การคนคนสารสนเทศมลตมเดย (Multimedia Retrieval)

ผชวยศาสตราจารย ดร. ปรศนา มชฌมา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

๒๕๕๕

การคนคนสารสนเทศมลตมเดย (Multimedia Retrieval)

ผชวยศาสตราจารย ดร. ปรศนา มชฌมา ปร.ด. (เทคโนโลยสารสนเทศ)

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

2555

ค ำน ำ

การคนคนสารสนเทศมลตมเดยเลมน เปนการเขยนในลกษณะทมขอมลประกอบเชงทฤษฎและปฏบต ทมงเนนใหผ เรยนมความร ความเขาใจ ในเรองการคนคนสารสนเทศมลตมเดยอยางเปนระบบ เพอประโยชนในการเขาถงและการใชสารสนเทศทมอยมากมายในปจจบน ซงต าราเลมนผ เขยนไดจดท าขนเพอใชเปนต าราประกอบการเรยนการสอนวชาการสบคนสารสนเทศขนสง รหสวชา 1633115 ตามหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต ของหลกสตรเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต นอกจากนนต าราเลมนยงสามารถน าไปใชศกษาคนควา ในระดบอดมศกษาของสถาบนอนๆ ไดอกดวย เนอหาในต าราไดแบงออกเปน 8 หวเรอง ซงประกอบดวย สารสนเทศ การคนคนสารสนเทศ มลตมเดย ขอความ รปภาพ เสยง วดทศน และการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ ทานทน าต าราเลมนไปใชควรศกษาเพมเตมจากเอกสารอนๆ ประกอบดวย และหวงวาต าราเลมนจะเปนประโยชนส าหรบนกศกษาและผ ทสนใจ หากมขอบกพรองประการใด ผ เขยน ขอนอมรบไวและจะพจารณาแกไขปรบปรงตอไป

ปรศนา มชฌมา 25 พฤษภาคม 2555

สารบญ

หนา ค าน า (1) สารบญ (2) บทท 1 สารสนเทศ 1

ประเภทของสารสนเทศ 2 ความส าคญของสารสนเทศ 3 พฒนาการของสารสนเทศ 5 บทบาทของสารสนเทศ 6 คณลกษณะของสารสนเทศ 10 เมทาดาตา 11 สรป 15 บทท 2 การคนคนสารสนเทศ 17

กระบวนการคนคนสารสนเทศ 17 ขนตอนการประมวลผลของการคนคนสารสนเทศ 18 เกณฑการคดเลอกระบบการคนคนสารสนเทศ 20 ขนตอนการคนคนสารสนเทศ 23 การคนคนสารสนเทศทางอนเทอรเนต 26 เทคนคการคนคนสารสนเทศ 29

สรป 30

(3)

สารบญ (ตอ)

หนา บทท 3 มลตมเดย 31

ความหมายของมลตมเดย 31 ความเปนมาและววฒนาการของสอมลตมเดย 32 องคประกอบของมลตมเดย 33 ระบบมลตมเดย 36 ขอดและการประยกตใชงานมลตมเดย 37

สรป 41 บทท 4 ขอความ 43

การเขารหสตวอกษร 43 รปแบบของขอความ 48 การคนคนขอความในอนเทอรเนต 49

สรป 62 บทท 5 รปภาพ 63

ประเภทของรปภาพ 63 ชนดของไฟลรปภาพ 65 ขนาดไฟลรปภาพ 68 ความละเอยดของภาพ 68 แบบจ าลองส 69 การคนคนรปภาพในอนเทอรเนต 73

สรป 78

(4)

สารบญ (ตอ) หนา บทท 6 เสยง 79

เทคโนโลยของเสยง 79 ประเภทของเสยง 81 คณลกษณะของเสยง 82 การประมวลผลไฟลเสยง 83 การบบอดไฟลเสยง 85 ชนดของไฟลเสยง 86 ซอฟตแวรส าหรบเทคโนโลยเสยง 88 การคนคนเสยงในอนเทอรเนต 89

สรป 91 บทท 7 วดทศน 93

โครงสรางของวดทศน 93 มาตรฐานการแพรภาพของวดทศน 94 คณภาพของวดทศน 94 ระบบวดทศน 95 ชนดของไฟลวดทศน 97 Video Codec 98 ชนดของ Video Codec 99 ลกษณะการน าเสนอวดทศน 100 การคนคนวดทศนในอนเทอรเนต 104 สรป 106

(5)

สารบญ (ตอ)

หนา บทท 8 การประเมนผลการคนคนสารสนเทศ 107

ความส าคญของการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ 107 ขอมลพนฐานทจ าเปนตอการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ 107 เกณฑทใชในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ 108 ปจจยทมผลตอผลการคนคนสารสนเทศ 118 ขนตอนในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ 119 สรป 121

บรรณานกรม 123

บทท 1 สารสนเทศ

สารสนเทศเขามามบทบาทสาคญตอการดาเนนชวตของมนษย ทาใหสามารถเรยนร

สภาพสงคม ความเปนอย กฎเกณฑและวชาการตางๆ ได ดงนนสารสนเทศจงเปนทรพยากรอยางหนงทมบทบาทสาคญตอการพฒนาในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเมอง และการศกษา ซงนาไปสการพฒนาประเทศ ยงอาศยการสอสารขอมลมาชวยในการจดการสารสนเทศดวยแลว ยงนาไปสการใชสารสนเทศทมประสทธภาพและคมคามากยงขน สารสนเทศ เปนคาทราชบณฑตยสถานบญญตศพทจากคาวา “Information” ซงมผ ใชคาภาษาไทยหลายคา เชน ขาวสาร ขอสนเทศ สารสนเทศและสารสนเทศ (ราชบณฑตยสถาน, 2543, หนา 79) แตมกจะพบกบคาวา สารสนเทศและสารสนเทศมากกวาคาอนๆ ซงคาวาสารสนเทศนนมกจะพบในเอกสารทเกยวของกบคอมพวเตอรและเทคโนโลยการสอสารเปนสวนใหญ สวนคาวา ”สารสนเทศ” นนมกจะพบในเอกสารทเกยวของกบสาขาวชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร ซงในปจจบนราชบณฑตยสถานใหใชไดทงสองคา จงสามารถใชไดทงสารสนเทศและสารสนเทศทงนเนองจากคาศพททงสองมรากศพทมาจากคาวา “Information” ในภาษาองกฤษ เชนเดยวกน (ชชวาล วงษประเสรฐ, 2548, หนา 52) ซงในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของคาวา “สารสนเทศ” คอ การชแจงแนะนาเกยวกบขาวสารหรอขอมลตางๆ (ราชบณฑตยสถาน, 2546, หนา 1,182) นอกจากน ประภาวด สบสนธ (2543, หนา 6) ยงไดสรปความหมายของ สารสนเทศ หรอสารสนเทศ วาคอ “ขอเทจจรง เหตการณ ทผานกระบวนการประมวลผล มการถายทอดและ การบนทกไวในรปแบบตางๆ เชน หนงสอ วารสาร หนงสอพมพ รายงาน โสตทศนวสด เทปคอมพวเตอร ตลอดจนถายทอดในรปแบบอน เชน คาพด โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรใหผ รบสารไดทราบ ฉะนน เมอพจารณาสารสนเทศจงอาจพจารณาได 2 ประเดน คอ เนอหา และ การประมวล เพอเผยแพร หรอถายทอดเนอหาของสารสนเทศนน ในดานเนอหาสารสนเทศถอไดวาเปนผลผลตทางปญญาของมนษยสาขาวชาใด เรองใด ปรากฏในรปแบบใด ภาษาใดกได สวนการประมวล หมายถง วธทใชในการผลต การสง การจดเกบ การถายทอดหรอเผยแพรเนอหาของสารสนเทศ เพอนาไปใช เพอใหบรรลวตถประสงคอยางใดอยางหนง”

2

สรปไดวา “สารสนเทศ” คอ ขอมลทผานการประมวลผลแลว โดยกระบวนการคด วเคราะห ซงสามารถนาไปใชประโยชนไดตามวตถประสงคของผใช

ประเภทของสารสนเทศ

สารสนเทศแบงเปนประเภท ตามหลกเกณฑตางๆ ไดดงน 1. จ าแนกตามรปแบบทน าเสนอ

หากจาแนกสารสนเทศตามรปแบบทนาเสนอ แบงสารสนเทศเปน 4 ประเภท (กตต ภกดวฒนะกล, 2547, หนา 274-275) คอ

1.1 สารสนเทศสวนท เปนรายละเอยด ซงเปนการนารายละเอยดทเปนผลลพธทงหมดจากการดาเนนงานมาแสดง โดยเนนถงรายละเอยดของกจกรรมทกอใหเกดสารสนเทศนน และมกเปนขอมลทเกดขนรายวน เชน รายละเอยดการขายสนคาของพนกงาน และรายงาน การประชม เปนตน เพอใชในการการจดการ และควบคมการดาเนนงานภายในองคกร

1.2 สารสนเทศสวนทเปนผลสรป เปนสารสนเทศทเกดจากรวบรวมขอมลดบทไดจากการดาเนนงาน หรอนาขอมลจากสารสนเทศสวนทเปนรายละเอยดมาประมวลผลหรอคานวณขอมลสรปผลออกมาอกครง จากนนจงนาขอมลทไดไปวเคราะหแนวโนม และความเปนไปได เพอวางแผนปองกนปญหาดานตางๆ ทอาจเกดขน หรออาจกลาวไดวานาขอมลจากสารสนเทศ ในสวนนไปใชในการสรางสารสนเทศเพอการพยากรณในลาดบตอไป เชน รายงานสรปการขายสนคาของพนกงานแตละคน และรายงานการขายสนคาของพนกงานขายแตละทม เปนตน

1.3 สารสนเทศเพอการพยากรณ เปนสารสนเทศทมกจะมการนาขอมลจากสารสนเทศทเปนผลสรป หรอรายงานสวนทเปนรายละเอยดมาประมวลผลหรอคานวณ แลวนาผลลพธทไดนนไปใชในการวเคราะหและพยากรณแนวโนมการดาเนนงานตางๆ หรอเพ อประกอบการตดสนใจทศทางการดาเนนงานขององคกรนนเอง โดยขอมลจากสารสนเทศประเภทน เปนผลทเกดจากการคาดคะเน ซงอาจมความผดพลาดไดเนองจากความผนผวนของปจจยภายนอก เชน นโยบายดานการเมอง และสภาวะเศรษฐกจ เปนตน โดยสารสนเทศประเภทนมกจะนาเสนอในรปของกราฟเพอแสดงแนวโนม เชน รายงานการพยากรณยอดขายโดยการนายอดขาย ทสรปเปนรายเดอนมาพยากรณเปนรายไตรมาส หรอรายป เปนตน

1.4 สารสนเทศกรณเฉพาะ เ ปนสารสนเทศชนดพ เศษ ทสรางข นมาจาก การกลนกรองขอมลตามเงอนไขทผ ใชตองการจรงๆ เพอนาไปใชในการสรางรายงานกรณเฉพาะ

3

ตอไป โดยขอมลทนามาสรางรายงานประเภทนอาจมาจากสารสนเทศทเปนรายละเอยด หรอสารสนเทศสวนทเปนผลสรปกได

2. จ าแนกตามระดบการจดการและประเภทของการตดสนใจ หากจาแนกสารสนเทศตามระดบการจดการและประเภทของการตดสนใจ

แบงสารสนเทศเปน 3 ประเภท (กตต ภกดวฒนะกล, 2547, หนา 277-278) คอ 2.1 สารสนเทศแบบมโครงสราง เปนสารสนเทศทแสดงรายละเอยดทเกดจากการ

ปฏบตงานของพนกงานในแตละวน สารสนเทศประเภทนจะมความเปนปจจบน มความถกตองสง และเนอหาของสารสนเทศคอนขางแคบ จงอานเขาใจงาย ไมตองอาศยการวเคราะห นาไปใชกบการจดการระดบลาง เพอใชในการแกไขปญหาทไมมความซบซอน ตวอยางของสารสนเทศ เชน ใบสงซอ รายการสนคา รายการสนคาคงคลง และสมดรายวนทวไป เปนตน

2.2 สารสนเทศแบบกงโครงสราง เปนสารสนเทศทมลกษณะทงทเปนแบบ มโครงสรางและไมมโครงสรางผสมกน เพอนาไปใชในการจดการระดบกลาง เชน การกาหนดปรมาณการสงซอในสปดาหตอไป และการวางแผนการผลต เปนตน สารสนเทศประเภทนมขอบเขตของเนอหากวางกวาสารสนเทศแบบมโครงสราง สามารถนาไปใชแกไขปญหาทซบซอนไดบางสวน

2.3 สารสนเทศแบบไมมโครงสราง เปนสารสนเทศทเปนผลสรปจากสารสนเทศแบบมโครงสรางเชนเดยวกน แตจะรวมตงแตอดตจนถงปจจบน เพอใชในการพยากรณเหตการณในอนาคต ขอบเขตของสารสนเทศจะมเนอหาทกวางและครอบคลมภาพโดยรวมในการดาเนนธรกจ สารสนเทศประเภทนจงไมสามารถเขาใจไดในเบองตน ตองอาศยการวเคราะห ทงน เนองจากสารสนเทศประเภทนจะนาไปใชในการจดการระดบสง เพอตดสนใจแกไขปญหาทม ความซบซอนสง เชน การวเคราะหหากลยทธในการแขงขนจากยอดขายในรอบ 4 ป เปนตน

ความส าคญของสารสนเทศ แมนมาส ชวลต (2538, หนา 11-12) ไดกลาววา “สารสนเทศมความสาคญทงตอบคคลและสงคม” ดงน

1. ความส าคญของสารสนเทศตอบคคล สารสนเทศมความสาคญตอบคคลทงดานรางกายและจตใจ เพอการดาเนนชวต

กระบวนการคดและการตดสนใจ ดงน 1.1 ทาใหผ บรโภคสารสนเทศเกดความร และความเขาใจ ในเรองตางๆ ได เชน

ดานการเมอง การปกครอง ดานการศกษา ดานเศรษฐกจ และดานสงคม เปนตน นอกจากนน

4

ยงทาใหเกดความรในเรองปรากฏการณทางธรรมชาต รางกายและจตใจของตนเอง และพฤตกรรมมนษย ทาใหสามารถปรบตวและสรางความสมพนธกบผ อนไดด ทาใหสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข

1.2 เมอมความรและเขาใจในเรองทเกยวของแลว สารสนเทศจะชวยใหสามารถตดสนใจในเรองตางๆ ไดอยางเหมาะสม สามารถเผชญกบปญหาตางๆ ไดอยางรอบคอบ เพราะการไดรบสารสนเทศทถกตอง ครบถวนและทนเวลาเปนพนฐานในการตดสนใจไดอยาง มประสทธภาพและประสทธผล

1.3 สารสนเทศจะชวยใหมนษยสามารถนาเอาทรพยากรธรรมชาตมาใชประโยชน ในการดารงชวต ทาใหมปจจยในการดารงชวตอนไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และ ยารกษาโรค และสารสนเทศยงชวยใหสามารถใชทรพยากรธรรมชาตไดอยางเหมาะสม และพอเพยง หากผใชมจตสานกในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางจรงจง

1.4 ทาใหเกดความเจรญทางดานจตใจ มสต สามารถควบคมอารมณทไมพงปรารถนา รจกสรางสรรคศลปะ มความเพลดเพลนในการศกษาทางศาสนาซงกอใหเกดความสงบ และดารงชพอยางมความสขได

2. ความส าคญของสารสนเทศตอสงคม สารสนเทศสงผลตอการศกษา การพฒนาดานเทคโนโลย การแลกเปลยน

ทางวฒนธรรม ซงสงผลตอสงคมและความเปนอยของมนษย ดงน 2.1 กอใหเกดการพฒนาดานการศกษา ซงจาเปนตอการพฒนาสงคมเปนอยางยง

โดยสงคมใดทคนในสงคมมการศกษาทด และสามารถเขาถงสารสนเทศไดตามตองการ สงคมนนจะสามารถพฒนาไดอยางรวดเรว

2.2 เสรมสรางความร ความสามารถทางดานตางๆ เชน ดานเทคโนโลย ภาษา สงคม การดาเนนธรกจ และการพาณชย เปนตน ทเปนพนฐานจาเปนตอการพฒนาสงคม

2.3 รกษาไวและถายทอดมรดกทางวฒนธรรม โดยสารสนเทศจะชวยอนรกษ พฒนาและถายทอดความรใหแกคนรนหลงตอไปได รวมทงสามารถกอใหเกดการเรยนร และเขาใจในวฒนธรรมของคนทอยตางสงคมได ทาใหเกดการแลกเปลยนทางวฒนธรรม มความเขาใจระหวางกน ทาใหสามารถอยรวมกนไดอยางสนตสข

5

พฒนาการของสารสนเทศ

สารสนเทศในสาขาตางๆ ทมนษย รจกและใชกนตงแตแรกเ รมมตวอกษร และ มพฒนาการในการประดษฐวสดเพอใชกบการเขยน ซงสวนใหญจะเปนหนงสอหรอวสดตพมพ แตภายหลงจากการเรมมการแนะนาสารสนเทศในรปแบบอน คนในสงคมไดตระหนกดถงความเปลยนแปลงสภาพของสงคมและเกดการเรยนรในเรองราวการสอสารทมความสะดวกและรวดเรว และไดหาวธการทจะพฒนาสอสารสนเทศใหสอดคลองกบสงคมทเปลยนแปลงไป โดยแบงเปนยคสมยไดดงน (ยน ภวรวรรณ และสมชาย นาประเสรฐชย, 2546, หนา 11)

1. ยคเกษตรกรรม (Agricultural Age) ยคแรกนเรมตงแตประมาณ 8,000 ปกอนครสตกาล จนถงประมาณ ค.ศ. 1750 ในยคนมนษยรจกกบการทาไร เพาะปลก และมระบบการเรยนรในเรองธรรมชาตหลายอยาง ความเปนอยมความเปลยนแปลงอยางชาๆ ปฏบตตามประเพณนยมทเคยปฏบตกนมา ไดรบ การถายทอดความคดจากบคคลในครอบครวและในหมบานของตน ไมมโอกาสไดเหนสงคมอนๆ ทแตกตางไปจากสงคมทตนอาศยอย สารสนเทศจะอยในรปแบบของภาษาพดและภาษาเขยน

2. ยคอตสาหกรรม (Industrial Age) ยคทสองของสารสนเทศเรมตงแต ค.ศ.1750 ถงประมาณ ค.ศ.1950 หลงจากท เจมวตตประดษฐเครองจกรไอนา การสรางเครองจกรตางๆ กตามมาอกมากมาย มนษยเรยนรและสรางสรรคสงใหม เกดการผลตแบบอตสาหกรรม เกดการเคลอนยายคนมาภาคอตสาหกรรมมากขน สงคมจงเปลยนเปนสงคมเมอง มความตองการทรพยากรตางๆ เพอใหเกดประโยชนตอ การดารงชวตทดขน เปนยคทสารสนเทศประเภทหนงสอและวารสารมบทบาทสาคญ และ สอสารสนเทศดานสอมวลชนไดเขามามบทบาทตอสงคมสารสนเทศยคน เชน การจดทาหนงสอพมพเพอใหสงคมไดรบขาวสาร การพฒนาสอสารสนเทศดานวทยกระจายเสยง และวทยโทรทศนทาใหสอสารสนเทศแพรกระจายเขาไปในชมชน ผานอปสรรคของการขวางกนจากสงคม ไมวาจะเปนเรองของระยะทาง เวลา ภาษา ศาสนาหรอขนบธรรมเนยมประเพณ

3. ยคสารสนเทศ (Information Age) ยคนเปนยคของขอมลขาวสาร เรมตงแตป ค .ศ.1950 เปนตนมา เปนสงคมทเกด

การเปลยนแปลงอยางรวดเรว กาวเขาสยคอเลกทรอนกสและคอมพวเตอร เกดสอสารสนเทศใหมๆ จนทาใหสภาพของสงคมสารสนเทศเหมอนกนในทกประเทศ ไมมปญหาใดๆ ตอการทจะรบทราบสารสนเทศซงกนและกน เปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงสอสารสนเทศจากหนงสอ เปนวสดประเภทอนๆ และแมแตจานวนหนงสอเองกมการเพมปรมาณมากอยางมหาศาล

6

ตามพฒนาการของอตสาหกรรมการพมพ ความจาเปนในการศกษาวชาทเกยวของกบสารสนเทศจงมมากขน กลายมาเปนวชาใหม ทแยกไปจากวชาบรรณารกษศาสตร กอใหเกดพฒนาการของวชาสารสนเทศศาสตรขนมาแทนท ซงประเทศสหรฐอเมรกานบเปนประเทศแรกทกาวเขาส ยคสงคมสารสนเทศ เพราะกจกรรมหลกทางเศรษฐกจของสงคมจะอยบนพนฐานของการบรการ บคคลสวนใหญจะทางานเกยวกบสารสนเทศ ในยคนสารสนเทศจะเปนทรพยากรหลกของสงคม แทนทจะเปนเงนทนอยางเชนยคอตสาหกรรม สมาชกของสงคมจะหนมาผลตความรซงเปนหวใจของการผลต การแขงขน และความสาเรจทางเศรษฐกจ

4. ยคฐานความรและภมปญญา (Knowledge Base Age) เ มอมการพฒนาเครอขายคอมพว เตอรโดยเฉพาะอนเทอร เนต ทาให เ กด

การประยกตใชงานบนเครอขาย มการดาเนนกจกรรมการคาแบบอเลกทรอนกส การศกษากม การประยกตใชในเรองการเรยนรผานทางอเลกทรอนกส (E-learning) สงคมกาลงเปลยนแปลงเขาสสงคมอเลกทรอนกส (E-Society) มการแลกเปลยนขอมลระหวางกนมากขน เชน ภาครฐบาลไดดาเนนกจกรรมตางๆ ผานทางอเลกทรอนกส( E-Government) เ พอใหบรการ ททนสมย (E-Service) ในยคนจงเปนยคทผานมาไมนานและกาลงจะกาวตอไป สงคมปจจบน จงเปนสงคมแหงการเรยนร และการแขงขนกนในเรองความรอบร ปจจยสาคญของการดาเน นกจกรรมตางๆ จงเ กยวของกบความรและภมปญญาอยางมาก ในการทจะสรางองคกร แหงการเรยนร ตองอาศยการวจยและการพฒนาเปนสาคญ เพอใหเกดความรและนวตกรรมใหมๆ เพอใชในการพฒนาศกยภาพขององคกร บทบาทของสารสนเทศ

สารสนเทศมบทบาทสาคญในหลายดาน ไดแก บทบาทตอการพฒนาประเทศ บทบาท ดานการคา บทบาททางดานการศกษา บทบาทดานการเมองการปกครอง และบทบาท ดานอตสาหกรรม บทบาทดานวฒนธรรม และบทบาทดานนเวศวทยาและสงแวดลอม ซงมรายละเอยดดงน (จมพจน วนชกล, 2547)

1. ดานการพฒนาประเทศ สารสนเทศเปนเครองมอสาคญตอการพฒนาประเทศในทกๆ ดาน ถาประชาชน

ภายในประเทศรจกนาสารสนเทศมาปรบปรงการดาเนนงานหรอพฒนางานทกาลงกระทาอย ซงม สวนชวยพฒนาประเทศในทางออม ทงนเพราะสารสนเทศมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา จงมความจาเปนตอการตดตามสารสนเทศอยเสมอ ประเทศทเปนตวอยางในการใชสารสนเทศเพอ การพฒนาประเทศไดอยางด ไดแก ประเทศญป น เปนทยอมรบวาประเทศญป น เปนประเทศหนง

7

ท มความกาวหนาทางเศรษฐกจมากทสด ปจจยท ทาใหเกดความสาเ รจทางเศรษฐกจ จนสามารถพฒนาประเทศมาอยในประเทศชนนาของโลก ไดแก การเรยนรสารสนเทศ โดยการถายทอดเทคโนโลยจากตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงจากประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศญป นเหนความสาคญของสารสนเทศ การผลตและการถายทอดเทคโนโลย ไดคนหาวธวจยและพฒนาตอ จนสามารถผลตเทคโนโลยนนสงกลบไปขายแขงขนในประเทศสหรฐอเมรกาและตลาดโลกได สารสนเทศทมสวนชวยพฒนาประเทศไดมาจากการสนบสนนการจดตงงบประมาณการคนควาและวจย สาหรบประเทศไทยนนไดเลงเหนความสาคญของสารสนเทศ จงไดจดตงคณะกรรมการสารสนเทศแหงชาตขน เพอรบผดชอบในการกาหนดกรอบนโยบายสารสนเทศภายในประเทศใหเกดประโยชนตอการใชสารสนเทศเพอพฒนาประเทศในทกๆ ดาน ซงสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดท http://www.gits.net.th (สานกบรการเทคโนโลยสารสนเทศภาครฐ: สบทร. หรอ Government Information Technology Services: GITS)

2. ดานการคา การคาทดาเนนไปไดดวยดสาหรบผประกอบการคาและผ ขายสนคานน ขนอยกบ

การเผยแพรสารสนเทศทางการคาทจดทาอยางสมาเสมอ สารสนเทศทางการคาหากมการเผยแพรมาก ยงทาใหผ ตองการสนคากลาตดสนใจในการดาเนนงานทางดานการคา ในทานองเดยวกนหากไมมขอมลทางการคาเพยงพอกอาจทาใหการคาชะงกงนหรอเกดความเสยหายได กระทรวงพาณชยเหนความสาคญของสารสนเทศทมบทบาทตอภาระหนาทของกระทรวง จงไดมการเผยแพรสารสนเทศทางการคา จดสรรงบประมาณเพอตดตงเครองคอมพวเตอร จดเกบขอมลบรการพอคา ตลอดจนเกษตรกร และการถายทอดขอมลตางประเทศจากกรมพาณชยสมพนธใหกบผ ทตองการสารสนเทศดงกลาว ขอมลของกระทรวงพาณชยทจะจดเกบและใหบรการจากเครองคอมพวเตอร ไดแก ขอมลทะเบยนธรกจ ขอมลสทธบตร ราคาสนคา รายชอผสงออก รายชอผ นาเขา มาตรการทางการคา ภาวะเศรษฐกจในประเทศ และสถตเกยวกบการคาตางๆ เปนตน ซงสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดท http://www.moc.go.th (กระทรวงพาณชย) ขอมลเหลาน ลวนแตกอใหเกดประโยชนตอการคาในประเทศเปนอยางยง นอกจากนนบรษทเอกชน ธนาคารทวไป และสถาบนการคาตางๆ ตองการสารสนเทศ เพอการตดสนใจทางดานการคาทงสน

3. ดานการศกษา สงคมสารสนเทศทผานมาจากอดตถงปจจบน ลวนแลวแตตระหนกถงความสาคญ

ของการศกษา แตละประเทศรวบรวมสารสนเทศทกชนด เพอการศกษาของคนในประเทศเปนหลก มการสนบสนนการจดตงหองสมดและศนยสารสนเทศตางๆ เพอมงหวงใหเปนศนยกลาง การใหบรการสารสนเทศเพอการศกษา มการแปลหนงสอจากภาษาหนงไปสอกภาษาหนง เพอให

8

สารสนเทศแพรหลายและเปนการพฒนาประเทศทางออม สอสารสนเทศเพอการศกษาจงมจานวนมากและเพมขนในแตละป ประเทศตางๆ ทวโลกลวนแตมหนวยงานทางการศกษาทรบผดชอบในการผลตสารสนเทศเพอการศกษา เชน กรมวชาการ และกระทรวงศกษาธการ ซงมหนาทโดยตรงตอการผลตตารา เพอการศกษาในระดบตากวาอดมศกษา หนงสอทผลต ไดแก หนงสอแบบเรยน คมอคร หนงสออานเพมเตม และหนงสอสงเสรมการอาน เปนตน หนวยงาน ทางวชาการของสถาบนการศกษาตางๆ ผลตตาราเพอประกอบการเรยนการสอน สารสนเทศเพอใชประกอบการเรยนการสอนเหลาน ลวนแตมบทบาทในการสงเสรมระบบการศกษาภายในประเทศ ใหเกดการศกษาไดอยางตอเนองและมผลตอการพฒนาประเทศโดยสวนรวม สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต เปนหนวยงานทสาคญอกหนวยงานหนงทางดาน การจดการศกษา ซงไดดาเนนการจดระบบขอมลการศกษาระดบจงหวด ซงมการนาสารสนเทศ ไปใชวางแผนและวนจฉยปญหาและความตองการดานการศกษาของจงหวดแตละจงหวด ซงสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดท http://www.onec.go.th (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา) นอกจากนนยงมการพฒนารปแบบของการเรยนรดวยตนเองมากขนผานทางอนเทอรเนต ทเรยกวา E-learning ดวย

4. ดานการเมองการปกครอง สารสนเทศตางๆ มบทบาทตอการสงเสรมระบอบการเมองภายในประเทศ ชวยให

ประชาชนเกดความเขาใจตอการปกครองของบานเมอง หากคนในประเทศสนใจสารสนเทศ ทเกยวของกบนโยบายการปฏบตหนาทของราชการ และมสวนชวยตอการเขาใจสภาพปญหาของบานเมอง ประเทศชาตกจะเกดการพฒนาและดาเนนการปกครองไปไดอยางราบรน คณะรฐบาลไดเหนความสาคญของสอสารสนเทศในการนาไปใชกบประชาชน ควบคไปกบการสนบสนน ใหประชาชนไดรบทราบสารสนเทศ เพอทราบนโยบายการบรหารบานเมองจากฝายรฐบาล โดยการใหจงหวดแตละจงหวดตงศนยขอมลของจงหวด เพอเปนคลงรวบรวมขอมลพนฐาน ซงเปนประโยชนตอการวางแผนงานทางดานการปกครอง ดานการใหบรการของรฐ ดานการพฒนาสงคมและดานความมนคง เปนตน ซงเปนประโยชนตอการเมองการปกครองในอนาคต ซงสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดท www.parliament.go.th (รฐสภา)

5. ดานอตสาหกรรม ประเทศทจดวาเปนประเทศทกาลงพฒนาสวนใหญ มกมลกษณะการพฒนาทางดาน

อตสาหกรรมเปนหลก สารสนเทศจงมสวนสาคญตอการพฒนาประเทศ ผ ประกอบการลงทนจะตองศกษาถงสารสนเทศตางๆ อยางลกซงกอนทจะประกอบการอตสาหกรรม รฐบาลจาเปนตองหาวธการสนบสนนใหนกธรกจไดสารสนเทศเพอประกอบการอตสาหกรรม ยงอตสาหกรรมทไดรบ

9

การพฒนาใหลงทนมาก ยงตองมความจาเปนตอการเผยแพรสารสนเทศนนๆ ใหมากตามลาดบ การถายทอดเทคโนโลยสารสนเทศเพอพฒนาอตสาหกรรมในประเทศ เปนสงจาเปนอยางยง เชน ประเทศญป นมการพฒนาสารสนเทศในระดบทพรอมทจะรบการถายทอดเทคโนโลยในระดบสงได และในประเทศไทยรฐบาลไทยมนโยบายทจะสงเสรมสนคาสงออกเปนหลก และขยายตลาดอตสาหกรรมใหใหญพอทจะรองรบการถายทอดเทคโนโลยจากตางประเทศไดมากยงขน โครงการหลกใหญๆ ในการพฒนาประเทศไปสกลมประเทศ อตสาหกรรมใหญ เชน โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก โครงการพฒนาภาคใต และโครงการพฒนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ลวนแตจะตองรวบรวมสารสนเทศเพอมาใชประโยชนกบโครงการตางๆ ดงกลาวอยางเตมท ซงสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดท www.industry.go.th (กระทรวงอตสาหกรรม)

6. ทางดานวฒนธรรม สารสนเทศมบทบาทเกยวเนองกบสภาพสงคมและวฒนธรรมมาตงแตอดตจนถง

ปจจบน สภาพของสารสนเทศในรปของหนงสอ วารสาร เอกสาร ตลอดจนโสตทศนวสดตางๆ ไดรบการจดเกบและใหบรการในหองสมดและศนยสารสนเทศอยแลว สารสนเทศทเกยวของกบวฒนธรรมมสวนสาคญในการรกษาเอกลกษณของชาต ทาใหคนในชาตไดตระหนกในศกดศรความเปนชาตของตน ยงผลใหเกดความสามคคในหมคณะ และทาใหประเทศชาตมความมนคง วฒนธรรมมสวนชวยในการพฒนาจตใจของประชาชน สงผลตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ทาใหประชาชนในสงคมและประเทศชาตมความรมเยนเปนสข เอกสารทางดานวฒนธรรม ในแตละประเทศมมากมาย จากการสะสมสารสนเทศมาอยางสบเนอง จงเปนหนาทของ นกสารสนเทศรนหลงจะตองชวยกนถายทอดสารสนเทศทางวฒนธรรมทมอยจานวนมาก ใหม การเผยแพรเพอถายทอดสงดงามทางวฒนธรรมตอไป ซงสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดท www.m-culture.go.th (กระทรวงวฒนธรรม)

7. ทางดานนเวศวทยาและสงแวดลอม สารสนเทศมบทบาทเกยวเนองกบการอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาต

สงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคมของประเทศไทย รวมทงใชประกอบการพจารณาผลกระทบ ทางสงแวดลอมในดานตางๆ ได นอกจากนนยงสามารถนามาใชในการตดตามและจดการมลพษ ทเกดขนในสงแวดลอมไดอกดวย โดยเทคโนโลยทนามาใชประโยชนทางดานนเวศวทยาและสงแวดลอม ไดแก ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร (Geographic Information System : GIS) ซงสามารถหาขอมลเพมเตมไดจาก www.gisthai.org/index.html (ศนยวจยภมสารสนเทศเพอประเทศไทย)

10

คณลกษณะของสารสนเทศ การเกบรวบรวมสารสนเทศเพอนาไปใชประโยชนในดานตางๆ และเปนหลกฐานอางอง

จาเปนตองมการพจารณาคณสมบตและลกษณะทเหมาะสมตางๆ ของ สารสนเทศ ดงนนสารสนเทศทดควรมลกษณะดงน (กตต ภกดวฒนะกล, 2547, หนา 273-274)

1. ถกตอง สารสนเทศทจะใชประโยชนไดตองมความถกตองแมนยาไมมขอผดพลาด เชน สารสนเทศทเปนทฤษฎในศาสตรใดๆ ทผ วจยใชอางองเพอการศกษาวจยควรเปนสารสนเทศ ทผานกระบวนการเผยแพรตอสาธารณะ (public หรอ public knowledge) และกระบวนการพจารณาคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer-review process) หากผ ทาวจยนาทฤษฎทผด อางองในงานวจยของตน ยอมทาใหเสยเวลาในการทาวจยเพราะจะไดผลการการวจยทผดตามไปดวย สารสนเทศทมเนอหาถกตองจงควรพสจนได หรอเปนทยอมรบ

2. ครบถวนสมบรณ การใชสารสนเทศจาเปนตองไ ด รบสารสนเทศประเดนตางๆ ตามหว เ รอง

อยางครบถวน ในการบรหารงาน ผบรหารจาเปนตองใชสารสนเทศหลายดาน เพอการตดสนใจ ในเรองใดเรองหนง เชน ผ บรหารทตองตดสนใจกาหนดราคาสนคาทผลตขนใหม ตองใชสารสนเทศเกยวกบคาแรงงาน คาวตถดบ มาตรฐานและระดบคณภาพของสนคาทจะผลต รวมทงตองอาศยสารสนเทศจากภายนอก เชน ราคาสนคาของคแขง ตลาดทจะวางจาหนาย เปนตน เพอกาหนดราคาขาย หากไดสารสนเทศไมครบทกดานหรอขาดไปเพยงดานใดดานหนง ยอมทาใหการคานวณตนทนผดพลาด และการกาหนดราคาสนคากจะผดพลาดตามไปดวย

3. เชอถอได สารสนเทศทมลกษณะเชอถอไดขนอยกบแหลงทมาของสารสนเทศ วาเปนแหลงทม

หนาทรบผดชอบการผลตหรอเปนตนกาเนดสารสนเทศอยางเปนทางการหรอไม เชน การใชแผนททางภมศาสตรเกยวกบพนทประเทศไทย หากเลอกใชแผนททจดทาโดยหนวยงานทรบผดชอบ เชน กรมแผนททหาร ยอมถอวามลกษณะทเชอถอได เพราะมกระบวนการและวธจดทาแผนทและ การรวบรวมขอมลในลกษณะทตรวจสอบได

4. ตรงตามความตองการ สารสนเทศทตรงตามความตองการ เปนสารสนเทศทตอบสนองความตองการ

สามารถนาไปใชประโยชนได การจดเกบรวบรวมสารสนเทศจาเปนตองพจารณาขอบเขต ทเกยวของและความลกซงของเนอหา ซงตรงตามขอบเขตของภารกจและความตองการของผ ใช ทเปนกลมเปาหมายในการใหบรการ เชน การจดทาระบบสารสนเทศบคลากรจาเปนตองเกบ

11

รายละเอยดขอมลของบคลากรในระดบตางๆ ครอบคลมลกษณะของความตองการใชงาน หากหนวยงานตองการใชขอมลเกยวกบความเชยวชาญเฉพาะของแตละบคคลและไมสามารถคนหาได การจดทาระบบสารสนเทศจะไมเปนประโยชนเทาทควรและไมตอบสนองตอ ความตองการของผใช

5. เขาใจงาย สารสนเทศทจะนาไปใชประโยชนไดด ตองมการรวบรวมเรยบเรยงและนาเสนอ

เปนขนตอน เชน ตามลาดบของเหตการณ และไมตองมรายละเอยดมากจนเกนไปหรอมเนอหาซบซอนทาใหเขาใจยาก ตองตความ ซงอาจเกดการคลาดเคลอนจากความเปนจรง สารสนเทศทมเนอหาเขาใจยาก อาจมภาพประกอบคาอธบาย หรอนาเสนอโดยใชแผนภม แผนผง ตารางตางๆ ประกอบ ซงจาเปนตองมการจดทาวธนาเสนอใหสอดคลองตรงตามเนอหาและเขาใจงาย

6. คมทน สารสนเทศทดจะตองผานกระบวนการทมตนทนนอยกวาหรอเทากบกาไรทไดจากการ

ผลต 7. ยดหยน

สารสนเทศทดตองสามารถนาไปใชไดกบบคคลหลายกลม เชน รายงานยอดคงเหลอของวตถดบทมอยจรง สามารถนาไปใชในการตดสนใจเพอสงซอวตถดบไดโดยฝายจดซอ สามารถนาไปใชในการคานวณการลงทนได และสามารถนาไปใชในการคานวณยอดขายได เปนตน

8. ทนสมย สารสนเทศททนสมยอยเสมอ จะทาใหการตดสนใจถกตองมากยงขน

เมทาดาตา เมทาดาตา (metadata) หมายถง ขอมลทใชอธบายรายละเอยดและคณลกษณะเฉพาะ

ของทรพยากรสารสนเทศ ซงอาจจะเปนขอความ เอกสาร หนงสอ และสอประสม เปนตน (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 251) โดยเมทาดาตาอาจจะประกอบดวย ชอเรอง ชอผแตง ปทพมพ สานกพมพ ภาษาทใช และเนอหาโดยยอ เปนตน เพอใชอธบายรายละเอยดของหนงสอ ทาใหสามารถคนคนหนงสอทตองการได หรอหากตองการอธบายรายละเอยดของภาพดจทล (digital image) ในเมทาดาตาอาจประกอบดวย ชอรปภาพ คาสาคญเกยวกบรปภาพ ขนาดของรปภาพ และความละเอยดของรปภาพ เปนตน สาหรบในเวบเพจ (web pages) เมทาดาตาจะอยในรปของเมทาแทก (meta tags) ซงอธบายเนอหาของเวบไซตนนๆ ดงนนเมทาดาตาจงถกจดเกบอยในฐานขอมลเพอประโยชนในการคนคนทรพยากรสารสนเทศนนเอง เมทาดาตาจงไมจากดอยแต

12

เฉพาะกบสารสนเทศทเปนดจทลเทานน ซงไมวาเมทาดาตาจะอยในสอรปแบบใด กจะตองมคณสมบต 2 ประการ คอ เปนขอมลทมโครงสราง และตองอธบายทรพยากรสารสนเทศนนๆ ได โดยเมทาดาตามความจาเปนเนองจากสารสนเทศทสรางขนมสวนประกอบ 3 อยาง คอ

1) เนอหา (content) ของงาน ซงประกอบดวย ชอเรอง หวเรอง ตนฉบบ (แหลงทมา) ภาษา เรองทเกยวของ และขอบเขต เปนตน

2) บรบท (context) ของสารสนเทศ ซงเกยวกบทรพยสนทางปญญาของงาน เชน ผ เขยน ผสรางสรรคผลงาน สานกพมพ ผ ทมสวนรวมในผลงาน และสทธในงานนนๆ

3) โครงสราง (structure) ของขอมล ทเกยวกบ วน เดอน ป ทสรางผลงาน ประเภทของเนอหา รปแบบของการนาเสนอผลงาน และตวบงชหรอตวระบถงทรพยากรสารสนเทศนนๆ

เมทาดาตาสามารถนาไปใชงานในรปแบบตางๆ ดวยการจดเกบในหลายลกษณะ ดงน 1) ฝงตวเมทาดาตาในหนาเวบไซตดวยเมทาแทก 2) แยกตวจากเอกสาร html โดยมตวเชอมโยงไปยงทรพยากรสารสนเทศทกลาวถง 3) จดเกบในฐานขอมลทเชอมโยงไปยงทรพยากรสารสนเทศ ตวระเบยนอาจจะไดจาก

การสรางขนโดยตรงในฐานขอมล หรอจากการดงขอมลมาไดบนหนาเวบไซต ประโยชนของเมทาดาตา ไดแก 1) ชวยในการคนหา สบเสาะทรพยากรสารสนเทศบนเครอขายอนเทอรเนต ใหเปนไป

สะดวกและงายดาย ผลทไดมความสมพนธสอดคลองกบคาสอบถาม แทนทจะใหคาตอบมากมายแตกลบเปนขยะมากกวา

2) ใชประโยชนในการแลกเปลยนขอมลระหวางกน ดวยมาตรฐานทมจงไมขนอยกบชนด ยหอ และระบบปฏบตการใดๆ ของเครองคอมพวเตอร ทาใหสามารถคนคนขามระบบกนได และใชทรพยากรรวมกนได

3) ใชประโยชนในการระบตวตนของทรพยากรสารสนเทศทกลาวถง โดยจะสามารถบอกถงชนด ประเภท ขอมลทางกายภาพ ทรพยสนทางปญญา ทาใหผลการคนคนมความเกยวพนทเปนการเฉพาะสง

4) ใชประโยชนในการจดเกบและรกษาเอกสารทางประวตศาสตรในรปแบบดจทล (digital) ซงแตกตางจากการจดเกบในรปแบบเดมๆ ในพพธภณฑสถานหองสมดโดยสนเชง เอกสารดจทลจะไมมเปอยผพง ตามกาลเวลาอยางทบนทกในหนงสอ สอสงพมพ หรอภาพเขยน แมแตการจดเกบเสยงในยคใหมแบบดจทล กสามารถเกบรกษาคณภาพเสยงของตนฉบบแบบไม

13

ผดเพยน และทสาคญเอกสารดจทลทกากบดวยเมทาดาตา ยงสามารถคนคนไดอยางรวดเรวถกตอง ครบถวน ในตาแหนงทปรากฏ และดงออกมาใชงานไดตามความตองการ

1. จดมงหมายของการจดท าเมทาดาตา การใหความสาคญในการจดทาเมทาดาตาเรมแพรหลายมากใน ยคของการใช

อนเทอรเนตเพอ การใหบรการสารสนเทศผานเวลดไวดเวบ (World Wide Web: WWW) ทาใหวงการสงพมพและสอสารมวลชน วธการสรางสรรคงาน การเผยแพร การบนทกและคน คนสารสนเทศ ตลอดจนการนาเสนอสารสนเทศเปลยนไป จากทเคยเผยแพรในรปสงพมพ กลายเปนเผยแพรดวยสออเลกทรอนกส สารสนเทศทเผยแพรผานเวลดไวดเวบ ไดรบความนยมและเพมปรมาณมากขนอยางรวดเรว เปนผลใหเกดความยงยากในการคนคนเพอใหไดสารสนเทศตามทตองการ จงมความจาเปนในการจดทาเมทาดาตา เพอบอกถงคณลกษณะและรายละเอยดของสารสนเทศเหลานน เพอใหไดสารสนเทศตามลกษณะเฉพาะทแทจรงในแตละรายการ เปนการนาไปสการคนคนทมประสทธภาพและรวดเรว สามารถกาหนดวาตองการสารสนเทศเกยวกบเรองอะไร กจะไดสารสนเทศในเรองนนๆ ซงจะพบวาหวเรองหรอคาสาคญ (keyword)ตางๆ ทผ เขยนเวบเพจ (web page) ใสไวทเมทาแทกในสวนบน (head) ของเอกสารเอชทเอมแอล (HTML) เปนเมทาดาตา ของสารสนเทศในเรองนนๆ เพอเปนดรรชนในการคนคนขอมลจากเวบไซตอยางมประสทธภาพ เนองจากขอความหรอคาสาคญตางๆ ทใสไวในเมทาแทกจะไปปรากฏตามหนวยบรการคนหาขอมล (search engines)

2. ดบลนคอรเมทาดาตา เมทาดาตาทรจกกนด กคอ ดบลนคอรเมทาดาตา (Dublin Core Metadata)

(ศนยบรการความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2554) โดยการจดทาดบลนคอรเมทาดาตานน เกดขนเนองจากมสารสนเทศจานวนมากมายในอนเทอรเนต ซงเปนเอกสารทเจาของผลงานผลตขนเอง โดยใชภาษาเอชทเอมแอลในการกาหนดรปแบบการแสดงผลและเชอมโยงขอมลเทานน ไม มโครงสรางมาตรฐานสาหรบ คนคนทระบเขตขอมล คณะทางานดบลนคอร ประกอบดวย บรรณารกษ นกเทคโนโลยสารสนเทศ และผ ททางานดานการสรางขอมลในเวบไซตของสหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส ออสเตรเลย และหลายประเทศในยโรป ตางประสบปญหาในการคนคนสารสนเทศและมเหนรวมกนวา การสรางสารสนเทศอเลกทรอนกสจาเปนตองมการกาหนดคาจากดความตามมาตรฐาน เพอชวยใหคนคนสารสนเทศไดเนอหาทตรงกบความตองการของผ ใช ดงนนในป ค.ศ. 1995 คณะทางานดบลนคอรจงไดประชมกนครงแรกทเมองดบลน รฐโอไฮโอ (Ohio) และกาหนดชดหนวยขอมลยอย 15 หนวย สาหรบใชอธบายสารสนเทศดจทล เพอใหเจาของผลงานจดทาเมทาดาตาดวยตนเอง และสามารถคนคนรวมกนกบฐานขอมล

14

ตางระบบได โดยปจจบนดบลนคอรไดรบการประกาศเปนมาตรฐานสากล ISO 15836 และมาตรฐานของสหรฐอเมรกา NISO Z39.85 ทาใหดบลนคอรมการนาไปใชอยางกวางขวางและเปนพนฐานของการประยกตใช ในโครงการตางๆ หรอหองสมดตางๆ มากมาย โดยหนวยขอมลยอย ดบลนคอรแบงไดเปน 3 กลม ดงน

1. หนวยขอมลยอยทเกยวกบเนอหาของทรพยากรสารสนเทศ 2. หนวยขอมลยอยทเกยวของกบทรพยสนทางปญญา 3. หนวยขอมลยอยทเกยวรปแบบทปรากฏใหใชงาน หนวยขอมลยอยทเกยวกบเนอหาของทรพยากรสารสนเทศ เปนหนวยขอมลทใช

อธบายเกยวกบ ชอเรอง หวเรอง ตนฉบบ (แหลงทมา) ภาษา เรองทเกยวของ และขอบเขต หนวยขอมลยอย ทเกยวของกบทรพยสนทางปญญา เปนหนวยขอมลทใชอธบาย

เกยวกบ ผ เขยน ผสรางสรรคผลงาน สานกพมพ ผ มสวนรวมในผลงาน และสทธในงานนนๆ หนวยขอมลยอยทเกยวของกบรปแบบทปรากฏใหใชงาน เปนหนวยขอมลทใชอธบาย

โครงสรางของขอมลทเกยวกบ วน เดอน ป ทสรางผลงาน ประเภทของเนอหา รปแบบของการนาเสนอผลงาน และตวบงชหรอตวระบถงทรพยากรสารสนเทศนนๆ

ดบลนคอรเมทาดาตาเปนทนยมใช เนองจากผ ใชไมจาเปนตองใชหนวยขอมลยอยทงหมด สามารถเลอกใชเทาทจาเปนหรอเทาทตองการ และยงสามารถใชหนวยขอมลซาได รวมทงสามารถเพมหรอขยายหนวยขอมลไดตามความจาเปน และใชงานไดหลากหลายระบบ (interoperability) และยงเปนสากลอกดวย

การจดทาดบลนคอรเมทาดาตานน เกดขนเนองจากมสารสนเทศจานวนมากในอนเทอรเนต ซงเปนเอกสารทเจาของผลงานผลตขนเองโดยใชเพยงภาษาเอชทเอมแอล ในการกาหนดรปแบบการแสดงผลและเชอมโยงขอมลเทานน ไมมโครงสรางมาตรฐานสาหรบคนคนทระบเขตขอมลอยางชดเจน

จดประสงคของการใชดบลนคอรเมทาดาตา คอ การสรางเกณฑใหเจาของผลงานจดการเนอหาสารสนเทศอเลกทรอนกสไดดวยตนเอง คลายกบการสรางแนวมาตรฐานเพอการเขยนรายงานวชาการทประกอบดวย หวขอ การกาหนดบท ลาดบเนอหา แบบแผนการอางองเชงอรรถและบรรณานกรม การกาหนดคาสาคญและการเรยบเรยงบทคดยอ เปนตน สาหรบการสรางผลงานเพอเผยแพรในอนเทอรเนตมการใชมาตรฐานสาหรบการจดการขอมล ไดแก เอชทเอมแอล (HTML) เอกซเอมแอล (XML) และอารดเอฟ (RDF) รวมทงการขยายความดวย การเขยนโปรแกรมระบใหคอมพวเตอรเขาใจความสมพนธระหวางขอมลแตละหนวย และ

15

ดาเนนการเชอมโยงขอมลทเปนตวอกษร รปภาพ และมลตมเดย ทบนทกอยในแฟมขอมลหลากหลาย การใชภาษากากบเพมเอกซเอมแอล ทาใหเขาใจลกษณะเฉพาะของขอมลแตละหนวย มาตรฐานดบลนคอรเมทาดาตาจงเปนมาตรฐานทกาหนดคาอธบายเพอใหการใชภาษากากบเพมเปนระบบเดยวกน โดยเจาของผลงานสามารถใชโครงสรางดบลนคอรในการสรางตนฉบบอเลกทรอนกส หรออาจเขยนโปรแกรมจบคภาษากากบเพมหนวยขอมลยอยใหเปน ดบลนคอรไดในภายหลง สรป

สารสนเทศ คอ ขอมลทผานการประมวลผลแลว โดยกระบวนการคด วเคราะห ซงสามารถนาไปใชประโยชนไดตามวตถประสงคของผ ใช ซงคาทมความหมายใกลเคยงและเกยวของกบสารสนเทศ ไดแก ขอมล ขาวสาร และทรพยากรสารสนเทศ ซงมอยหลายประเภทขนอยกบเกณฑการพจารณา ซงไมวาจะเปนประเภทไหนกมความสาคญกบบคคลและสงคมทงสน สารสนเทศทนามาใชประโยชนถกพฒนาตงแตยคเกษตรกรรม ทสารสนเทศจะอยในรปแบบของภาษาพดและภาษาเขยน ตอมาเปนยคอตสาหกรรม สงคมมการเปลยนเปนสงคมเมอง มความตองการทรพยากรตางๆ เพอใหเกดประโยชนตอการดารงชวตทดขน เปนยคทมสารสนเทศประเภทหนงสอวารสาร และหนงสอพมพ ซงมบทบาทสาคญในการสอสารขอมล และเมอขอมลขาวสารมบทบาทมากขน จงเกดเปนยคสารสนเทศ และกาลงพฒนาไปสยคฐานความรและ ภมปญญาตอไปในอนาคต ทาใหสารสนเทศยงมบทบาทสาคญในหลายดาน ไดแก ดาน การพฒนาประเทศ ดานการคา ดานการศกษา ดานการเมองการปกครอง ดานอตสาหกรรม ดานวฒนธรรม และดานนเวศวทยาและสงแวดลอม ดงนนการนาสารสนเทศไปใชประโยชนในดานตางๆ และสามารถนามาใชเปนหลกฐานอางองได สารสนเทศควรมความถกตอง ครบถวนสมบรณ มความนาเชอถอ ตรงตามความตองการ เขาใจงาย ใชตนทนตาในการผลต สามารถนาไปใชไดกบบคคลหลายกลม และทสาคญตองทนสมยเพอชวยในการตดสนใจไดอยางถกตอง แตเนองจากในอนเทอรเนตมขอมลและสารสนเทศจานวนมากเปนผลใหเกดความยงยากในการคนคนเพอใหไดสารสนเทศตามทตองการ จงมความจาเปนในการจดทาเมทาดาตาเพอบอกถงคณลกษณะและรายละเอยด ของสารสนเทศเหลานน เพอใหไดสารสนเทศตามลกษณะเฉพาะทแทจรงในแตละรายการ เปนการนาไปสการคนคนทมประสทธภาพและรวดเรว ตรงตามความตองการของผใช

16

บทท 2 การคนคนสารสนเทศ

การคนคนสารสนเทศ (Information Retrieval) เปนศาสตรของการคนหาขอมลหรอ

สารสนเทศ (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 4) ทมความหลากหลาย ทงขอความ รปภาพ เสยง และวดทศน ในยคของ ICT เทคโนโลยมความเจรญกาวหนา การคนหาขอมลจงไดพฒนาจากการคนหาในหองสมดมาเปนการคนหาไดในทกหนทกแหงทอนเทอรเนตไปถง ดวยเครองมอทมใหบรการอยางมากมาย โดยสงทตองการคนหาอาจจะเปนเอกสารทเขยนเปนขอความหรอตวอกษรทเรยงตอกนเปนคา วล หรอประโยคทมความหมาย ซงการคนคนสารสนเทศในรปแบบน เรยกวา text retrieval นอกจากนนสงทตองการคนหาอาจจะเปนเสยงคน เสยงดนตรหรอเสยงเพลง (speech/music retrieval) ซงตองอาศยหลกการรจาเสยง (speech recognition) สาหรบการคนคนภาพ (image retrieval) และการคนคนวดทศน (video retrieval) ตองอาศยหลกการประมวลผลภาพ (image processing) และการรจาภาพ (pattern recognition) เปนสาคญ โดยระบบการคนคนสารสนเทศทดตองสามารถดงเอาสารสนเทศทเกยวของกบสงทผ ใชตองการออกมาไดอยางรวดเรว ถกตอง แมนยา และครบถวนสมบรณ

กระบวนการคนคนสารสนเทศ

ภาพท 2.1 กระบวนการคนคนสารสนเทศ ทมา (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 4)

การคนคนสารสนเทศ (Information Retrieval)

ค ำสอบถำม (Query)

เอกสำร (Documents)

สำรสนเทศทถกดงออกมำ (Information Retrieved)

18

กระบวนการคนคนสารสนเทศเรมจากผ ใชใสคาสอบถาม (query) เขาไปในระบบ คาสอบถามเปนสารสนเทศทผ ใชตองการคนหา เชน การใสคาสาคญในชองทใหใสคาสอบถามหรอใสคาคน เมอระบบรบทราบคาสอบถาม กจะทาการคนคนสารสนเทศจากเอกสารหรอสงทตองการ ในทนเรยกวา เอกสาร (documents) โดยอาจจะมลกษณะเปนขอความ รปภาพ เสยง และวดทศน ซงอาจจะอยในแผนซด/ดวด หรออยในระบบเครอขายคอมพวเตอร ผลลพธทไดนาเสนอเปนสารสนเทศทถกดงออกมา (information retrieved) ซงอาจจะเปนขอความ รปภาพ เสยง หรอวดทศน ขนกบความตองการของผ ใช โดยทวไปจะไมใชมเพยงรายการเดยว แตจะมหลายรายการ ซงควรสอดคลองสมพนธ (relevance) กบสงทผใชตองการคนหา อยางไรกตามหากผลลพธมหลายรายการ ควรมการจดอนดบ (rank) ตามความสอดคลองมากนอย โดยใหรายการทมความสอดคลองกบสงทตองการคนหาอยกอน สวนรายการทมความสอดคลองนอยอยหลง และทสาคญหากไมสอดคลองกบสงทตองการคนหาเลย กไมควรอยในรายการทถกดงออกมา (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 5) สดทายผ ใชตองพจารณาวารายการทดงออกมาสอดคลองกบสงทผ ใ ช ตองการคนหาหรอไม ถาไมสอดคลองกสามารถป รบเปลยนคาสอบถาม (query reformulation) เปนคาสอบถามใหม และปอนเขาไปในระบบใหมอกครง ขนตอนการประมวลผลการคนคนสารสนเทศ

การประมวลผลการคนคนสารสนเทศมขนตอนหลกๆ 5 ขนตอน (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 11-15) ดงน

1. การทาดรรชน การทาดรรชน (indexing) เปนการสรางตวแทนเอกสารหรอขอมล โดยจดเปน

หมวดหมอยางเปนระบบ มการวเคราะหเนอหา กาหนดหวเรองหรอตวชบงเนอหา รวบรวมรายการคาทเปนดรรชน และเลอกรปแบบดรรชน

2. การจดรปแบบคาสอบถาม การจดรปแบบคาสอบถาม (query formulation) เปนการสรางตวแทนคาสอบถาม

เพอการคนหาสารสนเทศทตองการ ซงทาไดหลายรปแบบ แตทงายและสะดวก คอ การใสคาสาคญ (keywords) เปนหนงคาหรอหลายๆ คาเรยงตอกนไดตามทตองการ หรอเชอมดวย boolean operators ซงไดแก AND, OR และ NOT เปนตน เพอใหไดผลลพธทสอดคลองตามความตองการมากขน

19

3. การเทยบเคยงจบคตวแทนคาถามกบตวแทนเอกสาร การเทยบเคยงจบค (matching) ระหวางตวแทนคาถามกบตวแทนเอกสาร โดยจะม

การวดความใกลเคยงสอดคลองของแตละค หากไดคาสง แสดงวาเกยวของสอดคลองกนมาก ในทางตรงกนขาม หากไดคาตา แสดงวาเกยวของสอดคลองกนนอย จากคาทไดยงสามารถนาไปจดอนดบของเอกสารในผลลพธตามความสาคญกอนหลง โดยคาสงอยกอน สวนคาตาอยหลง ในการจดลาดบของเอกสาร นอกจากการพจารณาจากคาการเทยบเคยงจบคแลว ใน search engine ทสาคญ เชน Google ยงมการจดลาดบทเรยกวา PageRank ซงมาจากความสาคญของเวบไซตนนๆ โดยพจารณาจากการอางองมากนอย โดยดจากจานวนการเชอมโยงหลายมตทเรยกวา hyperlink

4. การเลอกรายการผลลพธทตรงประเดน การเลอก (selection) รายการผลลพธทตรงประเดน เปนการเลอกของผ ใชในผลลพธ

ทปรากฏของเอกสารทสอดคลองตรงประเดน ซงผลลพธของการคนคนอาจจะเรยงลาดบ ตามความสาคญในกลมหวเรองหรอกลมประเภทตางๆ อยางอตโนมต นอกจากน เพอชวยใหผ ใชสามารถเลอกไดอยางชดเจน ผลลพธอาจจะแสดงเปนชอเรอง (title) บทคดยอ (abstract) พรอมทงเนนเปนแถบสวาง (highlight) ทชดเจนในคาศพทหรอเทอมของคาสอบถามทตองการคนหา

5. การปรบเปลยนคาสอบถามใหม การปรบเปลยนคาสอบถามใหม (query reformulation) เพอใหผ ใชเกดความ

พงพอใจกบผลการคนหรอใหไดผลลพธทตรงกบความตองการของผ ใชมากทสด ดงนนหากผ ใชเหนวาผลการคนคนไมสอดคลองกบสงทผ ใชตองการคนหากสามารถปรบเปลยนคาสอบถาม เปนคาสอบถามใหม และปอนเขาไปในระบบใหมอกครงได

20

ภาพท 2.2 ขนตอนการประมวลผลการคนคนสารสนเทศ

ทมา (สทธโชค ปญญาฤกษชย และศฬาณ นชตประสทธชย, 2552)

เกณฑการคดเลอกระบบการคนคนสารสนเทศ การคดเลอกระบบการคนคนสารสนเทศเปนขนตอนสาคญขนตอนหนง ในกระบวนการ

คนคนสารสนเทศ ในการคดเลอกนนตองอาศยเกณฑตางๆ มากมาย เพอใหไดสารสนเทศ ทเหมาะสม ไดแก (ปทมาพร เยนบารง, 2545, หนา 155-156)

1. ขอบเขต ควรพจารณาวาสารสนเทศทระบบการคนคนสารสนเทศใหบรการนน เปนสารสนเทศ

ประเภทใด เชน บรรณานกรม เอกสารฉบบเตม มลตมเดย ตวเลข หรอรปภาพ เปนตน โดยระบบการคนคนสารสนเทศควรรองรบสารสนเทศของสถาบนบรการสารสนเทศ ซงมลกษณะเปน สอประสมหรอมลตมเดย (multimedia) มาก ดงนนระบบจงควรจะมการออกแบบใหทางานแบบมลตมเดยรองรบไวดวย รวมทงควรมความสามารถในการประมวลผลภาพลกษณ ( image processing) เพอจดเกบขอมลภาพลกษณรวมกบขอมลอกขระได นอกจากนยงรวมถง การพจารณาเกยวกบภาษาทใชดวย ควรรองรบและแสดงผลขอมลภาษาไทยได รวมทงจดเรยงขอมลภาษาไทยไดอยางถกตองสมบรณตามพจนานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน

2. ความงาย ระบบการคนคนสารสนเทศควรมการออกแบบทสามารถใชงานไดงาย เชน หนาจอ

เปนแบบกราฟกทสอความหมาย พรอมดวยคาอธบายในแตละขนตอนของการทางานบนหนาจอ

21

ซงผ ใชสามารถเลอกไดวาตองการใหแสดงเปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ รวมทงการออกแบบโปรแกรมชวยเหลอ เปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ ทาใหผ ใชสามารถเรยนรไดอยางรวดเรว และในกรณทตดปญหา ผใชกสามารถอานจากโปรแกรมชวยเหลอไดทนท

3. ความทนสมย ความทนสมยเปนการพจารณาความถในการปรบปรงสารสนเทศในฐานขอมล

ใหเปนปจจบนวามการดาเนนการบอยครงหรอไม เพยงใด 4. ระยะเวลาทครอบคลม

ระยะเวลาทครอบคลมเปนการพจารณาระยะเวลาทครอบคลมสารสนเทศทงหมด ในฐานขอมล ตามปกตผ ใชสารสนเทศทางมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมกใหความสาคญ กบสารสนเทศทยอนหลงและทเปนปจจบนพอๆ กน ในขณะทผ ใชสารสนเทศทางวทยาศาสตร ทกสาขามกใหความสาคญกบสารสนเทศทเปนปจจบนมากกวา

5. เนอหาสาระของระเบยนขอมล เนอหาสาระของระเบยนขอมล (record) เปนการพจารณารายละเอยดของแตละ

ระเบยนขอมล เชน เขตขอมล (field) ใดบางทสามารถใชคนได มเขตขอมลสาระสงเขปหรอไม และมเอกสารฉบบเตมหรอไม

6. วธการจดท าศพทดรรชน วธการจดทาศพทดรรชน เปนการพจารณาการจดทาศพทดรรชนเพอเปนตวแทน

สารสนเทศวามวธการอยางไร มการใชศพทควบคมหรอไม หรอใชศพทไมควบคม และคณภาพของการจดทาศพทดรรชนเปนอยางไร และควรจดทาดรรชนไดอยางอตโนมต โดยไมตองปอนขอมลภาษาไทยแบบแยกเปนคาๆ กจะยงสะดวกในการใชงาน

7. คาใชจาย การพจารณาคาใชจายทอาจเกดขนจากการคน ซงผ ใชตองรบผดชอบ โดยทวไป

ฐานขอมลบางประเภท เชน ฐานขอมลซดรอม ฐานขอมลโอแพก (OPAC) และฐานขอมลบนอนเทอรเนต หากมใหใชกหมายความวาผ ใชไมควรตองเสยคาใชจายใดๆ เพมเตม เนองจากมกมการเสยคาใชจายลวงหนาเปนรายปแลว อยางไรกตามฐานขอมลบางประเภทโดยเฉพาะอยางยงฐานขอมลออนไลนมกมคาใชจายเปนรายคร งของการคน ซงข นอยกบระยะเวลาของ การคนและจานวนเอกสารทคนคนได สาหรบการคนคนสารสนเทศบนเครอขายอนเทอรเนต สวนใหญไม เ สยคาใชจายใดๆ ยกเ วนกรณท ตองการสารสนเทศทละเ อยดกวา ท มอย จากบางเวบไซต

22

8. การอ านวยความสะดวกในการคน ระบบการคนคนสารสนเทศควรจะมความสามารถชวยใหผ ใชคนคน ขอมลไดโดยงาย

และหลายแบบ สามารถคนคนโดยใชคาเชอมแบบบลน (boolean search) และผ ใชสามารถเปลยนแปลงภาษาไดตามตองการ

9. ซอฟตแวรทใช ซอฟตแวรสาเรจรปทใชในแตละระบบควรประกอบดวยชดโปรแกรม หรอโมดล

(module) ตางๆ ทชวยในการปฏบตงานประจาของสถาบนบรการสารสนเทศค รบวงจร อยางตอเนอง ไดแก ระบบวเคราะหรายการ (cataloging) ระบบคนคน (OPAC) ระบบบรการ ยม - คน (circulation) ระบบควบคมสงพมพตอเนอง (serials control) และระบบจดหา ทรพยากรสารสนเทศ (acquisition) นอกจากนนยงสามารถใชไดกบระบบปฏบตการทหลากหลายและใชไดกบระบบการจดการฐานขอมลทสามารถเชอมโยงกบฐานขอมลตางๆ ได รบขอมลจากแหลงบรรณานกรมตางๆ ทอยในรปแบบของ MARC และรบขอมลจากโปรแกรมอนๆ ไดดวย

10. รองรบมาตรฐานสากล การออกแบบและพฒนาระบบรองรบมาตรฐานสากลในหลายๆ ดาน และรองรบ

แนวโนมการพฒนาสถาบนบรการสารสนเทศในอนาคตดวย 11. ระบบรกษาความปลอดภย

มระบบรกษาความปลอดภย เพอใหผ ใชมนใจในการใชขอมลและสารสนเทศ ซงควรคานงถงความปลอดภยในดานระบบเครอขาย ระบบปฏบตการ ฐานขอมล และโปรแกรมประยกตทนามาใชงาน ซงระบบทดผ บรหารระบบควรสามารถกาหนดสทธการใชงานตางๆ ใหกบผใชไดอยางละเอยดทงกลมและกาหนดเปนรายบคคล

12. ความนาเชอถอ ความนาเชอถอของบรษททขายระบบการคนคนสารสนเทศ ซงเรองของการบรการ

หลงการขายเปนสงสาคญ ควรมบรการทางโทรศพท จดหมายอเลกทรอนกส หรอบรการถงทสถาบนบรการสารสนเทศ เพอความสะดวกและรวดเรวหากเกดปญหาการใชงาน

23

ขนตอนการคนคนสารสนเทศ การคนคนสารสนเทศมกระบวนการทเปนขนตอนและมประสทธภาพ เพอใหได

สารสนเทศทเหมาะสม และตรงกบความตองการของผใช ดงน (ปรศนา มชฌมา, 2552) 1. การท าความเขาใจกบความตองการสารสนเทศของผใช

ความตองการสารสนเทศของผ ใชโดยทวไป อาจจาแนกเปนสองประเภทหลกๆ ไดแก ความตองการสารสนเทศรายการใดรายการหนง และความตองการสารสนเทศหวขอใดหวขอหนง ความตองการประเภทแรก ผ ใชมกตองการสารสนเทศทเขาเรองเพยง 1-2 รายการเทานน เชน “ความตองการขอมลทางบรรณานกรมของหนงสอชอ การจดเกบและคนคนสารสนเทศ ทแตงโดย ปรศนา มชฌมา” สาหรบความตองการประเภททสองนน ผ ใชมกตองการสารสนเทศกวางๆ ในหวขอใดหวขอหนง เชน “ตองการคนหาสารสนเทศทกรปแบบทเกยวกบเหตการณมหาอทกภย 2554”

ความตองการสารสนเทศของผใชสวนใหญเปนประเภททสอง และเปนความตองการ ทผ คน ไมวาจะเปนผใชปลายทางหรอผใหบรการสารสนเทศททาหนาทเปนตวกลางในการคนหา กตาม จาเปนตองทาความเขาใจใหมากทสดเทาทจะทาได ความเขาใจในเรองนเปนสงสาคญและจาเปนมากในการคนหาสารสนเทศ หากปราศจากความเขาใจทชดเจนแลว การคนหาอาจดาเนนไปในทศทางทไมถกตองและสงผลใหการคนหาสารสนเทศไมประสบความสาเรจดงทมงหวงไว การทาความเขาใจกบความตองการสารสนเทศของผใชอาจกระทาไดโดยการสมภาษณผใชกอนการคนหา

2. การคดเลอกระบบคนคนสารสนเทศทเหมาะสม เมอเขาใจความตองการสารสนเทศของผ ใชอยางชดเจนแลว ผ คนตองคดเลอกระบบ

คนคนสารสนเทศหรอแหลงสารสนเทศทจะใชในการคน ซงมอยมากมายทงในรปสอสงพมพ สอโสตทศน และสอคอมพวเตอร เปนตน

ในการคดเลอกระบบคนคนสารสนเทศนนผ คนตองมความรความเขาใจเกยวกบระบบคนคนสารสนเทศตางๆ เปนอยางด เพอทจะแนใจวาระบบทเลอกนนมเอกสารทเขาเรองกบ ความตองการของผใชจรงๆ และเหมาะสมทจะเปนแหลงในการคนหา

การคดเลอกระบบคนคนสารสนเทศอาจพจารณาจากเกณฑตางๆ เชน ขอบเขต ความทนสมย ระยะเวลาทครอบคลม เนอหาสาระของระเบยนขอมล วธการจดทาศพทดรรชน และคาใชจาย เปนตน

24

3. การก าหนดความตองการสารสนเทศในรปแนวคดและค าคน ในการกาหนดความตองการสารสนเทศของผ ใชในรปแนวคดนน ผ คนจาเปนตอง

วเคราะหความตองการสารสนเทศอยางรอบคอบกอน แลวจงจาแนกออกเปนแนวคดทครอบคลมความตองการทงหมด ซงอาจมหลายแนวคดกได เชน ผ ใชตองการคนหาสารสนเทศในหวขอ “แหลงสารสนเทศทางธรกจ” ความตองการนอาจจาแนกออกเปนสองแนวคด ไดแก “แหลงสารสนเทศ” และ “ธรกจ” หรออกตวอยางหนง ผ ใชตองการคนหาสารสนเทศในหวขอ “ววฒนาการของหองสมดในประเทศไทย” ความตองการนอาจจาแนกออกเปนสามแนวคด ไดแก “ววฒนาการ” “หองสมด” และ “ประเทศไทย”

สาหรบการกาหนดคาคนแทนแนวคดนน ผ คนควรคานงถงวธการจดทาศพทดรรชน ทเปนตวแทนสาระของเอกสารในระบบคนคนสารสนเทศทจะใช วามการใชศพทควบคม หรอใชศพทไมควบคม ไมวาระบบดงกลาวจะใชวธการใดกตาม การกาหนดคาคนแทนแนวคดกควรใชวธการเดยวกนเพอชวยใหไดผลการคนทด

4. การก าหนดกลยทธการคน กลยทธการคน มกอยในรปขอคาถามซงประกอบดวยคาคนตางๆ ทมความสมพนธ

กน โดยทวไปการกาหนดกลยทธการคนจะขนอยกบวธการทางานของระบบคนคนสารสนเทศทใชและประเภทของความตองการสารสนเทศของผ ใช ซง นนทา วทวฒศกด (2542, หนา 11-12) แบงกลยทธในการคนหาสารสนเทศดงน

4.1 การก าหนดขอบเขตและความหมาย เปนความพยายามวเคราะหแนวคดของคาถาม (ความตองการ) โดยการตอบคาถามตอไปน

4.1.1 ก าลงท าอะไร (What) เชน กาลงจะทารายงานเรอง…การประยกตใช

เทคโนโลยสารสนเทศ…. ซงอาจารยมอบหมายใหทาภายในขอบเขตเรอง…เทคโนโลยทใช

ในหนวยงานราชการ…. เพอเปนแนวทางขนแรกทจะทาใหทราบความตองการเบองตน

4.1.2 ท าไมถงท าเรองน (Why) ทาเรองนเพราะผ ทาสนใจอยากรเกยวกบเทคโนโลยทใชในหนวยงานราชการตางๆ ซงตองการขอมลททนสมยและอยในความสนใจของคนทวไป จงควรคนหาจากหนงสอพมพ วารสาร จลสาร และในอนเทอรเนต เปนตน ถามเพอทาใหทราบความตองการเบองตนไดครบถวน เนองจากโครงเรองหรอความตองการเบองตนเปนปจจย ทจาเปนในการคนคนสารสนเทศ

4.1.3 ใครเปนคนท า (Who) ผ คนควาเปนคนทา ทาคนเดยวหรอทาเปนกลม กคน แบงงานกนอยางไร แตละคนรบผดชอบอะไรบาง สวนทรบผดชอบตองการขอมลอะไร

25

จากทรพยากรสารสนเทศประเภทใด จะสมพนธหรอขอขอมลจากใครบาง และความหลากหลายของทรพยากรสารสนเทศทาใหการคนคนสมบรณขน

4.1.4 ท าเมอใด เปนระยะเวลานานเทาใด (When) จะทาในภาคเรยนน มระยะเวลาทาอกประมาณ 4 สปดาห มเวลาคนควารวบรวมขอมลประมาณ 2 สปดาห เวลา เรยบเรยง 1 สปดาห เวลาเตรยมรายงานและนาเสนอ 1 สปดาห ฉะนนเรองตองกระชบใหเหมาะสมกบระยะเวลา

4.1.5 ท าท ไหน (Where) ขอมลสารสนเทศทตองการจะคนไดจากทไหน แหลงทรพยากรสารสนเทศอยทใด ระยะเวลาทกาหนดควรจะคนหาสารสนเทศจากทไหน จงจะเหมาะสม แหลงสารสนเทศทเลอกนใช เวลาตางจากแหลงสารสนเทศอนเพยงใด เมอไดขอมลแลวจะรวมกนวเคราะห และเรยบเรยงทไหน เปนตน

4.1.6 ท าอยางไร (How) ทาไมจงเลอกวธน ทาไมจงใชขอมลประเภทน คณภาพระดบน จะใชวธอนไดไหม และวธทเลอกดกวาวธอนอยางไร

4.1.7 ใชงบประมาณเทาไร (How many) งบประมาณนจะใชจายอะไรบาง และจานวนเทาไร เชน คาใชจายในการคนคนฐานขอมล คาถายเอกสาร คาพมพรายงาน และ คาอปกรณตางๆ เปนตน ใชงบประมาณนอยกวานไดไหม ถาเพมงบประมาณผลตผลจะมคณภาพหรอมคณคามากขนเพยงใด

เมอตอบคาถามทง 7 ขอไดชดเจน กจะทาใหทราบขอบเขตและความหมายของเรอง ซงนาไปสการกาหนดคาสาคญ (keyword) และศพทสมพนธ (thesaurus) ควรเปนคา ทครอบคลมความหมายทตองการซงบางครงใชคา สาคญมากกวา 1 คา หรอคาทอาจมความสมพนธกน ในบางกรณอาจใชหวเรอง (subject heading) การกาหนดขอบเขตสาระ คาสาคญทดควรสะทอนการวเคราะหปญหาของผ ใชออกมาเปนความตองการใชสารสนเทศไดอยางชดเจน เพอประโยชนในการคนคน

4.2 การวางกลยทธ เ มอสามารถกาหนดขอบเขตและคาสาคญไดตรงกบ ความตองการของผ ใชสารสนเทศไดอยางชดเจน ทาใหทราบวาตองการสารสนเทศประเภทใด จากแหลงใด อยในชวงเวลาใด และคณภาพระดบใด ซงเปนแนวทางในการวางกลยทธการคนคนดงน

4.2.1 ก าหนดประเภทและแหลงของทรพยากรสารสนเทศ เพอคดหรอ ตดสงทไมเกยวของกบประเดนทตองการนนออกไป และเลอกสงทเขาเรองหรอตรงประเดนไว

26

4.2.2 ก าหนดกลยทธในการคนคน โดยสามารถคนหาดวยคาสาคญหรอศพทสมพนธ ซงคนหาไดจากบรรณานกรม จากคอมพวเตอร หรอซดรอม แตผ คนจะตองใชคาทเหมอนกบคาทปรากฏในฐานขอมล มฉะนนอาจไมไดสารสนเทศตามทตองการ

4.2.3 วางแผนวธการคนคน เพอใชเวลาในการคนใหนอยทสด และไดคาตอบทกะทดรด เหมาะสมกบความตองการ

5. การด าเนนการคนและทบทวนผลการคน การดาเนนการคนเปนการปอนขอคาถามทสรางขนเขาสระบบคนคนสารสนเทศ

เพอการจบคเปรยบเทยบระหวางศพทดรรชน ซงเปนตวแทนสาระของเอกสารในระบบกบคาคน ในขอคาถาม และเปนตวแทนความตองการสารสนเทศของผ ใช ระบบจะพจารณาแตละเอกสารวา เขาเรองหรอไม เขาเรองกบขอคาถามและคนคนเอกสารทคาดวาเขาเรองออกมา

การดาเนนการคนนเปนลกษณะปฏสมพนธโตตอบทนทระหวางผ คนกบระบบคอมพวเตอร ผ คนจงควรทบทวนผลการคนทไดรบทนท หากเปนไปไดควรใหผ ใชปลายทางเปน ผพจารณาดวยตนเองวาผลการคนทไดรบแตละครงนนมเอกสารใดเขาเรองกบขอคาถามมากทสด แลวพยายามปรบปรงกลยทธการคนโดยใชผลปอนกลบจากผ ใชเปนแนวทาง และควรดาเนนการทบทวนผลการคนและปรบปรงกลยทธการคนในลกษณะนหลายครง จนกวาจะไดผลการคน เปนทพอใจหรอจนกวาจะยตการคน การคนคนสารสนเทศทางอนเทอรเนต

แหลงขอมลและสารสนเทศบนอนเทอรเนตเปนแหลงขอมลทางอเลกทรอนกสทสาคญ และใหญทสด มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนในการสบคนขอมลสารสนเทศบนอนเทอรเนตควรดาเนนการดงน (มารยาท โยทองยศ, 2550)

1. ก าหนดวตถประสงคการคนคน ผ คนทจะนาขอมลและสารสนเทศไปใช ควรตงวตถประสงคการคนทชดเจน ทาให

สามารถกาหนดขอบเขตของแหลงขอมลและสารสนเทศทจะคนใหแคบลง กาหนดประเภทของเครองมอหรอโปรแกรมสาหรบการคนคนทางอนเทอรเนต ทเรยกวา search engine ใหเหมาะสม นอกจากนนควรกาหนดชวงเวลาทขอมลและสารสนเทศถกสรางขน เชน ชวงปทตพมพของวารสารอเลกทรอนกส เพอใหผลการคนคนมปรมาณทไมมากเกนไป ตรงตามวตถประสงคทตองการ (validity) และมความนาเชอถอ (reliability) มากทสด อกทงยงสามารถคนคนอยางรวดเรว

27

2. ประเภทของขอมลและสารสนเทศทสามารถคนคนได ขอมลและสารสนเทศทอยบนอนเทอรเนตมหลายประเภท โดยเฉพาะลกษณะทเปน

มลตมเดย ทงทเปนขอความหรอตวอกษร (text) รปภาพ (image) ภาพเคลอนไหว (animation) เสยง (sound) และวดทศน (video) จากเทคโนโลยการคนคนทมอยในปจจบน การคนคนทเรวทสด มประสทธภาพทสด และแพรหลายทสด คอ การคนคนขอมลสารสนเทศประเภทขอความหรอตวอกษร สาหรบการคนคนขอมลทเปนภาพและเสยง ยงมขอจากดอยมาก ใชเวลานานในการคน และยงไมมประสทธภาพเพยงพอ ดงนนหากจะคนมกจะคนดวยขอความมากกวาการคนดวยภาพและเสยง

3. บรการบนอนเทอรเนต บรการบนอนเทอรเนตทสามารถชวยในการคนคนขอมลและสารสนเทศไดมมากมาย

หลายบรการ เชน บรการเครอขายใยแมงมมหรอเวลดไวดเวบ บรการคนหาขอมล gopher บรการคนหาโปรแกรมใชงาน archive นอกจากน อาจใชบรการสอบถามผานทาง e-mail หรอ chat กบผ ใชงานอนเทอรเนตอนๆ หรอสอบถามผาน social network กได เมอคนไดแหลงขอมลแลวอาจดาวนโหลดหรอถายโอนขอมลทคนคนไดโดยใชบรการถายโอนไฟลขอมลและโปรแกรม ( File Transfer Protocol: FTP)

โดยทวไปในปจจบน การคนคนขอมลสารสนเทศทางอนเทอรเนต นยมใชโปรแกรม Web Browsers เชน Internet Explorer, Firefox และ Google Chrome เปนตน แลวเรยกใชบรการเวลดไวดเวบ ประกอบกบการใช search engine ซงมอยมากมายบนอนเทอรเนตในการคนคน เมอคนคนไดแลว โปรแกรม Web Browsers มกจะมบรการดาวนโหลดไดทนทโดยไมตองอาศยโปรแกรมอนๆ มาชวย

4. เครองมอหรอโปรแกรมส าหรบการคนคน เครองมอหรอโปรแกรมสาหรบการคนคน (search engine) มอยมากมายหลาย

เวบไซต แตทนยมมากทสด คอ Google ซงสามารถคนไดทงขอความ ภาพ แผนท เพลง วดทศน และไฟลตางๆ จากฐานขอมลทมหาศาลและสามารถคนคนไดอยางรวดเรว

ขอดของการคนคนสารสนเทศทางอนเทอรเนต

การคนคนสารสนเทศทางอเลกทรอนกสผานทางอนเทอรเนตมขอดหลกๆ ดงตอไปน 1. ขอมลและสารสนเทศมความหลากหลาย ไรพรมแดน 2. ขอมลและสารสนเทศทคนคนไดมความทนสมยมาก เนองจากผ สรางขอมล

สามารถแกไขปรบปรงไดงายและทาไดตลอดเวลา

28

3. สะดวกในการคนคน ไมมขอจากดในแงของเวลาและสถานท สามารถคนคนไดทกททกเวลา

4. สามารถคนคนไดงายและรวดเรวโดยอาศย search engine 5. การไดมาซงขอมลนน ประหยดทงเวลาและทรพยากร 6. จดเปนหองสมดทใหญทสดในโลก 7. ขอมลสารสนเทศทคนคนมามประโยชนมาก สามารถนาไปจดหมวดหม

ทาฐานขอมลบรรณาธการ และจดการตอไดโดยงาย 8. สงเสรมการเรยนรดวยตนเอง (self-directed learning ) และการเรยนรตลอด

ชวต (lifelong learning)

ขอเสยของการคนคนสารสนเทศทางอนเทอรเนต ถงแมวาการคนคนสารสนเทศทางอนเทอรเนตจะมขอดมากมาย แตการคนคน

สารสนเทศทางอนเทอรเนตกยงมขอจากดหรอขอเสยอยบาง ดงน 1. ขอมลและสารสนเทศทมอยในอนเทอรเนตมจานวนมากมายหลากหลาย จงทา

ใหผใชทไมมทกษะการคนคนอาจเกดปญหา เนองจากไดขอมลและสารสนเทศทไมตรงตามความตองการทาใหอาจเสยเวลาในการคน

2. ขอมลและสารสนเทศบนอนเทอรเนตไดรบการปรบปรงแกไขอยางรวดเรว ทาใหการอางองเอกสารทาไดยาก เพราะการเขาไปคนคนเอกสารอกครงหนงในวนขางหนา เอกสารดงกลาวอาจจะไมอยแลวหรอเนอหาขอความอาจถกปรบเปลยนไปแลวกได

3. แหลงทมาของขอมลและสารสนเทศบนอนเทอรเนตมความหลากหลายมาก ดงนนจงตองมการตรวจสอบความนาเชอถอของแหลงทมาดวยวามความนาเชอถอมากนอยเพยงใด

29

เทคนคการคนคนสารสนเทศ

เพอประหยดเวลาในการคนคน ไดขอมลในปรมาณไมมากเกนไป และไดผลการคนคนทตรงตามประสงคของผ คน สามารถใชเทคนคเหลาน ไดแก (มารยาท โยทองยศ, 2550)

1. เลอก search engine ทเหมาะสม 2. เลอกใชคาสาคญ (keyword) หรอหวเรอง (subject) ทตรงกบเรองทตองการ 3. กาหนดขอบเขตของคาคน โดยใชตวเชอมบลน (boolean operators) เชน AND OR

และ NOT เปนตน หรอการคนวล (phrase searching) การตดคา หรอการใชคาเหมอน ดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 คาเชอมและเครองหมายทใชในการคนคนสารสนเทศ

ค าเชอม/เครองหมาย

ค าอธบาย ตวอยาง

AND เปนการเชอมคาคนตงแตสองคาขนไป โดยทผลการคนคนตองปรากฏคาทงสองในระเบยนผลการคนคน

คอมพวเตอร AND อนเทอรเนต

OR เปนการเชอมคาคนตงแตสองคาขนไป โดยทผลการคนคนจะปรากฏคาใดคาหนง หรอคาทงสองในระเบยนผลการคนคน

คอมพวเตอร OR

อนเทอรเนต NOT เปนการเชอมคาคนตงแตสองคาขนไป โดยทผลการคนคนจะ

ปรากฏคาแรกเพยงคาเดยวเทานน และไมตองการใหปรากฏคาหลงในระเบยนผลการคนคน (อาจใชเครองหมาย – แทน NOT ได)

คอมพวเตอร NOT อนเทอรเนต

? เปนการใชสญลกษณ “?” แทนตวอกษรใดๆ ในการคนคนขอมล โดยทผลการคนคนจะปรากฏคาทใชในการคนคนในระเบยนผลการคนคนเชน int??net ผลการคนคนคอ internet, intranet …

Int??net

* เปนการคนกลมคา หรอคาทไมแนใจดวยสญลกษณ “ * ” ซงจะแทนตวอกษรใดๆ ทตามหลงคาคนในการคนคนขอมล โดยทผลการคนคนจะปรากฏคาทใชในการคนคนในระเบยนผลการคนคน โดยเขยนใหอยในเครองหมายคาพด เชน

“Inter*”

30

ค าเชอม/เครองหมาย

ค าอธบาย ตวอยาง

“int*” ผลการคนคนคอ inter, internet, international, ……. # เปนการใชสญลกษณ “#” เพอกาหนดใหคนคนขอมลเฉพาะ

คาทกาหนดไวเทานน โดยทผลการคนคนจะปรากฏเฉพาะคาทใชในการคนคนในระเบยนผลการคนคน

Program#

คนหาคาพองความหมาย (synonyms) ดวยเครองหมาย “” โดยผลลพธของการคนคนจะปรากฏคาทมความหมายคลายหรอใกลเคยงกบคาคน

food

“ ” คนหาใหตรงกบคานนดวยเครองหมายคาพด ใชสาหรบคนหาสงททราบแนนอน เชน ชอบคคล ชอหนงสอ ชอเพลง และชอสถานท เปนตน

“ปรศนา มชฌมา”

สรป

การคนคนสารสนเทศเพอใหไดสารสนเทศทเหมาะสม และตรงกบความตองการ ของผ ใชตองอาศยการคนคนอยางเปนระบบ และการคดเลอกระบบคนคนสารสนเทศทเหมาะสม แหลงขอมลสารสนเทศบนอนเทอรเนตเปนแหลงขอมลทางอเลกทรอนกสทสาคญและใหญทสด ทงทเปนขอความหรอตวอกษร (text) รปภาพ (image) ภาพเคลอนไหว (animation) เสยง (sound) และวดทศน (video) หากผ ใชตองการคนคนขอมลตองอาศยโปรแกรมชวยในการคนหา (search engine) ซงผ ใชบรการสามารถกาหนดเงอนไขในการคนคนสารสนเทศแตละครง เพอใหไดสารสนเทศทตรงตามความตองการมากทสด โดยสามารถกาหนดความสมพนธระหวางคาทใชในการคนคน ดวยคาเชอมตางๆ ได ซงไดแก AND OR NOT และเครองหมาย เชน ? * # เปนตน ซงผลการคนคนจะตรงกบความตองการของผ ใชมากนอยเพยงใด สามารถพจารณาไดจากผลการคนคน ซงขนกบทกษะการคนคนของผใชดวย

บทท 3 มลตมเดย

ปจจบนในวงการหรองานตางๆ ไดมการนามลตม เดยมาใชกนอยางกวางขวาง

ความสามารถในการนาเสนอและถายทอดเนอหาสาระทหลากหลายรปแบบทาใหมลตมเดยสามารถดงดดความสนใจของผ ใชไดเปนอยางด จงมการนามลตมเดยไปประยกตใชทงดานการเรยนการสอน การดาเนนธรกจ การตลาด การประชาสมพนธ และความบนเทง เปนตน ความหมายของมลตมเดย

คาวา “มลต (multi)” หมายถง หลายๆ อยางผสมรวมกน (ซงมศพททใกลเคยงกน เชน many, much และ multiple เปนตน) สวนคาวา “มเดย (media)” หมายถง สอ ขาวสาร ชองทางการตดตอสอสาร เมอนามารวมกน เปนคาวา “มลตมเดย (multimedia)” จงหมายถง การนาองคประกอบของสอชนดตางๆ มาผสมผสานเขาดวยกน ซงประกอบดวยตวอกษร (text) รปภาพ (image) ภาพเคลอนไหว (animation) เสยง (sound) และวดทศน (video) โดยผานกระบวนการทางระบบคอมพวเตอร เพอสอความหมายกบผ ใชอยางมปฏสมพนธ (interactive) ตามวตถประสงคการใชงาน เชน เพอเปนสอการเรยนการสอน เพอนาเสนองาน และเพอความบนเทง เปนตน (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2546)

มลตมเดย (multimedia) แปลวา สอประสมหรอสอหลายแบบ ซงหมายถง การใชอปกรณตางๆ เพอรวมกนนาเสนอขอมลเปนหลก โดยเนนผลลพธทเกดขนจากเทคนคการนาเสนอ เชน ผลลพธทเกดขนบนจอภาพคอมพวเตอรหรอบนจอรบภาพในรปแบบอน (ราชบณฑตยสถาน, 2543) สรปวา มลตมเดย คอ การผสมผสานของสอชนดตางๆ เขาดวยกน ซงประกอบดวยตวอกษร (text) รปภาพ (image) เสยง (sound) ภาพเคลอนไหว (animation) หรอวดทศน (video) เพอสอความหมายตามวตถประสงคการใชงาน

32

ความเปนมาและววฒนาการของสอมลตมเดย การใชสอมลตมเดยสาหรบการสอสารเนอหาสาระ เรมตนจากหนงสอพมพหรอสอสงพมพ

โดยการใชตวอกษรผสมกบภาพถายหรอรปภาพ สาหรบภาพเคลอนไหวไดรบการคดคนในทศวรรษท 1980 โดยใชเทคนคการเปลยนรปภาพหรอภาพนงอยางรวดเรวเพอลวงตาของมนษย โดยในป ค.ศ. 1887 Thomas Alva Edison ไดประดษฐกลองถายภาพเคลอนไหวขน และเกดภาพยนตรใบขนระหวางป ค.ศ. 1910 ถง 1927 (สวช ถระโคตร, 2554, หนา 113-115) และมลตมเดยกไดรบการพฒนาขนมาตามลาดบ ดงน

ค.ศ. 1927 มการสาธตการแพรภาพโทรทศนสาธารณะขนเปนครงแรก ค.ศ. 1932 เรมใช magnetic tape ในการบนทกเสยง ค.ศ. 1937 เกด animation เรองแรก คอ “สโนวไวทกบคนแคระทงเจด” ค.ศ. 1940 มการแพรภาพโทรทศนสเปนครงแรก ค.ศ. 1963 เรมใชวดโอเทปสาหรบบนทกวดทศนขนเปนครงแรก ค.ศ. 1972 มการพฒนาวดโอเกมเพอการคาขนเปนครงแรก ค.ศ. 1974 Kahn &Cerf ไดนาเสนอแนวคดโครงสรางของอนเทอรเนตขน ค.ศ. 1977 Steven Jobs and Steve Wozniak ไดสรางบรษท Apple ขนมา ค.ศ. 1978 เปนครงแรกในการคาขายโทรศพทมอถอ ค.ศ. 1982 เกด digital audio 5 บนซด (Compact Disc: CD) ขนเปนครงแรก เพอใชใน

การจดเกบเสยงและวดทศน รวมกบเครองคอมพวเตอรพซ (PC Computer) ค.ศ. 1984 บรษท Apple ไดแนะนาเครอง Macintosh ทใช GUI (Graphical User

Interface) ขนเปนครงแรก เพอเปนสวนตอประสาน (interface) ทสามารถแสดงไดทงขอความ (text) และกราฟก (graphic) ซงงายตอการใชงาน

ค.ศ. 1990 บรษท IBM และ Tandy AT &T ไดพฒนาคอมพวเตอรและซอฟตแวรสาหรบใชงานมลตมเดยขนมา และในปเดยวกน Tim Berners-Lee กไดพฒนาภาษา HTML (Hypertext Markup Language) เพอใชในการพฒนาเวบไซตดวย

ค.ศ. 1991 มการเปดตวระบบ PDA และเรมยคใหมของการใชคอมพวเตอรเพองานทวไปและงานมลตมเดย

ค.ศ. 1992 JPEG ไดรบการยอมรบใหเปนมาตรฐานสากลของการบบอดรปภาพดจทล และมการเผยแพรเสยงบนอนเทอรเนตเปนครงแรก

ค.ศ. 1996 DVD เปนทรจกในการบนทกภาพยนตร เพลง และเกมคอมพวเตอร

33

ค.ศ. 1998 เปนปแรกทมการฟงเพลงทเปนไฟล MP3 ค.ศ. 1991 MPEG-1 ไดรบการพฒนาเพอการเขารหสไฟลสาหรบใชในการทาแผนวซด

(Video Compact Disc: VCD) ค.ศ. 1994 MPEG-2 ไดรบการพฒนาเพอการเขารหสไฟลสาหรบใชในการทาแผนดวด

(Digital Versatile Disc: DVD) และใชบนโทรทศนความละเอยดสง (High Definition Television: HDTV)

ค.ศ. 1999 MPEG-4 ไดรบการพฒนาเพอการสอสารขอมลแบบมลตมเดยทมการโตตอบระหวางผ ใชกบตวเนอหาได (interactive media) โดยเฉพาะกบการสงวดทศนผานทางอนเทอรเนต การประชมทางไกลผานจอภาพ (video conferencing) การเลนวดทศนบน PDA และโทรศพทมอถอ องคประกอบของมลตมเดย

มลตมเดยประกอบดวยสอชนดตางๆ มาผสมผสานเขาดวยกน ซงไดแก ขอความหรอตวอกษร (text) รปภาพ (image) เสยง (sound) ภาพเคลอนไหว (animation) หรอวดทศน (video) เพอใชสาหรบการปฏสมพนธหรอโตตอบ (interaction) ระหวางคอมพวเตอรกบผ ใช (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2546)

1. ขอความหรอตวอกษร ขอความหรอตวอกษร (text) ถอวาเปนองคประกอบพนฐานของมลตมเดย เปน

สญลกษณแทนคาพดหรอความนกคดของมนษย เพอใชเปนสอกลางในการตดตอระหวางกน ขอความทเกยวกบเนอหาของมลตมเดย ใชแสดงรายละเอยด หรอเนอหาของเรองทนาเสนอซงปจจบน มหลายรปแบบ ไดแก (กตมา เพชรทรพย, 2554)

- ขอความทไดจากการพมพ เปนขอความปกตทพบไดทวไป จากการพมพดวย โปรแกรมประมวลผลงาน (Word Processor) เชน Microsoft Word, NotePad, WordPad หรอ Text Editor อนๆ โดยแสดงผลตวอกษรหรอขอความดวยการเขารหสตวอกษร (character encoding) ทเปนมาตรฐาน เชน ASCII (American Standard Code for Information Interchange) และ EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) เปนตน ซงจะเปนประโยชนในการแลกเปลยนขอมลระหวางคอมพวเตอร

- ขอความจากการสแกน (scan) เปนขอความในลกษณะของภาพ (image) ซงไดจากการนาเอกสารทพมพไวแลว (เอกสารตนฉบบ) มาทาการสแกน ดวยเครองสแกนเนอร

34

(scanner) ซงจะไดผลออกมาเปนภาพ 1 ภาพ ปจจบนสามารถแปลงขอความภาพ ใหเปนขอความปกตได โดยอาศยโปรแกรม OCR (Optical Character Recognition) ซงถอวาเปนขอความอเลกทรอนกสทพฒนาใหอยในรปของสอทใชประมวลผลได

- ขอความไฮเปอรเทกซ (hypertext) เปนรปแบบของขอความทไดรบความนยมสงมากในปจจบน โดยเฉพาะการเผยแพรเอกสารในอนเทอรเนต เนองจากสามารถใชเทคนคการลงก (link) หรอการเชอมขอความไปยงขอความหรอตาแหนงตางๆ ในหนาเวบเพจ (web page) ได

2. รปภาพ รปภาพ (image) ไดแก ภาพถาย ภาพวาด และภาพลายเสน เปนตน ซงจะใหผลใน

เชงการเรยนรหรอรบรดวยการมองเหนไดด และสามารถถายทอดความหมายไดลกซงมากกวาขอความหรอตวอกษรเพยงอยางเดยว

รปภาพ (image) หรอภาพกราฟก (graphics) เปนสอในการนาเสนอทด เนองจากมสสนและรปแบบทนาสนใจ สามารถถายทอดความหมายไดลกซง ประกอบดวย (กตมา เพชรทรพย, 2554)

- ภาพบตแมพ (bitmapped) เปนภาพทมการเกบขอมลแบบพกเซล (pixel) หรอจดเลกๆ ทแสดงคาส ดงนนภาพหนงๆ จงเกดจากจดเลกๆ หลายจดประกอบกน (คลายกบการปกผาครอสตก) ทาใหรปภาพแตละรปเกบขอมลจานวนมาก ไฟลจงมขนาดใหญ เมอจะนามาใชจงตองอาศยเทคนคการบบอดขอมล โดยรปแบบของภาพแบบบตแมพทรจกกนด ไดแก .bmp, .gif, .jpg, และ .tif เปนตน

- ภาพเวกเตอร (vector) เปนภาพทสรางดวยสวนประกอบของเสนลกษณะตางๆ และคณสมบตเกยวกบสของเสนนนๆ ซงสรางจากการคานวณทางคณตศาสตร เชน ภาพแผนท กจะถกสรางดวยจดของเสนหลายๆ จด เปนลกษณะของโครงราง (outline) และสแผนทกเกดจากสของเสนโครงรางนนๆ กบพนทผวภายในนนเอง เมอมการแกไขภาพ กจะเปนการแกไขคณสมบตของเสน ทาใหภาพไมสญเสยความละเอยด เมอมการขยายภาพนนเอง ภาพแบบเวกเตอรทคนเคยกนด คอ ภาพ .wmf ซงเปน clipart ของ Microsoft Office นนเอง นอกจากนยงสามารถพบภาพรปแบบนไดจากภาพทสรางขนดวยโปรแกรม Adobe Illustrator หรอ Macromedia Freehand โดยชนดของไฟลภาพแบบเวกเตอร ไดแก ไฟลทมนามสกล .epd, .wmf, .cdr, .ai, .cgm, .drw และ .plt เปนตน

35

3. เสยง

เสยง (sound) เปนองคประกอบหนงทสาคญของมลตมเดย ชวยทาใหงานมลตมเดยมความนาสนใจและนาตดตามมากขน ซงอาจจะเปนเสยงดนตร เสยงบรรยาย เสยงจากธรรมชาต เพอประกอบการนาเสนอทเหมอนจรง และใหผ ใชรสกวาไดอยในเหตการณจรง โดยจะถกจดเกบอยในรปของสญญาณดจทล (digital) ซงเปนการนาเอาสญญาณเสยงตอเนองทเรยกวา แอนะลอก (analog) เปลยนเปนสญญาณดจทล (digital) โดยการสมเปนชวงๆ แลวเกบคาความแรงของสญญาณเปนตวเลข แลวนาไปบนทกแลวตดตอเขากบขอมลปกต อตราการสมเสยง เรยกวา sampling size rate ซงหมายถง จานวนครงในการอานสญญาณเสยงตอวนาท จานวนบตทใชเกบคาสญญาณแตละคาทไดจากการสมแตละครง เรยกวา sampling size ระบบมลตมเดย โดยทวไปม sampling size เทากบ 8 บต หรอ 16 บต

โดยเสยงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ เสยงแบบมด และเสยงแบบดจทลออดโอ - มด (MIDI: Musical Instrument Digital Interface) เปนขอมลทแสดงถงลกษณะ

เสยงทแทนเครองดนตรชนดตางๆ ซงเปนมาตรฐานในการสอสารดานเสยง และพฒนาสาหรบใชกบเครองดนตรอเลกทรอนกสและคอมพวเตอร ซงไดรบการพฒนามาตงแต ค.ศ. 1980 เชน สรางเสยงตามตวโนต และปรบแตงเสยง ตามมมมองของนกดนตร มด หมายถง โนตเพลงทมรปแบบเปนสญลกษณหรอตวเลข ทจะบอกใหรวาตองเลนโนตตวใดในเวลานานเทาไร เพอใหเกดเปนเสยงดนตร โดยนามสกลของไฟลประเภทน ไดแก .mid, .smf

- ดจทลออดโอ (digital audio) เปนสญญาณเสยงทสงมาจากไมโครโฟน เครองสงเคราะหเสยง เครองเลนเทป หรอจากแหลงกาเนดเสยงตางๆ ทงจากธรรมชาต และทสรางขน แลวนาขอมลทไดแปลงเปนสญญาณดจทล โดยนามสกลของไฟลประเภทน ไดแก .wav, .cda, .wma, .ra, .asf, .aif , .aiff, .acc, .mp3, และ.mp4 เปนตน

4. วดทศน วดทศน (video) เปนองคประกอบทสาคญมากของมลตมเดย เนองจากวดทศนใน

ระบบดจทลสามารถนาเสนอไดทงขอความ รปภาพ เสยง และภาพเคลอนไหว แตตองใชพนทในการจดเกบจานวนมาก เนองจากประกอบไปดวยสอหลายประเภทมาประกอบกน ดงนนไฟลวดทศนจงมขนาดใหญ เชน ไฟลแบบ AVI (Audio Video Interleave)ม WMV (Windows Media Video) และ MOV (QuickTime Movie) เปนตน ดงนนอาจตองลดขนาดไฟลใหเลกลงดวยการใชเทคนคการบบอดขอมล (compression) โดยการลดพารามเตอร (parameter) บางสวนของ

36

สญญาณ ในขณะทยงคงเนอหาสาคญไว ดวย video codec ชนดตางๆ โดยรปแบบวดทศนทไดรบการบบอดและใชกนทวไป ไดแก MPEG (Moving Pictures Experts Group) เปนตน

ระบบมลตมเดย

ระบบมลตมเดย หมายถง การนาองคประกอบของสอชนดตางๆ มาผสมผสานเขาดวยกนเพอใหสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ ประกอบดวย ตวอกษร ( text) รปภาพ (image) เสยง (sound) ภาพเคลอนไหวหรอแอนเมชน (animation) และวดทศน (video) โดยผานกระบวนการทางระบบคอมพวเตอร ไดแก การนาเขา ( input) การประมวล (processing) การแสดงผลลพธ (output) และการจดเกบขอมล (storage) ตามลาดบ ดงน (กตมา เพชรทรพย, 2554)

1. การน าเขา การนาเขา (input) หมายถง การนาเขาขอมลทงทอยในรปแบบของขอความหรอ

ตวอกษร (text) รปภาพ (image) ภาพเคลอนไหว (animation) เสยง (sound) และวดทศน (video) ผานทางอปกรณตอพวงททาหนาทนาสญญาณเขาแลวสงตอไปยงเครองคอมพวเตอรเพอจดการกบขอมลในรปแบบสญญาณดจทลตอไป กสามารถเขาสการประมวลผลไดในทนท ในขณะทอปกรณนาเขาแบบแอนะลอก เชน กลองวดทศน (video camera) และเครองเลนออดโอ (audio player) จะตองมอปกรณตอพวงทเรยกวา วดโอแคปเชอร (video capture) และการดเสยง (sound card) ตามลาดบ เพอทาการแปลงสญญาณแอนะลอกใหไปเปนสญญาณดจทลกอนทจะเขาสขนตอนการประมวลผล เชนเดยวกบโมเดม (MODEM) ซงเปนอปกรณนาเขาเหมอนกนแตสามารถแปลงสญญาณไดทงแบบสญญาณแอนะลอกและสญญาณดจทลในเครองเดยวกน

2. การประมวล การประมวลผล (processing) หมายถง การทเครองพซทาการจดการกบขอมลท

ไดมาจากการนาเขาในรปแบบตางๆ ซงขอมลทนามาเขานนจะตองอยในรปดจทล ดวยเหตผลนทาใหอปกรณนาเขาขอมล (input devices) ตองทาการแปลงขอมลใหเปนดจทลกอน แลวจงสงผานขอมลเหลานนไปยงสวนททาการประมวลผล ในขณะเดยวกนการสงขอมลออกของเครองพซนนกตองอยในรปของดจทลดวยเชนกน

3. การแสดงผลลพธ การแสดงผล (output) หมายถง การแสดงผลลพธจากการแปลงสญญาณตนแบบไป

เปนสญญาณทสามารถปรากฏบนอปกรณปลายทางได โดยอปกรณดงกลาวจะตองตอพวงเขากบเครองพซดวย ไดแก อปกรณแสดงผลแบบดจทล เชน จอภาพดจทล (digital monitor) และ

37

เครองพมพเลเซอร (laser printer) เปนตน อปกรณแสดงผลแบบแอนะลอกจะตองมอปกรณแปลงสญญาณดจทลใหไปเปนสญญาณแอนะลอกกอน เชน เค รองฉาย ( projector) สาหรบ การแสดงผลทางเสยงจะตองใชอปกรณออดโอ โดยทาการเชอมตอกบแผงวงจรเสยงหรอทเรยกวา การดเสยง (sound card) ซงทาหนาทแปลงสญญาณดจทลไปเปนสญญาณแอนะลอก สวนประกอบอปกรณแสดงผลประเภทเสยง ไดแก หฟง (headphone) และลาโพง (speaker)

4. การจดเกบขอมล การจดเกบขอมล (storage) หมายถง การนาขอมลทผานกระบวนการทางาน ทงการ

นาเขา การประมวลผลและการแสดงผลเรยบรอยแลวมาทาการบนทกลงในอปกรณจดเกบขอมล (storage devices) เพอใหสามารถนากลบมาใชไดเมอตองการ สาหรบการบนทกลงบนสอจดเกบขอมลชนดตางๆ เชน แผนซด (CD) และแผนดวด (DVD) จาเปนตองจดทาผานอปกรณทสามารถจดเกบขอมลลงบนหนวยจดเกบแตละชนดได ตวอยางเชน กรณทผ ใชตองการจดเกบขอมลลงบนแผนดวด จาเปนตองมอปกรณในการเขยน หรอทเรยกวา “DVD Writer” เพอใชในการจดเกบขอมลดงกลาวดวย ขอดและการประยกตใชงานมลตมเดย

มลตมเดยสามารถทาใหผ เรยนมพฒนาการในดานการเรยนมากขน โดยผ เรยนจะจาไดเพยงรอยละ 20 ในสงทไดเหน และรอยละ 30 ในสงทไดยน เมอผ เรยนไดเหนและไดยนจะจดจาไดรอยละ 50 และเมอผ เรยนไดเหน ไดยน ไดมปฏสมพนธดวย จะจดจาไดถงรอยละ 80 (Calleen, 2001) นอกจากนมคาพดของชาวจนไดกลาววา “บอกฉนและฉนจะลม แสดงใหฉนเหนและฉนอาจจะจาได ใหฉนมสวนรวมและฉนจะเขาใจ” ซงแสดงใหเหนความสาคญของการนามลตมเดยมาประยกตใชงาน (สวช ถระโคตร, 2554)

1. ขอดของมลตมเดย แนวทางการนามลตมเดยมาประยกตใชงานกบโปรแกรมคอมพวเตอรมหลายรปแบบ

ทงนขนอยกบวตถประสงคของการนาไปใชงาน เชน การเรยนการสอนหรอการฝกอบรม อาจจะใชมลตมเดยในรปแบบของสอการเรยนการสอน บทเรยนสาเรจรป หรอคอมพวเตอรชวยสอน ในภาคธรกจ อาจจะใชมลตมเดยในรปแบบของสอนาเสนอสนคาและบรการ รวมทงเปนสอสาหรบ การประชาสมพนธเพอสงเสรมการตลาด นอกจากจะชวยสนบสนนประสทธภาพในการดาเนนงานแลวยงเปนการเพมประสทธผลใหเกดความค มคาในการลงทนอกดวย มลตมเดยมขอดเมอนามาประยกตใชงานดงน (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2546; สวช ถระโคตร, 2554)

38

1.1 งายตอการใชงาน ในการพฒนาสอมลตมเดยเพอใหงายตอการใชงานจาเปนตองมการพฒนา

ตามทฤษฎของปฏสมพนธระหวางมนษยและคอมพวเตอร (Human Computer Interaction: HCI) โดยเปนการศกษาทเชอมโยงเกยวเนองกนของหลายๆ ศาสตร เชน วทยาการคอมพวเตอร (computer science) พฤตกรรมศาสตร (behavioral science) จตวทยา และการออกแบบ เปนตน (พราวชญ ภาคนนทกล, 2554) ซงจะมผลทาใหสอมลตมเดยมรปลกษณทเหมาะสมและงายตอการใชงานตามแตกลมเปาหมาย เพอประโยชนและประสทธภาพในการนาไปใชงาน

1.2 สรางเสรมประสบการณ มลตมเดยชวยใหโปรแกรมคอมพวเตอร หรอสอทพฒนาขนมาใชงานไดอยาง

สะดวก แมวาจะมคณลกษณะทแตกตางกนไปตามแตละวธการ แตสงหนงทผ ใชจะไดรบกคอ การสงสมประสบการณจากการใชสอเหลานในแงมมทแตกตางกน ซงจะทาใหสามารถเขาถงวธการใชงานไดอยางถกตองและแมนยา เชน ผ ใชเคยใชเมนของโปรแกรมหนงทผลตโดยบรษทแหงหนง และเมอผ ใชเรมใชโปรแกรมใหมทผลตโดยบรษทเดยวกน ผ ใชจะรสกคนเคยและสามารถใชงานโปรแกรมใหมนนไดอยางงายดาย เนองจากคนเคยกบเมนทคลายคลงกนซงเคยใชงานมากอน

1.3 เพมขดความสามารถในการเรยนร เนองจากระดบขดความสามารถของผ ใชแตละคนมความแตกตางกน ทงน

ขนอยกบระดบความรความสามารถและประสบการณทไดสงสมมา ดงนน การนาสอมลตมเดยมาประยกตใชจะชวยเพมขดความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง เนองจากสามารถเรยนรซาๆ ไดหากไมเขาใจในสอเรยนรนน หรอเมอทดลองทาแบบทดสอบแลวปรากฏวาไดคะแนนนอย

1.4 เขาใจเนอหามากยงขน เนองจากมลตมเดยเปนการนาเอาสอหลายๆ อยางมาประกอบกน เชน

ขอความ ภาพ เสยงและวดทศน ทาใหสามารถนาเสนอและถายทอดเนอหาสาระทหลากหลายมากยงขน รวมทงสามารถดงดดความสนใจของผ ใชไดเปนอยางด ทาใหผ ใชสามารถเขาใจเนอหาของสงทตองการนาเสนอไดมากยงขน ดกวาการใชสอทเปนเพยงตวอกษร ภาพ หรอเสยงเพยงอยางเดยว

1.5 คมคาในการลงทน การใชโปรแกรมดานมลตมเดยประชาสมพนธสนคา หรอองคกร ทาใหชวยลด

เวลาในการเดนทาง การจดหาวทยากร การจดหาสถานท การบรหารตารางเวลา ทาใหประหยดคาใชจาย หรอตนทนลงไปมาก

39

1.6 เพมประสทธผลในการเรยนร การสรางสรรคงานดานมลตมเดยจาเปนตองมการถายทอดจนตนาการ โดย

การสอสงทยากใหเปนสงทงายตอการรบรและเขาใจดวยกรรมวธตางๆ ซงจะชวยเกดความเขาใจในการเรยนรมากขน

2. การประยกตใชมลตมเดย

มลตมเดยประกอบดวยสอตางๆ ไมวาจะเปนขอความ ภาพ เสยง ภาพเคลอนไหว และวดทศน ดงนนสามารถนามาประยกตใชงานไดหลากหลาย ทงดานการศกษา การฝกอบรม ความบนเทง การประชมทางไกล การประชาสมพนธ ความจรงเสมอน และงานภาพยนตร (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2546; สวช ถระโคตร, 2554; ศนยเทคโนโลยและสารสนเทศ, 2545) ซงขนอยกบวาผใชจะนาไปประยกตใชงานดานใด โดยมรายละเอยดดงน

2.1 การศกษา มลตมเดยชวยในการเรยนการสอน การบนทกการเรยนการสอน เปนสอ

การสอนทผ เรยนสามารถนาไปศกษาตอภายหลงได เชน คอมพวเตอรชวยสอน (Computer Assisted Instruction: CAI) และการเรยนทางไกลดวยสอมลตมเดยจะทาใหผ เรยนสามารถศกษาไดในทกพนท แมในระยะทางไกล เชน สอการเรยนรอเลกทรอนกส (electronic learning หรอ e-Learning) และ SDIB (Suan Dusit Internet Broadcasting) สงผลใหเกดระบบหองสมดแบบดจทล (digital library) การเรยนการสอนทางไกล (distance learning) การสรางหองเรยนเสมอนจรง (virtual classroom) และการเรยนการสอนแบบกระจาย อนสงผลใหเกดการเรยนรอยางกวางขวาง

2.2 การฝกอบรม การจดฝกอบรมการปฏบตงานตางๆ หากมการนามลตมเดยมาชวย จะทาใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงานไดเปนอยางด และประหยดคาใชจายไดอยางมาก เชน ระบบคอมพวเตอรเพอการเรยนรหรอฝกอบรม (Computer-based Training / Learning) และระบบการเรยนรหรอฝกอบรมผานเวบ (Web-based Training / Learning) เปนตน

2.3 ความบนเทง มลตมเดยสามารถสรางความบนเทงไดทงในบาน เชน ดหนง ฟงเพลง และเลนเกม เปนตน รวมถงความบนเทงในทางธรกจทมงหวงจะนาเสนอสนคาและบรการ เชน การฟงการถายทอดขาววทยออนไลน (radio broadcasting) การชมทวผานเวบ (web TV) และอนเทอรเนตทว (internet TV) เปนตน

40

2.4 การประชมทางไกล การประชมทางไกลแบบสอสารวดทศนแบบสองทาง (video conference) สามารถเผยแพรและแลกเปลยนขอมลขาวสาร ทงภาพและเสยง ชวยอานวยความสะดวก รวดเรว ประหยดเวลาและคาใชจายในการเดนทาง ซงสามารถใชไดกบทกวงการ

2.5 การประชาสมพนธ สอมลตมเดยสรางสสนในการประชาสมพนธไดเปนอยางด ทาใหเพมความนาสนใจใหกบสนคาและบรการ รวมทงสามารถนาเสนอสนคาและบรการตอลกคาหรอผ เยยมชมไดจานวนมาก เชน ผลตภณฑอเลกทรอนกส (E-Products) ขาวอเลกทรอนกส (E-News) โฆษณาอเลกทรอนกส (E-Advertising) และการถายทอดสดทางอนเทอรเนต (Live Broadcasting) เปนตน

2.6 ความจรงเสมอน สอมลตมเดยสามารถจาลองสถานการณจรงทจะเกดขน ทเรยกวา ความจรงเสมอน (Virtual Reality: VR) เพอยกระดบการเรยนรหรอฝกอบรมใหมประสทธภาพมากขน ผ เรยนสามารถเหนถงผลการเผชญอนตรายหรอความซบซอนไดดวยตวเอง เชน แพทยฝกหดผาตดสมอง การดบเพลง การหดขบรถ และการฝกหดบนกบเครองบนจาลอง เปนตน

2.7 งานภาพยนตร สาหรบงานภาพยนตร มการนามลตมเดยมาใชในการสราง effect พเศษท

สมจรง เพอเพมความตนเตนและเราใจแกผชมมากขน 2.8 ดานธรกจ

โดยเฉพาะธรกจรปแบบใหมทเรยกวา E-Commerce มลตมเดยจะชวยใหการนาเสนอสนคา มความนาสนใจและดงดดใจลกคามากกวาเดม นอกจากนนเทคโนโลยมลตมเดยทาใหหนงสอหรอสงพมพตางๆ มความนาสนใจมากขน และปจจบนกม e-Magazine หรอ e-Book ออกมาอยางแพรหลาย ทาใหธรกจการพมพมความกาวหนาทางเทคโนโลยมากยงขน

2.9 การแพทยและสาธารณสข ปจจบนมการสรางสอมลตมเดยเพอการเรยนรดานการแพทย ชวยใหประชาชน

ทวไปมความสนใจทจะศกษา เพอสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบการดแล และรกษาสขภาพไดดวยตนเอง

41

สรป “มลตมเดย” หมายถง การผสมผสานของสอชนดตางๆ เขาดวยกน ซงประกอบดวยตวอกษร (text) รปภาพ (image) เสยง (sound) ภาพเคลอนไหว (animation) หรอวดทศน (video) เพอสอความหมายตามวตถประสงคการใชงาน ทาใหการนาเสนอและถายทอดเนอหาสาระสามารถดงดดความสนใจของผ ใชไดเปนอยางด จงมการนามลตมเดยไปประยกตใชทงดานการศกษา การฝกอบรม ความบนเทง การประชมทางไกล การประชาสมพนธ ความจรงเสมอน งานภาพยนตร งานดานธรกจ การแพทยและสาธารณสข เปนตน โดยในการใชสอมลตมเดยสาหรบการสอสารเนอหาสาระ เรมตนจากหนงสอพมพหรอสอสงพมพ โดยการใชตวอกษรผสมกบภาพถายหรอรปภาพ หลงจากนนจงไดมการพฒนาภาพเคลอนไหวขนเพอใหไดสอมลตมเดยทมความนาสนใจมากยงขน โดยในปจจบนไดมการใชงานมลตมเดยทงในอนเทอรเนต และเครองมอสอสารตางๆ มากมาย เนองจากมลตมเดยทาใหผ ใชสามารถใชงานสงทตองการเรยนรไดอยางงายดาย จากประสบการณในการใชงาน ชวยเพมขดความสามารถในการเรยนรในเรองนนๆ เนองจากเปนการผสมผสานสอหลายอยางเขาดวยกน ทาใหผ ใชเขาใจเนอหาทนาเสนอมากยงขน แมวาจะเปนเรองทยากกตาม นอกจากนนยงกอใหเกดความค มคาในการลงทน หากมการประชาสมพนธสนคา หรอองคกร ผานสอมลตมเดยดวย

42

บทท 4 ขอความ

ขอความ (text) เปนสงทมนษยสรางขนเพอใชสอสารระหวางกน ซงมววฒนาการมาเปน

เวลานาน โดยในอดตมการจารกขอความไวบนผนงหน กระดกสตว และพฒนามาเปนบนศลาจารก ผา ใบลาน และทสาคญทสด คอ กระดาษ และเมอมการพฒนาคอมพวเตอรและระบบเครอขายขนมา ทาใหมนษยสามารถบนทกขอความลงในคอมพวเตอรและสงตอขอความระหวางกนไดผานระบบเครอขาย โดยขอความทอยในรปของตวอกษรจะถกแทนดวยบต (bit) และไบต (byte) อยางเปนระบบ เพอนาไปประมวลผลตอไป และทาการแสดงผลตวอกษรหรอขอความดวยการเขารหสตวอกษร (character encoding) ทเปนมาตรฐาน ซงจะเปนประโยชนในการแลกเปลยนขอมลระหวางคอมพวเตอร การเขารหสตวอกษร

การเขารหสตวอกษร (character encoding) หมายถง การกาหนดตวเลขเฉพาะใหกบตวอกษรของภาษาเพอใชงานในคอมพวเตอร ตวอกษรของภาษาเปนสญลกษณทเขยนขอความของภาษานนๆ เพอการสอสารระหวางมนษย สญลกษณของแตละภาษา ยอมจะแตกตางกน อาจจะแตกตางกนบาง จนถงแตกตางกนโดยสนเชง อนเปนเอกลกษณของแตละภาษา โดยในการเขารหสตวอกษร อาจจะมมากกวา 1 ระบบ แตตองเปนมาตรฐาน ทงนรหสทกาหนดจะไมขนกบระบบคอมพวเตอร ระบบปฏบตการ และโปรแกรมประมวลผลทใชงาน การกาหนดรหสเฉพาะทเปนมาตรฐานจะเปนประโยชนในการแลกเปลยนขอมลระหวางคอมพวเตอรดวยกน โดยการเขารหสตวอกษรในภาษาองกฤษทไดมาตรฐานม 2 ระบบ คอ ASCII (American Standard Code for Information Interchange) และ EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) สาหรบการเขารหสตวอกษรในภาษาไทย สานกงานมาตรฐานอตสาหกรรม (สมอ.) ไดกาหนด TIS-620 เปนมาตรฐานกลางของการเขารหสขอมลของตวอกษรและสญลกษณในภาษาไทย เพอใชในการแลกเปลยนขอมล การจดเกบขอมล การประมวลผลขอมล การคนคนและการแสดงผลขอมล (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 236) ซงในการเขารหสตวอกษรในระบบตางๆ มรายละเอยดดงน

44

1. ASCII ASCII (American Standard Code for Information Interchange) เปนการเขารหส

ตวอกษรภาษาองกฤษในประเทศสหรฐอเมรกา ทตองระบถงตวประเทศเพอความชดเจนในปรากฏการณทเกดขนของการกาหนดรหสมาตรฐานดวยภาษาองกฤษ ซงมแหลงทมาจากหลายแหลง เชน มาจากตนแหลง คอ ประเทศสหรฐราชอาณาจกร หรอภาษาองกฤษในประเทศสหรฐ หรอในประเทศแคนาดา ออสเตรเลย รวมทงนวซแลนดดวย (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 237)

ในระยะเรมแรกของการใชงานคอมพวเตอร ไดเกดปญหาในการแลกเปลยนขอมลระหวางคอมพวเตอรทมยหอแตกตางกน เนองจากบรษทคอมพวเตอรตางๆ ไดสรางมาตรฐานของการเขารหสทเปนของตนเอง เพอเปนการรกษาฐานลกคาไมใหยายขามระบบไปใชของบรษทอน ทาใหเกดความยงยากในการแลกเปลยนขอมลทตองแปลงขอมลกลบไปกลบมา ดงนนจงเกดการรวมตวกนในหลายฝายทเกยวของ ทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และนกวชาการ เพอรวมกนแกไขปญหาของรหสคอมพวเตอรทไมสอดคลองกน

รหส ASCII พฒนาขนโดยคณะกรรมการ X3 ซงอยภายใตการดแลของสมาคมมาตรฐานอเมรกา (American Standards Association) ซงภายหลงไดเปลยนเปนสถาบนมาตรฐานแหงชาตอเมรกา (American National Standard Institute: ANSI) ในป พ.ศ. 2512 โดยเรมตนใชรหส ASCII ครงแรกในป พ.ศ. 2510 ซงมอกขระทงหมด 128 ตว (7 บต) โดยจะม 33 ตวทไมแสดงผล (unprintable character) ซงใชสาหรบควบคมการทางานของคอมพวเตอร บางประการ เชน การขนยอหนาใหมสาหรบการพมพ (carriage return and line feed: CR & LF) การสนสดการประมวลผลขอมลตวอกษร (end of text: EOT) เปนตน และอก 95 ตวทแสดงผลได (printable character) รหส ASCII ไดรบการปรบปรงลาสดเมอ พ.ศ. 2529 ใหมอกขระทงหมด 256 ตว (8 บต) สาหรบแสดงอกขระเพมเตมในภาษาของแตละทองถนทใช เชน ภาษาเยอรมน และภาษารสเซย โดยจะมผงอกขระทแตกตางกนไปในแตละภาษาซงเ รยกวา โคดเพจ (codepage) (Wikipedia, 2011)

45

2. TIS-620

เมอมการใชคอมพวเตอรกบขอมลภาษาไทยในยคแรก ไดมความสบสนอยเปนประจาดวยบรษทคอมพวเตอรทจดจาหนายคอมพวเตอรนน ไดกาหนดรหสเฉพาะของตวอกษรภาษาไทย โดยขยายตอจากตาราง ASCII ทมขนกอนหนานน อยางเปนอสระตอกน ทาใหขาดความเปนมาตรฐานของรหสและไมเปนทยอมรบซงกนและกน การขยายตาราง ASCII จาก 7 บต เปน 8 บต ทางเทคนคไมไดเปนปญหายงยากแตประการใด ซงทาใหการเพมชองรหสมากขนอก 128 ชอง และสามารถรองรบตวอกษรภาษาไทยไดทงหมด

โดยในระยะแรก บรษททอยคนละคายกน มการกาหนดตวอกษรคนละตาแหนงกน บรษทบางคาย กาหนดตวอกษร ก ทตาแหนงรหส A1 (ตวเลขฐาน 16) ตามดวย ข เปนรหส A2 ฃ เปน A3 ค เปน A4 ฅ เปน A5 และตอๆ ไป สวนอกคายหนงกาหนดตวอกษร ก เปนรหส A0 เมอตวรหสเรมตนทตางกน การเรยงลาดบกจะผดแปลกไป นอกจากน บางคายยงขามตวอกษร ฃ ฅ ไป ดวยเหตผลทวา ไมไดมการใชงานตวอกษรทงสองในปจจบน ยงจะสรางความสบสนมากขนเมอตองมาใชบนทกขอมลทเปนประวตศาสตรไทย

จากความสบสนในยคแรก จงเกดความรวมมอจากองคกรตางๆ และนกวชาการจากหลายสานก ภายใตการนาของสานกงานมาตรฐานอตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงอตสาหกรรม จงไดกาหนดมาตรฐานของรหสเฉพาะทใชแทนอกษรภาษาไทย ในป พ.ศ. 2533 หลงจากนนความสบสนวนวายในการแลกเปลยนขอมลกคอยๆ หมดไป ตามดวยการพฒนาระบบงานคอมพวเตอรอนๆ ทตามมาอยางสรางสรรค ทาใหรหสเฉพาะ Thai+ ASCII ของ สมอ. เปนมาตรฐานท ทกองคกรยอมรบไดในทกวนน และมชอรหสมาตรฐานวา สมอ. 620-2533 หรอ TIS-620 โดย TIS ยอมาจากคาวา Thai Industrial Standard (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 238-240) ดงนน TIS-620 จงเปนชดอกขระมาตรฐานอตสาหกรรมของไทย มชอเตมวา รหสสาหรบอกขระไทยทใชกบคอมพวเตอร (วกพเดย, 2553)

อยางไรกตาม แมจะมการกาหนดมาตรฐานของรหสคอมพวเตอรทใชแทนตวอกษรไทยแลว แตหลกการลาดบตวอกษรในการเขยนคาภาษาไทยยงตองเปนบรรทดฐานเดยวกน เพอการจดเกบในคอมพวเตอรเหมอนกน มฉะนน กจะคนหาไมพบในการคนคน เพราะในคอมพวเตอร การลาดบตวอกษรทตางกน ตองถอวาเปนคาทตางกน แมวาการแสดงผลบนจอภาพ หรอ การพมพจะเหมอนกนกตาม

46

3. EBCDIC EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) เปนระบบการ

เขารหสของตวอกษรภาษาองกฤษ ทพฒนาโดยบรษท IBM เพอใชจดเกบขอมล ประมวลผลขอมล และแสดงขอมลบนเครองคอมพวเตอรขนาดใหญ หรอเครองคอมพวเตอรประเภท Main-frame รวมทงเครองคอมพวเตอร IBM ประเภท Mini-computer บรษทคอมพวเตอรทผลตเครองคอมพวเตอรหรออปกรณตอพวงทใชรวมกบเครอง IBM ตองผลตมาใหใชไดกบรหส EBCDIC ทาใหรหส EBCDIC มความแพรหลาย และยงคงมการใชงานอยบางจนทกวนน (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 240-242)

เมอเครองคอมพวเตอรไดเผยแพรมาสประเทศไทย บรษท IBM เปนรายแรกทประสบผลสาเรจในการนาเขา และมการตดตงเครองคอมพวเตอร Main-frame ในหลายๆ องคกร เพอการประมวลผล ทสาคญไดแก จฬาลงกรณมหาวทยาลย และสานกงานสถตแหงชาต เปนตน และเครองคอมพวเตอร IBM ยงคงเปนทนยมและเชอถอในวงการคอมพวเตอรของประเทศจนถง ทกวนน เมอมการจดเกบขอมลภาษาไทยบนเครองคอมพวเตอร IBM รวมทงการประมวลผลและแสดงผล บรษท IBM จงไดพฒนารหส EBCDIC ทรวมตวอกษรภาษาไทยเขาไปดวย

แตดวยรหส EBCDIC มเพยงเครองคอมพวเตอรของทางบรษท IBM เทานนทใชงานรหส EBCDIC ทเตมตวอกษรภาษาไทย จงไมไดมปญหาการใชงานอยางรหส ASCII เนองจากมการใชในหลายหนวยงานมากจนเกนไป

4. Unicode Unicode หมายถง รหสสากลทกาหนดตวเลขเฉพาะใหกบอกษรของภาษาตางๆ

ทวโลก เพอใชงานในคอมพวเตอร แตกอนท Unicode จะถกสรางขน ไดมระบบการเขารหสตวอกษร (encoding) อยหลายรอยระบบสาหรบการกาหนดตวเลขเฉพาะเหลาน แตไมมวธใดทสามารถครอบคลมตวอกษรไดมากเพยงพอ ตวอยางเชน เฉพาะกลมสหภาพยโรปเพยงแหงเดยวกตองการการเขารหสในหลากหลายรปแบบทจะครอบคลมทกภาษาในกลมใหได หรอแมแตเพยงภาษาองกฤษภาษาเดยว กไมมการเขารหสตวอกษรใดทเพยงพอไดสาหรบทกตวอกษร ตวเลข เครองหมายวรรคตอน และสญลกษณพเศษทใชกนอยทวไป

นอกจากน ระบบการเขารหสตางๆ ทปรากฏยงเกดความขดแยงกนเอง กลาวคอ ในสองระบบสามารถใชตวรหสเดยวกนกบตวอกษรสองตวทแตกตางกน หรอใชตวรหสตางกนกบตวอกษรตวเดยวกน เมอเปนเชนน คงเหนถงสภาพความสบสนวนวายของ ขอมลททาการประมวลผลดวยคอมพวเตอร ทตวคอมพวเตอรจะตองเขาใจทกระบบของการเขารหสเพอไมใหเกดความผดพลาดในการประมวลผล ความยงยากเหลานไดเปนปญหาทตองไดรบการแกไขดวน โดย

47

จะตองมการกาหนดรหสเฉพาะทเปนมาตรฐานและททกฝายยอมรบได รหสเฉพาะนนจะตองไมขนอยกบยหอของคอมพวเตอร ไมขนอยกบระบบปฏบตการ และไมขนอยกบโปรแกรมคอมพวเตอรในการประมวลผล นนคอ การกาเนดของ Unicode นนเอง

ปจจบน มาตรฐาน Unicode ไดถกนาไปใชโดยผ นาในอตสาหกรรมคอมพวเตอร เชน Apple, HP, IBM, Microsoft, Oracle, SAP, SUN, Sybase และ Unisys เปนตน Unicode เปนสงจาเปนสาหรบมาตรฐานใหมๆ เชน XML, Java, Java Script และ WML เปนตน และยงเปนแนวทางอยางเปนทางการในการทา ISO/IEC 10646 Unicode โดยไดรบการสนบสนนในระบบปฏบตการตางๆ เชน Windows, Linux, Unix และ Web Browser ใหมๆ ทกตว รวมทงซอฟตแวรตวอนๆ อกมากมาย การเกดขนของมาตรฐาน Unicode และเครองมอตางๆ ทสนบสนน Unicode เปนทศทางการพฒนาซอฟตแวรทวโลกในปจจบนทสาคญยง

การใช Unicode ในระบบคอมพวเตอร ทงระบบงานคอมพวเตอร และงานประยกต ตลอดจนการขนเวบไซตตางๆ ดวยมาตรฐานเดยวกน จะเปนการประหยดคาใชจายและลดความสนเปลองอยางมหาศาล มากกวาการใชชดรหสแบบเดมอยางแนนอน Unicode ทาใหผลตภณฑซอฟตแวรหนงเดยว หรอเวบไซตหนงเดยว สามารถใชงานในหลากหลายระบบได ไมตองเปลยนแปลงตามระบบปฏบตการ หรอเปลยนแปลงตามภาษา โดยไมตองรอปรบระบบ Unicode ยงทาใหเกดการแลกเปลยนขอมล ประมวลผลและแสดงขอมลระหวางคอมพวเตอรหรอระหวางระบบทตางกน โดยไมเกดความผดพลาดและกอใหเกดความเสยหายในการสอสารเพอการใชงานของมนษย

ในการใช Unicode เอกสารฉบบหนง จะเขยนเปนกภาษากได เชน มตวอกษรภาษาองกฤษปนตวอกษรภาษาไทย ภาษาจน ภาษาญป น ในหนาเดยวกน หรอในบรรทดเดยวกนกได เนองจากแตละตวอกษรมการกาหนดรหสเฉพาะทแตกตางกนไป ไมมการซากน เมอตองการจดเกบขอมล แลกเปลยนและแสดงผลขอมล กไมไดเปนปญหาอยางแตกอน นอกจาก Unicode จะไดรวบรวมตวอกษรของภาษามนษยแลว ปจจบน Unicode ยงครอบคลมถงสญลกษณตางๆ ในภาษาคณตศาสตร ภาษาดนตร ภาษารปภาพ และอนๆ อกแทบทงหมดทปรากฏอยในโลกน เรยกไดวา สญลกษณทกรปแบบในโลกสามารถแปลงเปนรหสของ Unicode ไดโดยไมมขอยกเวน (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 242-243)

48

รปแบบของขอความ รปแบบของขอความ (formats) หมายถง รปแบบของขอความในเอกสาร ซงมการจดเกบ

ในหลากหลายรปแบบตามวตถประสงคตางๆ ตวอยางเชน ตนฉบบของขอความในหนงสออาจอยในรปของ PDF file โดยตนแหลงมการเตรยมขอมลมาจากโปรแกรมตางๆ เชน Microsoft Word และ Excel เปนตน เมอไดจดรปแบบ จดบท จดหนา จดบรรทด จดตวอกษร เรยบรอยอยางเปนระบบแลว จงไดสงโรงพมพเพอจดพมพตอไป

ในระบบการคนคนสารสนเทศจะมการดงเอาสวนขอความของเนอหามาทาการวเคราะห หาตวรากศพทของเทอมตางๆ (stemming) จากนนจงทาการเทยบหาคาพองทสมพนธกน (thesaurus) และทาการสรางดรรชน (index) เพอประโยชนในการคนคนตอไป

รปแบบของเอกสารทเปนมาตรฐานมหลายรปแบบ แตทนยมใชกน ไดแก Word, PDF, RTF และ LaTeX เปนตน (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 256) โดยจะมโปรแกรมเพอเตรยมขอความใหไดตามรปแบบทตองการได ทาการจดพมพหรอแสดงผลได การแลกเปลยนขอมลได แกไขไดดวยโปรแกรมอนทไมจาเปนตองเปนโปรแกรมเดม และยงสามารถแปลงเปนรปแบบอนทตางมาตรฐานกนไดดวย

1. Word Processing โปรแกรมประมวลผลคา (Word Processing) เปนโปรแกรมทใชจดทาเอกสาร

ตางๆ ซงสามารถจดรปแบบเอกสาร แกไข เพมเตม เนอหาในเอกสาร จดเกบเปนแฟมขอมลแตละชดและพมพเอกสารออกทางเครองพมพไดอยางสวยงาม นอกจากนยงสามารถแปลงไฟลเปนประเภทอนได เชน PDF file และ html เปนตน โดยโปรแกรมทนยมใชเพอประมวลผลคามากทสด คอ Microsoft Word (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 261) ซงมนามสกลเปน .doc หรอ .docx ขนกบรน (version) นอกจากนนโปรแกรมททาหนาทประมวลผลคาทมกจะมอยในเครองคอมพวเตอรทวไป คอ Notepad และ WordPad เปนตน

2. PDF Portable Document Format (PDF) เปนรปแบบของไฟลเอกสารทพฒนา

สาหรบการผลตและเผยแพรเอกสารอเลกทรอนกสทสามารถเปดอานบนจอภาพและสงพมพออกทางเครองพมพไดอยางมประสทธภาพและเชอถอได (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 266) โดยโปรแกรมทนยมใชเพออานไฟล PDF คอ Adobe Reader และโปรแกรมทใชสาหรบอานและสรางไฟล PDF คอ Adobe Acrobat Professional

49

3. RTF Rich Text Format (RTF) เปนไฟลเอกสารทใชเพอการแลกเปลยนเอกสารใน

ระบบปฏบตการทตางกน โดยโปรแกรมประมวลผลคาสวนใหญจะสามารถอานและเขยนเอกสาร RTF ได (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 263)

4. LaTeX LaTeX เปนภาษามารกอปสาหรบเอกสาร (document markup language) และ

โปรแกรมเตรยมเอกสารสาหรบสรางเอกสารแบบมโครงสราง โดยอาศย TeX เปนตวเรยงพมพ ซงเปนโปรแกรมจดเรยงพมพเอกสารทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร โดยใชกนอยางแพรหลายในวงการวชาการ เนองจากมคณภาพในการเรยงพมพสง การแสดงผลของเอกสารมความสวยงาม และยงสามารถนาไปใชบนอนเทอรเนตเพอสะดวกในการแสดงสมการบนเวบไซตไดอกดวย โดยโปรแกรมทใชสาหรบ LaTeX ไดแก MiKTeX เปน LaTeX distributions และ WidEdt เปน front ends (ศภชย ตงวงศศานต, 2551, หนา 260) การคนคนขอความในอนเทอรเนต

ในอนเทอรเนตมขอมลทเปนขอความจานวนมากใหผ ใชไดใชประโยชนอยางกวางขวาง โดยไมมขอจากดดานเวลาและสถานท สามารถดาเนนการไดจากทกมมโลก โดยผานเวบไซตของผผลตหรอผ จาหนายฐานขอมล โดยผ ใชสามารถคนคนขอความ (text retrieval) ไดจากฐานขอมล ซงไดแก ฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส ฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกส ฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกสหรองานวจยอเลกทรอนกส ฐานขอมลกฤตภาค ฐานขอมลรายการทรพยากรสารสนเทศของสถาบนบรการสารสนเทศ และฐานขอมลทวไปในอนเทอรเนต ดงรายละเอยดตอไปน

1. ฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส วารสารอเลกทรอนกส (e-Journal) คอ สอรปแบบหนงทเผยแพรเปนฉบบตอเนองม

กาหนดออกทแนนอนและเสนอขอมลขาวสารททนสมย รายงานความกาวหนาทางวชาการ กจกรรมและผลงานในสาขาวชาตางๆ (Hatue, 2000) มการจดเกบ บนทกและเผยแพรในรปของขอมลคอมพวเตอรและสออเลกทรอนกส (ผองพรรณ แยมแขไข, 2544) โดยสามารถคนคนขอมลและสงซอหรอบอกรบเปนสมาชกไดจากฐานขอมลซดรอม ฐานขอมลออนไลนและเครอขายคอมพวเตอร (สมร ตาระพนธ , 2543) นอกจากนน วารสารอเลกทรอนกสยงหมายถงสงพมพตอเนองในรปแบบอเลกทรอนกสทบนทกดวยระบบดจทลในรปแบบตางๆ เชน ซดรอม แผนบนทก แถบบนทก หรอผานทางระบบอนเทอรเนต ซงสามารถเขาถงดวยระบบออนไลนทาง

50

เวลดไวดเวบหรอไปรษณยอเลกทรอนกส การนาเสนอมหลายลกษณะ เชน โดยใชภาษาแอสก (ASCII) ภาษาเอชทเอมแอล (HTML) หรอใชรปของพดเอฟ (PDF) (องคณา ดอนหวรอ, 2547)

สถาบนการศกษาตางๆ มบรการฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส เพอการศกษาคนควาเชงวชาการ ทาใหเกดประโยชนในการเรยนการสอน งานวจย รวมถงการเพมพนความรและประสบการณแกบคลากรและนกศกษา โดยสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ใหบรการวารสารอเลกทรอนกส ทงทเปนเนอหาสรปหรอบทคดยอหรอสาระสงเขป และเอกสารฉบบเตม ดงน

ตารางท 4.1 ฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส (e-Journal) ทมใหบรการในสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2554)

ชอฐานขอมล รายละเอยด ACM Digital Library เปนฐานขอมลทางดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ

จากวารสาร นตยสาร เอกสารการประชมวชาการ จดหมายขาว และขาวสารทจดทาโดย ACM (Association for Computing Machinery) ขอมลเอกสาร บทความฉบบเตมบรรณานกรม และสาระสงเขป ใหขอมลตงแตป ค.ศ. 1985 – ปจจบน

ACS Journals ครอบคลมสาขาวชาเคม และสาขาวชาทเกยวของ จาก The American Chemical Society ใหขอมลบทความวารสารฉบบเตมเฉพาะวารสารทบอกรบตวเลมเทานน ใหขอมลตงแตป ค.ศ. 1996- ปจจบน

EBSCO Academic Search Premier

ครอบคลมสหสาขาวชา ไดแก สงคมศาสตร มนษยศาสตร ศลปศาสตร ศกษาศาสตร ประวตศาสตร นตศาสตร บรหารธรกจวทยาศาสตรทวไป วทยาศาสตรสขภาพ และวทยาศาสตรสงแวดลอม เปนตน ใหขอมลดรรชนและสาระสงเขปไมนอยกวา 8,500 ชอเรอง และเอกสารฉบบเตม (full text)

BSCO Business Source Complete

เปนฐานขอมลทมเนอหาครอบคลมสาขาวชาดานการบรหารธรกจ และการจดการ การตลาด การโฆษณาประชาสมพนธ การบญช การเงนและการธนาคาร เปนตน เปนเอกสารฉบบเตม ใหขอมล

51

ชอฐานขอมล รายละเอยด ยอนหลง ตงแตป ค.ศ. 1886 - ปจจบน มวารสารฉบบใหมเพมขนทกป และมวดทศนประกอบการเรยนการสอน จาก Harvard Business School การใชงานโดยผานระบบ IP ของม.ราชภฏสวนดสตเทานน

EBSCO Computer & Applied Sciences Complete(CASC)

ครอบคลมสาขาวชา วทยาการคอมพวเตอร การวจยและ การพฒนา การประยกตใช CASE การแสดงขอมล ดชน สาระสงเขป วารสารวชาการ สงพมพ และวารสารฉบบเตม

EBSCO Education Research Complete

เปนฐานขอมลเฉพาะทางดานการศกษา ซงรวบรวมวารสารหลก (core journals) หนงสอ (books and monographs) และงานวจยเฉพาะทางตางๆ ตงแตป ค.ศ. 1985 - ปจจบน

Emerald Management Xtra, EMX PLUS

ครอบคลมสาขาวชาดานการจดการ การบญชและการเงนธรกจ เศรษฐศาสตร และทรพยากรมนษย เปนตน มวารสารออนไลน ประมาณ 200 ชอเรอง มจานวนบทความฉบบเตมมากกวา 120,000 รายการ ตงแตป ค.ศ. 1994-ปจจบน และสาระสงเขปยอนหลงถงป ค.ศ. 1989 การใชงานโดยผานระบบ IP ของม.ราชภฏสวนดสตเทานน

ERIC เปนฐานขอมลสงพมพดานการศกษา และสาขาทเกยวของ จากวารสาร บทความ งานวจย รายงานการศกษา คมอตางๆ ใหขอมลทางบรรณานกรมและสาระสงเขป

ISI Web of Science ครอบคลมสาขาวชา วทยาศาสตร มนษยศาสตรสงคมศาสตร และศลปะ จากวารสาร ตงแตป ค.ศ. 2001 - ปจจบน รวมทงยงสามารถบอกการอางองไดดวย (cited references)

H.W.Wilson ครอบคลมสาขาวชา วทยาศาสตร เทคโนโลย มนษยศาสตร สงคมศาสตร ศลปะ เกษตรศาสตร ธรกจ และการศกษา ขอมลประกอบดวยดรรชนป ค.ศ. 1983-ปจจบน สาระสงเขปป ค.ศ. 1990-ปจจบน และเนอหาเตมตามเอกสารตนฉบบ ป ค.ศ. 1994 - ปจจบน

IEEE/IEE Electronic Library (IEL)

ครอบคลมสาขาวชาคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ วศวกรรมไฟฟาอเลกทรอนกส และสาขาวชาทเกยวของ จากบทความวารสาร นตยสาร เอกสารการประชม รวมทงเอกสารมาตรฐานของ IEEE ตงแต ป ค.ศ. 1988 - ปจจบน

52

ชอฐานขอมล รายละเอยด ProQuest ABI/INFORM Complete

รวบรวมขอมลทางดานธรกจ การตลาด การโฆษณา เศรษฐศาสตร การจดการทรพยากรมนษย การเงน ภาษ และรฐประศาสนศาสตร รวมถงสารสนเทศของบรษทตางๆ และสามารถคนบทความฉบบเตมไดจากวารสารทวโลก ตงแตป ค.ศ. 1991 - ปจจบน

ProQuest Nursing & Allied Health Source

ครอบคลมสาขาการพยาบาลและสหเวชศาสตร ประกอบดวย สาธารณสข สขอนามย รงสวทยา ทนตกรรม และคลนก มขอมลตงแต ปค.ศ. 1986-ปจจบน รปแบบเนอหาเปนฉบบเตม การใชงานโดยผานระบบ IP ของม.ราชภฏสวนดสตเทานน

Science Direct ครอบคลมสาขาวชา การแพทย วทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรสขภาพ สงคมศาสตรและมนษยศาสตร มบรรณานกรม พรอมสาระสงเขป บทความฉบบเตมไดเกอบทกชอ เรยกใชเอกสารฉบบเตมยอนหลงไดตงแตป ค.ศ. 1995 – ปจจบน

ผ ใชสามารถคนหาฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกสไดโดยเขาไปทเวบไซตของสานก

วทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต http://arit.dusit.ac.th เลอกเมน ฐานขอมลออนไลน จะปรากฏรายชอและรายละเอยดของฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกสตางๆ ใหคนคนไดตามความตองการ (ภาพท 4.1) โดยกอนทผ ใชจะทาการคนคน ควรอานคมอใชงาน ซงจะบอกรายละเอยดเกยวกบขนตอนในการคนคนวารสารอเลกทรอนกสในแตละฐานขอมล เพอจะไดคนคนอยางถกวธและไดขอมลทตรงกบความตองการ

53

ภาพท 4.1 เวบไซตสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ทใหบรการฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส (e-Journal)

2. ฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกส

หนงสออเลกทรอนกส (e-Book) เปนหนงสอทสรางขนดวยโปรแกรมคอมพวเตอร มลกษณะเปนเอกสารอเลกทรอนกส โดยปกตมกจะเปนแฟมขอมลทสามารถอานเอกสารผานทางหนาจอคอมพวเตอร หรออปกรณอเลกทรอนกสแบบพกพาอนๆ ได ทงในระบบออฟไลนและออนไลน ทาใหเกดความสะดวกรวดเรว และผอานสามารถอานพรอมๆ กนได โดยไมตองรอใหอกฝายสงคนหองสมด ซงแตกตางกบหนงสอในหองสมดทวๆ ไป (สานกเทคโนโลยเพอการเรยน การสอน สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2554)

สถาบนการศกษาตางๆ จะมบรการฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกส เพออานวยความสะดวกแกบคลากรและนกศกษาของสถาบนนนๆ โดยสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ใหบรการหนงสออเลกทรอนกส ในลกษณะของเอกสารฉบบเตม จากสานกพมพชนนาในหลากหลายสาขาวชา (ตารางท 4.2 และภาพท 4.2) รวมทงผลงานของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ไดแก ผลงานวจย หนงสอ ตารา ผลงานทางวชาการ ภาคนพนธและวทยานพนธของบณฑตวทยาลย (ภาพท 4.3)

54

ตารางท 4.2 ฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกส (e-Book) ทมใหบรการในสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2554)

ชอฐานขอมล รายละเอยด NetLibrary e-Book

หนงสออเลกทรอนกสของ NetLibrary จานวน 5,962 รายการ และหนงสอ Public Accessible eBooks จานวน 3,461 รายการ ครอบคลมทกสาขาวชา ใหเนอหาฉบบเตม ตามเอกสารตนฉบบแสดงผลในรปแบบของไฟล PDF

SpringerLink e-Book

หนงสออเลกทรอนกส จากสาขาวชาชววทยา แพทย เคม คอมพวเตอร วศวไฟฟา และสงแวดลอม เปนตน ใหเนอหาฉบบเตม ตามเอกสารตนฉบบ

Ebrary e-Book

ครอบคลมสาขาวชา คอมพวเตอรและเทคโนโลย สารสนเทศ เศรษฐศาสตรธรกจ วทยาศาสตร มนษยศาสตร พยาบาลศาสตร วทยาศาสตรสงแวดลอม การเมองการปกครอง และกฎหมาย เปนตน เปนเอกสารฉบบเตม รวบรวมหนงสอประมาณ 35,000 รายการ มระบบชนหนงสอสวนบคคลและสามารถนาหนงสอทตนเองสนใจมาใสไวได การใชงานโดยผานระบบ IP ของมหาวทยาลย ราชภฏสวนดสตเทานน

ผ ใชสามารถคนหาฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกสไดโดยเขาไปทเวบไซตของสานก

วทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต http://arit.dusit.ac.th ซงฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกสจะสามารถคนหาไดจาก 2 เมน คอ ฐานขอมลออนไลน และหนงสออเลกทรอนกส ดงน

1) เลอกเมน ฐานขอมลออนไลน เชนเดยวกบการคนหาวารสารอเลกทรอนกส

โดยจะปรากฏรายชอและรายละเอยดของฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกสตางๆ (ภาพ ท 4.2) หากผ ใชจะทาการคน ควรอานคมอใชงานกอนเชนกน เพอจะไดคนคนอยางถกวธและไดขอมล ทตรงกบความตองการ

55

ภาพท 4.2 เวบไซตสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

ทใหบรการฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกส (e-Book)

2) เลอกเมน หนงสออเลกทรอนกส จากหนาเวบไซตของสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ หากตองการคนหาผลงานวจย หนงสอ ตารา ผลงานทางวชาการ ภาคนพนธและวทยานพนธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (ภาพท 4.3)

56

ภาพท 4.3 เวบไซตฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกสทเปนผลงานวจย หนงสอ ตารา ผลงานทางวชาการ ภาคนพนธและวทยานพนธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

สาหรบเวบไซตทใหบรการ e-Book อนๆ ทนาสนใจ ไดแก - Google books (books.google.co.th) - หนงสอ บทความเกยวกบคอมพวเตอร การใชงานโปรแกรมคอมพวเตอร

(http://www.siamebook.com) - ศนยรวมตาราเรยน ม.รามคาแหง (http://e-book.ram.edu/e-book/indexstart.htm) - หนงสออเลกทรอนกสสานกหอสมดแหงชาต

(http://www.nlt.go.th/data/ebooks/ebooks.html)

57

3) ฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกสหรองานวจยอเลกทรอนกส ฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกส ( e-Thesis) หรองานวจยอเลกทรอนกส

(e-Research) เปนฐานขอมล ดษฎนพนธ วทยานพนธ ภาคนพนธ งานวจย และบทความวารสารโดยสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ใหบรการคนหาวทยานพนธอเลกทรอนกสหรองานวจยอเลกทรอนกส ทงของไทยและตางประเทศ ดงน ตารางท 4.3 ฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกส (e-Thesis) ทมใหบรการในสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2554)

ชอฐานขอมล รายละเอยด TDC (ThaiLIS) เปนฐานขอมล ภาคนพนธ วทยานพนธ งานวจย บทความวารสาร

และหนงสอหายาก (ฉบบภาษาไทย) ในรปแบบของเอกสารเตมฉบบ เปนเครอขายความรวมมอระหวางหองสมดมหาวทยาลยของ รฐ/เอกชน/สถาบน ใชงานไดเฉพาะเครอขายเทานน

ProQuest Dissertations &Theses

เปนฐานขอมลวทยานพนธระดบปรญญาโทและปรญญาเอก ของมหาวทยาลยทวโลกทกสาขาวชา ใหขอมลบรรณานกรม ป ค.ศ. 1861-ปจจบน สาระสงเขป ป ค.ศ.1980-ปจจบน

ProQuest Dissertation Full Text

เปนฐานขอมลวทยานพนธระดบปรญญาโทและปรญญาเอก จากสถาบนตางๆ ทมชอเสยง ใหขอมลตงแตป ค.ศ. 1997 – ปจจบนมบรรณานกรมและเอกสารฉบบเตม ของวทยานพนธไมนอยกวา 3,850 ชอเรอง

ผ ใชสามารถคนคนฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกสไดโดยเขาไปทเวบไซตของ

สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต http://arit.dusit.ac.th เลอกเมน ฐานขอมลออนไลน จะปรากฏรายชอและรายละเอยดของฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกสตางๆ ใหคนคนไดตามความตองการ (ภาพท 4.4) โดยกอนทผ ใชจะทาการคนคน ควรอานค มอใชงาน ซงจะบอกรายละเอยดเ กยวกบขนตอนในการคนคนวทยานพนธอเลกทรอนกสในแตละฐานขอมล เพอจะไดคนอยางถกวธและไดขอมลทตรงกบความตองการ

58

ภาพท 4.4 เวบไซตสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

ทใหบรการฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกส (e-Thesis)

4) ฐานขอมลกฤตภาค ฐานขอมลกฤตภาค (clipping) เปนบรการขอมลขาวสารทผ รบบรการสามารถคนหา

ขาวทตดจากหนงสอพมพในรปแบบอเลกทรอนกส ครอบคลมหวขอขาวตางๆ เชน พระราช - กรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว การศกษา วทยาศาสตรและเทคโนโลย สงแวดลอม เศรษฐกจ และการเมอง เปนตน และเลอกสรรนาเสนอทางออนไลน ซงสามารถตดตามอานไดจากเวบไซต โดยสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ใหบรการกฤตภาคในลกษณะของบทความจากหนงสอพมพ ซงสามารถคนคนไดโดยเขาไปทเวบไซตของสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต http://arit.dusit.ac.th เลอกเมน กฤตภาคออนไลน จะปรากฏรายชอของฐานขอมลกฤตภาคจาก 3 ฐานขอมล ใหคนคนไดตามความตองการ (ภาพท 4.5)

59

ภาพท 4.5 เวบไซตสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ทใหบรการฐานขอมลกฤตภาค (clipping)

5) ฐานขอมลรายการทรพยากรสารสนเทศของสถาบนบรการสารสนเทศ

ระบบการคนคนทรพยากรสารสนเทศของสถาบนบรการสารสนเทศผานทางอนเทอรเนต คอ ระบบโอแพก (Online Public Access Catalog: OPAC) ดวยโปรแกรมหองสมดอตโนมตซงเปนโปรแกรมสาเรจรป ไดแก VTLS, TINLIB, INNOPAC, DYNIX, และ HORIZON เปนตน หรอบางสถาบนอาจพฒนาขนเอง รายการทคนคนไดจะอยในรปของขอมลทางบรรณานกรมทมอยในสถาบนบรการสารสนเทศ เชน เลขเรยกหนงสอ (call number) เลขมาตรฐานสากลประจาหนงสอ (ISBN) ชอผ แตง (author) ชอหนงสอ (title) และสานกพมพ (publication) เปนตน

60

สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ใหบรการคนคนทรพยากรสารสนเทศของสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ ผานทางอนเทอรเนต ดวยโปรแกรมหองสมดอตโนมต VTLS ซงสามารถคนหาไดโดยเขาไปทเวบไซตของสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต http://arit.dusit.ac.th เลอกเมน สบคนหนงสอและวารสาร จะปรากฏหนาจอใหใสคาคน ดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 เวบไซตสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ทใหบรการคนคนรายการทรพยากรสารสนเทศ

6) ฐานขอมลทวไปในอนเทอรเนต

เวลดไวดเวบ (World Wide Web: WWW) เปนบรการบนเครอขายอนเทอรเนต ทมขอมลและสารสนเทศอยเปนจานวนมาก โดยเฉพาะขอมลทเปนขอความ ไมวาจะเปนขอมลดานวชาการ ธรกจ และความบนเทง การทจะหาขอมลทตองการไดอยางมประสทธภาพตองอาศยเครองมอชวยในการคนคน ซงแบงเปน 2 ประเภทใหญๆ ไดแก

61

6.1 การคนคนขอมลโดยใชสารบบเวบ หรอการจดกลม หรอการจดหมวดหม (web directory) เปนการคนหาโดยการเลอกจากรายชอททางเวบไซตไดรวบรวมและจดหมวดหมเอาไวแลว ซงผใชสามารถเลอกหวขอทเกยวของกบสงทตองการคนหา เพอเขาไปดวามเวบไซตใดอยขางในสารบบนนบาง ผลลพธทไดอาจไมครอบคลมทกเวบไซตทมบนอนเทอรเนต แตจะตรงกบความตองการของผ ใชมากกวาการคนหาดวยโปรแกรมคนหา (search engine) ตวอยางสารบบเวบ ไดแก

1) http://www.sanook.com 2) http://www.webdirectory.com 3) http://directory.narak.com 4) http://webdir.hunsa.com 5) http://directory.truehits.net

6.2 การคนคนขอมลโดยใชโปรแกรมคนหา (search engine) คอ โปรแกรมทชวยในการคนหาขอมลหรอรายละเอยดบนอนเทอรเนตจากคาสาคญ (keyword) ทกาหนดโดยโปรแกรมจะรวบรวมขอมลทงทเปนรายชอและรายละเอยดเกยวกบเวบไซตบนเครอขายโดยอตโนมต ซงผลลพธทไดจากการคนหาจะครอบคลมทกเวบไซต มากกวาการคนหาจากสารบบเวบ ตวอยางเวบไซตททาหนาทเปนโปรแกรมคนหา ไดแก

1) http://www.google.co.th 2) http://www.yahoo.com 3) http://th.msn.com 4) http://www.sanook.com 5) http://www.altavista.com

62

สรป ขอความ (text) เปนองคประกอบหนงในมลตมเดยเพอใชสอสารหรออธบายสงทตองการ

นาเสนอ ซงในระบบคอมพวเตอรตองอาศยการเขารหสตวอกษรทเปนมาตรฐานในการแลกเปลยนขอมลระหวางคอมพวเตอรดวยกน สาหรบการเขารหสตวอกษรในภาษาไทย สานกงานมาตรฐานอตสาหกรรม (สมอ.) ไดกาหนด TIS-620 เปนมาตรฐานกลางของการเขารหสขอมลของตวอกษรและสญลกษณในภาษาไทย เพอใชในการแลกเปลยนขอมล การจดเกบขอมล การประมวลผลขอมล การคนคนและการแสดงผลขอมล โดยรปแบบของเอกสารทเปนมาตรฐานมหลายรปแบบ แตทนยมใชกน ไดแก Word, PDF, RTF และ LaTeX เปนตน ซงผ ใชสามารถคนคนขอความ (text retrieval) ไดจากฐานขอมล ซงไดแก ฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส ฐานขอมลหนงสออเลกทรอนกส ฐานขอมลวทยานพนธอเลกทรอนกสหรองานวจยอเลกทรอนกส ฐานขอมล กฤตภาค ฐานขอมลรายการทรพยากรสารสนเทศของสถาบนบรการสารสนเทศ และฐานขอมลทวไปในอนเทอรเนต

บทท 5 รปภาพ

รปภาพ (image) เปนสอในการนาเสนอทด เนองจากมสสน มรปแบบทนาสนใจ สามารถ

สอความหมายไดกวาง รปภาพจะใหผลในเชงการเรยนรหรอรบรดวยการมองเหนไดด และสามารถถายทอดความหมายไดลกซงมากกวาขอความหรอตวอกษร รปภาพ ไดแก ภาพถาย ภาพวาด และภาพลายเสน เปนตน ประเภทของรปภาพ

รปภาพแบงเปนประเภททหลากหลาย ดงตอไปน (สวช ถระโคตร, 2554) 1. ลกษณะของเสนและส แบงออกเปน 2 ชนด ดงน

1.1 ภาพลายเสน (line art) เปนลกษณะของภาพวาด (drawing) ประกอบดวยลายเสนเรยบๆ ไมมการสรางความแตกตางของระดบส จะเรยกวาภาพขาว-ดา กได

1.2 ภาพระดบสตอเนอง (continuous-tone image) เปนรปภาพทมสสนระดบตางๆ กน เชน ภาพถาย เปนตน ในภาพกลมนจะมภาพอยางหนง คอ ภาพระดบสเทา (gray scale) เปนภาพไลระดบสตอเนอง แตสทปรากฏในภาพจะเปนสขาวและดาเทานน

2. มตของรปภาพ แบงออกเปน 2 ชนด ดงน 2.1 ภาพ 2 มต (2 dimensions image) เปนภาพทสรางดวยโปรแกรมประยกตใน

คอมพวเตอร โดยสรางภาพจากรปทรงเรขาคณต เชน วงกลม วงร สเหลยม แลวกาหนดสลงไปในรปภาพทสรางขน

2.2 ภาพ 3 มต (3 dimensions image) เปนภาพทเกดจากการสรางดวยโปรแกรมประยกตในคอมพวเตอรเชนเดยวกน แตการสรางภาพชนดนจะสรางภาพในแนวแกน X Y และ Z (แนวตง แนวนอน และแนวลก ตามลาดบ) ภาพทสรางเกดเปนมตทาใหภาพสมจรงเหมอนธรรมชาตมากกวาภาพ 2 มต

64

3. ลกษณะการสรางรปภาพ แบงประเภทตามวธการสรางออกเปน 2 ประเภท ดงน 3.1 ภาพบตแมพ (bitmapped) หรอภาพราสเตอร (raster) เปนภาพทมการเกบ

ขอมลแบบพกเซล (pixel) หรอจดเลกๆ ทแสดงคาส ดงนนภาพหนงๆ จงเกดจากจดเลกๆ หลายๆ จดประกอบกน (คลายๆ กบการปกผาครอสตก) ทาใหรปภาพแตละรปเกบขอมลจานวนมาก ไฟลจงมขนาดใหญ เมอจะนามาใชจงอาศยเทคนคการบบอดขอมล และหากมการขยายภาพใหใหญขนภาพจะสญเสยคณภาพ ทาใหภาพอาจไมชดเจนได ภาพชนดนเกดจากภาพถายดวยกลองถายภาพชนดดจทล ภาพจากการสแกนดวยเครองสแกนเนอร การคดลอกหนาจอโดยป ม print screen (PrtSc) หรอคลงภาพตางๆ เปนตน โดยไฟลภาพแบบบตแมพ ไดแก ไฟลทมนามสกล .bmp, .gif, .jpg และ .tif เปนตน สาหรบโปรแกรมทใชสรางกราฟกแบบน คอ โปรแกรม Paint ตางๆ เชน Paintbrush และ PhotoShop เปนตน

3.2 ภาพเวกเตอร (vector) เปนภาพทสรางดวยสวนประกอบของเสนลกษณะตางๆ และคณสมบตเกยวกบสของเสนนนๆ ซงสรางจากการคานวณทางคณตศาสตร เชน ภาพของคน กจะถกสรางดวยจดของเสนหลายๆ จด เปนลกษณะของโครงราง (outline) และสของคนกเกดจากสของเสนโครงรางนนๆ กบพนทผวภายในนนเอง เมอมการแกไขภาพ กจะเปนการแกไขคณสมบตของเสน ทาใหภาพไมสญเสยความละเอยดเมอมการขยายภาพ ภาพแบบเวกเตอรทคนเคยกนคอ ภาพ .wmf ซงเปน clipart ของ Microsoft Office นนเอง ซงภาพชนดนสามารถสรางไดจากโปรแกรม เชน Adobe Illustrator, Macromedia Freehand, CorelDraw และ AutoCAD เปนตน โดยขอดของภาพชนดน คอ สามารถแกไข ยอหรอขยายภาพไดโดยไมเสยคณภาพ ไฟลมขนาดเลก แตกมขอเสย คอ การสรางและแกไขจะตองอาศยทกษะในการใชโปรแกรมอยางมาก โดยชนดของไฟลภาพแบบเวกเตอร ไดแก ไฟลทมนามสกล .epd, .wmf, .cdr, .ai, .cgm, .drw และ .plt เปนตน

65

ชนดของไฟลรปภาพ ประเภทของไฟลรปภาพทใชงานในคอมพวเตอรนน มอยหลายประเภท ไดแก (ดวงพร

เกยงคา, 2553; วนฉลอง เศรษฐบตร, 2554) BMP (Windows Device Independent Bitmap) เปนไฟลมาตรฐานทระบบปฏบตการ

Windows สรางขนมา เปนไฟลทสามารถรกษาความละเอยดของภาพไดเปนอยางด แตมขอจากด คอ ไฟลจะมขนาดใหญนามาใชงานไมสะดวก โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .bmp JPEG, JPG (Joint Photographic Expert Group) ภาพชนดนสามารถแสดงสไดถง 16.7 ลานส (24 บต) จงเหมาะสาหรบภาพถายหรอภาพทใชสจานวนมาก และมคณสมบตการแสดงผลแบบเบลอๆ กอน แลวคอยชดขนได (progressive) แตไมสามารถทาภาพโปรงใสหรอภาพเคลอนไหวได นอกจากนยงกาหนดระดบการบบอดขอมล ซงจะทาใหไฟลมขนาดเลกลงมากๆ ได แตคณภาพของภาพกจะลดลงดวย โดยวธการบบอดไฟลภาพจะเปนแบบสญเสยคณภาพ (lossy data compression) ไฟลชนดนจะมขนาดเลกกวาไฟลแบบ BMP มาก ถงแมจะไมสามารถแสดงรายละเอยดของภาพไดเทากบไฟลแบบ BMP แตอยในเกณฑทยอมรบได ทาใหนยมใชมากกวาไฟลแบบ BMP และเหมาะสมกบการนาเสนอทงระบบสอมลตมเดยและเวบไซต โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .jpg, .jpeg, .jfif, .jpe GIF (Graphics Interchange Format) เปนไฟลทถกบบอดใหเลกลง ใชกบรปภาพทไมไดเนนรายละเอยดสทสมจรง ไมเหมาะกบภาพถาย แตจะเหมาะกบภาพการตน ภาพวาดลายเสน ตวอกษร หรอภาพแบบเวกเตอรมากกวา ไฟลภาพชนดนมจดเดนตรงทสามารถกาหนดใหฉากหลงของวตถหรอพนทบางสวนโปรงใส (transparent) จนมองทะลไปดานหลงได แตมขอจากดตรงจานวนส ซงใชไดสงสดเพยง 256 ส โดยมลกษณะเปนสทบ ไมมการไลระดบสมากนก และมขอบทคมชด โดยสามารถกาหนดใหแสดงผลแบบเบลอกอนแลวคอยๆ ชดขนได (interlace) เชนเดยวกบภาพแบบ JPEG ไฟลภาพชนดนนยมนามาสรางภาพเคลอนไหว หรอทเรยกกนวา gif animation โดยทาเปนไอคอน (icon) ป มกด (button) และปายโมษณา (banner) บนเวบไซต เพราะไฟลมขนาดเลก ทาใหไมเสยเวลาในการเปดหนาเวบไซตทมรปภาพประกอบไดอยางรวดเรว โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .gif

66

PNG (Portable Network Graphic) เปนรปแบบไฟลภาพทพฒนาขนมาทดแทนรปแบบไฟลแบบ GIF ทพฒนาโดยบรษท CompuServe เพอแกปญหาดานสทธบตร ภาพชนดนมคณสมบตเดน คอ สนบสนนระบบสหลายรปแบบ โดย PNG-8 เปนรปแบบทใชสไดเพยง 256 ส และมคณสมบตคลายกบไฟล GIF จงเหมาะสาหรบภาพทมสเรยบๆ เชน ภาพโลโก การตน และภาพวาดลายเสน สามารถกาหนดฉากหลงใหโปรงใสไดเชนกน และอกรปแบบหนง คอ PNG-24 เปนรปแบบทใชสไดถง 16.7 ลานสเชนเดยวกบ JPEG จงเหมาะสาหรบภาพถาย นอกจากนยงมคณสมบตพเศษ คอ ทาภาพโปรงใสแบบไลระดบได 256 ระดบ จงเปนไฟลภาพทไดรบความนยมมากในปจจบน โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .png ภาพแบบ PNG ใชวธบบอดขอมลแบบไมสญเสยคณภาพ (lossless data compression) และแบบสญเสยคณภาพ (lossy data compression) ไดทง 2 แบบ นอกจากนยงกาหนดใหภาพแสดงผลแบบเบลอกอนและคอยๆ ชดขนแบบ interlace ได โดยโปรแกรมทใชสรางภาพแบบ PNG เชน Adobe Fireworks CS3, CS4, CS5 หรอ Adobe Photoshop รนตางๆ PSD (Photoshop Document) เปนไฟลทเกดจากโปรแกรมตกแตงรปภาพ ซงกคอ Adobe Photoshop, Adobe Illustrator, Adobe Premiere Pro และ After Effects เปนตน ไฟลประเภทนสามารถแกไขไดงาย เพราะมการทางานเปนเลเยอร (layer) แตมขอจากด คอ ไฟลมขนาดใหญ และสามารถเปดไดกบโปรแกรม Photoshop อยางเดยวเทานน ไมสามารถนาไปเปดกบโปรแกรมจดการรปภาพอนๆ ได โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .psd TIFF (Tagged Image File Format) เปนไฟลภาพทมความยดหยน สามารถเปลยนแปลงแกไขได นยมใชในงานทางดานสงพมพ เชน โปรแกรมจดหนา PageMaker และ InDesign หรอโปรแกรมตกแตงภาพอยาง Photoshop เปนตน ไฟลรปแบบนถกพฒนาขนโดยความรวมมอของ Aldus Corporation กบ Microsoft ใชไดทงบนเครองพซและเครองแมคอนทอช (Macintosh) การจดเกบภาพกเลอกการบบอดขอมลได เชน ถาเลอกเปนแบบ ZIP จะไมมขอมลสญเสย และไดภาพทมคณภาพสงแตไฟลมขนาดใหญ ถาเลอกบบอดแบบ JPG คณภาพหรอความคมชดของรปภาพกจะลดลง แตสามารถแสดงผลความละเอยดของภาพไดทกระดบ ตงแตภาพขาวดา ไปจนถงภาพส โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .tif, .tiff

EPS (Encapsulated Postscript) เปนภาพทสรางขนดวยภาษาโพสตสครปต (PostScript) โปรแกรมประเภทนใชเนอทเกบในหนวยความจามาก แตมลกษณะคมชดกวาภาพชนดอน ไฟลชนดนเมอนามายอ-ขยาย จะไมทาใหภาพสญเสยความคมชด เนองจากมความละเอยดสง เปนไฟลทถกสรางขนมาเพอใชในงานออกแบบสอสงพมพ (desktop publishing)

67

โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .eps ซงเปนไฟลทเปดไดในโปรแกรม Illustrator แตสามารถบนทกไดในโปรแกรม Photoshop และบนทกไดทงแบบเวกเตอรและราสเตอร PICT (Macintosh Picture) เปนรปแบบมาตรฐานในการบนทกภาพแบบ 32 บตของ Macintosh แสดงผลสไดระดบ 16.7 ลานส สามารถบบอดขอมลภาพไดเชนกน เพยงแตสนบสนนโหมด RGB เทานน โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .pic, .pict, .pct

SWF (Shockwave Flash) เปนรปภาพทเกบขอมลสไดครบถวน มขนาดเลกทางานแบบเวกเตอร คอ จะเปลยนแปลงขนาดอยางไร กยงคงความชดเจน เหมาะสาหรบการทาภาพเคลอนไหว เชน จากโปรแกรม Flash โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .swf

RAW เปนไฟลรปภาพทเปนขอมลดบทงหมดทกลองดจทลในกลม DSLR บนทกไว ซงใหความละเอยดของสมากกวาไฟลภาพทบนทกเปนรปแบบ JPEG แตขนาดของไฟลจะใหญมาก กลองแตละคายแตละรนจะมการบนทกไฟล RAW ทตางกน (นามสกลของไฟลทไดกแตกตางกน) และจะไมสามารถเปดดในคอมพวเตอรเหมอนภาพแบบทวๆ ไปได เนองจากไฟล RAW เปนไฟลขอมลดบ ดงนนเมอนาไฟล RAW มาเปดดวยโปรแกรม Photoshop กมตวเลอกปรบแตงภาพ เชน กาหนดคาสมดลแสงสขาว (white balance) ปรบคาความคมชด และปรบส เปนตน โดยทจะไมมผลกบไฟลตนฉบบ

PDF (Portable Document Format) เปนไฟลจากโปรแกรม Adobe Acrobat ทแสดงในรปแบบของเอกสารอเลกทรอนกส เปดอานไดในเวบบราวเซอรตางๆ ทงบน Windows, UNIX, DOS และ Macintosh โดยใชโปรแกรม Photoshop, PageMaker, InDesign หรอ Microsoft Word ในการแปลงเอกสาร หรอรปภาพใหเปนไฟล PDF ซงสนบสนนไฟลรปภาพแบบเวกเตอรและราสเตอร สาหรบการบบอดขอมล โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .pdf

จะเหนไดวาไฟลแตละประเภทนน มลกษณะการทางานและการบบอดไฟลทตางกนออกไป ขนอยกบการนามาใชงาน และความตองการของผใชงานวาตองการไฟลแบบใด

68

pixel dimension = (document width x resolution) x (document height x resolution)

ขนาดไฟลรปภาพ ปจจยทสงผลตอขนาดของไฟลรปภาพ (file size) ประกอบดวย ขนาด และความละเอยด

ของส ซงสามารถคานวณไดจากสตร ดงน ขนาดไฟลรปภาพ = กวาง x ยาว x บตส

8 โดยท กวางและยาว เปนขนาดของรปภาพมหนวยเปน พกเซล (pixel) บตส หมายถง ความละเอยดของส มหนวยเปน บต (bit) ขนาดไฟลรปภาพทคานวณไดจะมหนวยเปน ไบต (byte)

โดยพกเซล (pixel) คอ ความเขมแสงทรวมกนทาใหเกดเปนภาพ ภาพหนงๆ จะประกอบดวยพกเซลมากมาย ซงภาพแตละภาพทสรางขนจะมความหนาแนนของพกเซลเหลาน แตกตางกนออกไป ความหนาแนนนเปนตวบอกถงความละเอยดของภาพ (resolution) ซงมหนวยเปน ppi (pixel per inch) คอ จานวนพกเซลตอนว ซงโดยทวไปถอวาภาพทมความละเอยดสงหรอคณภาพด จะมความละเอยด 300x300 ppi ขนไป คา ppi ยงสงขน ภาพกจะมความละเอยดและคมชดมากขน (อานาจ สาทสทธ, 2549, หนา 6) ความละเอยดของภาพ

ความละเอยดของภาพ (resolution) คอ คาทบงบอกวาภาพๆ หนงมปรมาณขอมล (จดสหรอพกเซล) อยมากนอยเพยงใด ตอ 1 หนวยวดทเลอกใช เชน ภาพทมความละเอยด 72 พกเซลตอนว (pixels/inch) หมายถง ในความกวางหรอความสง 1 นวของภาพน จะมจานวนจดสอย 72 พกเซล (ดวงพร เกยงคา, 2553, หนา 117)

วธคานวณจานวนพกเซลของภาพ (pixel dimension) จากขนาดของภาพ (document size) และความละเอยดของภาพ (resolution) จะทาไดโดยใชสตร ดงน

ตวอยางเชน ภาพทกวาง 5 นวและสง 3 นว มความละเอยด 72 พกเซลตอนว จะมจดสทงหมด (5x72) x (3x72) = 360x216 = 77,760 พกเซล

69

แบบจ าลองส แบบจาลองส (color model) คอ แบบจาลองซงสรางขนเพออธบายสทคนเรามองเหน

โดยการแยกสออกเปนองคประกอบพนฐานตางๆ ซงแสดงความสมพนธของสดวยคณตศาสตร โดยแตละสจะถกแทนดวยจดใดจดหนงภายในระบบพกด การเลอกใชแบบจาลองสใดนนขนอยกบอปกรณทมการใชส เชน จอภาพ เครองพมพ หรอขนอยกบจดประสงคทตองการประยกตใช

แบบจาลองสทใชกนทวไป เชน แบบจาลองส RGB แบบจาลองส HSV แบบจาลองส CMYK แบบจาลองส HSB และแบบจาลองส LAB เปนตน (อานาจ สาทสทธ, 2549, หนา 11-13; ปญญศา โพธศรรตน, 2554)

1. แบบจ าลองส RGB แบบจาลองส RGB (RGB Color Model) คอ แบบจาลองสปกตของภาพทใชงานใน

โปรแกรม Photoshop ซงภาพเหลานจะไดมาจากกลองดจทลเปนสวนใหญ ภาพทมโหมดสแบบ RGB จะประกอบไปดวยแมส 3 ส คอ แดง ( Red), เขยว ( Green) และนาเงน (Blue) เมอนามาผสมผสานกนทาใหเกดสตางๆ บนจอคอมพวเตอรมากถง 16.7 ลานส ซงใกลเคยงกบสทตาเรามองเหนปกต สทไดจากการผสมสขนอยกบความเขมของส โดยถาสมความเขมมาก เมอนามาผสมกนจะทาใหเกดเปนสขาว จงเรยกระบบสนวาแบบ additive หรอการผสมสแบบบวก

ภาพท 5.1 แบบจาลองส RGB

70

2. แบบจ าลองส HSV แบบจาลองส HSV (HSV Color Model) เปนแบบจาลองสทถกสรางขนเพอเปน

ทางเลอก โดยแบบจาลองส HSV จะใหความหมายทดกวาเมอกลาวถง สตางๆ ในเชงศลปะ เชน เมอพดถงสเหลองในทางศลปะจะมความแตกตางกน เมอพจารณาสเหลองออน สเหลองแก หรอ สนาตาลวามความแตกตางกนอยางไร จะพบวาทกส คอ สเหลองนนเอง ทมระดบความเขมหรอมความอมตวทแตกตางกน ดงนนสในแบบจาลองส HSV จงใหความรสกทเขาใจไดมากกวาสาหรบมนษย ซงจาลองส HSV ประกอบดวย 3 สวน คอ

H หมายถง Hue หรอสทมคาทแตกตางออกไปตามความถของแสง เชน แดง เหลอง เขยว นาเงน หรอ มวง เปนตน

S หมายถง Saturation หรอความอมตวของ Hue นน ๆ เชน สแดง และสชมพกคอสแดง เพยงแตสชมพมความอมตวนอยกวา

V หมายถง Value หรอคาความสวางของส โดยทคา Value ตาสดหมายถง สดา Hue หรอ Saturation เทาใด และคา Value สงสด หมายถง สขาว ซงเปนสทสวาง

ทสดของ Hue และ Saturation นนๆ เชน Hue ใดๆ มคา Saturation มคาเทากบ 0 เมอ Value สงสดกคอสขาว และ Value ตาสด คอสดา หรอ Hue สเหลองท Saturation มคาเทากบ 100 เมอ Value สงสดคอสเหลองและ Value ตาสดคอสดา

ภาพท 5.2 แบบจาลองส HSV

71

3. แบบจ าลองส CMYK

แบบจาลองส CMYK ใชสาหรบภาพทางการพมพ เปนระบบสทใชกบเครองพมพทพมพออกทางกระดาษหรอวสดผวเรยบอนๆ ซงประกอบดวย สหลก 4 ส คอ สฟา (Cyan), สมวงแดง (Magenta), สเหลอง (Yellow) และสดา (Black) เมอนามาผสมกนจะเกดสเปนสดา แตจะไมดาสนท เนองจากหมกพมพมความไมบรสทธ จงเปนการผสมสแบบลบ (subtractive) หลกการเกดสของระบบน คอ หมกสหนงจะดดกลนแสงจากสหนงแลวสะทอนกลบออกมาเปนสตาง ๆ เชน สฟาดดกลนแสงของสมวงแลวสะทอนออกมาเปนสนาเงน ซงจะสงเกตไดวาสทสะทอนออกมาจะเปนสหลกของระบบ RGB การเกดสในระบบนจงตรงขามกบการเกดสในระบบ RGB ดงภาพท 5.3

ภาพท 5.3 แบบจาลองส CMYK

4. แบบจ าลองส HSB แบบจาลองส HSB เปนระบบสแบบการมองเหนของสายตามนษย ซงแบงออกเปน 3

สวน คอ Hue คอ สตางๆ ทสะทอนออกมาจากวตถแลวเขาสสายตาของเรา ซงมกจะเรยกส

ตามชอส เชน สเขยว สเหลอง สแดง เปนตน Saturation คอ ความสดของส โดยคาความสดของสจะเรมท 0 ถง 100 ถากาหนด

Saturation ท 0 สจะมความสดนอย แตถากาหนดท 100 สจะมความสดมาก Brightness คอ ระดบความสวางของส โดยคาความสวางของสจะเรมท 0 ถง 100 ถา

กาหนดท 0 ความสวางจะนอยซงจะเปนสดา แตถากาหนดท 100 สจะมความสวางมากทสด

72

ภาพท 5.4 แบบจาลองส HSB 5. แบบจ าลองส LAB

แบบจาลองส LAB เปนระบบสทใชเปนคากลางในการอางองส ใหอปกรณตาง ๆ เพอลดปญหาสเพยน ระบบสนจงไมขนกบอปกรณใดๆ (device independent) โดยแบงออกเปน 3 สวน คอ

"L" หรอ Luminance เปนการกาหนดความสวาง ซงมคาตงแต 0 ถง 100 ถากาหนดท 0 จะกลายเปนสดา แตถากาหนดท 100 จะเปนสขาว

"A" เปนคาของสทไลจากสเขยวไปสแดง "B" เปนคาของสทไลจากสนาเงนไปเหลอง

ภาพท 5.5 แบบจาลองส LAB

73

การคนคนรปภาพในอนเทอรเนต

รปภาพจะถกจดเกบในรปแบบของบตตวเลขซงไมใชขอความ ทาใหไมสามารถนารปแบบดงกลาวมาเปรยบเทยบเพอใชคนคนไดโดยตรง ดงนนจงใชวธการใสเงอนไขการคนคนทเกยวของกบรปภาพทตองการแทน เชน ชอไฟล และชนดของไฟล ดงนนในการคนคนรปภาพจะอาศย การวเคราะหขอความแวดลอมของรปภาพ อาจจะเปนขอความบรรยายเหนอภาพหรอใตภาพ ซงอธบายรายละเอยดเกยวกบรปภาพนนๆ ดงนนการกาหนดคาทใชในการคนคนรปภาพจงเปนปจจยสาคญ เพอใหไดรปภาพทตรงกบความตองการมากทสด (นวรตน ธนะรงรกษ และพรพร หมนสนท, 2549) นอกจากนนยงมการพฒนาการคนคนรปภาพดวยรปภาพ โดยการอาศยหลกการประมวลผลภาพ (image processing) และการรจาภาพ (pattern recognition) เปนสาคญ

1. การคนคนรปภาพจากค าคน เวบไซตทนยมใชในการคนคนขอมลมากทสด คอ google ซงสามารถใชในการคนหา

รปภาพไดเชนกน ทเรยกวา google image search โดยเขาไปทเวบไซตของ google แลวคลกทเมน “รปภาพ (image)” หรอเขาไปท http://images.google.co.th ไดโดยตรง (ภาพท 5.6)จากนนจงพมพคาคนในชองคนหาเพอคนหารปภาพทเกยวของจากเวบไซตตางๆ ผลการคนหาจะปรากฏหนาทมภาพขนาดยอทอาจเกยวของกบสงทผ ใชกาลงคนหา โดยภาพจะไดรบการจดเรยงเปนหนาๆ และสามารถใชแถบเลอนเพอเลอนดภาพในหนาเวบไซต โดยปกตแลวจะแสดงภาพ หนงรอยภาพแรกกอน เมอตองการดภาพเพมเตม ใหเลอนลงมาทดานลางสดของหนาและคลก แสดงผลการคนหาเพมเตม ภาพจะไดรบการจดเรยงตามความเกยวของกบผลการคนหาและขนาดของภาพ (ภาพท 5.7)

74

ภาพท 5.6 หนาเวบไซตคนคนรปภาพจากคาคนดวย http://images.google.co.th

ภาพท 5.7 ผลการคนคนรปภาพจากคาวา “ดอกไม” ดวย http://images.google.co.th

2. การคนคนรปภาพจากรปภาพ การคนคนรปภาพนอกจากจะคนจากคาคนแลวยงสามารถคนจากรปภาพไดดวย เชน

ใน google image search สามารถคนหาเนอหาทกประเภททเกยวของกบแตละรปภาพ เพยงระบรปภาพ ซงจะพบรปภาพทคลายกนหรอเกยวของกน ตลอดจนหนาเวบและผลการคนหาอนๆ ทเกยวของ ตวอยางเชน คนหาโดยใชรป “รถ” แลวจะพบกบผลการคนหาทอาจมรปภาพทคลายกน หนาเวบไซตทเกยวกบรถ ตลอดจนเวบไซตทมรปภาพเดยวกน โดย google จะใชเทคนคการวเคราะหภาพของคอมพวเตอรเพอจบครปภาพทคนกบรปภาพอนๆ ในดรรชนของ google images และคอลเลกชน (collection) รปภาพเพมเตม จากการจบคเหลานน google จะพยายามสรางขอความคาอธบายท "คาดเดาใกลเคยงทสด" สาหรบรปภาพทคน พรอมทงคนหารปภาพอนๆ ทมเนอหาเดยวกนกบรปภาพทใชคนหา หนาผลการคนหาสามารถแสดงผลการคนหาสาหรบขอความคาอธบายไดเชนเดยวกบรปภาพทเกยวของ

75

การคนหาดวยรปภาพ ผ ใชสามารถเขาไปท images.google.com หรอหนาผลการคนหาใดกไดของ images แลวคลกทไอคอนกลองถายรป ในชองคนหา (ภาพท 5.8) ปอน URL ของรปภาพสาหรบรปภาพทโฮสต (host) อยบนเวบ หรออปโหลด (upload) รปภาพจากคอมพวเตอรของผ คน ดงน

2.1 วธปอน URL ของรปภาพ 1) ในหนาเวบใดๆ ใหคลกขวาทรปภาพแลวเลอกตวเลอกทจะคดลอกรปภาพนน

ในเบราวเซอรสวนใหญ ชอของตวเลอกนจะขนตนดวย "คดลอกรปภาพ" ยกเวน Internet Explorer ซงจะตองเลอก "คณสมบต" จากนนคดลอก URL ทปรากฏขน

2) ไปท images.google.com หรอหนาผลการคนหาใดกไดของ Images แลวคลกไอคอนกลองถายรป ในชองคนหา

3) วาง URL ทคดลอกมาลงในชองคนหา 4) คลก “คนหา”

2.2 วธอปโหลดรปภาพ 1) ไปท images.google.com หรอหนาผลการคนหาใดกไดของ Images แลว

คลกไอคอนกลองถายรป ในชองคนหา 2) คลกเมนปอปโหลดภาพ 3) คลกป ม Browse… เพอเลอกไฟล 4) เลอกรปภาพจากคอมพวเตอรของผ คน

การคนจากรปภาพสามารถทางานรวมกบเบราวเซอรตอไปน: - Chrome - Firefox 3.0 ขนไป - Internet Explorer 8 ขนไป - Safari 5.0 ขนไป

76

ภาพท 5.8 หนาเวบไซตคนคนรปภาพจากรปภาพของ images.google.co.th เมอคลกทไอคอน

กลองถายรป

ผลการคนหา เมอคนจากภาพ ผลการคนหาจะดแตกตางจากหนาผลการคนหารปภาพหรอเวบ

ตามปกต ความแตกตางทเดนชด คอ ผลการคนหาอาจมผลการคนหาทไมใชรปภาพ เชน หนาเวบทดเหมอนจะเกยวของกบรปภาพทคนหา สวนประกอบของหนาผลการคนหาจะเปลยนไปตามการคนหาและขอมลทเกยวของกบการคนหานนมากทสด (ภาพท 5.9)

นอกจากจะคนคนรปภาพจากเวบไซตของ google แลว ยงสามารถคนคนรปภาพจาก

เวบไซตอนๆ ไดอก ดงตารางท 5.1

77

ภาพท 5.9 ผลการคนคนรปภาพจากรป “รถ” ดวย images.google.co.th

ตารางท 5.1 เวบไซตศนยรวมการคนคนรปภาพ ชอเวบไซต URL

http://images.search.yahoo.com

http://www.picsearch.com

http://www.thrall.org/lightswitch/images.html

http://www.bing.com

http://www.icerocket.com

http://www.tineye.com

78

สรป รปภาพ (image) เปนองคประกอบทสาคญอยางหนงในมลตมเดยเพอใหการนาเสนอ

นาสนใจมากยงขน เนองจากรปภาพจะใหผลในเชงการเรยนรหรอรบรดวยการมองเหนไดด และสามารถถายทอดความหมายไดลกซงมากกวาขอความหรอตวอกษรเพยงอยางเดยว โดยรปภาพนนมหลากหลายประเภท หลายชนด ขนอยกบการนามาใชงาน และความตองการของผ ใช ซงควรพจารณาถงขนาดของไฟลรปภาพ ความละเอยดของรปภาพ และแบบจาลองสดวย เนองจากแบบจาลองสแตละแบบจะมความเหมาะสมกบลกษณะงานทแตกตางกนออกไป หากเลอกแบบจาลองสทไมเหมาะสมกบประเภทของงานอาจเปนสาเหตใหภาพมสผดเพยนไปได ซงผ ใชสามารถคนคนรปภาพในอนเทอรเนตไดจากการคนดวยคาคนและจากรปภาพ ดวยเทคนคการวเคราะหภาพของคอมพวเตอรเพอจบครปภาพทคนกบรปภาพอนๆ ในฐานขอมล

บทท 6 เสยง

เสยง (sound) เปนองคประกอบหนงทสาคญของมลตมเดย โดยจะถกจดเกบอยในรปของ

สญญาณดจทลซงสามารถเลนซากลบไปกลบมาได โดยใชโปรแกรมทออกแบบมาโดยเฉพาะสาหรบทางานดานเสยง หากในงานมลตมเดยมการใชเสยงทเราใจและสอดคลองกบเนอหา ในการนาเสนอ จะชวยใหระบบมลตมเดยนนเกดความสมบรณแบบมากยงขน นอกจากนยงชวยสรางความนาสนใจและนาตดตามในเรองราวตางๆ ไดเปนอยางด ทงนเนองจากเสยงมอทธพลตอผ ใชมากกวาขอความหรอรปภาพนนเอง โดยอาศยการนาเสนอในรปของเสยงประกอบ เพลงบรรเลง เสยงพด เสยงบรรยาย หรอเสยงพากษ เปนตน

เทคโนโลยของเสยง

การแปลงสญญาณเสยงจากสญญาณแอนะลอก (analog) เปนสญญญาณดจทล (digital) นน อปกรณ เชน การดเสยง (sound card) จะสมตวอยางเสยง (sampling) อยางสมาเสมอทกชวงเวลาทแนนอน เชน ถาจะบนทกเสยงใหไดคณภาพระดบทฟงในซดเพลง ตองมการสมตวอยางเสยงทก 1 ใน 44,000 ของวนาท (เรยกวามความถในการสมตวอยางเสยง หรอ sampling rate เทากบ 44,000 เฮรตซ นนเอง)

การเขารหสเสยงจะมหลายชนด แตละชนดจะใหผลลพธการบบอดและคณภาพของเสยงทตางกนดงน (ดวงพร เกยงคา, 2548, หนา 24-25)

1. เสยงชนด PCM คาวา PCM ยอมาจาก Pulse Code Modulation (บางทกเรยกวา Linear PCM หรอ

PCM ธรรมดา) เปนรปแบบหรอเทคนคหลกในการแปลงขอมลเสยงใหอยในรปแบบดจทล อยางหนง การทาไฟลเสยงดจทลทงหลายไมวาจะเปนซดทโรงงานผลต หรอกระทงการบนทกจากไมโครโฟนดวยโปรแกรม Sound Recorder ของ Windows กลวนแตใชวธ PCM นทงสน มาตรฐานของ PCM จะมการสมตวอยางเสยง 8,000 ครงตอวนาทขนไป และการสมตวอยางเสยงหนงครงจะถกแปลงเปนขอมลทมขนาดอยางนอย 8 บตขนไป

80

2. เสยงชนด ADPCM ADPCM ยอมาจาก Adaptive Differential Pulse Code Modulation เปนวธการบบ

อดขอมลทจะบนทกเฉพาะความแตกตางระหวางแตละตวอยางเสยง (sample) ทอยตดกน โดยจะบบอดขอมลดวยวธน จงทาใหไดเสยงทมคณภาพเทยบเทากบ PCM แตใชเนอทนอยประมาณ 1/16 ของเนอททใชบนทกเสยงชนด PCM

3. เสยงชนด MP3 (MPEG-1 Layer 3) MP3 คอ รปแบบการบบอดเสยงหรอยอขอมลชนดหนงทพฒนาขนโดยสถาบนศกษา

และพฒนาวงจรรวม Fraunhofer แหงเยอรมน หลกการทางานของ MP3 นนจะยอขอมลเสยงไดมาก แตจะสญเสยคณภาพเสยงสวนนอย และอาศยการตดเสยงทซาซอนกนหรอเสยงทฟง แทบไมไดยนออก โดยเลอกเกบเอาเฉพาะเสยงทหของมนษยไดยนชดเจนในแตละชวยเวลาเอาไว ทาใหลดปรมาณขอมลทเกบลงไดอยางมาก

คณสมบตของไฟลแบบ MP3 ทจะสามารถบอกคณภาพของเสยง คอ การเกบขอมลแบบโมโน (mono) หรอสเตอรโอ (stereo) และอตราการใชขอมล (bit rate) ซงวดเปนคาวนาท โดยทวๆ ไปจะอยระหวาง 96-128 Kbps ซงยงมากกยงเกบรายละเอยดไดมากกวา แตไฟลทเกบจะมขนาดใหญไปดวย

สาเหตท MP3 เปนทสนใจและนยมใชงานกนมาก เนองจากสามารถดาวนโหลดเพลงไดงาย เชน ถาตอกบอนเทอรเนตทความเรว 56 Kbps กจะใชเวลาในการดาวนโหลดขอมลประมาณ 3-4 นาท ตอ 1 MB ดงนนเพลงทวๆ ไปทยาวขนาด 3-5 นาทซงมขนาดประมาณ 3-5 MB กอาจดาวนโหลดไดในเวลาเพยง 10-15 นาท ยงในปจจบนมอนเทอรเนตแบบความเรวสง (high speed internet) จงสามารถดาวนโหลดไฟลไดเรวมากยงขน

81

ประเภทของเสยง เสยงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ เสยงแบบมด และเสยงแบบดจทลออดโอ (ทวศกด

กาญจนสวรรณ, 2546, หนา 182-184) โดยมรายละเอยดดงน 1. เสยงแบบมด

มด (MIDI: Musical Instrument Digital Interface) เปนขอมลทแสดงถงลกษณะเสยงทแทนเครองดนตรชนดตางๆ ซงเปนมาตรฐานในการสอสารดานเสยง และพฒนาสาหรบใชกบเครองดนตรอเลกทรอนกสและคอมพวเตอร ซงไดรบการพฒนามาตงแต ค.ศ. 1980 เชน สรางเสยงตามตวโนต และปรบแตงเสยง ตามมมมองของนกดนตร มด หมายถง โนตเพลงทมรปแบบเปนสญลกษณหรอตวเลข ทจะบอกใหรวาตองเลนโนตตวใดในเวลานานเทาไร เพอใหเกดเปนเสยงดนตร

ดนตรแบบมดจะไมเหมอนเสยงจากเครองดนตรจรงๆ ดงนนเครองมอในการเลนเพลงแบบมดจะมผลตอคณภาพเสยงทได ดงนนจงมความจาเปนในการสรางและปรบแตงเสยงมด ใหมความไพเราะมากยงขน

ความสาคญอยางหนงของมด คอ สามารถใชงานรวมกนกบคอมพวเตอรทมระบบดนตร ซงการใชคอมพวเตอรจะพาไปสมตอนอยางไมมทสนสด และสามารถเกบเพลงลงในคอมพวเตอรไดทนท และเรยกสวนนนมาใชงานไดทกเวลา นอกจากนนถารวธเขยนตว โนต จะสามารถผลตผลงานเพลงดวยตนเองไดอยางถกตองและแจกจายเพลงนใหกบคนอนๆ ได

ขอด คอ ไฟลขอมลมขนาดเลก การสรางขอมลมดไมจาเปนตองใชเครองดนตรจรงๆ ใชหนวยความจานอย ทาใหประหยดพนทบนฮารดดสก (hard disk) ซงเหมาะสาหรบใชงานบนระบบเครอขายและงายตอการแกไขและปรบปรง

ขอเสย คอ แสดงผลเฉพาะดนตรบรรเลงและเสยงทเกดจากโนตดนตรเทานน และอปกรณอเลกกทรอนกสทใชสรางมราคาคอนขางสง

2. เสยงแบบดจทลออดโอ เสยงแบบดจทลออดโอ (digital audio) เปนสญญาณเสยงทสงมาจากไมโครโฟน

เครองสงเคราะหเสยง เครองเลนเทป หรอจากแหลงกาเนดเสยงตางๆ ทงจากธรรมชาต และทสรางขน แลวนาขอมลทไดแปลงเปนสญญาณดจทล ซงขอมลจะถกสมใหอยในรปแบบของบตและไบต โดยเรยกอตราการสมขอมลทไดมาวา “sampling rate” และจานวนของขอมลทได เรยกวา “sampling size” ซงจะเปนตวกาหนดคณภาพของเสยงทไดจากการเลนเสยงแบบดจทลออดโอ

82

เสยงแบบดจทลออดโอจะมขนาดขอมลใหญ ทาใหตองใชหนวยความจาและทรพยากรบนหนวยประมวลผลกลางมากกวาเสยงแบบมด แตจะแสดงผลไดหลากหลาย และเปนธรรมชาตกวาเสยงแบบมดมาก

เสยงแบบดจทลออดโอทพบบอย จะอยชวงความถ 44.1 kHz, 22.05 kHz และ 11.025 kHz ซงม sampling size เปน 8 บต และ 16 บต โดยทอตราการสมขอมลทไดและจานวนขอมลทไดทสงกวาจะใหคณภาพของเสยงทดกวา และจะตองมเนอ ทบนฮารดดสกสาหรบรองรบอยางเหมาะสม ดงนนคณภาพของเสยงขนอยกบอตราการสมขอมลทไดและจานวนขอมลทได (หนวยเปนบต)

ขอด คอ สามารถแสดงผลเสยงไดหลากหลายและเปนธรรมชาตกวามดมาก ขอเสย คอ จะมขนาดของขอมลใหญ ทาใหตองใชหนวยความจาและทรพยากร

บนหนวยประมวลผลกลางมากกวาเสยงแบบมด คณลกษณะของเสยง

เสยงเปนคลนอยางหนง ใชอากาศเปนตวนาเสยงจากทหนงไปอกทหนง นอกจากนน ยงเคลอนทผานของแขงของเหลวไดด โดยเฉพาะของแขงจะเคลอนทไดเรวทสด คลนเสยงจะขนอยกบคณลกษณะอนๆ รวมดวย เชน ความถ ระดบความดง สงเหลานตองประกอบกนใหพอด จงจะไดเสยงทมคณภาพ ซงมรายละเอยดดงน (อตพร แสวงสข และจฑามาศ จวะสงข, 2548, หนา 127; วกพเดย, 2554)

1. ความถเสยง ความถของเสยง (frequency) จะเปนตวชระดบความสงแหลมของเสยง โดยวดเปน

หนวย “เฮรตซ (Hertz: Hz)” ซงถาความถของคลนเสยงสง (หลายลกคลนใน 1 วนาท) เสยงทได จะแหลม แตถาเสยงมความถตา เสยงนนจะท ม หของคนเราจะไดยนเสยงทความถตงแต 20 – 20,000 เฮรตซ เทานน

2. ระดบเสยง ระดบเสยง (pitch) หมายถง เสยงสงเสยงตา สงททาใหเสยงแตละเสยงสงตาแตกตาง

กนนน ขนอยกบความเรวในการสนสะเทอนของวตถ วตถทสนเรวเสยงจะสงกวาวตถทสนชา โดยจะมหนวยวดความถของการสนสะเทอนตอวนาท เชน 60 รอบตอวนาท 2,000 รอบตอวนาท เปนตน และนอกจากวตถทมความถในการสนสะเทอนมากกวา จะมเสยงทสงกวาแลว หากความถมากขนเทาตว ระดบเสยงจะสงขนเทากบ 1 ออกเตฟ (octave) หรอ 1 ชวงคแปด

83

3. ระดบความดงของเสยง ระดบความดงของเสยงขนอยกบคาแอมพลจด (amplitude) หรอจดของยอดคลน

เสยง ถามคาสงเสยงจะดง และถาคาแอมพลจดตา เสยงจะเบา ใชหนวย “เดซเบล (db)” เปนหนวยวดความดงของเสยง

4. แอมพลจด แอมพลจด (amplitude) หมายถง ความสงระหวางยอดคลนและทองคลนของคลน

เสยง ทแสดงถงความเขมของเสยง (intensity) หรอความดงของเสยง (loudness) ยงแอมพลจดมคามาก ความเขมหรอความดงของเสยงจะยงเพมขน

5. ความยาวชวงคลน ความยาวชวงคลน (wavelength) หมายถง ระยะทางระหวางยอดคลนสองยอด

ทตดกน ซงเกดขนระหวางการอดตวของคลนเสยง (คลายคลงกบยอดคลนในทะเล) ยงความยาวชวงคลนมมาก ความถของเสยง (ระดบเสยง) จะยงตาลง การประมวลผลไฟลเสยง

การประมวลไฟลเสยง (sound processing) คอ กระบวนการตางๆ ตงแตการนาไฟลเสยงเขาสโปรแกรมสาหรบสรางหรอแกไขไฟลเสยงโดยเฉพาะ จากนนขนตอนตอมาของการประมวลผลไฟลเสยง คอ การจดการปรบแตง แกไข หรออาจเพมเตมตวโนตตางๆ เขาไปไดตามความตองการ จากนนผ ใชตองทาการทดสอบเสยงทสรางขนกอนทจะทาการ แสดงผล หรอนาเสนอไฟลเสยงทได

ปจจบนโปรแกรมเกยวกบการบนทกเสยงและโปรแกรมทชวยในการทางานทเกยวของกบเสยงจะมขดความสามารถในการทางานทสงมากยงขน ในขณะทอปกรณสาหรบใชในการสนบสนนการทางานเกยวกบเสยงนน ยงมความสามารถไมเพยงพอทจะรองรบการทางานเหลาน ไ ด หรออาจมราคาสงเกนไป ทาใหการนาเสนอไฟลเสยงมประสทธภาพไมดเทาทควร (ไดเสยงทไมมความไพเราะตามทตองการ) ดงนนผ ใชโดยสวนใหญจงมกนาเสยงมาใชงานรวมกบวดทศน ซงมซอฟตแวรสาหรบประสานการทางานดานตางๆ เชน การแกไข การบนทกและ การประมวลผล เพอใหเสยงทนาเสนอมคณภาพด ซงจะเหมาะสาหรบการผลตมลตมเดยเปนอยางมาก (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2546, หนา 185-187; กตมา เพชรทรพย, 2554)

84

1. การบนทกขอมลเสยง การบนทกขอมลเสยง (sound recording) เปนการนาเสยงทไดจากการพด การเลน

เครองดนตร หรอเสยงจากแหลงตางๆ เชน เสยงนาตก และฟารอง เปนตน มาทาการจดเกบลงในหนวยความจาหรอหนวยจดเกบ เพอนาไปใชงานตามทตองการ เชน การบนทกเสยงบรรยายของนกพากย เพอใชในการเพมเสยงในการตน เปนตน โดยผ ใชจะมวตถประสงคในการบนทกเสยงทแตกตางกนออกไป สงผลใหมความตองการในการใชงานอปกรณฮารดแวรและซอฟตแวรทแตกตางกน ขนอยกบวาผ ใชตองการคณภาพและมาตรฐานของเสยงมากนอยเพยงใด ถาผ ใชตองการคณภาพของเสยงทดและมมาตรฐานสง กจะตองเลอกใชซอฟตแวรทสามารถนาเขาและแสดงผลเสยงไดด รวมทงอปกรณฮารดแวรทมประสทธภาพในการทางานดานเสยงทด หมายความวา ผ ใชจะตองเสยคาใชจายทสง แตสาหรบผ ใชทตองการนาเขาและแสดงผลแบบธรรมดา อาจจะใชเพยงเครองคอมพวเตอรทมลาโพงและไมโครโฟนทเชอมตอเขากบการดเสยง กจะสามารถทาการบนทกและแสดงผลทางเสยงไดแลว โดยเสยงททางานผานคอมพวเตอรมการบนทกเปนสญญาณดจทล ซงม 2 รปแบบ คอ

1.1 Synthesize Sound เปนเสยงทเกดจากตววเคราะหเสยง ทเรยกวา มด โดยเมอตวโนตทางาน คาสงมดจะถกสงไปยง synthesize chip เพอทาการแยกเสยงวาเปนเสยงดนตรชนดใด ขนาดไฟลมดจะมขนาดเลก เนองจากเกบคาสงในรปแบบงายๆ

1.2 Sound Data เปนเสยงทมการแปลงจากสญญาณแอนะลอก (analog) เปนสญญาณดจทล (digital) โดยจะมการบนทกตวอยางคลน (sample) ใหอยทใดทหนงในชวงของเสยงนนๆ และการบนทกตวอยางคลนเรยงกนเปนจานวนมาก เพอใหมคณภาพทด จะทาใหไฟลมขนาดใหญตามไปดวย ซง Sample Rate จะแทนดวย kHz ใชอธบายคณภาพของเสยง อตรามาตรฐานของ sample rate เทากบ 11kHz, 22kHz, 44kHz Sample Size แทนคาดวย bits คอ 8 และ 16 บต ใชอธบายจานวนของขอมลทใชจดเกบในคอมพวเตอร คณภาพเสยงทดทสด ไดแก Auido-CD ทเทากบ 44 kHz ระบบ 16 บต เปนตน

สงทสาคญกอนบนทกเสยง คอ จะตองทาการเลอก sampling rate และ sampling size เพอใหไดยนเสยงทตองการและใกลเคยงกบเสยงจรง โดยพจาณาถงขนาดของไฟล (file size) และขนาดของชองสญญาณ (bandwidth) ทงนขนอยกบผใชวาตองการคณภาพเสยงเทาใด ถาคาของ sampling rate มากขน พนททใชในการจดเกบจะมากขนเทานน

85

2. การน าเขาขอมลเสยง

การนาเขาขอมลเสยง (sound importing) จะเปนอกทางเลอกหนงทจะชวยใหการจดการเกยวกบเสยงเปนเรองงายมากยงขน โดยการนาเขาเสยงจากแผนซดเสยง (Audio CD) จะตองใชรวมกบซอฟตแวรทเหมาะสมและสนบสนนการทางานเกยวกบเสยง

3. การแกไขไฟลเสยง การแกไขไฟลเสยง (sound editing) คอ การตดตอ และการปรบแตงเสยง โดยสงท

สาคญในการแกไขเสยง คอ การจดสรรเวลาของการแสดงใหสมพนธกบองคประกอบตางๆ ทใชงานรวมกบเสยง เชน การตดตอเสยงสาหรบนามาใชในการนาเสนอไฟลวดทศน ผตดตอจะตองคานงถงภาพทจะแสดงในวดทศนใหสมพนธกบเสยงทจะตองนาเสนอใหตรงกน เปนตน ในปจจบนไดมผ ผลตซอฟตแวรทใชสาหรบการแกไข ปรบแตงหรอเพมเทคนคพเศษใหกบมลตมเดยใหมความสมบรณ กลมกลนกน และนาสนใจมากยงขน การบบอดไฟลเสยง

การจดเกบและการแสดงผลขอมลเสยงจาเปนจะตองมการบบอดไฟลเสยง ( sound compression) กอน เพราะจะชวยประหยดพนทในการจดเกบ รวมทงยงชวยใหการแสดงผลขอมลเปนไปอยางรวดเรวมากยงขน (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2546, หนา 189-191) นอกจากนยงใชในการนาเสนอผานทางอนเทอรเนต เนองจากไฟลขอมลทจะนาเสนอผานทางอนเทอรเนตควรเปนไฟลทใชพนทในการจดเกบนอยทสด เชน ไฟลเพลงมความยาว 3 นาท บนทกขอมลแบบสเตอรโอ (stereo) จะใชพนทประมาณ 25 MB เมอนาเสนอผานทางอนเทอรเนตอาจเกดความไมตอเนองของเสยงได เนองจากไฟลเสยงทวไปจะมขนาดใหญ

ในชวงป ค.ศ. 1960 ไดมการใชโทรศพทในลกษณะเสยงแบบดจทล ซงมขดจากดในเรองของชวงความถทขาดหายของสญญาณโทรศพท จงเกดเทคโนโลยในการบบอด (compression techniques) เพอลดขนาดของไฟลขอมลเสยง โดยทสามารถแสดงผลไดใกลเคยงกบเสยงจรง

เทคโนโลยการบบอดไดมการพฒนามาอยางตอเนองและใชงานกนอยางกวางขวาง สาหรบอตสาหกรรมดานโทรคมนาคม (telecommunication industry) แลวมกจะใชเทคโนโลยการบบอดแบบ ADPCM ยอมาจาก Adaptive Differential Pulse Code Modulation นอกจากน ยงมมาตรฐานสาหรบการบบอดทไดรบความนยมเปนอยางสง นนกคอ MPEG ซงไดมการพฒนามาอยางตอเนองและใชงานกนหลากหลายชนดดวยกน เชน MPEG-1, MPEG-2, MPEG-3, MPEG-4 และ MPEG-7 สาหรบมาตรฐาน MPEG ทเกยวของกบเสยงจะม MPEG-1 และ MPEG-

86

2 ซงทง 2 แบบนจะเปนมาตรฐานการบบอดทใชกบวดทศน แตเมอวดทศนไดมการพฒนาใหใชงานรวมกบเสยงได จงมการพฒนาใหเปนมาตรฐานการบบอดเสยงรวมดวย สงผลใหมการพฒนา MPEG Audio ขนมา เพอใชในการบบอดเสยงโดยเฉพาะเสยงเพลง

- MPEG-1: เปนเทคโนโลยการบบอดขอมลเสยง รปแบบทนยมนามาใชคอ MP3 (MPEG-1 Audio Layer 3) โดยจะมการบบอดขอมลประมาณ 10:1 ถอวาเปนการบบอดทมคณภาพสง ซงไดรบความนยมสงสดในปจจบนในการบบอดไฟลทเ ปนเสยงและเพลง แตยงมขอเสยตรงทคณภาพในการแสดงผลอาจไมดนก แตสาหรบผใชทไมตองการฟงเพลงทมคณภาพสงมากนก MP3 กถอเปนอกทางเลอกหนงทสะดวกในการบบอดและจดเกบ ปจจบนซอฟตแวรสาหรบเลนไฟล MP3 มมากมาย เชน Winamp, Windows Media Player, Music Match Jukebox และ YAMAHA SoftSynthesizer S-YXG70 เปนตน

- MACE: เปนเทคโนโลยทมจดเดน คอ สามารถบบอดและขยายขอมลใหมขนาด เทาเดม ซงใชไดเฉพาะขอมล 8 บต อตราการบบอดประมาณ 3:1 และ 6:1 แตคณภาพของเสยงยงไมดเทาทควร และทางานไดเฉพาะกบเครองแมคอนทอชเทานน

- m-Law, A-Law: เปนมาตรฐานทกาหนดโดย องคกรมาตรฐานระหวางประเทศ CCITT สามารถบบอดขอมลเสยง 16 บต ไดในอตราการบบอด ประมาณ 1:2 เทา

- ADPCM – Adaptive Differential Pulse Code Modulation: เปนอกทางเลอกหนง ซงสามารถบบอดขอมลทมบนทกแบบ 8 บต หรอ 16 บต โดยมอตราการบบอดประมาณ 4:1 หรอ 2:1

ชนดของไฟลเสยง

ไฟลเสยงทใชงานในคอมพวเตอรมหลายประเภท โดยแตละประเภทมคณสมบตแตกตางกนออกไป ไฟลเสยงบางชนดอาจใชงานไดกบบางโปรแกรมเทานน หรอบางชนดอาจใชงานไดกบหลายๆ โปรแกรม โดยไฟลเสยงทนยมนามาใชงานกน ไดแก (ดวงพร เกยงคา, 2548, หนา 25-26)

MIDI (Musical Instrument Digital Interface) เปนไฟลทไมสามารถบนทกเสยงรองได บนทกไดเฉพาะเสยงทเกดจากเครองดนตรชนดทอยในมาตรฐานเทานน โดยจะใชวธเกบคาสงทสงไปใหอปกรณสรางเสยงดนตร เชน อเลคโทน คยบอรด และการดเสยง เปนตน แสดงเสยงออกมาตามขอมลทอยขางใน ซงจะบอกวาใหเครองดนตรชนดไหนทาเสยงสงตาอยางไร ในจงหวะ

87

สนยาวแคไหน และใหวงจรอเลกทรอนกส สรางเสยงตามตวโนต เสมอนการเลนของเครองเลนดนตรนนๆ ไฟลมขนาดเลก และแกไขไดงาย โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .mid, .smf

WAVE (Waveform Format) เปนไฟลเสยงทไดมาจากการบนทกเสยง แลวเกบไวในระบบดจทล ทาใหสามารถนาไฟลเหลานไปประยกตใชงานตางๆ ตอไดอก ไมวาจะเปนการปรบแตงเสยง ผสมเสยง หรอแปลงไปเปนไฟลเสยงประเภทอนๆ ได แตตองอาศยโปรแกรมทใชสาหรบแปลงไฟล ไฟลประเภทนมขนาดใหญ เพราะสามารถเกบความละเอยดไวไดมากเทาทตองการ โดยไมมการบบอดขอมล นอกจากจะมการนามาปรบแตงใหม เนองจากระบบเสยงเปนแบบ PCM ไฟลเสยงประเภทนเปนไฟลเสยงประเภทหนงทมกจะพบในวงการดนตรมาก เชน เสยงของนกรอง โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .wav

CD Audio เปนไฟลเสยงทบนทกลงบนแผนซด ใชเลนกบเครองเสยงทวไป ไฟลประเภทน มความคมชดของสญญาณมาก เพราะไมมการบบอดขอมล เพยงเขารหสในระบบ PCM ทมกจะตงคาการเกบขอมลเสยงโดยการสมและแปลงสญญาณไวท 44,100 ครงตอวนาท ปกตคอมพวเตอรจะไมสามารถอานไฟลนไดโดยตรง ตองเลนผานอปกรณอนๆ เชน เครองเสยง เครองเลนซดหรอดวด หรอโปรแกรมบางชนด โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .cda

MP3 (Motion Picture Expert Group: MPEG) เปนไฟลเสยงทนยมมากในหมนกฟงเพลงทวไปในปจจบน เพราะเปนไฟลเสยงทถกบบขอมลใหเลกลงจากสญญาณเสยงจรงไดถง 10 เทา โดยสามารถเลอกความละเอยดของการเขารหสได ทาใหคณภาพเสยงของไฟลประเภทน มคณภาพดพอสมควร เนองจากมการบบอดขอมลไมมากนก และเนองจากความเลกของไฟลประเภทนทาใหเปนทนยมในการสงไฟลผานระบบอนเทอรเนตดวย โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .mp3

WMA (Windows Media Audio) เปนไฟลเสยงทบรษทไมโครซอฟตคดขนมาใหทางานรวมกบโปรแกรม Windows Media Player ของระบบปฏบตการ Windows ทนยมนามาเผยแพรบนอนเทอรเนต สามารถฟงเสยงผานระบบ streaming ได คอ ดาวนโหลดขอมลพรอมกบถอดรหสเสยงใหฟงไปพรอมๆ กน โดยไมตองรอใหดาวนโหลดครบ 100% สวนคณภาพเสยงนนมความละเอยดสงไมแพ MP3 แตจะมขนาดไฟลเลกกวา MP3 ทความละเอยดของเสยงพอๆ กน เพราะมอตราการใชขอมล (bit rate) ตากวา แตใหคณภาพเสยงใกลเคยงกน ปจจบนเครองเสยงบานและรถยนตสามารถรองรบไฟลชนดนได โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .wma

88

RA (Real Audio) เปนไฟลเสยงททางานคกบโปรแกรม Real Player เนนการทางานแบบ streaming สามารถฟงเสยงและดภาพขณะกาลงดาวนโหลดขอมลไดพรอมๆ กน มความละเอยดใหเลอกหลายระดบ เปนทนยมของนกดหนงฟงเพลงในอนเทอรเนตมาก โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .ra

ASF (Audio Streaming Format) เปนไฟลเสยงอกรปแบบหนงททางานแบบ streaming ทเนนสงขอมลเสยงแบบ real time ใชกนมากในการฟงวทยออนไลนบนอนเทอรเนต โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .asf

AIF (Audio Interchange File Format) เปนไฟลลกษณะคลายไฟล WAVE แตใชสาหรบเครองแมคอนทอช โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .aif , .aiff

ACC (Advanced Audio Coding) เปนไฟลเสยงทมคณภาพสงมาก สมความถไดถง 96 kHz รองรบอตราการเลนไฟลสงถง 576 Kbps สามารถแยกเสยงไดถงระบบ 5.1 ชอง เทยบเทาระบบเสยงรอบทศทางแบบ Dolby Digital หรอ AC-3 และพฒนามาจากแหลงเดยวกนคอ Dolby Laboratories นนเอง นอกจากนยงใชในเครองเลนเพลงดจทลยอดนยม เชน iPod ของ Apple ดวย โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .acc, .m4a, .mp4, .m4p

ซอฟตแวรส าหรบเทคโนโลยเสยง

ปจจบนซอฟตแวรทใชงานเกยวกบเสยงมอยมากมาย ไดแก Winamp: ใชเลนเพลง MP3 และสามารถแกไขเสยงได AmazingMIDI: โปรแกรมสาหรบแปลง wave file เปน MIDI file Audiograbber: สามารถใชเลนและบนทกเสยงเปน MP3 Cakewalk Lesson: เปนโปรแกรมทใชงานทางดานดนตร สามารถใชชวยในการแตงเพลง

และบนทกในรปแบบ MIDI หรอ .wrk Cool Edit: สามารถลดเสยงรบกวนและปรบแตง wave file ได Windows Media Player 9.0: สาหรบดหนง ฟงเพลง QuickTime: โปรแกรมเสรมสาหรบการดหนงฟงเพลงจากอนเทอรเนต สามารถเลน MP3

ได XingMPEG: สามารถใชเลนไฟลตระกล MPEG ทกชนด Real Player: สาหรบดถายทอดสดทงวทยและวดทศนแบบสตรมมง จาก real network

89

การคนคนเสยงในอนเทอรเนต

การคนคนเสยงในอนเทอรเนตสามารถคนไดดวยคาคนและเสยง อาจจะเปนเสยงคน เสยงดนตรหรอเสยงเพลง (speech/music retrieval) ซงตองอาศยหลกการรจาเสยง (speech recognition) ซงสามารถคนคนไดดงน

1. การคนคนเสยงจากค าคน หลงจากยคของไฟลเสยงเ รมเขา มาเปนเนอหา (content) หลกอยางหนงใน

อนเทอรเนต ยาฮ (Yahoo) จงเปดบรการคนหาไฟลเสยงจาก http://music.yahoo.com โดยรวมเอาทงการคนหาเพลง ขาว พอดแคสตง (podcasting) ตลอดจนไฟลเสยงทวๆ ไป ดงภาพท 6.1 ซงผ ใชสามารถคนไฟลเสยงโดยการใสคาคนเขาไปในชองคนหา เหมอนกบการคนขอมลทวไปในอนเทอรเนต

ภาพท 6.1 หนาเวบไซตคนคนเสยงจากคาคนดวย http://music.yahoo.com

90

2. การคนคนเสยงจากเสยง

Google ไดพฒนาระบบคนคนขอมลดวยเสยง (voice search) ซงชวยใหผ ใชสามารถคนคนขอมลไดอยางสะดวกและรวดเรวขน ซงเปนการชวยเพมทางเลอกในการคนคนขอมลใหกบผ ใชงาน แตทางเลอก (option) ในการคนคนดวยเสยงจะสามารถใชงานไดบนเวบเบราวเซอร (web browser) ทเปน Google Chrome เทานน โดยผใชสามารถใชบรการนไดดวยการคลกป มรปไมโครโฟนทอยถดจากชองคนหา ดงภาพท 6.2 (ระบบคนหาขอมลดวยเสยง, 2554)

ภาพท 6.2 หนาเวบไซตการคนคนเสยงดวยเสยงจาก Google ตารางท 6.1 เวบไซตศนยรวมการคนคนเสยง

ชอเวบไซต URL

http://www.google.com

http://music.yahoo.com

http://www.findsounds.com

http://www.midomi.com

http://soundjax.com

91

สรป เสยง (sound) จดเปนสอรปแบบหนงทนยมนามาใชในการพฒนาสรางสรรคสอมลตมเดย

โดยเสยงทใชในคอมพวเตอรจะมรปแบบเฉพาะ สามารถเปนไดทงเสยงพด เสยงบรรยาย เสยงเพลงประกอบ เสยงเพลงบรรเลง และเทคโนโลยทเกยวกบเสยงทใชในระบบคอมพวเตอรมอยหลายชนด ซง MP3 ไดรบความนยมอยางมากในการนามาใชงานเพราะสามารถดาวนโหลดไดและรวดเรว เนองจากมการบบอดเสยงหรอยอขอมลใหมขนาดเลกลง โดยเสยงจะมทงแบบมด (MIDI: Musical Instrument Digital Interface) และแบบดจทลออดโอ (digital audio) ซงจะใชงานแตกตางกน คลนเสยงจะขนอยกบคณลกษณะ เชน ความถ ระดบเสยง ระดบความดง ของเสยง แอมพลจด และความยาวชวงคลน ประกอบกนใหพอด จงจะไดเสยงทมคณภาพ ซงในการประมวลผลไฟลเสยง เปนกระบวนการตงแตบนทกขอมล นาเขาขอมล และแกไขไฟลเสยง โดยการตดตอ และการปรบแตงเสยง เพอใหเสยงทนาเสนอมคณภาพด เหมาะสาหรบการนามาผลตมลตมเดย ซงในการจดเกบและการแสดงผลขอมลเสยงจาเปนจะตองมการบบอดไฟลเสยงกอน เพราะจะชวยประหยดพนทในการจดเกบ รวมทงยงชวยใหการแสดงผลขอมลเปนไป อยางรวดเรวมากยงขน โดยเฉพาะการนาเสนอไฟลเสยงผานทางอนเทอรเนตควรเปนไฟลทใชพนทในการจดเกบนอยทสด เพอสะดวกในการใชงานของไฟลเสยงซงมอยหลายชนด ขนกบวตประสงคในการใชงาน ซงผใชสามารถคนคนไฟลเสยงในอนเทอรเนตไดจากการคนดวยคาคนและจากเสยง ซงอาจจะเปนเสยงคน เสยงดนตรหรอเสยงเพลง (speech/music retrieval) ซงตองอาศยหลกการรจาเสยง (speech recognition) ในการพฒนา

92

บทท 7 วดทศน

วดทศน (video) เปนองคประกอบทสาคญของมลตมเดย เนองจากวดทศนสามารถ

นาเสนอไดทงขอความ รปภาพ ภาพเคลอนไหว และเสยง แตตองใชพนทในการจดเกบจานวนมากเนองจากประกอบไปดวยสอหลายประเภทมาประกอบกน

โครงสรางของวดทศน

วดทศน (video) คอ การเรยงตอกนของภาพเปนเรองราว โดยโครงสรางหรอเนอหาภายในวดทศน (video structure) มการแบงออกเปนสวนตางๆ ดงน (ดวงพร เกยงคา, 2548, หนา 12; อานาจ สาทสทธ, 2549, หนา 4)

1. เฟรม (frame) คอ ภาพนงแตละภาพทเรยงตอกนจนเปนเรองราว ซงในกรณของ วดทศนแตละภาพจะมการเปลยนแปลงไปเลกนอย เมอนามาเลนตอกนจงดเหมอนมการเคลอนไหวเกดขน

2. ชอต (shot) คอ กลมของเฟรมทเรยงกนอยางตอเนอง โดยทมเนอหาเดยวกนอยางตอเนอง

3. ฉาก (scene) คอ ชอตหลายๆ ชอตทนามาเรยงตอเนองกน

ภาพท 7.1 โครงสรางของวดทศน (video structure) ทมา (Mutchima, 2011, pp. 8)

94

มาตรฐานการแพรภาพของวดทศน มาตรฐานการแพรภาพของวดทศน แบงออกเปน 3 รปแบบ ดงน (อานาจ สาทสทธ,

2549, หนา 5) 1. ระบบ PAL (Phase Alternate Line) เปนรปแบบวดทศนทมความละเอยดใน

แนวนอนเทากบ 625 เสน ใชอตราการรเฟรช (Frame Rate) เทากบ 25 เฟรม ตอ 1 วนาท วดทศนระบบนจะใชในประเทศออสเตรเลย เบลเยยม จน ฟนแลนด เยอรมน ฮองกง อตาล สงคโปร มาเลเซย และไทย เปนตน

2. ระบบ NTSC (National Television System Committee) เปนรปแบบวดทศนทมความละเอยดในแนวนอนเทากบ 525 เสน ใชอตราการรเฟรช เทากบ 29.97 เฟรม ตอ 1 วนาท วดทศนระบบนจะใชในประเทศสหรฐอเมรกา ญป น แคนาดา โคลมเบย เมกซโก ไตหวน และฟลปปนส เปนตน

3. ระบบ SECAM (Sequential Color and Memory) เปนรปแบบวดทศนทมความละเอยดในแนวนอนเทากบ 816 เสน ใชอตรารเฟรช เทากบ 25 เฟรม ตอ 1 วนาท วดทศนระบบน จะใชในประเทศบลแกเรย ฝรงเศส อรก อหราน รสเซย และโปแลนด เปนตน

4. ระบบ HDTV (High Definition Television) เปนเทคโนโลยของการแพรภาพทมความละเอยดสง คอ 1280 x 720 พกเซล

คณภาพของวดทศน

วดทศนสรางมาจากเครองมอทแตกตางกน เชน ภาพวดทศนทถายจากกลองวดทศนโดยตรง หรอไดมาจากการใชโปรแกรมจบจอภาพ (capture) แตไมวาจะสรางดวยวธใดกจะมคณสมบตทคลายๆ กน แตคณภาพแตกตางกน ซงสามารถวดไดจากอตราการบดอดขอมล (bit rate) อตราเฟรม (frame rate) และความละเอยดของภาพ (resolution) ดงน (อานาจ สาทสทธ, 2549, หนา 5-6; อวยพร โกมลวจตรกล และโสภาพร สขภรมย, 2550, หนา 27)

อตราการบดอดขอมล (bit rate) หมายถง อตราการบบอดขอมลของภาพและเสยง (วดทศน) ซงมหนวยวดเปน กโลบตตอวนาท (kbps) โดยไฟลทมคาอตราการบบอดขอมลมาก ไฟลทไดจะมขนาดเลกแตคณภาพทไดจะลดตาลง สวนไฟลทมคาอตราการบบอดขอมลนอยมาก ไฟลทไดจะมขนาดใหญแตใหคณภาพทคมชดกวา

อตราเฟรม (frame rate) คอ จานวนของภาพทเลนตอวนาท หรออตราความถในการแสดงภาพออกทางหนาจอ มหนวยเปน จานวนเฟรมตอวนาท (frame per second: fps) ซงเปน

95

หนวยวดปรมาณขอมลทใชในการเกบบนทกและแสดงวดทศน เชน อตราเฟรมของภาพยนตรเทากบ 24 เฟรมตอวนาท อตราเฟรมระบบ PAL เทากบ 25 เฟรม ตอ 1 วนาท และอตราเฟรมของ NTSC เทากบ 30 เฟรมตอ 1 วนาท

ความละเอยด (resolution) คอ ความชดของภาพทแสดงผลออกมาทางจอภาพ ความละเอยดของจอภาพขนอยกบจานวนพกเซลทงหมดทเกดบนจอภาพ เชน ความละเอยดของจอภาพ 640x480 พกเซล หมายถง มจานวนพกเซลแสดงผลเรยงกนอยบนจอภาพในแนวนอน 640 พกเซลและแนวตง 480 พกเซล ระบบวดทศน

ระบบวดทศนทพบเหนอยทวไป ปจจบนสามารถแบงออกไดเปน 2 แบบ คอ วดทศนแบบแอนะลอก (analog) และแบบดจทล (digital) โดยระบบวดทศนแตละแบบมจดเดนและจดดอยทแตกตางกน ดงน (อวยพร โกมลวจตรกล และโสภาพร สขภรมย, 2550, หนา 19-20)

1. ระบบวดทศนแบบแอนะลอก ระบบวดทศนแบบแอนะลอก (analog) คอ เทปวดทศนแบบ VHS หรอแบบ S-VHS

ทใชเลนกบเครองเลนวดทศนแบบแอนะลอกทวไป รวมทงกลองวดทศนระบบ 8 mm และกลอง วดทศนระบบ HI8 ดวย สาหรบรปแบบการบนทกขอมลของระบบวดทศนแบบแอนะลอก ภาพและเสยงจะถกบนทกในรปของคลนไฟฟา มลกษณะการบนทกขอมลเปนคลนสงตาตามตาแหนงขอมล ดงนนทกครงทมการสงผานขอมลไปยงสอตางๆ จงมโอกาสเกดความผดเพยนในการแสดงผลสง โดยเฉพาะอยางยงเมอมการคดลอกขอมลสงไปยงเทปวดทศนหลายๆ ครง จะทาใหคณภาพทไดลดตาลง และเนองจากขณะนไดมกลองวดทศนแบบดจทลทใหคณภาพทดกวา สงผลใหปจจบนระบบวดทศนแบบแอนะลอกไมเปนทนยมเทาทควร

ขอเสยของระบบวดทศนแบบแอนะลอก (อตพร แสวงสข และจฑามาศ จวะสงข , 2548, หนา 3)

- สญญาณผดเพยนไดงาย เพราะเปนสญญาณแมเหลกไฟฟาจงไมคอยมความแนนอน

- คณภาพของภาพและเสยงลดนอยลง เมอมการสงสญญาณออกไปไกลๆ หรอเมอมการบนทกซาหลายๆ ครง

- การตดตอวดทศนทาไดยากกวาระบบดจทลมาก

- การเกบขอมลวดทศนยงลาบากกวา เพราะทาไดวธเดยว คอ บนทกลงมวนเทป ซงเมอเวลาผานไปมวนเทปกอาจจะยดหรอเสอมได

96

- มวนเทปมขนาดใหญ ทาใหกลองวดทศนแบบแอนะลอกมขนาดใหญตาม ยากลาบากตอการพกพา

2. ระบบวดทศนแบบดจทล สาหรบวดทศนแบบดจทล (digital) นน จะเกบอยในรปของไฟลคอมพวเตอรท

สามารถนากลบมาใชใหมได ทาสาเนาได และสามารถปรบแตงแกไขได เชน ไฟลภาพยนตร คลปวดทศนตางๆ ทจดเกบในรปของแผนวซดและดวด รวมทงไฟลวดทศนทไดจากกลองวดทศนดจทลแบบ mini DV โดยรปแบบการบนทกขอมลของระบบวดทศนแบบดจทลจะแตกตางไปจากระบบแอนะลอก คอ จะจดเกบขอมลในรปของตวเลข โดยการแปลงสญญาณคลนเปนเลข 2 หลก ไดแก 0 กบ 1 และแมวาจะมลกษณะการบนทกขอมลเปนสญญาณขนลงทไมสมาเสมอกน แตกไมทาใหคณภาพทไดจากการสงผานขอมล หรอการคดลอกขอมลหลายๆ ครงลดตาลงไปแตอยางใด (ยงคงคณภาพเหมอนเดม) ยกเวน ถามการนาไฟลวดทศนไปแปลงใหอยในรปแบบตางๆ คณภาพทไดอาจลดลงไปบางตามประสทธภาพของฮารดแวร หรอซอฟแวรทใชงาน เชน การนาไปแปลงใหอยในรปของวซดหรอดวด เปนตน

ขอดของระบบวดทศนแบบดจทล (อตพร แสวงสข และจฑามาศ จวะสงข , 2548, หนา 4)

- การบนทกขอมลภาพและเสยงทได ไมมความผดเพยน แมจะมการบนทกขอมล วดทศนหลายๆ ครง ขอมลทถกคดลอกกยงคงเหมอนตนฉบบ

- เมอมการสงสญญาณออกไปไกลๆ สามารถสงไดอยางเทยงตรงแมนยา ไมวาจะสงไปไกลแคไหน กรบขอมลเทาทสงไปได ไมตกหลน ไมสญเสยสญญาณ

- สามารถบบอดขอมลใหมขนาดเลกลงเพอสะดวกในการสงขอมลทางไกลได - โอนขอมลและทางานรวมกบคอมพวเตอรเพอตดตอไดสะดวก เพราะสามารถ

บนทกขอมลแบบนลงฮารดดสกได - ระบบเสยงและภาพมความใกลเคยงกบธรรมชาตมากกวา - สามารถนาเสนอขอมลผานสอวดทศนตางๆ ไดมากมาย - การจดเกบขอมลทาไดงาย แมเวลาผานไปกไมมปญหาขอมลเสอมคณภาพ

เนองจากเปนสอแบบดจทล - สอบนทกขอมลมขนาดเลก ทาใหกลองมขนาดเลกตาม ทาใหสะดวกในการพกพา

97

ชนดของไฟลวดทศน ไฟลวดทศนทสามารถทางานกบคอมพวเตอรไดมหลายชนด ไดแก (กตมา เพชรทรพย,

2554; จตพร นอยบญสข, 2554) AVI (Audio Video Interleave) เปนรปแบบของไฟลมลตมเดยบน Windows ทพฒนาขน

มาโดยบรษทไมโครซอฟต เรยกวา Video for Windows นามสกลของไฟลชนดน คอ .avi เลนไดโดยใชโปรแกรมแสดงผลทตดตงมาพรอมกบชด Microsoft Windows คอ โปรแกรม Windows Media Player แตในปจจบนโปรแกรมทใชเลนไฟลมลตมเดยสวนใหญกสามารถเลนไดเชนเดยวกน เชน WinAmp, QuickTime หรอ RealPlayer ไฟลประเภทนมขนาดคอนขางใหญและมความละเอยดสง เหมาะสาหรบนาไปใชกบงานตดตอวดทศนทจะแปลงเปนวซดหรอดวด แตไมเหมาะทจะนาไปเผยแพรบนเครอขายตางๆ

WMV (Windows Media Video) เปนไฟลในตระกลของ Windows Media ไดรบการพฒนามาจากบรษทไมโครซอฟตเชนเดยวกบ AVI ไฟลชนดนใชงานกนอยางกวางขวางบนอนเทอรเนต แตมขอเสย คอ ไมสามารถทางานรวมกบระบบปฏบตการอนได ใชไดเฉพาะกบระบบปฏบตการ Windows เทานน นามสกลของไฟลชนดน คอ .wmv

MPEG (Moving Pictures Experts Group) เปนไฟลทมการบบอดไฟล เพอใหมขนาดเลกลง สามารถใชไดกบทกระบบปฏบตการ และทกเวบเบราวเซอร(web browser) ดงนนจงนยมใชบนอนเทอรเนต นามสกลของไฟลชนดน คอ .mpg, .mpeg, .mpe

RM (RealMedia) เปนไฟลทไดรบการพฒนาโดยทมอนเทอรเนตของ Real Media โดยไฟลชนดนจะใชสาหรบการทา video streaming ไดเปนอยางด ซงสามารถใชในระบบ video online และ internet TV ทใช bandwidth ตาๆ นามสกลของไฟลชนดน คอ .rm หรอ .ram

SWF (ShockWave Flash) เปนไฟล Flash ทสมบรณและไมสามารถแกไขดวยโปรแกรม Macromedia Flash หรอ Adobe Flash หรอโปรแกรม Flash ตางๆ ได แตถงอยางไรกตาม สามารถแปลงไฟล .swf ใหเปนไฟล .fla โดยใชโปรแกรม SWF Decompiler และโปรแกรมอนๆ เพอแกไขไฟล .swf ได สวนใหญจะอยในรปแบบของแอนเมชนหรอเกมทอยบนอนเทอรเนต

FLA (Macromedia Flash) เปนไฟลตนฉบบของโปรแกรมทใชเขยน Flash สามารถแกไขไฟลและ compile ใหเปนไฟล .swf ได นามสกลของไฟลชนดน คอ .fla

QuickTime เปนไฟลทพฒนาขนมาโดยบรษท Apple ซงไดรบความนยมมากบนอนเทอรเนต นามสกลของไฟลชนดน คอ .mov

98

FLV (Flash video) เปนไฟลทใชกนอยางแพรหลายบนอนเทอรเนตทใหบรการวดทศนผานเวบไซต ซงสรางจากโปรแกรม Macromedia Flash เปนไฟลทมขนาดเลก สามารถเปดดไดจากโปรแกรม Flash Player หรอ QuickTime กได ทาใหหลายเวบไซตนยมแปลงไฟลใหเปน FLV เพองายตอการชมผานเวบไซต เชน YouTube โดยนามสกลของไฟลชนดน คอ .flv

MOV (QuickTime Movie) เปนไฟลสาหรบโปรแกรม QuickTime จากบรษท Apple ซงนยมใชสาหรบเครองแมคอนทอช แตเครองพซกสามารถใชได โดยจะตองมโปรแกรม QuickTime เพอใชเปดไฟล โดยไฟลประเภทนจะมคณภาพสงและประกอบดวยรายละเอยดตางๆ มากมาย นามสกลของไฟลชนดน คอ .mov

VOB (Video Object) เปนรปแบบของไฟลประเภท DVD – Video ทมคณภาพสงทงดานภาพและเสยง สามารถเลนไดกบเครองเลนดวดหรอไดรฟดวดจากเครองคอมพวเตอร นามสกลของไฟลชนดน คอ .vob

Video Codec

โคเดค (CODEC) เปนคายอของคาวา “compression และ decompression” ซงเปนวธทใชบบอดเพอชวยลดขนาดของไฟล และขยายขอมลของภาพและเสยงใหอยในรปแบบเดมเมอนาไปเผยแพร (ดวงพร เกยงคา, 2548, หนา 14) ซงจะมการตงคาตางๆ ในการทางานของโคเดค เชน frame rate, bit rate และความละเอยดของวดทศน (resolution) เพอใหไฟลวดทศนนนมประสทธภาพในการแสดงผลทดและเรว มผคดคนซอฟตแวรททาหนาทเปนโคเดคออกมาหลายบรษท เพอเปนมาตรฐานในการแสดงผลขอมลวดทศนในรปแบบไฟลของตนเอง เชน Microsoft Windows Video 1 หรอ TechSmith Screen Capture Codec (TSCC) เปนตน

การบบอด (compression) จะเกดขนเมอมการบนทก และการเขารหสหรอบบอดขอมลในไฟลในขนตอนการสรางงาน (produce) สวนการขยายขอมล (decompress) จะเกดขนเมอสงแสดงหรอเลนวดทศนนน ซงชนดของโคเดคทใชขณะบบอดจะมผลกบคณภาพของภาพ เสยงและขนาดของไฟลวดทศนเปนอยางมาก นอกจากนการบบอดวดทศนและเสยงสวนมากจะเปนแบบทมการสญเสยคณภาพบางสวน (lossy) เมอทาไปแลวจงไมสามารถยอนกลบได ดงนนในการบบอดจงตองเลอกใหเหมาะสม และถาไมเปนภาระเกนไปกควรจดเกบไฟลตนฉบบกอนการบบอด ไวใหครบถวนเสมอ เพอจะนามาตดตอและสรางงานใหมภายหลง ซงจะไดไฟลงานทมคณภาพของภาพและเสยงดกวาการนาไฟลทผานการบบอดแลวมาบบอดหรอสรางใหมนนเอง

99

ชนดของ Video Codec ไฟลวดทศนแบบ AVI (Audio Video Interleave) สวนใหญจะถกบบอดดวย video

codec ชนดตางๆ เพอใชลดขนาดของไฟล ในปจจบนจะมโคเดคอยหลายตว แตละตวกจะใชวธบบอดและแสดงผลโดยซอฟตแวรตางกน ไฟล AVI ใดถกบบอดดวยโคเดคชนดใด เวลาแสดงผลกตองใชโคเดคททามาสาหรบไฟลแบบเดยวกน (แตไมจาเปนตองเปนโคเดคตวเดยวกน) ในการขยายขอมล เชน ไฟลวดทศนทจบภาพและบนทกเปนวดทศนดวยโปรแกรม Camtasia Recorder ซงใชโคเดค TSCC อยในเครอง หรอไมกอยในโปรแกรมทใชเลน (play back) นนดวย ถงจะเปดดวดทศนนนได หรอไฟลเสยงทเขารหสดวยโคเดค ทยอขอมลแบบ MP3 กตองเลนดวยโคเดคทรจกขยายขอมลแบบ MP3 เชนกน (แตอาจเปนคนละโปรแกรมกได) ซงชนดของโคเดคหลกๆ มดงน (ดวงพร เกยงคา, 2548, หนา 15-16)

1. Microsoft Video 1 บบอดไดอยางรวดเรว ใหคณภาพทดสาหรบวดทศนทวๆ ไป ดงเชนทถายดวยกลอง แตไฟลจะมขนาดใหญกวา TSCC

2. Microsoft RLE ใชอตราสวนในการบบอดตาจงเหมาะกบภาพเคลอนไหวทมความชดเจนตา เพราะจากดสไวท 8 บต (256 ส) จงไมเหมาะกบงานวดทศน

3. Cinepak (Compact Video) พฒนาโดยบรษท Apple ทสามารถบบอดวดทศนไดถง 1 ใน 25

4. Intel Indeo พฒนาโดยบรษท Intel มพนฐานมาจากเทคโนโลย DVI (Digital Video Interface) นามาประยกตใชในงาน video conferencing (จะคลายๆ กบ Cinepak)

5. DV (เหมอนทเกบในเทป Mini-DV) ใชในกรณทรบขอมลจากกลองดจทลผานพอรต FireWire พฒนาจากผผลตเทปวดทศนรายใหญ เชน Sony, Panasonic, JVC และ Philips เพอใชเกบวดทศนแบบดจทลสาหรบใชงานทวๆ ไป

6. DivX พฒนาเพมมาจากโคเดคชนดอน (มพนฐานมาจาก MPEG-4) และมการเปดเผยรหสตนฉบบ (source code) ใหดาวนโหลดไดฟร

7. TSCC (TechSmith Screen Capture Codec) เปนโคเดคของโปรแกรม Camtasia จะมขอด คอ ทาใหไฟลมขนาดเลกโดยไมสญเสยคณภาพของภาพ และใชกบงาน Screen Capture ไดดกวาโคเดคชนดอน แตอาจไมเหมาะกบวดทศนทถายจากกลองวดทศน

8. MPEG (Moving Picture Experts Group) เปนการบบอดทคลายกบแบบ JPEG (การบบอดรปภาพ) แตจะลดจานวนขอมลทซากนของภาพออกไป จะใชวธการบบอดแบบไม

100

สมมาตร คอ ขนตอนในการเขารหสสญญาณวดทศนจะนานกวาขนตอนการถอดรหสขอมล ซงแบงเปนหลายระดบดงน

- MPEG-1 เปนการเขารหสไฟลสาหรบใชในการทาแผนวซด (Video Compact Disc: VCD) สาหรบวดทศนทวๆ ไป โดยมการบบอดขอมลมาก ไฟลทไดจงมขนาดเลกสามารถนาไปบนทกลงแผนซดได แตคณภาพและความคมชดของภาพจะคอนขางตา

- MPEG-2 เปนการเขารหสไฟลสาหรบใชในการทาแผนดวด (Digital Versatile Disc: DVD) และใชบนโทรทศนความละเอยดสง (High Definition Television: HDTV) มาตรฐานนจะสามารถเลนไดบนจอโทรทศนระบบ NTSC ดวย ไฟลประเภทนขอมลจะถกบบอดนอยกวา MPEG-1 ทาใหไฟลทไดมขนาดใหญ แตใหคณภาพทดกวา

- MPEG-3 เปนการพฒนาตอเนองมาจาก MPEG 1 (layer 3) เนนงานดานเสยง สงผลใหโดดเดนในเรองคณภาพของเสยงและไดรบความนยมเปนอยางมากในชอ MP3

- MPEG-4 เปนมาตรฐานใหมทเรมตนตงแต พ.ศ. 2536 แตเพงเสรจสมบรณใน พ.ศ. 2544 โดยมเปาหมายอยทการสอสารขอมลแบบมลตมเดยทมการโตตอบระหวางผ ใชกบตวเนอหาได (interactive media) ซงตางจาก MPEG-1 ทมเปาหมายอยท video digital และ MPEG-2 ทมเปาหมายอยทระบบโทรทศนดจทลเทานน ปจจบนมาตรฐาน MPEG-4 เรมนามาใชในงานกนมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะกบการสงวดทศนผานทางอนเทอรเนต การประชมทางไกลผานจอภาพ (video conferencing) การเลนวดทศนบน PDA และโทรศพทมอถอ โดยจะบบอดไดมากกวา MPEG-2 เชนสามารถบบอด DVD-9 (8.5 GB) ลงใน DVD-5 (4.7 GB) หรอวซดได และนบเปนมาตรฐานทบบอดขอมลไดมากทสดทใชกนทวๆ ไปในปจจบน

ลกษณะการน าเสนอวดทศน

วดทศนทสรางขนสามารถนามาใชงานหรอเผยแพรผานสอตางๆ ไดคอนขางหลากหลาย แตหลกๆ วดทศนจะถกนาไปใชงานอย 2 แบบ คอ ใชงานโดยตรงจากสอทเกบวดทศนนน เชน เปดเลนจากเครองคอมพวเตอร หรอเปดจากแผนซด /ดวดโดยตรง ซงหากมโปรแกรม codec ทเหมาะสมกจะเลนไดทนท สวนอกแบบหนง คอ การนาวดทศนไปเผยแพรผานเครอขายอนเทอรเนต (internet) หรอเครอขายอนทราเนต (intranet) ซงเปนเครอขายภายในองคกร โดยอาจใชวธใหผชมดาวนโหลดทงไฟลมาเลนในลกษณะเดยวกนกบแบบแรกได แตทนยมมกใชวธทเรยกวา สตรมมง (streaming) ซงจะตองมเทคโนโลยอนๆ เสรมเขามาเพอชวยใหการนาเสนอนนมประสทธภาพมากขน โดยสตรมมงเปนเทคโนโลยในการสงขอมลภาพและเสยง หรอวดทศน ซง

101

สามารถรบชมหรอรบฟงสวนใดๆ กตามไดทนท โดยไมตองดาวนโหลดทงไฟลมาลงยงเครองของผชมกอน เรยกวาเปนการสงขอมลแบบสดๆ โดยการใชโปรแกรมประเภททเรยกวา Streaming Media Server เปนตวจดการ เมอผชมคลกทไฟลวดทศนแบบสตรมมงบนเวบไซต การเลนวดทศนจะเรมเกอบจะทนททมขอมลทยอยสงเขามาโดยไมจาเปนตองรอใหดาวนโหลดขอมลทงหมดกอน แตใชวธเกบขอมลไวทบฟเฟอร (buffer) ของหนวยความจาไวชวคราว เพอเปนตวชวยในการเลนวดทศนนน สาหรบการสงขอมลของสตรมมงน จะมรปแบบของขอมลทนยมนาไปใชงานอยหลายชนด แตจะมอย 3 ชนดทใชงานกนมาก ไดแก รปแบบของ Windows Media Format, QuickTime และ Real Media (ดวงพร เกยงคา, 2548 หนา 19)

รปแบบการเลนวดทศนผานเวบไซต

รปแบบการเลนวดทศนผานเวบไซตมอย 2 แบบ ดงน (ดวงพร เกยงคา, 2548, หนา 19-20)

1. ดาวนโหลดวดทศนจากเวบเซรฟเวอรไวทเครองเลนกอน การดาวนโหลด (download) วดทศนจากเวบเซรฟเวอร (web server) ไวทเครอง

เลนกอนเปนวธการนาเสนอขอมลมลตมเดยในยคแรกๆ ทจะกระทาผานเวบเซรฟเวอรจะเรมจากแปลง Audio/Video ใหอยในรปแบบของสอทเหมาะสมสาหรบการสงขอมลบนอนเทอรเนตกอน โดยพจารณาจากแบนดวดธ (bandwidth) ของโมเดม (MODEM) ของผ ชมทใชเชอมตออนเทอรเนต ผ ใหบรการตองอพโหลด (upload) ขอมลมลตมเดยไปเกบไวยงเวบเซรฟเวอร และสรางเวบเพจ (web page) ทระบตวชแหลงในอนเทอรเนต (Universal Resource Locator: URL) ของแฟมมลตมเดยนนๆ สวนผ ใชนนจะรบขอมลทใหบรการผานเวบบราวเซอร (web browser) เมอมการเรยกใชงานจากฝงผ ใชกจะทาการดาวนโหลดขอมลมลตมเดยมาเกบทเครองของผ ใช เมอขอมลทงหมดดาวนโหลดครบแลวจงจะเลนวดทศนนนได (บางทจะเรยกการใชงานแบบนวา download-and-play) ซงขอดของการบรการแบบน คอ ผใหบรการสามารถใชทรพยากรเดมทมอยมาใหบรการผ ชมไดทนท สวนขอเสย คอ ไมสามารถแสดงผลทนท (realtime) ได และตอง ดาวนโหลดขอมลมาเกบไวทเครองกอนจงจะแสดงผลได ทาใหตองเสยเวลาและเนอทในการจดเกบขอมล

102

2. เลนวดทศนทนทผาน Streaming Media Server เปนการสอสารขอมลมลตมเดยโดยใชโพรโทคอล (Protocol) เฉพาะดาน

อยางเชน RTSP (Realtime Streaming Protocol) และ UDP (User Datagram Protocol) ทจะไมสงขอมลโดยใชเวบเซรฟเวอร (web server) แตจะใช Streaming Media Server แทน เมอไฟลมลตมเดยถกเรยกใชงานเวบเซรฟเวอรจะสงไฟลขนาดเลกทเรยกวา meta file ไปยงเครองของผ ใช (client player) ซงใน meta file นจะระบปลายทางไปยง Streaming Media Server หลงจากนนเครองของผ ใชจะตดตอกบ Streaming Media Server โดยตรง และในขณะทกาลงดาวนโหลดขอมลนน ผ ชมจะเหนภาพและเสยงไปพรอมกน โดยทไมตองรอใหขอมลดาวนโหลดมาครบแตอยางใด

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา(สกอ.) รวมกบ บรษท ไอเฟล-ไทยแลนด เปดให มหาวทยาลย/สถาบน ภายใตกากบของ สกอ.ใหทดลองใชฐานขอมล Streaming Video (สตรมมงวดโอ) ของสานกพมพ Alexander Street Press จานวน 11 ฐาน ดงน (สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2554)

1) Education in Video ครอบคลมดานศกษาศาตร รวบรวมวธการ สอนทมประสทธภาพ เพอการฝกอบรมพฒนาคร พรอมคาบรรยาย และเอกสารประกอบ เขาใชงานไดท http://ediv.alexanderstreet.com

2) Dance in Video ครอบคลมดานศลปะการแสดง ประเภทการเตนทเปนรปแบบศลปะ เชน Jazz, Biiet และTap เปนตน เขาใชงานไดท http://daiv.alexanderstreet.com

3) Opera in Video การแสดงโอเปราคลาสสค พรอมประวต ผประพนธเพลงระดบโลก จนถงปจจบน เขาใชงานไดท http://opiv.alexanderstreet.com

4) Theatre in Video รวบรวมละครเวททสาคญของโลก ตงแตป ค.ศ. 1960-ปจจบน เขาใชงานไดทhttp://ativ.alexanderstreet.com

5) Social Theory ครอบคลมสาขาวชามนษยศาสตรและสงคมศาสตร เชน ประวตศาสตร สงคมวทยา เศรษฐศาสตร จตวทยา และรฐศาสตร เปนตน เขาใชงานไดทhttp://solomon.soth.alexanderstreet.com

6) World History in Video รวบรวมสารคดประวตศาสตร ประวตศาสตรของมนษยตงแตอารยธรรมยคแรกจนถงการทาลายกาแพงเบอรลน ประวตศาสตรและเหตการณโลกปจจบน เปนตน คนคนขอมลไดท http://whiv.alexanderstreet.com

103

7) Women and Social Movement International เปนฐานขอมลเกยวกบสตรในทางสงคม การเมอง รวมทงประวตศาสตรสตรทไมมชอเสยงแตเปนทรจกของสงคมนกวชาการ นกวจย เปนตน คนคนขอมลไดท http://wasi.alexanderstreet.com

8) Filmakers Online เปนฐานขอมลภาพยนตสารคดสาหรบการสอนและงานวจยกวา 1,000 เรอง ครอบคลมทกสาขาวชา ประกอบดวย ผสรางภาพยนตรในระดบสากล มากมายมผลงานอยใน Filmakers Library Online คนคนขอมลไดท http://flon.alexanderstreet.com

9) Ethnographic Video Online สารานกรมรปภาพเกยวกบพฤตกรรมและวฒนธรรมของมนษย ทสาคญคอลเลกชนนมสอพนบานหลากหลาย สารคดพนบานกบสารคดโลกตะวนตก และสนบสนนการสอสารถงกนทงในวถปฏบตและปรชญาของมานษยวทยา เปนตน คนคนขอมลไดท http://anth.alexanderstreet.com

10) Counseling and Therapy in Video I ฐานขอมลดานการใหคาปรกษาและจตวทยาบาบด เพอใชในการการฝกอบรมทางออนไลนททงนกวจยและนกศกษาสามารถดวธใหการบาบด และกรณศกษา ทงจากเหตการณจรงและการแสดงซาโดยจตแพทย นกจตวทยา และนกสงคมวทยาทมชอเสยง คนคนขอมลไดท http://ctiv.alexanderstreet.com

11) Counseling and Therapy Video II ของฐานขอมลการใหคาปรกษาและจตวทยาบาบด มวดทศนเพมเตมขนจากชดแรก โดยเนนแนวโนมในปจจบนเกยวกบโรคและการรกษาในเดก คนชรา การออกกาลง พฤตกรรมการรบร การบาบดดานเพศ การควบคมนาหนกและความผดปกตในการบรโภค ความเครยดหลงอาการเจบปวย และความกงวลตามกระแส ดาวนโหลดคมอการใชงานชด Counseling and Therapy in Video ไดท http://dl.dropbox.com/u/37781035/CTIV%20guide-Th.pdf คนคนขอมลไดท http://ctiv.alexanderstreet.com

104

การคนคนวดทศนในอนเทอรเนต เวบไซตทนยมใชในการคนคนวดทศนมากทสดในปจจบน คอ YouTube.com ซงเปน

เวบไซตชมชนศนยรวมไฟลวดทศนทใหญทสดอกแหงหนงในโลก สามารถคนหาไฟลวดทศนมากมายในอนเทอรเนต โดย YouTube ไดทาดรรชนของไฟลวดทศนจากเวบไซตทวโลก และมการจดกลมใหเปนระเบยบ โดยผ ใชสามารถเขาไปคนคนวดทศนไดจาก http://www.youtube.com (ภาพท 7.2) แลวใสคาคนเขาไปในชองคนหา จากนนจงทาการคนหา จะปรากฏผลการคน (ภาพท 7.3) หากตองการชมวดทศนทคนหาทนทสามารถคลกเลอกทวดทศนนนๆ แตหากตองการดาวนโหลดวดทศนทคนหาไดมาเกบไวทเครองคอมพวเตอรของผ ใช ใหเขาไปทเวบไซต http://keepvid.com (ภาพท 7.4) จากนนใหคดลอก URL ของวดทศนทตองการดาวนโหลดจากใน YouToube มาใสในชองวางทเขยนวา “Enter video URL or Search here…” แลวคลกทป ม “download” กจะสามารถดาวนโหลดไฟลไดตามตองการ หรอลงโปรแกรมสาหรบดาวนโหลดเพมเตม เชน YouTube Downloader, Leawo Free Youtube Download, Hash Youtube Downloader และ YouChoob ซงเปน freeware

ภาพท 7.2 หนาเวบไซต YouTube.com

105

ภาพท 7.3 ผลการคนจาก YouTube.com

ภาพท 7.4 เวบไซต http://keepvid.com เพอการดาวนโหลดวดทศน

106

สรป วดทศน (video) เปนองคประกอบทสาคญของมลตมเดย เนองจากวดทศนสามารถ

นาเสนอไดทงขอความ รปภาพ ภาพเคลอนไหว และเสยง โดยการเรยงตอกนของภาพเปนเรองราว โครงสรางหรอเนอหาภายในวดทศน (video structure) มการแบงออกเปนสวนตางๆ คอ เฟรม ชอต และฉาก สาหรบมาตรฐานการแพรภาพของวดทศนนนกมหลายรปแบบแตกตางกนไปในแตละประเทศ ซงประเทศไทยนนใชระบบ PAL โดยคณภาพของวดทศนสามารถวดไดจากอตรา การบดอดขอมล (bit rate) อตราเฟรม (frame rate) และความละเอยดของภาพ (resolution) ซงแตกตางกนไปตามแหลงทมาของวดทศน ระบบวดทศนทพบเหนอยทวไป ปจจบนสามารถแบงออกไดเปน 2 แบบ คอ วดทศนแบบแอนะลอก (analog) และแบบดจทล (digital) โดยระบบ วดทศนแตละแบบมจดเดนและจดดอยทแตกตางกน ไฟลวดทศนทสามารถทางานกบคอมพวเตอรไดกมหลายชนดเชนกน ขนกบวตถประสงคและความเหมาะสมในการใชงาน ซงไฟลวดทศนบางอยางอาจตองอาศยการบบอดไฟลดวย video codec ชนดตางๆ เชน ไฟลแบบ AVI เพอใชลดขนาดของไฟลลงใหสะดวกในการใชงาน โดยวดทศนสามารถใชงานได 2 แบบ คอ ใชงานโดยตรงจากสอทเกบวดทศนนน เชน เปดเลนจากเครองคอมพวเตอร หรอเปดจากแผนซด/ดวดโดยตรง สวนอกแบบหนง คอ การนาวดทศนไปเผยแพรผานเครอขายอนเทอรเนต ( internet) หรอเครอขายอนทราเนต (intranet) ซงเปนเครอขายภายในองคกร โดยอาจใชวธใหผชมดาวนโหลดทงไฟลมาเลนในลกษณะเดยวกนกบแบบแรกได แตทนยมมกใชวธทเรยกวา สตรมมง (streaming) ซงเปนเทคโนโลยในการสงวดทศน ซงสามารถรบชมหรอรบฟงสวนใดๆ กตามไดโดยทนท โดยไมตองดาวนโหลดทงไฟลมาลงยงเครองของผชมกอน สวนการคนคนวดทศนในอนเทอรเนตสามารถทาไดงายจากเวบไซตยอดนยม คอ YouTube.com โดยสามารถชมวดทศนทคนหาไดทนท หรอจะดาวนโหลดมาไวทเครองคอมพวเตอรของผใชกได

บทท 8 การประเมนระบบการคนคนสารสนเทศ

การประเมนผลการคนคนสารสนเทศเพอประเมนระบบการทางานวาเปนไปตาม

วตถประสงคทตงไวหรอไม อยางไร รวมทงคนหาแนวทางทจะทาใหระบบประสบความสาเรจ และเทคนคตางๆ ในการเพมประสทธภาพของระบบ ตลอดจนเพอปรบปรงสอหรอตวกลางทใชใหบรรลวตถประสงคทตงไว โดยวดลกษณะการทางานของระบบดานประสทธผล (effectiveness) และประสทธภาพ (efficiency) ในการใชงานระบบการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ

ความส าคญของการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ

1. การประเมนผลจะชวยวดประสทธภาพของระบบการคนคนสารสนเทศ โดยการพจารณาจากความพงพอใจของผ ใชบรการ ซงอาจมรายการเอกสารทคนไดเพยงเลกนอย แตผลทไดจากการคนตรงตามวตถประสงคทตองการ

2. การประเมนผลจะชวยเปลยนแปลงเครองมอหรอเทคนคทใช เพอเปนแนวทาง การปรบปรงระบบในอนาคต โดยพจารณาวาผ ใชสารสนเทศไดรบความสะดวกในการคนหรอไม การแสดงผลการคนทาใหผ ใชเขาใจมากนอยเพยงใด โดยการรวบรวมปญหาทเกดขนจากการคนคนสารสนเทศ และหาสาเหตของปญหาวาเกดขนจากสวนใดของระบบ เพอใชเปนแนวทางในการปรบปรงระบบตอไป

3. การประเมนผลทนาเ ชอถอจะมประโยชนในการตดสนใจ เกยวกบการลงทน ในการตดตงระบบออนไลน และการคดคาใชจายของผใชตอการคนดวยระบบออนไลน ขอมลพนฐานทจ าเปนตอการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ

ในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ ผประเมนจาเปนตองทราบขอมลเพอนาไปใช ในการประเมนผล ซงขอมลพนฐานทจาเปนตอการประเมนผล ไดแก

1. จดประสงคในการคนคนสารสนเทศ ซงจะมผลตอความพงพอใจตอผลการคนทไดรบ 2. เวลาทใชในการคนคนทงหมด ตงแตผ ใชสงแบบคารองขอใชบรการ จนไดรบ

ผลการคน ในกรณทผ ใชไมไดคนเอง แตใหบรรณารกษหรอเจาหนาทสารสนเทศชวยคน หรอถาผ ใชเปนผ คนเอง อาจพจารณาตงแตเวลาทใชในการเตรยมการกอนการคนคน โดยเรมตงแต

108

การวเคราะหความตองการ การคดคาคน การคดกลวธการคน การเลอกฐานขอมล จนไดรบผลการคนนนเอง

3. ขอจากดตางๆ ในการคนคนสารสนเทศ เชน ประสทธภาพในการประมวลผลของ เครองคอมพวเตอร และเวลาทเปดทาการของสถาบนบรการสารสนเทศ เปนตน

4. คาใชจายในการใชบรการเพอการคนคนสารสนเทศ ไดแก คาอปกรณ คาสมาชก คาการสอสาร และคาจดสงเอกสาร เปนตน

5. ความพงพอใจของผ ใช โดยอาจพจารณาวาผ ใชไดรบสารสนเทศทถกตองและตรงกบความตองการหรอไม

6. ขอดและขอดอยของระบบการคนคนสารสนเทศหรอจากฐานขอมลทเลอกคน เชน ฟงกชนในการคน (search features) บรการพเศษตางๆ ไดแก บรการสารสนเทศททนสมย บรการจดสงเอกสาร และระบบการจดเกบขอมลทคนหาได เปนตน

7. สารสนเทศทไดจากการคนคนครอบคลมถงหวเรองทตองการหรอไม 8. จานวนขอมลทเรยกขนมาไดในหวเรองททาการคน คดเปน เปอรเซนต (%) 9. จานวนขอมลทเรยกขนมาไดในหวเรองทคนและตรงกบความตองการของผ ใช คดเปน

เปอรเซนต (%) 10. จานวนขอมลทเรยกขนมาไดและใหความรใหมแกผ ทใช 11. คณคาในการคนคนสารสนเทศแตละครง

เกณฑทใชในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ

การประเมนผลการคนคนสารสนเทศ เพอศกษาประสทธภาพของระบบการคนคน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงระบบ ซงเกณฑทใชในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ ประกอบดวย

1. เนอหาของฐานขอมลทครอบคลม เนอหาทครอบคลมเปนปจจยหนง ทสงผลถงประสทธภาพของการคนขอมล

การพจารณาเนอหาทครอบคลมของฐานขอมลเปนสงสาคญ เพราะฐานขอมลทใชคนไมสามารถครอบคลมเนอหาทกอยางตามตองการได ทงนเนองจากขอจากดเกยวกบการนาเขาขอมล ทาใหผผลตฐานขอมลไมสามารถนาเขาขอมลทกอยางทเกยวของลงในฐานขอมลได ตองเลอกเฉพาะขอมลทจะเปนประโยชนตอผ ใชเทานน อยางไรกดในแตละฐานขอมลกมกมขอมลทคาบเกยวกน เชน ฐานขอมล AGRIS, AGRICOLA และ CAB มขอมลดานการเกษตรเหมอนกน นอกจากนน

109

แตละฐานขอมลอาจครอบคลมเนอหากวางกวาชอของฐานขอมลนนๆ เชน ฐานขอมล ERIC ครอบคลม เ น อหา เ กยวกบการศกษาและศาสตร ท เ กยว ของ รวมท ง ข อมลทาง ดานบรรณารกษศาสตรดวย ซงขอมลทางดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตรน จะพบไดจากการศกษาฐานขอมล LISA ซงเปนฐานขอมลทางบรรณารกษศาสตรโดยตรงดวย

การพจารณาเนอหาทครอบคลมของฐานขอมลนยงขนอยกบความตองการของผ ใชบรการดวย ในกรณทผ ใชตองการคนขอมลใหไดอตราการเรยกคนสง ตองพจารณาวาฐานขอมลนนๆ มความสมบรณของเนอหาครบถวนตามความตองการของผ ใชเพยงใด และสารสนเทศทผ ใชตองการนนคนจากฐานขอมลใดบางจงจะไดสารสนเทศครบถวน แตสาหรบผ ใช ทตองการคนขอมลใหไดอตราการเรยกคน หรอมความตองการเพยง 2-3 บทความไมใชบทความทงหมดทมการตพมพนน การพจารณาเนอหาทครอบคลมจะมความสาคญนอยลงไป

2. อตราการคนคน อตราความถกตอง และอตราความใหมของการคนคนสารสนเทศ

ในการคนคนสารสนเทศหวขอหนงๆ ผลการคนคนประกอบดวย สารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ สารสนเทศทคนคนไดแตไมเกยวของกบเรองทตองการ สารสนเทศทคนคนมาไมไดแตเกยวของกบเรองทตองการ และสารสนเทศทไมเกยวของกบเรองทตองการและไมถกคนคนขนมา ดงภาพท 8.1

ภาพท 8.1 ผลการคนคนสารสนเทศ ทมา (นศาชล จานงศร, 2546, หนา 128)

D Not Relevant Not Retrieved

B Not Relevant

Retrieved

C Relevant

Not Retrieved

A Relevant Retrieved

110

จากภาพท 8.1 A คอ สารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ

(Relevant and Retrieved) B คอ สารสนเทศทคนคนไดแตไมเกยวของกบเรองทตองการ

(Not Relevant but Retrieved) C คอ สารสนเทศทคนคนมาไมไดแตเกยวของกบเรองทตองการ

(Relevant but Not Retrieved) D คอ สารสนเทศทไมเกยวของกบเรองทตองการและไมถกคนคนขนมา

(Not Relevant and Not Retrieved) สงทผ ใชตองการทสดคอ A และ D เทากบ 100 เปอรเซนต และลดปรมาณของ

B และ C ใหมากทสด แตในความเปนจรงเหตการณทเกดขนมากทสด คอ D และเหตการณ ทเกดขนนอยทสด คอ A

ในการวจยดานประสทธภาพของการคนคนสารสนเทศ หากจานวน B และ C = “0” จะแสดงถงประสทธภาพสงสด แตในความเปนจรง หากจานวน B และ C ตา กถอวาการคนคนสารสนเทศนนมประสทธภาพพอสมควรแลว

ตวอยางผลการคนทถกตองสมบรณ สาหรบการคนคนสารสนเทศทเกยวของซงมทงหมด 50 รายการ จากสารสนเทศทมอยในฐานขอมลทงหมด 1,000 รายการ จะตองไดผลดงน

A = 50 (Relevant, Retrieved) B = 0 (Not Relevant, Retrieved) C = 0 (Relevant, Not Retrieved) D = 950 (Not Relevant, Not Retrieved)

แตในความเปนจรงผลทมกจะเกดขน คอ A = 45 (Relevant, Retrieved) B = 5 (Not Relevant, Retrieved) C = 5 (Relevant, Not Retrieved) D = 945 (Not Relevant, Not Retrieved)

และในกรณทแย คอ A = 20 (Relevant, Retrieved) B = 20 (Not Relevant, Retrieved)

111

C = 20 (Relevant, Not Retrieved) D = 940 (Not Relevant, Not Retrieved)

หรอในกรณทเลวรายทสด คอ A = 10 (Relevant, Retrieved) B = 30 (Not Relevant, Retrieved) C = 30 (Relevant, Not Retrieved) D = 930 (Not Relevant, Not Retrieved)

จะเหนไดวา ในทกกรณ มสารสนเทศทคนคนออกมาไดไมนอยกวา 50 รายการ แตจานวนสารสนเทศทเกยวของทคนคนออกมาไดแตกตางกน ซงสามารถนาตวเลขเหลาน มาคานวณหาอตราการคนคน อตราความถกตอง และอตราความใหมของการคนคนสารสนเทศ เพอประเมนประสทธภาพของระบบการคนคนสารสนเทศได ดงน

2.1 อตราการคนคน (recall ratio) คอ อตราสวนรอยละของจานวนสารสนเทศ ท คนคนไดตรงตามความตองการกบจานวนสารสนเทศในเ รองนนทงหมด เปนการวดความสามารถในการคนคนของระบบ ซงมวธการคานวณดงน อตราการคนคน = จานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ X 100 (Recall Ratio) จานวนสารสนเทศทเกยวของกบเรองทตองการทงหมด = A X 100 A + C เมอ : A คอ จานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ

C คอ จานวนสารสนเทศทคนคนมาไมไดแตเกยวของกบเรองทตองการ ดงนน เมอ A = 45 C = 5 จานวนเปอรเซนตของอตราการคนคน เทากบ 45 x 100 = 90 % 45+5

ในความเปนจรงแลว การหาคาอตราการคนคนทาไดยาก เนองจากการจะทราบวาในฐานขอมลมสารสนเทศทตรงกบความตองการอยเทาใดทาไดยาก โดยเฉพาะถาฐานขอมลนนมขนาดใหญมาก นนคอ จะไมสามารถทราบคา C ทแทจรงได ดงนนจงมวธทใชในการพยายาม

112

หาคาอตราการคนคน โดยการใหคนหลายๆ คน ทาการคนคนสารสนเทศในเรองเดยวกน โดยม ผ คนหลกหนงคนทใหผลลพธแกผ ใช และหากผ คนคนอนๆ ไดรบสารสนเทศทตรงเพมขน กจะนาเอาจานวนนนมารวมกนเพอเปนจานวนสารสนเทศทตรงกบเรองทตองการทงหมดทมอยในฐานขอมล

เชน ผ คนหลก คนได 30 รายการ ผ คนคนทสอง คนได 32 รายการ (เพมกวาผ คนหลก 2 รายการ) ผ คนคนทสาม คนได 34 รายการ (เพมกวาผ คนหลก 4 รายการ) ดงนน มรายการทผ คนหลก คนออกมาไมได 4 รายการ จงไดอตราการคนคน ดงน คาอตราการคนคน = 30 x 100 = 88 % 30+4

แตเปนไปไดวา ผ คนทง 3 คน อาจไมไดรายการทตรงกบเรองทตองการทงหมด เพราะความผดพลาดทเกดขนจากการจดทาคาสาคญเพอชวยในการคนคน ทาใหบางรายการหลดไปจากการคนคน การใชคาอตราการคนคนน จงมกไมปรากฏในแบบประเมนผลการคนคน เพราะผ ใ ช ยอมไ มทราบแนนอนวา ม รายการ ทตรงกบ เ รอง ท ตองการท ง หมดเท า ไ ร (นศาชล จานงศร, 2546, หนา 130) ดงนน ในการทดลองหรอวจยเพอประเมนประสทธภาพของระบบจากคาอตราการคนคนจงมกทาในลกษณะจาลอง โดยการสรางฐานขอมลตวอยาง ซงผประเมนจะทราบปรมาณสารสนเทศทเกยวของทแทจรง

การวดประสทธภาพของระบบการคนคนสารสนเทศนน นอกจากคานวณ จากคาอตราการคนคนแลว ยงตองคานวณหาคาอตราความถกตอง (Precision Ratio) ประกอบการประเมนดวย ทงนเนองจากบางครงสารสนเทศทคนคนได อาจไมใชสารสนเทศ ทเ กยวของหรอตรงกบความตองการของผ ใ ชทงหมด เนองจากการเรยกคนสารสนเทศ จากฐานขอมลคอมพวเตอรเปนเพยงการจบคคาคนทใชกบเอกสารทมอยในฐานขอมล ซงหากกาหนดคาคน หรอคาแทนสาระของสารสนเทศผดพลาด จะทาใหไมสามารถเรยกสารสนเทศ ทถกตองออกมาได เปนตน ดงนน การคานวณคาอตราความถกตองจงเปนการวดความสามารถของระบบการคนคนสารสนเทศทจะไมเ รยกคนสารสนเทศทไมเ กยวของหรอไมตรงกบ ความตองการออกมา

113

2.2 อตราความถกตอง (precision ratio) คอ อตราสวนรอยละของจานวนสารสนเทศทคนคนไดและตรงตามความตองการกบจานวนสารสนเทศเรองนนทคนคนไดในครงหนงๆ ซงมวธการคานวณดงน อตราความถกตอง = จานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ X 100 (Precision Ratio) จานวนสารสนเทศทคนคนไดทงหมด = A X 100 A + B เมอ : A คอ จานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ

B คอ จานวนสารสนเทศทคนคนไดแตไมเกยวของกบเรองทตองการ ดงนน เมอ A = 45 B = 15 จานวนเปอรเซนตของอตราการคนคน เทากบ 45 x 100 = 75 % 45+15

ในการประเมนประสทธภาพของระบบการคนคนสารสนเทศ ควรใชทงคาอตราการคนคนและคาอตราความถกตองประกอบกน โดยใชขอมลทไดจากการคนคนสารสนเทศหลายๆ ครง เปรยบเทยบกน ซงผลการคนทสมบรณหรอระบบทดเยยม ทงสองคาจะตองเทากบ 100% ดงตวอยางตอไปน

A = 50 (Relevant, Retrieved) B = 0 (Not Relevant, Retrieved) C = 0 (Relevant, Not Retrieved) D = 950 (Not Relevant, Not Retrieved)

แตขอจากดในเรองความซบซอนขององคความร ภาษา และระบบการคนคน

สารสนเทศ ผลการคนขางตนจงเกดขนยาก โดยผ ใชสวนใหญจะพงพอใจทระดบคาอตราการคนคนและคาอตราความถกตองเทากบ 75% (นศาชล จานงศร, 2546, หนา 131) ซงในการพฒนาปรบปรงระบบอาจทาไดโดยการคนดวยกลยทธทแตกตางกน จะพบวา วธใด หรอ อะไรททาใหการ

114

คนคนมประสทธภาพ และอะไรทเปนปญหา หรอทาใหการคนคนไมมประสทธภาพ เชน การใชคาคน วธการคน ระบบดรรชน ระบบการกาหนดคาศพท ประสบการณ ความสามารถและบคลากรททาการคนคนสารสนเทศ เปนตน

นอกจากคาอตราการคนคนและคาอตราความถกตองแลว ยงมคาทจะนามาใชเปนเกณฑในการวดความพงพอใจของผ ใชตอผลการคนคนได คอ คาอตราความใหมของการคน (novelty) ซงมรายละเอยดดงน

2.3 อตราความใหมของการคน (novelty ratio) หมายถง อตราสวนรอยละของจานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการและมความ “ใหม” สาหรบผ ใช กลาวคอ ผ ใชไมเคยเหน หรอทราบเกยวกบสารสนเทศรายการนมากอน ในกรณทผ ใชไมเคยทาการคนคนสารสนเทศในเรองนนมากอน คาอตราความใหมของการคนจะสง ซงมวธการคานวณดงน

อตราความใหม = จานวนสารสนเทศใหมทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ X 100 (Novelty Ratio) จานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ = E X 100 A เมอ : E คอ จานวนสารสนเทศรายการใหมทคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ

A คอ จานวนสารสนเทศทคนคนไดและเกยวของกบเรองทตองการ ดงนน เมอ A = 45, E = 30 คาอตราความใหม เทากบ 30 x 100 = 66.6 % 45

ถาผ ใชไมเคยคนขอมลเกยวกบหวขอนมากอน อตราความใหมของการคนอาจ สงถง 100 % ถาผ ใชมความรเกยวกบเรองนอยบาง อตราความใหมของการคน จะตาลงแมวา การคนครงนจะดเลศกตาม อตราความใหมของการคน ใชกบการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ

115

ของบรการขาวสารททนสมย ผประเมนจะตดสนอตราความใหมของการคน โดยถามวารายการ ทเกยวของนนมจานวนเทาไรทเปนรายการใหมสาหรบผใช

ตวอยางการคานวณอตราการคนคน อตราความถกตอง และอตราความใหมของการคนคนสารสนเทศ โจทย : ในการคนคนสารสนเทศ ไดสารสนเทศออกมาทงหมด 50 รายการ ซงตรงกบความตองการ 30 รายการ และเปนสารสนเทศใหมทงหมด แตมสารสนเทศทคนคนไมได แตตรงกบทเราตองการอก 10 รายการ อยในฐานขอมล ซงมสารสนเทศอยทงหมด 500 รายการ ไดอตรา การคนคน อตราความถกตอง และอตราความใหมของการคนคนสารสนเทศเทาใด

จากโจทย A = 30 (Relevant, Retrieved) B = 20 (Not Relevant, Retrieved) C = 10 (Relevant, Not Retrieved) D = 450 (Not Relevant, Not Retrieved) E = 30

ดงนน

คาอตราการคนคน = 30 x 100 = 75 % 30+10

คาอตราความถกตอง = 30 x 100 = 60 % 30+20

คาอตราความใหม = 30 x 100 = 100 % 30

3. เวลาทใชในการคนและรอผลการคน เวลาทใชในการคนและรอผลการคน หมายถง เวลาตงแตผ ใชบรการแจงความจานง

ขอคนขอมลจนกระทงไดรบผลการคน ซงผ ใชเกอบทงหมดจะมกาหนดเวลาทจะใชขอมล ถาไดรบผลการคนหลงจากนนแลว ขอมลทไดรบกจะไมมความหมาย แตอยางไรกดเวลาทใชในการคน

116

และการรอผลการคน มกเปนความตองการอนดบรองกวาอตราการคนคนและอตราความถกตอง ซงไมเคยเปนความตองการอนดบแรกของผ ใช เพราะถาเปนเชนนน หมายถง ผ ใชพอใจ กบการไดรบผลการคนทนท แตอาจไดรบเรองทไมตรงกบความตองการทงหมด

4. ความพยายามของผใช อตราการคนคนและอตราความถกตองและตรงกบความตองการ เปนเครองวด

ความพยายามของผ ใชเพอใหไดสารสนเทศตามความตองการ ความพยายามนจะแสดงใหเหน ในการแยกรายการทตรงกบความตองการออกจากผลการคนทงหมด แตอยางไรกด ผ ใชบรการ ยงตองใชความพยายามกบสวนอนๆ อก คอ ความพยายามในการยนคารอง และอธบายรายละเอยดทตองการตอเจาหนาทหองสมด ความพยายามในการชวยสรางกลยทธการคน ความพยายามในการคนแบบทาซา โดยหลงจากคนขอมลและผ ใชตรวจสอบผลการคนแลว จะปรบปรงกลยทธการคนและคนขอมลกนใหม วธนเหมาะสาหรบการคนออนไลนมาก และ ความพยายามในการตดตามเอกสารฉบบสมบรณ หากผ ใชบรการเตมใจทจะใชความพยายามมากขนเทาไร ผลการคนในความหมายของอตราการคนคนและอตราความถกตอง กจะดขนเทานน อาจกลาวไดวา ผ ใชซงตองการอตราการคนคนสง ยอมจะตองใชความพยายามมากกวาผใชซงตองการอตราการคนคนตา

5. รปแบบของผลการคน ผล ก า ร ค น ค น ส า ร ส น เ ท ศ อ า จ อ ย ใ น ร ป แ บ บ ข อ ง ตว เ ล ข ร า ย ก า ร อ า ง อ ง

ทางบรรณานกรม สาระสงเขป และเอกสารฉบบสมบรณในแบบตวเลมหรอวสดยอสวน รปแบบเหลานเปนสงสาคญ เพราะจะมผลตออตราความถกตองและอตราการคนคนดวย ถาผลการคน อยในรปแบบทศกษาไดสะดวกและรวดเรว

6. คาใชจาย คาใชจายสาหรบการคนคนสารสนเทศของผใชประกอบดวย

6.1 คาใชจายโดยตรง เชน คาโทรศพท คาเดนทาง และคาถายเอกสารหรอพมพเอกสารทคนได เปนตน

6.2 คาใชจายจากความพยายามในการใช ซงประกอบดวย ระบบการซกถามของ ผ ใหบรการ การตรวจสอบผลการคน และการตดตามเอกสารฉบบสมบรณ เวลาทเสยไป ในการใชบรการ

สาหรบคาใชจายจากความพยายามของผใชนน สามารถวดไดเปนเวลาทผ ใชตองเสยไปในการวดประสทธภาพของการคนออนไลน เครองวดทจะใชคกบอตราการคนคนไดด กคอ คาใชจาย ซงหมายถงเวลาตอรายการทคนได ถกตองและตรงกบความตองการ เชน คนท 1

117

ใชเวลาอานผลการคน 12 นาท พบรายการทเกยวของ 8 รายการ คาใชจายตอหนวยจะเทากบ 12/8 หรอ 1.5 นาท ตอ 1 รายการ สวนคนท 2 คนไดรายการทเกยวของ 4 รายการ และใชเวลา 20 นาท คาใชจายตอหนวยของการคนจงเทากบ 5 นาท ตอ 1 รายการ ดงนน การคนของผ คน คนท 1 จงมประสทธภาพมากกวาการคนของผ คนคนท 2

7. ความถกตองของขอมล ผ ใ ชจะไมพอใจหากผลการคนทไดรบมความผดพลาดและความไมสมบรณ

นอกจากนหากเปนความผดพลาดและไมสมบรณของรายการทางบรรณานกรม ผลทอาจตามมา กคอ ผ ใชไมสามารถตดตามเอกสารฉบบสมบรณได ดงนนความถกตองของขอมลจงเปนเรอง ทสาคญมาก

8. ความคมคาและคณคาของการบรการ ในการประเมนผลระบบการคนคนสารสนเทศในดานความคมคาและคณคาของ

การบรการของระบบ มหลกในการพจารณา คอ 8.1 ในการคนคนสารสนเทศดวยระบบน ประหยดคาใชจายกวาการคนหาขอมล

ทตองการดวยวธอนหรอดวยระบบอน 8.2 หากไมมการคนคนสารสนเทศดวยระบบน จะหาขอมลไมไดเลย 8.3 ลดความซาซอนในการคนควาวจย และปรบปรงการทางานใหดขน 8.4 การคนคนสารสนเทศชวยในการกระตนใหมการคนพบสงทมประโยชนใหมๆ

9. ความพงพอใจของผใชบรการ ความพงพอใจของผ ใชบรการสามารถวดไดโดย ผ ใชใหระดบคาของความพงพอใจ

เปน พอใจมากทสด พอใจมาก พอใจปานกลาง พอใจนอย ไมพอใจเลย การวดความพงพอใจ เปนการประเมนผลแบบวดความคดเหน

สงทมผลตอการตดสนความพงพอใจของผใชประกอบดวย 9.1 เวลาทใชในการคนและรอผลการคน 9.2 รปแบบของผลการคนทปรากฏ 9.3 ความพยายามของผใช 9.4 ขอจากดของผลการคน 9.5 คาใชจาย 9.6 ความสามารถของระบบ เชน ภาษาของคาสง และโครงสรางของแฟมขอมล

เปนตน 9.7 ทศนคตทมตอผ เชยวชาญการคน

118

9.8 คณภาพและเนอหาทครอบคลม 9.9 ประสทธภาพของการคนคน 9.10 ความใหมของผลการคน

ปจจยทมผลตอผลการคนคนสารสนเทศ

ผลการคนคนสารสนเทศทพงประสงค คอ ขอมลทตองการสามารถเรยกคนออกมาไดเกอบครบถวน ซงปจจยททาใหการคนคนไดผลไมเตมทมหลายประการ เชน คาถามไมชดเจน ความสามารถในการวเคราะหคาถาม การตความปญหาของผ ใช การกาหนดคาคนและกลวธการคน วธการคนคนยงไมเหมาะสม ระบบดรรชนดอยประสทธภาพ กลไกการทางานของระบบ การจดเกบและการคนคนสารสนเทศผดพลาด คณภาพของสารสนเทศทเลอกหรอประเมนเขามาจดเกบ ซงระบบการคนคนสารสนเทศทดควรสามารถสะทอนการวเคราะหปญหาของผ ใชออกมาเปนความตองการใชสารสนเทศไดอยางชดเจน แมวาบางครงผ ใชทมปญหาเกดขน บางคนอาจจะไมไดตระหนกถงความตองการใชสารสนเทศของตนกตาม และเมอผสานกบกลไกในการจดเกบและการคนคนสารสนเทศทมประสทธภาพแลว ควรจะไดสารสนเทศทมคณคาตอการนาไปใชเพอจดการกบปญหานนๆ และอยในรปทสอดคลองกบความรและภมหลงของผใชดวย

ซงปจจยทมผลตอความสาเรจและความลมเหลวของการคนคนสารสนเทศ มดงน 1. ผใช

ปจจยในสวนของผ ใช ทมผลตอความสาเรจและ ความลมเหลวของการคนคนสารสนเทศ ไดแก

1.1 การวเคราะหความตองการสารสนเทศ 1.2 ทกษะและประสบการณในการคนคนสารสนเทศ 1.3 ความรในเรองทคน 1.4 ความรเกยวกบระบบทใช เชน การใช function หรอ command และ

ความสามารถในการทางานของระบบ เปนตน 2. ผใหบรการ

ปจจยในสวนของผ ใหบรการทมผลตอความสาเรจและความลมเหลวของการคนคนสารสนเทศ ในกรณทผใชไมไดคนเอง ไดแก

2.1 ทกษะในการสมภาษณ เพอทราบความตองการทแทจรงของผใช 2.2 การเลอกคาคน หรอกลวธในการคน 2.3 ความรในเรองทคน

119

3. ระบบสารสนเทศ ปจจยในสวนของระบบสารสนเทศทมผลตอความสาเรจและความลมเหลวของการ

คนคนสารสนเทศ ไดแก 3.1 ระบบการจดเกบสารสนเทศ ไดแก การเลอกหรอการประเมนสารสนเทศ

การจาแนกหรอการวเคราะหเนอหาของสารสนเทศ การกาหนดคาแทนสาระ และการสรางระบบคาดรรชน

3.2 ระบบการคนคนสารสนเทศ ไดแก การจดการแฟมดรรชน การกาหนดเขตขอมล (Fields) ทใชเปนจดเขาถงขอมล และคณลกษณะดานการคน

3.3 ระบบการเชอมประสานกบผ ใช (user interfaces) ทใชงานงาย เรยนรงาย และดงดดความสนใจ

ขนตอนในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ ขนตอนในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ ม 5 ขนตอนคอ 1) กาหนดขอบเขตของการประเมน 2) ออกแบบโครงการประเมน 3) ดาเนนการประเมน 4) วเคราะหและอภปรายผลทไดจากการประเมน และ 5) ปรบปรงแกไขระบบหรอบรการโดยอาศยผลทไดจากการประเมน ดงรายละเอยดตอไปน

1. การก าหนดขอบเขตของการประเมน การประเมนระบบใดระบบหนงกเพอคนหาสาเหตของปญหาในระบบ จงตองมการ

กาหนดขอบเขต ซงประเดนสาคญในการกาหนดขอบเขตของการประเมน คอ 1.1 กาหนดคาถามทตองการหาคาตอบจากการประเมน คอการกาหนดวตถประสงค

และขอบเขตของงานวจยอยางครอบคลมสงทตองการประเมน เชน กาหนดวาตองการศกษาเกยวกบตวระบบหรอเกยวกบตวผ ใช หากตองการศกษาตวระบบ คาถามจะเกยวกบกลยทธ ในการคน และการกาหนดคาแทนสาระในฐานะทเปนสวนประกอบหนงของระบบทจะมผลกระทบตอลกษณะของการคนคน เปนตน แตหากตองการศกษาผ ใ ช ผ ประเมนกอาจศกษาประสทธภาพของการคนคนแตละครง หรอการเลอกใชคาดรรชนและเชอมโยงผลทได จากการคนคนหรอความเปนผ เชยวชาญเฉพาะสาขาของผใช เปนตน

1.2 การกาหนดวธการประเมน วาการประเมนครงนจะกระทาในหองปฏบตการหรอกระทาในระบบจรง

1.3 การกาหนดระดบของการประเมนวาเปนแบบมหภาคหรอจลภาค

120

2. การออกแบบโครงการประเมน โดยปกตแลวผ ออกแบบโครงการประเมน มกเปนหวหนาหรอผ วเคราะหระบบ

ในขณะทผ ทประเมนจรงๆ คอผ ปฏบตงาน ดงนนการออกแบบโครงการจงตองมความชดเจน ทกขนตอน และผออกแบบควรระบประเดนทควรระวงเปนพเศษไวเพอหลกเลยงขอผดพลาดตางๆ ทเกดขน การออกแบโครงการประกอบดวย

2.1 การกาหนดแผนการดาเนนงานอยางละเอยด กอนทจะมการรวบรวมขอมล ควรกาหนดและระบขอมลทตองการจะเกบรวบรวม ขอมลใดตองการใชในการตอบคาถามขอใด

2.2 การกาหนดวธการประเมนรวมทงวธ ทจะดาเนนการกบขอมล เพอใหไดผล ตามวตถประสงค และบางครงขณะทอยในระหวางการประเมน ผประเมนอาจตองมการควบคมพารามเตอรบางตวของระบบ ดงนนขณะกาหนดแผนการดาเนนงาน ผ ออกแบบจะตองระบ ลงไปวา พารามเตอรตวใดถกควบคมในชวงทมการประเมน รวมทงวธการควบคมดวย

3. การด าเนนการประเมน การดาเนนการประเมนเปนขนตอนการรวบรวมขอมลตามขอบเขตและวธการ

ทกาหนดไวแลว ขณะดาเนนการประเมนควรจะมการสงเกตอยเปนประจาเพอหลกเลยงขอผดพลาดในกลมตวอยาง รวมทงอคตตางๆ ทเกดขน และถงแมวาผ ทาการประเมนจะดาเนนการไปตามแผนทไดกาหนดไวแลว แตบางครงอาจพบประเดนทนาสนใจทไดกาหนดไวในขนตอนการออกแบบ ดงนนผ ทาการประเมนและผออกแบบโครงการ ควรมการตดตอสอสารกนในขนตอนน เพอทราบปญหา หรอประเดนทสนใจตางๆ ซงบางครงอาจตองมการออกแบบใหม (redesign) กเปนได

4. การวเคราะหและอภปรายผลทไดจากการประเมน การประเมนผลทไดดาเนนการมาทงหมดจะดหรอไม ขนอยกบวธการในการอภปราย

ผลทไดและความถกตองของวธการนนๆ ผ ทาการประเมนจะรวตถประสงคของโครงการอยแลว และมขอมลทไดเพมเตมจากการสงเกตในขณะททาการประเมน ดงนนแมวาจะมการกาหนดวธการในการดาเนนการ เมอขอมลไดถกดาเนนการในวธการทเหมาะสมแลว ผประเมนจะไดผลจากการประเมนทตองนามาตความเพอตอบคาถามไวในวตถประสงค เชน ในการวเคราะห ความลมเหลวของระบบซงพบวาระบบจะทางานชาลงเมอมอตราการใชมากขน ฉะนนควรม การวเคราะหชวงเวลาทใชในการวเคราะหและในการโตตอบระหวางระบบกบผ ใช โดยอาจศกษาชวงเวลาทมผ ใช 10 คน 20 คน หรอ 50 คนวาใชเวลารอคอยนานเทาใด เมอวเคราะห หาสาเหตพบแลวจงเสนอแนะวธแกไขปญหาซงการใชทงขอมลการทางานของระบบและ การวเคราะหความลมเหลวจะสามารถตอบคาถามสวนใหญทกาหนดไวในวตถประสงคได

121

สวนสดทายของการวเคราะหและอภปรายผล คอ การนาเสนอผลจาการทดลอง (finding) รวมทงขอเสนอแนะเพอปรบปรงระบบใหดขน และกอนทจะจบโครงการ ควรม การตรวจสอบขนตอนการตางๆ วาสามารถเกบขอมลทตองการไดครบหรอไม

5. การปรบปรงแกไขระบบ การปรบปรงแกไขระบบ เปนขนตอนการนาเอาผลทไดจากการประเมนมาปรบปรง

ระบบหรอบรการใหดขน เพอใหเปนไปตามทกาหนดไวในวตถประสงค สรป

การประเมนผลการคนคนสารสนเทศมความสาคญในการพฒนาเครองมอหรอเทคนค ทใชในการคนคน ใหมประสทธภาพมากทสด ซงเกณฑทใชในการประเมนตองพจารณาถงเนอหาของฐานขอมล อตราการคนคน อตราความถกตอง และอตราความใหมในการคนคนสารสนเทศ เวลาทใชในการคนและรอผลการคน ความพยายามของผ ใช รปแบบของผลการคน คาใชจาย อตราความใหมของการคน ความถกตองของขอมล และความพงพอใจของผ ใชบรการ ซงมขนตอนในการประเมนผลการคนคนสารสนเทศ 5 ขนตอน คอ 1) กาหนดขอบเขตของการประเมน 2) ออกแบบโครงการประเมน 3) ดาเนนการประเมน 4) วเคราะหและอภปรายผลทไดจากการประเมน และ 5) ปรบปรงแกไขระบบหรอบรการโดยอาศยผลทไดจากการประเมน เพอใหไดระบบการคนคนทมประสทธภาพมากทสด

122

บรรณานกรม

การสรางสอการสอนแบบมลตมเดย ดวยโปรแกรม Macromedia Captivate. (2554).

สบคนเมอ 14 ตลาคม 2554, จาก http://learning.pitlokcenter.com/captivate/train-meaning.htm.

กตต ภกดวฒนะกล. (2547). คมภรระบบสารสนเทศ. กรงเทพฯ: เคทพ คอมพ แอนด คอนซลท.

กตมา เพชรทรพย. (2554). Multimedia. สบคนเมอ 14 ตลาคม 2554, จาก http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/tech04/21/mainmenu.html.

จตพร นอยบญสข. (2554). การตดตอวดโอ. สบคนเมอ 17 ธนวาคม 2554, http://61.7.221.103/40202multimedia/40202multimedia/unit8/unit842.htm.

จมพจน วนชกล. บทบาทของสารนเทศ. สบคนเมอ 21 ตลาคม 2547, จาก http://arc.kru.ac.th/1630101/content3.html.

ฉททวฒ พชผล และปยพงศ เผาวณช. (2550). Search อยางเซยนดวย Google และอนๆ. กรงเทพฯ: โปรวชน.

ชชวาล วงษประเสรฐ. (2548). การจดการสารสนเทศเบองตน. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท. ดวงพร เกยงคา. (2548). คมอสรางสอมลตมเดยดวย Camtasia Studio 3. กรงเทพฯ: โป

รวชน. ------------------. (2553). Insight Photoshop CS5. กรงเทพฯ: โปรวชน. ทวศกด กาญจนสวรรณ. (2546). Multimedia ฉบบพนฐาน. กรงเทพฯ: เคทพ คอมพ แอนด

คอนซลท. นวรตน ธนะรงรกษ และพรพร หมนสนท. (2549). กเกล (Google). กรงเทพฯ: เคทพ คอมพ

แอนด คอนซลท. นนทา วทวฒศกด. (2542). การสบคนและสอสารสารสนเทศ. กรงเทพฯ : สถาบนราชภฏ

บานสมเดจเจาพระยา. นศาชล จานงศร. (2546). การจดเกบและการคนคนสารสนเทศ. นครราชศรมา:

มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

124

ประภาวด สบสนธ. (2543). สารสนเทศในบรบทสงคม. กรงเทพฯ: สมาคมหองสมดแหง ประเทศไทยฯ.

ปรศนา มชฌมา. (2552). การสบคนสารสนเทศขนสง. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏ สวนดสต.

ปทมาพร เยนบารง. (2545). “การคนคนสารสนเทศ,” ใน ประมวลสาระชดวชาการจดเกบและการคนคนสารนเทศ หนวยท 9. นนทบร: สาขาศลปศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ปญญศา โพธศรรตน. (2554). หนวยท 5 Photoshop. สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2554, จาก http://www.punyisa.com/photoshop/graphic/graphic4.html.

ผองพรรณ แยมแขไข. (2544). บรการอเลกทรอนกสของสานกหอสมด มหาวทยาลยเชยงใหม = Electronic services in Chiang Mai University Library. วารสารส านกหอสมด มหาวทยาลยเชยงใหม, 8 (ฉบบหองสมดอเลกทรอนกส), 45-55.

พราวชญ ภาคนนทกล. (2554). การปฏสมพนธระหวางคนและคอมพวเตอร. สบคนเมอ 21 ตลาคม 2554, จาก http://www.infocomm.mju.ac.th/icnew/dc282.

มารยาท โยทองยศ. (2550). การสบคนขอมลสารสนเทศผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการวจย. สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2554, จาก http://research.bu.ac.th/news/f_list/news388/1.pdf.

แมนมาส ชวลต. (2538). “ความสาคญของสารนเทศ,” ใน เอกสารการสอนชดวชาสารนเทศศาสตรเบองตน หนวยท 1. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ยน ภวรวรรณ และสมชาย นาประเสรฐชย. (2546). ไอซทเพอการศกษาไทย. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

ระบบคนหาขอมลดวยเสยง. (2554). สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2554, จาก http://www.aspirecreation.com/blog/google-voice-search.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส.

ราชบณฑตยสถาน. (2543). ศพทคอมพวเตอร ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน.

วนฉลอง เศรษฐบตร. (2554). หนวยการเรยนรท 4 การจดการรปภาพ. สบคนเมอ 17 ตลาคม 2554, จาก http://school.obec.go.th/phusing/html/chapter4.htm.

125

วกพเดย. (2553). TIS-620. สบคนเมอ 11 พฤศจกายน 2554, จาก http://th.wikipedia.org/wiki/TIS-620.

------------------. (2554). เสยง. สบคนเมอ 18 ธนวาคม 2554, จาก http://th.wikipedia.org. ศภชย ตงวงศศานต. (2551). ระบบการจดเกบและการสบคนสารสนเทศดวยคอมพวเตอร.

กรงเทพฯ: โรงพมพพทกษการพมพ. ศนยเทคโนโลยและสารสนเทศ. (2545). ประโยชนของมลตมเดย. สบคนเมอ 17 ตลาคม

2554, จาก http://www.school.net.th/library/create-web/10000/technology/10000-7593.html.

ศนยบรการความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2554). ดบลนคอรเมทาดาทา (Dublin

Core Metadata). สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2554, จาก http://www.stks.or.th. สมร ตาระพนธ. (2543). วารสารอเลกทรอนกส:รปแบบใหมของวารสาร. บรรณารกษศาสตร

และสารนเทศศาสตร มข., 18(2), 20-32. สานกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2554).

e-book คออะไร. สบคนเมอ 23 พฤศจกายน 2554, จาก http://210.246.188.51. สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. (2554). ฐานขอมล

ทดลองใช Streaming Video. สบคนเมอ 22 ธนวาคม 2554, จากhttp://arit.dusit.ac.th.

------------------. (2554). ฐานขอมลออนไลน. สบคนเมอ 23 ธนวาคม 2554, จากhttp://arit.dusit.ac.th/database.php.

สทธโชค ปญญาฤกษชย และศฬาณ นชตประสทธชย. (2552). ระบบการคนคนสารสนเทศโดยใชเทคนค N-Gram. The 5th National Conference on Computing and Information Technology (NCCIT 2009).

สวช ถระโคตร. (2554). เวบไซต: ทฤษฎและหลกการ. มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม.

อวยพร โกมลวจตรกล และโสภาพร สขภรมย. (2550). ลวงลก! ตดตอวดโอดวย Ulead

VideoStudio 10. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. อตพร แสวงสข และจฑามาศ จวะสงข. (2548). Best Guide of Digital Camera. กรงเทพฯ: ซค

เซส มเดย.

126

องคณา ดอนหวรอ. (2547).วารสารอเลกทรอนกส: การวเคราะหเพอการบอกรบ. มนษยศาสตรปรทรรศน. (22), 74-85.

อานาจ สาทสทธ. (2549). ระบบตรวจหาปายก าหนดความเรวจากวดโอ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาการคอมพวเตอร ภาควชาวทยาการคอมพวเตอรและสารสนเทศ สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

Calleen Coorough. (2001). Multimedia and the Web: Creating Digital Excitement. United State of America: Harcourt College Publishers.

Hatua, Sudip Ranjan. (2000). E-Journal. Retreived November, 20, 2006, from http://www.geocities.com/sudiphatua/ejn.html.

Mutchima, Prisana. (2011). Statistical-Based Video Similarity Measurement and Its

Application to Video Categorization. Doctoral dissertation, Rangsit University. Wikipedia. (2011). ASCII. Retrieved November, 11, 2011, from

http://en.wikipedia.org/wiki/ASCII.