

အပပါသည။

ေနာကဆကတြ ၁၁ 143

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား144

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအဆငဆင ဖြ႕စညးပ

ေျမစစဗဟေကာမတ

၁ ဒသမၼတ (၂) ဥက႒

၂ ျပညေထာငစ၀နႀကး (ျပညထေရး) ဒ-ဥက႒

၃ ျပညေထာငစ၀နႀကး (စကေမြးဆည) ဒ-ဥက႒

၄ ျပညေထာငစ၀နႀကး (ကာကြယေရး) အဖြ႕၀င

၅ ျပညေထာင၀နႀကး (သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး) အဖြ႕၀င

၆ ျပညေထာငစ၀နႀကး (စကမႈ၀နႀကးဌာန) အဖြ႕၀င

၇ ျပညေထာငစ၀နႀကး (ေဆာကလပေရး) အဖြ႕၀င

၈ ၀နႀကးခပ (တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရအဖြ႕မားအားလး) အဖြ႕၀င

၉ ဒတယ၀နႀကး (ျပညထေရး) အတြငးေရးမး

၁၀ အၿမတမးအတြငး၀န (ျပညထေရး) တြဘကအတြငးေရးမး

ေနျပညေတာ ေျမစစေကာမတ

၁ ေကာငစဥက႒ ဥက႒

၂ လႊတေတာကယစားလယ(၁) ဥး အဖြ႕၀င

၃ ေကာငစ၀င (လယယာက႑) အဖြ႕၀င

၄ ဒ-ညႊနခပ (ေထြအပ) အဖြ႕၀င

၅ ဥးစးမး (သစေတာ) အဖြ႕၀င

၆ ဥးစးမး (စကပးေရး) အဖြ႕၀င

၇ တာ၀နခ (စညပင) အဖြ႕၀င

၈ ဥးရ (ပ) စစေထာက (လပငနး) အဖြ႕၀င

၉ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယ(၃) ဥး အဖြ႕၀င

၁၀ ဥးစးမး (DALMS) အတြငးေရးမး

ေနာကဆကတြ ၁၂ ~ ၁၈ 145

တငးေဒသႀကး / ျပညနယ ေျမစစေကာမတ

၁ ၀နႀကးခပ ဥက႒

၂ စကေမြး၀နႀကး အဖြ႕၀င

၃ လႊတေတာကယစားလယ (၁) ဥး အဖြ႕၀င

၄ အပခပေရးမး (ေထြအပ) အဖြ႕၀င

၅ ဥးစးမး (သစေတာ) အဖြ႕၀င

၆ ဥးစးမး (စကပးေရး) အဖြ႕၀င

၇ ဥးရ (ပ) စစေထာက (လပငနး) အဖြ႕၀င

၈ ေတာငသလယသမားေရးရာလမႈအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလ(၃)ဥး အဖြ႕၀င

၉ ေဒသချပညသမားမ ၾကညညေလးစားသည ကယစားလယ(၁)ဥး အဖြ႕၀င

၁၀ ဥးစးမး (DALMS) အတြငးေရးမး

ခ႐ငေျမစစေကာမတ

၁ ခ႐ငအပခပေရးမး ဥက႒

၂ လႊတေတာကယစားလယ (၁) ဥး ဒ-ဥက႒

၃ ဥးစးမး (စကပးေရး) ဒ-ဥက႒

၄ ဥးစးမး (ေမြး/က) အဖြ႕၀င

၅ ဥးစးမး (သစေတာ) အဖြ႕၀င

၆ ဥးစးမး (စမကနးေရးဆြေရး) အဖြ႕၀င

၇ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယ(၃)ဥး အဖြ႕၀င

၈ ေဒသချပညသမားမ ၾကညညေလးစားသည ကယစားလယ(၁)ဥး အဖြ႕၀င

၉ ဥးစးမး (DALMS) အတြငးေရးမး

၁၀ လကေထာကညႊနမး (ေထြ/အပ) တြဘကအတြငးေရးမး

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား146

ၿမ႕နယေျမစစေကာမတ

၁ ၿမ႕နယအပခပေရးမး ဥက႒

၂ လႊတေတာကယစားလယ (၁) ဥး အဖြ႕၀င

၃ ဥးစးမး (စကပးေရး) အဖြ႕၀င

၄ ဥးစးမး (ေမြး/က) အဖြ႕၀င

၅ ဥးစးအရာရ / ဥးစးမး / ေတာအပ (သစေတာ) အဖြ႕၀င

၆ ဥးစးမး (စမကနးေရးဆြေရး) အဖြ႕၀င

၇ ဥးစးမး (DALMS) အဖြ႕၀င

၈ ဥက႒ ၿမ႕နယစညပငသာယာေရးေကာမတ အဖြ႕၀င

၉ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယ(၃)ဥး အဖြ႕၀င

၁၀ ဥးစးမး (DALMS) အတြငးေရးမး

၁၁ ဒ ၿမ႕နယအပခပေရးမး (ေထြ/အပ) တြဘကအတြငးေရးမး

ရပကြက/ေကးရြာအပစ ေျမစစေကာမတ

၁ အပခပေရးမး ဥက႒

၂ လႊတေတာကယစားလယ (၁) ဥး အဖြ႕၀င

၃တရား၀ငဖြ႕စညးထားေသာ လယယာ ကနထတ သမ၀ါယမအသငးမ

ကယစားလယအဖြ႕၀င

၄ စာေရး (ေထြ/အပ) အဖြ႕၀င

၅ တာ၀နခ၀နထမး (သစေတာ) အဖြ႕၀င

၆ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယ(၃)ဥး အဖြ႕၀င

၇ သကဆငရာေကးရြာအပစ ေျမတငးစာေရး အတြငးေရးမး

ေနာကဆကတြ ၁၂ ~ ၁၈ 147

ထတျပနထားေသာ မ၀ါဒလမးညႊနခကမား

(၁) သမးဆညးေျမ ျပနလညေလာကထားသညကစၥႏငစပလဥးေသာ မ၀ါဒ (၁၀) ရပ

(၂) တပေျမသမးဆညးမႈႏင စပလဥးေသာ မ၀ါဒ (၃) ရပ

(၃) သမးဆညးေျမ ေလာကထားလာျခငးမားႏင စပလဥး၍ စစစရန အခက (၄) ခက

(၄) မစြန႔လႊတေျမမားႏင စပလဥး၍ စစစရန အခက (၅) ခက

(၅) စြန႔လႊတေျမမားႏင စပလဥး၍ စစစရန အခက(၆) ခက

(၆) စြန႔လႊတေျမမား သကဆငရာ လက၀ယအျမနေရာကရေရးလပငနးစဥ (၉) ရပ

(၇) အေလးထားေဆာငရြကရန အခက (၁၅) ခက

သမးဆညးေျမ ျပနလညေလာကထားသညကစၥႏင စပလဥးေသာ မ၀ါဒ(၁၀) ရပ

(၁) တငၾကားစာစစစျခငး ၈၈ ေနာကပငး သမးဆညးခမႈ

(၂) ျပနလညေပးအပျခငး ေျမအသးခပငခြငရေၾကာငး သကေသထငရားျပႏငသ

(၁) မလပငရငျဖစေၾကာငး ပငဆငခြငအေထာကအထးျပႏငသ

(၂) အမားၾကညညေလးစားသည ရပမရပဖမား၏ ထြကဆေထာကခခကရရသ

* စမကနးမေအာငျမင (ပဂၢလကသ႔ ႏစရညငား/သးစားခထား)

* စမကနးမေဆာငရြကေျမ

(၃) စြန႔လႊတမႈမျပျခငး

(၁) ဥပေဒႏငအည လႊေျပာငးရယခေသာေျမ၊

(၁) လကေတြ႕... ႏငငေတာႏင အမားျပညသအကးငာ အမနတကယအသးျပေျမ

- ဆကလကလပကင

- မလပငရငအား ကာလေဒသ၏ေပါကေစးႏငအည ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးေပးရန

(၄) ျပနလညေပးအပျခငး

(၁) မလပငရငျဖစေၾကာငး ပငဆငခြငအေထာကအထားတငျပႏငသ

(၂) အမားၾကညညေလးစားသည ရပမရပဖမား၏ ထြကဆေထာကခခကရရသ

* ဥပေဒႏငအည ၿပးျပတေအာင “မေဆာငရြက” ခေသာေျမ

* လကရတြင ႏငငေတာႏင အမားျပညသအကးငာ အမနတကယအသးမျပေျမ

(၅) ဌာန၊ အဖြ႕အစညးမားက ပငဆငခြငအမညေပါကရရေအာင ေဆာငရြကျခငး၊

- မလပငရငသ႔ သငေလာသည ေလာေၾကးေပးရန

- ဥပေဒႏငအည ၿပးျပတေအာင “မေဆာငရြက” ခေသာလညး

- လကရတြင ႏငငေတာအကး၊ အမားျပညသအကး အသးျပထားေသာေျမ

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား148

(၆) မလပငရင ျပနလညေပးအပၿပးေနာက ပငေရးပငခြငအတြက ဆကလကေဆာငရြကျခငး

(က) လယယာေျမ လယယာေျမဥပေဒ

(ခ) လ/န(၃၉) လယယာေျမအျဖစ ဆကသးလလင လ/န(၃၉)အမန႔ ပယဖကရန

(ဂ) လ/န(၃၉) လယယာေျမအျဖစ မသးႏငလင အေျခအေနေပၚမတည၍ ဥပေဒ၊

နညးဥပေဒအတငး ဆကလကေဆာငရြကေပးရန

(၇) ေလာေၾကးထပမေတာငးဆလာေသာကစၥရပမားက စစစျခငး

ေပးေခၿပးျဖစလင ယခငကာလဆးျဖတခကအတငးသာ အတညျပရန

ရရခမႈမရလင သကဆငရာ အစးရ/အဖြ႕အစညး အစအစဥအတငး ကာလေပါကေစး

ႏငအည ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးေပးရန

(၈) ေျဖရငးရနခကခသညကစၥမားက စစစျခငး

- အမႈတြအလက အဆငဆငစစစသးသပရန၊

- ေျမစစဗဟ၏ လမးညႊနခကရယရန၊

- လအပပါက ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕၏ အဆးအျဖတခယရန

(၉) ၿမ႕ျပတးခ႕၊ စကမႈဇနကစၥရပမားက စစစျခငး၊

အစးရအဖြ႕က ဥးေဆာင လပကငခြငရ Co; ႏင ေတာငသလယသမား

- ၃ ပြငဆငညႇႏႈငးေဆြးေႏြး

- ၂ ဥး ၂ ဖက နစနာမႈမရေစေရး ေျဖရငငးေဆာငရြကေပးရန

(၁၀) ျပနလညစြန႔လႊတေပးျခငး

(၁) အစးရအဖြ႕က ပယဖကမန႔ထတျပန၊

(၂) မလေတာငသလယသမားမားထ ျပနလညစြန႔လႊတေပးရန

* ဥပေဒမသမး၊

* လပပငခြငအခြငအာဏာရသမားႏင ပးေပါငး

* လ/န (၃၉)၊ ပစ(၁၀၅)၊ ပစ(၇) ရယထားမႈ

ေနာကဆကတြ ၁၂ ~ ၁၈ 149

တပေျမသမးဆညးမႈႏင စပလဥးေသာ မ၀ါဒ (၃) ရပ

(၁) တပဆငေျမအျဖစ ပမသမးဆညးထားလင

- သးစားခထားျခငး၊ အကးတေဆာငရြကျခငးမား လး၀မလပရန

- တပ၏အရြယအစား လအပသေလာကသာ သမးဆညးရန

(၂) တပ/ဌာနခပ လၿခေရးလအပခက/ေလကငေရးကြငး လအပခကမားအတြက

- အမနတကယလအပသည အနညးဆးေျမဧရယာအကယအ၀နးကသာရယရန

- ကနပေျမမားအား မလေတာငသလယသမားမားထ ျပနစြန႔ရနအတြက

ႏငငေတာသ႔ ျပနအပရန

(၃) တပ၊ ဌာနခပမားနင တစဆကတစစပတညးမရေသာ သမးဆညးေျမမားအတြက

- တပဆငဆငရာကစၥရပမားအလ႔ငာ တက႐ကအသးျပေျမမ “အပ”

- သကဆငရာ ပငဆငခြငရသထ ျပနအပရနအတြက ႏငငေတာသ႔ ျပနအပရန

သမးဆညးေျမေလာကထားလာျခငးမားႏင စပလဥး၍ စစစရန အခက (၄) ခက

(၁) တငျပေတာငးခသမားသည (က) သမးဆညးခကယတင ဟတ/မဟတ

(ခ) ပငဆငခြင အေထာကအထားျပညစမနကနမႈ ရ/မရ

(ဂ) (သ႔) ရပမရပဖမား၏ ေထာကခထြကဆခက ရ/မရ

(၂) ေျမသမးဆညးချခငးသည (၁) ၁၉၈၄ ခႏစ ေျမသမးအကဥပေဒ

(၂) ၁၉၅၃ ခႏစ လယႏငအကဥပေဒ

(၃) အျခားတညဆဥပေဒတစရပရပႏငအည

သမးဆညးချခငး ဟတ/မဟတ

(၃) အျခားအဖြ႕အစညးတစခခသ႔ ငားရမးထားပါက

ငားရမးသကသကတမးကနရမႈ၊

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား150

မစြန႔လႊတေျမမားႏင စပလဥး၍ စစစရန အခက (၅) ခက

(၁) ေျမသမးဆညးချခငးသည (၁) ၁၈၉၄ ခႏစ ေျမသမးအကဥပေဒ

(၂) ၁၉၅၃ ခႏစ လယႏငအကဥပေဒ

(၃) အျခားတညဆဥပေဒတစရပရပႏင

သမးဆညးချခငး ဟတ/မဟတ စစစရန

(၂) ေျမေလာေၾကးေပးၿပး/မၿပး စစစရန

(၃) ေျမေလာေၾကး မေပးရေသးပါက သကဆငရာဌာန၏ ရသးမနးေျခေငြစာရငးတြင

လာထား တငျပထားမႈ ရ/မရ စစစရန

(၄) ဌာန/အဖြ႕အစညး အမညေပါကေဆာငရြကၿပး/မၿပး စစစရန

(၅) စမကနး အေကာငအထညေဖာမႈ ရ/မရ စစစရန

စြန႔လႊတေျမမားႏင စပလဥး၍ စစစရန အခက(၆)ခက

(၁) ေျမဧရယာ၊ ေျမအမးးအစား၊ ေျမတညေနရာ မနကနမႈ ရ/မရ စစစရန

(၂) စြန႔လြတအပႏေျမဆငရာ အခကအလက အတညျပခက ပါ/မပါ စစစရန

- စြန႔လြတေျမ တညရရာ ၿမ႕ /ေျမမး

- စြန႔လြတဌာန/အဖြ႕အစညး၏ တာ၀နခအရာရ

(၃) ျပနလညမေပးအပမ ေျမယာမႈခငး ရ/မရ စစစရန

(၄) အမားျပညသသ႔ အသေပးထတျပနေၾကညာျခငး ရ/မရ

(၅) စြန႔လႊတဌာန/အဖြ႕အစညးက စြန႔လႊတခနမစ၍ ခ႐ငအပခပေရးမးထ

အပႏထားမႈ ရ/မရ စစစရန

(၆) မလေတာငသမားလက၀ယသ႔ ေရာကရျခငး ရ/မရ စစစရန

လကမတေရးထးထားသည

ေနာကဆကတြ ၁၂ ~ ၁၈ 151

စြန႔လြတေျမမား သကဆငသလက၀ယ အျမနေရာကရေရးလပငနးစဥ (၉) ရပ

(၁) အျမနယာယေျပာငးလရန သကေသခအေထာကအထား ခငလစြာ တငျပႏငသ

- အသးခပငခြင/အမညေပါက ရရေရး တညဆဥပေဒ လပထးလပနညးႏငအည

အျမနဆး ဆကလကေဆာငရြကေပးရန

(၂) အျမန ယာယလႊေျပာငးေပးရန အမားၾကညညေလးစားသည ရပမ/ရပဖမား၏

ေထာကခထြကဆခကရရသ

- ပငဆငမႈ မနကနမႈ ရ/မရ စစစ

- ကာလအပငးအျခား သတမတလပကငခြငျပ၊

- မမနပါက ျပနသမးရန

- မနကနပါက အသးခပငခြင/အမညေပါက ရရေရး ေဆာငရြကေပးရန

(၃) မစြန႔လႊတေျမ ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကး ေပးအပၿပးစးမႈ စစစ၊ မတတမးထားရရန

- ရသးမနးေျခေငြစာရငးတြင ထညသြငးေရးဆြရန

(၄) မတသည ေလာေၾကးႏႈနးထားျဖစေစရန သကဆငရာကာယကရငမား မနစနာေစရနႏင

အျငငးပြားႏငသညႏႈနးထား မျဖစေစရန၊

- သကဆငရာအစးရက ညႇႏႈငးသတမတေပးရန၊

(၅) ယာယလပပငခြငကာလ တစရာသအမားဆး တစႏစထကမလရန၊

(၆) တစလတစႀကမ သတငးထတျပနရန ေကာမတအဆငဆင၏လပငနးေဆာငရြကခက

- အမားျပညသ ပြငလငးျမငသာစြာသရရန၊

(၇) ျပနလညသမးဆညးရန ေဒသဖြ႕ၿဖးေရးအတြက လပပငခြငေပးထားေျမ

- အမနတကယလပငနး ေဆာငရြကျခငးမရလင

- ႏငငေတာႏင ေဒသချပညသလထအကးစးပြားအတြက

(၈) အကးမေျမ ျပနလညစြန႔လႊတပါက ေျမစစဗဟေကာမတသ႔

- ႏစလအတြငး အၿပးျပနလညစြန႔လႊတရန၊

- ပငရငအစစအမနမားသ႔ ဥပေဒ၊ လပထး၊ လပနညးႏငအည စနစတကလႊေျပာငးေပးရန

(၉) ကးရပါက (၁) ေျမစြန႔လႊတမည သကဆငရာဌာန/အဖြ႕အစညးက ဥပေဒႏငအည

အေရးယေဆာငရြကသြားရန

(၂) လကေရာကအပႏၿပးေနာက ကးျဖစေပၚပါက လကခရရသည

သကဆငရာဌာန/အဖြ႕အစညး/ပဂၢလက ဥပေဒႏငအည

အေရးယေဆာငရြကသြားရန

လကေတြ႕အသးခ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေျခခသေဘာတရားမား152

အေလးထားေဆာငရြကရန အခက - ၁၅ ခက

၁။ ေတြ႕ဆညႇႏႈငး ေျဖရငးရန - အပတစဥ / လစဥ

၂။ ေတြ႕ဆညႇႏႈငး ေျဖရငးရန - ေကာမတ႐းမား အျပနအလန/တက႐က

ေျမစစဗဟသ႔လညး တငျပရန

၃။ ၀နထမးအငအားစနစတကဖြ႕စညးရန - သးျခားတာ၀နေပး

- လေလာကသညအငအား

၄။ ကြငးဆငးေျဖရငးရန - ၿမ႕နယအလက

၅။ စနစတကခြေ၀ေပးရန - ေျမကစၥရပမား

၆။ မစြန႔လႊတေျမမား - ခငမာသညအေထာကအထား ျပညစစြာရရန

၇။ မစြန႔လႊတေျမမား - နစနာေၾကး/ေလာေၾကးေပးရန

- သကဆငရာ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရအဖြ႕၊ စမ

ခန႔ခြေရးေကာမတဆးျဖတခကျဖင ေစးႏႈနးသတမတ

- ရသးမနးေျခေငြစာရငး ထညသြငးတငျပရန

၈။ အသးစရတလာထားသးစြ - သငတနး၊ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားအတြက

၉။ ေျဖရငးျခငးပစခငမာရန (၁) အေၾကာငးအရငး ခငမာ၍ မစြန႔လႊတျခငး

(၂) ညႇႏႈငးေျပလည၍ မစြန႔လႊတျခငး၊

(၃) တစစတတစေဒသစြန႔လႊတျခငး၊

(၄) အားလး စြန႔လႊတျခငး၊

(၅) တငစာတ၊

(၆) ဥပေဒေၾကာငးအရ ေျဖရငးရန၊

(၇) မားယြငးတငၾကားျခငးမား

၁၀။ သကဆငရာ၀နႀကးဌာနအတညျပခကရယရန

၁၁။ ေျမတညေနရာ/ေျမႀကးေျမပ/ေျမမး - ေသခာစြာစစစၿပးမ - စြန႔လႊတအပႏရန

၁၂။ စြန႔လႊတၿပးေျမမား - သကဆငရာလက၀ယသ႔

- ျမနျမနေရာကရေစရန

၁၃။ ယာယပစႏင ပစ(၇)မား ထတေပးရာတြင - ေျမစစေကာမတအဆငဆငမ ကြငးဆငးေဆာငရြကရန

၁၄။ ကနေျမ - လႊေျပာငးၿပးကနရေျမ

- ႏငငေတာအရေျမစာရငးသြငး၊ ထနးသမး

- လစဥလဆနး ၁၀ ရကေန႔ ေျမစစဗဟတငျပရန

၁၅။ အထးအဖြ႕မားဖြ႕စညးရန - အမားႏငသကဆငေသာ ေျမဧရယာျပနာ

- ေျမစစေကာမတအဆငဆငမ ကယစားလယမားပါ၀င

သည အထးအဖြ႕ဖြ႕

- ကြငးဆငးစစစရန

- အစရငခစာတငျပရန

- တငး/ျပညနယ ေျမစစမ ဗဟေျမစစသ႔

ဆကလကတငျပရန