Na realización desta proposta didáctica interviñeron:

• Equipo de edición: Departamento de Ciencias da Natureza.

• Deseño e gráficos: Patricia G. Serrano, Marta Gómez e Paz Franch.

• Maquetación: Antonio Mateo.

• Asesoramento lingüístico: Begoña Varela.

• Edición gráfica: Beatriz Gutiérrez.

As normas ortográficas seguidas son as establecidas pola Real Academia Galega e o Instituto da Lingua Galega na última edición das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma gale-go, aprobadas en 2003.

As nosas publicacións manteñen o rigor no uso e na selección dos contidos, nas imaxes e na linguaxe para cumprir coa non-discriminación por razón de xénero, cultura ou opinión.

As ligazóns ás páxinas web que aparecen neste libro foron revisadas na data da súa impre-sión. A editorial non se fai responsable das modificacións ou das anulacións que

É un proxecto educativo de Anaya para Educación Primaria.

P E Z AP E Z A

A

© DEMO EN GALLEGO

© GRUPO ANAYA, S.A., 2020 - C/ Juan Ignacio Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid.

Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que establece penas de prisión e/ou multas, amais das correspondentes indemnizacións por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distribúa ou comunique publicamente, en todo ou en parte, unha obra literaria, artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calquera tipo de soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a preceptiva autorización.

Así somos ................................................................................. 10

Así somos ................................................................................. 26

Índice

1

1

Peza a Peza ................................................................................................................... 4

Materiais para a etapa .................................................................................. 8

Proposta didáctica

Recursos

DEMODEMO

DEMODEMO

Un proxecto baseado na aprendizaxe

competencial

4

Peza a Peza ofrece, co contrastado ri-gor curricular de Anaya, un proxecto no que o profesorado e o alumnado cobran o máximo protagonismo a través dunha metodoloxía competencial. Metodoloxía que conecta a realidade persoal e social próxima ao alumnado xerando curiosi-dade, e formulando actividades e tarefas emocionantes que supoñen retos motiva-dores nos que destacan dous elementos básicos: a investigación e aprender fa-cendo. Todo iso, desde unha secuencia-ción de contidos coherente e coordinada entre todas as áreas ao longo da etapa.

A partir deste enfoque, e de xeito flexi-ble, o proxecto brinda a posibilidade de incorporar metodoloxías activas, estra-texias cooperativas, habilidades persoais e sociais para a xestión das emocións e o desenvolvemento do emprendemento, apostando pola igualdade e a inclusión. Do mesmo xeito, é prioritario propo-ñer metodoloxías que xeren estratexias de pensamento que contribúan a que o alumnado memorice, recorde, analice e valore as súas propias aprendizaxes.

A competencia en comunicación lingüís-tica é primordial para acceder ao coñece-mento que permite comprender o mundo que nos rodea e desenvolver habilidades de convivencia. Por iso, Peza a Peza incor-pora un Plan Lingüístico secuenciado no que participan todas as áreas facilitando a adquisición das destrezas de compren-sión e expresión oral e escrita.

P E Z AP E Z A

A

5

En relación coa avaliación, e máis alá da calificación das materias realizada polo profesorado, é esencial que o alumnado desenvolva estratexias de autoavaliación para reflexionar sobre as súas aprendi-zaxes e para analizar, valorar e evidenciar os avances, os logros e as dificultades.

De forma transversal, en todas as áreas e cursos da etapa, a clave TIC favorece o fomento de competencias relacionadas coa planificación, a xestión e a elabora-ción de traballos, a comunicación e a co-laboración na Rede e o uso responsable das tecnoloxías, contando coa colabora-ción das familias.

Peza a Peza é un proxecto flexible, no que o profesorado e o alumnado teñen un auténtico protagonismo que pon en xogo as estratexias máis adecuadas para conseguir aprendizaxes competenciais.

Peza a Peza

O proxecto no que todo encaixa

Estes son os piares do proxecto:

Sobre eles constrúense as súas 8 pezas clave,

que encaixan, de maneira flexible,

en todas as áreas de todos os cursos de Primaria.

Motivación

Inclusión

Igualdade

FamiliaFlexibilidade

Rigor curricular

Aprendizaxe competencial

Tarefas emocionantes

Metodoloxías activas

Proxecto coordinado e cohesionado

P E Z AP E Z A

A

As pezas clave

A aprendizaxe baseada en Retos é unha das metodoloxías máis moti-vadoras. Fundaméntase na apren-dizaxe competencial e dá sentido práctico aos coñecementos ad-quiridos vinculándoos co ámbito persoal, familiar e social do alum-nado.

Metodoloxía

Organizado, secuenciado e inte-grado en todas as áreas, contribúe ao desenvolvemento de habilida-des orais e escritas e á aprendi-zaxe dos diferentes aspectos rela-cionados co uso da linguaxe.

Plan Lingüístico

Promove as distintas habilida-des de emprendemento nas súas tres dimensións, persoal, social e produtiva, de xeito transversal en todas as áreas a través dunha se-cuencia progresiva de actividades ao longo de toda a etapa.

Cultura emprendedora

As estratexias de pensamento fo-mentan a competencia de apren-der a aprender; contribúen a que o alumnado tome conciencia dos seus procesos mentais e a que ac-túe de forma reflexiva e crítica.

Desenvolvemento do pensamento

Integra o uso das TIC como recurso para obter información, seleccionala e utilizala cunha finalidade concre-ta, desenvolver a cidadanía dixital e as competencias de planificación, xestión e elaboración de traballos, pasando a ter un uso para a aprendi-zaxe e o coñecemento (TAC).

TIC

Incorpora estratexias que lle per-miten ao alumnado participar na avaliación da súa aprendizaxe ana-lizando «que aprendeu» e «como aprendeu», acompañando a súa análise co uso do portfolio e outros instrumentos que faciliten unha va-loración obxectiva.

Avaliación

Ofrece situacións de aprendizaxe secuenciadas en todas as áreas que atenden ao crecemento persoal e social do alumnado, para que sexa consciente das súas emocións e das dos demais, poida comprendelas, controlalas e modificalas.

Educación emocional

A aplicación de técnicas coopera-tivas favorece a aprendizaxe, incre-menta a participación e o sentido de responsabilidade do alumnado xerando capacidades de comuni-cación e cooperación.

Aprendizaxe cooperativa

Materiais para a etapa

Gal

icia

CienciasNatureza

Primaria

Cien

cias

da N

atur

eza

P E Z AP E Z A

A

Galicia

Gal

icia

CienciasNatureza

Primaria

Cien

cias

da

Nat

urez

a

P E Z AP E Z A

A

Galicia

Gal

icia

CienciasNatureza

Primaria

Cien

cias

da

Nat

urez

a

P E Z AP E Z A

A

Galicia

Gal

icia

CienciasNatureza

Primaria

Cien

cias

da

Nat

urez

a

P E Z AP E Z A

A

Galicia

LibrosUn libro por curso cun enfoque competencial para aprender aplicando o estudado. Os libros están organizados en seis unidades e presentan os contidos de forma moi visual para favorecer a súa comprensión e asimilación.

Ao final do libro, un anexo de imaxes reforza algúns dos contidos galegos presentados nas unidades: os animais e as plantas na natureza, os bosques, os espazos protexidos...

Material para o alumnado

As claves do proxectoPresenta, de xeito sinxelo e práctico, cada unha das claves didácticas do proxecto, os obxec-tivos, a fundamentación e a secuenciación ao longo da etapa, as técnicas ou as estruturas asociadas, etc.

Propostas didácticas Ofrecen un valioso recurso para guiar os pro-cesos de ensino-aprendizaxe. Reproducen as páxinas do libro do alumnado para facer máis práctica a súa aplicación, así como as solucións das actividades propostas, as suxestións de aplicación das pezas clave do proxecto e os re-cursos complementarios.

Recursos Presentan, para cada unidade, fichas fotoco-piables para a atención á diversidade e pro-bas de avaliación. Ademais, a web de Anaya, www.anayaeducacion.es, ofrece máis recursos complementarios imprimibles.

Material para o profesorado

3

Proposta didáctica

P E Z AP E Z A

A

NaturezaGalicia

Cien

cias

da

Nat

urez

a

Gal

icia

Primaria

Recursos

NaturezaGalicia

P E Z AP E Z A

A

Gal

icia

Cien

cias

da

Nat

urez

a

Para cada curso

Proximamente

Proximamente

Pr

oxec

to d

ixita

l

Materiais para a etapa

Web do alumnado e da familiaEn www.anayaeducacion.es encontrará recursos edu-cativos e de ocio cultural como actividades interactivas, información de interese para o alumnado e a familia, etc.

Libros dixitaisPara cada curso, un libro dixital para o profesorado que reproduce o libro do alumnado, con recursos dixitais e a proposta didáctica. A partir de terceiro, o alumnado dispón tamén dun libro dixital para ampliar e traballar os contidos a través de ferramentas TIC.

Web do profesoradoA web www.anayaeducacion.es presenta para cada curso:

• Programación e documentación do proxecto.

• Proposta didáctica que tamén ofrece, en formato im-primible, as fichas para a atención á diversidade e as probas de avaliación incluídas nos recursos.

• Banco de recursos con:

– Plan Lingüístico.

– Produto final (axudas para a súa elaboración).

– Aprende xogando (aprendizaxe lúdica).

– Códigos QR (recompilación dos recursos vincula-dos aos QR dos libros).

– Obradoiro de ciencias.

– Recursos para cada unidade: fichas para saber utili-zar as TIC (cidadanía dixital), vídeos, presentacións e actividades interactivas, galerías de imaxes...

• Xerador de probas de avaliación e de exercitación (de 3º a 6º).

9

CadernosUn caderno por curso para 1.º e 2.º para reforzar o estudado e aprender facendo, grazas ao seu novidoso enfoque mo-tivador e competencial. Os cadernos dispoñen dun sitio web en www.anayaeducacion.es no que achará as solu-cións de todas as actividades.

Material de aula Ciencias da Natureza 1. Colección de tarxetas con infor-mación para a realización de diversas actividades na aula. Crebacabezas troquelados.. Murais con información dos contidos fundamentais do curso. Kit de sementeira.

Ciencias da Natureza 2. Colección de tarxetas con infor-mación para a realización de diversas actividades na aula. Colectores de separación de residuos. Troquelados (ba-lanza e esqueleto). Murais con información dos contidos fundamentais do curso.

Ciencias da Natureza 3. Kit de sementeira. Lupas para realizar observacións. Colectores para separación de resi-duos. Murais con información dos contidos fundamentais do curso.

Ciencias da Natureza 4. Microscopio (1000 aumentos, ilu-minación led, conexión USB e cámara incorporada). Murais con información dos contidos fundamentais do curso.

Ciencias da Natureza 5. Kit científico para experimentos. Murais con información dos contidos fundamentais do cur-so. Bases tipo lenzo.

Ciencias da Natureza 6. Murais con información dos con-tidos fundamentais do curso. Kit de montaxe de máquinas eléctricas.

10

Así somos1 IntroduciónPresentación da unidadeObservaría que o curso de Ciencias da Natureza se es-trutura en seis unidades, e que as dúas primeiras se dedican ao estudo do corpo humano. Nesta unidade 1 realízase unha descrición das características externas dos seres humanos, das funcións de nutrición, relación e reprodución, e dos cambios que se producen ao longo da nosa vida.

Máis alá dos contidos propios da unidade, é o momento de asentar unha metodoloxía de traballo que se estenderá ao longo do curso. Convirá dedicarlle tempo abondo a describir as distintas seccións do libro, para familiarizar-se coa súa estrutura; en particular, suxerimos que poña atención a aspectos como os seguintes:

– O texto motivador inicial en relación co reto que con-sidera e o xeito de abordar tanto a elaboración de tarxetas coma o xogo final.

– A descrición de cada dobre páxina, cos textos infor-mativos e coas actividades suxeridas, que en ocasións esixen un traballo cooperativo e noutras deben resol-verse individualmente; dedíquelle tempo a familarizarse con títulos, iconas, textos, termos científicos, imaxes e carteis, chamadas a recursos web...

– Fixar unha metodoloxía de uso dos cadernos persoais á hora de tomar notas, resolver actividades ou de ir elaborando o portfolio persoal.

– Chegado o momento, aprender a traballar cos mapas e esquemas conceptuais de distintos tipos que se mos-trarán ao longo do curso.

– Propiciar a autoconciencia do proceso de aprendizaxe, quizais adiantando a cada dobre páxina o relativo ao «Como aprendín» e ao «Como vou aprendendo».

– Fomentar desde o principio da unidade conceptos e actitudes relativos á igualdade de xénero, así como aspectos multiculturais mostrados en imaxes.

Teña presente que nenas e nenos destas idades se en-frontan non só a uns contidos novos, senón a unha es-trutura de aprendizaxe concibida e mediada por persoas adultas. É indispensable que entendan a estrutura que aos maiores pode parecernos clara, pero que a eles lles resultará complexa. É posible que o tempo dedicado a esta unidade deba estenderse. Non se apure por iso. Gañará en fluidez para as unidades que seguen.

Recursos e materiaisPara o tratamento da unidade, ademais do libro do alum-nado e da proposta didáctica, seranlle de grande utilidade:

• Os materiais dixitais incluídos no libro dixital e na web de Anaya Educación www.anayaeducacion.es. Algúns deles son:

– Infografías para traballar as destrezas lingüísticas: ler/escribir/falar/escoitar.

– Galerías de imaxes relacionadas co corpo humano e coas etapas da vida.

– Presentacións e documentos: «Órganos, aparatos e sistemas», «O noso corpo por dentro», «O esqueleto», «A musculatura», etc.

– Versión imprimible das páxinas dos apartados «Or-ganizo a miña mente» e «Portfolio».

– Resumo, esquema e táboas para repasar a unidade no apartado «Para estudar».

– Actividades de carácter lúdico no apartado «Aprende xogando».

• Manuais, enciclopedias e medios informáticos de con-sulta.

• Fotografías, documentais e pequenos vídeos sobre o corpo humano.

11

Contidos e competencias

Contidos da unidade

Competencias clave

Páxina inicial– Situación de partida– O reto– Produto final

CCLCMCT

Como é o noso corpo por fóra– A pel– A cabeza – O tronco– As extremidades

CCLCMCTCSC

A función de nutrición– Como realizamos a función de nutrición– Os aparatos que interveñen na nutrición

CCL CMCT CAACSCCSIEE

A función de relación– Como realizamos a función de relación– Os aparatos que interveñen na función de relación CCL

CMCTCAA

A función de reprodución– Como realizamos a función de reprodución– Os aparatos que interveñen na función de

reprodución

CCLCMCTCDCSC CSIEE

Como cambiamos– As etapas da vida CCL

CMCTCSCCSIEECCEC

Páxinas finais– Organizo a miña mente – Que aprendín– Como aprendín

CCLCMCTCDCAA

CC: competencias clave, CCL: comunicación lingüística, CMCT: competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, CD: competencia dixital, CAA: aprender a aprender, CSC: competencias sociais e cívicas, CSIEE:: sentido de iniciativa e espírito emprendedor e CCEC: conciencia e expresións culturais.

Encontrará desenvolvidas as técnicas asociadas ás claves en

Peza a Peza. As claves do proxecto.

Plan Lingüístico• Redactar as regras dun

xogo (texto instrutivo)• Destrezas lingüísticas:

ler, escribir, falar e escoitar

Desenvolvemento do pensamentoTécnicas:• A pregunta• Chuvia de ideasOrganizo a miña mente:• Mapa conceptual

xerárquico nivel 2 con imaxes

Aprendizaxe cooperativaTécnica:• Grupo nominal

Educación emocional• Conciencia emocional:

recoñecer e identificar emocións

Cultura emprendedora• Imaxinación creativa

(dimensión persoal): as miñas creacións

TIC• Recursos para cada

unidade: presentacións, vídeos e actividades

• «Organizo a miña mente» e «Portfolio»: versión imprimible destas páxinas

• «Aprende xogando» e «Para estudar»

• Uso de dispositivos móbiles: Código QR

Avaliación• Que aprendín que

descoñecía?• O que máis me gustou

da unidade...• Síntome ben cando...• Para que me serviu o

que aprendín?

Pezas clave

12

Detección de ideas previasÉ importante que os órganos e as partes do corpo se asocien ás fun­cións vitais que se describen. Interesa ver que o ser humano funciona como «un todo», no que cada órgano permite unha determinada ac­ción (mirar, ulir, agarrar, correr, saltar, pensar, agacharse...) e que todo iso ten que ver coa nosa supervivencia como animais e as nosas carac­terísticas específicas como especie cunha grande intelixencia.

Un aspecto importante é o que se refire á nutrición, que o alumnado a estas idades adoita identificar só coa alimentación. Recomendamos insistir en que o recoñezan como un proceso complexo no que inter­veñen simultaneamente varios aparatos: o dixestivo, o respiratorio, o circulatorio e o excretor.

Secuencia do reto

U·1

Xx

8 9

Propoñémosche un reto

Cres que hai unha forma divertida de coñecer o noso corpo por fóra e por dentro?

Así somos1 Resolviches a adiviñanza? É unha parte do corpo!

O noso corpo ten moitas partes. Aprendelas pode ser divertido.

Para demostrar que o superei...

fago un xogo

Para superar o reto...

investigo e aprendo

Aprendemos a facer as tarxetas do xogo.

Elaboramos tarxetas sabendo as preguntas.

Elaboramos tarxetas coñecendo as respostas.

Elaboramos tarxetas coas nosas preguntas e coas nosas respostas.

Deseñamos o taboleiro, escribimos as regras do xogo e xogamos na clase ou na casa.

Como é o noso corpo por fóra

A función de nutrición

A función de relación

A función de reprodución

Como cambiamos

1Paso

2

Paso

3Paso

5

Paso

4Paso

Dentro dun cofre de óso,con dúas xoias de cor,temos un gran tesouro; é algo de gran valor. Nel, gardamos os recordos, as palabras e as cancións.Con el, pensamos as cousas e temos as emocións.Que cousa é?

Os protagonistas desta situación son unha nena e un neno xogando ás adiviñanzas. O xogo pode estenderse en forma de proposta para a clase, formando parellas e traballando na formu­lación de adiviñanzas e co criterio de que o que hai que adiviñar é un órgano ou unha parte máis ou menos extensa do corpo humano.

Comezamos

Tras presentar a situación motivadora, formúla­selle un reto ao alumnado, cuxo produto final será a elaboración dun xogo de preguntas e res­postas sobre os contidos que estudarán ao lon­go da unidade.

Partimos dunha situación lúdica (adiviñanzas so­bre o corpo humano) para propoñer un xogo de preguntas e respostas ao fío do estudado en cada unha das epígrafes, para construír un taboleiro e escribir as normas ou regras do xogo.

Este xogo pretende ser «de competición» similar a outros coñecidos polo alumnado e, ademais, pódese ir ampliando ao longo do curso, con no­vas tarxetas que inclúan preguntas e respostas, e ao que se poida xogar en diferentes unidades.

Estas serán realizadas a medida que se vaian ad­quirindo os coñecementos dos contidos desen­volvidos na unidade.

Presentamos o reto

Recapitulamos a situación de partida

Propoñemos o reto Como superar o reto Como demostrar que o superei

Valorar a importancia de apren­der a través do xogo, por exem­plo, propoñendo adiviñanzas sobre partes do corpo.

Coñecer o noso corpo por fóra e por dentro, e preparar preguntas e respostas para un xogo sobre o corpo humano.

Para superar o reto, debemos:

• Coñecer como é o noso corpo por fóra.

• Coñecer como levamos a cabo a función de nutrición e que órganos e aparatos interveñen nesta función.

• Coñecer como levamos a cabo a función de relación e que órganos e aparatos interveñen nesta función.

• Coñecer como levamos a cabo a función de reprodución e que órganos e aparatos interveñen nesta función.

• Aprender cales son as etapas da vida e que cambios expe­rimentamos ao longo dela.

• Realizar as actividades propostas na unidade.

Para demostrar que superamos o reto, realizaremos o produto final seguindo estes pasos:

• O alumnado organízase en grupos e prepara as tarxetas onde escribirá as pre­guntas e as respostas do xogo.

• Énchense as tarxetas copiando as preguntas propostas neste paso e respón­dese a cada unha delas.

• Énchense as tarxetas copiando as preguntas que se propoñen neste paso do reto e formúlase unha pregunta para cada unha das respostas.

• Elabóranse máis tarxetas con preguntas e respostas.

• Prepáranse as regras do xogo e organízase a aula para xogar co xogo elabora­do polo alumnado.

12

13

U·1

Xx

8 9

Propoñémosche un reto

Cres que hai unha forma divertida de coñecer o noso corpo por fóra e por dentro?

Así somos1 Resolviches a adiviñanza? É unha parte do corpo!

O noso corpo ten moitas partes. Aprendelas pode ser divertido.

Para demostrar que o superei...

fago un xogo

Para superar o reto...

investigo e aprendo

Aprendemos a facer as tarxetas do xogo.

Elaboramos tarxetas sabendo as preguntas.

Elaboramos tarxetas coñecendo as respostas.

Elaboramos tarxetas coas nosas preguntas e coas nosas respostas.

Deseñamos o taboleiro, escribimos as regras do xogo e xogamos na clase ou na casa.

Como é o noso corpo por fóra

A función de nutrición

A función de relación

A función de reprodución

Como cambiamos

1Paso

2

Paso

3Paso

5

Paso

4Paso

Dentro dun cofre de óso,con dúas xoias de cor,temos un gran tesouro; é algo de gran valor. Nel, gardamos os recordos, as palabras e as cancións.Con el, pensamos as cousas e temos as emocións.Que cousa é?

Plan LingüísticoDestreza: escribirAs primeiras páxinas das unidades tratan de espertar o interese do alumnado a través du­nha imaxe dun texto motivador. Nesta ocasión, pode propoñerlles aos seus alumnos e alumnas que escriban dúas adiviñanzas relacionadas con algunha parte do seu corpo. A tarefa pode ser realizada en parellas.

Recorde que unha adiviñanza é un xogo verbal por medio do cal, e a partir de certa información formulada xeralmente en verso, se chega a des­cubrir o nome dun determinado ser, elemento, obxecto, etc.

Pode darlle pautas ao seu alumnado para escri­bir as súas adiviñanzas:

– Primeiro, débese elixir a parte do corpo que teña que adiviñarse. A continuación, pensar as calidades que a caracterizan, ás que nece­sariamente se aludirá, de xeito claro, na adi­viñanza.

– Facer unha lista coas palabras máis apropia­das que expresen esas características.

– Formular a adiviñanza co menor número po­sible de palabras e tratar de facelo en verso.

– Lerlles a adiviñanza en voz alta aos compañei­ros e compañeiras, e comprobar que poden resolvela.

Pezas clave Para ampliar, afondar...

Recapitulamos a situación de partida

Propoñemos o reto Como superar o reto Como demostrar que o superei

Valorar a importancia de apren­der a través do xogo, por exem­plo, propoñendo adiviñanzas sobre partes do corpo.

Coñecer o noso corpo por fóra e por dentro, e preparar preguntas e respostas para un xogo sobre o corpo humano.

Para superar o reto, debemos:

• Coñecer como é o noso corpo por fóra.

• Coñecer como levamos a cabo a función de nutrición e que órganos e aparatos interveñen nesta función.

• Coñecer como levamos a cabo a función de relación e que órganos e aparatos interveñen nesta función.

• Coñecer como levamos a cabo a función de reprodución e que órganos e aparatos interveñen nesta función.

• Aprender cales son as etapas da vida e que cambios expe­rimentamos ao longo dela.

• Realizar as actividades propostas na unidade.

Para demostrar que superamos o reto, realizaremos o produto final seguindo estes pasos:

• O alumnado organízase en grupos e prepara as tarxetas onde escribirá as pre­guntas e as respostas do xogo.

• Énchense as tarxetas copiando as preguntas propostas neste paso e respón­dese a cada unha delas.

• Énchense as tarxetas copiando as preguntas que se propoñen neste paso do reto e formúlase unha pregunta para cada unha das respostas.

• Elabóranse máis tarxetas con preguntas e respostas.

• Prepáranse as regras do xogo e organízase a aula para xogar co xogo elabora­do polo alumnado.

13

14

U·1

10 11

Como é o noso corpo por fóra

1 Describe como é o teu corpo por fóra. Para iso, ten en conta:

• A cor da pel, do pelo e dos ollos, como son as túas mans, os teus pés, etc.

• Canto mides e canto pesas.

Comprende, pensa...

Aprendemos a facer as tarxetas do xogo.

O primeiro paso para facerdes o voso xogo é preparar as tarxetas nas que escribiredes as preguntas e as respostas. Para facelas, seguide estes pasos:

1 As tarxetas poden ser de cartolina ou de papel e deben ser do mesmo tamaño. Poden prepararse unhas vinte e cinco.

2 Recortádeas do tamaño adecuado, deixando es-pazo para a pregunta e a resposta.

Xa están listas? Atrevédesvos a escribir unha? Fixádevos no exemplo e copiádea.

Xa tedes a vosa primeira tarxeta.

2 Ante unha mesma situación, as persoas temos emocións distintas (alegría, tristura, felicidade, temor, sorpresa...). Escribe no teu caderno dúas emocións que expresen como te sentes ante o comezo deste novo curso. Compara a túa resposta coa dos teus compañeiros e compañeiras.

3 Describe como é o teu compañeiro ou compañeira da clase.

Comprende, pensa...

Observa a imaxe e describe no teu caderno como son os nenos e as nenas que aparecen nela. Di como son os ollos, o cabelo, a cor da pel... Tamén podes inventar os seus nomes.

Traballa coa imaxe

O noso corpo está cuberto pola pel e dividido en ca-beza, tronco e extremidades.

A pelA pel protexe o corpo do exterior. A súa cor varía dunhas persoas a outras.

A pel está cuberta de pelo: cabelo na cabeza e pelu-xe no resto do corpo. Na pel reside o sentido do tacto.

A cabezaA cabeza encóntrase na parte superior do corpo. Ten por diante a cara; nela están os ollos, o nariz, a boca e os oídos.

No seu interior, temos un gran cerebro. Grazas a el podemos ter unha linguaxe moi rica, pensar, imaxinar, aprender, investigar...

O troncoO tronco está debaixo da cabeza e únese a ela polo colo. A parte posterior son as costas. Na súa parte dianteira están o peito, o tórax e o abdome.

No interior do tronco encóntranse o estómago, o cora-zón, o fígado, etc., que fan que o noso corpo funcione.

As extremidadesAs extremidades están unidas ao tronco. Hai dous ti-pos: as extremidades superiores e as inferiores.

• As extremidades superiores, chamadas brazos, teñen nos extremos unhas mans moi áxiles e flexi-bles. Con elas, podemos manexar obxectos con gran precisión.

• As extremidades inferiores, chamadas pernas, re-matan en dous pés sobre cuxas plantas nos apoiamos ao camiñar.

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Que órgano importante

se encontra no interior da

cabeza?

Resposta

O cerebro.

Como é o noso corpo por fóra

PreguntaOnde se localiza o sentido do tacto?

RespostaExtremidades superiores.

Como é o noso corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido do tacto?

Resposta

Na pel.

Exemplos de tarxetas

Pel con sentido do tacto

Extremidade inferior: perna

Extremidade superior:

brazo

Man áxil

Pé

Cabeza

31Paso 42 5

Educación emocionalConciencia emocional: recoñecer e identificar emociónsCoa actividade 2 do apartado «Com­prende, pensa...» preténdese que o alum­nado identifique que emocións sente cara a unha situación concreta, neste caso, o co­mezo dun novo curso.

É importante que antes de realizar a acti­vidade, se faga unha caracterización das emocións para que a clase poida nomealas. Unha vez considerado o conxunto de emo­cións da clase, podemos suxerir algunhas estratexias para tratalas, contelas, orienta­las..., xestionalas cara a estados de tranqui­lidade.

Pezas clave

Suxestións metodolóxicasPodemos reforzar o vocabulario específico da unidade confeccionan­do listas de termos coñecidos por alumnos e alumnas, e mesmo pe­díndolles que traten de buscar outros no seu ámbito familiar: talón, maimiño, rótula, colo...

Algúns datos sobre a nosa especie poden ser moi motivadores:

– Chamámonos Homo sapiens. Por que este nome e que significa?

– Somos como agora desde hai moitos miles de anos. En que nos pareciamos e diferenciabamos dos humanos primitivos?

– No planeta existiron outras especies do xénero Homo, intelixentes tamén e con capacidade para fabricar e usar ferramentas, que se extinguiron; por exemplo, Homo neanderthalensis, hai uns 50 000 anos. Que sabían facer? De onde obtiñan os seus alimentos?

Comprende, pensa...1 Resposta en función das características de cada persoa. A medición

da estatura e do peso poderían facerse, voluntariamente, na aula, tomando as medidas por parellas. A descrición da propia morfo­loxía debe realizarse segundo unha secuencia ordenada; por exem­plo, a proposta no texto: pel, cabeza, tronco e extremidades.

2 Resposta aberta. Con esta actividade preténdese que alumnas e alumnos tomen conciencia sobre as emocións que senten ante de­terminadas situacións. Ademais, pode ser moi enriquecedor realizar a comparación das emocións sentidas por cada unha e un ante a mesma situación.

3 Resposta aberta.

Traballa coa imaxeResposta aberta. Con esta actividade preténdese traballar a diversida­de: o pelo, os ollos, a cor da pel..., todos somos diferentes.

Aprendizaxe cooperativaFolio xiratorioPódese propoñer agora traballar a com­paración do ser humano con outros ani­mais. Utilizando esta técnica, solicítelle ao seu alumnado que describa as súas mans e que nomeen parecidos e diferenzas con outros animais, por exemplo, cun gato, cun mono, etcétera. Pode consultar a dinámica desta técnica en «Peza a Peza. As claves do proxecto».

Pezas clave Para ampliar, afondar...

15

Recoméndase realizar o produto final proposto nesta unidade en grupos de 3 ou 4 nenos e ne­nas. Neste paso, cada grupo debe realizar a re­partición das tarefas e a organización do traba­llo que levarán a cabo. Decidirán neste paso os materiais cos que realizarán as tarxetas do xogo así como o modelo de tarxeta.

É conveniente que o profesor ou a profesora oriente respecto a este modelo co fin de que as tarxetas realizadas por todos os grupos sexan similares.

TICRecursos do libro dixital do profesoradoPara facilitar a exposición dos contidos destas páxinas, no seu libro dixital dispón dunha ga­lería de imaxes titulada «Como é o exterior do corpo humano», coa que tamén poderá formu­lar actividades grupais para realizar na aula.

U·1

10 11

Como é o noso corpo por fóra

1 Describe como é o teu corpo por fóra. Para iso, ten en conta:

• A cor da pel, do pelo e dos ollos, como son as túas mans, os teus pés, etc.

• Canto mides e canto pesas.

Comprende, pensa...

Aprendemos a facer as tarxetas do xogo.

O primeiro paso para facerdes o voso xogo é preparar as tarxetas nas que escribiredes as preguntas e as respostas. Para facelas, seguide estes pasos:

1 As tarxetas poden ser de cartolina ou de papel e deben ser do mesmo tamaño. Poden prepararse unhas vinte e cinco.

2 Recortádeas do tamaño adecuado, deixando es-pazo para a pregunta e a resposta.

Xa están listas? Atrevédesvos a escribir unha? Fixádevos no exemplo e copiádea.

Xa tedes a vosa primeira tarxeta.

2 Ante unha mesma situación, as persoas temos emocións distintas (alegría, tristura, felicidade, temor, sorpresa...). Escribe no teu caderno dúas emocións que expresen como te sentes ante o comezo deste novo curso. Compara a túa resposta coa dos teus compañeiros e compañeiras.

3 Describe como é o teu compañeiro ou compañeira da clase.

Comprende, pensa...

Observa a imaxe e describe no teu caderno como son os nenos e as nenas que aparecen nela. Di como son os ollos, o cabelo, a cor da pel... Tamén podes inventar os seus nomes.

Traballa coa imaxe

O noso corpo está cuberto pola pel e dividido en ca-beza, tronco e extremidades.

A pelA pel protexe o corpo do exterior. A súa cor varía dunhas persoas a outras.

A pel está cuberta de pelo: cabelo na cabeza e pelu-xe no resto do corpo. Na pel reside o sentido do tacto.

A cabezaA cabeza encóntrase na parte superior do corpo. Ten por diante a cara; nela están os ollos, o nariz, a boca e os oídos.

No seu interior, temos un gran cerebro. Grazas a el podemos ter unha linguaxe moi rica, pensar, imaxinar, aprender, investigar...

O troncoO tronco está debaixo da cabeza e únese a ela polo colo. A parte posterior son as costas. Na súa parte dianteira están o peito, o tórax e o abdome.

No interior do tronco encóntranse o estómago, o cora-zón, o fígado, etc., que fan que o noso corpo funcione.

As extremidadesAs extremidades están unidas ao tronco. Hai dous ti-pos: as extremidades superiores e as inferiores.

• As extremidades superiores, chamadas brazos, teñen nos extremos unhas mans moi áxiles e flexi-bles. Con elas, podemos manexar obxectos con gran precisión.

• As extremidades inferiores, chamadas pernas, re-matan en dous pés sobre cuxas plantas nos apoiamos ao camiñar.

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Que órgano importante

se encontra no interior da

cabeza?

Resposta

O cerebro.

Como é o noso corpo por fóra

PreguntaOnde se localiza o sentido do tacto?

RespostaExtremidades superiores.

Como é o noso corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido do tacto?

Resposta

Na pel.

Exemplos de tarxetas

Pel con sentido do tacto

Extremidade inferior: perna

Extremidade superior:

brazo

Man áxil

Pé

Cabeza

31Paso 42 5

Reto: paso 1

Actividades complementarias1 Que semellanza e que diferenza existe entre peluxe e cabelo?

Solución: Ambos os dous termos aseméllanse en que son pelo cor­poral e diferéncianse na súa localización: o cabelo é o pelo na cabe­za e a peluxe noutras partes do corpo: brazos, pernas...

2 Debuxa unha silueta dun corpo humano, e localiza e nomea estas partes: caluga, costas, cocote, nádegas, papos da perna, sofraxes, uñas, meixelas, pómulos, pulsos, cintura, talóns e xeonllos.

Solución: Trátase de fixar e ampliar vocabulario relativo ás partes externas do corpo humano.

3 Nomea as partes do corpo onde se unen...

a) As extremidades superiores co tronco.

b) O tronco coa cabeza.

c) As extremidades inferiores co tronco.

d) Os pés coas pernas.

e) As mans cos brazos.

Solución: a) Ombros. b) Colo. c) Cadeiras. d) Nocellos. e) Pulsos).

4 Describe as características das túas mans. Parécense ás mans dou­tros seres vivos? Diferéncianse en algo?

Solución: (Recoméndase esta actividade como ampliación). As no­sas mans parécense moito ás dos chimpances, gorilas e orangutáns. A principal diferenza reside no carácter opoñible dos dedos polga­res, o que permite unha maior versatilidade na manipulación dos obxectos.

16

U·1

12 13

A función de nutrición

Este aparato encárgase de modificar os alimen-tos: mastigámolos, tra-gámolos e dixerímolos, ata obter deles as subs-tancias útiles para vivir e medrar.

O aparato circulatorio encárgase de levar as substancias (nutritivas e de refugallo) e o osíxeno por todo o corpo a través do sangue.

O aparato respiratorio en-cárgase de obter o osíxeno do aire e de expulsar o dió-xido de carbono que pro-ducimos.

O aparato excretor ex-trae as substancias de refugallo do sangue e expúlsaas ao exterior en forma de urina.

Os aparatos que interveñen na nutriciónOs seres humanos necesitamos alimentos, auga e aire para vivirmos e medrarmos. Reaccionamos ao que sucede ao noso arredor. E podemos ter fillos ou fillas semellantes a nós. Por todo isto, realizamos as tres funcións vitais: a nutrición, a relación e a reprodu-ción.

Para realizarmos estas funcións, temos órganos, que se agrupan formando aparatos e sistemas.

Como realizamos a función de nutriciónMediante a función de nutrición, tomamos alimentos e auga, respiramos osíxeno, utilizamos estas substan-cias para vivirmos e medrarmos, e expulsamos os re-fugallos.

Para realizar esta función, traballan xuntos os aparatos dixestivo, respiratorio, circulatorio e excretor.

O aparato dixestivo O aparato circulatorio O aparato respiratorio O aparato excretor

1 Explica en que consiste a función de nutrición.

2 Coa axuda dun adulto, busca no dicionario o signifi-cado de «dixerir», escríbeo no teu caderno e di con que aparato se relaciona.

Comprende, pensa...

Fíxate nas imaxes e responde no teu caderno:

a Escribe os nomes das partes do aparato dixestivo.

b Escribe os nomes das partes do aparato respiratorio.

c Escribe os nomes das partes dos aparatos circulatorio e excretor.

d A que aparato pertencen:

Os bronquios / O páncreas / Os riles / O corazón.

e Que aparatos da nutrición se encargan de expulsar os refugallos?

Traballa coa imaxe

Boca

Fígado

Ano

Esófago

Farinxe

Traquea

Bronquios

Pulmóns

Corazón

Vasos sanguíneos

Intestinos

U·1

EstómagoPáncreas

Uretra

Riles

Uréteres

Vexiga

anayaeducacion.es Consulta «Órganos, apara-tos e sistemas» en «Recursos para cada unida-de» do banco de recursos.

Copiade cada unha das seguintes preguntas nunha tar-xeta e respondédeas.

Tarxeta 1: Nomea os aparatos relacionados coa función de nutrición.

Tarxeta 2: Que extrae o aparato dixestivo dos alimentos?

Tarxeta 3: Que aparato obtén o osíxeno do aire?

Tarxeta 4: Que parte do aparato respiratorio falta na lista? Farinxe, traquea, bronquios.

31 2Paso 4 5

Suxestións metodolóxicasA acepción de «aparato» relativa aos seres vivos choca co que os ne­nos e as nenas identifican a estas idades do que é un aparato.

Recórdese que se trata de conxuntos de órganos que traballan de for­ma coordinada para realizar certas tarefas.

Debemos insistir en que a nutrición é unha función que implica a ac­ción combinada dos catro aparatos citados (dixestivo, respiratorio, cir­culatorio e excretor), e que se leva a cabo absorbendo nutrientes dos alimentos, utilizándoos mediante o osíxeno, repartíndoos polo corpo e recollendo e expulsando substancias de refugallo. É importante que descubran que todo iso se realiza de forma continua, aínda que só inxiramos comida algunhas veces ao día.

Na linguaxe ordinaria aparecen expresións como «sentar a comer», «facer a dixestión», «ter fame»... Que significan e que implican na vida cotiá?

Comprende, pensa...1 A función de nutrición consiste en tomar alimentos e auga, tomar

osíxeno do aire, aproveitar estas substancias para vivir e medrar, e expulsar as substancias de refugallo que producimos.

2 Na súa primeira acepción, dixerir significa transformar, no aparato dixestivo, un alimento nunha substancia que o organismo asimila.

Traballa coa imaxe

a, b e c As respostas deben axustarse, como mínimo, aos nomes dos órganos que aparecen nas imaxes.

d Os bronquios, ao aparato respiratorio; o páncreas, ao aparato dixes­tivo; os riles, ao aparato excretor; o corazón, ao aparato circulatorio.

e Nestas fases da aprendizaxe, deben responder que os aparatos en­cargados son o excretor e o respiratorio.

TICanayaeducacion.esO recurso titulado «Órganos, aparatos e sistemas» resultaralle útil para recordar os niveis de organización do corpo humano e, con iso, completar a información e o traba­llo proposto nestas páxinas.

Pezas clave

Desenvolvemento do pensamentoQue pasaría se...? Tal como se indica en «Peza a Peza. As cla­ves do proxecto», o profesor ou a profesora formulará unha interrogante: Que pasaría se...?, e se...? O alumnado responderá esta pregunta considerando todas as súas po­sibilidades ou consecuencias. Para respon­der, sería interesante construír unha «Roda de Ideas». Para iso sitúase a idea central no círculo de dentro e póñense polo me­nos cinco respostas ou consecuencias. Posteriormente, trabállase con cada unha das cinco respostas e colócanse tres con­secuencias de cada unha delas en círculos máis pequenos. As posibles preguntas que se poden realizar para utilizar esta técnica poderían ser:

– Que pasaría se non houbese estómago?

– E se o corazón parase e non bombease o sangue?

– E se non houbese aparato excretor?

Pezas clave Para ampliar, afondar...

17

U·1

12 13

A función de nutrición

Este aparato encárgase de modificar os alimen-tos: mastigámolos, tra-gámolos e dixerímolos, ata obter deles as subs-tancias útiles para vivir e medrar.

O aparato circulatorio encárgase de levar as substancias (nutritivas e de refugallo) e o osíxeno por todo o corpo a través do sangue.

O aparato respiratorio en-cárgase de obter o osíxeno do aire e de expulsar o dió-xido de carbono que pro-ducimos.

O aparato excretor ex-trae as substancias de refugallo do sangue e expúlsaas ao exterior en forma de urina.

Os aparatos que interveñen na nutriciónOs seres humanos necesitamos alimentos, auga e aire para vivirmos e medrarmos. Reaccionamos ao que sucede ao noso arredor. E podemos ter fillos ou fillas semellantes a nós. Por todo isto, realizamos as tres funcións vitais: a nutrición, a relación e a reprodu-ción.

Para realizarmos estas funcións, temos órganos, que se agrupan formando aparatos e sistemas.

Como realizamos a función de nutriciónMediante a función de nutrición, tomamos alimentos e auga, respiramos osíxeno, utilizamos estas substan-cias para vivirmos e medrarmos, e expulsamos os re-fugallos.

Para realizar esta función, traballan xuntos os aparatos dixestivo, respiratorio, circulatorio e excretor.

O aparato dixestivo O aparato circulatorio O aparato respiratorio O aparato excretor

1 Explica en que consiste a función de nutrición.

2 Coa axuda dun adulto, busca no dicionario o signifi-cado de «dixerir», escríbeo no teu caderno e di con que aparato se relaciona.

Comprende, pensa...

Fíxate nas imaxes e responde no teu caderno:

a Escribe os nomes das partes do aparato dixestivo.

b Escribe os nomes das partes do aparato respiratorio.

c Escribe os nomes das partes dos aparatos circulatorio e excretor.

d A que aparato pertencen:

Os bronquios / O páncreas / Os riles / O corazón.

e Que aparatos da nutrición se encargan de expulsar os refugallos?

Traballa coa imaxe

Boca

Fígado

Ano

Esófago

Farinxe

Traquea

Bronquios

Pulmóns

Corazón

Vasos sanguíneos

Intestinos

U·1

EstómagoPáncreas

Uretra

Riles

Uréteres

Vexiga

anayaeducacion.es Consulta «Órganos, apara-tos e sistemas» en «Recursos para cada unida-de» do banco de recursos.

Copiade cada unha das seguintes preguntas nunha tar-xeta e respondédeas.

Tarxeta 1: Nomea os aparatos relacionados coa función de nutrición.

Tarxeta 2: Que extrae o aparato dixestivo dos alimentos?

Tarxeta 3: Que aparato obtén o osíxeno do aire?

Tarxeta 4: Que parte do aparato respiratorio falta na lista? Farinxe, traquea, bronquios.

31 2Paso 4 5

Actividades complementarias1 Para que serve o aparato excretor?

Solución: O aparato excretor filtra o sangue e extrae del as substan­cias prexudiciais que expulsa ao exterior en forma de urina.

2 Explica que tarefa realiza o aparato respiratorio.

Solución: O aparato respiratorio obtén osíxeno do aire e expulsa o dióxido de carbono que produce o noso corpo.

3 Segundo o que estudaches, que substancias cres que hai no san­gue?

Solución: Deben deducir que hai nutrientes, osíxeno, dióxido de carbono e substancias de refugallo.

4 Para que serven as análises de sangue?

Solución: As análises de sangue permiten medir a cantidade de substancias presentes no sangue e, con el, detectar a presenza dal­gunhas enfermidades.

5 Actividade para realizar en grupo na aula. Confeccionar pequenas tiras de papel cos nomes de cincuenta órganos do noso corpo: bazo, fígado, fémur, retina, ovario, bronquio, vea... Repártense ao azar entre grupos (uns sete a cada grupo). Cada grupo discute e infórmase a través de láminas ou dicionarios sobre os aparatos aos que pertencen os órganos que lles tocaron. Dispoñen duns sete mi­nutos. Unha vez transcorrido o tempo, pícanse ou péganse as tiras sobre unha cortiza ou o encerado, que previamente se dividiu cos nomes dos aparatos segundo se van colocando. A clase corrixe po­sibles erros e anima nos acertos.

Plan LingüísticoDestreza: falarRecorde que en anayaeducacion.es dispón da infografía titulada «Para falar en público», na que se dan pautas para que o alumnado prepa­re o texto que expoñerá ante a clase, utilice o ton de voz, coide a postura durante a exposi­ción e que a finalice de forma adecuada. Para traballar esta destreza, comece coa exposición dun texto sinxelo e moi curto, por exemplo, a exposición das funcións dun dos aparatos que interveñen na nutrición, que elixirá o alumnado. Este sinxelo exercicio servirá para iniciar esta destreza, que deberá traballar durante todo o curso con textos máis extensos.

TICRecursos do libro dixital do profesoradoDispón da galería de imaxes titulada «A función de nutrición». Pode utilizar estas imaxes para formular actividades grupais na aula.

Neste paso do reto, o alumnado elaborará tar­xetas a partir dunhas preguntas que deben responder. O que axudará a afianzar a identi­ficación, localización e función dos órganos e aparatos implicados na función de nutrición, ademais da participación en tarefas colectivas.

Reto: paso 2

18

U·1

14 15

A función de relación

O aparato locomotor

Fíxate nas imaxes e escribe no teu caderno:

a Os nomes dos ósos das extremidades superiores.

b O nome dalgún músculo das extremidades inferiores.

Traballa coa imaxe

Mediante a función de relación, notamos o que pasa dentro e fóra do noso corpo e reaccionamos ante iso.

Para realizar esta función temos: os órganos dos sen-tidos, o sistema nervioso e o aparato locomotor.

Os órganos dos sentidos

O aparato locomotor executa as ordes do cerebro e permítenos facer

movementos, falar, comer, escribir... Está formado polos

músculos e polos ósos.

Bíceps

Abdominais

Xemelgos

Tibia

Fémur

Úmero

Radio

Columna vertebral

Costelas

Cúbito

Peroné

O sistema nervioso

O sistema nervioso interpreta o que notan os órganos dos sentidos e

dirixe as reaccións do noso corpo. Está formado polo cerebro e polos nervios.

Cerebro

Nervios

Ollo

Nariz

Lingua

Oído

Pel

Podes recoñecer un obxecto sen ver?Realizade en parellas ou en grupos esta expe-riencia e descubriredes a resposta.

• Unha persoa venda os ollos, como aparece na imaxe.

• Outras persoas meten nunha bolsa de tea distintos obxectos sen que o saiba a persoa que está cos ollos tapados: unha bóla, unha folla dunha árbore, unha goma de borrar, unha pedra, unha moeda, unha landra...

• A persoa que ten os ollos vendados toma un deses obxectos e debe recoñecelo ao tacto en menos de dez segundos.

• Despois de probar con diferentes obxectos, podemos construír unha táboa como esta:

Os órganos dos sentidos encárganse de notar os cambios ao noso

arredor. Son os ollos, os oídos...

Comprende, pensa...

1 Localiza os teus órganos dos sentidos. Onde se sitúan a maior parte deles? Cres que ten algunha vantaxe que estean situados aí?

2 Nomea tres actividades que pode-mos facer as persoas grazas ao noso cerebro.

A pregunta Copiade cada unha das seguintes respostas nunha tarxeta e facede as preguntas ás que dan resposta:

Tarxeta 5: O cerebro e os nervios.

Tarxeta 6: O úmero, o cúbito e o radio.

Tarxeta 7: Os órganos dos sentidos.

Tarxeta 8: Localízase na pel.

1 42 3Paso 5

Ósos Músculos

Pon en práctica

1 Grupo nominal Respondede agora a pregunta inicial.

2 Que poderías facer para facilitar a vi-da de persoas con dificultades nos seus órganos dos sentidos?

O que foi doado de recoñecer Conseguino?

… …

Copia

e completa

NO TEU CADERNO

Copia e completa

anayaeducacion.es Consulta «O noso corpo por dentro» en «Recursos para cada unidade» do banco de recursos.

Zona ciencia

Suxestións metodolóxicasA enumeración de ósos e músculos que ofrece o texto é moi básica. Como noutras ocasións, pode suxerirse que busquen outros en lámi­nas ou enciclopedias. Este traballo de denominación e localización pode converterse nun divertido xogo.

A percepción de estímulos préstase a crear campos semánticos refe­ridos aos órganos dos sentidos. Por exemplo, os nomes das cores en relación coa visión. Algunhas calidades dos sabores: doce, amargo, ácido... As sensacións táctiles: frito, calor, pracer, dor... Os sons graves ou agudos: tenues, fortes ou estridentes...

Convén recordar que hai persoas con discapacidades sensoriais e mo­toras, que perciben o mundo dunha forma diferente a como o fan ou­tras persoas, ou que teñen dificultades de reacción ou de mobilidade. Como podemos axudalos individual e socialmente?

Traballa coa imaxe 1a Deben nomear, polo menos, cúbito, radio e úmero.

b Por exemplo, xemelgos, cuádriceps e adutor. Interesa retomar esta actividade unha vez consultados recursos como atlas e outros de medios dixitais, para realizar ampliacións de vocabulario e visualizar futuras aprendizaxes.

Zona ciencia1 Tras a realización da experiencia proposta neste apartado, o alum­

nado chegará á conclusión de que si é posible recoñecer obxectos sen ver. Co tacto é posible recoñecer, con máis ou menos dificulta­de, os obxectos que introducimos nunha bolsa.

2 Resposta aberta. Valorarase a iniciativa á hora de atreverse a ache­gar solucións diferentes para un problema.

Aprendizaxe cooperativaGrupo nominalA actividade 1 do apartado «Zona ciencia» pódese realizar con esta técnica para fo­mentar a aprendizaxe cooperativa e adqui­rir unha maior conciencia acerca da com­plementariedade dos sentidos, propiedade asociada á memoria e que realiza o cerebro.

Cultura emprendedoraImaxinación creativa (dimensión persoal): as miñas creaciónsA actividade 2 do apartado «Zona ciencia» promove a empatía e a iniciativa persoal do alumnado, contribuíndo así no seu desen­volvemento emocional e creativo.

TICanayaeducacion.es A presentación «O noso corpo por dentro» resultaralle útil para ampliar os contidos re­lacionados cos aparatos que levan a cabo as funcións vitais. Así mesmo, esta activida­de promove a creatividade do alumnado á hora de formular solucións diferentes ante un problema.

Desenvolvemento do pensamentoA preguntaMediante esta técnica desenvólvese o pen­samento crítico no alumnado. A partir das respostas formuladas no paso do reto, o alumnado debe formular unha pregunta. Teña en conta que é posible que se poida realizar máis dunha pregunta para unha res­posta.

Pezas clave

19

U·1

14 15

A función de relación

O aparato locomotor

Fíxate nas imaxes e escribe no teu caderno:

a Os nomes dos ósos das extremidades superiores.

b O nome dalgún músculo das extremidades inferiores.

Traballa coa imaxe

Mediante a función de relación, notamos o que pasa dentro e fóra do noso corpo e reaccionamos ante iso.

Para realizar esta función temos: os órganos dos sen-tidos, o sistema nervioso e o aparato locomotor.

Os órganos dos sentidos

O aparato locomotor executa as ordes do cerebro e permítenos facer

movementos, falar, comer, escribir... Está formado polos

músculos e polos ósos.

Bíceps

Abdominais

Xemelgos

Tibia

Fémur

Úmero

Radio

Columna vertebral

Costelas

Cúbito

Peroné

O sistema nervioso

O sistema nervioso interpreta o que notan os órganos dos sentidos e

dirixe as reaccións do noso corpo. Está formado polo cerebro e polos nervios.

Cerebro

Nervios

Ollo

Nariz

Lingua

Oído

Pel

Podes recoñecer un obxecto sen ver?Realizade en parellas ou en grupos esta expe-riencia e descubriredes a resposta.

• Unha persoa venda os ollos, como aparece na imaxe.

• Outras persoas meten nunha bolsa de tea distintos obxectos sen que o saiba a persoa que está cos ollos tapados: unha bóla, unha folla dunha árbore, unha goma de borrar, unha pedra, unha moeda, unha landra...

• A persoa que ten os ollos vendados toma un deses obxectos e debe recoñecelo ao tacto en menos de dez segundos.

• Despois de probar con diferentes obxectos, podemos construír unha táboa como esta:

Os órganos dos sentidos encárganse de notar os cambios ao noso

arredor. Son os ollos, os oídos...

Comprende, pensa...

1 Localiza os teus órganos dos sentidos. Onde se sitúan a maior parte deles? Cres que ten algunha vantaxe que estean situados aí?

2 Nomea tres actividades que pode-mos facer as persoas grazas ao noso cerebro.

A pregunta Copiade cada unha das seguintes respostas nunha tarxeta e facede as preguntas ás que dan resposta:

Tarxeta 5: O cerebro e os nervios.

Tarxeta 6: O úmero, o cúbito e o radio.

Tarxeta 7: Os órganos dos sentidos.

Tarxeta 8: Localízase na pel.

1 42 3Paso 5

Ósos Músculos

Pon en práctica

1 Grupo nominal Respondede agora a pregunta inicial.

2 Que poderías facer para facilitar a vi-da de persoas con dificultades nos seus órganos dos sentidos?

O que foi doado de recoñecer Conseguino?

… …

Copia

e completa

NO TEU CADERNO

Copia e completa

anayaeducacion.es Consulta «O noso corpo por dentro» en «Recursos para cada unidade» do banco de recursos.

Zona ciencia

Comprende, pensa...1 Os órganos dos sentidos localízanse na cabeza. As vantaxes de es­

tar aí residen na súa proximidade ao cerebro e estar a unha altura considerable do chan, o que permite captar estímulos máis afasta­dos.

2 Resposta ampla: pensar, ler, escribir, aprender, soñar...

Actividades complementarias1 Traballade con compañeiras e compañeiros da clase e respondede

estas preguntas despois de comprobar e poñervos de acordo. Ao voso xuízo...

a) Cal é o óso máis longo do corpo?

b) En que partes do corpo están os músculos máis poderosos?

Solución: a) O óso máis longo do corpo é o fémur, que está na per­na. b) Nas extremidades; especialmente, nas extremidades inferio­res.

2 De que aparato forma parte a columna vertebral?

Solución: A columna vertebral forma parte do aparato locomotor.

3 Describe que conseguimos facer mediante a función de relación.

Solución: Notar o que sucede dentro e fóra do noso corpo e reaccionar.

Desenvolvemento do pensamentoPensamento científico O pensamento científico e investigador, propio da área de Ciencias da Natureza, desenvolvera­se ao longo do curso a través de experiencias e experimentos formulados no apartado «Zona ciencia», presente en todas as unidades. Este apartado foi concibido para que o alumnado aprenda resolvendo problemas, planificando experiencias, observando o medio, elaborando proxectos, extraendo e comunicando conclu­sións.

Pezas clave Para ampliar, afondar...

É importante atender os aspectos formais rela­cionados coa elaboración das preguntas: que as tarxetas teñan o mesmo tamaño, que as pre­guntas estean correctamente formuladas, que as respostas sexan precisas...

Como se observará, proponse que nenos e nenas se habitúen tanto a formular a pregunta directa, coa resposta correspondente, como á inversa: tratar de redactar unha pregunta que se corresponda cunha resposta dada.

É importante atender todos os aspectos coope­rativos: a iniciativa persoal, a distribución equi­librada de tarefas, a capacidade de aceptar su­xestións alleas, a negociación para conseguir un logro común...

Reto: paso 3

20

U·1

16 17

A función de reprodución Como cambiamos

A función de reprodución permítenos ter fillos e fillas.

Para realizar esta función, as persoas temos dous tipos de aparatos reprodutores: o aparato reprodutor mas-culino e o aparato reprodutor feminino.

As crías humanas desenvólvense no interior do apa-rato reprodutor feminino ata que nacen.

Desde que estamos no ventre da nosa nai e ata que somos anciáns, as persoas imos cambiando e pasando por varias etapas.

Comprende, pensa...

As etapas da vida

1 A xestación. Esta etapa ten lugar no interior do ventre da nosa nai. Dura uns nove meses, e finaliza cando nacemos.

2 A infancia. Esta etapa dura os primeiros once ou doce anos da nosa vida. Na infancia, o corpo vai medrando e pasamos de bebés a nenos ou nenas.

3 A adolescencia. Esta etapa comeza aos once ou doce anos. Na adoles-cencia, o noso corpo remata de me-drar e de formarse; tomamos o aspec-to de persoas adultas.

4 A idade adulta. Esta etapa dura desde os vinte anos ata os seten-ta. Nela, o noso corpo xa apenas medra. Seguimos aprendendo e adquirimos cada vez máis expe-riencia e seguridade.

5 A vellez. A partir dos setenta, apro-ximadamente, o noso corpo comeza a funcionar peor. Aínda así, achegamos experiencia e seguimos gozando de coñecementos e emocións. Ao final desta etapa, os seres humanos morre-mos.

1 Escribe de forma correcta a seguinte frase no teu caderno:

«Os órganos máis importantes do aparato re-produtor masculino son os ovarios».

2 Explica no teu caderno o que cres que quere dicir a frase:

«Os nenos e as nenas temos os mesmos de-reitos e as mesmas obrigas».

3 Anota no teu caderno quen realiza as seguintes tarefas na túa casa e por que.

Tender a roupa / Facer a cama / Sacar o lixo / Limpar a casa, o baño / Poñer e quitar a mesa / Cociñar / Pasar o ferro / Ocuparse do coche.

a) Cres que debería cambiar esa repartición de tarefas?

b) Como a cambiarías?

Chuvia de ideas

Agora, debedes preparar cinco tarxetas formulando as preguntas e dando as respostas a cada unha delas.

31 2 4Paso 5

Útero

Ovarios

Vulva

Aparato reprodutor feminino

Pene

Testículos

Próstata

Aparato reprodutor masculino

Suxestións metodolóxicasO alumnado enfrontarase a estes contidos cunha gran variedade de información, en función do seu medio familiar ou social. Convén ex­plorar os seus coñecementos previos, dando resposta con naturalida­de a cuestións que poidan considerar na aula.

Comprende, pensa...1 A frase correcta máis esperable é: «Os órganos máis importantes

do aparato reprodutor masculino son os testículos». Pero tamén é correcta: «Os órganos máis importantes do aparato reprodutor fe­minino son os ovarios».

2 Débese chegar á conclusión de que as diferenzas fisiolóxicas entre as persoas non deben configurar diferenzas de roles sociais nin dis­criminacións legais. Pode ser un bo momento para aclarar a idea de dereito e asociala ás obrigas que contraemos as persoas e as socie­dades para protexer, mediante leis, un ou varios individuos.

3 Trátase de reflexionar de xeito crítico acerca da repartición de ta­refas domésticas e sobre a asunción prematura e inconsciente de roles sociais. É un bo momento para resaltar os valores de respecto, xustiza e solidariedade.

Desenvolvemento do pensamentoChuvia de ideasA actividade 3 do apartado «Comprende, pensa...» pode realizarse empregando esta técnica de pensamento. Neste caso, a primei­ra parte da actividade, o alumnado respon­derá de forma individual. As respostas serán postas en común para propoñer diferentes ideas sobre como se podería mellorar esa repartición de tarefas. É un momento moi adecuado para tratar sobre aspectos rela­tivos á igualdade de xénero partindo de situacións cotiás. Podemos partir tamén de xogos ou xoguetes, de roupa e adornos; de afeccións e expectativas...

Pezas clave

Pezas clave Para ampliar, afondar...

Aprendizaxe cooperativaFolio xiratorioPode propoñerlle ao seu alumnado que complemente a actividade 2 do apartado «Com prende, pensa... » nomeando os de­reitos e as obrigas que cren que teñen eles como nenos e nenas. Para responder esta cuestión pode empregar esta técnica cuxa dinámica ten detallada en «Peza a Peza. As claves do proxecto».

TICRecursos do libro dixital do profesoradoDispón dunha galería de imaxes con foto­grafías para traballar os contidos relaciona­dos coas diferentes etapas da vida.

21

U·1

16 17

A función de reprodución Como cambiamos

A función de reprodución permítenos ter fillos e fillas.

Para realizar esta función, as persoas temos dous tipos de aparatos reprodutores: o aparato reprodutor mas-culino e o aparato reprodutor feminino.

As crías humanas desenvólvense no interior do apa-rato reprodutor feminino ata que nacen.

Desde que estamos no ventre da nosa nai e ata que somos anciáns, as persoas imos cambiando e pasando por varias etapas.

Comprende, pensa...

As etapas da vida

1 A xestación. Esta etapa ten lugar no interior do ventre da nosa nai. Dura uns nove meses, e finaliza cando nacemos.

2 A infancia. Esta etapa dura os primeiros once ou doce anos da nosa vida. Na infancia, o corpo vai medrando e pasamos de bebés a nenos ou nenas.

3 A adolescencia. Esta etapa comeza aos once ou doce anos. Na adoles-cencia, o noso corpo remata de me-drar e de formarse; tomamos o aspec-to de persoas adultas.

4 A idade adulta. Esta etapa dura desde os vinte anos ata os seten-ta. Nela, o noso corpo xa apenas medra. Seguimos aprendendo e adquirimos cada vez máis expe-riencia e seguridade.

5 A vellez. A partir dos setenta, apro-ximadamente, o noso corpo comeza a funcionar peor. Aínda así, achegamos experiencia e seguimos gozando de coñecementos e emocións. Ao final desta etapa, os seres humanos morre-mos.

1 Escribe de forma correcta a seguinte frase no teu caderno:

«Os órganos máis importantes do aparato re-produtor masculino son os ovarios».

2 Explica no teu caderno o que cres que quere dicir a frase:

«Os nenos e as nenas temos os mesmos de-reitos e as mesmas obrigas».

3 Anota no teu caderno quen realiza as seguintes tarefas na túa casa e por que.

Tender a roupa / Facer a cama / Sacar o lixo / Limpar a casa, o baño / Poñer e quitar a mesa / Cociñar / Pasar o ferro / Ocuparse do coche.

a) Cres que debería cambiar esa repartición de tarefas?

b) Como a cambiarías?

Chuvia de ideas

Agora, debedes preparar cinco tarxetas formulando as preguntas e dando as respostas a cada unha delas.

31 2 4Paso 5

Útero

Ovarios

Vulva

Aparato reprodutor feminino

Pene

Testículos

Próstata

Aparato reprodutor masculino

Suxestións metodolóxicas Rapaces e rapazas adoitan estar moi interesados en coñecer as fases do desenvolvemento humano. É probable que teñan irmáns ou irmás máis novas ou algo maiores ca eles, e podemos fixar algunhas datas do progreso motor ou intelectual, para o que poden pedirlles axuda aos seus papás:

– A que idade se comeza a gatear? E a andar? E a nadar? E a montar en bicicleta ou en patíns?

– Cantos anos tiñas cando se che caeu o primeiro dente de leite? Cando cres que rematarás de medrar?

– A que idade se adoita pronunciar a primeira palabra e cal ou cales poden ser?

– Cando se aprende a ler e a escribir?

A familia adoita ofrecer un campo de observación moi valioso can­do se trata de reflexionar sobre as etapas de crecemento humano. Seguindo as observacións anteriores, pode reflexionarse acerca de

como é o período de xestación dun bebé, a función do estudo, as épocas adecuadas para traballar, cando ten lugar a xubilación, a que idade se adoitan ter fillos... e outros acontecementos das vidas das persoas.

Actividades complementarias1 Que é a xestación e canto dura nos seres humanos?

Solución: A xestación é o período no que o embrión, primeiro, e o feto, despois, se desenvolve no interior do corpo da nai; na especie humana dura uns nove meses (fálase dunhas 40 semanas).

2 Entre que idades está comprendida a infancia? E a adolescencia?

Solución: A infancia, desde o nacemento ata os once ou doce pri­meiros anos da vida; a adolescencia, desde o final da infancia ata os vinte anos, aproximadamente.

Plan LingüísticoDestreza: lerRecorde que en anayaeducacion.es dispón da infografía titulada «Para ler mellor...» na que se dan pautas para que o alumnado adopte bos hábitos antes, durante e despois da lectura. Pode propoñer a lectura en voz alta dos textos destas páxinas ou, se o prefire, no seu libro dixi­tal dispón do «Relato natural» titulado «Un bebé explorador» co que poderá poñer en práctica as pautas indicadas sobre a lectura.

Nesta ocasión é o alumnado o que debe realizar as preguntas e responder a elas. En función do tempo e das capacidades do grupo, o profesor ou a profesora pode fixar un número determi­nado de tarxetas por grupo (dez, por exemplo), que logo poden ser mesturadas coas doutros grupos para ensaiar o xogo.

Reto: paso 4

21

22

U · 1

Organizo a miña mente

1918

1 Este «esquema conceptual» ten recadros onde se escribe a información máis importante. Tamén aparecen liñas que indican o sentido da lectura. Se les cada rama, de arriba abaixo, poderás formar frases con sentido. Le o esquema e completa no teu caderno as palabras que faltan.

a) As persoas realizamos as funcións vitais, que son a función de nutrición, a función de ? e a función de ? .

b) A función de nutrición realizámola co aparato ? , co aparato ? , co aparato ? e co aparato ? .

c) A función de relación realizámola cos órganos dos ? , co sistema ? e co aparato ? .

d) A función de ? realizámola cos aparatos ? .

2 Uxía está intentando relacionar as palabras soltas con cada unha das pezas do quebracabezas. Podes axudala?

Peluxe

Abdome

IntestinosTórax

Costelas

Madureza

Xestación

Adolescencia

Colecciono palabras

O noso corpo por fóra

O noso corpo por dentro

Etapas da vida

Agora que xa tedes as tarxetas, fai falta o taboleiro e, por suposto!, as nor-mas do xogo. Ademais, necesitades un dado e unhas fichas, que podedes conseguir doutros xogos.

Facemos o taboleiro

Na imaxe, mostrámosvos un exemplo de taboleiro. Podedes utilizalo como modelo para deseñar o voso propio xogo.

Tarxetas con preguntas e respostas

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?

Resposta

Extremidades superiores.

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?

Resposta

Na pel.

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?

Resposta

Extremidades superiores.

Como é o noso corpo por fóraPregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?Resposta

Na pel.

3

2

5 6

9

8

7

4

10

11 12

1314

15

Casa vermella, pérdese a

quenda

Casa final ou meta

Casa de inicio

Casa azul, faise unha pregunta

Casa amarela, sáltase á seguinte casa amarela

Redactamos as normas do xogo

Para saber como facelo, fixádevos nas casas do taboleiro e, a continuación, escribide as normas do voso xogo nunha cartolina.

31 42 5Paso

Completa

NO TEU CADERNO

ou na versión imprimib

le

anayaeducacion.es Podes usar unha versión imprimible desta páxina no apartado «Organizo a miña mente» do banco de recursos.

anayaeducacion.es Podes consultar os apar-tados «Para estudar» e «Aprende xogando» no banco de recursos.

Dixestivo

Feminino

As funcións vitais das persoas

son

A función de nutrición A función

de relación

A función de reprodución

realizámola cos aparatos

realizámola cos aparatos reprodutores

realizámola

• Cos órganos dos sentidos

• Co sistema nervioso• Co aparato locomotor

Circulatorio

Respiratorio

ExcretorMasculino

Xogamos co noso xogo

Xa tedes todos os compoñentes do

voso xogo. Agora, a xogar!

Reto conseguido !

Fichas, unha por xogador

Dados

Suxestións metodolóxicasÉ case seguro que nenos e nenas estarán familiarizados con xogos de preguntas e respostas a través de actividades familiares ou programas de televisión. Máis alá de que fomente a fixación de aprendizaxes nun ámbito lúdico, podemos sacar partido ao xogo en diferentes ámbitos:

– No lingüístico, teatralizando o xogo mediante diferentes papeis: o de condutor, o dos participantes, o do público, os animadores de distintos equipos, o de «comodín»...

– No matemático, asignando niveis de dificultade ás preguntas que correspondan a diferentes a saltos no taboleiro, ou ben establecen­do regras que impliquen retroceso en lugar de avance.

– No artístico, deseñando taboleiros que fagan referencia a aspectos estudados...

Pode invitarse o alumnado a que as tarxetas sexan empregadas na casa, para xogar coa familia, e que esta elabore novas preguntas.

Por suposto, esta actividade pode estenderse tamén ao resto das uni­dades, conservando o taboleiro ou facéndoo cada vez máis complexo.

Organizo a miña mente1 a) Falta incluír as palabras relación e reprodución, nesa orde, ou vi­

ceversa.

b) Hai que incluír os nomes dos aparatos dixestivo, respiratorio, cir-culatorio e excretor; nesta orde ou en calquera outra.

c) Hai que incluír, nesta orde, as palabras: sentidos, nervioso e lo-comotor.

d) Falta a palabra reprodución e os nomes dos aparatos reproduto-res feminino e masculino.

2 Con «O noso corpo por fóra»: tórax, peluxe, abdome. Con «O noso corpo por dentro»: costelas e intestinos. Con «Etapas da vida»: ma­dureza, xestación e adolescencia. Pódese propoñer algún nome máis para asocialo a estas pezas.

Plan LingüísticoDestreza: escribirAo elaborar as regras do xogo, o alumna­do poderá poñer en práctica a elaboración dun texto instrutivo. Dada a dificultade que este tipo de textos lle podería supoñer ao alumnado destas idades, incluíuse a imaxe do taboleiro con algunhas indicacións para facilitar a redacción das regras.

As pautas que se dan na imaxe poden ser complementadas con outras, como, por exemplo, quen le, quen pode responder, canto tempo hai asignado para a resposta, cantos «puntos» se asignan a cada respos­ta...

Pezas clave

A construción do taboleiro de xogo pode poñer en marcha aspectos creativos, que poden inspirarse en taboleiros como os do parchís, a oca, o monopoly… Teña pre­sente que eses taboleiros poden ser moi variados e utilizarse noutros momentos do curso, seguindo unha metodoloxía similar.

Pode invitarse a nenos e a nenas a que leven eses taboleiros á casa e realicen tarefas simila­res cos seus amigos e amigas, coa súa familia...

Reto: paso 5 e difusión

23

U · 1

Organizo a miña mente

1918

1 Este «esquema conceptual» ten recadros onde se escribe a información máis importante. Tamén aparecen liñas que indican o sentido da lectura. Se les cada rama, de arriba abaixo, poderás formar frases con sentido. Le o esquema e completa no teu caderno as palabras que faltan.

a) As persoas realizamos as funcións vitais, que son a función de nutrición, a función de ? e a función de ? .

b) A función de nutrición realizámola co aparato ? , co aparato ? , co aparato ? e co aparato ? .

c) A función de relación realizámola cos órganos dos ? , co sistema ? e co aparato ? .

d) A función de ? realizámola cos aparatos ? .

2 Uxía está intentando relacionar as palabras soltas con cada unha das pezas do quebracabezas. Podes axudala?

Peluxe

Abdome

IntestinosTórax

Costelas

Madureza

Xestación

Adolescencia

Colecciono palabras

O noso corpo por fóra

O noso corpo por dentro

Etapas da vida

Agora que xa tedes as tarxetas, fai falta o taboleiro e, por suposto!, as nor-mas do xogo. Ademais, necesitades un dado e unhas fichas, que podedes conseguir doutros xogos.

Facemos o taboleiro

Na imaxe, mostrámosvos un exemplo de taboleiro. Podedes utilizalo como modelo para deseñar o voso propio xogo.

Tarxetas con preguntas e respostas

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?

Resposta

Extremidades superiores.

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?

Resposta

Na pel.

Como é o noso

corpo por fóra

Pregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?

Resposta

Extremidades superiores.

Como é o noso corpo por fóraPregunta

Onde se localiza o sentido

do tacto?Resposta

Na pel.

3

2

5 6

9

8

7

4

10

11 12

1314

15

Casa vermella, pérdese a

quenda

Casa final ou meta

Casa de inicio

Casa azul, faise unha pregunta

Casa amarela, sáltase á seguinte casa amarela

Redactamos as normas do xogo

Para saber como facelo, fixádevos nas casas do taboleiro e, a continuación, escribide as normas do voso xogo nunha cartolina.

31 42 5Paso

Completa

NO TEU CADERNO

ou na versión imprimib

le

anayaeducacion.es Podes usar unha versión imprimible desta páxina no apartado «Organizo a miña mente» do banco de recursos.

anayaeducacion.es Podes consultar os apar-tados «Para estudar» e «Aprende xogando» no banco de recursos.

Dixestivo

Feminino

As funcións vitais das persoas

son

A función de nutrición A función

de relación

A función de reprodución

realizámola cos aparatos

realizámola cos aparatos reprodutores

realizámola

• Cos órganos dos sentidos

• Co sistema nervioso• Co aparato locomotor

Circulatorio

Respiratorio

ExcretorMasculino

Xogamos co noso xogo

Xa tedes todos os compoñentes do

voso xogo. Agora, a xogar!

Reto conseguido !

Fichas, unha por xogador

Dados

Actividades complementarias1 Organiza nunha táboa como esta os nomes destas etapas da vida, a

súa duración e as súas características.

Solución:

TICanayaeducacion.esO apartado «Para estudar», do banco de recursos, pretende proporcionarlle ao alumnado algunhas ferramentas de estudo (resumo, esquema completo da unidade, táboas...) que facilitarán o repaso dos con­tidos máis importantes desenvolvidos na unidade.

No apartado «Aprende xogando» póñense á disposición do alumnado diferentes xo­gos (encrucillados, sopas de letras, xogos de memoria, etc.) para facilitar o repaso dos contidos máis importantes da unidade.

Desenvolvemento do pensamentoOrganizo a miña mente: mapa concep-tual xerárquico nivel 2 con imaxes Interesa comentar o modelo de mapa con­ceptual que se utilizou nesta unidade de comezo de curso e anticipar que existen outros modelos para organizar o estudado.

Pódense ler as súas distintas ramas, detén­dose nos cadros nos que falta información para completalos.

O xogo de vocabulario proposto en «Co­lecciono palabras» pretende establecer re­lacións semánticas entre distintas palabras, contribuíndo así no desenvolvemento da competencia lingüística.

Dispón dunha versión imprimible da páxina de «Organizo a miña mente» en anayaeducacion.es.

Pezas clave

Etapa Duración Características

Infancia Desde o nacemento aos 11­12 anos

Crecemos, madura o noso aparato locomotor. Aparece a primeira dentición e comeza a ser substituída pola definitiva.

Adolescencia

Madureza

Vellez

Etapa Duración Características

Infancia Desde o nacemento aos 11­12 anos

Crecemos, madura o noso aparato locomotor. Aparece a primeira dentición e comeza a ser substituída pola definitiva.

AdolescenciaDesde os 11­12 aos 20 anos

O corpo acaba de formarse e adopta o seu aspecto definitivo. Seguimos crecendo.

MadurezaDesde os 20 aos 70 anos

Desenvolvemos traballos, formamos familias, adquirimos experiencia, etc.

VellezDe 70 en diante

O noso corpo e a nosa mente comezan a deteriorarse, aínda que podemos seguir aprendendo e achegando experiencias, etc.

24

Como aprendín?

21

Que aprendín?

20

1 Le con atención estas frases e copia no teu caderno as que son verdadeiras:

2 Escribe no teu caderno o nome do aparato representado e os das partes numeradas na ilustración.

3 De que se encarga cada un destes aparatos?

• Aparato respiratorio

• Aparato circulatorio

• Aparato locomotor

• Aparatos reprodutores

4 Accede a «Os nosos órganos dos sen-tidos» do apartado «Recursos para cada unidade» de anayaeducacion.es e escribe os nomes e a función de cada un deles.

5 En cada lista colocouse un órgano que non corresponde coa función sinalada. Indica cal é no teu caderno.

6 A nai de Luís foi anotando a súa altura desde que naceu ata que fixo 8 anos e represen-touna nesta gráfica.

• A gráfica ten dúas liñas negras que se chaman eixes, un horizontal e outro verti-cal. Que se representa en cada un deles?

• Que estatura tiña Luís aos catro anos? E aos oito?

• Terá Luís a mesma estatura aos 30 e aos 40 anos? Razoa a túa resposta.

O tronco está situado enriba da cabeza.

O colo une a cabeza ao tronco.

As extremidades superiores teñen

A nosa cabeza está cuberta de peluxe.

3 Copia e debuxa a emoticona que reflicta como te sentiches cando traba-llaches cos teus compañeiros ou compañeiras.

4 Para rematar, pensa. Cres que o traballo na unidade che serviu para me-llorar en algo na túa vida cotiá? En que?

00 2 4 6 8

30

60

90

120

Estatura (cm)

Idade (anos)

mans moi áxiles.

1 Abofé que ao estudar encontraches nomes que coñecías e outros que descoñecías. Completa no teu caderno.

2 Farías actividades que ao mellor che gustaron. Outras, que che gustarían menos. Mesmo che gustaría aprender algo máis. Escribe a túa opinión completando esta táboa no teu caderno.

Completa

NO TEU CADERNO

ou na versión imprimib

le

O que máis me gustou

O que menos me gustou

PORTFOLIO 1

anayaeducacion.es Para elaborar o teu portfolio, podes gardar actividades, curiosidades, imaxes, anéc-dotas ou opinións relacio-nadas co estudo de cada unidade. Encontrarás orien-tacións sobre como facelo e a versión imprimible desta páxina no apartado «Port-folio» do banco de recursos.

anayaeducacion.esDescubre e comparte coa familia.

Sentinme moi ben

Sentinme mal Sentinme ben

A función de nutrición

Corazón

Intestinos

Ril

Bíceps

Estómago

Fígado

Pulmón

A función de relación

Cerebro

Ovarios

Tibia

Xemelgo

Nervios

Ollos

Oído

Nome que xa coñecía Nome que descoñecía

Brazo Tórax

Completa

NO TEU CADERNO

ou na versión imprimib

le

5

6

3

1

24

Suxestións metodolóxicasO apartado trata de revisar algúns aspectos estudados ao longo da unidade. É importante que o alumnado teña pautas claras acerca de como utilizar os seus cadernos para responder as preguntas, que ex­tensión deben ter, se deben ou non copiar ou resumir o enunciado...

Pode pedírselles a rapaces e rapazas que elaboren preguntas simila­res, xogando «a ser profesores ou profesoras», o que enlazaría coa páxina seguinte: Que lles gustaría que lles preguntasen? Que lles cha­mou máis a atención? Que preguntas serían as máis difíciles...?

Que aprendín1 As extremidades superiores teñen mans moi áxiles. A nosa cabeza

está cuberta de peluxe.

2 O aparato representado é o dixestivo. Os órganos sinalados son: 1. Boca. 2. Esófago. 3. Estómago. 4. Fígado. 5. Páncreas. 6. Intestinos, delgado e groso.

3 Aparato respiratorio: tomar osíxeno do aire e extraer dióxido de carbono do sangue e expulsalo ao exterior. Aparato circulatorio: re­partir osíxeno e nutrientes por todo o corpo e recoller e transportar substancias de refugallo ata os órganos encargados de expulsalas ao exterior. Aparato locomotor: realizar os movementos ordenados polo sistema nervioso. Aparatos reprodutores: ter descendentes: nenas e nenos.

4 A pel, que é o órgano do tacto, encárgase de captar estímulos como a temperatura e o contacto cos obxectos, e enviarlle sinais ao cerebro. O ollo, en concreto a retina, capta estímulos luminosos e envíalle sinais ao cerebro. A pituitaria do nariz é o órgano do ol­facto. Capta substancias e envíalle sinais ao cerebro. As papilas gus­tativas do padal e a lingua captan substancias químicas e envíanlle sinais ao cerebro. O oído é o órgano da audición. Capta vibracións sonoras que viaxan polo aire ou pola auga. Os sinais viaxan a través de nervios e é o cerebro o que elabora e produce as sensacións de tacto, gusto, olfacto, audición e visión.

TICanayaeducacion.esNo apartado «Recursos para cada unidade» dispón do recurso «Os nosos órganos dos sentidos», co que o alumnado poderá dar­lle resposta á actividade 4 desta páxina.

O vídeo vinculado ao código QR, tamén dispoñible no banco de recursos, mostra a aplicación dos contidos da unidade á vida cotiá, polo que resulta idóneo para que o alumnado comparta en familia a súa apren­dizaxe.

AvaliaciónAo longo do curso pode elaborarse un portfolio individual ou colectivo, que deixe constancia e permita adoptar conciencia do que se aprendeu e como se foi apren­dendo. O obxectivo último é que tanto do­centes coma o propio alumnado adquiran conciencia de como poden mellorar a súa aprendizaxe.

A partir das informacións obtidas nesta re­flexión da propia aprendizaxe, poden mo­dificarse dinámicas grupais ou incidirse en aspectos tales como a fixación de vocabu­lario, a expresión oral ou escrita, o tempo dedicado á realización do produto final, á ampliación de coñecementos...

Para orientar o seu alumnado sobre como elaborar o seu portfolio, dispón do recurso titulado «Consellos e orientacións para fa­cer o portfolio» no apartado «Portfolio» do banco de recursos.

Pezas clave

25

Como aprendín?

21

Que aprendín?

20

1 Le con atención estas frases e copia no teu caderno as que son verdadeiras:

2 Escribe no teu caderno o nome do aparato representado e os das partes numeradas na ilustración.

3 De que se encarga cada un destes aparatos?

• Aparato respiratorio

• Aparato circulatorio

• Aparato locomotor

• Aparatos reprodutores

4 Accede a «Os nosos órganos dos sen-tidos» do apartado «Recursos para cada unidade» de anayaeducacion.es e escribe os nomes e a función de cada un deles.

5 En cada lista colocouse un órgano que non corresponde coa función sinalada. Indica cal é no teu caderno.

6 A nai de Luís foi anotando a súa altura desde que naceu ata que fixo 8 anos e represen-touna nesta gráfica.

• A gráfica ten dúas liñas negras que se chaman eixes, un horizontal e outro verti-cal. Que se representa en cada un deles?

• Que estatura tiña Luís aos catro anos? E aos oito?

• Terá Luís a mesma estatura aos 30 e aos 40 anos? Razoa a túa resposta.

O tronco está situado enriba da cabeza.

O colo une a cabeza ao tronco.

As extremidades superiores teñen

A nosa cabeza está cuberta de peluxe.

3 Copia e debuxa a emoticona que reflicta como te sentiches cando traba-llaches cos teus compañeiros ou compañeiras.

4 Para rematar, pensa. Cres que o traballo na unidade che serviu para me-llorar en algo na túa vida cotiá? En que?

00 2 4 6 8

30

60

90

120

Estatura (cm)

Idade (anos)

mans moi áxiles.

1 Abofé que ao estudar encontraches nomes que coñecías e outros que descoñecías. Completa no teu caderno.

2 Farías actividades que ao mellor che gustaron. Outras, que che gustarían menos. Mesmo che gustaría aprender algo máis. Escribe a túa opinión completando esta táboa no teu caderno.

Completa

NO TEU CADERNO

ou na versión imprimib

le

O que máis me gustou

O que menos me gustou

PORTFOLIO 1

anayaeducacion.es Para elaborar o teu portfolio, podes gardar actividades, curiosidades, imaxes, anéc-dotas ou opinións relacio-nadas co estudo de cada unidade. Encontrarás orien-tacións sobre como facelo e a versión imprimible desta páxina no apartado «Port-folio» do banco de recursos.

anayaeducacion.esDescubre e comparte coa familia.

Sentinme moi ben

Sentinme mal Sentinme ben

A función de nutrición

Corazón

Intestinos

Ril

Bíceps

Estómago

Fígado

Pulmón

A función de relación

Cerebro

Ovarios

Tibia

Xemelgo

Nervios

Ollos

Oído

Nome que xa coñecía Nome que descoñecía

Brazo Tórax C

ompleta

NO TEU CADERNO

ou na versión imprimib

le

5

6

3

1

24

5 Na función de nutrición non debería estar o bíceps e na de relación non deberían estar os ovarios.

6 Esta actividade, aínda que de aparencia sinxela, pode presentarlle certas dificultades ao alumnado. Antes de abordar a súa realización, convén explicar os significados dos eixes, a súa partición e numera­ción, e os dos símbolos que se mostran. O eixe vertical representa a estatura de Luís en centímetros, e o horizontal, a súa idade en anos. 90 cm e 120 cm, respectivamente. A resposta adecuada é que si terá a mesma estatura, xa que, na etapa adulta ou madureza, a estatura non experimenta cambios significativos.

Como aprendín

1, 2, 3 e 4 Resposta aberta. Máis alá de que respondan nos seus cadernos as preguntas suxeridas, podemos abrir un debate oral acerca de aspectos como os seguintes:

– Os aspectos que resultaron máis atractivos e gratificantes.

– Aqueles outros que custou máis traballo aprender.

– Achegas de persoas alleas á aula que ampliaron coñecementos.

– Emocións e sentimentos que espertaron coñecementos ou activida­des individuais e colectivas.

– Xogos ou actividades interdisciplinarias que espertaron interese.

– Aspectos que invitaron á busca de información complementaria.

– Dificultades individuais ou grupais que obstaculizaron o progreso da clase.

Ademais, pode proporcionarlle ao seu alumna­do unha versión imprimible da páxina do portfo­lio 1 por se considera de interese que cumpra e garde no seu portfolio persoal a reflexión sobre o traballo que realizou nesta unidade.

Cultura emprendedoraCreatividade e creación (dimensión persoal): son curiosoPódese recordar que a arte é unha actividade exclusivamente humana e mostrar algunhas ma­nifestacións artísticas prehistóricas. Ademais, pódense buscar imaxes que complementen as do libro e ver como cada cultura e cada época representaron a figura humana dunha forma dis­tinta.

A actividade pode desenvolverse coordinada coa área de Educación Artística, tratando de que os rapaces e as rapazas emulen diferentes estilos de cadros. Permitiranos falar de pigmen­tos, cores, materiais para construír pinceis, su­perficies sobre as que se pintaba.

Pezas clave Para ampliar, afondar...