Mltecilerin Hukuki Durumuna Dair Szleme (*)

Mltecilerin Hukuki Durumuna Dair Szleme (*)

BASLANGI

Birlemi Milletler antlamas ve 10 Aralk 1948'de Genel Kurulca nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin, insanlarn ana hrriyetlerden ve insan haklarndan, fark gzetmeksizin, faydalanmalar esasn teyit ettiini nazar itibara alan,

Birlemi Milletlerin, birok defalar, mltecilere kar derin alkasn izhar ve mltecilerin ana hrriyetleri ile insan haklarn mmkn olduu kadar smull bir ekilde kullanmalarn temine gayret ettii nazar itibara alan,

Mltecilerin hukuki durumuna dair evvelce imzalanan Milletleraras Anlamalarn tekrar tetkik ve tedvini ile bu Anlamalarn tatbik sahasn ve mlteciler iin salad himayeyi yeni bir Anlama vastasyla geniletmenin arzuya ayan olduunu nazar itibara alan,

Btn devletlerin, mlteci meselesinin itimai ve insani mahiyeti kabul ederek, bu meselenin devletlerarasnda bir gerginlik sebebi halini almasn nlemek iin imknlar nispetinde ellerinden geleni yapmalarn temenni eden,

Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserinin mltecilerin himayesini temin eden milletleraras szlemelerin tatbikatna nezaret eylemekte vazifeli olduu nazar itibara alan ve bu meseleyi hal iin alnan tedbirlerin birbiri ile faydal bir ekilde telifi hususunun devletler ile Yksek Komiser arasndaki ibirliine bal olduunu kabul eden

Yksek akid Tarafyar aadaki hususlarda mutabk kalmlardr:

----------------------------------------------------------------

(*) 5 Eyll 1961 tarih ve 10898 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan Mltecilerin Hukuki Durumuna Dair Szlemenin onaylanmas Hakknda Kanunun 2. Maddesi yledir: "Madde 2: Mltecilerin Hukuki Durumuna Dair szlemenin 42 nci maddesinin bahsettii imkana uygun olarak, onaylama annda aadaki ihtirazi kayt kabul edilmitir: Bu Szlemenin hibir hkm, mlteciye Trkiye'de Trk uyruklu kimselerin haklarndan fazlasn salad eklinde yorumlanamaz."

BLM I: GENEL HKMLER

"Mlteci" tabirininin tarifi

Madde 1: A. bu Szleme bakmndan "Mlteci" tabiri aadaki gsterilen ahslara tatbik edilir.

1. 12 Mays 1926 ve 30 Haziran 1928 Anlamalar veya 28 Ekim 1933 ve 10 subat 1938 Szlemeleri ve 14 Eyll 1939 Protokol, yahut Milletleraras Mlteci Tekilat Anayasasna gre mlteci saylan ahs;

Milletleraras mlteci tekilat tarafndan faaliyeti esnasnda alnm mlteci sfatn vermeme kararlar, bu ksmn 2 nci fkrasndaki seraiti haiz olan kimselere mlteci sfatnn verilmesine mni deildir:

2. 1 Ocak 1951'den evvel cereyan eden hdiseler neticesinde ve rk, din, tabiyeti, muayyen bir itima grupa mensubiyeti veya siyasi kanaatleri yznden takibata urayacandan hakl olarak korktuu iin vatanda olduu memleket dnda bulunuyorsa oraya dnemeyen veya mezkur korkuya binaen dnmek istemeyen ahs;

Birden fazla tabiiyeti olan bin ahs hakkndaki "Vatanda olduu memleket" tabiri tabiiyetini haiz olduu memleketlerden herbirini kast eder. Hakl bir korkuya mstenit muteber bir sebep olmakszn vatanda olduu memleketlerden birinin himayesinden mahrum saylmaz.

B. (1) bu Szleme bakmndan madde 1. ksm (A)'daki"1 Ocak 1951'den evvel cereyan eden hadiseler" ibaresinin

(a) "1 Ocak 1951'den evvel Avrupa'da cereyan edene hdiseler" veya

(b) "1 Ocak 1951'den evvel avrupa7da veya baka bir yerde cereyan eden hadiseler"

Manasndan anlalacak ve her akid Devlet bu Szlemeyi imzalad, tasdik ettii veya iltihak eyledii srada bu Szlemeye gre taahht ettii vecibeler bakmndan bu ibarenin smuln belirten bir beyanda bulunacaktr.

(2) (a) kkn kabul eden her akid Devlet, Birlemi Milletler Genel Sekreterine gnderilecei bir teblile (b) kkn kabul etmek suretiyle vecibelerini her zaman geniletebilir.

C. Bu Szleme yukardaki (A) ksmndaki hkmlerin sumlne giren her ahs hakknda aadaki hallerde tatbikattan kalacaktr.

1- Vatanda olduu memleketin himayesinden kendi istei ile tekrar istifade ederse veya

2- Vatandaln kaybettikten sonra kendi arzusu ile tekrar iktisap ederse, veya

3- Yeni bir vatandalk iktisap etmise ve vatandaln iktisap ettii memleketin himayesinden istifade ediyorsa, veya

4- Kendi arzusu ile terk ettii veya takip korkusu ile haricniden kald memlekette kendi arzusu ile tekrar yerlemek zere dnmse:

5- Mlteci tannmasn intac ettiren artlar ortadan kalkt iin vatanda olduu memleketin himayesinden istifade etmekten imtinaa artk devam edemezse;

u kadar ki ibu fkra vatanda olduu memleketin himayesinden istifadeyi reddetmek iin evvelce vk takiplere mstenit hakl sebepler ileri srebilen (A) ksmnn 1 inci fkrasnn derpis ettii bir mlteciye tatbik olunmayacaktr.

6- Tbiyetsiz olup da, mlteci tannmasn intac ettiren artlar ortadan kalkt iin, mtat ikametghnn bulunduu memlekete dnmek durumunda olan bir ahs bahis konusu olduunda:

u kadar ki ibu fkra, mtat ikametghnn bulunduu memlekete dnmeyi reddetmek iin evvelce maruz kald takiplere mstenit hakl sebepler ileri srebilen (A) ksmnn 1 inci fkrasnn derpis ettii bir mlteciye tatbik olunmayacaktr.

D. Bu Szleme, Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiseri haricinde, dier bir Birlemi Milletler organ veya teekklnden halen himaye ve yardm veya yardm gren kimselere tatbik olunamaz.

Byle bir himaye veya yardm, herhangi bir sebeple bu gibi kimselerin durumu Birlemi Milletler Genel Kurulunun bu hususla ilgili kararlar gereince nihai surette halledilmeksizin sona ermi ise, bu ahslar Szleme rejiminden bihakkin istifade ederler.

E. Bu Szleme, ikamet ettii memleketin yetkili makamlarnca o memleket vatandaln haiz olanlara mahsus hak ve vecibeleri haiz addedilen bir ahsa tatbik olunmaz.

F. Bu Szleme hkmleri:

a) Bunlara mtedair milletleraras vesikalarda tarif edildii manada bara kar bir su, bir harb suu veya insanla kar bir su iledii;

b) Mlteci sfatyla kabul edildii memlekete ilticadan evvel iltica memleketi dnda ar bir genel su iledii;

c) Birlemi Milletlerin gaye ve prensiplerine aykr fiillerden sulu olduu hususunda;

Ciddi kannat mevcut olan bir ahs hakknda tatbik edilemez.

Genel Vecibeler

Madde 2: Her mltecinin, bulunduu memlekete kar, hassaten kanunlara tzklere ve mme dzenini korumak iin alnan tedbirlere uymak vecibesini ihtiva eden grevleri vardr.

Ayrdetmeme

Madde 3: akid Devletler bu Szleme hkmlerini mltecilere, rk, din, veya mene memleketi bakmndan ayrdetmeden tatbik ederler.

Din

Madde 4: akid Devletler, lkelerindeki mltecilere, ibadet ve ocuklarnn dini eitim hrriyeti bakmndan en az vatandalara tatbik edilen muamele kadar msait muamele tatbik ederler.

Bu szleme dnda bahsolunan haklar

Madde 5: Bu Szlemenin hibir hkm, bir akid Devlet tarafndan mltecilere bu Szleme dnda bahsolunan dier haklar ve menfaatleri ihlal etmez.

"Ayn artlarla" tabiri

Madde 6: Bu Szleme bakmndan, "Ayn artlarla" tabiri, ilgili kimsenin bir mlteci olmad takdirde muayyen bir hakk kullanmak iin yerine getirmesi gereken btn artlarn (Geici yahut daimi ikamet mddetine ve artlarna ait olanlar dhil) mahiyetleri itibariyle bin mlteci tarafndan yerine getirilemeyecek olanlar mstesna, kendisi tarafndan yerine getirilmesini tazammum eder.

Mtekabiliyet artndan muafiyet

Madde 7: 1. Bu Szlemede derpis olunan daha msait hkmler sakl kalmak zere, her akid Devlet, mltecilere genel olarak yabanclara tand rejimi bahseder.

2. Btn mlteciler, akid Devletlerin lkesinde sene ikametten sonra kanuni mtekabiliyet artndan muaf olurlar.

3. Her akid Devlet, bu Szleme kendisi hakknda yrrle girdii tarihte mltecilerin, mtekabiliyet art olmadan istifade edebilecekleri haklar ve menfaatleri kendilerine tanmaya devam eder.

4. akid Devletler, mtekabiliyet artnn bulunmamas halinde mltecilere 2 nci ve 3 nc fkralara gre istifade edebilecekleri haklardan ve menfaatler bahsetmek imkanlarn ve 2 nci ve 3 nc fkralarda mezkur artlar haiz olmayan mltecileri mtekabil muamele muafiyetinden istifade ettirmek imknn msait surette nazar itibara alrlar.

5. Yukarda 2 nci ve 3 nc fkralar hkmleri gerek bu Szlemenin 13, 18, 19,21 ve 22 nci maddelerinde mezkur haklara ve menfaatlere, gerekse bu Szlemede derpis olunmayan haklara ve menfaatlere tatbik edilir.

Istisnai tedbirlerden muafiyet

Madde 8: Yabanc bir Devlet vatandalarnn ahslar, mallar veya menfaatleri aleyhinde ittihaz olunabilecek istisnai tedbirler bakmndan akid Devletler bu gibi tedbirleri, mezkur devletin resmen vatanda olan bir mteciye srf bu vatandalna msteniden tatbik etmezler. Bu maddede ifade olunan genel prensibi mevzuatlarna gre tatbik edemeyen akid Devletler bu gibi mltecilere mnasip hallerde muafiyet bahsederler.

Geici tedbirler

Madde 9: bu Szlemenin hibir hkm bir akid Devletin harb zamanda veya dier vahim ve mstesna hallerde, milli gvenlii iin elzem sayd tedbirleri muayyen bir kimse hakknda, bu kimsenin hakikatte bir mlteci olduu ve mezkr tedbirleri kendisi hakknda milli gvenlii icab muhafazas gerektii tesbit edilinceye kadar, geici olarak ittihat eylemesine mani deildir.

Ikametin devam

Madde 10: 1. Bir mlteci Ikinci Dnya harbi srasnda srgn edilerek akid Devletlerden birinin lkesine gtrlm olup burada ikamet etmekte ise, bu mecburi ikamet mddeti bu lkede kanuni ikamet saylacaktr.

2. Bir mlteci Ikinci Dnya Harbi srasnda bir akid Devletin lkesinden srgn edilip bu Szlemenin yrrle girmesinden evvel daim ikamet kast ile oraya dnm ise, srgnden nceki ve sonraki devre, aralksz ikamet zaruri olan hallerde, bir tek aralksz ikamet saylacaktr.

Mlteci gemi adamlar

Madde 11: Her akid Devlet, bayran tayan bir geminin mrettebat arasnda muntazam ekilde hizmete alnm mlteciler varsa, bunlarn lkesinde yerlemesine msaade eylemek imkanlarn ve bilhassa dier bir memlekette yerlemelerini kolaylatrmak zere kendilerine seyahat belgeleri vermeyi yahut muvakkaten lkesine kabul eylemeyi msait surette inceler.

BLM II: Hukuki Durum

ahsi Stat

Madde 1: 1. Her mltecinin ahsi stats ikametgah memleketinin kanununa, ikametgah yoksa bulunduu memleketin kanununa tabidir.

2. Mlteci tarafndan evvelce iktisap edilen ve ahsi statye adir olan haklara, bilhassa evlilie bal haklara, her akid Devlet tarafndan gerekirse bu devletin mevzuatnn gsterdii artlar yerine getirmek kaydiyle riayet olunur. Ancak bahis konusu hakkn, ahs mlteci olmasayd o devletin mevzuat tarafndan tannacak haklar arasnda bulunmas lazmdr.

Menkul ve gayrimenkil mlkiyet

Madde 13: akid Devletler, menkul ve gayrimenkul iktisab ve buna mteferri dier haklar, menkul ve gayrimenkul mlkiyete ait kira ve dier mukaveleler bakmndan her mlteciye mmkn olduu kadar msait ve her halde ayn artlar iinde genel olarak yabanclara bahsolunandan daha az msait olmayan bir muamele tatbik ederler.

Fikr ve Sna mlkiyet

Madde 14: Sna mlkiyetin ve bilhassa ihtiralar, desenler, modeller, alameti farika, ticari unvann himayesi konusunda ve edebi, artistik, ilm mlkiyetin himayesi konusunda, her mlteci, mtat ikametgahnn bulunduu memlekette ibu memleketin vatandalarna baholunan himayeden istifade eder. Mlteci, dier akid Devletlerden herhangi birinin lkesinde, bu lkede mtat ikametgahnn bulunduu memleketin vatandalarna baholunan himayeden istifade eder.

Dernek haklar

Madde 16: 1. Her mltecinin akid Devletlerin lkesine mahkemeler serbeste ve kolayca mracaata hakk vardr.

2. Her mlteci, mtat ikametghnn bulunduu akid Devlette, adl yardm ve teminat akesinden muafiyet dahil, mahkemelere mracaat bakmndan vatanda gibi muamele grr.

3. Mtat ikametgahnn bulunduu memleketten gayr akid Devletlerde ve 2 nci fkrada meskr konular hakkda, her mlteci mtat ikametgahnn bulunduu memleket vatandalarna edilen muamelenin aynndan istifade eder.

BLM III: Kazanl Iler

cretli meslekler

Madde 17: 1. akid Devletler, lkelerinde muntazam surette ikamet eden her mlteciye, cretli bir meslekte almak bakmndan, ayn artlar iinde yabanc bir memleketin vatandana bahedilen en msait muameleyi bahederler.

2. Her halde, milli almay himaye iin yabanclara ve yabanclar istihdam konusunda vaz'edilen tahdit tedbirleri, bu Szlemenin ilgili akid Devlet hakknda yrrle girdii tarihte bunlardan muaf tutulan veya aadaki artlardan birini haiz olan mltecilere tatbik edilmez:

a) Memlekette sene ikamet etmi olmak;

b) kametgah memleketi vatanda olan ir kimse ile evli bulunmak, eini terk etmi olan bir mlteci bu hkmden istifade edemez;

c) kametgah memleketi vatanda olan bir veya birka ocuu olmak.

3. Akid Devletler cretli mesleklerde almak bakmndan btn mltecilerin ve bilhassa lkelerine bir ii bulma programna yahut gmen getirme planna gre girmi olan mltecilerin haklarn vatandalar haklar ile bir arada tutmaya matuf tedbirler ittihazn msait surette dnrler.

cretsiz meslekler

Madde 18: Akid Devletler, lkelerinde muntazam surette bulunan mltecilere ziraat, sanayi, kk sanatlar ve ticaret sahalarnda cretsiz bir meslek sahibi olmak ve ticaret ve sanayi irketleri kurmak hususlarnda mmkn olduu kadar msait ve her halde ayn artlarla genel olarak yabanclara bahsedilenden daha az msait olmayan muameleyi bahederler.

Serbest meslekler

Madde 19: 1. Her akid Devlet, lkesinde muntazam surette ikamet eden ve bu Devletin yetkili makamlarnca tannan diplomalara sahip olup serbest bir meslek icrasn arzu eden mltecilere mmkn olduu kadar msait ve her halde ayn artlar iinden genel olarak yabanclara bahedilenden daha az msait olmayan ekilde muamele baheder.

2. Akid Devletler, bu gibi mltecilerin, anavatandan gayr, milletleraras mnasebetlerini deruhde eyledikleri lkelere yerlemelerini temin iin kanunlar ve anayasalarna gre iktidarlar dahilindeki her eyi yaparlar.

BLM IV: Sosyal Durum

Vesika usul

Madde 20: Btn ahalinin tabi olduu ve nadir bulunan maddelerin genel datmn dzenleyen bir vesika usul mevcut olan hallerde mltecilere vatandalar gibi muamele edilecektir.

Mesken

Madde 21: 1. Akid Devletler, mesken bakmndan, bu mesele manun ve nizamlar veya mme makamlarnn kontroluna tabi olduu nispette, lkelerinde muntazam surette ikamet eden mltecilere mmkn olduu kadar msait bir muamele bahederler; bu muamele her halde ayn artlar iinde genel olarak yabanclara bahedilen daha az msait olmaz.

Maarif

Madde 22: 1. Akid Devletler mltecilere ilk tahsil konusunda vatandalara tannan ayn muameleyi yaparlar.

2. Akid Devletler mltecilere ilk tahsilden gayri tahsil snflar konusunda ve bilhassa tahsilden istifade; yabanc memleketlere verilmi tahsil belgeleri, niversite diplomalar ve belgelerinin tannmas; har ve resimlerden muafiyet ve tahsil burslar konularnda mmkn olduu kadar msait ve herhalde ayn artlar iinde genel olarak yabanclara bahsedilen daha az msait olmayan ekilde muamele ederler.

Sosyal yardm

Madde 23: Akid Devletler, lkelerinde muntazam surette ikamet eden mltecilere sosyal yardm ve iane konularnda vatandalara yaplan muamelenin aynnn yaparlar.

alma mevzuat ve Sosyal sigorta

1. Akid Devletler, lkelerinde muntazam surette ikamet eden mltecilere aadaki konularda vatandalara yaplan muamelenin aynn bahedeceklerdir:

a) Mevzuatla dzenlendii veya idari makamlarn yetkisine tabi olduklar nispette, istihkaka dahil olmak artyla, aile yardmlar da dahil, ii istihkaklar, alma mddeti, munzam alma saatleri, cretli tatil, evde almaya ait tahditler, almaya balama ya, raklk ve mesleki yetitirme, kadnlarn ve genlerin almas, kollektif i mukaveleleri ile bahsolunun menfaatler,

b) Aadaki tahditler ile sosyal sigorta (i kazalarna, meslek habtalklarna, anala, hastala, sakatla, yalla ve lme, isizlie aile mkellefiyetlerine) ve milli mevzuata gre bir sosyal sigorta sistemine dahil dier herhangi bir tehlikeye ait kanuni hkmler:

i) mktesep haklar ve iktisap edilmek zere olan haklarn muhafazas iin hususi anlamalar;

ii) ikametgah memleketinin milli mevzuatnn emrettii ve tamamen Devlet fonlarndan karlanan denek veya denek paralar ile normal bir emeklilik denei iin lzumlu aidat artlarn haiz olmayan kimselere yaplan yardmlar hakknda hususi anlamalar.

2. Bir mltecinin bir i kazas veya bir meslek hastal neticesinde lmne ait tazminat haklarna, hak sahibinin akid Devlet lkesi dnda ikamet etmesi yznden halel gelmez.

3. akid Devletler, sosyal sigorta konusunda mktesap haklara veya imzal iktisap edilmek zere olan haklara dair akdettikleri veya akdedecekleri anlamalardan mltecileri de istifade ettireceklerdir; u artla ki, mlteciler mezkur anlamalar imzalayan devletlerin vatandalarndan aranan artlar haiz olsunlar.

4. akid Devletler, akid olmayan Devletler ile aralarnda yrrlkte bulunan veya bulunacak olan bunlara benzer anlamalardan mltecileri, mmkn olduu nispette, istifade ettirmek imkanlarn msait surette tetkik edeceklerdir.

BLM V: Idari Tedbirler

Idari Yardm

Madde 25: 1. Bir mltecinin bir hakkn kullanmas, kendilerine mracaat edecek durumda olmad yabanc makamlarn usulen yardmn gerektirmekte ise lkesinde ikamet ettii akid Devletler bu yardmn kendi makamlarnca veya milletleraras bir makam tarafndan yaplmasn temin ederler.

2. Birinci fkra mezkr makam veya makamlar, bir yabancya kendi milli makamlar tarafndan veya vastas ile usulen verilebilecek belgeleri veya tasdiknameleri mltecilere kontrolleri altnda verirler veya verdirirler.

3. Bu suretle verilen belgeler veya tasdiknameler, aksi sabit oluncaya kadar yabanclara kendi milli makamlar tarafndan veya vastas ile verilen resmi belgelerin yerine geerler ve muteber saylrlar.

4. Muhtalar lehinde tannabilecek istisnalar mahfuz kalmak art ile bu maddede mezkr hizmetler mukabilinde cret alnabilir; bununla beraber ibu cretler mutedil bir nispette ve msanit hizmetler iin vatandalardan alnan harclara mtenasip olurlar.

5. Bu madde hkmleri hibir suretle 27 ve 28 nci maddeleri ihll etmez.

Seyrisefer serbestlii

Madde 26: Her akid Devlet lkesinde muntazam surette ikamet eden mltecilere, ayn artlarla umumiyetle yabanclara tatbik olunan mevzuattaki istisnalar mahfuz olmak art ile ikamet mahallerini semek ve serbeste seyrsefer etmek hakk tanrlar.

Hviyet belgeleri

Madde 27: akid Devletler lkelerinde bulunan ve muteber bir seyahat belgesine sahip olmayan her mlteciye hviyet belgeleri verirler.

Seyahat belgeleri

madde 28: 1. akid Devletler lkelerinde muntazam surette ikamet eden mltecilere, milli emniyet veya mme nizamna ait ciddi sebepler mani olmadka, bu lke haricine seyahatlerini temin edecek seyahat belgeleri verirler. Mezkur belgeler bu szleme ekindeki hkmler tatbik edilir. akid Devletler bu nevi belgeyi lkelerinde bulunan dier herhangi bir mlteciye verebilirler; lkelerinde bulunup muntazam surette ikamet ettikleri memleketten bir seyahat belgesi almak imkanndan mahrum olan mltecilerin vaziyetini bilhassa msait surette tetkik ederler.

2. Evvelce mnakit milletleraras anlamalara taraf olan Devletler tarafndan verilmi seyahat belgeleri akid Devletlerce tannr. Ve mltecilere ibu madde mucibince verilmi gibi muamele edilir.

Mali mkellefiyetler

Madde 298: 1. akid Devletler mltecilere, her ne isimle olursa olsun, benzer vaziyetlerde vatandalarna tahmil ettiklerinden veya edebileceklerinden baka veya daha yksek resim, har, vergiye tabi tutmazlar.

2. Yukardaki fkra hkmleri, hviyet belgeleri dahil yabanclara verilecek idari belgeler hakkndaki harclara ait kaun ve tzk hkmlerinin mltecilere tatbikna mani deildir.

Emvalin transferi

Madde 30: 1. Her akid Devlet, mltecilerin, lkesine ithal ettikleri emvali yerlemek zere kabul edilecekleri dier bir memleketin lkesine, kendi kanun ve nizamlarna gre nakletmelerine msaade eder.

2. Her akid devlet, yerlemek zere kabul olunduklar dier bir memlekette yerlemelerine lzumlu herhangi dier emvali gtrmek iin msaade isteyen mltecilerin mracaatlerini msait surette tetkik eder.

Iltica memleketinde usulsz durumda bulunan mlteciler

Madde 31: 1. akid Devletler, hayatlar veya hrriyetleri birinci maddede gsterilen ekilde tehdit altnda bulunmu olan memleketten doruca gelerek msaadesiz lkelerine giren veya lkelerinde bulunan mltecilere usulsz girilerinden veya bulunularndan dolay ceza vermezler; bunlarn vakit geirmeden resmi makamlara mracaatle usulsz girilerinin veya bulunularn mucip makbul sebepleri anlatmalar arttr.

2. akid Devletler, bu mltecilerin haraketlerini lzumlu olanlardan baka tahdit etmeyeceklerdir. Bu tahditler ancak ibu mltecilerin iltica memleketindeki durumlar dzenleninceye veya bunlar dier bir memlekete kabullerini temin edinceye kadar tatbik olunacaktr. akid Devletler, bu mltecilerin dier bir memlekete kabullerini temin etmeleri iin mkul bir mddet ve lzumlu btn kolaylklar bahederler.

Snr d etme

Madde 32: 1. akid Devletler, lkelerinde muntazam surette bulunan bir mlcetiyi ancak milli emniyet veya amme nizam sebepleri ile snr d ederler.

2. Bu mltecinin snr d edilmesi, kanunla derpis olunan usule tevfikan verilmi bir karara istinat eder. Acil milli emniyet mlahazalar mani deilse, mltecinin, susuzluunu ispat eylemesine selahiyetli bir makam yahut selahitli makam tarafndan hususi surette seilmi bir veya birka kimse nezdinde itiraz etmesine ve bu maksatla temsil olunmasna msaade edilir.

3. akid Devletler bu gibi bir mlteciye, dier bir memlekete muntazam surette kabuln temin edebilmesi iin mkul bir mddet verirler. akid Devletler, bu mddet srasnda, mnasip sayacaklar dahili mahiyette herhangi bir tedbirleri alabilirler.

Snr d veya iade etme yasa

1. Hibir akid Devlet bir mlteciyi, rk, dini, vatandal, muayyen bir itimai zmreye mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolaysyle hayat ve hrriyetinin tehdit edilecei lkelerin hudutlarndan her ne ekilde olursa olsun snr d veya iade edemez.

Bununla beraber, bulunduu memleketin emniyeti iin tehlikeli saylmas hususunda ciddi sebepler mevcut olan veya bilhassa vahim bir crmden dolay katilemis bir hkmle mahkum olduu iin mezkur memleket topluluu iin bir tehlike tekil eden bir mlteci ibu hkmden istifadeyi talep edemez.

Vatandala alma

Madde 34: akid Devletler, mltecileri imtisal eylemeyi ve vatandala almay her trl imkan nispetinde kolaylatrrlar. Vatandala alma muamelelerini abuklatrmaya ve bu muamelenin masraf ve resimlerini her trl imkn nispetinde azaltmaya bilhassa gayret ederler.

BLM VI: Tatbikata mtallik geici hkmler

Milli makamlarn Birlemi Milletlerle ibirlii

Madde 35: 1. akid Devletler, Birlemi Milletler Mltecileri Yksek Komiserlii veya onun istihdaf edecek dier herhangi bir Birlemi Milletler teekkl ile vazifesini ifa srasnda ibirlii yapmay ve hususiyle ibu Szleme hkmlerinin tatbikinda nezaret vazifesini kolaylatrmay taahht ederler.

2. akid Devletler, Yksek Komiserliin veya onu istihdaf edecek herhangi bir Birlemi Milletler Teekklnn Birlemi Milletlerin selahiyetli uzuvlarna rapor vermesini teminen, aadaki hususlar hakknda talep olunacak malmat ve istatistikleri mnasip bir ekilde vermeyi taahht ederler:

a) Mltecilerin hukuki durumu,

b) Bu Szlemenin tatbik,

c) Mltecilere mtaallik mevcut veya yrrle girecek kanun tzk ve kararnameler.

Milli kanun ve tzkler hakknda malmat

Madde 36: akid Devletler, ibu Szlemenin tatbikn temin maksadiyle yaynlayabilecekleri kanun ve tzkleri Birlemi Milletler Umumi Ktibine bildirirler.

Bundan evvelki szlemelerle mnasebetler

Madde 37: 28 inci maddenin 2 nci fkras hkmlerine halel gelmemek artiyle, ibu Szleme, Akdlar arasnda, 5 Temmuz 1922, 31 Mays 1924, 12 Mays 1926, 30 Haziran 1938 ve 30 Temmuz 1935 tarihli Anlamalar ile 28 Ekim 1933, 10 ubat 1938 tarihli Szlemelerin, 14 Eyll 1939 tarihli Protokoln ve 15 Ekim 1946 tarihli Anlamann yerine kaim olmutur.

BLM VII: Nihai hkmler

Uyumazlklarn halli

Madde 38: Bu szlemenin Taraflar arasnda Szlemenin tefsiri veya tatbik hakknda zuhur edip dier yollardan halledilmi olan uyumazlklar, uyumazlk tarflarndan birinin talebi zerine Milletleraras Adalet Divanna tevdi edilir.

Imza tasdik ve iltihak

Madde 39: 1. Bu Szleme Cenevre'de 28 Temmuz 1951 tarihinde imzaya ak tutulur ve bu tarihten sonra Birlemi Milletler Genel Sekreterliine tevdi olunur. Birlemi Milletler Avrupa Ofisinde 28 Temmuzdan 31 Austos 1951 tarihine kadar ve bilhare Birlemi Milletler Tekilat Merkezinde 17 Eyll 1951'den 31 Aralk 1952'ye kadar tekrar imzaya ak bulundurulur.

2. Bu Szleme, Birlemi Milletler Tekilatna ye btn Devletler ile mlteciler ve vatanszlarn hukuki durumu hakkndaki diplomatik konferansa davet edilen ye olmayan dier herhangi bir devletin ve Genel Kurul tarafndan imzalanmaya davet olunan her devletin imzasna ak tutulur. Szleme tasdik olunur ve tasdiknameler Birlemi Milletler Genel Sekreterine tevdi olunur.

3. Ibu maddenin 2 nci fkrasnda iaret edilen devletler 28 Temmuz 1961 tarihinden itibaren Szlemeye iltihak edebilirler. Iltihak, iltihak vesikasnn Birlemi Milletler Genel Sekreterine tevdi suretiyle vukubulur.

Szlemenin tatbik olunaca lkeye dair hkm

Madde 40: 1. Herhangi bir devlet imza, tasdik veya iltihak srasnda ibu Szlemenin milletleraras sahada temsil ettii lkelerin hepsine veya bir veya birkana mil olacan beyan edebilir. Byle bir beyan Szlemenin mezkr devlet hakknda yrrle girdii tarihte muteber olur.

2. Bu tarihten sonra her zaman, Birlemi Milletler Genel Sekreterine yaplacak bir tebligat ile bu temil yaplabilir ve tebligatn Birlemi Milletler Genel Sekreterine tevdii gnn takip eden doksannc gnden itibaren veya Szlemenin mezkr devlet hakknda yrrle girdii tarih daha sonra ise, bu tarihte yrrle girer.

3. Bu szlemenin imza, tasdik veya iltihak tarihinde tatbik edilemeyecei lkeler bakmndan, ilgili her devlet, icap ediyorsa, bu lkeler hkmetlerinin, Anayasa Hkmleri gereince lzumlu olan muvafakatlerini almak kaydiyle, Szlemenin mezkr lkere tatbikna mncer olacak her trl tedbiri mmkn olduu kadar sratle almak imkann tetkik eder.

Madde 41: Birleik olmayan veya federal bir devlet hakknda aadaki hkmler tatbik edilir:

a) Bu Szleme maddelerinden tatbik federal ter makamn ter yetkisine ait olanlar hakknda federal hkmetin vecibeleri bu bakmdan federal devlet olmayan taraflarn vecibelerinin ayn olacaktr.

b) Bu Szleme maddelerinden tatbik birlii tekil eden ve federasyonun anayasasna gre ter tedbirler ittihazna mecbur olmayan Devlet, eyalet veya kantonlarn her birinin ter yetkisine ait olanlar, federal hkmet. Devletler, eyaletler veya kantonlarn yetkili makamlarna en ksa zamanda ve mspet mtalsyle bildirir.

c) Bu Szlemeye taraf federal bir Devlet, kendisine herhangi bir akid Devletin Birlemi Milletler Genel Sekreteri vastasiyle tevdi olunacak talebi zerine, Szlemenin herhangi bir hkm hakknda federasyonda ve bunu tekil eden birliklerde cri mevzuat ve tatbikata dair mezkr hkmn ter veya dier ekilde ne derecede tatbik edildiini gsteren bir izahname sunar.

Ihtirazi kaytlar

Madde 42: 1. Her Devlet, imza, tasdik veya iltihak esnasnda Szlemenin 1, 3, 4, 16(1), 33. 36 - 46 (Dahil) maddeleri haricindeki maddeler hakknda ihtirazi kaytlar beyan edebilir.

2. Bu maddenin 1 inci fkras mucibince ihtirazi bir kayt beyan eden her akid Devlet, Birlemi Milletler Genel Sekreteine gnderecei bir tebli ile bun her zaman geri alabilir.

Yrrle girme

Madde 43: 1. Bu Szleme altnc tabdik veya iltihak vesikasnn tevdii tarihini takip eden doksannc gn yrrle girer.

2. Szleme altnc tasdik veya iltihak vesikasnn tevdiinden sonra tasdik veya iltihak eden Devletlerden hir biri hakknda, bu Devletin tasdik veya iltihak vesikasn tevdii tarihini takip eden doksannc gn yrrle girer.

Fesih

Madde 44: 1. Her akid Devlet Birlemi Milletler Genel Sekreterine gnderilecei bir tebliat ile Szlemeyi her zaman feshedebilir.

2. Fesih, ilgili Devlet hakknda Birlemi Milletler Genel Sekreteri tarafndan tebligatn alnmas tarihinden bir sene sonra hkm ifade eder.

3. 40 nc madde mucibinde bir beyan veya teblide bulunan her Devlet, Szlemenin teblide bildirilen lkelere artk tatbik edilemeyeceini bilhare Birlemi Milletler Genel Sekreterine tebli edebilir. Szlemenin mevzuubahis lkeye tatbiki ibu tebliin Genel Sekreter tarafndan alnmas tarihinden bir sene sonra hitam bulur.

Tadil

Madde 45: 1. Her akid Devlet, Birlemi Milletler Genel Sekreterine gnderecei tebli yoluyla bu Szlemenin tadilini her zaman talep edebilir.

2. Birlemi Milletler Genel Kurulu icab halinde, bu talep hakknda alnacak tedbirleri tavsiye eder.

Birlemi Milletler Genel Sekreterinin teblileri

Madde 46: Birlemi Milletler Genel Sekreteri, Birlemi Milletler yesi btn Devletlere ve 39 uncu maddede derpis edilen ye olmayan devletlere aadaki hususlar tebli eder:

a) Birinci maddenin B ksmnda derpis edilen beyan ve tebliler,

b) 39 uncu maddede derpis edilen imza, tasdik ve iltihaklar,

c) 40 nc maddede derpis edilen beyan ve tebliler;

d) 42 inci maddede derpis edilen beyan olunmu veya geri alnm ihtirazi kaytlar;

e) 43 nc maddeyi tatbikan, bu Szlemenin yrrle girecei tarih;

f) 44 nc maddede derpis edilen fesih ve tebliler;

g) 45 inci maddede derpis edilen tadil talepleri,

Yukardaki hususlar tasdikan, bu Szlemenin yrrle girecei tarih;

Cenevre'de 28 Temmuz 1952 tarihinde, Franszca ve Ingilizce metinleri ayn derecede muteber olmak suretiylebir nsha olarak tanzim edilmistir. Bu nsha Birlemi Milletler Tekilat Arivine tevdi olunur ve tasdiki suretleri btn Birlemi Milletler yesi Devletlerle 39 uncu maddede derpis edilen aza olmayan Devletlere verilir.

EK

Paragraf 1

1. Bu szlemenin 28 inci maddesinde derpis edilen sepalat vesikas iliikteki nmuneye uygun olur.

2. Bu vesika en az iki dilde tanzim olunur, ikisinden biri Ingilizce Franszca olur.

Paragraf 2

Vesikay veren memleketin mevzuat mahfuz kalam artiyle, ocuklar anne ve babadan birinin veya istisnai hallerde dier bir reit mltecinin seyahat vesikasna kaydonulabilirler.

Paragraf 3

Vesikann verilmesi iin alancak harlar, milli pasaportlara tatbik olunan en dk harlar tecavz etmez.

Paragraf 4

Hususi veya istisnai vakalar mahfuz olmak zere vesika mmkn olduu kadar ok sayda memleket iin verilir.

Paragraf 5

Vesikann yrrlk sresi ita eden makamn ihtiyarna gre bir veya iki yl olur.

Paragraf 6

1. Vesika hmili kanuni ikametgahn dier bir lkeye nakletmedii mddete ve vesikay veren makn lkesinde muntazam surette ikamet etmekte ise vesikann yenilenmesi veya sresinin uzatlmas ita eden makama aittir. Yeni bir vesika verilmesi, ayn artlar ile eski vesikay ifa eden makama aittir.

2. Bu husus iin kendilerine hususi yetki verilen diplomatik temsilciler veya konsolosluk makamlar, hkmetleri tarafndan verilmi olan seyahat vesikalarnn sresini alt ay gemeyen her sre iin uzatmaya yetkilidirler.

3. akid Devletler kanuni ikametgahlarn artk kendi lkelerinde bulunmayan ve fakat kanuni ikametgahlarnn bulunduu memleketten bir seyahat vesikas alamayan mltecilerin seyahat vesikalarnn yenilenmesi veya srelerinin uzatlmas imkanlarn hayrhane ekilde mtala ederler.

Paragraf 7

akid Devletler ibu Szlemenin 28 inci maddesi hkmleri mucibince verilen vesikalar muteber addederler.

Paragraf 8

Mltecilerin gitmek istedii memleketin yetkili makamlar, kendisini memlekete kabul edeceklerse ve bir vizeye lzum varsa hamil olduu vesikaya vize vazederler.

Paragraf 8

1. akid Devletler, nihai olarak gidecekleri lkenin vizesini alm olan mltecilere transit vizeleri vermeyi taahht ederler.

2. Herhangi bir yabancya vize verilmesini hakl gsterebilecek sebeple ibu vize verilmesi reddedilebilir.

Paragraf 10

k-giri veya transit vizelerine mtaallik harclar yabanc pasaport vizelerine tatbik olunan asgari tarifeyi tecavv etmez.

Paragraf 11

Bir mltecinin kanuni ikametgahn deitirip dier bir akid Devletin lkesine yerlemei halinde, 28 inci maddenin hkm ve artlarna gre yeni bir vesika verilmesi artk ibu lkenin yetkili makamna ait olur ve mltecinin bu makama mracaatta hakk bulunur.

Paragraf 12

Yeni bir vesika veren makam eski vesikay geri almaya ve eer vesikada iadesi tasrih ediliyorsa ita eden memlekete iadeye mecburdur.

Aksi takdirde yeni vesikay veren makam eskisini geri alr ve iptal eder.

Paragraf 13

1. akid Devletlerden her biri kendisi tarafndan Szlemenin 28 inci maddesine gre verilen bir seyahat vesikas hamilinin, bu vesikann yrrlk sresi iinde her zaman lkesine tekrar gelmesine mssade eylemeyi taahht eder.

2. Yukardaki fkra hkmleri mahfuz kalmak artiyle, bir akid Devlet, vesika hamilinin, memleketten kanlara veya girenlere tahmili edilen muamelelere tabi olmasn talep edebilir.

3. Istisnai hallerde veya mlteciye muayyen sreli ikamet msaadesi verilmisse akid Devletlerin ad geen vesikay verirken mltecinin avdet edebilecei mddeti aydan az olmamak zere tahdit eylemek hakk mahfuzdur.

Paragraf 4

Yalnz 13 nc paragraf hkmleri mahfuz olmak zere ibu ek hkmleri akid Devletlerin lkelerinde giri, transit, geici ikamet, yerleme ve k hallerine tatbik edilen kanun ve tzkleri hibir suretle ihlal etmez.

Paragraf 15

Vesikann verilmesi veya vesikaya vaz'edilen erhler, hususiyle vatandalk bakmndan, hmilinin statsnn tayin veya ihlal etmez.

Paragraf 16

Vesikann verilmesi hamiline hibir suretle ita eden memleketin diplomatik temsilcileri veya konsolosluk makamlarnn himayesini talep etmek hakkn vermez ve bu temsilci veya makamlara da bin himaye hakk bahsetmez.

Iliik

Seyahat vesikas nmunesi

(Vesika kk bir defter eklinde olacaktr)

(Takriben 15*10 cm.)

Kimyevi veya dier vastalar ile yaplacak silinme ve deiikliklerin kolaylkla farkedilecek bir tarzda baslmas ve "28 Temmuz 1951 Szlemesi" kelimelerinin ita eden memleketin dilinde her sayfada tekrar edilerek baslmas tavsiye olunur.

Defterin kapa

SEYAHAT VESIKASI

(28 Temmuz 1951 Anlamas)

(1)

SEYAHAT VESIKASI

(28 Temmuz 1951 Szlemesi)

Bu vesika, yrrlk sresi uzatlmazsa ...... tarihine kadar

muteberdir.

Soyad .......................

Ad (lar) ...................

Refaketindeki ocuk(lar) .....

1. Bu vesika, hmiline srf milli pasaport yerine geecek bir seyahat vesikas salamak maksadiyle verilmitir. Hmilinin vatandalk durumu hakknda hibir hkm ifade eylemez ve vatandala tesir etmez.

------------------------------------------

(1) Kroseler arasndaki cmleler arzu eden hkmetlere konulabilir.

2. Vesika hamilinin ............ye (vesikay veren makamlarn mensup olduu memleketin ad yazlr) aada daha sonras iin bir tarih yazlmamsa ........... tarihine kadar dnmesine msaade edilmitir (vesika hmilinin dnmesine msaade olunan sre aydan az olmamaldr.)

3. Vesika hmili ikametghn bu vesikann verildii memleketten baka bir memlekete naklettii takdirde, yeniden seyahati arzu ederse, yeni bir vesika almak iin ikametgah memleketinin, yetkili makamlarna mracaat etmelidir. (Eski vesika ita eden makama gnderilmek zere yeni vesikay veren makama tevdi edilir.)

(2)

Doum yeri ve tarihi ...........

Mesleki ........................

imdiki ikametgah .............

a Karsnn evlenmeden evvelki soyad ve ad(lar) .........

a Kocasnn soyad ve ad (lar) ...........................

EKAL

Boy .................................

Sa .................................

Gz rengi ...........................

Burun ...............................

Yz ekli ...........................

Renk ................................

Hususi iaretler ....................

Refakatindeki ocuklar

Soyad--------- Ad(lar)-------- Doum yeri ve tarihi ------------Cinsiyeti

........................................................................................

+ Lzumsuz kelimeler izilir.

(Bu vesika, kapak hari .............. sayfadan ibarettir.)

------------------------------------------

(3)

Vesika hmilinin fotoraf ve vesikay veren makamn damgas

Hmilinin parmak izi, (ihtiyari)

Hilinin imzas .......................

(Bu vesika, kapak hari, .............. sayfadan ibarettir.)

1. Bu vesika aadaki memleketler iin verilmitir:

.................................................................................

.................................................................................

2. Bu vesikann verilmesine esas tekil eden vesika veya vesikalar:

.....................................

Vesikann verildii yer: .........

Tarihi ...........................

Vesikay veren makamn imzas ve

damgas

tahsil edilen har:

(Bu vesika kapak hari ....... sayfadan ibarettir.)

------------------------------------------

(5)

Vesika sresinin uzatlmas

Tahsil edilen har .............................. tarihinden...............tarihine kadar......................................de.......................tarihinde uzatilmitir

----------------------------------------------------Vesikann sresini uzatan makann

--------------------------------------imza ve damgas

(Bu vesika, kapak hari ............. sayfadan ibarettir.)

(6)

Vesika sresinin uzatlmas

Tahsil edilen har........... tarihinden .......... tarihine

kadar .......... de ................. tarihine uzatlmtr.

-------------------------Vesikann sresini uzatan makamn

------------------------------------imza ve damgas

Vesika sresinin uzatlmas

Tahsil edilen harc............ tarihinden ......... tarihine

kadar........... de............. tarihine uzatlmtr.

--------------------------Vesikann sresini uzatan makamn

-----------------------------------imza ve damgas

------------------------------------------

(7-32)

VIZELER

Her vizede vesika hmilinin soyad tekrar edilir.

(Bu vesika, kapak hari, ....... sahifeden ibarettir.)

DEKLARASYON

A. Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti, mezkr Szlemenin 1 inci maddesinin (A) fkrasnda mevzuubahis 12 Mays 1926 ve 30 Haziran 1928 Anlamalarna taraf deildir. Ayrca 30 Haziran 1928 Anlamann mulne giren 150 kii esasen 3527 sayl Af Kanunu mulne girmekle, mezkr Anlamann memleketimiz sakmndan derpis ettii husus ortadan kalkmtr. Bu durum muvacehesinde, Cumhuriyet Hkmeti 28 Temmuz 1951 tarihli Szlemeyi yukardaki Anlamalarda mstakil olarak kabul etmektedir.

B. Ibu Szlemenin tahmil ettii vecibeler bakmndan Cumhuriyet Hkmeti, 1 inci maddenin (B) fkrasndaki "1 Ocak 1951'den evvel cereyan eden hadiseler" ibaresini, "1 Ocak 1951'den nce Avrupa'da cereyan eden hadiseler" eklinde anlamaktadr.

C. Keza Szlemenin, 1 inci maddesinin mlteci vasfn kaydna mteadir (C) fkrasndaki "Vatanda bulunduu memleketin himayesinden kendi istei ile tekrar istifade ederse, veya, vatandaln kaybettikten sonra kendi arzusu ile tekrar iktisap ederse" ibarelerini Cumhuriyet Hkmeti bu istifade ve iktisap keyfiyetinin sadece alkadarn talebine deil, ayn zamanda bahis konusu Devletin muvafakatine bal bulunduu eklinde anlamaktadr.