naraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները
TRANSCRIPT
![Page 1: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/3.jpg)
Տարածված են Հայկական լեռնաշխարհում` Հայաստանում, ինչպես նաև հյուսիսային Իրաքումև հյուսիս-արևմտյան Իրանում: Մոտ 3,000 տարիառաջ հանդիպում էր նաև Ղրիմում ևԲալկաններում: Մուֆլոններ կան նաև Կիպրոս, Կորսիկա և Սարդինիա կղզիներում, սակայն պարզչէ դրանք վայրենացած ոչխարներ են, թե իրականմուֆլոններ: Մուֆլոնը գրանցված է ՀայաստանիԿարմիր գրքում:
![Page 4: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/6.jpg)
Տարածված է Արարատի և Արմավիրի մարզերում` Արարատյան հարթավայրի կերային բույսերիառկայությամբ աղուտներում: 20-րդ դարի կեսերինարեալը կազմում էր 10000 հա, 1990 թ. տվյալներովընդամենը 2000 հա, որը բաղկացած է իրարիցտարանջատված փոքր (մինչև մի քանի հեկտար) և2 համեմատաբար մեծ հատվածներից:
![Page 7: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/7.jpg)
Բուսակեր տեսակ է, որը սնվում է միայն երկու տեսակիբույսերով՝ որդանախոտով և եղեգով , ունի զարգացմանբարդ ցիկլ: Վտանգման հիմնական գործոններ.աղուտների ինտենսիվ յուրացում: Արեալիառանձնահատկությունները` դրասահմանափակ, մասնատված և հողահանդակներովշրջապատված լինելը, կլիմայի հնարավորփոփոխությունները ապագայում կարող են առավելվտանգել այս տեսակի վիճակը: Տեսակիպահպանության նպատակով 1986 թ-ին ստեղծվել է«Որդան կարմիր» արգելավայրը: Մշակված էարհեստական պայմաններում միջատի բազմացմանմեթոդ:
![Page 8: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/10.jpg)
Հայտնի են առանձին պոպուլյացիաներ Արաքսգետի հովտում: Պահպանվել է Արմավիրի մարզիԲաղրամյանի, Արմավիրի, Էջմիածնիտարածաշրջաններում և Արարատի մարզիառանձին տեղամասերում: Հայաստանից դուրսհանդիպում է Հյուսիս-Արևելյան Թուրքիայում ևԱրևելյան Անդրկովկասում: Բնակվում էավազուտային և աղուտային անապատներում ծ.մ.800-1050 մ բարձրության վրա:
![Page 11: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/11.jpg)
Ձմեռումից դուրս են գալիս մարտի սկզբին, ևակտիվությունը շարունակվում է մինչև նոյեմբեր: Սնվում են մանր հոդվածոտանիներով (մրջյուններ, մանր բզեզներ, նեպուկներ, թրթուրներ, սարդեր ևայլն): Մեկ տարում ձվադրում է 2-3 անգամ: Բնության մեջ կյանքի տևողությունը` մինչև 3 տարի:
![Page 12: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/12.jpg)
Պահպանվում է «Գոռավանի ավազուտներ» և«Որդան կարմիր» արգելավայրերում: Անհրաժեշտէ ցանկապատել արգելավայրերի տարածքներնանասունների արածեցումը կանխելու համար ևանցկացնել միջոցառումներ` քայքայվածպոպուլյացիաների վերականգնման ուղղությամբ:
![Page 13: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/16.jpg)
Նեղ արեալով տեսակ է, տարածաշրջանումանհետացած: Արաքս գետի հովտի էնդեմիկ է, Հայաստանում հայտնի էր Արարատյանհարթավայրից` Գոռավանի, Շիդլուի, Փոքր Վեդու, Ռանչպարի, Մարգարայի շրջակայքում` ռելիկտային ավազուտներում: Գտնվել էրՆախիջևանում (սահմանամերձ գ. Սադարակիշրջակայք), հավանաբար, ապրում է ԹուրքիայիԱրալիխյան ավազուտներում:
![Page 17: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/17.jpg)
Տիպիկ ավազասեր է: Հայաստանի սահմաններումապրում էր ծ.մ. 600-1000 մ բարձրություններում: Կենդանիներն ակտիվ են կլոր տարի: Բները, սովորաբար, տեղադրվում ենավազուտային բլուրներում: Սնվում ենապրելավայրերի շրջակայքում աճող տարբերμույսերով: Ամռանը և ձմռանը հիմնական կերըսերմերն են: Սնվում են նաև միջատներով: Բազմացումը տեղի է ունենում մարտի վերջին-ապրիլի սկզբին: XX դարի վերջինտասնամյակներում նկատվել է տեսակիթվաքանակի խիստ անկում և վերջին տարիներինավազամկան պոպուլյացիաներ չեն հայտնաբերվել:
![Page 18: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/18.jpg)
Դալի ավազամուկը «Գոռավանի ավազուտներ» արգելավայրում պահպանվող օբյեկտներից մեկն է: Տեսակի պահպանության համար առաջին հերթինանհրաժեշտ է ճշգրտել Դալի ավազամկան արդիվիճակը երկրում, ներկա պոպուլյացիաներիհայտնաբերման դեպքում` սահմանել դրանց խիստպահպանությունը: Անհրաժեշտ է նաև ստեղծելկայուն լաբորատոր պոպուլյացիաներ:
![Page 19: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/19.jpg)
Բազեանմաններ
46. Գառնանգղ (մորուքավոր անգղ) — Խոցելի տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզի ամբողջ տարածքում:
47. Գիշանգղ— Վտանգված տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզի ամբողջ տարածքում:
48. Սպիտակագլուխ անգղ— Խոցելի տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզի ամբողջ տարածքում:
49. Տափաստանային արծիվ— Խոցելի տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզի ամբողջ տարածքում:
![Page 20: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/20.jpg)
50. Քարարծիվ— Խոցելի տեսակ է: Հանդիպում է Արմավիրի մարզի ամբողջ տարածքում: 51. Ջրարծիվ— Խոցելի տեսակ է: Հանդիպում է Արարատյան հարթավայրի Արաքս գետիհովտի լճակներում:
52. Տափաստանային հողմավար բազե— Խոցելի տեսակ է: Տեղ-տեղ բնադրում է Արաքսի հովտում: 53. Կարմրավոտ բազե— Խոցելի տեսակ է: Դասվում է Հայաստանի բնադրող, չվող թռչունների թվին: Հանդիպում է Արմավիրի և Էջմիածնի նախկին շրջաններիվարչատարածքներում:
54. Աղավնաբազե— Պատկանում է «Տվյալներիանբավարարություն» կատեգորիային:
![Page 21: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/21.jpg)
Տառեղանմաններ 33. Քաջահավ— Խոցելի տեսակ է: Մինչև 1950–ականները լայնորեն տարածված է եղելԱրաքս գետի հովտում, ներկայումս հանդիպում էմիայն Մեծամոր գետի հովտում:
34. Տարգալակտուց— Վտանգված տեսակ է: 1930-40–ականներին հանդիպում էր Արաքս գետիհովտում, ներկայումս Արմավիրի մարզիվարչատարածքում չի հանդիպում:
Գարնանային և աշնանային չուի շրջանում հանդիպումէ Արարատյան հարթավայրում:
64. Մեծ արորիկ— Խոցելի տեսակ է:
![Page 22: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/22.jpg)
Փոքր ճագարամուկ—Վտանգված տեսակ է: Հանդիպում էԱրմավիրի մարզիամբողջ տարածքում` 800-1200 մբարձրության վրա:
![Page 23: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/23.jpg)
Ներկարար— Խոցելի տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզիկիսաանապատային գոտում:
![Page 24: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/24.jpg)
Ջրասամույր— Վտանգված տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզի գրեթե բոլորտարածաշրջաններում:
![Page 25: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/25.jpg)
Խայտաքիս— Խոցելի տեսակ է:
Հանդիպում է Արմավիրի մարզում` 1000 մ բարձրտարածքներում:
![Page 26: NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022020110/55a1e7b71a28ab2d288b45cb/html5/thumbnails/26.jpg)