Махны динамик эгнээг судлах, Эдийн засагт үзүүлэх

нөлөөлөлийг SVAR загвараар шинжилж, Үнийн

өсөлтийг саармагжуулах зарим санал

Боловсруулсан: П.ХишигбаярA

Э.БолдбаатарA

Д.Мөнх-ЭрдэнэA

A МУИС-Эдийн засгийн сургуулийн Санхүүгийн ангийн оюутнууд. Энэхүү судалгааны ажилд дурьдагдах санал зөвлөмж нь зөвхөн хувь судлаачдын байр суурийг

илтгэх бөгөөд тус судалгаатай холбоотой аливаа санал, зөвлөмж, шүүмжийг iishig@yahoo.com, boldoo_mgl08@yahoo.com, munkherdenedavaasuren@gmail.com

хаягаар хүлээн авахдаа бид таатай байх болно.

15/15/2011

Улаанбаатар хот 2011 он

Агуулга

I. ТАНИЛЦУУЛГА

II. ОНОЛ, АРГА ЗҮЙ, СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ

III. МАХНЫ АСУУДЛААР ТӨРӨӨС БАРИМТАЛЖ БУЙ БОДЛОГО

IV. МАХНЫ ҮНИЙГ БУУРУУЛАХ АРГА ЗАМ

25/15/2011

ТАНИЛЦУУЛГА

-50-40-30-20-1001020304050

0.000

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

20

01

M0

1

20

01

M0

4

20

01

M0

7

20

01

M1

0

20

02

M0

1

20

02

M0

4

20

02

M0

7

20

02

M1

0

20

03

M0

1

20

03

M0

4

20

03

M0

7

20

03

M1

0

20

04

M0

1

20

04

M0

4

20

04

M0

7

20

04

M1

0

20

05

M0

1

20

05

M0

4

20

05

M0

7

20

05

M1

0

20

06

M0

1

20

06

M0

4

20

06

M0

7

20

06

M1

0

20

07

M0

1

20

07

M0

4

20

07

M0

7

20

07

M1

0

20

08

M0

1

20

08

M0

4

20

08

M0

7

20

08

M1

0

20

09

M0

1

20

09

M0

4

20

09

M0

7

20

09

M1

0

20

10

M0

1

20

10

M0

4

20

10

M0

7

20

10

M1

0

Өөрчлөлт(Баруун тэнхлэг) Махны хэрэглээний үнийн индекс

Инфляци- эдийн засгийн тогтвортой байдлын гол хэмжүүр

Яагаад инфляци ийм өндөр байна вэ?

Хэрэглээний үнийн индексээр тооцсон инфляцийн 60-70%-ийг махан бүтээгдэхүүн

эзэлж байгаа бөгөөд энэ нь бидний хэрэглээний онцлогтой холбоотой

Хотын оршин суугч дунджаар 7-8 кг, хөдөөгийн оршин 8-11 кг мах хэрэглэдэг

35/15/2011

Махны үнийн динамикийг судлах нь

45/15/2011

I. Тренд буюу чиг хандлага

II. Улиралын(сар)- ын нөлөө

III. Mөчлөгийн нөлөөлөл

IV. Санамсаргүй нөлөө буюу шок

Хугацааны цувааны бүтцийг нийлбэр хэлбэрээр задлах бөгөөд

хэлбэртэй байна

5/15/2011 5

Махны үнийн динамикийг судлах нь

0.04

0.07

0.1

0.13

0.16

0.19

0.22

0.25

0.28

Хув

иар

%(2005

он

ы 1

2 с

ары

г су

урь

бо

лго

в)

Махны үнийн өсөлтийн чиг хандлага(Трэнд) Махны хэрэглээний үнийн индекс

-0.11

-0.05

0.00

0.11

0.22 0.24

0.14

0.02

-0.07

-0.17-0.19

-0.16

-0.30

-0.20

-0.10

0.00

0.10

0.20

0.30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Ху

ви

ар

%

Сарын нөлөөллийн индекс

Чиг хандлага буюу тренд

Улирлын нөлөөлөл

5/15/2011 6

Мөчлөгийн нөлөөлөл

Санамсаргүй шокын нөлөөлөл

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

10-р сар 11-р сар

10-11-р сар

5-р сар 5-р сар

6-р сар6-р сар

Махны үнийн динамикийг судлах нь

-20-15-10

-505

101520253035

2001M01

2001M06

2001M11

2002M04

2002M09

2003M02

2003M07

2003M12

2004M05

2004M10

2005M03

2005M08

2006M01

2006M06

2006M11

2007M04

2007M09

2008M02

2008M07

2008M12

2009M05

2009M10

2010M03

2010M08

5/15/2011 7

ОНОЛ, АРГА ЗҮЙ, СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ

Судалгаанд ашигласан тоон өгөгдөл

2000 оноос хойш ДНБ-ны улиралын тоо гарч эхлэсэн зэргээс хамааран энэхүү судалгаандаа

2001 оны 1-р сараас 2010 оны 11 сар хүртэлхи тоон мэдээлэлийг авч ашигласан болно.

Учир шалтгаан үр дагавар

хамаарлын Гранжер тест

Учир шалтгаан үр дагавар хамаарлын Гранжер тестын үнэлгээ

Лаг: 2 сар

Тэг таамаглал шалгах нь: Түүвэр F-стат Няцаах магадлал

Махны үнийн өсөлт нь CBBR-н у/шалтгаан болдоггүй 119 0.81034 0.00737

CBBR нь махны үнийн өсөлтийн у/шалтгаан болдоггүй 1.00082 0.37093

Махны үнийн өсөлт нь М2-н у/шалтгаан болдоггүй 119 9.45228 0.00016

M2 нь махны үнийн өсөлтийн у/шалтгаан болдоггүй 1.55860 0.21496

Махны үнийн өсөлт нь Gap_hp -н у/шалтгаан болдоггүй 119 0.10310 0.90213

Gap_hp нь махны үнийн өсөлтийн у/шалтгаан болдоггүй 0.00924 0.99081

Махны үнийн өсөлт нь ER-н у/шалтгаан болдоггүй 119 3.82815 0.02465

ER нь махны үнийн өсөлтийн у/шалтгаан болдоггүй 0.46216 0.63112

Төв банкны бодлогын хүү(CBBR)

Мөнгөний нйилүүлэлт(M2)

Төгрөгтэй харьцах ам долларын

ханш(ER)

5/15/2011 8

Махны үнийн эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл

Эх үүсвэр: Судлаачдын боловсруулсан Pass-Through загвар

5/15/2011 9

SVAR загварчлалыг махны үнийн шилжих механизмд

ашиглах нь:

Бидний авч үзсэн SVAR загвар дараах байдалтай байна

5/15/2011 10

Үзүүлэлтүүдийн хариу үйлдэл

-1.00E-01

0.00E+00

1.00E-01

2.00E-01

3.00E-01

4.00E-01

5.00E-01

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

13 сар

15 сар

17 сар

19 сар

21 сар

23 сар

Төв банкны бодлогын хүүгийн хариу үйлдэл

-1.00E-02

-5.00E-03

0.00E+00

5.00E-03

1.00E-02

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

13 сар

15 сар

17 сар

19 сар

21 сар

23 сар

ДНБ-алдагдлын хариу үйлдэл

-4.00E-03

-3.00E-03

-2.00E-03

-1.00E-03

0.00E+00

1.00E-03

2.00E-03

3.00E-03

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

13 сар

15 сар

17 сар

19 сар

21 сар

23 сар

Төгрөгийн ам доллартай харьцах ханшийн хариу үйлдэл

-4.00E-03

-2.00E-03

0.00E+00

2.00E-03

4.00E-03

6.00E-03

8.00E-03

1.00E-02

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

13 сар

15 сар

17 сар

19 сар

21 сар

23 сар

Мөнгөний нийлүүлэлтийн хариу үйлдэл

5/15/2011 11

SVAR загвар ба X-12 ARIMA таамаглал

0

50

100

150

200

250

300

350

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

20

…

SVAR загварын таамаглал Fanchart/2010-11--

2012-11/95%85%75%65%55%45%35%25%15%5%-5%-15%-25%-35%-45%-55%-65%-75%-85%-95%meatcpi

[1] Хариу үйлдлээс харахад Төв банкны бодлогын хүү нь 4

сардаа хамгийн их өсгөх нөлөөтэй ба 24 сардаа өсгөх нөлөө

үргэлжлэсээр байдаг ба 5%-ын ач холбогдолын түвшинд 1-10

сардаа статистикын ач холбогдол нь хүлээн авч болохуйц байна.

[2] ДНБ-ны алдагдалын хариу үйлдлийг харахад маш хүчтэй

улиралын нөлөөлөл харагдаж байгаа нь эдийн засгийн

тогтворгүй байдлыг үүсгэж байна. 1-2, 5-7, 11, 15 гэсэн саруудад

өсөлтийг бий болгож 3, 8, 13 саруудад бууралт ажиглагдаж байна.

5%-ын ач холбогдолын түвшинд 1-2 сардаа статистикын ач

холбогдол нь хүлээн авч болохуйц байна.

[3] Ам долларын төгрөгтэй харьцах ханшийн суваг нь 1 сарын

дараагаас нөлөөлж 10 сарын дараа хамгийн их нөлөөллийн

түвшиндээ очих бөгөөд 15сарын дараагаас нөлөө нь

тогтворждог байж болохоор байна.

[4] Харин нийт Мөнгөний өсөлтийн хэмжээ нь 1-3 сардаа өсгөх

нөлөөлөл үзүүлэн эхлэн 5 сарын дараагаас нөлөө нь арилдаг

буюу харьцангуй хурдтай үйлчилч байгаа нь онолын хувьд

нийцтэй нь харагдаж байна. 5 сарын дараагаас хугацааны

хоцрогдолтойгоор статистикын хувьд ач холбогдолгүй байна.

projection

5/15/2011 12

Махны үнийн суурь шалтгааны нэг

Асуудал-2

Мах Импекс хувьчлагдав

Хувьчлах болсон шалтгаанууд:Махны экспортын уламжлалт зах зээлээ

алдсан

Тогтмол зардал маш их болсон

Найдваргүй авлагын нөөц ихэссэн

Удирдлага зохион байгуулалт хангалтгүй

боловсон хүчин сул

Зах зээлийн хэрэглээнд тулгуурлах бус

харин бүтээгдэхүүнээ зах зээлд тулгах

зарчмаар ажиллаж байсан

Эдийн засгийн хуулиар эрэлтээ

тодорхойлоод нийлүүлэлт хийх бус

нийлүүлэлтээ зах зээлд тулгах зарчмаар

ажиллаж байсан.

Төрөөс тавих хяналт сул

Хувьчлагдсны давуу талууд:

Мэргэшсэн боловсон хүчнээр

хангагдаж байв

Үйлдвэрлэл нэмэгдэж эхэлсэн

Удирдлага зохион байгуулалт

сайжирсан

Компаний дотоод хяналт сайжирсан

Хувьчлалын сул тал:

Махны үнийн хяналт байхгүй

болсон

Махны худалдааны дийлэнх

нь ченжүүдийн гараар дамжих

болсон

Махны үнийн хөөрөгдөл

хэрэглэгчдэд хүндээр тусаж

эхэлсэн бөгөөд

Өнөөдрийн байдлаар Монголд хамгийн тулгамдаад байгаа асуудал бол махны үнийн асуудал болоод байна. Махны үнэ бол

инфляцийн өсгөх цаашлаад бодит эдийн засгийн томоохон гол хүчин зүйл болж байна. Манай улсын засгийн газраас махны үнийг

бууруулахын тул 2006 оноос нөөцийн махыг худалдаанд гаргасан.

Монетарист онолыг үндэслэгч Мильтон Фрийдман Аливаа асуудлыг шийдэх гэсэн төрийн оролдлого ньтүүнээсээ дор асуудлыг үүсгэх болно хэмээн нэгэнт хэлсэн байдаг.

5/15/2011 13

Махны асуудлаар төрөөс баримталж буй бодлогууд

0

10000

20000

30000

40000

50000

0.000

50.000

100.000

150.000

200.000

199920002001200220032004200520062007200820092010

малын тоо Махны хэрэглээний үнийн индексХөдөө аж ахуйн салбар өнөөгийн

байдлаар ДНБ-ний 21,2 хувь, Экспортын

10 гаруй хувь, нийт ажиллах хүчний 36

хувь, ХААСалбарын 80 гаруй хувийг мал

аж ахуйн салбар үйлдвэрлэж байна.

2007-2009 оны хооронд хөдөө аж ахуйд

нийт 47 төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжиж

байгаа болон хэрэгжээд дууссан байна.

Мал аж ахуйн салбарт нийт гадаад,

дотоодын нийлсэн 35.2 сая ам.доллар

буюу 44 тэр.бум төгрөгний төсөл,

хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байна. Мөн

“Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр

батлагдаж жил бүр улсын төсвийн 3

хувиас доошгүй санхүүжилт энэ салбарт

зарцуулагдаж байн

“Хүнсний баталгаат байдал” 8 жил 780,98 сая ам.дол“Монгол мал” хөтөлбөр 2010-2021 Улсын төсвийн 3-иас доошгүй2007-2009 оны хооронд хөдөө аж ахуйд нийт 47 төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байгаа болон хэрэгжээд дууссан байна. Мал аж ахуйн салбарт нийт гадаад, дотоодын нийлсэн 35.2 сая ам.доллар буюу 44 тэр.бум төгрөгний төсөл, хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байна. Мөн “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр батлагдаж жил бүр улсын төсвийн 3 хувиас доошгүй санхүүжилт энэ салбарт зарцуулагдаж байна. Эдгээрээс харахад энэ салбарт нэг үеээ бодвол их хэмжээний мөнгийг зарцуулж байгаа боловч иргэдийн хамгийн тулгамдиж байгаа махны үнийн талаар ганц ч төсөл, хөтөлбөр байхгүй байгаа нь цаашдаа энэ талаар засгийн газраас анхаарах хэрэгтэйг харуулж байна.

5/15/2011 14

Махны үнийн өсөлт юунаас болоод байна вэ?

Нийлүүлэлтийн буруу тогтолцоо

Зах зээлийн Хяналт дутмаг

Махны үйлдвэр цөөн

Мэдээллийн ил тод байдал

Эдийн засгийн суурь хөгжил

Байгаль цаг уурын өвөрмөц тогтоц

Эрүүл ахуйн болон технологийн горимгүй

Хууль эрх зүйн орчин дутмаг

Төрийн бодлого, нэгдсэн зохицуулалт

байхгүй

Санхүүжилтийг шийдэх боломжит арга зам

5/15/2011 15

МАХНЫ ҮНИЙГ БУУРУУЛАХ АРГА ЗАМ

Шийдэл

Хөдөө аж ахуйн бирж Гэвч !Хууль эрх зүйн зохицуулалт дутмаг байна

! Холбогдох судалгаа шинжилгээ боловсрогдоогүй

! Мэдээлэл Биржийн үйл ажиллагаа бол нөөц, хэрэглээ,

газар зүйн байршил гэдэг 3 асуудалыг хууль эрх зүйн

орчноор зохицуулах явдал юм.

Бидэнд нөөц байна

Мал аж ахуйн тархсан байдлыг авч үзвэл 2009 оны байдлаар Төвийн бүс 10.8

сая, Хангайн бүс 16.7 сая, баруун бүс 10.5 сая, зүүн бүс 5.4 сая малтай бөгөөд

гол зах зээл Улаанбаатар хотыг төвийн болон Хангайн бүсийн малын нөөцийг

ашиглах замаар махны аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх боломжтой юм.

Иймээс бид нөөц боломжиндоо тулгуурлан тодорхой бүс нутгуудад махны үйлдвэрлэл

кластер бүтэц бүхий логистикийг хөгжүүлэх хэрэгтэй ба бид дараах бүтцээр махны аж

үйлдвэрийг хөгжүүлэх боломжтой юм гэж үзэж байна.

1-р нийлүүлэлтийн шугам:Энэ нь малчдаас шуудтээвэрлэлтээр дамжинэцсийн хэрэглэгчдэд хүрдэгуламжлалт нийлүүлэлтийнсуваг бөгөөд нийтнийлүүлэлтийн багаханхувийг эзэлж байгаа учир ньхадгалах хөргөх нөөцбололцооны улмаас их байхнөөц боломж хомс байдаг.2-р нийлүүлэлтийн шугам:Энэ нь одоогоор махнынийлүүлэлтийн дийлэнххэсгийг бүрдүүлж байгааулалмжлалт суваг юм.3-р нийлүүлэлтийн шугам:Энэ нь бидний зорилтотнийлүүлэлтийн шугамбөгөөд хүргэлтийн шатдамжлагыг цөөлснөөр үнэхөөрөгдлыг үгүй болгох

боломжтой

5/15/2011 16

Сум орон нутгийн ченж

Жижиглэнгийн дэлгүүр

Эцсийн хэрэглэгч

Малчид

Гар аргаар нядалсан

Амьд мал

Ченжүүд

Нядалгаа, хөргөөлт

Үйлдвэрлэгчид

Нядалгаа, боловсруулалт,

хөргөөлт, савлагаа бүхий

иж бүрэн үйлдвэрлэл

Тээвэрлэлт

Аймгийн ченж

Хотын ченж

Хятад

чен

жүү

д

1 23

Махны нийлүүлэлтийн логистик схем

Дээрх зургийн 1 болон 2 хэсэгт одоогийн Улаанбаатар хотын

махны нийлүүлэлтин дийлэнхийг хангаж буй бүтцийг харуулсан

бол 3 хэсэгт харин бидний санал болгож зорилтот

нийлүүлэлтийн логистик бүтцийг харууллаа.

5/15/2011 17

Санхүүжилтийг шийдэх боломжит арга зам

17.0

17.5

18.0

18.5

19.0

19.5

20.0

20.5

21.0

1 са

р

2 са

р

3 са

р

4 са

р

5 са

р

6 са

р

7 са

р

8 са

р

9 са

р

10 с

ар

11 с

ар

12 с

ар

1 са

р

2 са

р

3 са

р

4 са

р

5 са

р

6 са

р

7 са

р

8 са

р

9 са

р

10 с

ар

11 с

ар

12 с

ар

1 са

р

2 са

р

3 са

р

4 са

р

5 са

р

6 са

р

7 са

р

8 са

р

9 са

р

10 с

ар

11 с

ар

2008 2009 2010

Зээлийн хүү

Дорвитой бууралт алга

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

1 сар

3 сар

5 сар

7 сар

9 сар

11 сар

1 сар

2008 2009 2010 2011

Зах зээлийн хэмжээ, тэрбум төгрөг

Өндөр өсөлт

Дээрх үйлдвэрлэлийн санхүүжилтийн шийдвэрлэхийн тулд урт хугацаат ихээхэн хэмжээний санхүүжилт

шаардлагатай байна. Харин энэхүү эх үүсвэрийг шийдвэрлэх хамгийн зөв арга зам нь өдгөө манай улсад

эрчимтэй хөгжиж буй хөрөнгийн зах зээл юм. Хөрөнгийн зах зээл манай улсад хөгжиж эхлээд нэлээдгүй

хугацаа өнгөрсөн ч томоохон уул уурхайн компаниудын хувьцааны өсөлтийн нөлөөгөөр сүүлийн үед

огцом өсч одоогийн байдлаар зах зээлийн үнэлгээ 2,5 триллион төгрөг даваад байна. Энэ нь манай

хөрөнгийн зах зээл дээр маш их хэмжээний капитал бүрэлдэн бий болоод байгаа ба шинээр компаниуд IPO

хйиж хувьцаа гаргавал асар их хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийн бий болгох боломжтойг харуулж байна.

5/15/2011 18

Махны хэрэглээний үнийн индексийн(MCPI) динамикыг задлан шинжлэсэн бөгөөд MCPI-ийн улирлын хэлбэлзэл улирлын шинж чанараас хамааран (-19) хувиас +24 хувийн хоорондхэлбэлзэж байна. Сүүлийн 5 жилд энэ хэлбэлзлийн далайц өмнөх жилүүдээс өсөххандлагатай байна. Махны үнэ нь улирлын хэлбэлзэлээс(Нийлүүлэлт) хамаарч 3-аас 8сархүртэл өсдөг бол 9 дүгээр сараас 2 сарын хооронд буурах хандлага ажиглагддаг байна.Хамгийн өндөр өсөлттэй байдаг сарууд нь 5-7 сар бөгөөд нийтдээ дунджаар 24% хүртэлхувиар өсдөг нь махны нийлүүлэлт дээрхи саруудад бага байдагтай шууд холбоотой.Ялангуяа Цагаан сарын баярын дараагаас эхлээд махны үнэ огцом хөөрөгдөж эхлэдэгбайна. Харин өвлийн идэж бэлтгэлийн цагаар махны үнэ харьцангуй буурдаг бөгөөд 9-12сарын хооронд дунджаар 19% хувиар үнэ нь сулардаг байна.

Дүгнэлт

Трендийн хувьд MCPI нь 2001 оноос хойш 2004 оны сүүл үе хүртэл харьцангуй алгуур өсөлттэй байсан бол 2005 оноос урьд онуудаасаа хурдацтай өсч ялангуяа өнгөрөгч 2010 онд маш эрчимтэй өсөлт үзүүлсэн. Ямааны махны гэнэтийн өсөлтөөс үүдэлтэй байж болох магадлалтай. Сүүлийн жилүүдэд малын тоо толгой тогтвортой өсч байгаа боловч сүргийн бүтэцэд өөрчлөлт орж ямааны тоо толгой огцом нэмэгдэж буй нь өндөр эрсдэлтэй байдлыг эдийн засаг талаасаа ч байгаль бэлчээр, бэлчээрийн даац талаасаа ч дагуулж байна. Трендийн өсөлтийн хурдац оноос онд нэмэгдэх төлөвтэй байгаа нь эрчимтэй хөгжлийн гараан дээр байгаа манайх шиг оронд ихээхэн хэцүү байдлыг авч ирэх магадлалтай. Энэхүү өсөлт нь инфляциар дамжин эдийн засгийн өсөлтийг саармагжуулч болзошгүй.

5/15/2011 19

MCPI-н мөчлөгөөс харахад 5-6 сард мөчлөгөө гүйцээгээд 10-11 сард мөчлөгийн ѐроолдоохүрч дуусдаг хавар намрын туйл байдлаар илэрдэг нь харагдаж байна. 2001-2007 он хүртэлмөчлөг харьцагуй жигд байдалтай явж байсан бол 2008 оноос огцом хэмжээгээр нэмэгдсэн ба2010 оны 6 сард оргил үедээ байсан ба одоогоор мөчлөг өсөх шатандаа явж байна.

Дүгнэлт

Гранжер тестийн үнэлгээнээс үзэхэд Махны үний хэрэглээний үнийн индекс нь дараах үзүүлэлтүүдийн учир шалтгаан болж байна: 1. Төв банкны бодлогын хүү(CBBR) 2. Мөнгөний нйилүүлэлт(M2) 3. Төгрөгтэй харьцах ам долларын ханш(ER) Эдгээр үзүүлэлт бол эдийн засгийн тулгуур макро үзүүлэлт бөгөөд эдгээрт нөлөөтэй байна гэдэг макро учир шалтгаан болж байгаан тодорхой жишээ хэмээн үзэж байна.

SVAR загварын хариу үйлдлийн үйлдлийн функцийн үр дүнгүүд сонирхолтой.

SVAR загварын таамаглалын үр дүнгээс харахад Махны хэрэглээний үнийн индексийнхэмжээ нь 2012 оны 1-р сард 95%ийн итгэх магадлалын түвшинд [279,44%- 176,32%]хооронд хэлбэлзэхээр байна. Харин 55%-ийн итгэх магадлалын түвшинд [248,10- 206,86]хооронд хэлбэлзэж байхаар байна. Голч таамаглалаасаа үзэхэд [229,68; 227,15] байхаархүлээгдэж байна. Энэ бүгдээс үзэхэд ирээдүйд Махны хэрэглээний үнийн индекс(MCPI)индекс өсөх хандлагтай байгаа нь ажиглагдаж байна. Нөгөө талаас улиралыннөлөөлөлөөс хамаарсан өсөлт илт ажиглагдаж мөчлөг дагасан урсгал байна.

5/15/2011 20

Мөн загварын таамаглалаас гарч ирж буй нэг чухал таамаг нь ихээхэн савалгаа бүхийулиралын нөлөөлөл бөгөөд SVAR загварын үр дүнтэй ижилхэн байгаа нь ихээхэн санаазовоож байна. Учир нь эдийн засгийн өсөлтийг тогтворгүйтүүлэх инфляцийннийлүүлэлтийн талын шок өндөр болох бөгөөд түүнийг дагаад бодит сектор хэт халахмагадлал байна.

Дүгнэлт

Өнөөдрийн байдлаар Монголын малын тоо толгой 2010 оныг эс тооцвол бусад жилүүдэдтогтвортой өсөж байсан. Үнэн хэрэгтээ махны үнэ жил болгон өссөн хэвээр байгаа ньгажуудалтай байгаагийн илрэл юм. Энэ байдлыг бууруулахын Засгийн газраас нөөцийнмахны бодлого авч хэрэгжүүлж байгаа хэдий ч махны хэрэглээний үнийн индекс өссөөрбайгаа нь үр дүнгээ төдийлөн өгөхгүй байгааг илтгэж байна.

Тиймээс цаашдаа Засгийн газраас олон хүчин зүйл дутагдалтай байгаа хөдөө аж ахуйн бирж байгуулах эсвэл нөөцийн мах бэлтгүүлснийхээ төлөө жилд 10 гаруй компаниудад 1 тэрбум орчим төгрөгийн урамшуулал олгох бус махны үнийг тогтвортой байлгахын тулд томоохон махны аж үйлдвэрийг хувийн хэвшлээр дамжуулан хөгжүүлж махны нийлүүлэлийн талыг бүрэн шийдэхэд төрөөс дэмжих бодлого баримтлах хэрэгтэй байна. Ингэснээр эдийн засагт ихээхэн тогтворгүй байдал үзүүлдэг инфляцид үзүүлэх махны нөлөөллийг бууруулж цаашилбал зээлийн хүү буурч эдийн засаг олон талт салбараар хөгжих эхлэл тавигдах боломжтой юм.

5/15/2011 21

Зээлийн хүү(Монголбанк, Сангийн яам, Хөгжил Шинэтгэлийн хороо, СанхүүгийнЗохицуулах хороо хамтарсан 2- дахь ажлын хэсэг томилогдсон суурь шалтгаан илрүүлэх)

Урт хугацааны хөгжлийн бодлого ярих нь зүйтэй. Гол нь өнөөдрийн хөрсөн дээр буусанбодитой, хүртээмжтэй нэгдсэн бодлого хэрэгтэй

Ер нь бол хатуу хэлэхэд Засгийн газар нь гол дүрд байдаг эдийн засаг байгуулах гэжбайгаа юмуу Аж ахуй нэгж нь гол дүрд байдаг эдийн засаг байгуулах гэж байгаа юмуугэдгээ тодорхойлох хэрэгтэй

Хөрөнгийн зах зээлийн хөгжил төдийгүй санхүүгийн нийт тогтолцоогоо чадвахижуулах

Мах бол илэрч гарч байгаа үр дагавар болохоос үндсэн асуудал биш. Гол асуудал !!!

Хөгжлийг оюутан бид ярих хэрэгтэй.

Санал Зөвлөмж

5/15/2011 22

[1] Food CPI and Expenditures: Analysis and Forecasts economic paper Journal of Ecuzety 2007 page 55-63 [2] Muth, M.K., G. Brester, J. Del Roccili, S. Koontz, B. Martin, N. Piggott, J. Taylor, T. Vukina, M. Wohlgenant. Spot and Alternative Marketing Arrangements in the Livestock and Meat Industries, Interim Report. Prepared for the Grain Inspection, Packers, and Stockyards Administration, 2005. *3+ Ali, J., Ahmad, S. and Birthal, P.S. (2004), “New Zeland meat industry: potential, constraints and policy interventions”, Productivity 44(4), 110-118. *4+ “Монгол Улс Зах Зээлд” Эдийн засгийн Сургуулийн 60 жилийн ойд зориулсан эмхтгэл Улаанбаатар хот 2007 *5+ “Дэлхийн эдийн засгийн Монголын Эдийн засагт үзүүлэх нөлөө” бодлогын судалгааны тайлан 2-р улирал Нээлттэй нийгэм Форум, МУИС-ЭЗС Эдийн засгийн Онолын тэнхим *6+ Д.Ган-Очир “ИНФЛЯЦИЙН ДИНАМИК ЭГНЭЭГ СУДЛАХ, ТААМАГЛАХ: X-12-ARIMA УЛИРЛЫН ЗОХИЦУУЛАЛТЫН АРГА” 2007 он судалгааны ажил *7+ Д. Ган-Очир “ВАЛЮТЫН ХАНШНЫ ИНФЛЯЦИД ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨБҮТЦИЙН ВЕКТОР АВТОРЕГРЕСС ХАНДЛАГА” 2007 он *8+ Ц. Батсүх (2008), “Инфляцийн эсрэг макро эдийн засгийн бодлого”, Нээлттэй нийгэм форум, *9+ Монгол Банк “Судалгааны товхимол 5” Таамаглалын тодорхой бус байдал: Инфляцийн таамаглалын Fanchart үнэлгээ *10+ Хүнс Хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлдвэрийн яам “Нийтийн хэрэгцээнд гаргасан мэдээлэл” 2009 он [11] Үндэсний статистикын Хороо 2001-2010 он сар бүрийн танилцуулга, жилийн товхимолууд *12+ Хүнс Хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлдвэрийн яам жилийн тайлан 2009 он *13+ Хүнс Хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлдвэрийн яам “Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжлийг дэмжих” хөтөлбөр” 2009 *14+ “Малын үржлийн ажлыг шинэчлэн сайжруулах” төсөл Хүнс Хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлдвэрийн яам

*15+ Бусад болон Интернэт эх үүсвэрүүд

Ашигласан Материал, Эх бичиг