name: te aotaihi kutia-ngatatereomaori.tki.org.nz/content/download/27243/162663/fil… · web...
TRANSCRIPT
Te Hiringa i te Mahara
YEAR 12 UNIT PLAN 2
MEKE MAI WAKA
1
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
TE AHUA O TE MAHERE Akoranga 1 Ko taku waka 5 Mahere Ngā Ngohe Akoranga 2 He waka huri 9 Mahere Ngā Ngohe Akoranga 3 Kaikaro waka 11 Mahere Ngā Ngohe Akoranga 4/5 Meke mai waka 15
Mahere Ngā Ngohe
2
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Kaupapa Mahi 2Tau 12
MEKE MAI WAKA
KAUPAPA TEINAKOEKE 6TE ROA 8 X 45 menetiWHĀINGA PAETAE
6.2 communicate about problems and solutions6.3 communicate about immediate plans, hopes, wishes and intentions
This Unit Plan includes kaupapa Māori references from He Aratohu 2007 Integrating Kaupapa Māori into Mainstream Secondary School Teaching and Learning Programmes-Practical Guidelines for teachers of all subjects. See www.thm.ac.nz
TE KAUPAPA AKO ME ONA WHEUE
Mainstream He AratohuLanguage and Languages - Te Reo MāoriWhenu Torohū: Whakarongo, Pānui, Mātakitaki
Whenu Whakaputa: Kōrero, Tuhituhi, Whakaari
Reo Māori Integration MōdelReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi.
Tikanga Māori Whakawhanaunga, manaakitanga
Māori Learning Methods and PracticeMahi rōpū
TE REO MĀORI Nga ariā o te reo
Te āhuaTe whakaaro
Te wetewete i te reo
a, omā – mā runga
Kupu hou
Karotaurapa tauihu wīra maitai korowai wakakōrere hau
Kīwaha
Pakē ana
NGA PŪKENGA HEI WHAI
Hei te mutunga o te kaupapa mahi nei, ka mārama ngā ākonga ki ngā rerenga kōrero, kua taunga hoki ki
ngā whakapuakitanga o roto ka mārama ngā ākonga ki te ia o ngā rerenga kōrero āhua uaua ake ka aro mai ngā ākonga ki ngā tohutohu ka whakāturia ā-wahatia, ā-whakaahuatia mai e ngā ākonga ā rātou
kōrero
KAWENGANgā tikanga hei whakahauhau atu i ngā ākonga kia mārama ai ngā mahi ki a rātou e tutuki ai ngā whāinga pūkenga
Me whakanui atu i ngā kupu hou kia mau i te ākonga. Me whakauru mai ko ngā kupu pēnei i te; karo(taraiwa),
Me auau te whakamahi i ngā rauemi kua whakaritea mai kia waia te hinengaro o te ākonga ki te rere o ngā kōrero, hei reira ka mau huna i a ia, ka puta noa mei hei kōrero a te wā.
MAHI I IA RĀNGOHENgoheK = KatoaTR = Takirōpū
Akoranga 11. Hei whakahikohiko2. Taku waka3. He whakataurite
He Aratohu Māori Practice
Me rongo ngā ākonga ki te reo Māori
3
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
T = Takiruatt = Takitahi
Akoranga 21. Whakahoutia te waka2. Kōrerotia
Akoranga 31. He hokinga mahara2. Kaikaro3. Aromatawai
Akoranga 4/51. He kimi kupu2. Kaupapa pānui waka
e kōrerotia ana. Tōna tikanga mā tēnei e mau i a rātou ētahi āhuatanga o te reo, mā tēnei anō e kaupapa Māori ai te ako.
Me mataara te kaiako ki te kōrero reo Māori ki ngā ākonga ahakoa te matatau, te kore matatau rānei o te ākonga. Ko te tikanga kia rongo ngā ākonga ki te reo Māori pai, tika hoki e kōrerotia ana
Me whakarite kia mihia ngā ākonga e tētahi atu menā ka whakapuaki ia i ōna whakaaro mō tētahi kaupapa kōrero.
Me whai wāhi katoa ngā ākonga ki ngā mahi menā kei te takirōpū te mahi.
AROMATAWAINgā whakaritenga e tika ana hei aromatawai i te whai a ngā ākonga kia tutuki i ā rātou ngā whāinga, kia mau i a rātou ngā pūkenga
1. Te mātakitaki, te whakarongo 2. Te whakahoki kōrero mai a te ākonga3. Te kōrero ki/a ngā hoa ākonga4. Te tuhituhi5. Ka noho ko AS90757 ‘Hanga tuhinga i te reo o tōna ao mōhio’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga
RAUEMI 1. Rauemi mō Akoranga 1, 2, 3, 4, 52. Papa Kupu 3. See resources on Te Hiringa i te Mahara http://www.thm.ac.nz/resources/
4
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Tau Mahere Ako 2
Ingoa Mahere Ako MEKE MAI WAKA
Tau Akoranga 1 o 5
Ingoa Akoranga Ko taku waka
Paetau Tau 12
Te whāinga hei whakatutuki 6.2 communicate about problems and solutions
6.3 communicate about immediate plans, hopes, wishes and intentions
Te wā hei whakatutuki 45 meneti
Ngā rauemi Rauemi 1
Te raupapa ngohe Te Roa
10
20
15
1. Hei whakahikohiko
2. Taku waka
3. He whakataurite
Ngā mahi aromatawai
5
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Ngohe 1: Hei whakahikohiko
Mahi: He whakarongo, he tohutohu.Whāinga: Kia mau i ngā ākonga te ia o ngā tohutohu.Kia whiwhi: He ārai whatuTe roa: 10 menetiTe mahi: Takirua
1. Me whai hoa ia ākonga.2. Whakaritea he huarahi kōpikopiko (winding/obstacle course) i te rūma.3. Hōatu he ārai whatu ki ia tokorua.4. Ka kāpō tētahi, ka tohutohu tētahi. Ko te tikanga mā ngā tohutohu te kāpō e ārahi kia pai ai
te takahi i te huarahi ki te mutunga.
Ngohe 2: Taku waka
Mahi: He ōhia manomano(brainstorm), he kōrero, he tuhituhi.Whāinga: Kia tuhia, kia whakapuakina hoki he kōrero.Kia whiwhi: Pepa nui
Pene hinuTe roa: 20 menetiTe mahi: Takirōpū (3 – 4)
1. Whakarōpūhia ngā ākonga, kātahi ka hōatu he pepa nui me he pene hinu ki a rātou. Ko tā rātou mahi he tuhi kōrero mō ngā waka o ō rātou whānau, ō rātou ake waka rānei.
2. Mā ēnei kupu rātou e ārahi; te momo o te waka te/ngā tae o te waka ngā taputapu o roto ngā taputapu o waho
3. Whakaritea kia whakahokia mai e ia rōpū ā rātou kōrero. Kīa atu ki a rātou me kōrero Māori mai ā rātou kōrero.
Ngohe 3: He whakataurite
Mahi: He whakataurite whakaahua.Whāinga: Kia tohua ngā rerekētanga o ngā whakaahua.Kia whiwhi: Rauemi 1Te roa: 15 menetiTe mahi: Takirua
1. Hōatu te Rauemi 1 ki ia tokorua.2. Ko tā rātou mahi he kimi i ngā rerekētanga o tētahi whakaahua ki tētahi, kātahi ka tuhia
mai aua rerekētanga ki te reo Māori.3. Mutu ana tēnei mahi, whakaritea kia whakahokia mai, kia whakaaturia mai ā rātou
kōrero.
6
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Rauemi 1
a)
e)
i)
7
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
o)
u)
k)
8
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Tau Mahere Ako 2
Ingoa Mahere Ako MEKE MAI WAKA
Tau Akoranga 2 o 5
Ingoa Akoranga He waka huri
Paetau Tau 12
Te whāinga hei whakatutuki 6.2 communicate about problems and solutions
6.3 communicate about immediate plans, hopes, wishes and intentions
Te wā hei whakatutuki 45 meneti
Ngā rauemi Ipurangi
Te raupapa ngohe Te Roa
30
15
1. Whakahoutia te waka
2. Kōrerotia
Ngā mahi aromatawai
9
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Ngohe 1: Whakahoutia te waka
Mahi: He rangahau, he whakamahi rorohiko.Whāinga: Kia waia ngā ākonga ki te tikanga o ‘Meke mai waka’.Kia whiwhi: Me whai wāhi ki te ipurangi.Te Roa: 30 menetiTe Mahi: Katoa.
1. Whakaritea kia piki ngā ākonga ki te ipurangi ki te whai i ngā tikanga o ‘Meke mai waka’. Anei ngā pā ipurangi hei whātoro atu. www.mtv.com/onair/pim_my_ride/ride_pimper.jhtml#www.xzibitcentral.com/pimp-my-ride/episode_2-niles-cadillac-sedan-deville.php
2. Ko tā rātou mahi he whakahou waka i runga i te ipurangi, kātahi ka tuhia e rātou mō ngā whakarerekētanga, ngā whakahoutanga rānei o te waka i whakaritea e rātou.
3. Kia maharatia, me whakaputa mai he rārangi tuhinga mō aua whakarerekētanga me te whakaahua hoki menā e taea e ngā rorohiko o te kura.
4. Ko ētahi rerenga kōrero hei ārahi, hei āwhina i ngā tuhinga ko ēnei;
ngā kupu hou mō ngā waka, hei tauira;o taurapa – spoilero tauihu – fendero wīra maitai – rim(wheels)o korowai waka – exterior paint jobo exhaust pipe – kōrere hauo rama – lightso matapihi – windowo kahu pāho reo – surround sound system
kua whakahoutia…, kua tangohia…, kua whai… hou he …. ake te…. Piata ana…
Ngohe 2: Kōrerotia
Mahi: He whakamārama i whakahoutanga wakaWhainga: Kia tika te tuhi mai o te kōrero, te whakapuaki kōrero hoki.Kia whiwhi: Ngā tuhinga a ngā ākonga o Ngohe 1Te Roa: 15 menetiTe Mahi: Katoa
1. Me whai wāhi ngā ākonga ki te whakaoti i ā rātou tuhinga kātahi ka kōrerotia mai, ka whakaaturia mai ki te karaehe.
10
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Tau Mahere Ako 2
Ingoa Mahere Ako MEKE MAI WAKA
Tau Akoranga 3 o 5
Ingoa Akoranga Kaikaro waka
Paetau Tau 12
Te whāinga hei whakatutuki 6.3 communicate about immediate plans, hopes, wishes and intentions
Te wā hei whakatutuki 45 meneti
Ngā rauemi Rauemi
Pānui 1
Te raupapa ngohe Te Roa
10
20
15
1. He hokinga mahara
2. Kaikaro
3. Aromatawai
Ngā mahi aromatawai Ka noho ko AS90757 ‘Hanga tuhinga i te reo o tōna ao mōhio’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga
11
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Ngohe 1: He hokinga mahara
Mahi: He whakaoti mahi, he whakahoki kōreroWhāinga: Kia oti i ngā ākonga ngā kōrero tohu te tuhi, te kōreroKia whiwhi: Rauemi 3, Pānui 1 (mā te kaiako)Te Roa: 10 menetiTe Mahi: Takitahi/katoa
1. Whakaritea he wā hei whakahoki kōrero mai mā ngā ākonga ā rātou kōrero o Ngohe 3 o Akoranga 2. Whiriwhiria rānei ētahi hei kōrero mai, engari me tuku katoa mai ā rātou tuhinga ki te kaiako.
Ngohe 2: Kaikaro
Mahi: He whakatakoto i ngā tikanga o te karo/taraiwa waka.Whāinga: Kia taea e ngā ākonga ngā whakaritenga te tuhituhi mai.Kia whiwhi: Rauemi 2
Kia whai wāhi ki te whare pukapuka, ipurangi hokiTe roa: 20 menetiTe mahi: Takirua
1. Me noho takirua ngā ākonga2. Whakaritea kia whaiwhai korero rātou mō ngā kaitaraiwa toa o te ao, pērā i a Lewis Hamilton
o Ingarangi, i a Greg Murphy hoki. Ko te mahi mā ngā ākonga he whaiwhai kōrero mō ngā tikanga karo a ngā kaitaraiwa toa o te ao. Kia 4 ngā kaitaraiwa, kia 3 ngā tikanga karo o ia kaitaraiwa.
3. Whakamahia te Rauemi 3 hei āwhina i a rātou ki te tuhi kōrero mai.
12
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Rauemi 2
Ngā tikanga taraiwa
Ko te mahi mā ngā ākonga he whaiwhai kōrero mō ngā tikanga karo a ngākaitaraiwa toa o te ao. Kia 4 ngā kaitaraiwa, kia 3 ngā tikanga karo o ia kaitaraiwa.
Find information about 4 champion drivers of the world. What are their tips on being a good driver, or what makes them a champion driver. Provide 3 tips/points for each driver.
Ingoa kaitaraiwa Tikanga 1 Tikanga 2 Tikanga 3
13
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Ngohe 3: Aromatawai
Mahi: He whakamōhio atu ki ngā ākonga ngā tikanga mō te aromatawai hei mahi mā rātou.Whāinga: Kia mau i a rātou te tikanga o ngā mahi aromatawai.Kia whiwhi: Rauemi 4
Kia whai wāhi ki te whare pukapuka, ipurangi hokiTe roa: 15 menetiTe mahi: Takiropū(3 – 4)
1. Whakaritea ngā rōpū mahi mō tēnei kaupapa. Tirohia te Rauemi 4 kia mōhio ai ngā ākonga he aha ngā āhuatanga hei whai mā rātou kia aromatawaia.
2. Hōatu te Rauemi 4 ki ngā ākonga, whakamāramatia hoki te tikanga o ngā mahi aromatawai.3. Whakaritea he wā kia haere atu ngā ākonga ki te whare pukapuka, kia toro atu rānei ki te
ipurangi ki te whaiwhai kōrero mō ngā whakaaro pānui waka4. Ka mahi anō i tēnei mahi i Akoranga 4, 5 hoki kia whai wāhi ngā ākonga ki te whakaoti i te
mahi aromatawai.
14
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Tau Mahere Ako 2
Ingoa Mahere Ako MEKE MAI WAKA
Tau Akoranga 4, 5 o 5
Ingoa Akoranga Meke mai waka
Paetau Tau 12
Te whāinga hei whakatutuki
6.3 communicate about immediate plans, hopes, wishes and intentions
Te wā hei whakatutuki 45 meneti
Ngā rauemi Rauemi 3
Te raupapa ngohe Te Roa
10
35
1. He kimi kupu
2. Kaupapa pānui waka
Ngā mahi aromatawai Ka noho ko AS90757 ‘Hanga tuhinga i te reo o tōna ao mōhio’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga
15
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Ngohe 1: He kimi kupu
Mahi: He pānui whatakupu (word finder) kia kitea ngā kupu waka.Whāinga: Kia mau i ngā akonga ngā kupu hou.Kia whiwhi: Rauemi 3Te Roa: 10 menetiTe Mahi: Katoa
1. Hōatu te Rauemi 3 ki ngā ākonga.2. Ko tā rātou mahi he kimi i ngā kupu waka i roto i te Whatakupu(Word Finder).3. Whakamātautauria atu.
16
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Rauemi 3Kimihia
NGAA NIHO TURU PAKETE TAUIHU MATAPIHI TE WIIRA MAITAI TE KAHU PAAHO REORAMA TAURAPA TATAUTE KOROWAI WAKA KOORERE HAU MEKE MAI WAKA
A K A W I A W O R O K E T H M U W S P DW K M H F T J T I X B S X K U W J K J BE S C M M P T Y E H K Q R Z T N K O U PY E N A W L K R H W I T H R V M J R Y VN S U X I L X B Y H I P H T X G Y E G UV R M D K T U G G O T I A E D E Z R X TT U R U P A K E T E O A R T F F L E E SO X Q V W T C Q W R T C U A A A E H U KC Y O H Y A E S H O T K X R M M F A B YG Z O C V U E M U H M Y P M A A D U H NO G C W E H B W R A O B L U K P I G D WE K V T M R I R A A E H U Q T O A T H TF O G U U J Q Y M P Q S I V R E I Q A YH M D S I W E Z A U E W D N Z M X T G IF C U M W P V N N H M F J E A J Z C O RU H I U A T L F J A T C O T H A K X G PW U N C W H O T X K K H K W M U G A W TD O F J X Z L L T E S W Q Y S K M N U HU J A R T H B Q U T W Q R Q T F W D D VO O M E K E M A I W A K A I X C B F E R
17
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Mo te Kaiako
A K A W I A W O R O K E T H M U W K P DW K M H F T J T I X B S X K U W J O J BE S C M M P T Y E H K Q R Z T N K O U PY E N A W L K R H W I T H R V M J R Y VN S U X I L X B Y H I P H T X G Y E G UV R M D K T U G G O T I A E D E Z R X TT U R U P A K E T E O A R T F F L E E SO X Q V W T C Q W R T C U A A A E H U KC Y O H Y A E S H O T K X R M M F A B YG Z O C V U E M U H M Y P M A A D U H NO G C W E H B W R A O B L U K P I G D WE K V T M R I R A A E H U Q T O A T H TF O G U U J Q Y M P Q S I V R E I Q A YH M D S I W E Z A U E W D N Z M X T G IF C U M W P V N N H M F J E A J Z C O RU H I U A T L F J A T C O T H A K X G PW U N C W H O T X K K H K W M U G A W TD O F J X Z L L T E S W Q Y S K M N U HU J A R T H B Q U T W Q R Q T F W D D VO O M E K E M A I W A K A I X C B F E R
18
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Ngohe 2: Kaupapa pānui waka
Mahi: He whakawhāiti kōrero hei kaupapa pānui waka.Whāinga: Kia whakaaturia e ngā ākonga he kaupapa kōrero.Kia whiwhi: Rauemi 4 Te Mahi: Takitahi
1. Hōatu te Rauemi 4 ki ngā ākonga.2. Tiakina kia oti ngā mahi nei i Akoranga 4, 5 hoki.3. E tāpiri atu ana he puka aromatawai hei whakamahi mā te kaiako.
19
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Rauemi 4
Whāinga: Kia taea e te ākonga te whakarite pānui pāho waka mō ‘Meke Mai Waka’.
1. Kia whakaritea e ngā ākonga he pānui pāho waka. He mahi hopu kōrero, whakaahua hoki mā te kāmera mō tētahi waka pakaru ka hurihia hei waka piata.
Students are required to prepare a ‘Pimp my ride’ promo. This task requires capturing on film/video a broken down waka and then a shiny waka pretending that one has been transformed into the other.
2. Ka noho ko AS90757 ‘Hanga tuhinga i te reo o tōna ao mōhio’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga.
This activity can be used to support assessment for AS90757 ‘Hanga tuhituhi i te reo o tōna ao mōhio’.
3. He kaupapa pānui ‘Meke mai waka’ – ‘A Pimp my ride’ promo.
Rangahau kōreroMātakitakitia, hopukina rānei a ‘Meke My Waka’ i tētahi Paraire, 8.00 i te pō i Whakaata Māori. Whakaarohia ngā mahi a ngā kaipāho me ngā tāngata nō rātou ngā waka. Mātakitaki hoki a ‘Pimp my ride.’ MTV. Haere rānei ki;
www.mtv.com/onair/pim_my_ride/ride_pimper.jhtml#www.xzibitcentral.com/pimp-my-ride/episode_2-niles-cadillac-sedan-deville.php
Watch or record ‘Meke My Waka’ on Fridays, 8pm Māori TV. Consider what the presenter and those to whom vehicles belong to are doing in the programme. Also watch ‘Pimp my ride’ on MTV for ideas as well as the websites above.
Whakaritea he pānui pāho waka, hei whakatutuki atu i tēnei mahi. He mahi takirōpū tēnei (3 -4).Whakaritea he; Kaitohutohu Kaipāho Kaipupurikāmera Kāmera Waka pakaru Waka piata
You are required to develop a “Pimp my ride’ promo for this assessment activity. Work in groups of 3 - 4. Organise yourselves so that you have; a director a presenter a camera person a camera a broken waka a shiny waka
20
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
WhakawhāitiKa kimihia he waka pakaru hei whakaahua ki te kāmera, kātahi ka kimihia he waka piata hoki hei whakaahua. Ko te tikanga ka whakaahuatia kua huri piata kē te waka pakaru i runga i te mahi ‘Meke Mai Waka’. Me reo Māori katoa ngā kōrero Kaua e neke atu i te 3 meneti te roa o te kiriata pāho. Kei te rōpū te tikanga me pēhea te whakaataata i te pānui pāho, te whakamahi i ngā
tikanga hangarau hei whakanikoniko mai
PreparationFind a broken down vehicle to film and then a shiny vehicle also to film. The idea of this promo is to show how one has been turned into the other through ‘Pimp my ride’.
All dialogue must be in Māori The promo is to be no longer than 3 minutes the group is free to utilise any available technology to present their work
WhakaaturangaWhakaritea he wā mō ngā ākonga hei whakaatu mai i ā rātou whakaaturanga mō te kaupapa ‘Meke Mai Waka’.
Organise a time for students to present their ‘Pimp my ride’ promos.
21
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education
Te Hiringa i te Mahara
Puka Aromatawai (ma te Kaiako)
Kaupapa MākaRangahau
I whakaritea te rōpū mahi Kua mau i a rātou ngā kōrero, whakaahua waka Kua whakatakotoria e rātou ā rātou whakaritenga
whakaatu
Whakawhāiti
I whakawhāititia ngā kōrero, whakaahua hoki hei whakaatu E mārama ana ngā kōrero/whakaahua i roto i te
whakawhāititanga E hāngai ana ngā kōrero ki te kaupapa o te mahi
Whakaatu
I tika te whakaatu mai i ngā kōrero (kāore i hapa, kāore i raru)
I mārama te whakaaturanga, i mau rānei i ngā ākonga te ia o ngā kōrero
22
A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education