muziekesthetica werkstuk

Profielwerkstuk muziekesthetica 2011 Teun Goossens & Sjoerd Vermaak Pagina 1

Inhoudsopgave | muziekesthetica

Inhoudsopgave 1 Digitale versie 2 Inleiding 3

1. Algemene vragen

1.1. Wanneer wordt er over muziek gesproken? 4 1.2. Wat is de relatie tussen muziek en emotie? 4-5-6

2. Arthur Schopenhauer

2.1. Wie was Arthur Schopenhauer? 7 2.2. Wat is de betekenis van muziek volgens Schopenhauer? 7 2.3. Wanneer is een muziekstuk mooi volgens Schopenhauer? 8

3. Ludwig Wittgenstein

3.1. Wie was Ludwig Wittgenstein? 9 3.2. Wat is de betekenis van muziek volgens Wittgenstein? 9-10 3.3. Wanneer is een muziekstuk mooi volgens Wittgenstein? 10

4. Immanuel Kant

4.1. Wie was Immanuel Kant? 11 4.2. Wat is de betekenis van muziek volgens Kant? 11-12-13 4.3. Wanneer is een muziekstuk mooi volgens Kant? 14-15

5. De verwerking

5.1. Op welke manier gaan we dit verwerken? 16 5.2. Hoe kijkt Schopenhauer naar „‟Emotional Madness‟‟? 16 5.3. Hoe kijkt Wittgenstein naar „‟Emotional Madness‟‟? 17 5.4. Hoe kijkt Kant naar „‟Emotional Madness‟‟? 17 5.5. Wat is de betekenis van „‟Emotional Madness‟‟? 18 Samenvatting (conclusie) 19-20 Literatuurlijst 21 t/m 25 Bijlage 1 – Logboek 26-27-28 Bijlage 2 – Plan van aanpak 29-30 Bijlage 3 – Tijdplan 31 Bijlage 4 – CD met daarop „‟Emotional Madness‟‟ 32


Digitale versie | muziekesthetica

Dit werkstuk kan ook digitaal via internet bekeken worden via Issuu. Ga naar www.muziekestheticapws.tk om het werkstuk te bekijken.

http://www.muziekestheticapws.tk/


Inleiding | muziekesthetica Je herkent het wel, vrienden of vriendinnen die tegen je vertellen; „‟Hè! Luister eens naar dit nummer, het is zo goed dat ik er emotioneel van raak‟‟. Of „‟Wow! Dit is echt het beste nummer dat ik in tijden heb gehoord‟‟. In dit profielwerkstuk gaan we op onderzoek uit, en beantwoorden we vragen om zo een beter inzicht te krijgen op de relatie tussen muziek en emoties, en waarom wij zo van een bepaald muziekstuk kunnen houden. In dit werkstuk komen 3 filosofen aan bod:

1. Arthur Schopenhauer 2. Ludwig Wittgenstein 3. Immanuel Kant

Aan de hand van deze 3 filosofen proberen wij een antwoord te krijgen op de vraag: ‘’Hoe kan muziek betekenis krijgen?’’ Door te kijken hoe de 3 filosofen die behandeld gaan worden kijken naar muziek, en de schoonheid van muziek proberen wij een duidelijk beeld voor de lezer te schetsen over de gedachtes van deze filosofen. Wat ging er in hun om? En wat zijn de bezwaren tegen hun theorieën?

Zo blijkt ook dat niet alleen de interpretatie van de luisteraar een heel belangrijk onderdeel is op het gebied van emoties en muziek, maar blijkt de manier van componeren ook zeer belangrijk te zijn. Een stijgende melodie wekt vreugde op, terwijl een dalende melodie bijvoorbeeld verdriet opwerkt. Maar wat ook zal blijken is dat muziekstukken in minor anders opgevat worden door de luisteraar dan muziekstukken gespeeld in major.

Een ander heel belangrijk onderdeel van ‟t profielwerkstuk is een muziekstuk zelf gecomponeerd door Sjoerd Vermaak. We laten de theorieën van de verschillende filosofen hierop los gaan en komen vervolgens zelf met wat de betekenis van dit muziekstuk nou werkelijk is.


Hoofdstuk 1 | Algemene vragen 1.0 Wanneer wordt er over muziek gesproken? Muziek is niet zomaar een begrip, iedereen heeft er een andere mening over. Iedereen verstaat iets anders onder muziek, niemand hoort precies hetzelfde. Wat wel met zekerheid gezegd kan worden is dat muziek eigenlijk trillingen zijn die door de oren opgevangen worden, de hersens zetten dit om in muziek. Je creëert muziek door verschillende klanken bij elkaar te stoppen. Je kunt muziek niet zien je kunt het alleen waarnemen met je oren, je kunt wel iemand muziek zien spelen maar je ziet de muziek die hij speelt niet. Muziek kan niet gemeten worden onafhankelijk van de mens, bij geluid kan dit bijvoorbeeld weer wel, dit is een groot verschil tussen muziek en geluid. Muziek werd in de 18de eeuw gezien als een functioneel iets, het werd gemaakt op bijvoorbeeld het hof, feesten en partijen. Ook in de kerk werd muziek gespeeld voor functionele redenen. Het was onmisbaar in het dagelijks leven, iedereen luisterde muziek. Na de 18de eeuw veranderde de functie van muziek, het werd gezien als iets waar je plezier aan beleefde. Muziek werd na de 18de eeuw meer gedraaid voor het genot de plezier. De muziek kreeg steeds meer aandacht en bewondering. Het kwam op het voetstuk te staan en kreeg een intrinsieke waarde. Muziek heeft vergleken met alle andere kunsten de grootse verandering meegemaakt door de jaren heen. Het werd eerst gezien als onbelangrijk verschijnsel maar daarna werd het bij een filosoof als Schopenhauer toegekend als de hoogste kunst. 1.1 Wat is de relatie tussen muziek en emotie? Er bestaat zeker wel een relatie tussen muziek en emotie. Elk muziekstuk kan een verschillende emotie opwekken, de een wekt blijdschap op en de ander bijvoorbeeld verdriet. Ook kan een muziekstuk voor verschillende emoties zorgen, bij de een wekt het verdriet op want het muziekstuk werd bijvoorbeeld gedraaid op de begrafenis van zijn/haar vader en bij de ander wekt het blijdschap op bijvoorbeeld op het muziekstuk werd haar/zijn kind geboren. Het heeft dus te maken met de herinnering die je krijgt bij het horen van een muziekstuk, verschillende filosofen hebben hier ook over geschreven, waaronder Immanuel Kant. De mening van Immanuel Kant over dit onderwerp vind je terug in hoofdstuk 4. Tevens heeft de relatie tussen muziek en emotie te maken met de omgeving waarin je je bevindt, als je uit eten bent met de liefde van je leven dan is een romantisch liedje dat daar gespeeld wordt veel romantischer dan wanneer je hetzelfde liedje thuis hoort. Als je in een muzikale familie bent opgegroeid dan zal het ook veel eerder iets opwekken dan wanneer je in een niet muzikale familie bent opgegroeid.


Niet alleen de persoon zorgt voor de verschillende emoties ook het tempo van het liedje kan hier voor zorgen. Zo is uit onderzoek1 gebleken dat wanneer je in liedjes een snel tempo en een major melodie voegt eerder blijdschap op wekt dan wanneer je een langzaam tempo met minor invoegt, want dan zal het eerder verdriet opwekken. Toen Emery Schubert bezig was met dit onderzoek, vond hij uit dat tempo niet het belangrijkste was maar de volume is hetgeen dat de meeste emoties opwekt. Ook de melodie en instrumenten spelen een erg grote rol. Een stijgende melodie en veel verschillende instrumenten zorgt eerder voor blijdschap dan wanneer er weinig instrumenten en stijging zijn. Darwin1 ging er van uit dat het zingen van mensen het zelfde werkt als het zingen van bijvoorbeeld vogels. De vogels zingen om andere vogels te versieren. Zo doen mensen dat eigenlijk ook, de zang zorgt voor dat ze het publiek aantrekt. Daarom zijn zoveel fans ook weg van hun idool niet perse omdat deze knap is maar omdat de zang aantrekt. Volgens muziekpsycholoog David Huron1 zorgt muziek ervoor dat mensen in een goede stemming komen en op 1 lijn zitten. Muziek bindt dus mensen met elkaar, kijk maar naar een volkslied iedereen voelt zich hetzelfde en verbonden met de andere die dit lied zingen. Je kunt bij een muziekstuk zoals bekend je emoties uiten, dit kan natuurlijk ook door mee te zingen of iets dergelijks. Als je boos bent en je zingt schreeuwend mee met een liedje dan verstop je je boosheid als het ware in het liedje. Je raakt je emotie kwijt door het mee te zingen met een liedje, en je kunt emotie opwekken door mee te zingen met een liedje. Niet alleen de luisteraar kan zijn emotie verstoppen in een muziekstuk, ook de componist kan dit doen. Als een componist het net uit heeft met zijn grote liefde dan zou dat een reden kunnen zijn voor hem om zijn gevoelens te uiten in het liedje. Als de luisteraar dit hoort dan zal deze misschien ook wel het zelfde gevoel ervaren. De componist zal er zo goed mogelijk voor zorgen dat jij het juiste gevoel krijgt bij het liedje. Ook tekstdichters spelen een belangrijke rol bij deze kant van het overbrengen van emoties door middel van muziek, zij kunnen een heel verhaal vertellen aan de luisteraar door een nummer op papier te zetten. Niet alleen de muziek van een liedje roept emoties op, ook het beeld dat er bij gebruikt wordt. Tegenwoordig heeft elk muziekstuk een clip, je kunt dit clipje een emotie meegeven. Sommige clips tonen beelden van huilende meisjes, of andere emotionele uitingen van mensen die gevoelens bij ons opwekken waardoor wij geraakt worden door het lied. De videoclip zorgt voor een versterking van de emotie die de componist wilt overbrengen naar de luisteraar. Eduard Hanslick1 ging juist van het tegenovergestelde uit, hij zei dat muziek totaal geen gedachten en emoties met zich mee brengt. Hij vraagt zich af hoe het kan dat een klank een emotie met zich mee brengt, pure waanzin volgens hemzelf. Emoties hebben inhoud en muziek kan deze inhoud niet weergeven, de inhoud komt voort uit ervaringen zegt hij.

1 http://www.scientias.nl/waarom-muziek-ons-raakt/2268


Een tegenargument waar tegenstanders van Hanslick mee zouden kunnen komen is dat het beluisteren van muziek een ervaring is, een ervaring heeft inhoud en zonder iets wat inhoud heeft kan geen emotie opgewekt worden. Een emotie gaat immers altijd wel ergens om. Een theorie van filosoof Martha Nussbaum, die zich heeft bezig gehouden met emoties kunnen we ook gebruiken voor het antwoord op onze deelvraag. Volgens haar kenmerkt een emotie zich aan de hand van 5 elementen:

1. Zij heeft een object (een gebeurtenis/ervaring). 2. Het object moet intentioneel zijn (de gebeurtenis moet iets met je te maken

hebben). 3. De emotie gaat samen met gedachten en overtuigingen. 4. De emotie moet waarde hebben, als je moeder sterft dan vind je dit veel erger

dan wanneer je buurvrouw sterft. Je geeft meer om je moeder dan om je buurvrouw normaal gesproken. Je moeders dood geeft je meer verdriet dan dat van je buurvrouw. De emotie verdriet heeft dan voor jou veel waarden want het verdriet heb je om je moeders dood.

5. De emotie word begeleid door fysieke gevoelens. Muziekstukken kunnen er volgens Nussbaum voor zorgen dat jij door de muziek dingen gaat verrichten. Omdat het blijdschap opwekt koop je maar een hele cd van een bepaalde artiest. Ook kun je door deze artiest aangezet worden om bijvoorbeeld geld te geven aan een goed doel want hij doet dit ook of wanneer hij of zij jou daartoe oproept door middel van een reclame op TV. Je idolen kunnen je zo proberen over te halen om iets te doen. Je doet het zelfde als de beroemde artiest en je helpt arme mensen door geld te geven. Emoties van muziek kunnen dus je acties verrichten. Als een beroemde artiest zal overlijden, dan zullen er veel mensen geschokt en verdrietig zijn. De artiest en dus de muziek is als het ware dood maar nog steeds zorgt het voor emoties, vaak worden de emoties van nummers na de dood van een artiest alleen nog maar heviger. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde nummers van Michael Jackson, of om ‟t wat dichterbij te houden; van André Hazes. We komen zo tot de conclusie dat muziek emotie kan opwekken, muziek kan verschillende soorten emotie oproepen en die hebben veelal te maken met eigen ervaringen. Maar ook tempo en melodie dragen bij aan een emotioneel muziekstuk. Volgens Darwin werkt het zingen van mensen zelfs hetzelfde als het zingen van vogels, de componist wil een muziekstuk componeren dat de luisteraar aantrekt. Ook kun je emotie oproepen en emotie kwijtraken door muziek te luisteren als luisteraar, een componist kan zijn eigen emoties in een muziekstuk verbergen, evenals de tekstdichter. Met videoclips kan het doel van een muziekstuk nog beter zichtbaar worden. Tegenstanders die niet geloven dat er een relatie is tussen muziek en emotie zeggen dat inhoud voortkomt uit ervaringen, emoties hebben inhoud en muziek niet want klanken zouden geen emoties met zich meebrengen. We weten aan de hand van Nussbaum's theorie ook dat muziekstukken ervoor kunnen zorgen dat je bepaalde handelingen gaat verrichten. Door bepaalde muziekstukken ga je van een bepaalde artiest ''houden'' waardoor je zoals hem of haar wilt zijn, deze artiesten kunnen je makkelijk overhalen om bijvoorbeeld geld te doneren voor een goed doel.


Hoofdstuk 2 | Arthur Schopenhauer 2.1 Wie was Arthur Schopenhauer? Arthur Schopenhauer geboren in 22 februari 1788 in Danzig, hij is een Duitse filosoof met Nederlandse wortels. Zijn groot ouders kwamen uit een Nederlandse koopmansfamilie. Hij heeft een pessimistische wereldbeschouwing, hij gaat er dus uit van een slechte wereld. Hij overleed op 21 september 1860 in Frankfurt. 2.2 Wat is de betekenis van muziek volgens Schopenhauer? Schopenhauer was een bekende filosoof die zich heel veel met muziek heeft bezig gehouden. Arthur Schopenhauer was een filosoof die geloofde dat muziek de allerhoogste vorm van kunst was. Hij had een negatieve kijk op het leven van de mens, volgens hem was het leven een lijdensweg. Hij vond de mens ook veeleisend en egoïstisch, ze blijven maar verlangen naar bijvoorbeeld spullen. Aan dat verlangen komt nooit een einde en Schopenhauer vond dit vreselijk. Door muziek te luisteren los je dit probleem tijdelijk op, je denkt dan even niet aan alle verlangens en geniet van de muziek. Als je muziek luistert dan denk je aan je hele leven wat je bijvoorbeeld hebt meegemaakt. Volgens Schopenhauer wordt je hierdoor helemaal rustig en heb geen last meer hebt van al die verlangens. Muziek bevrijdt je dus van verlangens. Arthur Schopenhauer had in tegenstelling tot andere filosofen een hele andere mening over kunst en dus ook muziek. Hij ontwikkelde een eigen kijk op de verhouding tussen filosofie, kunst (muziek) en de waarheid. Schopenhauer gelooft wel in het dualisme (het geloven dat geest en lichaam 2 verschillende dingen zijn) die Plato bedacht heeft. Hij voegt er echter wel zijn eigen gedachte aan toe. Hij voegt een derde, hogere instantie toe hij noemt deze de Wil. Volgens Schopenhauer heeft deze Wil het universum geschapen en houdt het in stand. We willen steeds iets anders. De mens word geregeerd door de kwaadaardige (levens)wil, die steeds wilt dat we naar iets verlangen. Het verlangen brengt een hoop ellende mee zegt Schopenhauer. Het leven is volgens hem zinloos en doelloos. Door muziek te luisteren zet je de Wil onder je, je regeert hem dan en hij niet jou. Zo word je verlost van je lijden je hoeft dan niet meer naar te denken aan verlangens en behoeftes. De Wil is de drang te bestaan die in alles werkzaam is, zodra jij muziek luistert wat volgens Schopenhauer de Wil onder je zet zul jij jezelf dus kunnen verlossen van deze „‟wereld‟‟. Muziek is de melodie waarvan de wereld de tekst vormt zoals hij zelf mooi zei. Schopenhauer stelt dus het verlangen centraal. Hij gaat er vanuit dat muziek je kan laten nadenken, dat het gedachtes bij je oproept. Dit zou er op kunnen wijzen dat je een muziekstuk beoordeeld met behulp van ervaringen die je ooit hebt opgedaan.


2.3 Wanneer is een muziekstuk mooi volgens Schopenhauer? Muziek is volgens Schopenhauer mooi wanneer je er rustig door wordt en al je verlangens voor even vergeet. Het is dus mooi als het je leven bevredigd en je verlost wordt van al je lijden. Door muziek wordt je als het ware weggezogen naar een andere wereld waar je alle zorgen even vergeet. Wanneer dit gebeurt, is er sprake van mooie muziek. Veel filosofen waren het een met zijn volgende uitspraak: ‘Muziek is een wereld in zichzelf’. Ook zegt hij dat muziek apart staat van alle andere kunst, dit maakt het speciaal en mooi vindt Schopenhauer. Volgens hem is muziek veel krachtiger en indringender dan andere soorten kunst. Dit komt omdat het tegen de Wil ingaat. Andere soorten kunst hebben dit effect niet. Muziek is volgens hem namelijk in staat onmiddellijk en zonder tussenkomst van begrippen de essentie van de wil te representeren, de muziek is dus heel krachtig. Muziek is volgens hem ook mooi te noemen als het emotie weergeeft en diepgang heeft. Als je erover na moet denken wat het nou precies inhoudt is, dan is het betere muziek. Het moet ook een beeld weergeven, je koppelt het beeld dan aan het lied. Een leuk beeld zal er eerder voor zorgen dat je het lied mooi vindt dan wanneer je er het voor een minder leuk beeld zorgt. Muziek moet volgens hem zorgen voor een wondermiddel tegen de stress het moet dus „‟stressless‟‟ zijn en voor rust zorgen. Wanneer dit niet het geval is, dan is het volgens Schopenhauer geen mooie en goede muziek. Mooie muziek komt volgens Schopenhauer voort uit gebeurtenissen, dus het verschilt van persoon tot persoon of iemand de muziek mooi of niet mooi vind. ‘’Muziek is de melodie waarvan de wereld de tekst vormt.‘’ Dit is een beroemde uitspraak van Arthur Schopenhauer. Dit houdt in dat de materiële wereld enkel een afspiegeling is van de Spirituele wereld, de wereld is concreet (de tekst), de muziek is echter veel abstracter. Uit alles wat eerder is gegeven kunnen we concluderen dat Schopenhauer een muziekstuk vrijwel altijd mooi vindt op zichzelf, het is volgens hem de hoogste vorm van kunst en is heel krachtig en indringend. Wat muziekstukken van andere muziekstukken echter onderscheidt in zijn esthetica zijn de emoties en diepgang die ze weergeven. Mooie muziek komt volgens Schopenhauer ook voort uit gebeurtenissen en is moet voor rust zorgen.


Hoofdstuk 3 | Ludwig Wittgenstein 3.1 Wie was Ludwig Wittgenstein? Ludwig Wittgenstein, geboren op 26 april 1889 in Wenen hij was een Oostenrijks-Britse filosoof en heeft veel bijgedragen op het gebied van de taalfilosofie. Hij is overleden net na zijn verjaardag op 29 april 1951 in Cambridge. Zijn ouders waren erg rijk in Oostenrijk, en hij is nog samen op gegroeid met Adolf Hitler die bij hem in de klas zat. Hij groeide op in een muzikale omgeving, allerlei bekende muzikanten uit die tijd gingen aan hem voorbij. Mensen zoals Eduard Hanslick en Johannes Bramhs gaven les aan hem en andere familieleden. Zijn vader speelde viool en zijn moeder piano, het hele huis stond vol met allerlei instrumenten. Een van zijn broers werd zelfs concertpianist, hij trad op voor grote getale mensen. Het is bekend dat Wittgenstein erg geïnteresseerd was in muziek, hij had op een aantal zaken ook opmerkingen. Hoewel er veel over hem is geschreven en gepubliceerd, is er opmerkelijk weinig bekend over zijn opmerkingen over muziek. Hij scheidt alle filosofische zaken met de muzikale zaken. Hij legde relaties tussen zijn werk en muziek, volgens hem speelde muziek een belangrijke rol in zijn werk. Hij is opgeleid tot werktuigbouwkundig ingenieur, dus de vraag is wat had zijn werk dan te doen met muziek filosofie? Op elk probleem past hij muzikale kennis toe, waardoor hij deze problemen oplost. Wittgenstein luisterde en componeerde zelf ook muziekstukken. Hij was helemaal onder de indruk van Beethoven dit kon hij eindeloos door luisteren. Wittgenstein hield van klassieke muziek zoals die van Beethoven, Bach, Mozart en vele anderen, ook moest hier het liefst een twaalftoonsmuziek in zitten. Hij liet in Cambridge weten dat hij tegen moderne muziek was, dit kon komen doordat hij vroeger in zijn eigen familie ook veel klassieke muziek hoorde, hij is met klassieke muziek opgegroeid. Hij liet dit vooral weten door zijn negatieve waardering over de moderne muziek hij zei dat hij het waardeloos vond en het voegde niets toe aan de algemene muziek. 3.2 Wat is de betekenis van muziek volgens Wittgenstein? Wittgenstein was soms nogal chaotisch, als je kijkt tussen het verband die hij legde tussen muziek, taal, betekenis en emotie dan wordt je er niet echt wijzer uit. Het verband tussen taal en muziek kent een grote vraag en dat is, is muziek niet een soort algemene taal die je over de hele wereld als het waren kunt spreken. Wittgenstein ging er van uit dat dit niet het geval was want hij zei dat er dan ook grammatica, zinsopbouw etc. moest zijn. Hij ging er wel vanuit dat muziek een soort taal was. Hij ging er van uit dat je bijvoorbeeld gecomponeerde muziek uit Azië waar blijdschap in zat, hiervan werden mensen in Afrika ook blij. De emoties van muziek waren dus voor ieder mens hetzelfde en dus ook een soort taal, want je draag emoties over aan een andere cultuur zonder de taal te spreken van deze cultuur.


Bij sommige muziekstukken kun je het stuk nog begrijpen terwijl je de taal niet spreekt. Dit verschilt ook van stuk tot stuk, de een begrijp je wel maar de ander weer niet. De muzikale frases zouden we als een soort zinnen kunnen zien. Wittgenstein zegt wel dat de muziek van Bach eerder zal worden opgevat als een soort taal dan de muziek van Mozart. De muziek van Mozart is typisch opgebouwd uit muzikale frases die we zinnen zouden kunnen noemen. De zinnen van Bach worden vaak als melodieën met een begeleiding gebracht. Hierdoor ontstaat een indruk bij

de lezer dat het muziekstuk een verhaal verteld. Als de componist (Bach) ook

nog rekening houd met de regels van retorica dan moet de luisteraar het

muziekstuk wel als een taal verstaan. Vaak word de muziek als een soort begeleiding gebracht, waardoor de indruk bij de luisteraar ontstaat alsof de muziek een verhaal vertelt. Niet alleen vormt de muziek een taal maar ook andersom, in de taal zitten een soort muziekelementen volgens Wittgenstein. Hoe de mens naar muziek luistert is volgens hem heel erg verschillend dit heeft te maken met bijvoorbeeld de cultuur en afkomst van de luisteraar. Een goed voorbeeld is Wittgenstein zelf hij is opgegroeid met klassieke muziek dus zal hier anders naar luisteren dan iemand die is opgegroeid met moderne muziek. Hij zegt dat als je het over de relatie hebt tussen muziek en taal dan zul je ook al snel het begrijpen van de muziek hebben. Wittgenstein heeft namelijk in zijn filosofische werken het veel gehad over taal. Het is dan niet gek dat hij een relatie trekt tussen muziek en taal, want zoals veel mensen zeggen is muziek een soort van universele taal. Hij denkt dat het begrijpen van een zin veel dichter bij het begrijpen van een thema in de muziek ligt dan men zou denken. Volgens hem is het begrijpen van muziek een slecht gekozen term en kun je beter termen gebruiken zoals het beleven en het meevoelen van muziek dit wordt eigenlijk bedoeld met het begrijpen van muziek. Als je muziek begrijpt dan kun je er net zoals bij taal iets mee. Als je taal begrijpt dan kun je zinnen etc. maken. Als je muziek begrijpt dan kun je melodie etc. maken. Als je de muziek begrijpt dan ben je muzikaal. 3.3 Wanneer is een muziekstuk mooi volgens Wittgenstein? Er is echter nog geen duidelijkheid over wanneer Wittgenstein een muziekstuk nu als mooi beschouwt, we weten wel dat hij moderne muziek nutteloos vond. Moderne muziek had geen toegevoegde waarde voor de algemene muziek. Wittgenstein hield van de klassieke muziek, met name die van Beethoven, Bach, en Mozart. Wel heeft Wittgenstein gezegd dat in plaats van het begrijpen van muziek beter de term het beleven of meevoelen van muziek gebruikt kan worden, dit zou er op kunnen duiden dat de schoonheid van muziek volgens Wittgenstein hem zit in het muziekstuk zelf waardoor jij de muziek als het ware kan beleven. Hij zegt ook dat je bij muziek moet nadenken om het te kunnen begrijpen en om er een bepaald gevoel bij te krijgen. Je gedachten spelen blijkbaar een rol bij de beoordeling van een muziekstuk, dit kan erop wijzen dat de luisteraar verantwoordelijk is over de schoonheid van muziek. De luisteraar bepaalt of een muziekstuk wel of niet mooi is.


Hoofdstuk 4 | Immanuel Kant 4.1 Wie was Immanuel Kant? Immanuel Kant, de Duitse filosoof die leefde in de tijd van de verlichting. Om een goed beeld te krijgen van zijn ideeën moet rekening gehouden worden met de situatie van muziek in de tijd dat hij leefde. In de eerste helft van de 18e eeuw was opera redelijk belangrijk, echter in de tweede helft kwam de instrumentale muziek in opmars en won het meer aan belang. De filosofen hechtten hier echter weinig waarde aan, de filosofen in die tijd hadden namelijk nauwelijks oog voor innovaties die plaatsvonden in de muziekwereld. De meeste filosofen concentreerden zich daardoor vooral op opera. Toch zijn er enkele filosofen te vinden die in de 18e eeuw leefden en zich inspanden voor de instrumentale muziek. Het was een van Kant‟s doelen om kunst van haar functionaliteit los te maken, en de betekenis die een beschouwer aan de kunst geeft voorop te stellen. Kant leefde in de 18e eeuw, in deze tijd had instrumentale muziek enkel en alleen een onderhoudend of functioneel doel, deze muziek werd gespeeld op evenementen en werd slechts eenmalig uitgevoerd. In de 19e eeuw kwam het reproduceerbare muzikale werk in opgang. 4.2 Wat is de betekenis van muziek volgens Kant? Wat Kant‟s opvattingen over muziek nou echt waren vinden we in „‟Kritik der Urteilskraft‟‟, een werk geschreven door Kant zelf waarin hij met name ingaat op kunst en esthetica. Kant zegt hierin dat muziek echte kunst is, en degenen die de muziek componeren ook wel genieën genoemd kunnen worden. Hierbij moet je denken aan bijvoorbeeld Beethoven. Kant meent dat het zijn van een genie iets aangeboren is, hij zegt dat dit talent niet overdraagbaar is en dat ‟t direct uit de hand van de natuur komt. Kant beschreef componisten dan wel als genieën, maar hij rangschikte de muziek wel als laagste in zijn rangorde van de kunsten. Volgens hemzelf deed hij dat vanwege de woordeloosheid in muziek. In de tijd dat hij leefde bestond muziek (voornamelijk) uit instrumentale stukken, Kant zou een opera stuk dus vast en zeker meer gewaardeerd hebben dan een instrumentaal muziekstuk. Ondanks dat hij niet al te positief was over muziek in vergelijking met andere kunsten, achtte hij wel dat muziek nuttig is voor genot. Hij beschrijft het als „‟genot‟‟, omdat muziek volgens hem is iets van voorbijgaande aard, cultuur is iets wat blijft, het zal nooit vergaan.


4.2.1 Muziek en natuur Om de betekenis van muziek volgens Kant beter te onderzoeken moeten we verder gaan kijken en dieper gaan “graven” in zijn “Kritik der Urteilskraft”. Uiteindelijk komen we aan bij een stuk waarin hij eigenlijk zegt dat kunst, kunst is en niet natuur. Hij voegt hierbij wel toe dat kunst behandeld moet worden alsof kunst een product van de natuur is. In hetzelfde werk kan ook gelezen worden dat de zuivere schoonheid alleen volgens hem in de natuur te vinden is, kunst is dus eigenlijk geen zuivere schoonheid maar Kant vindt wel dat het behandeld moet worden alsof het zo is. Je kunt daarom wel stellen dat Kant de kunst eigenlijk het liefst behandelt als een zuivere schoonheid. Hij zegt dat kunst doelmatig moet zijn, en vrij van regels. Het gaat er namelijk het meest om, hoe de kunstenaars, in dit geval componisten, hun ideeën vormgeven. Wat betreft de beeldende kunst, hij vind schone vormen in dat soort kunst niet voldoende, en soms zelfs oervervelend. De creativiteit van de kunstenaar is het belangrijkst. 4.2.2 Hoe de muziek te beoordelen? Het gaat er bij Kant bij een beoordeling van een kunstobject voornamelijk om hoe de kwaliteit en doelmatigheid van het kunstobject is, het moet voldoen aan de innerlijke behoefte aan schoonheid. Hij meent dat deze behoefte uit 2 niveaus bestaat: abstract en concreet. Hij houdt meer van het concrete, aangezien het verstand hierbij meer van pas komt, denk hierbij bijvoorbeeld aan de beoordeling van een kunstwerk. De muziek deelt hij in als een meer abstracte kunst, muziek kent immers geen andere concrete toestand dan haar vorm alleen, in de beleving van de luisteraar speelt deze concrete toestand geen rol maar is dat meer de betekenis die hij of zij er zelf aan geeft. Hij gaat er dus vanuit dat de luisteraar van een muziekstuk de betekenis ervan bepaalt en dat dat het belangrijkste is wat telt, niet of het muziekstuk muziektechnisch goed in elkaar zit. De beoordeling verschilt van persoon op persoon en kan moeilijk objectief zijn, elke persoon wordt immers (ongemerkt) beïnvloed door zijn of haar eigen voorkeuren. Hierover gaat hij nog door in zijn werk ‘’Kritik der Urteilskraft’’. Je mag een ander namelijk niet iets opleggen, want wat de een mooi vind kan de ander heel erg lelijk vinden. Over smaak valt niet te twisten, smaak is namelijk niet een absoluut iets maar een reflectie van de luisteraar/beschouwer, hoe hij of zij naar een bepaald muziekstuk of kunstwerk kijkt. Een objectief criteria aan bijvoorbeeld muziek is moeilijk te geven, maar wie een persoonlijk oordeel centraal stelt komt met een ander probleem te staan: subjectivisme, oftewel de persoonlijke opvatting. Dat staat in direct verband met de opinie: over smaak valt niet te twisten. Iedereen heeft zijn eigen voorkeuren. Die voorkeuren zijn niet objectief, en daarom is ‟t vrijwel onmogelijk om een objectief oordeel over een muziekstuk te vellen. De mening van de luisteraar beïnvloedt dit oordeel toch wel. 4.2.3 Waar dient muziek voor? Muziek is bedoeld voor gevoelens, die omgezet worden in velen verschillende ideeën. De indrukken die iemand zal hebben van beeldende kunst zijn blijvend, die van muziek niet. Nadat je een muziekstuk enkele keren hebt beluistert leidt dit tot verveling. Kant meent dat muziek onderhevig is aan snelle wisselingen op het gebied van mode en smaak. Het te vaak beluisteren van één zelfde werk kan volgens hem tot verveling leiden.


Kant meende dat betekenis en emoties een gevolg waren van kunst, dus niet het primaire beginsel, we kunnen daarom ook wel zeggen dat betekenis & emoties secundair zijn. Hieruit kunnen we opmaken dat muziek dus ook dient voor het opwekken van emoties. Kant zegt dat schoonheid geen kenmerk is dat aan voorwerpen verbonden is zoals kleur en grootte, hij legt daarentegen de nadruk op de waardering en emotie van de toeschouwer van die objecten. Dat is iets wat we al eerder te weten zijn gekomen. We weten nu hoe Kant tegen muziek aan kijkt, zijn voornaamste standpunt is toch wel dat de betekenis van muziek de betekenis is die een luisteraar er zelf aan geeft, een muziekstuk zelf heeft geen betekenis. Ook zegt hij dat muziek enkel nuttig is voor genot, het is namelijk iets van voorbijgaande aard. Ook deelt hij de muziek in als de laagste van zijn rangorde van kunsten, dit komt door de woordeloosheid van muziek. Ook maakt hij duidelijk met de 2 niveaus van behoefte aan schoonheid dat wat de luisteraar van een muziekstuk vind het belangrijkste is, niet of het muziekstuk in orde is, het is immers iemands smaak en daar valt niet over te twisten. We hebben op dit punt een goede kijk op de visie van Kant op muziek, maar we hebben nog geen concrete gegevens over wat hij onder muziek verstaat. Daarom gaan we verder in op de echte betekenis van muziek, zoals Kant die beschrijft. 4.2.4 Muziek en taal Uit de overeenkomst tussen muziek en taal is te verklaren dat muziek emoties kan overbrengen. Emoties brengen immers ook taal over, en dit is eigenlijk wat vertaald wordt in een woordeloze klank in een muziekstuk. Deze klank wordt door ons ingevuld. In ons brein ontstaat een proces van invulling, we verbinden een klank een behorende „‟taal‟‟ en genereren daaruit de betekenis ervan. Zo komt het dat wij emoties en betekenis halen uit muziek. De betekenis van muziek heeft volgens Kant dus alles temaken heeft met de interpretatie van de luisteraar, dat wordt wederom bevestigd door de bovenstaande redenering. Men verbindt een klank aan een taal, waardoor de luisteraar als het ware verantwoordelijk is voor de betekenis die hij of zij er zelf aan een muziekstuk geeft.


4.3 Wanneer is een muziekstuk mooi volgens Kant? Er is zojuist al onderzocht wat de betekenis van muziek is en hoe muziek betekenis krijgt, Kant gaat er vanuit dat de luisteraar degene is die een betekenis koppelt aan een muziekstuk. Uiteraard wordt mooiheid bepaald door de betekenis die een luisteraar aan een muziekstuk koppelt. Zoals we eerder hebben gelezen zei Kant dat de indrukken die iemand zal hebben van beeldende kunst zijn blijvend zijn, die van muziek niet. Nadat je een muziekstuk enkele keren hebt beluisterd leidt dit tot verveling. Je zou dus ook kunnen stellen dat een specifiek muziekstuk voor de luisteraar minder mooi wordt na het te vaak beluisteren ervan, dit zal immers to verveling leiden. Maar om te kunnen bepalen wat Immanuel Kant nou mooi had gevonden moeten we wederom kijken naar zijn filosofische werken. In „‟Kritik der Urteilskraft‟‟ zegt hij het volgende: "[...] Erhaben ist das, mit welchem in Vergleichung alles andere klein ist. [...] Erhaben ist, was auch nur denken zu können ein Vermögen des Gemüts beweiset, das jeden Massstab der Sinne übertrift."‟‟ Wat hij hiermee duidelijk wil maken is dat hetgeen dat beter is dan het „‟gewone‟‟, niet in de natuur te vinden is maar alleen in onze ideeën. Wat hij hiermee bedoelt is dus eigenlijk dat wij zelf geheel verantwoordelijk zijn voor de beoordeling van een bepaald werk, in feite is elk muziekstuk gelijk, maar de luisteraar bepaalt zelf wanneer iets mooier is dan het andere. Dit is niet in het muziekstuk zelf te vinden. Een beoordeling van het kunstwerk/muziekstuk zonder daarbij concrete begrippen te gebruiken bepaalt zijn schoonheid. Opvallend is dat Kant steeds weer terugkomt op de vergelijking natuur en kunst, hij zegt bijvoorbeeld ook dat het beoordelen van schone objecten smaak vereist en dat het voortbrengen van zulke soort objecten genie vereist. Volgens hem is iets moois in de natuur een mooi ding, en iets moois in de kunst een mooie voorstelling van een ding, dit omdat de kunst dingen mooi beschrijf die in de natuur lelijk zijn. Je kunt in deze redenering best het woord kunst en objecten vervangen met muziek, het bevestigt dat schoonheid niet meer is dan een interpretatie van de luisteraar is en er enkel objectief gekeken kan worden naar de vorm van de muziek zelf, niet naar de schoonheid ervan. De beoordeling van een muziekstuk is dus subjectief, dit geeft echter nog geen antwoord op de vraag welke eisen hij stelt aan een muziekstuk om het mooi te kunnen noemen.


We gaan even een terugkoppeling maken op wat we eerder hebben geschreven in paragraaf 4.2, hierin beschrijven we hoe Kant kijkt op geniën en wat deze zijn in zijn ogen. Hij noemt het inspirerende principe van het genie „‟espirit‟‟, dit is het vermogen om esthetische ideeën weer te geven. Zoals eerder is gezegd, dit is aangeboren en kan niet worden overgebracht. Het is de kunst van het genie om mensen verbanden te laten leggen tussen het kunstwerk c.q. muziekstuk, en ervaringen die zij in hun leven hebben opgedaan om vervolgens te kunnen bepalen of zij een muziekstuk mooi of niet meer vinden. Mooi is voor iedereen anders, iets wat mooi is voor Kant, kan iets heel lelijks zijn voor de ander. Dit is hoe hij tegen de beoordeling van een muziekstuk aankijkt. Het lijkt onbegonnen werk om uit te vinden welke eigen hij stelt, daarbij moet gekeken worden naar velen ervaringen uit het leven van Kant. De luisteraar bepaalt zelf welke betekenis of emotie uit een bepaald muziekstuk kan voortvloeien, dat zou Kant dus ook gedaan hebben.


Hoofdstuk 5 | De verwerking 5.1 Op welke manier gaan we dit verwerken? In het volgende hoofdstuk gaan we alle gedachten van de behandelde filosofen verwerken en toepassen op een zelf gecomponeerd muziekstuk. Het maken van het muziekstuk heeft velen uren in beslag genomen, het kan op sommige mensen overkomen als een zeer emotioneel stuk vanwege het gebruik van bijvoorbeeld de viool die een ietwat huilend geluid maakt. We gaan nu kijken naar hoe de kijk van de behandelde filosofen op het muziekstuk is. Emotional Madness is te vinden op een CD-ROM als bijlage van dit profielwerkstuk. Gecomponeerd door: Sjoerd Vermaak 5.2 Hoe kijkt Schopenhauer naar het muziekstuk ‘’Emotional Madness’’? Schopenhauer had naar aller waarschijnlijkheid het muziekstuk ''Emotional Madness'' wel mooi gevonden, muziek was volgens hem namelijk de hoogste vorm van kunst. Het muziekstuk is mede door de titel een stuk waarvan in onze ogen de luisteraar zelf de betekenis van moet zien te raden. Onze intentie is een emotievol nummer te maken, Schopenhauer heeft gezegd dat muziek mooi is als het emotie weergeeft en diepgang heeft. In onze ogen hebben wij aan alle twee die eisen voldaan met ons muziekstuk. Omdat wij met het ''Emotional Madness'' willen bereiken dat de luisteraar zelf gaat nadenken over een mogelijke achterliggende gedachte (die tevens voor iedereen anders kan zijn) denken wij ook te voldoen aan de eis van Schopenhauer dat een muziekstuk een beeld moet weergeven. Wanneer je bij het beluisteren van dit toch wel trieste nummer moet denken aan bijvoorbeeld je ex die het heeft uitgemaakt dan is dat het bewijs dat dit muziekstuk een beeld bij je oproept. Je moet er echter ook wel voor open staan om zo'n beeld tot je door te laten dringen, als je het muziekstuk heel objectief gaat benaderen zul je je nooit wat kunnen verbeelden erbij. Dan zijn we aangekomen bij inmiddels zijn laatste eis, en dat is dat het een wondermiddel tegen stress moet zijn. Een manier van uitzoeken of ons nummer inderdaad ook een wondermiddel tegen die stress is hebben wij niet. Antwoord op deze vraag kunnen wij niet geven dus. Alles bij elkaar opgeteld lijkt het ons dat we met vrij grote zekerheid kunnen zeggen dat Schopenhauer ons muziekstuk wel gewaardeerd zou hebben, het voldoet immers aan enkele eisen die hij stelt om een muziekstuk mooi te kunnen noemen.


5.3 Hoe kijkt Wittgenstein naar het muziekstuk ‘’Emotional Madness’’? Het is erg moeilijk om te bepalen of Wittgenstein ons nummer mooi zou hebben gevonden, we kunnen echter wel vaststellen dat hij er niet zo positief als Schopenhauer over geweest zou zijn. Wittgenstein was meer van de klassieke muziek, die van Beethoven, of Bach. Om nou te zeggen dat ''Emotional Madness'' modern is in plaats van klassiek gaat ietwat te ver, maar in onze ogen ligt het muziekstuk tussen beiden in. Een andere eis die Wittgenstein stelde aan zijn muziekstuk was dat het een twaalfstoonsmuziekstuk zou moeten zijn, wij komen echter niet uit op dat getal wat zou betekenen dat Wittgenstein zichzelf niet echt kon vinden in ''Emotional Madness''. Wittgenstein gaat er ook van uit dat de schoonheid van muziek hem zit in het muziekstuk zelf, waarna jij het muziekstuk kan beleven. Als het muziekstuk echter niet mooi is, lijkt het ons onmogelijk om het ook op een goede manier te kunnen beleven, en aangezien Wittgenstein niet al te gek was op moderne muziek gaat wij ervan uit dat hij ''Emotional Madness'' niet mooi had gevonden. Hij zegt echter nog wel een belangrijk ding, en dat is dat je ook moet nadenken om een bepaald muziekstuk te kunnen begrijpen en er een gevoel bij te krijgen, het is jammer dat wij Wittgenstein niet het muziekstuk zelf kunnen laten horen zodat hij ons zou kunnen vertellen wat hij er van vindt. Want alleen dan, weten we precies wat hij er van gevonden zou hebben. 5.4 Hoe kijkt Kant naar het muziekstuk ‘’Emotional Madness’’? Wat bij Kant eigenlijk een heel erg grote rol speelt is hoe de luisteraar het muziekstuk ervaart, er is in feite niet bekend wat zijn persoonlijke voorkeur is. Aan de hand van zijn ideeën over de muziek in het algemeen zullen wij gaanproberen zijn theorieën toe te gaan passen op ''Emotional Madness''. Zoals gezegd, Kant gaat ervanuit dat de luisteraar zelfs bepaalt of een muziekstuk wel of niet mooi is. Een muziekstuk kan immers alleen subjectief beoordeeld worden op zijn vorm op zichzelf na, dat kan objectief beoordeeld worden. Kant meent dat ded luisteraar een betekenis aan een muziekstuk koppelt door ervaringen. Een andere belangrijk gegeven is dat Kant denkt dat een muziekstuk na een bepaalde tijd leidt tot verveling, dat zou kunnen betekenen dat hij ons muziekstuk op het begin misschien mooi zou hebben gevonden maar dat dat naar verloop van tijd veranderd zou kunnen zijn. Kant zegt heel duidelijk dat schoonheid een interpretatie van de luisteraar is, wij kunnen het muziekstuk dus nauwelijks nader analyseren want de schoonheid van ''Emotional Madness'' schijnt volgens Kant voor iedereen verschillend te zijn. Om erachter te komen wat Kant van „‟Emotional Madness‟‟ gevonden zou hebben zouden we het hem zelf moeten vragen, immers alleen hij kan beslissen over wat hij wel of niet mooi vindt.


5.5 Wat is de betekenis van het muziekstuk ‘’Emotional Madness’’? We krijgen nu als we de meningen van de filosofen naast elkaar leggen geen helder beeld over wat de betekenis is van het muziekstuk, muziek valt niet concreet te beoordelen en er een betekenis achter te zetten gaat gewoon niet. Iedereen heeft een andere interpretatie van „‟Emotional Madness‟‟ en we moeten de meningen hierover van elkander accepteren. Wat wel eventueel zou kunnen is de componist vragen wat hij met het nummer wilde bereiken, maar dan krijg je de betekenis die de componist aan het nummer geeft. En juist omdat een luisteraar bij elk nummer een andere interpretatie heeft kan nooit worden vastgesteld worden wat nou de betekenis van dat ene muziekstuk is. Wij kunnen de betekenis van „‟Emotional Madness‟‟ niet objectief uitleggen. Wij geloven sterk dat de betekenis van een muziekstuk door de luisteraar wordt gecreëerd en om die reden vragen wij degene die het muziekstuk beluisterd zelf een oordeel te vellen over wat hij hoort.


Samenvatting (conclusie) | muziekesthetica In de samenvatting wordt er een antwoord op de hoofdvraag gegeven: „‟Hoe kan muziek betekenis krijgen?‟‟ Omdat er niet één antwoord hierop gegeven worden doordat we de meningen van verschillende filosofen gebruikt hebben, hebben we besloten om per filosoof nog eens de meest belangrijke punten wat zij hierover zeggen te herhalen. Arthur Schopenhauer Muziek is volgens Schopenhauer een middel om het verlangen (ook wel de Wil genoemd) te onderdrukken. De mens verlangt zijn hele leven naar allerlei dingen en muziek zorgt ervoor dat je even geen zorgen en verlangen meer hebt. Je wordt even rustig, verlost uit je lijden, ontspannend en je geniet van de muziek. Je wordt als het ware door de muziek weggezogen naar een verlangenloze wereld. Muziek is volgens hem ook veel krachtiger en indringender dan bijvoorbeeld andere kunsten, want muziek onderdrukt de Wil. Muziek moet ook zorgen voor emotie en diepgang. Als je over het muziekstuk na moet denken dan is het betere muziek. De muziek zal zich ook koppelen aan een bepaald beeld, je krijgt of wel of niet een leuk beeld bij het muziekstuk, dit beïnvloed je of je het mooi of niet mooi vind. Dit beeld krijg je door gebeurtenissen, de gebeurtenissen beïnvloeden dus of je het wel of niet mooi vind. Ludwig Wittgenstein Volgens Ludwig Wittgenstein kon je muziek op alle problemen toepassen, muziek was de oplossing voor elk probleem. Hij vond dat klassieke muziek meer betekenis kon krijgen en beter was dan moderne muziek. Hij vond dat muziek emotie uitdrukte en deze emotie voor iedereen hetzelfde is uit welk land je dan ook komt of welke cultuur je hebt, het maakt geen verschil. Sommigen muziekstukken kunnen volgens hem wel een soort taal weergeven, je kunt terwijl je de taal van het muziekstuk niet verstaat toch ongeveer weten waarover het gaat. Wat voor betekenis muziek krijgt hangt wel af van de cultuur en de afkomst. Bij elk muziekstuk denkt de luisteraar na over de beoordeling van het muziekstuk waardoor hij er ook een gevoel bij krijgt. Dit gevoel zorgt er grotendeels voor dat je het muziekstuk wel of niet mooi vind. Het denken van de mens speelt dus een grootdeel bij de beoordeling van muziek, nog wel meer als het gevoel uiteindelijk.


Immanuel Kant Volgens Kant is muziek echte kunst en kun je componisten ook wel genieën noemen. Toch zet hij muziek als laatste in zijn ranglijst van mooie kunst, dit komt omdat hij muziek woordeloos vond en het veelal instrumentaal was (ook moet hierbij gelet worden op de tijd waarin hij leefde). Muziek zorgt bij de luisteraar voor genot en dit zal volgens hem altijd blijven. Kunst moet volgens hem behandeld worden als een natuurlijke schoonheid. Hij vind dat de kunstenaar (in dit geval de componist) zo vrij mogelijk moet zijn van regels. Creativiteit is het belangrijkste onderdeel van kunst dit maakt het mooi. Als je je aan veel regels moet houden dan blijft er minder creativiteit over. Hij vergelijkt de schoonheid van de natuur met kunst en muziek. Bij Kants beoordeling gaat het er vooral om hoe de kwaliteit en doelmatigheid is van het kunstwerk. Het moet voldoen aan de innerlijke behoefte deze bestaat weer uit 2 niveaus namelijk abstract en concreet. Hij heeft liever het concrete want hierbij gebruik je het verstand meer. Volgens hem moet de luisteraar alleen maar letten op de betekenis van het muziekstuk en niet op allerlei andere dingen. De betekenis kan nooit objectief zijn want iedereen heeft een andere mening en betekenis over het muziekstuk. Je mag de mening van een andere luisteraar volgens hem niet beïnvloeden, want iedereen heeft zijn eigen voorkeuren dit is tevens ook de reden waarom je geen objectief oordeel kunt vellen over een muziekstuk. Muziek is bedoeld voor gevoelens en kan worden omgezet in ideeën. Het kan in tegenstelling tot andere kunsten wel beginnen te vervelen. Als je een muziekstuk te vaak hoort dan vind je er op den duur volgens Kant niets meer aan. Tevens zorgde het ook voor het opmaken van emoties, hij beschouwde emoties als een secundaire eigenschap. Niet alleen de buitenkant kan het mooi maken maar vooral de emotie en de waardering van de luisteraar. Hij kijkt tegen de muziek zelf aan als betekenisloos iets, de luisteraar geeft een betekenis aan het muziekstuk want zelf heeft het er geen. Hij is het deels maar Wittgenstein eens, want hij vind ook dat de luisteraar van de betekenis, emotie en de klanken een soort eigen taal in elkaar zet.


Literatuurlijst | muziekesthetica Denken over kunst: Esthetica Rijksuniversiteit Groningen http://www.rug.nl/let/voorzieningen/alfasteunpunt/onderwerpen/filosofie/denkenoverkunst?lang=nl Publicatiedatum: 03-11-2010 Datum van raadpleging: 26-10-2010

Esthetica: Extra informatie Rijksuniversiteit Groningen http://www.rug.nl/let/voorzieningen/alfasteunpunt/onderwerpen/filosofie/estheticauitgebreid?lang=nl Publicatiedatum: 11-05-2009 Datum van raadpleging: 26-10-2010

Muziekfilosofie: het spel met de emoties Melodiefabriek http://melodiefabriek.nl/2010/05/muziekfilosofie-het-spel-met-de-emoties/ Publicatiedatum: 17-05-2010 Datum van raadpleging: 26-10-2010

God in de muziekfilosofie? Mario Hooijsmans http://www.webfilosofen.nl/artikel.php?muziekfilosofie Publicatiedatum: 13-06-2007 Datum van raadpleging: 26-10-2010

Kivy's Introductie tot muziekfilosofie Kevin Heijerman http://www.bestmusicteacher.com/muziekfilosofie/download/Heijerman_Kivys_Introductie_tot_muziekfilosofie.pdf Publicatiedatum: niet beschikbaar Datum van raadpleging: 28-10-2010


Muziek, emotie en religie Kevin Heijerman http://www.bestmusicteacher.com/muziekfilosofie/download/Heijerman_Muziek_emotie_en_religie.pdf Publicatiedatum: niet beschikbaar Datum van raadpleging: 28-10-2010

Het mysterie van de klank Erik Heijerman http://www.bestmusicteacher.com/muziekfilosofie/download/Heijerman_Horen_en_Zien_muziekfilosofie.pdf Publicatiedatum: niet beschikbaar Datum van raadpleging: 28-10-2010

Wittgenstein en de muziek Kevin Heijerman http://www.bestmusicteacher.com/muziekfilosofie/download/Heijerman_Wittgenstein_en_de_muziek.pdf Publicatiedatum: niet beschikbaar Datum van raadpleging: 28-10-2010

Onorthodoxe muziekfilosofie Kevin Heijerman http://www.bestmusicteacher.com/muziekfilosofie/download/Heijerman_Onorthodoxe_muziekfilosofie.pdf Publicatiedatum: niet beschikbaar Datum van raadpleging: 28-10-2010

Kant en de moderne muziekesthetica Leo Samama www.bloomline.net/functions/download.php?id=49 Publicatiedatum: 05-1989 Datum van raadpleging: 28-10-2010


Wagner heeft geen oren! Daan Roovers http://www.filosofiemagazine.nl/00/fm/nl/121/artikel/4419/'Wagner_heeft_geen_oren!'.html Publicatiedatum: 2001 Datum van raadpleging: 28-10-2010

Muziek Citatenverzameling http://www.citatenverzameling.com/archief/muziek.htm Publicatiedatum: niet beschikbaar Datum van raadpleging: 29-10-2010

Schopenhauer en de romantiek deel 1 t/m 3 Patrick Segers http://www.richardwagner.be/publicaties/Schopenhauer%20Deel%201.pdf http://www.richardwagner.be/publicaties/Schopenhauer%20Deel%202.pdf http://www.richardwagner.be/publicaties/Schopenhauer%20Deel%203.pdf Publicatiedatum deel 1: 02-2000 Publicatiedatum deel 2: 05-2000 Publicatiedatum deel 3: onbekend Datum van raadpleging: 29-10-2010

Wagners kunstopvatting Jos Hermans http://www.richardwagner.be/publicaties/Wagners%20kunstopvatting.pdf Publicatiedatum: 03-10-1997 Datum van raadpleging: 29-10-2010

Wagner and philosophy Allen Lane http://www.richardwagner.be/publicaties/Wagner%20and%20philosophy.pdf Publicatiedatum: 2000 Datum van raadpleging: 29-10-2010


Harmonie en de volmaakte muziek Filosofiedispuut http://phi.vgst.nl/artikelen/?artikel=Muziek Publicatiedatum: onbekend Datum van raadpleging: 29-10-2010

Samenvatting Kritik der Urteilskraft Onderwijscentrum http://www.onderwijscentrum.vu.nl/nl/Images/def%20gids%20vj2011_tcm90-189703.pdf Publicatiedatum: 7-10-2010 Datum van raadpleging: 08-12-2010

Wat is eigenlijk muziek? HCC muziek http://www.hccmuziek.nl/content/view/42/88/ Publicatiedatum: 23-11-2010 Datum van raadpleging: 08-12-2010

Waarom muziek ons raakt. Caroline Hoek http://www.scientias.nl/waarom-muziek-ons-raakt/2268 Publicatiedatum: 04-12-2010 Datum van raadpleging: 08-12-2010

Zit de emotie in de muziek of in de luisteraar? Arjen van Kol http://arjenvankol.com/artikel-zit-de-emotie-in-de-muziek-of-in-de-luisteraar.php Publicatiedatum: 15-10-2007 Datum van raadpleging: 08-12-2010

Wat is muziektherapie? NVvMT http://www.nvvmt.nl/index.php/muziektherapie/wat-is-muziektherapie/7-wat-is-muziektherapie.html Publicatiedatum: 15-05-2009 Datum van raadpleging: 08-12-2010

http://www.onderwijscentrum.vu.nl/nl/Images/def%20gids%20vj2011_tcm90-189703.pdf

http://www.onderwijscentrum.vu.nl/nl/Images/def%20gids%20vj2011_tcm90-189703.pdf

http://www.hccmuziek.nl/content/view/42/88/

http://www.scientias.nl/waarom-muziek-ons-raakt/2268

http://arjenvankol.com/artikel-zit-de-emotie-in-de-muziek-of-in-de-luisteraar.php

http://www.nvvmt.nl/index.php/muziektherapie/wat-is-muziektherapie/7-wat-is-muziektherapie.html

http://www.nvvmt.nl/index.php/muziektherapie/wat-is-muziektherapie/7-wat-is-muziektherapie.html


Handboek muziektherapie Henk Smeijsters http://www.bsl.nl/shop/handboek-muziektherapie-9789031345175.html Publicatiedatum: onbekend Datum van raadpleging: 04-01-2011

Muziek en filosofie Leo Samama http://www.leosamama.nl/Kant_en_esthetica.doc Publicatiedatum: Mei 1989 Datum van raadpleging: 04-01-2011

Immanuel Kant blijft orgineel Sebestien Valkenberg http://www.trouw.nl/religie-filosofie/nieuws/filosofie/article2918715.ece/Immanuel_Kant_blijft_origineel__.html Publicatiedatum: 19-10-2009 Datum van raadpleging: 04-01-2011

Facts about Immanuel Kant: Music Brittanica Encyclopadia http://www.britannica.com/facts/5/530302/Immanuel-Kant-as-discussed-in-music Publicatiedatum: onbekend Datum van raadpleging: 06-01-2011

Autechre als Hedendaagse Casus van het Esthetische Probleem van de Idee van Absolute Muziek Niels Latomme http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/414/066/RUG01-001414066_2010_0001_AC.pdf Publicatiedatum: Academiejaar 2006-2007 Datum van raadpleging: 11-01-2011

http://www.bsl.nl/shop/handboek-muziektherapie-9789031345175.html

http://www.leosamama.nl/Kant_en_esthetica.doc

http://www.trouw.nl/religie-filosofie/nieuws/filosofie/article2918715.ece/Immanuel_Kant_blijft_origineel__.html

http://www.trouw.nl/religie-filosofie/nieuws/filosofie/article2918715.ece/Immanuel_Kant_blijft_origineel__.html

http://www.britannica.com/facts/5/530302/Immanuel-Kant-as-discussed-in-music

http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/414/066/RUG01-001414066_2010_0001_AC.pdf

http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/414/066/RUG01-001414066_2010_0001_AC.pdf


Bijlage 1 | Logboeken Blok I

Datum Tijd

Sjoerd Tijd Teun

Plaats Werkzaamheden Resultaten Afspraken

04-10-2010 0,5 0,5 School Overleg met begeleider

Oriëntatie over aanpak

Direct erna tot een onderwerp komen

04-10-2010 0,5 0,5 School Komen tot een onderwerp

Esthetica (onderdeel:muziek)

12-10-2010 1 1 School Onderzoeksvraag & voorlopige deelvragen opstellen

Nog niet helemaal klaar

Volgende keer verder met de deelvragen

19-10-2010 1 1 School Verder gaan met deelvragen

Voorlopige deelvragen & onderzoeksvraag klaar

26-10-2010 1 1 School Documenteren Aardig wat gevonden

Donderdag na school verder

28-10-2010 2 2 School Documenteren Nog veel gedocumenteerd

Vrijdag Teun nog verder gaan

29-10-2010 0 2 School Documenteren Documentatie klaar

02-11-2010 1 0 School Alles netjes op een rijtje zetten en versturen voor controle

Klaar voor een controle door begeleider

Morgen sturen naar begeleider

06-11-2010 5 0 Thuis Muziekstuk componeren, basis

Vrij goede indruk al van melodie etc.

Even rustig aan doen met ’t maken van muziek

06-11-2010 0 2 Thuis Hypothese opstellen, deelvragen verbeterd na controle begeleider

Een betere lijst van deelvragen en een goede hypothese.

07-11-2010 1 0 Thuis Toch nog even snel wat kleine aanpassingen doen

Klinkt al stukken beter!

09-11-2010 0 1 Thuis Onderzoeksplan afmaken

Ziet er naar onze eigen ogen goed uit

Volgende week inleveren voor controle

16-11-2010 1 1 School Logboek zover uitwerken

Klaar voor controle!

Z.s.m inleveren

24-11-2010 1 0 School Beoordeling blok 1 2 No-go’s Z.s.m. afmaken.

25-11-2010 1 1 Thuis Teun: Tijdplan Sjoerd & Teun: hypothese

We zijn nu klaar voor blok 2!

Morgen inleveren bij begeleider.


Blok II

Datum Tijd

Sjoerd Tijd Teun


03-12-2011 2 2 Thuis Bronnen bijzoeken Ging goed!

07-12-2010 1 1 School Bronnen bijzoeken Ging goed!

08-12-2010 1 1 School Bronnen indelen bij deelvragen + nieuwe zoeken

Aardig gelukt

09-12-2010 1 1 School Informatie verwerken

Prima

14-12-2010 1 1 School Wederom informatie verwerken

16-12-2010 1 1 School Wat bijwerk doen, deelvragen ietwat bijstellen

Kleine verandering in deelvragen

18-12-2010 2 0 Thuis Componeren

20-12-2010 1 4 Thuis Grondig doorlezen Moeilijke teksten!

04-01-2011 1 1 School Teun: 1.1 Sjoerd: 4.1

06-01-2011 1 1 School Teun: 1.1 Sjoerd: 4.1+4.2

09-01-2011 3 0 Thuis Componeren Wat een werk!

10-01-2011 1 0 School Verwerken teksten

11-01-2011 3 0 School 4.1+4.2 Echt moeite mee!

13-01-2011 1 0 Thuis 4.2 + bronnen zoeken

Hele goede bron gevonden!

09-01-2011 3 0 Thuis Componeren Ging goed! Volgende keer mixen en masteren

13-01-2011 4 0 Thuis Mixen & Masteren van de track

Helemaal klaar! Eindelijk…

16-01-2011 0 2 School Verder met H1

18-01-2011 1 1 School Teun: H1+H2 Sjoerd: 4.2

23-01-2011 0 4 Thuis H2

02-02-2011 0 4 Thuis H3 begin

03-02-2011 0 4 Thuis H3 proberen af te ronden

05-02-2011 3 3 Thuis Teun: H1,2 en 3 opnieuw lezen en toevoegingen erbij zetten! Sjoerd: H1+2 van Teun controleren en beter indelen

De teksten van Teun zien er nu wat netter uit

06-02-2011 4 5 Thuis Teun: Extra H3

Sjoerd: H3 verbeteren

Ziet er al stukken

beter uit

08-02-2011 1 1 School Teun: Bronnen omzetten in bronvermelding Sjoerd: H5

Blok II is bijna nu al bijna af.

08-02-2011 2 1 Thuis Teun: Eerder gebruikte bronnen omzetten in bronvermelding Sjoerd: H5 geheel afmaken + werkstuk afmaken

Totaal 38 38


Blok III

Datum Tijd

Sjoerd Tijd Teun


14-03-2011 2 2 School Overleg wie welke verbeteringen maakt + verbeteren

Al vrij veel verbeterd

15-03-2011 1 1 School Doorgaan met verbeteringen

19-03-2011 1 2 Thuis Zorgen voor gelijke opmaak PWS, Teun: Verbeteringen

Bijna af

22-03-2011 1 1 School Sjoerd: afmaken gelijke opmaak Teun: verbeteringen doorvoeren

Werkstuk ziet er zo al netjes uit, toevoeging van tussenkopjes in een-op-laatste hoofdstuk

26-03-2011 1 1 Thuis Inleiding schrijven en Sjoerd: kaft

Kaft moet nog wat aan gebeuren

27-03-2011 2 2 Thuis Kaft afmaken & Teun: samenvatting/conclusie

PWS is zowat als klaar

28-03-2011 3 2 Thuis Toch nog hier en daar verbeteringen aanbrengen

29-03-2011 1 1 School Samenvatting afmaken, de inhoudsopgave ook goed maken

30-03-2011 1 2 Thuis Puntjes op de i gezet, bijvoorbeeld registratie Buma Stemra.

Totaal 13 14


Bijlage 2 | Plan van aanpak Onderzoeksvraag

Hoe kan muziek betekenis krijgen? Hypothese

Om de onderzoeksvraag te beantwoorden moet eerst gekeken worden naar wat betekenis is, en hoe wij dit kunnen definiëren met behulp van ons onderwerp. Als een muziekstuk betekenis heeft betekent het in onze ogen dat het een bepaalde indruk op de luisteraar heeft achter gelaten waardoor de luisteraar een muziekstuk kan koppelen aan een bepaald gevoel, dit gevoel kan zich ontwikkelen tot bijvoorbeeld woede of rust. Hoe muziek dat bereikt is volgens ons door het gebruik van instrumenten die een bepaald effect met zich meedragen. Zo wordt een viool meestal gebruikt voor emotionele nummers. Wij denken dat dit gebeurt vanwege de vibrerende toon. Een elektrische gitaar kan bijvoorbeeld een „‟huilend‟‟ effect creëren wat ook weer emotie kan opwekken bij bepaalde personen als deze daar vatbaar voor zijn. Zo kan iemand iets hebben meegemaakt waarbij hij of zij veel heeft gehuild, en deze persoon kan zich dan terugherkennen in een bijvoorbeeld een gitaarsolo waarbij veel het „‟huilend‟‟ effect wordt gebruikt. Een groot verschil met muziek van vroeger en nu is dat men nu vaak ook tekst in een lied heeft, een emotionele tekst in combinatie met een emotioneel muziekstuk en de manier van zingen van een zanger of zangeres zal ook zeker invloed hebben op de betekenis van een lied. Met name de tekst doet dat, de tekstdichter geeft daardoor als het ware al zelf de betekenis van een nummer. Maar deze betekenis is vast en zeker ook terug te halen uit een instrumentale versie. En dat is precies wat er onderzocht gaat worden, hoe de muziek zelf betekenis kan krijgen. Deelvragen

Algemeen 1.0 Wanneer wordt er over muziek gesproken? 1.1 Wat is de relatie tussen muziek en emotie? Schopenhauer 2.0 Arthur Schopenhauer 2.1 Wat is de betekenis van muziek volgens Schopenhauer? 2.2 Welke eisen stelt Schopenhauer aan muziek om het mooi te kunnen noemen? Wittgenstein 3.0 Ludwig Wittgenstein 3.1 Wat is de betekenis van muziek volgens Wittgenstein? 3.2 Welke eisen stelt Wittgenstein aan muziek om het mooi te kunnen noemen?


Kant 4.0 Immanuel Kant 4.1 Wat is de betekenis van muziek volgens Kant? 4.2 Welke eisen stelt Kant aan een muziekstuk om het mooi te kunnen noemen? De verwerking 5.0 De verwerking 5.1 Hoe kijkt Schopenhauer naar het muziekstuk „‟Emotional Madness‟‟? 5.2 Hoe kijkt Wittgenstein naar het muziekstuk „‟Emotional Madness‟‟? 5.3 Hoe kijkt Kant naar het muziekstuk „‟Emotional Madness‟‟? 5.4 Wat is de betekenis van het muziekstuk „‟Emotional Madness‟‟? Presentatievorm

Beantwoording van de hoofdvraag en deelvragen en daarbij een verwerking in de vorm een zelfgeschreven muziekstuk met daarbij 4 vragen waar we de behandelde denkers als het ware een oordeel laten vellen. En indien nodig het muziekstuk dusdanig veranderen zodat de denker zich volledig erin kan vinden.


Bijlage 3 | Tijdplan Blok I

Activiteit SLU Taakverdeling

Onderwerp kiezen 1 Sjoerd & Teun

Besprekingen met begeleider 1 Sjoerd & Teun Onderzoeksvraag formuleren 1 Sjoerd & Teun

Deelvragen formuleren 5 Sjoerd & Teun Hypothese opstellen 1 Sjoerd & Teun

Voorbereidingen documentatiemap 5 Sjoerd & Teun Het maken van het logboek 1 Teun

Muziekstuk componeren (demo-versie) 10 Sjoerd

Totaal Sjoerd: 24 Totaal Teun: 15

Blok II


Besprekingen met begeleider (incl. emails) 2 Sjoerd & Teun

Onderzoeksvraag indien nodig herformuleren 1 Sjoerd & Teun Deelvragen indien nodig herformuleren 5 Teun

Het bewerken van de documentatie 5 Sjoerd & Teun Het bestuderen van bronnen H1,H2,H3 10 Teun

Het bestuderen van bronnen H4,H5 8 Sjoerd

De beantwoording van de deelvragen H1,H2,H3 10 Teun De beantwoording van de deelvragen H4,H5 8 Sjoerd

De beantwoording van de onderzoeksvraag 3 Sjoerd & Teun Voorlopige versie PWS klaar maken, bundelen 5 Sjoerd & Teun

Muziekstuk componeren 10 Sjoerd


Blok III


Logboek volledig in elkaar zetten 1 Sjoerd & Teun Formulering van zinnen hele PWS controleren+spelling 5 Teun

PWS en documentatiemap in elkaar zetten 1 Teun

Muziekstuk mixen en masteren 5 Sjoerd Mixdown van muziekstuk + registratie Buma Stemra 1 Sjoerd


*Wanneer beide namen in taakverdeling, telt het SLU per persoon, niet als totaal aantal van de groep.


Bijlage 4 | CD met daarop „‟Emotional Madness‟‟

muziekesthetica werkstuk

Documents