national assembly of seychelles march 2010.pdf · sou sansan son keksoz i ganny sezi e i bezwen pey...

85
1 NATIONAL ASSEMBLY OF SEYCHELLES Tuesday 2 nd March 2010 The Assembly met at 9 am National Anthem was played Mr Speaker in the Chair MR SPEAKER Bonzour tou bann Manm Onorab, bonzour tou bann dimoun ki pe ekout nou dan lakour. Avan mon ouver deba mon oule fer zis de lanons tre bref, ki devan zot i annan nouvo Standing Orders ki pou aplike depi ozordi ansanm avek 3 lezot dokiman basically code of conduct for members, dress code. Dezyenm remark ki mon ti oule fer vitman se ki nou dan en nouvo Lasanble Nasyonal e nou'n sey nou mye pour donn zot en standar pli o posib ki nou kapab, donk de zot nou ekspekte en deba avek en standar pli o posib ki zot kapab donnen. Mon pa pou dir plis ki sa, mon pou envit Lider Lopozisyon pou fer son diskour. Onorab Ramkalawan. HON WAVEL RAMKALAWAN Bonzour Mr Speaker, bonzour tou koleg MNA, bonzour ser ek frer Seselwa. Pep Seselwa, vreman nou nasyon i dan en leta, Seselwa zafer i sal, nou pei i ankor dan problenm e nou bezwen azir vit. Dapre Msye Michel movetan i deryer nou. Sa pa vre ditou, e mon krwar Prezidan limenm i konnen ki sa pa vre. Sa parol i egzakteman parey i abitye vin dir nou zis pou fer nou krwar ki tou keksoz i oke. Sa i parey bann fraz ki nou abitye tande tel ki; tou keksoz i oke, nou lekonomi i stab, nou larises pe al double dan 10an. Seselwa i konn sa bann parol parker e leksperyans ozordi i montre ki nou pei i ankor dan bokou difikilte e i annan bokou lenkyetid enpe partou swa dan lekonomi oubyen dan kote sosyal. Anba SPPF, ozordi Parti Lepep, Seselwa in viv dan tirbilans e boulvers lannen apre lannen. Depi kou deta an 77 atraver bann lannen diktatir e parti inik, Seselwa pa’n annan sa ki nou apel en lavi normal. Nou’n viv dan lafreyer, nou'n konn vyolans, nou'n fer fas avek lenzistis ek diskriminasyon. Ozordi nou ankor pe fer fas avek sa bann menm tanpet. Nou'n pas dan sok devaliasyon, dan sok reform ekonomik IMF, e nou pe pas dan tirbilans en nouvo sistenm taks ki’n fer lavi tou dimoun vin pli konplike e pli difisil. La ankor ennfwa i kler ki menm bann lotorite pa konnen egzakteman sa ki zot anvi vwar arive. Minis Finans i dir en keksoz an Desanm e an Fevriye avan menm

Upload: doanhanh

Post on 14-Jun-2019

219 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

1

NATIONAL ASSEMBLY OF

SEYCHELLES

Tuesday 2nd March 2010

The Assembly met at 9 am

National Anthem was played

Mr Speaker in the Chair

MR SPEAKER Bonzour tou bann Manm Onorab, bonzour tou bann dimoun ki pe

ekout nou dan lakour. Avan mon ouver deba mon oule fer zis de

lanons tre bref, ki devan zot i annan nouvo Standing Orders ki pou aplike depi ozordi ansanm avek 3 lezot

dokiman basically code of conduct for members, dress code.

Dezyenm remark ki mon ti oule fer vitman se ki nou dan en

nouvo Lasanble Nasyonal e nou'n sey nou mye pour donn zot en

standar pli o posib ki nou kapab, donk de zot nou ekspekte en deba avek en standar pli o posib ki zot

kapab donnen.

Mon pa pou dir plis ki sa,

mon pou envit Lider Lopozisyon pou

fer son diskour. Onorab

Ramkalawan.

HON WAVEL RAMKALAWAN Bonzour Mr Speaker, bonzour tou

koleg MNA, bonzour ser ek frer Seselwa.

Pep Seselwa, vreman nou nasyon i dan en leta, Seselwa zafer i sal, nou

pei i ankor dan problenm e nou bezwen azir vit. Dapre Msye Michel

movetan i deryer nou. Sa pa vre ditou, e mon krwar Prezidan limenm i konnen ki sa pa vre. Sa parol i

egzakteman parey i abitye vin dir nou zis pou fer nou krwar ki tou keksoz i oke. Sa i parey bann fraz ki

nou abitye tande tel ki; tou keksoz i oke, nou lekonomi i stab, nou

larises pe al double dan 10an. Seselwa i konn sa bann parol

parker e leksperyans ozordi i montre ki nou pei i ankor dan bokou

difikilte e i annan bokou lenkyetid enpe partou swa dan lekonomi oubyen dan kote sosyal.

Anba SPPF, ozordi Parti

Lepep, Seselwa in viv dan tirbilans e

boulvers lannen apre lannen. Depi kou deta an 77 atraver bann lannen

diktatir e parti inik, Seselwa pa’n annan sa ki nou apel en lavi normal. Nou’n viv dan lafreyer, nou'n konn

vyolans, nou'n fer fas avek lenzistis ek diskriminasyon. Ozordi nou ankor pe fer fas avek sa bann menm

tanpet.

Nou'n pas dan sok devaliasyon, dan sok reform ekonomik IMF, e nou pe pas dan

tirbilans en nouvo sistenm taks ki’n fer lavi tou dimoun vin pli konplike

e pli difisil. La ankor ennfwa i kler ki menm bann lotorite pa konnen egzakteman sa ki zot anvi vwar

arive. Minis Finans i dir en keksoz an Desanm e an Fevriye avan menm

2

ki lalwa i vreman pran lefe, Prezidan i vin dir en lot keksoz. Eski i annan

konfizyon dan gouvernman limenm? E dapre ki nou konpran wi, i annan

konfizyon ant Seychelles Revenue Commission ek Minister Finans lo plizyer size. In menm annan

etranze ki'n pran nasyonalite Seselwa e ki aprezan in debarke e pe

rod fer zot prop biznes apre ki zot in aranz zot lekor byen menm.

Mr Speaker ozordi mon demann tou bann patriyot Seselwa

annou reveye pour nou repran kontrol nou pei. Danze i devan nou. Napa letan pour nou gate akoz bann

gro kabri pe deza manz tou salad. E si nou pa debout koman en pep, koman en nasyon nou pou vin

etranze dan nou prop pei. Ekskiz mwan Mr Speaker me nou pa bann

zenofob, nou pa zenofobik, napa personn ki asiz lo sa kote latab ki pa kontan etranze. Nou nou patriyotik

e sel keksoz ki nou anvi vwar se paviyon Sesel pe flote lo nou bann

montanny e lo nou bann zil. Nou pa anvi vwar okenn paviyon, ni Angle, ni Ameriken, ni Franse, ni Abu

Dhabi pe flote par lao paviyon Sesel. Se sa ki nou pe vwar arive ozordi. Mon promet ou Mr Speaker ki nou

pou debout kont sa.

Prezidan in fer konparezon ant sa ki pe arive Sesel ek bann Seselwa ki viv e travay a letranze.

Eski i annan Seselwa a letranze ki ganny permet ignor tou lalwa sa

pei? ki ganny donnen later R1 pou fer sa ki i oule lo la, ki kapab debark sa ki i oule lo airport san rann kont,

kot planning pa konnen ki kalite devlopman i pe fer, kot zofisye

lasante ek lanvironnman pa kapab al kot son batiman. Mr Speaker nou

kritik lo sa bann keksoz se pa zenofobik, me se ki lefe ki Seselwa pa pe ansarz son pei e Seselwa pe

perdi son pei.

Letan nou vwar sa ki pe arive otour nou, i donn nou en lendikasyon lo ki zistans Msye

Michel i pare pou ale pou satisfer leta Abu Dhabi donk bann etranze. Sa i fer nou ankoler koman en pep

akoz se nou sovrennte e nou leritaz ki pe glise dan nou lanmen. Nou

senpleman demande ki etranze ki vin Sesel i respekte nou e pa pran nou sitwayen pou dezyenm klas, ki

zot pa pran travay ki Seselwa kalifye i kapab fer ki zot pa polye nou delo,

ki zot pa ganny nou paspor e drwa vote, kan vre Seselwa a letranze pa pe ganny sa drwa e ki etranze pa vin

pran tou nou bann pli zoli morso later e anpes nou al lo nou lans. Nou pa anvi ki etranze i ganny

nenport ki privilez parlao Seselwa. Sa pa zenofobi Mr Speaker me

patriotizm. Detrwa lannen pase mon ti dir

ki Sesel i parey en bis ki napa fren dan en desant, masin ti'n tennyen e devan li ti annan en presipis me ki

drayver ti dir tou keksoz i oke. Ozordi la sitiasyon; Sesel i parey en

bis ki napa fren dan en desant, masin in tennyen e devan li set en presipis me drayver li in fini sote me

i pe dir tou keksoz i oke. An dot mo Msye Speaker ozordi Sesel napa

3

direksyon, Sesel anba Msye Michel napa plan, i resanble ki nou pe tenir

avek zis en sel lakord Abu Dhabi. Personn pa konnen dan ki

direksyon i pe ale eksepte ki serten pti lanperer pe kontinyen byen pase, me mazorite lepep Seselwa pe viv

dan gran soufrans, en zour i en keksoz lannmen i en lot, apre-de-men i en lot zafer ankor.

Pep Seselwa mon anvi

demann zot en kestyon, letan bann sef sa pei i dir ki nou pei i oke e ki nou roupi i stab, ki rezerv in

ogmante, eski ou ou santi ou lavi i oke e stab, dir mwan eski ou ou lavi

i oke e i stab, oubyen eski letan sa bann dimoun i dir sa ou trouv ou pe tay partou kote zis pou fer de bout

zwenn. Ou viv dan lenkyetid pa pou ou rod en kado pour ou zanfan, me pou ou kapab met manze dan

kastrol ou fanmiy. Akoz ki sa manman i bezwen manz en gro

lasyet manze dan kantin lotel se pour ki son zanfan dan lakour i kapab ganny en repa avek en labous

an mwens pou nourir. Akoz ki sa msye ki dan son 57an letan in fini fer en zournen travay i al anploye

koman gardyen ziska 6er bomaten se pour li nobou okip son fanmiy.

Eski vreman lavi nou pep i

stab e oke, oubyen eski i annan

konfizyon avek serten ki zot zot lavi i oke alors zot krwar ki lavi tou

dimoun i oke. Eski la realite ki dimoun pe viv ladan i etranz pou serten akoz zot nepli lot peron pour

partaz soufrans ek douler dimoun, ki zot in oubliy zot prop dimoun dan

pe rod zot prop dibyen. La realite nou sitiasyon ozordi se ki i annan

tou kalite keksoz dan laboutik me dimoun napa larzan dan son pos

pou aste. Sakenn pe vann marsandiz pri ki zot anvi, me sa Seselwa ki ganny trangle san ki son

gouvernman i regarde ki manyer pou defann li. Okontrer STC li osi i donn lanmen pil lo nou pep akoz i

annan son misyon sekre, sa i vedir ki lapovrete in rantre lo nou pep ki

nou kontan oubyen non. Gouvernman atraver

logmantasyon GST sorti 12% pou vin 15% i montre nou ki i tanpi si

diferans dan pri manze ki dimoun i peye in ogmante. Si sa gouvernman ti vreman kontan son pep e annan

konpasyon i ti a bezwen regard ankor GST e fer sir ki dan son prop laboutik STC pri marsandiz i reel e

non pa sa ki nou vwar ozordi.

Mr Speaker annou pa kanmi pou dir keksoz ki manyer i ete. Si lontan ou lapey ti ariv ou ziska le 10

ozordi i pa ariv ou le 5. Konbyen dimoun ki trouv zot pe viv dan det permanan, tou lazournen zot

bezwen prêt larzan pour zot kapab rod sa ki zot fanmiy i bezwen.

Konbyen zanmi ki’n vin lennmi zis akoz pret larzan apre pa kapab rann. Letan zot rann en bor zot

drwa en lot bor. Seselwa eski sa pa realite nou lavi ozordi kot tou

lazournen dimoun pe fouy en pli gran trou pou bous en lot trou? Wi leksperyans ki dimoun pe pas ladan

ozordi i fermal. Me letan nou vwar ki bann dirizan i dekonekte avek lepep

4

sa i vin pli fermal ankor. Soufrans ki nou pep pe pas ladan ozordi zanmen

in deza sitan for. La misere ki nou pep pe eksperyanse zanmen in sitan

fermal, tou keksoz in ogmante, lavi i dir, malere pe soufer. Paran i kontinyen pa anvoy zot zanfan lekol

parfwa akoz zot napa nanryen pou met dan zot bwat. Fer en letour dan bann vilaz pandan ler lekol e ou pou

soke pou vwar lakantite zanfan ki ou zwenn ki pa ni malad me ki dan

lakour. Sa ki dimoun pe resanti se ki gouvernman oubyen bann lazans gouvernman pa enterese avek

soufrans sa pep Mr Speaker, me zot plito enterese ki dimoun i pey sa

dernyen sou. Realite lavi se ki gouvernman

ozordi in perdi konpasyon pour son pep, e olye rantre pou partaz son soufans i plito get dan lot direksyon.

Zot koze e dir zot met dimoun o sant devlopman me sa i zis parol, letan

pou servi ou ou sant, me apre sa zot pa enterese. Leksperyans dimoun ki koze. SPPF/Parti Lepep i en parti e

en gouvernman ki’n abandonn lepep Seselwa.

Mr Speaker Seselwa i vwar diskriminasyon e la preferans e sa i

fermal. Sa manman Seselwa ki’n ranmas son larzan oubyen ganny en tiket rebate avek son zanfan ki

travay dir lo Air Seychelles e ki’n ganny sans aste de pti keksoz pour

son fanmiy i ganny depouye lo airport par Ostralyen pou pey sa

dernyen sou, tandi ki bann privilezye i pas trankilman dan VIP oubyen zot fer apoze zot gro avyon

Antonov e tou container i ganny debarke san ki okenn zofisye

ladwann i ganny drwa gete kwa ki dan sa bann container. Son pick-up i

pran son cargo anba avyon tandi ki Seselwa i bezwen pey sa dernyen

sou sansan son keksoz i ganny sezi e i bezwen pey lanmann. Eski Seselwa pa’n fini vin dezyenm klas

dan son prop pei?

Seselwa ozordi nou pe viv lo sa ki tonbe a latab serten gran msye, pa les nou ganny anbete

Seselwa. Sa bann zenerater ki Sesel pe gannyen pou anmenn elektrisite sorti lavil ziska Barbarons an pasan

par La Misere kot Lerwa i annan son 2 rezidans. Son lalinny ki i a pe peye

pa pe al pli lwen ki sa. Tou MNA ki ti enterese ti ganny eksplike sa byen kler letan nou ti vizit stasyon PUC.

Eski Msye Valmont pa ti fer kler ki sa lalinny i sipoze anmenn elektrisite dan Sid, e ki sa msye i

kont ki sa lalinny i fer direksyon Pointe Larue, Anse Royale,

Takamaka me ki fodre i pas par La Misere e aret Barbarons. Annou pa oubliye ki sa menm msye pe al

ganny son sours delo pour li menm ki PUC pe organize. Delo pou ganny

ranmase an desandan Souvenir ganny trete e apre en rakor dedye pou anmenn delo kot son pale La

Misere. Ankor ennfwa Seselwa i ava ganny bann restan. Antretan zabitan La Misere i ava kontinyen

debat avek sa delo ki’n polye tou bann sours e ki ozordi menm lopital

i dir avek ou serten bakteri zanmen zot in deza vwar.

5

Mr Speaker etranze ki annan pli gran privilez ki Seselwa dan nou

prop pei. Si en Seselwa pe konstrir en lakaz e planning pa kontan

serten keksoz akoz en senp pti problenm lanvironnman deswit i ganny en stop order, travay i aret e

ni en blok ou pa kapab met lo en lot. Me letan konstriksyon lo pale i

permet ki plis ki 100 tonn malpropte i rantre dan sours delo piblik gouvernman i preski ferm son lizye e

zot koz lo iminite diplomatik. Letan konstriksyon i depas balizaz, zofisye

gouvernman i monte e bouz taso. Mwan mon dir klerman ki sa travay pa ti devret zanmen ganny drwa

komanse premyerman. Ozordi i devret arete

imedyatman e tou zabitan La Misere i devret ganny peye konpansasyon

san ki i annan okenn nesesite pou prodwir okenn papye medikal. Levidans i kler plis ki 700 travayer

in polye sours delo ki rantre kot bann zabitan, alor tou dimoun i

devret ganny peye zot domaz. Napa nanryen plis ki sa, konmdir koze, case closed.

Frer ek ser annou reflesir

enpe pli lwen ankor, mazinen ki si

gouvernman i les en etranze fer sa ki i anvi, kwa bann lezot keksoz ki

pe arive dan nou pei? Letan ou tande ki lanmar in konble, ki serten son kes in toufe, ki dan tel landrwa i

annan koripsyon, ki tel lanperer pe fer sa ki i oule lo son zil. Eski

aprezan ou komans ganny en konprenezon ki tou pouvwar i dan lanmen serten e ki zot fer sa ki zot

anvi akoz dan sa pei serten i par lao lalwa. Se sa nou pei Sesel. La ki ou

konpran enpe pli byen, ouver ou lizye plis e ou ava konpran sa lalit ki

nou pe anmennen koman en lopozisyon e ki manyer souvan ou a krwar nou pe bat nou latet avek en

miray ros. Sesel fodre vin en pei kot

lalwa i aplik pou tou dimoun e pa zis pour bann malere e bann ki pli

feb ki napa koneksyon. La realite nou pei se ki sa liberalizasyon sovaz san en tranzisyon i fer ki ozordi

bann fermye pe soufer, e prodiksyon lavyann poul lokal i dan danze

kolaps. Sa i vin apre move planifikasyon e i fer ki prodiksyon lokal pa kapab fer konpetisyon avek

prodiksyon Brezilyen. Mon eksprim mon solidarite e mon donn mon sipor tou sa bann fermye ki pe fer

fas avek difikilte.

Ozordi mon espere ki tou dimoun i konpran akoz ki SNP ti a pe lager pou demande ki

gouvernman i donn en sibvansyon sa sekter nou lekonomi. Akoz sa pa’n ganny fer ozordi non selman ki

bann laferm i riske fermen me hatchery, labatwar, e faktori

prodiksyon manze zannimo osi i dan difikilte. Gouvernman fodre entervenir imedyatman pou sov sa

lendistri. Nou pa pou kapab koz lo sekirite alimanter si napa sipor leta.

I pa zis en kestyon regard standar ek kalite dizef ek lavyann me plito sov en lendistri lokal ki anploy en

kantite dimoun. Ankor ennfwa si letan sa sekter ti a pe anvoy bann

6

mesaz detres, gouvernman ti ekoute nou pa ti pou ariv dan sa staz kot

nou ete. Sa menm danze i aplik pou bokou lezot pti biznes ki pa pou

kapab fer konpetisyon avek lenportasyon.

Ozordi sa ki pe arive Sesel se ki nou pe tonm anba en nouvo sistenm kolonizasyon kot nou pei si

nou pa fer atansyon pou nepli pour nou. I regretab ki apre 33an

opouvwar ozordi nou lapolis i dan lanmen Irlande, nou sistenm taks i dan lanmen Ostraylen, elektrisite ek

delo i dan lanmen Franse e i annan bokou bann lezot etranze ki ansarz

nou pei. Si keksoz i sitan mal ki nou

bezwen pran sa bann desizyon drastik, ki nou ti pe fer pandan tou sa bann lannen? Eski pa pandan sa

menm sa bann lannen ki nou ti ganny dir ki tou keksoz pe al byen.

Anba en ladministrasyon SNP Mr Speaker pandan son premye 3an dan lofis nou pou fer sir ki sa bann

etranze i ganny ranplase par Seselwa. Si Seselwa i kapab anmenn avyon tou groser atraver

lemonn mon pa vwar akoz ki nou pa kapab okip sa bann pozisyon kot i

annan etranze ozordi dan nou pei. Si Seselwa i kapab refri match world cup, eski nou pa kapab ansarz nou

prop pei.

Mr Speaker regarde ki manyer nou’n ganny anbete. Dan son

diskour Msye Michel i dir ki dolar ti Rs17 an Fevriye 2009, e apre Rs12 ozordi. Me ki manyer dolar ti ariv

Rs17 lannen pase, se akoz desizyon e aksyon gouvernman Msye Michel.

Annou pa oubliye ki dolar ti Rs6 e apre Rs8. Dan sa menm konteks,

Msye Michel i dir nou ki NDEA pe fer en gran travay e zot in fer plis ki 200 entervansyon. Seselwa napa

nanryen pou nou eksite e kontan avek sa sif. Msye Michel pa realize ki i senpleman montre nou gravite

problenm drog anba li koman Prezidan e la ankor ennfwa i montre

nou atraver son legzanp sa dimoun ki’n ganny arete Dubai ki drog i ankor pe rantre dan nou pei par

gran kantite. Son ladministrasyon in fail lazenes Seselwa, e tou bann

fanmiy ki soufer konsekans drog e tou son fleo.

La realite nou pei se ki erezman nou annan en lopozisyon ki

konnen ki i dir, ki met presyon pou defann sa pep, ki pous gouvernman pou sanz sa ki mal e ki fer bann bon

propozisyon malgre zot pa ganny aksepte deswit. Par egzanp Mr Speaker dan lespas mwens ki 3

mwan serten propozisyon SNP in fini ganny aksepte, tandi ki letan

mon ti fer zot lot kote ti boude e serten ti fri baksou Anse Boudin. Vandredi pase zot in aplodi lebra

kase Eski zot rapel letan gouvernman ti anons taks lo lentere labank? Eski sete pa SNP ki ti dir

fodre pa ki i annan? Eski zot rapel letan SNP ti dir fodre ogmant sa

sonm lo ki pti biznes pa pey taks? Seselwa analiz pour zot menm e zot ava vwar kler.

7

Pou mwan Mr Speaker sa ki tris se lefe ki an Desanm Minis

Finans ti dir i pa pou kapab fer sa, tandi ki la Prezidan i fer li afron e

dir ki se sa nouvo direksyon. Eski zot konpran pli byen aprezan letan mon dir ki direksyon ki nou sipoze

pran koman en pei pa tro kler e ki mon krwar ki drayver i nepli dan bis.

Ozordi i kler ki SPPF pe sey swiv sa ki SNP i dir. Alor Seselwa

letan ler desizyon i arive pa bezwen swazir en fake me plito al pou son orizinal, savedir SNP.

Mr Speaker annou get sa byen

e konpran li. Si Sesel ti pe ranmas taks lo tou sa bann keksoz ki’n rantre dan nou pei dan mil container pou fer sa de pale Sheikh Khalifa anler La Misere ek Barbarons, si

nou ti’n vann sa later ansyen tracking station son vre pri nou ti pou kolekte plis atraver GST ki sa

swadizan bann donasyon ki nou pe gannyen. En QS in estimen ki

groser sa de pale e tou son lor e lezot garnitir pli o nivo pou fasilman ariv en bilyon dolar. Avek GST 15%

sa i vedir nou ti pou’n ranmas 150 milyon dolar. Eski sa sonm i pa plis

ki sa bann donasyon ki nou sipoze pe gannyen. Me ou konn en keksoz Mr Speaker si nou ti’n fer sa rezilta

se ki nou ti pou debout koman en pep fyer, nou sovrennte e nou dignite ti pou entak. Alor Seselwa

fodre pa ki nou les nou ganny anbete avek parol kan ofet nou pe

ganny pran pou bann enbesil. Petet realite ki serten i regarde se larzan

pou kanpanny ki’n ganny garanti pou aste Seselwa.

Mwan ozordi mon anvi dir

avek Seselwa ki si zot les zot ganny aste ankor sa prosen eleksyon definitvman Seselwa pou vin etranze

dan son prop pei. SNP i dir prezerv nou sovrennte, Sesel pour Seselwa.

Mr Speaker ozordi gouvernman pe kont lo diplomasi

ekonomik pour nou lavenir, me ki savedir diplomasi ekonomik? Si sa i vedir ki nou bezwen donn tou kwen

nou pei pour nanryen, ki nou bezwen permet ki nou lalwa i ganny

met dekote, ki nou lanvironnman ek nou delo i ganny polye, ki nou popilasyon i bezwen sibir menas

lasante pour nou an retour ganny en loan oubyen en kado, mwan mon

pe dir non mersi. I annan en lot mannyer devlop nou pei. Mon konnen ki i annan nasyon ki ris dan

lemonn, i annan endividi ki kapab aste Sesel 10 fwa ek pocket money me ki konsekans? Ler ou’n vann, ou’n vann, i nepli pou ou, mon dir aret vann Sesel silvouple.

Mr Speaker la realite nou pei

ozordi se ki diskriminasyon e

korpisyon i kontinyen renye. Letan dimoun i rod lanplwa kestyon politik

i kontinyen ganny demande lo ki parti politik i siporte, lakaz i ankor ganny donnen avek lagreman swa

MNA SPPF/Parti Lepep oubyen chairman brans SPPF Parti Lepep.

DA i reste en azan politik. Serten dimoun parey Mr Frank Kilindo i ankor ganny sere e zot pa donn li en

8

licence taksi malgre zot dir li leve e debrouye. Serten sinnyatir i ankor

ganny konsidere koman pa akseptab dan nou pei e bann pti

lanperer i ankor pe ravaz later Sesel. Frer ek Ser Seselwa realite

nou pei pa normal e nou pep pa pe

viv en lavi normal. Mon pe envit ou pou ede kree en pei kot nou zet

dekote sa bann burglar’s bars ki’n ganny entrodwir anba en gouvernman SPPF, pou rezet tou sa

drog ki sa menm gouvernman in les nou zenn ganny enfeste avek. Pou

etabli egalite e met dekote lenzistis kree par sa menm sistenm ki’n opouvwar depi ‘77.

Frer ek ser Seselwa ansanm

annou kree en leta efektiv ki donn

nou stabilite, prosperite, e fer nou prezerv nou nasyonalite. Annou retir

nou pei dan sa leta kot i trouv li ozordi e ansanm annou fer monte nou paviyon.

Frer ek Ser mon anvi avans en

vizyon senp pour nou pei, sa vizyon set en lavi normal, nou bezwen viv en lavi normal dan nou pei, kot nou

ganny permet pou annan kontrol lo nou lavi, sa bann sok tirbilans e boulversman. Sa i pa en rev avek

bann gran lide filozofik i tous lo bann keksoz konkret ki neseser pou

Seselwa amelyor son lavi. Frer ek ser i mon krwayans ki nou pei i ganny ase larzan avek bann resours

natirel, bann lendistri ek bann aktivite ekonomik. Tou nou dimoun

i devret kapab partaz sa larises ki nou pei i prodwir. Letan sa i arive nou tou san eksepsyon nou ava

ganny en bon standar lavi. En leta efektiv i enn ki okip byen larises pei

e partaz li byen. I pa enn ki les kreasyon en group vilnerab ki

depann lo lasistans me plito i retir dimoun lo welfare e donn zot sa posibilite pou zot travay e pran

kontrol zot lavi. Se sa ki mon anvi vwar, dimoun pe pran kontrol zot

lavi dan dignite san ki politisyen i bezwen transform zot dan bann lobze ki kapab ganny aste letan

eleksyon i arive. Pou en lavi normal dimoun i bezwen stabilite dan zot lavi. Seselwa i ganny tro bokou sok

ek sirpriz. Mon pe propoze avek tou Seselwa en gouvernman ki fer byen

son plan, bouz avek prekosyon e kree en sistenm ki dire. I annan en kantite leson ki nou kapab aprann

Msye Speaker tel ki en konsiltasyon senser e onnet kot tou lavwa i ganny

tande, fer bann bon plan an prenan kont sitiasyon pei e donk rod sa ki meyer, koriz okenn fot imedyatman

san rod leskiz e mentenir en kiltir la transparans. Sa bann prensip senp pou permet dimoun konnen kwa ki

pe arive e donn zot posibilite fer zot kontribisyon. I pou vedir ki a tou

moman dimoun pou konnen kote zot debout e zot pa pou ganny okenn sok atraver bann lanons

gouvernman. Mon pe fer en lapel ozordi pou

tir politik dan lavi toulezour, mon krwar ki politik dan lavi toulezour i

bezwen annan en balans e non pa parey ozordi kot tou keksoz i ganny regarde koman politik ziska lekel ki

ou byen avek. Mr Speaker nou leta i bezwen enn kot tou dimoun i konn

9

son drwa e nou viv dan en sitiasyon ki nou kapab predir, personn pa

devret dan en sitiasyon kot i pa konnen si en permisyon pou ganny

donnen oubyen en licence pou ganny aprouve. En dimoun ki swiv bann regilasyon etabli pou en servis

i bezwen annan sa konfyans ki son demann pou ganny byen ekoute e

akorde dan menm fason ki en lot sitwayen ki fer parey. En etidyan ki pe rod en labours i bezwen konn

bann standar ki’n ganny etabli e si i ganny bann pwen neseser i bezwen annan sa garanti ki son rev pou

ganny realize. Annou elimin dout avek preferans si nou anvi konstrir

en leta for e efektiv. Msye Speaker en laspe

enportan dan stabilite se sekirite pour tou Seselwa. Nou bezwen

ennfwa pour tou vin en nasyon kot lavi ek propriyete i ganny proteze, nou en pti pei e nou pa bezwen toler

sa kantite menas anba ki nou pep i viv ladan ozordi. Seselwa pa kapab lesklaz byen ki in gannyen atraver

travay dir ek devosyon. Mon pe envit tou Seselwa dan en pei kot nou pou

santi nou dan sekirite. Krim pou ganny konbat efektivman kan tou manm lafors lapolis i travay avek

konesans ki se zot ki responsab pou sekirite sak sitwayen e ki tou dimoun i devret ganny trete avek

menm kourtwazi. Mon pa bezwen fer zot rapel ki gouvernman in ganny

kondannen par lakour pou fer lapolis bat son prop sitwayen. Sa i pa manyer ki lapolis i devret travay.

Mon vizyon Mr Speaker se pour vwar en lafors lapolis

profesyonnel ki travay pour tou dimoun e pou lasosyete. Eski nou

kapab fer sa arrive? Mon dir wi nou kapab fer li. Mon profite pou felisit bann zofisye ki deza partaz sa

vizyon. Mon fyer nou bann manm lapolis ki onnet e ki travay avek konsyans. Mon regrete ki i annan

plizyer dan lepase ki ti kapab ankor pe fer en bon travay dan lapolis si

zot pa ti’n ganny met dekote e dezonore.

Mr Speaker sekirite nou pep i osi vedir devlop nou defans kont

bann menas eksteryer. Nou lafors defans pli spesifikman nou coast guards i bezwen ganny resours

neseser pou fer zot travay. Size larme, Sesel pou bezwen vin en size

pou en deba nasyonal tre byento. Si Sesel i bezwen en lafors militer, son grander, son bidze ek son rol pou

bezwen ganny aborde. I nepli ler pou fer solda krwar ki larme i en lafors

SPPF pou defann Prezidan ek la revolisyon. Lwayote tou solda i anver leta Seselwa e zot la pou servi

anba okenn komander an sef ki lepep Seselwa i donn zot.

Mr Speaker pour nou donn Seselwa en lavi normal dan en leta

efektiv nou bezwen kree bann lenstitisyon ki for e ki annan bann manda pou akonplir zot

responsabilite dan en fason onnet avek kapasite. En pei pa kapab kont

zis lo bann endividi me lo bann enstitisyon byen etabli. Ozordi nou annan en sistenm me malerezman

10

bann bout pa ganny sa liberte pou fonksyonn byen. Tro bokou i

depann lo bann sef pli o, rol legzekitiv se pou donn bon

direksyon atraver bann plan ek bann polisi me se bann lenstitisyon ki asire ki lazistis egalite ek ladwatir

i ganny enplimante dan lavi toulezour.

Nou bezwen bann lenstitisyon for e endepandan. Lasanble

Nasyonal i premye legzanp. Fodre ki sa lenstitisyon i pran son lendepandans total avek legzekitiv

pour li azir koman en tyek ek en balans. Mon redir Msye Speaker ki

Sesel i bezwen rantre dan sa tradisyon kot en Speaker le moman ki i ganny elekte i garanti son

pozisyon ek son lanplwa tenure of office parey nou dir san okenn

menas e apre sa i vin totalman endepandan e i pa partisip dan okenn aktivite parti politik. Dan sa

menm konteks Mr Speaker avek tou respe mon regrete ki ou’n deside

limit nou lentervansyon, sa de leaders lo 35 minit. E sa se akoz longer speech ki Prezidan in delivre.

Mon pe dir regilasyon ek pratik Lasanble pa devret depann lo sa ki

Prezidan i fer. Lasanble i devret adopte son pratik dapre

konsiderasyon son travay e azir koman en lenstitisyon otononm.

I malere pou dir me serten lenstitisyon ozordi tel ki Ombudsman, Komisyon Drwa Imen,

Komisyon lo Etik, e Biro Komisyonner Eleksyon in ganny fer

sitan feb ki zot pa ede pou fer nou

demokrasi vin for. Nou bezwen regard ankor tou sa bann lalwa ki

kontrol zot e anmenmtan etabli bann nouvo lentitisyon tel ki en

Komisyon Servis Piblik. Mr Speaker en bon ledikasyon

i a labaz tousala. Nou pa pou kapab kontinyen avek en sitiasyon kot lanmwatye nou zenn i kit lekol san

ki zot annan bann abilite pou komans travay e debrouy lavi dan

en sosyete modern. Nou bezwen ouver bann laport loportinite pour tou dimoun partisipe. Sesel pou

bezwen anbark li lo en progranm agresiv pou tir nou bann zenn dan

grif sa bann fleo sosyal ki pe detri zot, zot fanmiy, ek la sosyete. Sel fason pour nou fer vre progre se

pour donn nou dimoun konfyans e pouvwar pou azir. Sa leta ki nou pe viv ladan ozordi pa pou anmenn nou

tro lwen, se pour sa rezon ki mon pe servi sa moman pou dir avek tou

dimoun ki nou kapab ganny en meyer demen ki nou kapab rekomanse pou travay ki nou fer e

parlao tou ki nou kapab ganny en lavi normal.

Frer ek ser mon krwar moman in arive pourki tou Seselwa i ganny

trete dan menm fason, e tou sa bann ki anvi met zot non lo lalis voter ki zot isi oubyen a letranze zot

devret kapab fer li. Mon pa vwar akoz ki Seselwa ki ankor annan

propriyete isi Sesel, ki annan biznes e pe donn lanplwa lezot Seselwa oubyen ki’n vin vizit zot fanmiy e

menm anvoy larzan regilyerman, i devret ganny rezete letan i ariv ler

11

pou pran desizyon lo direksyon nou pei. Pour nou rekonstriy nou pei

annou les tou Seselwa san diskriminasyon met lanmen dan sa

lapat ki apel Sesel e ed li pou li grandi.

Mr Speaker sa lannen nou travay koman en parti politik dan Lasanble e an deor Lasanble pou

ganny dirize par lide transform Sesel dan en leta efektiv pourki tou

Seselwa i ganny en lavi normal. Dan Lasanble nou pou anmenn bann mosyon ek kestyon dan sa

direksyon. E letan nou pou regard lezislasyon ki gouvernman i propoze

se sa bann prensip ki nou pou swiv pou regarde si nou pou siporte oubyen non. Nou bezwen protez nou

pep ek nou pei.

Msye Speaker mon envit tou

Seselwa dan nenport ki parti politik oubyen krwayans sosyete pou

zwenn sa linisyativ ki mon’n lanse pour nou kree en pei stab, solid, e efektiv, annou mazinen ki Sesel i

nou pei, sa direksyon ki i pe pran ozordi pa bon pou nou e pour bann zenerasyon ki pe vini. Ozordi i sa

moman pour nou azir. Koman Lider Lopozisyon e Lider SNP mon pou

pran tou linisyativ pou diriz sa lafors sanzman. Mon akey tou lezot linisyativ ki al dan sa menm

direksyon, mon dir annou ini, annou koze, e annou sov nou pei.

Nou lanbisyon i bezwen pou nou vwar en pei ki fer nou tou viv dan lafyerte. Mazin byen ki si nou mank

sa sans fer li sa fwa nou pou pler disan.

Mr Speaker nou travay i enn

ki nob. Tou lafors pozitiv dan sa pei pe rod sa ki bon e sa ki byen pour

tou dimoun, pour sa nou pou ganny maltrete, ensilte e napa kalite kalomni ki nou pa pou pas ladan.

Dan tou sala annou gard nou latansyon lo sa latas ki devan nou e lo sa pep ki nou pe servi. Pa les

nanryen distrer nou dan sa travay, mazin tou lezour lepep Seselwa,

ekout zot leker e ansanm annou donn nou pei ek nou zabitan en lavi normal.

Zisteman Mr Speaker letan

mon pe terminen, letan nou pe pas e letan nou pe mars ver krisifiksyon e larezireksyon nou sover e nou met,

annou mazinen pou pran no lakrwa tou lezour pandan sa Karenm e enplor nou Bondye pou beni nou

pep, pour beni nou pei, e pou beni sakenn parmi nou dan sa Lasanble.

Pandan 2010 SNP pou travay pou donn lepep Seselwa en lavi normal, e dan sa latas okomansman en

lannen dan en nouvo Lasanble nou dir, nou pa pou zanmen les tonbe lepep Seselwa. Mersi bokou Mr

Speaker.

MR SPEAKER Avan mon demann Lider Government Business pou koze, mon

oule zis fer en remark ki zot annan zis 30 minit pou zot koze e mwan

mon pe fer zot de liders en faver, mon pe donn zot 5 minit anplis, zot ti dwatet apresye sa. Leader of Government Business.

12

HON MARIE LOUISE POTTER

Mr Speaker, Koleg Manm Lasanble

Nasyonal, Pep Seselwa. Avek sak

nouvo lannen nou Lasanble i donn

en nouvo randevou avek lepep pou

sa gran deba lo leta nou nasyon. Me

pour sa lannen 2010, sa randevou i

enn ki istorik, senbolik e inik.

Lasanble pou sezyenm fwa sa fwasi

anba en nouvo twa. Politisyen e

dirizan Lepep e lopozisyon i fer

premye bilan leta nou nasyon dan

nou nouvo batiman ki pou premye

fwa dan nou listwar i ganny dedye

inikman pou travay Lasanble

Nasyonal koman sa dezyenm pilye

nou lademokrasi.

Parti lepep dan nou Lasanble i

azout son lavwa pou dir mersi

gouvernman Lasin avek ki nou'n

touzour annan en lyen lamitye tre

for pou sa kado senbolik. E nou dir

mersi Prezidan Michel pou tou bann

benefis ki Sesel pe kontinyen

gannyen avek pei zanmi an rezilta

travay ki i pe personnelman fer pou

Sesel lo nivo enternasyonal.

Osi istorik avek nou deba

ozordi se ki nou pe adres lepep dan

en nouvo Lasanble N7asyonal ki

pou reste sa batiman pionye lo sa

nouvo zil ki nou'n konble e lo lekel

nou pou vwar en nouvo lavil Victoria

grandi e devlope dan en pros avenir.

Ozordi bilan nou leta nou

nasyon parey nou konnen pou

ankor ennfwa montre sa diferans

profon ki egziste ant kote Lepep e

kote lopozisyon lo fason apresye

larealite nou pei e fason prepar pou

lavenir.

Dan lespri latolerans nou'n

ekout bilan dirizan lopozisyon lo

Sesel ozordi e avek sa menm

tolerans permet nou lo kote Lepep

eksprim nou dezapwentman avek sa

bilan pesimis e negativ lo leta nou

pei ki nou'n fek tande. Nou

dezapwente akoz ankor ennfwa

Dirizan Lopozisyon in konfiz leta

nou nasyon, vre leta nou pei avek

leta lespri bann dirizan dan

lopozisyon ozordi.

Leta lespri lopozisyon parey

nou touzour konnen in enn ki'n

touzour negativ, 2 pwa, 2 mezir e

depresiv. E leta lespri 2 pwa, 2

mezir ki pa vwar nanryen mal letan

nou donn lafors militer Ameriken

iminite konplet lo teritwar Sesel

antye me i kont ler en Prezidan e en

Lerwa Arab i ganny menm iminite

pou annan en rezidans diplomatik

Sesel. En leta lespri 2 pwa, 2 mezir

ki pa vwar nanryen mal avek

batiman State House ki ti ganny

konstrir par Gouvernman Angle. Me

i kont lefe ki gouvernman Sinwanr

in batir en nouvo batiman Lasanble

Nasyonal ki ozordi zot in

konfortableman enstal zot ladan e ki

ou a krwar nanryen pa'n arive. E

13

veye, byento sa batiman pou osi vin

zot lide.

Msye Speaker en leta lespri 2

pwa, 2 mezir ki pa ti vwar nanryen

mal avek bann gro, gro boul blan ki

ti'n reste lo nou skyline pandan

plizye lannen me ki vwar problenm

ozordi avek en zoli batiman ki pe

ganny konstrir dan sa menm

landrwa. Mon demande si ti en

Monark eropeen ki ti pe batir en

pale Sesel si nou ti pou tann tou sa

tapaz par lopozisyon parey nou pe

tande. Sa i fer nou rapel sa menm

leta lespri e politik 2 pwa, 2 mezir ki

yer ti kont ki gouvernman I aste tou

lavyann avek fermye e met kontrol

lo lenportasyon lavyann, larg

lanmen fermye e tir kontrol lo

lenportasyon, ti zot sanson prefere.

La ozordi zot pe dir nou anmar

lanmen konsomater e kontrol

enportasyon lavyann. Mr Speaker

nou pep i bezwen ganny en bon deal

dan sa zafer lavyann, nou pep i

bezwen kapab aste lavyann ki pli

bon marse posib, ki i enporte, ki i

lokal e se sa ki nou pe fer.

Avek en lopozisyon ki annan

en leta lespri parey, pa ekspekte

vwar nanryen ki bon lo nou pei, pa

ekspekte lir nanryen pozitiv dan zot

papye, lo Sesel e ki fer ou pran ou

sans, pran loportinite ki ozordi i an

abondans me fer atansyon fer, ser,

Seselwa pandan ki ou ou’n touzour

ganny garde dan sa leta lespri

negativ, dan sa leta fristrasyon e

depresiv, lot kote vreman, vreman

kabri pe manz salad. Get byen sa

bann ki lannen ale, lannen vini pe

dir ou ki sistenm pa bon, ki etranze

pe pran tou ou plas e la nou'n fek

tande ki lavi pa oke, ki lavi i dir e

zanfan pe soufer, ki Seselwa i

dezyenm klas ki lavi pa normal.

Gete kimannyer zot zot in sanze

anba sa menm sistenm ki pandan

17 an ki zot pe kontinyen dir ou pa

bon. Gete kote zot zot in arive. Sa ki

ti dir ou konblaz pa bon, ozordi zot

biznes lo konblaz pe fleri. S ki ti dir

ou bann politisyen ki fer gro lakaz lo

montanny i koripte, ozordi pe dir ou

napa nanryen mal avek sa ki pour

zot. Sa ki ti dir ou politisyen pa

devret pran konsesyon lo loto, ozordi

zot pe drive bann gro transpor nef lo

konsesyon ki zot in pran. Sa ki ti

dir ou lenvestisman etranze pa bon

pour Sesel, ozordi zot pe byen pase

dan tou kalite biznes ki bann tel

envestisman pe anmennen. Alors

tou sa ki nou pe tande ozordi lo sa

size Arab e later 1 roupi, etranze

Sesel konmdir Angle, take it with a

pinch of salt.

Demen ler Arab i etablir en prezans

diplomatik Sesel, veye lekel ki nou

pou vwar pemye dan salon Arab lao

La Misere. Demen ler Arab i kree

louvertir pou plis devlopman e plis

larzan vin Sesel veye si ou pou tann

zot koz ankor lo Arab, zis parey nou

14

nepli tann zot koz lo Siva ti en lepok

zot ti dir Siva ti pe aste tou nou later

Sesel e ti pe pran Coetivy pou

lakourt dipen. Demann zot akoz

ozordi zot trankil lo Siva. Msye

Speaker veye ler zot pou'n ganny zot

kopo, si lopozisyon pou ankor

enterese avek zabitan La Misere, ni

menm rapel sor ki bann zabitan pe

pas atraver, swivan sa lensidan

malere ki pa ti'n dwatet arive. Parti

Lepep dan Lasanble i zwen avek

Prezidan Michel pou eksprim nou

profon regre pou sa lensidan malere

ki'n arive, nou donn tou viktim nou

langazman ki tou mezir neseser pe

ganny pran pou koriz sa lerer e

repar tou domaz materyel e moral ki

sa in okazyonnen lo nou frer ek ser

ki reste La Misere.

Msye Speaker nou kondann

tou bann politik degoutan ki

lopozisyon pe fer lo sa size e nou

pou fer sir ki tou bann langazman

ki'n ganny fer par gouvernman e sa

kontrakter i ganny aplike to the

letter dan en del rezonnab.

Msye Speaker mon dakor ki

nou bezwen tir leson lo sa lensidan

ki'n arive e nou pou fer sir ki sa ki'n

arive La Misere pa zanmen repete

dan okenn lezot distrik a lavenir.

Dan sa konteks parti Lepep i

propose;

(i) Ki risk assessment i

ganny fer lo tou bann

gran sit konstriksyon ki

annan an se moman

pou prevenir e azir kont

okenn danze polisyon

potansyel ki kapab

annan.

(ii) Ki en lodit i ganny fer

dan tou bann ka kot

enforcement notice kont

polisyon lanvironnman

pa pe ganny respekte

parey nou'n tande lo

televizyon pe arive

Fairview, Arpent Vert e

partou kot i annan pou

ki aksyon imedyat i

ganny pran avek bann

ki responsab e

(iii) Ki en revi konplet i

ganny fer lo prosedir ki

egziste pou elimin bann

defayans ki kapab

annan dan

kominikasyon ant bann

lazans e lotorite ki

responsab pou protez

nou sitwayen kont bann

lensidan polisyon parey

a lavenir.

Me petet leson pli enportan

pou tire lo sa ki'n arive se pour nou

aret krwar tou sa ki lopozisyon i dir

lo size sa rezidans Arab La Misere.

Sesel i pa le sel pei ki akey Prezidan

en lot leta annan en rezidans Prive

anba stati diplimatik se li. Plizyer

pei devlope tel ki Lafrans, Langleter,

Lespanny, La Swis, paregzanp i

15

annan bann rezidans parey sirtou

par bann sef Deta Arab ki zot

menm ankouraze pou vin etablir se

zot. Zot fer li akoz zot rekonnet bann

potansyel enorm ki sa kalite

devlopman i anmennen dan zot pei

respektiv, tan lo nivo ekonomik ki lo

nivo diplomatik.

Isi Sesel SNP e lopozisyon pe

dir nou le kontrer. Si Sheikh Khalifa

ti'n swazir pour li al etablir li Moris

oubyen Kenya, ki pe rod bann sans

parey, nou ti pou vwar sa menm

lopozisyon ozordi pe dir ki Sesel pa

pe fer nanryen pou atir sa bann

loportinite isi. Me la akoz nou'n

reisir, nou'n byen reisir etablir en

relasyon tre pros avek Abu Dhabi e

Sesel e lepep Seselwa pe deza

benefisye avek desizyon

gouvernman pou akey sa gran

personnaz dan nou pei, get tou sa

malpropte ki SNP pe senmen lo

bann Arab.

Ler zot dir ki Sesel pa'n ganny

nanryen an retour pou sa later 1

roupi ki zot dir nou'n vann kan tou

Seselwa i konnen ki sa later in kout

500,000 dolar, vreman pour ki zot

pran sa nasyon Seselwa. Letan zot

dir ki Sesel pa pe benefisye nanryen

avek Arab, nou demande lekel ki

pou benefisye avek sa sant

dyagnostik modern ki an

konstriksyon lopital Victoria ki pe

kout plis ki 6 milyon dolar ki

Sheikhs Khalifa in fer Sesel kado, si

pa pep Seselwa, lekel ki pou

benefisye avek sa don 30 milyon

dolar ki Sheikh Khalifa in donn

Sesel pou konstriksyon lakaz lo Zil

Perseverans, si pa Seselwa. Lekel ki

pou benefisye avek sa 2 nouvo

zenerater elektrisite ki'n kout 15

milyon dolar ki Prezidan Michel fek

anonse dan son diskour, si pa

Seselwa. Mansonz e ankor mansonz

e ozordi zot fek vin dir nou ki menm

si nou bil elektrisite tou Seselwa

pou desann zot ankor pe kontinyen

dir nou ki sa 2 zenerater pou

benefisye zis Arab.

Msye Speaker lekel ki pe

benefisye avek sa avyon sirveyans ki

vo 2 milyon dolar e sa don lekipman

lasante ki vo 4.5 milyon dolar ki

Sheikh Khalifa ti donn Sesel an

2006, si pa Seselwa. Lekel ki'n

benefisye avek sa don 15 milyon

dolar ki Abu Dhabi ti donn Sesel

pou siport nou reform ekonomik an

2008 pandan ki lopozisyon ti pe

priye ki nou pa reisir pandan ki

lopozisyon ti taye ler lasaler ti tro

for. Lekel ki pou benefisye avek

finansman avek en windfarm ki

Prezidan Michel in koz lo la ki pe

kout 25 milyon dolar e letid pou

konstrir en danm alavenir isi Sesel

si pa pep Seselwa. Letan sa bann

dimoun i vin isi dan zot avyon prive

parey zot dir, parey zot ekrir dan zot

zournal, lelel ki benefisye avek

airport landing fees ki ant Septanm

16

lannen pase ziska Fevriye sa lannen

in ariv preski 200 mil dolar. Letan

zot lwe loto pou zot lantouraz e

pickup pou saroy zot kargezon parey

zot dir, lekel ki benefisye si pa sa

Seselwa.

Msye Speaker si mon'n al dan

tou sa detay lo sa set akoz mon

santi ki lepep Seselwa in ganny ase

ek sa politik zenofobik e rasis ki

lopozisyon pe ankouraze kont

etranze. Wi zenofobik e rasis, dan

en pei ki'n touzour ganny admire

pou son larmore ek tolerans rasyal e

relizye parey Sesel. Mon’n deza

averti danze ki en tel politik i kapab

poze pour nou pti pei ki'n touzour

viv dan lape e dan larmoni.

Mon'n deza dir ki Sesel pa

bezwen en politik Idi Amin Dada ki

ti persekit tou Arab e Endyen

oubyen en lot Adolf Hitler ki ti

ekstermin tou bann ras ki ti ganny

konsidere pli ba parey SNP pe

promouvwar. Pep Seselwa in ler

pour nou ouver nou lizye lo vre natir

sa lopozisyon ki annan devan nou.

En lopozisyon ki lannen ale, lannen

vini i fatig lepep avek menm vye

sanson ki zot zis resikle e re-mix

avek lanmizik popilis, ki Sesel i

ranpli ek koripsyon, nou’n fatige

tande, menm si pozisyon Sesel lo

lendeks persepsyon koripsyon lo

nivo enternasyonal i kontinyen

amelyore lannen apre lannen e an

2009 Sesel i ganny klase koman pei

ki ganny pli byen gouvernman akote

Moris lo nou kontinan. Anplis led

finansyel direk ki kominote

enternasyonal pa donn okenn pei ou

gouvernman ki zot konnen i koripte.

In dan ka Sesel ogmante

konsiderableman depi ki reform in

komanse. Zis Linyon Eropeen

tousel in triple led ki in donn sa

gouvernman sorti 5.9 milyon ero

pou vin 17 milyon ero lannen pase

tousel.

Si Sesel i vreman annan tou

sa ta koripsyon parey lopozisyon pe

dir, kestyon ki nou bezwen demande

se ki lopozisyon in fer pandan 17 an

ki zot in ganny byen peye pou ede

konbat sa bann ta koripsyon ki zot

dir zot konnen kote e lekel ki pe fer

akoz letan nou anmenn bann lalwa

pli sever kont koripsyon devan

Lasanble, zot kontinyen vot kont e

zot kontinyen kritike. Akoz zot in

nobou anmenn gouvernman ankour

pou rod larzan bate le 3 Oktob me

zot pa kapab anmenn sa menm

gouvernman ankour pou bann

larzan swadizan vole e koripte ki zot

dir zot annan laprev.

Eski i annan keksoz ki petet

zot konnen dan sa bann ta

koripsyon ki nou Parti Lepep nou pa

konnen. Akoz zot pe promet zot

siporter ki zot pou fer tou zizman

tenerer apre prosen eleksyon kan

zot byen konnen ki zot pou reste

17

dan lopozisyon apre prosen

eleksyon.

In ler pou lopozisyon vin fran

e onnet ennfwa pou tou lo sa size

koripsyon. Si en endividi dan servis

piblik ou en zofisye lapolis i koripte,

eski sa i vedir ki gouvernman Sesel

antye e Sesel i koripte? Kan en

Minis ou en MNA lepep i ed enn nou

sitwayen ki dan bezwen eski sa i

vedir ki sa Minis e sa MNA i koripte.

Kan zot siporter i al Arpent Vert pou

rod en led e zot dir li al kot

gouvernman akoz pa zot ki

opouvwar eski zot pe ankouraz zot

prop siporter pou vin osi fer

koripsyon kot gouvernman. Si en

zour lopozisyon i vin opouvwar Sesel

eski zot pa pour ed personn akoz sa

pour zot i pou vedir lapliferans,

viktimizasyon e politik.

Pep Seselwa get byen ki i vreman

annan anba sa bann lapo mouton

swadizan pa koripte. Nou dan parti

lepep nou pou kontinyen ed tou

bann ki dan vre bezwen otan ki

posib e otan ki nou la, menm si

pour zot sa i vedir fer politik e fer

koripsyon. Si tou sa dimoun, tou sa

fanmiy ki nou'n ede atraver bann

lannen pou ganny en lakaz, en

biznes, en lasistans, en travay, en

scholarship, en semen, en carer i

koripsyon e politik parey mon'n deza

dir nou pare pou ganny zize e menm

fer prizon akoz nou konnen ki lepep

pou dan nou kote e en zour listwar

pou akit nou.

Frer e Ser Seselwa in ler pou

nou aret get nou pei e ou lavi

atraver sa smoke screen mirror

konmdir Onorab Henrie. In ler pou

ou sorti dan sa leta victimhood ki

lopozisyon in anmar ou avek e

komans devlop en lespri pozitiv lo

ou lavi. Set aparti en lespri pozitiv ki

ou pou vwar en nouvo perspektiv lo

vre realite e leta nou pei. Ozordi

Sesel pe donn ou en nouvo sans pou

atrap letan ki ou'n perdi pandan ki

zot zot in grosi.

Msye Speaker atraver son

diskour Vandredi pase, Prezidan

nou pei pe envit ou pep Seselwa pou

zwenn nou pou aranze kot i mal e

anbelir kot i byen. Zanmen nou pei

e limanite in deza dan pli gran

bezwen pou zwen ansanm pou fer

fas a otan defi ki nou syek pe poze e

zanmen nou pei in deza dan pli gran

bezwen pou annan bann dirizan

Onorab ki ganny enspire pou dirize

lo en baz inifikater parey Prezidan

Michel pe fer depi ki in asim

pouvwar an 2004.

Lannen pase nou pei ti tir en

leson lo pouvwar ki linite i annan lo

en politik divize, konfize e saboule.

Menm si zot dir ki nou parti i obsede

ek koste, pour nou linite i pa en

lobsesyon me plito en konviksyon e

en vizyon ki dirizan Lepep in

touzour annan depi zenerasyon

18

veteran lepep ki ti lite lanmen dan

lanmen pou nou lendepandans e

pou anmenn legalite lesans pour

nou tou ziska zenerasyon lazenes

lepep ozordi ki pe tenir leker dan

leker pou batir lavenir nou pei. Set

avek sa menm konviksyon e vizyon

ki lepep in reisir travers tanpek

ekonomik ki nou'n konnen lannen

pase e ki ozordi in fer nou vin pli for

e pli pare pou lavenir. Pli for e pare

pou lavenir pa zis akoz nou roupi

ozordi i pli for ki i ti ete lannen pase,

pli for pa zis akoz nou rezerv i ozordi

pli o ki i ti ete lannen pase, pli for pa

zis akoz nou det e to lentere i ozordi

pli ba ki i ti ete lannen pase. Bokou

pli for akoz nou pare pou demen,

akoz koman en pep ki'n sorti lwen,

nou ozordi pli rezilyan fas a

movetan, nou pli toleran fas a

diferans e pli realis fas a bann

nouvo defi ki nou pou kontinyen

rankontre lo nou semen lavi. Nou

konnen ki nou travay pa fini la, nou

konnen ki nou bezwen adres bann

defayans partou kot i annan dan

taks, dan lasante, dan lapolis, dan

welfare, dan nouvo polisi lakaz,

partou kot i annan. Nou konnen ki

nou lalit kont krim drog ek piratri

pa enn ki fasil me nou pa dekouraze

akoz larises leksperyans ki Parti

Lepep i posede dan leadership nou

pei in montre nou ki tou bann gran

defi ki nou annan koman en

gouvernman i osi bann loportinite ki

fer nou vin pli mir, pli matir e pli

determinen dan tou sa ki nou fer.

Nou pou kontinyen konsilte e ekout

santiman nou pep atraver striktir

nou parti dan distrik e dan

gouvernman. Lo bann size ki afekte

zot direkteman e fer sanzman ki

neseser kot i posib. Menm si parfwa

nou pou bezwen revwar nou prop

desizyon lo serten size, nou pou fer

li dan tout imilite e dan lentere

nasyonal. Nou pa pou pretann ki

nou konn tou parey sa lopozisyon

konn tou ki la devan nou.

Malgre nou leksperyans e tou

nou bon lentansyon nou bonn

volonte pour nou donn tou pou

travay pli dir pou fer pli byen nou

rekonnet ki nou pa bann sen, me

bann imen ki pa parfe e ki pou fer

fot lo semen. Me nou osi konnen ki

sak fwa nou pou tonbe nou pou

releve pli for e nou pou kontinyen.

Nou pa per ganny kritike kot nou

mal e nou pare pou aranze kot fodre

akoz nou konnen ki pli gran sazes ki

en zonm i kapab posede se son

iminite pou aprann avek lezot.

Hillary Clinton i kontan dir e mon

site; always take criticism seriously

but not personally, if there is truth in

it learn from it otherwise let it all

right off you e se sa ki nou pe fer e

se sa ki mon pou demann kote lepep

fer pandan sa deba.

Alors vey byen sa bann ki

touzour oule pas pou konn tou ki

19

kapab vwar tou, ki kapab prevwar

tou e ki pou swadizan fer pli byen ki

nou ler zot swadizan vin opouvwar

prosen eleksyon. Lir byen bann

small prints, sa leta parfe, sa leta

efektiv ki zot pe promet la ki

eleksyon pe aprose. Mazinen ki en

leta parfe e efektiv ki'n ganny tire lo

internet e met lo en morso papye i

diferan avek vre realite lavi ki nou

viv ladan tou lezour. Diriz en pei

dan en letan normal i dir, me diriz

omilye en tanpet ekonomik i pir, i

enplik pran desizyon ki dir, fer swa

ki pa popiler e kontinnyen tenir

menm kan lanmans pwalon i vin pli

lour e pli so. Msye Speaker dan sak

kontour lo semen listwar tou dirizan

e nasyon kouraze in rise to the

occasion dan bann moman parey.

Ozordi Sesel e pep Seelwa in rise to

the occasion e nou sezi nou moman

listwar. Ozordi letan nou get sa

montanny ki nou'n monte e distans

ki nou'n arive, menm si traze

pankor fini, nou realize ki letan nou

ini, letan nou ganny dirize e enspire

par en vre dirizan, nou vin en gran

mouvman e en lafors ki kapab ariv

lwen. Lwen nou pou arive akoz sa ki

nou pe batir ansanm se nou pei,

Sesel sa. Lwen nou'n arive e lwen

nou pou arive akoz lepep in touzour

lo bon kote listwar, lepep pou

touzour reste lo kote lepep. Ansanm

nou pli pare pou lavenir akoz

ansanm nou pli for e ansanm nou

lalit i kontinyen. Mersi pou ekoute.

HON ANDRE POOL

Msye Speaker koleg, Manm

Lasanble, tou manm piblik ki pe

ekoute, bonzour zot tou.

Msye Speaker si i annan en

keksoz ki nou’n lager kont e

elimimen dan sa pei se pa lot ki

diskriminasyon. Ozordi dan sa pei,

tou zanfan i annan menm sans e

tou sitwayen i annan legalite dan

lavi. Konbyen siporter lopozisyon

ki’n ganny lakaz dan sa pei? Ki

kantite paviyon ver nou vwar pe

flote dan bann housing estate partou

kot gouvernman in konstrir. Paviyon

ver an tou ka pa reprezant kouler

parti opouvwar. Pou Lider

Lopozisyon dir ki Sesel zis siporter

parti lepep ki’n ganny lakaz i montre

nou ki i pe viv dan en lot monn e

non pa Sesel.

Msye Speaker sa diskour fer

par Prezidan Michel devan nou

Lasanble Vandredi pase lo leta nou

nasyon, ti enn tre istorik e dan en

moman tre dinamik dan listwar nou

pei. Lannen pase Prezidan ti

demann pep Seselwa pou nou koste

pou anmenn nou pei pli devan e

travers tanpet. 2010, enn an plitar

set egzaktekman ki pep Seselwa dan

son mazorite in fer. Mesaz pou

lannen 2010 ‘ansanm nou pare pou

20

demen’. Pou asire ki nou mars

ansanm lo sa larout e konsolid nou

bann sikse ki nou’n fer pandan

2009.

Wi Msye Speaker se sa pwen

pli for lo leta nou nasyon ozordi.

Seselwa in koste pandan 2009 e

ozordi nou pare pou demen. Bann

defi ki nou’n traverse pandan 2009

in fer nou koman en pep pran plis

nou responsabilite e konpran ki sa

lalit pou en meyer lavenir i devret

vin en zefor kolektiv koman en

nasyon e sa nasyon Seselwa.

Ozordi ler nou mesaz i dir ki

nou pare pou demen, nou tou nou

bezwen fer en letour lorizon e realize

kimannyer 2009 in teste Prezidan

Michel koman Prezidan nou pei.

Kimannyer in teste parti lepep

koman sa parti ki annan sa manda

pou diriz Sesel. E finalman in fer

nou realize ki nou annan en

Prezidan dan ki nou kapab

kontinyen met nou konfyans pou

lavenir. En Prezidan ki’n ganny

teste dan plizyer tanpet e sorti

toultan venker. En Prezidan ki pe

travay pou prosen zenerasyon me

non pa pou prosen eleksyon.

Pandan 2009 nou ti santi

sekous en reform ekonomik ki’n

remet lekonomi Sesel lo en

fondasyon solid kot nou sitiasyon

deviz in transformen pandan en

kourt period letan, nou sitiasyon

marsandiz dan magazen in sanze

konpletman kot sitiasyon materyo

konstriksyon in sorti enn kot napa e

vin enn kot prezan i annan, nou

sitiasyon det eksteryer pe sanze e

redwir konsiderableman. Lalis bann

sanzman i tre long pou mansyonn

tou.

Bomaten pou Lider

Lopozisyon dir ki dimoun pa pe aste

marsandiz dan magazen i pe zis

ensilte lentelizans sa pep. Mon a zis

demann li pou fer en pti letour kot

bann magazen enpe partou dan nou

pei apre 4 er e dan weekend e i ava

vwar kimannyer sa bann landrwa i

plen ek Seselwa pe aste. Sa i en

realite ki egziste dan nou pei ozordi.

E ankor ennfwa Msye Speaker i

montre nou ki nou annan en lider

lopozisyon ki malerezman pe viv dan

en lot monn apard ki Sesel. Msye

Speaker nou ratings finansyel lo

nivo mondyal pe amelyore e nou pou

kontinyen vwar li amelyore si nou

kontinyen lo sa bon larout.

Nou ti vwar nou sistenm taks

ganny revize e modernize malgre in

annan serten difikilte dan semen

parey Prezidan in eksplike dan son

diskour. E sa transformasyon

pankor fini ganny enplimante.

Anmezir nou avanse nou asire ki i

pou vin pli meyer.

Wi, Msye Speaker, 2009 in en

lannen ki mon kapab dekrir li

koman Sesel in travers en revolisyon

ekonomik me i pankor terminen.

21

Me nou napa okenn dout ki tou

rezilta e lendikasyon i demontre ki

nou lo bon larout. Nou sitiasyon i pli

dan bon ki i ti ete okomansman

2009. Ozordi Prezidan Michel pe

gard son promes. Ler nou ti komans

reform an 2008 i ti dir ki anmezir

nou sitiasyon i ameliore bann

benefis pou ganny pase avek nou

pep. Ozordi in gard son parol e in

komans anons sa bann tel mezir. E

napa nanryen pou fer avek

propozisyon sorti kot lopozisyon

parey Lider Lopozisyon in sey fer

nou krwar bomaten.

Msye Speaker problenm

piratri dan nou lanmer e otour nou

ti en lot defi pour nou pep pandan

2009. Nou ti vwar ki bann pirat

somalyen i sezi plizyer bato e lekipaz

ki ti menm annan nou Seselwa

parmi.

Zis dan sa lager kont piratri

nou bann zefor ti kout nou en

kantite larzan pandan 2009. Me

nou’n reisi organiz nou zefor e

mobiliz kominote enternasyon pou

donn nou en koudmen defann nou

pei ek nou pep kont sa bann menas.

Wi Msye Speaker ozordi nou kapab

dir ek lafyerte ki nou pare pou

demen dan nou lager kont sa bann

bandi Somalyen dan zot lesey pou

destabilize nou ek nou progre

ekonomik. Fodre note ki larzan ki

nou gannyen avek lendistri lapes ti

desann par 30% pandan trwazyenm

kar 2009. Sa i reprezant en sonm

konsiderab dan nou reveni.

Msye Speaker Prezidan in koz

tre for lo lager kont drog ek

kriminalite ki’n osi en defi tre

enportan pandan 2009. En kantite

zefor ek resours in ganny mete pou

lager kont sa fleo drog lo nou

teritwar. I pe kout nou bokou

anterm resours imen e finansyel me

nou napa swa. Si vreman nou anvi

vwar nou zenn grandi e partisip

pozitivman dan kreasyon sa meyer

Sesel. Malgre sikse pandan 2009 i

reste nou bokou pou fer. Nou pa

kapab bes nou lebra dan sa lalit

kont drog ek logmantasyon krim

dan nou pei. Bann ki devan lo fron

batay zot merit pe kontinyen ganny

tou nou sipor pou permet zot fer plis

sikse dan zot misyon pou protez nou

popilasyon sirtou nou lazenes ki

parfwa zot fasilman tonm dan sa

bann move lenfliyans.

Msye Speaker i malere pou dir

ki pandan 2009 ler nou ti dir koste

pou anmenn sa transformasyon

ekonomik e en meyer lavenir pour

nou pep, ler nou ti dir annou koste

pou elimin bann fleo drog e

kriminalite dan nou pei, lapel ki

mazorite pep Seselwa ti reponn

pozitivman, ki nou ti vwar?

Malerezman serten ti deside boycott

sa lapel e anvoy nou pronmnen depi

okomansman. Zot ti refize partisip

dan en lapel nasyonal.

22

Depi komansman 2009 napa

ki nou pa ti vwar e tande pe dir pou

boycott sa demann sorti kot

Prezidan Michel pour nou koste

koman en pep. Sesel ti bezwen nou

tou pou fer li. Me ozordi sa bann

menm dimoun pe dir nou ki si Sesel

pe reisi ozordi se gras a zot sipor e

partisipasyon ki zot in donnen. Be

Msye Speaker, se pa lekel ki pa pe

swiv sa ki pe pase dan nou pei,

lizour in vin aswar e aswar in vin

lizour. Me pep Seselwa dan son

gran mazorite zot konnen e konpran

ki pe pase e pe siport sa prosesis

sanzman ki nou pe anmennen me

Msye Speaker parey nou’n dir laport

i reste ouver pou zot antre, parey sa

sez vid State House pe touzour la pe

esper son met pou meeting

konsiltasyon.

Msye Speaker Sesel ozordi

nou bezwen klima stabilite avan tou

keksoz. I bezwen annan stabilite

pou kontinyen kree loportinite pour

nou bann zenn, pour bann etidyan,

pou bann adilt, nou bann

trwazyenm az. Stabilite i enportan

pou anmenn sa lape e trankilite ki

pou permet touris kontinyen swazir

Sesel koman son destinasyon

vakans prefere. Napa plas e nesesite

pou kree enstabilite dan nou pti

Sesel.

Lannen 2010 i bezwen en

lannen kot tou Seselwa i bezwen fer

son par pou asir sa stabilite dan

nou pei e dan tou son dimansyon.

Kontinyasyon nou sikse ekonomik

pou depan bokou lo la sirtou la ki

nou’n kree sa fondasyon solid

pandan 2009. Stabilite i lakle pour

tou.

Msye Speaker pandan 2009

nou’n byen akeir desizyon Minister

Lasante pou ofer en servis 24 er lo

24 dan sant lasante mon distrik. En

desizyon ki’n ganny byen akeir.

Bann travayer dan sa sant pe

toultan fer zot mye pou donn sa

servis e swen malgre parfwa difikilte

ki zot fer fas avek dan travay. Nou’n

byen akeir lanfaz ki Prezidan pe

mete pou donn nou pep sa meyer

swen lasante ki i merite. Nou

bezwen al dan tou laspe travay sa

minister pou gete kote ki bon e rod

fason pou amelyor li me anmenmtan

rode kote ki pa pe mars byen e pran

bann desizyon pou fer li mars byen.

Annou vwar si piblik ozordi i

satisfe ek servis lasante. Eski bann

travayer sa minister zot santi zot pe

ganny bon kondisyon e

lanvironnman travay. Eski i annan

bann sistenm apropriye anplas ki

permet bon fonksyonnman pou

donn sa bon servis. Mon zis swete ki

nou fer en meyer evalyasyon posib e

pran bann desizyon ki korek e ki

bon pou tou Seselwa. Parey

Prezidan in fer remarke dan son

diskour lendistri tourism

kontrerman avek sa ki nou ti

23

ekspekte pa’n mal fer pandan 2009.

Sa lendistri in reisi met anplas en

stratezi marketing ki’n repozisyonn

nou koman en destinasyon

touristik. Sa in en travay zefor

kolektif bokou akter dan sa lendistri

me pli enportan akor avek nou

meyer sitiasyon ekonomik in fer li

posib pou gouvernman donn plis

larzan ki ansanm avek kontribisyon

pli enportan sorti kot sekter prive

ki’n permet enplimant bann

progranm promosyon Sesel a

letranze e osi lokal.

Sa ki’n arive dan lendistri

tourism pandan 2009 i reprezant en

travay lekip, en lekip tre motive ki

neseser pou sa lendistri e mon napa

okenn dout ki sa bon travay pou

kontinyen pandan lannen 2010 e

nou pou kontinyen vwar bann bon

rezilta dan lendistri tourism.

Gouvernman pa’n met politik dan sa

lendistri e nou a demann lopozisyon

pour zot swiv sa legzanp e aret

anmenn politik dan lendistri

tourism kot bokou lenvestisman pe

antre. Si zot vreman kontan Sesel

parey zot dir, la i en domenn kot zot

devret pe montre zot vre senserite.

Msye Speaker pandan lannen

2009 nou bann fermye e peser zot

osi zot in santi bann lefe sa

transformasyon ekonomik e en bann

pozitiv e lezot pa neseserman

pozitiv. Sa de kategori aktivite zot

enportan pour nou pei, zot bezwen

santi ki zot pe ganny tou sipor posib

pou permet zot pou prodwir legim e

lapes pwason pou nou pep e osi

pour nou bann viziter. Nou bann

peser i bezwen kontinyen ganny sa

sipor pou devlop nou lendistri lapes.

Peser ek fermye zot bezwen ganny

akse ek bann prodwir e materyo

neseser pou zot travay. Sa bann

prodwir i devret ganny vann a bann

pri rezonnab akoz konmela serten

sa bann materyo ki zot servi i kout

tro ser e sa pe afekte zot dan zot

travay.

Lasirans i ankor en size ki pe

afekte zot. Mon swete ki sa scheme

lasirans pour bann fermye i ganny

met anplas pandan 2010 e ki

lentervansyon neseser i ganny fer

pou redwir kou lasirans lo bato

lapes. I vre ki gouvernman pe

envestir bokou larzan dan

konstriksyon bann lenfrastriktir me

sa i pa tou ki zot bezwen pou permet

lagrikiltir ek lapes devlope dan

Sesel. Parey Prezidan in fer remarke

nou bezwen get pli pros bann

konsern ki’n leve lo size prodiksyon

lavyann sirtou lavyann poul me nou

bezwen fer sir ki konsomater osi i

benefisye ler zot pe aste lavyann. La

ki gouvernman fek anonse ki i pe

retir tou quota lo lenportasyon

lavyann ek dizef poul i enportan ki

nou swiv tre pros si pou vreman fer

dibyen pour nou bann prodikter

lokal me osi nou bann konsomater.

24

Msye Speaker pandan lannen

2009 bokou zefor in kontinyen

ganny fer pou permet Seselwa ki

anvi fer biznes pour zot kapab fer li.

Malgre ki tou labank i pret larzan

pou biznes, i annan 2 lenstitisyon

ki’n zwe en pli gran rol pou asiste

Seselwa ordiner pou finans zot prop

biznes sirtou pti biznes e sa i labank

devlopman Sesel e concessionary

credit agency – CCA parey nou apel

li. Sa 2 lenstitisyon zot pou’n ed en

kantite Seselwa ki ozordi pe fer

sikse dan biznes. Mon swete ki tre

byento labank devlopman i revwar

son to lentere lo loan ki i pe donnen

akoz mannyer mon konpran son

lentere i ase o e mon’n tann plizyer

konplent lo la. CCA pe kontinyen

ganny sipor finansman ek

gouvernman me i osi enportan lans

en lapel avek bann ki ganny ede pou

zot osi fer zot repeyman parey i

devret sankwa zot pe anpes en lot

zot frer Seselwa pour li ganny asiste

li osi e fer son prop biznes.

Wi Msye Speaker ozordi

loportinite fer biznes i la pour tou

Seselwa san gete ki parti politik ou

pe siporte me loportinite pa’n sorti

anler pou tonm ater, se nou

gouvernman ki’n kree sa loportinite

malgre serten ozordi i zwe bliye ki li

osi in benefisye atraver sa fasilite

kredi.

Msye Speaker pli boner mon ti

koz lo nesesite pou annan stabilite

dan nou pei, i sanble ki tou

dernyenman i annan serten mannev

par serten endividi pou kree en

sitiasyon enstabilite dan nou pei e

fer dimoun viv dan en klima

lafreyer. Sa i en sitiasyon ki pa bon

pou Sesel e se la ki mon ti ava felisit

nou bann zonm ek fanm dan lafors

defans lapolis ek tou bann lazans ki

pe angaz zot pou lager kont krim ek

lezot form aksyon ki kapab destabliz

nou trankilite ek lape. Nou merit

kontinyen donn zot tou nou sipor

pou zot fer sa travay ki parfwa i pa

fasil e kot zot menm kapab perdi zot

lavi. I domaz ki serten endividi,

sirtou serten politisyen dan

lopozisyon ki olye rekonnet sa bon

travay ki nou bann zonm ek fanm

dan liniform pe fer, zot pe akiz sa

bann dimoun pou fer koripsyon e

donn lenpresyon Seselwa ki tou

manm nou bann lafors, zot bann

dimoun ki koronpi e pe fer

koripsyon kan nou tou nou konnen

ki sa pa le ka e ki mazorite zot sa

bann dimoun zot pe fer en bon

travay avek tou lonnekte e sa in

ganny rekonnet par Prezidan

limenm dan son diskour.

Nou dan parti mazorite nou

pou kontinyen rod fason pou siport

nou lafors sekirite e demanti tou sa

bann fo lakizasyon kont zot. Nou

pou siport tou linisiativ e zefor par

gouvernman pou donn zot meyer

kondisyon travay e resours neseser

25

pou lager kont kriminalite pou

etablir lord ek sekirite dan nou pei e

protez nou kont okenn menas sorti

a letranze. Nou demontre sa tre kler

ler nou aprouv zot bidze e menm

bidze siplemanter ler zot bezwen plis

larzan. Tandis ki lopozisyon pa

zanmen oule aprouv zot larzan ler

zot bezwen. Sa i reprezant en gran

diferans ant nou ek zot kont lafors

defans e lezot lafors sekirite ki

konsernen.

Msye Speaker parmi enn nou

bann pli gran latas ek sikse dan nou

pei ozordi se lepanouisman nou

lazenes. Sa gouvernman in fer tou,

in toultan fer li koman enn son

travay fondamantal pou donn nou

bann zenn tou loportinite pou reisi

dan lavi. Lo la nou rikord i

demontre ki nou’n fer bokou atraver

bann lannen ki’n pase. Parey nou

kontan dir, lazenes se nou lavenir.

Nou’n donn zot loportinite dan

ledikasyon san diskriminasyon, en

ledikasyon gratwit. Bokou nou

bann zenn in ganny sans al

liniversite peye par nou

gouvernman, en loportinite ki pa

bokou zenn dan lemonn i gannyen e

la ozordi Sesel in ganny son prop

liniversite, i reprezant enn bann

lafyerte nou nasyon e en lot gran

linisyativ Prezidan Michel. En lot

lafyerte nou nasyon se bann sikse e

lakonplisman ki nou bann

sportsmen e bann ki angaz zot pou

fer sport marse dan nou pei. Atraver

bann lannen gouvernman in

envestir e ankor pe envestir bokou

dan nou lazenes e ozordi ankor

ennfwa mon a sipliy ek nou bann

zenn pou sezi tou loportinite ki vin

devan zot. E vin sa ki zot anvi vini

dan lavi.

Msye Speaker permet mwan

aprezan dir detrwa mo lo devlopman

dan distrik; atraver bann lannen

bokou larzan pe ganny envestir pou

realiz plizyer proze dan distrik. Sa

bann proze pe ganny realize baze lo

demann popilasyon pou ede soulaz

zot lavi. Serten i ganny fer par

lotorite distrik avek bidze ki

gouvernman lokal i donnen, tandis

ki lezot i ganny fer par lezot

departman ek lazans gouvernman.

Malgre nou’n fer bokou sikse dan

lenplimantasyon sa bann proze,

mon santi ki i annan serten lobstak

ki bezwen ganny sirmonte.

Premyerman napa larzans ki devret

pe swazir lo litousel ki proze i pou

vin fer dan mon distrik, se lotorite

distrik ki bezwen deside ki proze

baze lo nou priyorite, i devret ganny

fer byensir lo kapasite finansman

par sa lazans oubyen departman

gouvernman. Okenn lazans ou

departman gouvernman pa kapab e

pa devret zis met lipye dan nou

distrik e dir ki i pe al fer tel ou tel

proze san tonm dakor avek lotorite

26

distrik. Se nou ki konn bezwen e ki

priyorite nou distrik.

Dezyenmman gouvernman i

bezwen oplivit posib met en

mekanizm anplas pou evite ki en

endividi i blok en proze ler i refize ki

morso son later i ganny servi sirtou

sis a proze pou benefisye plizyer

fanmiy. Mon’n deza dir e mon

repete. Si fodre sanz lalwa pour nou

fer li oplivit posib. Tro bokou fanmiy

pe soufer ozordi dan sa pei akoz

legoism serten endividi ki

souvannfwa zot zis pe fer sa par

malis politik. Bann minister

konsernen i devret pli aktiv dan sa

bann tel sitiasyon. E mon ganny dir

ki i annan lalwa pour sa. Me akoz

dan mon distrik i annan serten ka

ki pe trennen depi plis ki 10 an.

Fodre ki an 2010 nou vwar laklerte

dan sa bann nesesite pou fer

lakizisyon pou benefisye en kantite

fanmiy.

Msye Speaker mon osi kontan

pou aprann ki gouverman i angaze

pou anmenn plis lotonomi dan

ladministrasyon nou bann distrik,

sa i tre byen. Mon asire ki i pou

permet plis nou zabitan partisip

aktivman dan lavi tou lezour nou

distrik.

Msye Speaker pour nou

konstrir sa meyer Sesel nou devret

pe elimin bann latras birokrasi ki

ankor egziste malerezman dan

serten lofis gouvernman. Permet

mwan dir detrwa mo lo size

diplomasi enternasyonal, en size ki

Prezidan in met lanfaz lo la pandan

son diskour. Depi ler in pran labar

Prezidan Michel in angaz li tre

aktivman dan remet e repozisyonn

Sesel lo lasenn enternasyonal. En

keksoz ki i pe fer avek bokou sikse.

Bann lorganizasyon enternasyonal

ozordi i annan bokou plis respe e

ladmirasyon pou zefor ki nou pe fer

dan dan tou domenn. Nou’n reisi vin

bokou plis pros avek bokou

gouvernman ek pei partou dan

lemonn. Bann ki pli kapab zot ed

nou plis ki lezot sirtou bann ki

annan bokou plis akimilasyon

kapital, sa vedir zot annan larzan.

Atraver sa diplomasi aktiv,

Sesel in vin en sanpyon lo bann size

sanzman klima e proteksyon

lanvironnman parmi lezot ankor me

i malere pou vwar ki lopozisyon pa

anfaver ditou ki sa i arive, zot met

zot lentere politik avan letere Sesel e

pep Seselwa. Zot pare pou atak sa

bann pei zanmi menm bann sef deta

pou fer zot ganny lafreyer koumsa

zot pa ava envestir dan Sesel e fer

benefisye pep Seselwa sirtou ozordi

ki bokou pei pe pas atraver difikilte

ekonomik e i pa fasil pou zot

soutenir nou malgre zot ti ava

swete. Wi, malerezman nou annan

en lopozisyon ki pare pou fer

nenport kwa zis pou anpese ki Sesel

i benefisye. Napa lekskiz ki zot pa

27

servi. En lensidan i arrive, ou vwar

zot in arrive avek bann gro, gro

kannon pou tire.

Msye Speaker pour mwan sa i

reprezant en kouran tre danzere ki

merit ganny byen analize e ganny

met ater tre vit. I paret ki tou sa

endividi ou konpannyen ki met

larzan dan Sesel in vin en problenm

e osi en lennmi pour zot, en politik

zenofobik e rasis ki pe karakteriz

zot. Me si bann menm dimoun i

donn zot en pti zafer anba anba la

zot aksepte e reste trankil san

maltrete ankor. Msye Speaker mon

a zis dir zot atansyon ki en zour sa i

kapab anmenn maler pour zot.

Msye Speaker i kler ki leta

nou nasyon i dan en bon direksyon,

nou pei i dan bon lanmen. Anba

gidans Prezidan Michel e parti lepep,

nou’n met anplas bann polisi

ekonomik ki’n permet nou travers

en period tre tirbilan dan lemonn.

Nou’n reisi anmenn bann sanzman

sosyal kot labi pe gradyelman

disparet me kot bokou i rete pou fer

pou asire ki bann ki pli vilnerab e

dan bezwen zot ganny sa sipor

neseser.

Ozordi nou pe kree en nasyon

ki pe get lavenir ek en lafyerte ki

zanmen nou’n konnen dan listwar

nou pei, nou annan en plan e en

progranm solid pou batir sa lavenir.

Napa en lot plan apard plan

Prezidan Michel pou Sesel.

Lopozisyon malerezman i fonksyonn

lo levennman ki arive dan nou pei.

Yer zot plan ti vir otour bann trou

dan semen, nou napa forex dan

labank, nou napa marsandiz dan

laboutik, zot ti demande ki

gouvernman i retir tou sibvansyon,

ozordi zot plan i vir otour remet

sibvansyon partou kote. E sa in

ganny repete bomaten par Lider

Lopozisyon. Senm laenn pour bann

etranze ki pe envestir oubyen pe

travay Sesel, neglizans en

kontrakter ki’n polye lanvironnman

ek delo e ki gouvernman in reazir e

pe pran aksyon neseser zot

progranm se zis fer tapaz lo ennde

lezot keksoz e levennman ki pe arive

dan nou pei.

Wi Msye Speaker mon pa pour

vwar li drol si demen zot plan i vir

otour zot defet dan prosen eleksyon

e ki apre sa zot zis disparet lo

lasenn politik Sesel. Wi, Msye

Speaker i kler ki zot napa en plan

pou lavenir Sesel, lopozisyon i parey

sa bis ki napa drayver e ni kontroler

e pe bouz danzerezman lo semen.

Koripsyon i vin zot parol tou

lezour, pour zot, tou siporter Parti

Lepep pe fer koripsyon kan nou tou

nou konnen ki koripsyon i en zafer

ki Prezidan Michel pa’n zanmen

tolere e menm parmi zot dan

lopozisyon i annan serten ki zot

lanmen pa sitan prop. Wi, Msye

Speaker nou pare pou demen, anba

28

direksyon Prezidan Michel e parti

Lepep Sesel i lo bon larout ver plis

boner ek prosperite. Seselwa pa

devret zanmen fer sa fot pou krwar

ki i annan en meyer semen pour son

prosperite. Annou kontinyen travay

ansanm pou Sesel.

Msye Speaker mwan mon pou donn

tou mon sipor diskour fer par

Prezidan Michel lo leta nou nasyon e

swet li plis kouraz dan son misyon

pou kree sa meyer Sesel. Mersi.

MR SPEAKER

Nou’n ariv a lafen bomaten, nou ava

adjourn, so far so good nou ava

adjourn ziska 11 er.

(Break)

MR SPEAKER Nou ava kontinyen avek deba.

Onorab Prea.

HON NICHOLAS PREA Mersi Mr Speaker. Mr Speaker pa menm 3 mwan pase Minis Finans

avek laprouvasyon gouvernman Prezidan Michel ti prezant en plan ekonomik pou Sesel ki ti sipoze en

road map pou gid pei pandan lannen 2010. Minis ti pran letan

pou prezant sa plan avek nou e malgre ki nou ti fer plizyer sizesyon lo bann size parey pti biznes, tax lo

savings labank e sa logmantasyon dan elektrisite, gouvernman pa ti

pare pou sede, pa ti pare pou sanz son pozisyon.

Vandredi pase ki nou’n vwar, nou’n vwar sa road map ekonomik ti

pas atraver en kou-d-eta e ozordi zot in fer en konplet about turn. Tou-d-

menm lo nou kote nou fyer ki plizyer sizesyon ki nou ti fer in ganny pran o serye e sa i laprev ki gouvernman

pa vreman konnen ki zot pe fer e se lopozisyon ki pe kontinyen donn lide

pou fer marse sa pei. Annou get enpe sitiasyon;

lekel ki ti responsab pou ogmant tarif elektrisite? Mr Speaker la mon

sit lo en let ki PUC in fer sorti. The company is still in discussion with government to finalize the tariffs of electricity. However, it is envisaged that the increase will be between 10 to 15 percentt across the board. Plitar Minis ti vin dir nou 27%. Nou ti menm ganny dir ki PUC ti bezwen

envestir plis ki R600 milyon dan nouvo zenerater me la ozordi sa in ariv selman 15 milyon dolar ki

anviron R180 milyon. Sa ankor i prouve ki nou Lasanble ti pe ganny

mislead dan sa deba bidze. Lekel ki ti anvoy let kot bann

pti biznes e met en sonm tre o pou zot peye par mwan? La ankor mon

a lir zis en pti bout en let sorti kot en pti biznes: Your monthly installment is R2,333. Lekel ki ti met tax lo dividend e savings labank? Parfwa zot pa menm

konnen ki zot aplodi. Se zot ki ti responsab pou met sa bann fardo lo

ledo nou pep. Nou travay Mr Speaker pa fini

la, nou pou kontinyen lev sa size

29

GST lo rent lakaz, kot sa madanm ki pe lwe en lakaz pou sa pti larzan

anplis pou fer 2 bout zwenn ki zot retir sa GST 15% lo li. I pa pe pey

biznes tax li akoz i pa fer parlao R100mil. Sa a benefisye non selman son met lakaz me osi sa

lokater e rent i a vin pli abordab pou nou bann dimoun ki pe lwe lakaz.

Mr Speaker finalman apre 6an

koman Prezidan e 33an en manm sa gouvernman, se ozordi ki Prezidan i aksepte ki i annan lapovrete dan

nou pei e ki fanmiy Seselwa pe vwar li difisil pou fer de bout zwenn. Sak fwa i koz lo lazans sosyal e ensiste

pou ki zot fer en travay pli zis pou asiste fanmiy ki dan difikilte in

bezwen ganny en let sorti kot en fanmiy ki pe soufer e ki sa lazans pa pe pran lazistis kot i merite. Wi pa

tou ki roz dan nou pei.

Ozordi nou sosyete pe osi fer

fas avek lezot menas ki pe penn sa vre portre leta nou nasyon. Apard

rekonnet sa, Prezidan pa’n sizer aksyon ki son gouvernman pou pran pou remedi sitiasyon. Leta

nou nasyon ozordi i montre klerman ki nou sosyete i an dekadans, napa

direksyon e moral nou pep i enn ki tre ba. Nou bann lenstitisyon spirityel i ganny servi zis pou

montre sa kolaborasyon ant gouvernman e legliz, me legliz pa vreman ganny sa sans pou zwe son

par dan devlopman en sosyete ki’n perdi moral. Ozordi nou tann bann

ki ti persekit legliz pe enplor benediksyon Bondye lo nou pei. Pou tro lontan zot in diriz nou pei

san Bondye e akoz zot ti krwar dan larevolisyon. E si nou dan sa

sitiasyon ozordi lekel ki responsab? Se zot ki responsab sa pei pou 33an

e se zot ki’n detri tou nou bann lenstitisyon ki ti la pou fer sir ki sa pep i viv en lavi an sekirite, stab e

ranpli avek bann bon valer. Si nou bann lenstitisyon pe degrengole ozordi se gouvernman Prezidan

Michel ki responsab. Ti fodre en madanm ekrir li e fer li mazinen

koman nou ti viv lontan tandis ki konmela ou bezwen reste dan en prizon burglars’ bar akoz menm

prizonyen sove i vin touy dimoun dan zot prop lakaz. Se sa kot nou

ete ozordi, zot in perdi kontak avek larealite.

Mr Speaker mon osi kapab konpar leta nou nasyon avek leta

nou bann semen ozordi. Leta nou servis lasante e leta nou distrik ki pe ganny ravaze ek bann fleo sosyal.

Mon pou adres detrwa size ki pe preokip nou nasyon. Vi ki Prezidan in brav pou fer sa detrwa sanzman,

mon swete ki zot osi zot ava brav pou ekout nou kritik san ki zot

kontinyen ensilte nou apre.

Mr Speaker drog i reste enn

bann problenm pli grav dan nou pei kot bokou dimoun pe vin viktim e gouvernman pe depans en kantite.

Bann drog danzere ki pa prodwir isi pou kontinyen antre dan nou pei.

Pourtan ozordi i annan bokou plis sirveyans e plis lalwa pou deal avek

sa. Wi i annan detrwa ka ki’n ganny anmenn ankour me problenm i ankor la. Mon’n fatige vwar e

30

antann fanmiy ki pe plere e soufer an rezilta sa fleo. Koman en paran

ki’n konn soufrans lezot paran mon konnen ki douler ler sa manman i

pler avek mwan son msye ek garson ki pe pike. Mon konnen ki soufrans ler sa manman i dir mwan ki i plere

sak fwa i tir son lasyet manze akoz i pa konnen kote son garson i ete e si i pe ganny en morso manze.

Nou annan bokou lazans ki pe

deal avek sa problenm me pou reisir nou pou bezwen plis kordinasyon. Esanz serenn pa en solisyon e mon

espere ki sa pa zanmen ganny entrodwir isi. Mon pa krwar ladan e

nou pa kapab konpar nou ava Brasil ki i annan en popilasyon 190 milyon e Moris ki annan plis ki 1.2 milyon

zabitan. Ki zot pou met dan sa bann sereng? Eski zot pou servi li

vid? Sa pou en viktwar pou sa dealer ki pe espere pou li ranpli zot sereng.

Mr Speaker Sesel i tro pti e

nou diferan avek sa bann leta e mon krwar ki nou kapab anmenn en lalit pli serye pou fer Sesel vin drug free.

Ozordi en lot vilen portre ki pe sali nou zoli pei se prostitisyon. Sa in

pran en nouvo lanpler e mon espere pa ti bezwen en madanm ekrir Prezidan pou li vin adres sa

sitiasyon. Annou pa les nou pti kapital kreol ganny sa kalite repitasyon.

Mr Speaker mon’n deza adres

problenm lalkol ek son lefe lo sistenm lasante e lo nou lekonomi, mon sipliy bann lotorite konsernen

ankor pou atak sa problenm avan i tro tar. Ozordi nou vwar laparisyon

bokou labwason alkolize ki pa kontrole dan laboutik e i menm

annan ki ganny label pou atrakte bann zanfan. Partou kot ou pase dan pei ou vwar plizyer dimoun ki ti

for pe marse parey zombie e plizyer zot in fini vin en viktim e pe apiy lo en sistenm ki deza anba bokou

presyon. Annou silvouple atak sa problenm ennfwa pour tou avan i

tro tar. Si sa madanm pa ti’n ekrir

Prezidan pou dir li ki lontan nou ti dormi laport ouver, eski Prezidan

limenm ti pou konnen ki lafreyer ki son pep i viv ladan. I byen ki serten antre nou i ganny garde par solda

me lepep i bezwen sibir tou kalite akt kriminel kont son propriyete e menm perdi lavi dan son prop lakaz,

se sa leta nou nasyon ozordi. Nou’n vin prizonnyen dan nou prop

lakour.

Mr Speaker sa i fer mwan vin

lo leta nou lafors lapolis, plizyer move ensidan in sali repitasyon nou lafors lapolis e 2009 ti lannen pli

pir. Mon fer resorti ki dan moman kot nou ti pe pas dan staz komite

mon ti enn lo sa kote latab ki ti siport bidze lapolis. Mr Speaker sa move repitasyon ki nou lafors in

gannyen ozordi i fer ki konfyans piblik in vin en keksoz ki ase difisil

pou regannyen. Mwan osi mon krwar ki i annan bann bon zofisye ki anvi fer sa lafors vin profesyonnel e

travay pou sekirite nou pep. Annou retir lenterferans politik dan sa

31

lafors e les li travay pou servi lepep san okenn faver oubyen malonnet.

La mon profite pou fer sorti en

konsern Mr Speaker, i malere e mon dir i malere pou dir ki Vandredi ler mon ti pe vin kot nou Lasanble en

zofisye lapolis ti demann mwan ki mwan e kote mon pe ale? Sa i enn bann kalite latitid kot serten manm

sa lafors pa rekonnet e napa respe pou nou lenstitisyon. Sa i en

legzanp leta ki nou lafors lapolis i ladan ozordi. Be mon kestyon ki mon demande lekel ki responsab

pou sa?

Mr Speaker detrwa lannen pase ler mon ti koz lo sitiasyon prizon mon ti fer sorti konsern over crowding e

sitiasyon kot rimann ti devret separe ek prizonnyen. Serten politisyen ki

ozordi i dan nou Lasanble ti ekrir e akiz mwan pou defann kriminel. Mon pa ti pe defann kriminel e mon

pa ti pe dir nanryen nouvo me mon ti pe repet sa ki’n ekrir dan nou konstitisyon e osi prevwar en

sitiasyon danzere ki’n arive tou deryenman. Apre sa bann seri

lensidan mon kontan pou aprann ki minis responsab in deside pou fer egzakteman sa ki mon ti pe rode

separ rimann avek prizonnyen. Se nou ki kontinyen fer bann

propozisyon valab pou sa pei. Mon mesaz ozordi pou al ver lotorite

prizon e osi minis konsernen, se ki nou bezwen sanz fason fer keksoz e osi deal avek sa laspe koripsyon ki

egziste kot prizon si non nou sistenm prizon pa pou reisir koman

en sant koreksyon e reabilitasyon, sa bann prizonnyen pa pou kapab

re-ganny entegre dan nou sosyete.

Mr Speaker lartik 38 nou konstitisyon i permet tou Seselwa viv e zouir en lanvironnman prop e

an bonn sante, me sitiasyon kimanyer Seselwa i ganny trete ozordi i montre ki gouvernman in

fail pou donn sa proteksyon son pep e sa i leta nou nasyon ozordi. Ler

en pep i pas pou dernyen devan etranze i montre nou klerman ki gouvernman i anvoy pronmnen

konstitisyon zis pou sofgard serten etranze. La mon anvi koz koman en

viktim sa katastrof delo sal La Misere e osi koz pou sa bann fanmiy ki’n ganny afekte e ki pe soufer me

ki napa en lavwa pou defann zot.

Sa lensidan pe fer zabitan La Misere soufer en kantite e zot pe viv en lavi e zot pou kontinyen viv en

lavi tromatize. Se selman 15 zour plitar ki nou vwar 4 minis i aparet lo televizyon pou esey repar domaz e

dir koman zot pou fer pou anpes en tel katastrof repete. Kote zot ti ete

pandan sa 15 dernyen zour ki zabitan La Misere ti pe viv sa troma zot tousel? Eski zot osi zot ti Abu

Dhabi? Ni menm Prezidan pa’n vwar li neseser pou prezant en leskiz e solidarite avek son pep me in vwar

li i enportan pou anvoy mesaz pou lezot pep ki fer fas avek bann dezas.

Yerswar e bomaten nou’n antann ki in anvoy mesaz solidarite pou pep Chile, me La Misere pa en pep ki pe

reste, pa dimoun ki pe reste. Sa Mr Speaker I malere. Eski zabitan La

32

Misere pa ganny konte? Eski nou pa imen? Okenn minis pa ti vin

eksplik pozisyon gouvernman me nou ti vwar zis teknisyen. Bannla

mon anvi dir zot sorry, too little, too late. Mon pou fer sir dan tou mon kapasite ki zabitan La Misere i

ganny lazistis, menm si i lerwa Abu Dhabi domaz i bezwen ganny

repare. Mr Speaker pou lenformasyon sa Lasanble plis ki 150 fanmiy in vin viktim en

devlopman ki’n kontamin nou sours delo e nou pa konnen ki kalite

maladi ki nou kapab kontrakte plitar.

Prezidan in fer nou rapel ki Abu Dhabi pe donn 2 zenerater e Sanmdi dan nouvel SBC in dir ki

nou pe ganny en nouvo rezervwar delo. Eski i vreman pou nou

oubyen pou fournir elektrisite ek delo dan sa bann pale La Misere e Barbarons. Seselwa ouver zot lizye.

I paret ki nou pa imen e pou sa 2 zenerater avek sa basen delo nou

devret ferm nou labous, bwar nou delo sal e dir mersi Msye Arab. Sa sitiasyon pa ti pou arive si tou bann

lotorite ti fer zot travay ler en zabitan ti ekrir zot le 15 Oktob 2009 lo problem dyezel dan delo e

sitiasyon lizyenn kot sa sit.

Tou bann lotorite konsernen in fail e zot pa kapab zis lav zot lanmen e dir ki zot pa ti konnen.

Zot tou zot devret pran zot responsabilite e sa ki annan en

konsyans moral silvouple demisyonnen. Mr Speaker la mon anvi fer resorti, sa i enn bann rezon

ki Departman Dezas, DRDM, Departman Dezas e Risk ti ganny

retire lo board planning akoz se zot ki prevwar bann risk parey.

Si Departman Imigrasyon ti’n

fer son travay byen, zot ti a konnen

konbyen travayer ki’n antre dan nou pei e konbyen ti annan lo sa sit

travay. Me la avek sa statement ki PS Lanvironnman in fer i demontre ki bokou sa bann travayer i posib

napa permi travay. Parfwa mon demande, si lotorite pa vwar dimoun

pase lo Airport, koman zot pou kapab dekouver lapoud?

Departman Planning i an defo pou donn permisyon en tel

konstriksyon lo en latet montanny e osi kot en sours delo i sitiye san sipervizyon. Si ti en pti malere ki ti

pe fer konstriksyon zot pa ti pou donn li lape. En tel devlopman ti

bezwen en EIA me tou sa pa’n ganny fer. Travay ti menm komanse avan lotorizasyon ofisyel e malgre

lobzeksyon plizyer manm lo sa board, lord ti’n fini donnen e proze ti

bezwen kontinyen. Departman lanvironnman osi in fail. Dapre lenformasyon zanmen zot in vizit sa

site akoz zot pa ti ganny permisyon pou antre. Sa in sorti kler dan

interview ki Minis Morgan ti fer Dimans swar e se sa rezon ki PS pa

ti konnen ki i annan 700 travayer lo sa site. Savedir i kler ti napa monitoring.

Mr Speaker ozordi ler

Departman Lanvironnman in fail pou non selman protez nou

33

lanvironnman me osi protez nou pep, i malere ki zot zot oke e atraver

zot failure zot pe reklanm domaz R750 mil.

PUC Mr Speaker li osi i

koupab e responsab dan sa zafer.

Koman zot kapab vann en prodwir sitou delo potab ki pa’n ganny teste?

Ki dernyen fwa ki zot ti teste sa delo? Si zot ti pe fer li regilyerman e omwen 2 fwa par semenn zot ti pou

vwar ki sa delo pa bon pou konsomasyon imen. Oli NATCOF dan tousala? Eski nou pa

konsomater PUC? Oli NATCOF? Koman PUC ki son sours delo i dan

sa landrwa pa ti pe monitor sa sitiasyon. Mon’n osi dekouver apre meeting piblik La Misere ki PUC pa

ti menm okouran ki gro lanmin pe tire lizour koman lannwit e sa nou

tou nou konnen ki rezilta nou sours delo. Sel keksoz Mr Speaker ki mon anvi dir, aksepte ki zot pa’n fer zot

travay byen.

Mr Speaker Minis Lasante osi pa’n pran son responsabilite pou protez nou lasante, zot in let nou

down. Minis ti dir ki tou dimoun i konnen ki delo kontanimen avek

sewage i anmenn lezot maladi plitar dan nou lavi, i pa ti menm konnen

ki plitar dan nou lavi i kapab devlop lezot maladi me PS ti’n deza konfirm sa piblikman lo televizyon. Pa pran

dimoun La Misere pou bann fou bet. Mazinen ou’n menm aksepte ki zot

in fail pou fer en social impact assessment.

Mr Speaker la mon anvi get SBC drwat e fran pou dir zot osi zot

in fail nou pep, zot in fail pou montre vre lanpler sa problem, zot

in fail pou pas lenformasyon avek lepep. Si depi le 13 ek le 14 ki zot ti

ganny sa lenformasyon zot ti’n kapab vin dir avek lepep sa delo i kontaminen aret servi, en semenn

plitar lepep pa ti ava ankor pe servi sa delo.

Mr Speaker atraver tou sa

problem ki’n arive ozordi menm ki

Minis Lasante in dir i annan zis detrwa ka ki vin kot zot annou fer nou travay, annou get dan klinik

dokter Jivan, dan klinik dokter Chetty ek lezot klinik konbyen

dimoun ki’n raporte e ki’n teste pozitiv pou dyadya avek ikolay. I oke pou bann Minis e PS dir ki tou

keksoz i oke, i oke pou zot lot kote latab dir ki tou keksoz i oke me atansyon, dapre mon’n dekouver

nou sistenm delo i form en sel network e fotespere ki sa bann

mikrob i reste zis dan tiyo La Misere e pa ariv kot zot, esperon ki zot ava touzour sanse, zot ava dir zot oke e

zis dimoun La Misere ki’n ganny kontaminen.

La mon anvi fer rapel Onorab

Potter, Ameriken ler i ti met son de

boul La Misere e tou sa lannen ki in travay dan nou pei, zanmen zot ti

polye nou delo, zanmen ti annan en problem kontaminasyon La Misere. Angle ti’n opourvwar, kolonyal ti enn

dan nou 2 pourvwar kolonyal, eski ozordi Onorab Potter pe dir nou ki nou bezwen ganny en lot pourvwar

34

kolonyal? Mr Speaker dan nenport vre demokrasi gouvernman ti pou

bezwen rann kont e bokou ti pou bezwen demisyonnen. Wi aksepte

gouvernman in fail pou protez son pep e mon demande, mon demande ankor ki bann dimoun ki dan bann

pozisyon responsab ki pa ti kapab pran en desizyon pou anpes sa

dezas arive e bann manm board planning ki ti obzekte sa plan

devlopman ki zot azir konsyansye e demisyonnen an sinny solidarite avek dimoun La Misere, si non mon

repete en zour sa pep pou ziz zot. Protez nou sours delo e

lasante nou pep i responsabilite gouvernman, zot pa kapab say sa,

aksepte zot in fail. Aret rod leskiz, aksepte zot tor. Mon demande ki zot ofer en gran leskiz tou zabitan

La Misere e les nou fer nou demars pou ganny lazistis. Yer zot pa ti

konnen e zot pa ti responsab, ozordi se zot ki pe koz lo konpansasyon. Eski sa 4 Minis ozordi in vin avoka

Arab avek ASCON? Onorab William sanmenm sa ki ou ti apel devlopman, sanmenm sa ki ou ti dir

mwan….

MR SPEAKER Address the Chair Onorab.

HON NICHOLAS PREA Mr Speaker sanmenm sa ki Onorab

William ti dir mwan en semenn avan sa ensidan i ti dir mwan devlopman sa. Wi en devlopman kot ou koman

reprezantan, Mr Speaker Onorab William koman reprezantan La

Misere i pa care akoz li i pa’n bwar

sa delo sal. Non i pa akseptab sa ki’n arive.

Mr Speaker mon anvi dir

Onorab De Commarmond fer atansyon bann la pe vin Cascade byento, bannla pe vin Cascade e ler

mon get sa kantite roulman ki’n arive La Misere fer atansyon Cascade. Minis in dir tiyo desarz

pou al lwen dan lanmer annou mazinen ki tiyo ki pran delo pou fer

desalinasyon i osi al lwen dan lanmer e dan menm lanmer pa tro lwen. Annou fer atansyon ki peser

Cascade pou nepli kapab vann son pwason akoz sa bann zafer. Onorab

fer atansyon, fer byen atansyon bannla pe desann Cascade.

Mr Speaker ler mon get sa kantite mouvman dan sa pti area ki

apel La Misere ennler mon krwar ki sa pti bout Sesel i en departman Abu Dhabi. Ozordi ler mon fer en

monte La Misere sa kantite kanmiyon desarz ki mon vwar, mon zis mazinen ki lanpler sa sitiasyon,

mon zis mazinen si Sesel pa’n vin en pei desarz. I malere pou dir sa.

La mon dir mon admir kouraz

e determinasyon bann zabitan La

Misere pandan sa moman difisil, nou’n koste, wi nou’n koste pou en sel rezon, nou’n koste pou defann

nou drwa e mwan mon pou fer tou sa ki posib ki nou ganny lazistis dan

sa zafer. Parey Prezidan ti dir Vandredi pase, Sesel i tro zoli, Sesel i tro pti e tro spesyal pou les li

ganny gate par detrwa dimoun ki napa respe pou son prosen.

35

Mr Speaker avan mon

terminen mon reasir tou zabitan Bel Ombre e tou Seselwa ki napa en

lavwa ki mon pou kontinyen defann zot drwa partou kote. Ansanm avek nou lekip SNP nou pou kontinyen

pou travay pou ki nou ganny en vre demokrasi e en leta ki efektiv dan nou pei. La mon anvi pas en mesaz

spesyal pou Msye Alwyn Thalma, en vre Seselwa. Nou pou fer tou posib

ki ou a kapab fer ou devlopman touristik lo ou later Praslin e ki ou osi ou a ganny en bout sa gro gato.

Mr Speaker nou pa pou zanmen les tonbe. Mersi Mr

Speaker.

HON WAVEN WILLIAM Msye Speaker avan mon komanse mon ti a kontan fer sa bann

komanter swivan; i vre ki Onorab ki’n fek koze i pas La Misere an

pasan e i pa konn vre sitiasyon La Misere. Msye Speaker Onorab i enn parmi, ou’n tande e vwar me ou

aksyon lo teren ou fer lekontrer. Onorab ou konn tre byen ki mon pe dir. Lekel ki siport Eskobar ankour

eski pa Onorab Ferrari letan ou pe koz lo drog…

(Interruption)

MR SPEAKER Order, order.. Onorab retire sa bout

ki Onorab Ferrari in siport eskobar. Retract.

(Interruption)

Onorab Ferrari..

HON WILLIAM Mon retract. HON SPEAKER Onorab William Retract. HON WILLIAM

Mon’n retract. Mersi.

MR SPEAKER Oke kontinyen lo State of the Nation.

HON WILLIAM Msye Speaker Onorab ki fek koze,

ou pa pe ed nou dan latak sa problenm lalkol me pe kontribye pou agrav li parey sitiasyon ki ti

devlope dan meeting la Misere Onorab. Onorab ou ti siport bidze

lapolis me selman ou pa ti vot lo bidze konplet. Ki sans sa i vedir? Eski nou apel sa sipor pou bidze

lapolis? Msye Speaker Onorab in dir ki pep pe soufer me napa en lavwa pou zot koze. Onorab aret fer

kankan lo sa size e aret zwe aveg ek ou lespri malis e visye.

(Interruption)

MR SPEAKER Order, order ... Onorab William get

mwan, ekout mwan oke avoid bann latak personnel. Dezyenmman address the Chair. Non, non

basically ou kapab koz lo problenm La Misere oke koman en problenm

me ou pa kapab koz lo leta mantal en dimoun.

HON WILLIAM

36

Mr Speaker aprezan mon a kontinnyen avek mon diskour.

Avan mon komans mon diskour mon anvi remersi Bondye pou Sesel

e pou kontinyen - avan al direkteman lo mon diskour mon anvi remersi Bondye pou Sesel e

pou kontinyen beni nou pei e beni nou avek en Prezidan ki kapab. Mon anvi salye nou pep e felisit zot

pou zot determinasyon espesyalman zabitan distrik Grand Anse Mahe

pou zot sipor e pou zot matirite. Finalman mon felisit gouvernman pou son langazman kontinyel e pou

tenir pep Seselwa o sant devlopman malgre defi reform e bann lesey

lopozisyon pou anpes progre.

Bann konsern ki ti ganny leve

apre prezantasyon bidze 2010 deza Fevriye gouvernman pe adres zot. Kot i byen nou pou anbelir e kot

fodre aranze nou pou aranze. Mr Speaker permet mwan azout sa bout

ek sa konsern ki Prezidan in dir, kot fodre sanz endividi dan gouvernman ki pe retard progre e fer nou pep

fristre fodre sanze osi premye. Pou sa reform ki’n ariv dan

pei an zeneral kantmenm zot pe kriy ayoyo se zot menm zot ki’n pli

benefisye ek zot bann aktivis. Mon pou sit enn de fe Mr Speaker; dan servis piblik lafason ki enn de zot pe

zwe sa rol kas anba, maske deryer zot lentelizans ek zot sertifika ki fer

zot envizib me zot domaz ki zot kre i profon e grav e pe kout gouvernman tre ser. Kestyon, eski pa zot ki pe

soutir plis gaspiyaz?

Lannen pase atraver legzersis depar volonter serten zot in fer sir ki

zot reste dan lanplwa tandis ki serten ki annan leksperyans e

annan lentere gouvernman e napa sertifika zot in ganny fer ale. Rezon i senp Mr Speaker. Zot in ganny fer

ale akoz se sanmenm sa bann dimoun ki kapab idantifye zot sirk mardaz pou raporte e alor zot ti

bezwen fer zot ale pou rapor pa ganny fer lo zot viz a vi zot latitid

sabotaz siperyer. Kot fodre aranze nou aranze,

ek sa loptik mon anvi propoze ki bann Minis i amelyor sirveyans e

swivi lo zot bann zofisye ki ansarz akoz parfwa avek sa mank swivi e lenformasyon, lenformasyon tre

enportan i ganny peze, desizyon i ganny pran lo en baz teknik e ki pa dan lentere vizyon e progranm

gouvernman e pep, bann desizyon ki pe andomaz nou gouvernman e fer

pep Seselwa pli fistre. E se sa bann kalite mantalite koumsa ki lopozisyon i kontan e angres zot lo

la. Zot anvi fer krwar ki tou keksoz pa byen e fini kont par maltret nou bann dirizan e profesyonnel ki pe fer

zot mye ek pe resours. Pa fini zot bann aktivis ki dan pozisyon kle dan

gouvernman zot pran lenformasyon vir en fason bokou fwa lepase zot in pran sa bann lenformasyon ki pa

ankor vin ofisyel e servi kont gouvernman anbous e lo zot

zournal. Mon pe lans en lapel ek leta pou deal avek okenn endividi ki pe fer sa bann akt sabotaz akoz si

zot pa fer li travay lopozisyon pou fasil par servi zis zot labous ek zot

37

zournal e zot pa pou bezwen fer gran zefor dan zot demars akoz fot

ki pe kontinyelman arive dan gouvernman organize par zot aktivis

pe fer krwar lepep ki gouvernman pa efikas e ki gouvernman i koronpi.

Fodre pa ki nou oubliye ki sa bann menm dimoun zot in deza dir nou ki zot pou al plant bannann

Mozambique me sa pa ankor arive akoz zot pe plant biznes Sesel Mr

Speaker. Si sitiasyon ti vreman kritik, kestyon, akoz zot pa’n ale?

Zot pa ti siport loan pou fer

later konble ozordi pli gro kopo Providans pou zot menm, zot pa ti

siport proze Sheikh Khalifa me an gran parti se zot aktivis ki pe manz dan lanmen sa msye. Zot ti kont

proze konstriksyon nouvo batiman Lasanble Nasyonal, zot in konplent e

boycott louvertir. Ki fason zot azir i kree konfizyon. Sa pa drol Mr Speaker akoz zot reprezant en parti

ki konfize e anvi konfiz sa pep a sak lokazyon ki zot gannyen zis pou retir

latansyon lo zot. Letan i limit pou sit tou sa trik mardaz e fer pep konnen ki pe arive Mr Speaker.

En fraz ki reste kole dan mon

lespri Mr Speaker se letan Prezidan

Rene ti dir ki lopozisyon zot visye e ranpli ek malis. Pou ert presi Mr

Speaker ou pa pou kapab zanmen fer zot konfyans akoz ou kapab annan bon lentansyon me zot

nenport ki moman zot kapab azir malisyezman sirtou dan moman kot

ou vilnerab. Parey tou dimoun zot konnen nouvel pe ganny dominen par sitiasyon La Misere. Mr Speaker

lo sitiasyon delo polye La Misere parey mon ti dir lo medya ki sa

sitiasyon ti’n kapab ganny evite.

Mon anvi dir ki mon apresye bann aksyon par gouvernman ki pe ganny fer pou asire ki sa problenm

pa repet ankor. Mon anvi dir avek kominote La Misere ki tou sa bann demars ki pe ganny fer par sa bann

diferan minister e kontrakter parey medya in pase, mon donn zot parol

ki solisyon pou sa problenm i an mars. Zot demann dan meeting piblik tel parey konpansasyon,

konsern bill delo e lezot depans asosye ek sa lensidan in ganny

konsidere Sa ki pli enportan ankor se

ki sa problenm delo La Misere date plizyer lannen pase ki gouvernman

ti komans adrese pe al ganny rezourd ennfwa pou tou avek sa nouvo proze delo ki pe al ganny

finanse par gouvernman Abu Dhabi enkli rediksyon dan pri bezwen

kouran nasyonalman. Nou rekonnet gravite sa problenm La Misere Mr Speaker solisyon pe

ganny donnen. Mwan Waven William lo lapar pep Seselwa mon remersye gouvernman Abu Dhabi

atraver son reprezantan isi Sesel pou sa don proze delo La Misere,

don sa 2 zenerater ki pe permet rediksyon dan pri kouran, don proze ekstansyon lopital Victoria avek

bann lekipman modern, don larzan pou konplet proze lakaz Ile

Perseverans e pou provizyon sa 8 turbine pou lenerzi renouvlab divan alavenir dan nou demars pou koup

38

lo litilizasyon fosil fuel. Pa fini Mr Speaker pou tou sa finansman

anver pep Seselwa dan lepase kot nou pei ti dan bezwen lo non distrik

Grand Anse Mahe e pep Seselwa, ankor ennfwa mon dir mersi.

Zabitan, lekel vreman ki pe fer aksyon e lekel ki vwar sa koman en

loportinite pou servi sa sitiasyon pou ganny lavantaz politik. Zot anvi ki nou perdi nou sans apresiasyon e

rekonesans ki gouvernman pe adres problenm kot i annan, zot senpleman anvi maske zot

lentansyon malisye Mr Speaker. Later La Misere ti ganny vann

pou 500 mil dolar. Ti napa later vann pou R1. Fodre dir osi ki dan sa 100 ekek mil met kare later zis

20% later ki kapab ganny servi pou konstrir lo la. Pep, si dizon later ti’n

ganny vann pou R1, eski pei pa’n ganny byen peye pou sa morso later, kwa ki mal avek sa? Kwa ki

problenm lopozisyon avek sa? Mr Speaker sa ki vreman mal

e malere se ki serten manm Onorab dan lopozisyon dan meeting organize

pou rod solisyon ek direksyon zot ti mobiliz zot aktivis pou vin fer kankan menm mon aprann ki

serten ti bat serten travayer endyen lakonpanyen son Sanmdi lavey

meeting. Zot konportman anba lenfliyans lalkol…

(Interruption)

MR SPEAKER Order, order, Onorab Prea order.

HON WAVEN WILLIAM Zot konportman anba lenfliyans

lalkol e drog pou en meeting serye kot sa kominote ti pe vin rod

solisyon serten ti pe anvi ki meeting i fermen. Si bann reprezantan minister ki ti lo panel dan meeting

pa konn zot, mon anvi fer Onorab konnen ki nou dan distrik Grand

Anse Mahe nou konnen lekel zot, zot demars avan sa meeting depi

Vandredi swar, Sanmdi lazournen, larzan bwar ki fason ti ganny donnen pou enfliyans bann endividi

ki zot abitye servi dan zot kanpanny pou ensit dezord. Me i malere Mr

Speaker ki sa bann menm dimoun ki zot in servi pou fer dezord pe aprezan vini pou ganny

lenformasyon korek e direksyon pou zot demars.

De lot kote Mr Speaker mon anvi remersi lo non zabitan La

Misere tou departman gouvernman ki pe angaze pou rezourd problenm atraver zot plizyer travayer ki pe

travay san ses pou redonn konfyans sa kominote ki’n ganny afekte. Sa ki mal fodre i ganny aranze e sa ki

byen fodre anbelir. Mon vwar ki gouvernman pe aranze Mr Speaker.

Mr Speaker nou distrik Grand

Anse Mahe nou apresye zefor

kontinyel fer pou nouvo lakaz pou nou zabitan par minister konsernen.

Sa ki demann amelyore se konsiltasyon pou asire ki nou konsern zot ganny konsidere. La

mon a dir ki nou anvi trouv plis aksyon me pa plis vizit e tir porter ki

39

pa pe rezourd nou problenm ki’n akimile.

Lo non distrik mon oule felisit

nouvo direkter SPTC pou sa nouvo lapros travay ki i pe enplimante kot sa servis i konsernen. Manmzel

Laporte keep it up ou ti dir e ou pe fer sanzman e ou pe fer li. Dan sa

lalinny mon anvi demann gouvernman pou fer desann pri bis akoz nasyon Seselwa an gran parti

ki servi sa servis pou asir zot kontribisyon pe vwar sa pri koman en fardo. Sa zabitan ek manm son

fanmiy Grand Anse e La Misere ki bezwen deplase pou vin anvil pou

fer tou sa depans pe pez for lo zot pos ek sa pri aktyel. Sa i en lot swe pep Seselwa ki merit ganny adrese

dan lavenir.

Mr Speaker lo non distrik ankor ennfwa mon remersi gouvernman pou revwar son servis

lasante dan distrik ki prezan zabitan i kapab vwar dokter 2 fwa par semenn e sa i en gran soulazman.

Anmenmtan mon demande ki i annan pli bon kordinasyon ki

pasyan pa santi zot fristre akoz zot ganny anvoye plizyer landrwa ki pa ti neseser, si ti annan en pli bon

laranzman pou rezilta, preskripsyon e sirkilasyon file personnel.

Mon demande ki i annan en

pli bon kordinasyon ant lazans

byennet sosyal ek sa seksyon lasante ki ka ki merit i ganny deal avek. Mon pou ankor redir ki i ankor annan serten Seselwa ki’n ariv serten laz e ki napa anplwayer

byen, byen ki pou anploy zot, zot merit ganny lasistans neseser pou

fer fas avek sa lavi. Fodre ki lalwa byennet sosyal i ganny amande lo sa

size weights e ki plis fleksibilite i ganny donnen ek sef egzekitif pou kapab asiste bann ka ki reform pe

pous dan ran vilnerab. Fodre ki ka emergency prosedir i ganny koupe ki

ka emergency pa depas 48 erdtan Mr Speaker. Dan sa lespri swivre

reform e fer sanzman mon apresye zefor gouvernman pou sa ki in fer pou soulaz lavi pti biznes.

An adisyon mon anvi propoz sa bann keksoz swivan; Vi ki pou lwe landrwa pou biznes i ankor ser

mon lans en lapel avek propriyeter ki lwe landrwa pou konsider adres

zot pri ki a ede fer desann pri komodite lo marse e lokater i ava kapab transfer sa serten poursantaz

ek konsomater. Ozordi nou’n vwar ki roupi pe stabilize e lentere pe desann me selman plizyer pri servis

ek komodite pri pa desann e Seselwa dan sa pti logmantasyon pa

pe vwar benefis ditou. Alor mon pe lans en lapel ki dan fer sa laplenn pli nivo ki lotorite i angaz lasanm

komers, enportater e lasosiasyon boutikye pou annan en diskisyon

serye lo ki problenm ki annan pou donn pep Seselwa en fair deal akoz konsomater i konfize avek sa kalkil

ki pa balanse akoz tou gannyen i ankor lot kote. Bann ki sipoze fer

desann pri lavi e ki’n benefisye ek konsesyon souvann dan lespase.

Mr Speaker lekel ki ti anvi marse lib? Vwala en legzanp ki sa i kapab anmennen. Lekel dan

40

lopozisyon ki ti dir ek medya etranze ki progranm reform pa ase sever me

ki zot zot ti pou fer pli byen ki sa. Sitiasyon ki korperativ fermye pe fer

fas avek e dilenm ki prodikter lavyann pe pas atraver se byen sa de parti ki devret asize ansanm pou

rezourd. Par konsider opsyon fer desann pri lavyann lokal e konsomater ava aste an plis akoz

lavyann i pli fre e zot swadizan problenm ava ganny rezourd.

E la Mr Speaker mon felisit

gouvernman pou ankor ouver laport

pou tou dimoun ki anvi partisip dan prodiksyon lavyann e dizef pou fer li

dan zefor pou garanti supply ek pri afordab. Mon propoze ki lazans lagrikiltir zot konsider konsilte avek

fermye dan fer vin kalite breeding stock e ki redwir pri tel parey dan sa

ka bann kabri R40 mil par per pou asire ki pri i reste afordab pou fermye kapab transfer ek benefis

avek konsomater.

De lot kote frer ek ser Seselwa annou osi vwar sakenn nou rol e responsabilite dan sa zefor pozitiv

pou koup gaspiyaz. De lot kote si nou tou nou regarde ki fason ki nou

kapab retir presyon lo gouvernman ver revwar nou fason konsonmen.

Mon a sit ou enn de legzanp: Ler lalkol e lezot sibstans zot ganny servi an ekse lasante i risk e plizyer

maladi ki kout bokou pou trete. Aksidan fatal par neglizans ki koute

lo lafanmiy e leta e stil lavi adopte, latitid lesefer e responsab i koute. Kot sa bann depans personnel

ouswa par gouvernman ki pa ti merite pe ganny progranmen, sa

larzan ti kapab pli byen ganny envestir dan lezot landrwa. En pti

sou dekote ozordi pou demen i enportan ki sak travayer i kapab fer pou lavenir olye gaspiye. Pa oubliye

letan perdi i larzan zete. Alor konn envestir ou letan ou larzan pou pa plitar regrete.

Zenes, zot ki paran e pei in

envestir bokou dan ou e dan lenfrastriktir pou ou devlopman, mon lans en lapel ek zot pou sezi

tou loportinite ki egziste, serten i kapab pe dekouraz ou e dir ou ki

swa napa ase dan Sesel. Zot kapab fer ou krwar osi ki reste alekar tou pou vin dan plato anver ou. Bouz

devan, fer ou prezans konte, al rode, al serse ou annan serten kapabilite, ou annan serten talan avans devan

e montre ou abilite pei i annan plas pou ou, leve debrouye dan nenport

ki sekter ou kontribisyon i konte. Mr Speaker a sa pwen mon

anvi felisit tou bann akter non gouvernmantal ki pe zwe zot rol byen koman sa vre partener akote

gouvernman, i le sel semen pou plis progre ansanm. En letan lo medya

ka drog ti pe dominen dan nouvel e la aprezan ka vol. Nou remersi ou Msye Prezidan pou ki ou pe double

ou zefor pou deal avek sa bann sitiasyon.

Ansanm pare pou demen pou

kontinyen debrouye. Frer ek ser

Seselwa se ansanm ki nou pou sorti viktorye dan nou demars pou en

41

meyer demen e en meyer Sesel. Prezidan in donn son langazman an

dizan kot fodre aranze gouvernman pou aranze e kot i byen nou ava

anbelir lo la. Mr Speaker an terminan mon

remersi le Senyer pou son gidans e pou son faver ki i annan lo nou e beni nou ek enn de bon dimoun

parey Sheikh Khalifa dan lapros diplomatik Prezidan Michel e

gouvernman ki pou fatig toultan latet lopozisyon. Mersi Mr Speaker.

MR SPEAKER Parey zot ti’n tonm dakor, avek le de

whips nou pou manz enpe dan nou lunch break, nou pou pran ankor en entervenan. Onorab Wilby Lucas.

Avan mon donn laparol Onorab Lucas mon swete ki Onorab William

ek Onorab Prea zot kontinyen de bon zanmi. Onorab Lucas.

(Interruption)

Order, order. Annou rise above sa bann crossroad silvouple. Onorab

Wilby Lucas. Si i annan okenn menas mwan mon a deal avek

alright? Onorab Lucas.

HON WILBY LUCAS Mr Speaker koleg MNA, frer ek ser pep Seselwa, zabitan Baie Lazare;

Mr Speaker avan ler mon komanse permet mwan - mon ti a kontan dir

Onorab Prea wi, too little, too late pou SNP akoz letan pwalon ti so an 2008 nou pa ti vwar zot, zot ti soze

alor pa vin zwe politik too little, too late avek nou.

Apre mon lentervansyon lo

bidze an Desanm lannen pase ozordi i en lot lokazyon e privilez pou mwan adres zot e donn mon

reaksyon lo diskour leta lanasyon prononse par Prezidan Michel

Vandredi pase isi dan sa Lasanble. Mr Speaker mon komans mon

lentervansyon avek en mesaz ki mazorite zabitan Baie Lazare pe

kontinyen aport sipor pou progranm reform ki nou ti anbark ladan an Oktob 2008 e reste ferm e solid

malgre bann sakrifis ki nou pe bezwen fer. Ozordi 1 an plitar bokou laprev oubyen levidans ki

progranm reform pe marse e nou dan bon direksyon. Distrik Baie

Lazare pe osi benefisye dan sa progranm reform plitar dan mon lentervansyon mon a donn plis

detay.

Mr Speaker diskour lo leta lanasyon in adres bokou bann konsern ki’n ganny leve dan bann

meeting konsiltativ ki Prezidan Michel ti fer lannen pase e osi

konsern ki pe ganny eksprimen dan bann meeting piblik ki pe ganny fer dan tou distrik. Diskour lo leta

lanasyon pe egalman adres bann konsern ek sizesyon ki’n ganny

eksprimen dan diferan forum tel ki deba lo televizyon, workshop,

seminar e lezot ankor. Nou menm koman Manm Lasanble nou’n anmenn plizyer mosyon avek seri

rekomandasyon pou reform, an

42

partikilyerman mosyon lo zidisyer kot sa prensip santans mars

ansanm in ganny bokou kritike.

Nou’n osi demann plizyer kestyon gouvernman lo konsern nou distrik e pei an zeneral.

Dan diskour leta lanasyon i

reflekte en legzersis serye ki’n ganny

fer. Parey Prezidan in dir, in ekoute, in balanse e in pran desizyon pou

entrodwir en seri mezir ki son lobzektif sete esansyelman pou aranze kot i mal e anbelir kot i byen.

Mr Speaker a plizyer repriz

diskour leta lanasyon in delivre en koponan vreman esansyel e sa i sa nosyon koste e travay ansanm akoz

i selman ansanm ki vre transformasyon pozitiv i arive e ozordi plis ki zanmen lepep pe

aksepte ki nou bezwen travay ansanm akoz zis ansanm ki nou

kapab dir ki nou’n pare pou demen. Permet mwan Mr Speaker fer

enn de lobzervasyon lo serten konteni sa diskour kot mon’n oparavan eksprim konsern ler

mon’n ganny lokazyon fer li. Pri lavi i en konsern pou tou Seselwa depi

ki nou’n antre dan staz reform ekonomik. Mon akey sa rediksyon 22% lo tarif elektrisite sorti 27% e

desann lo 5%. Plizyer zabitan Baie Lazare ki’n koz avek mwan zot in dir

mwan zot santi zot soulaze avek sa rediksyon. Mon ti ava kontan pep Seselwa sepandan i note ki si nou

pa ti ganny kado sa de zenerater avek gouvernman Abu Dhabi nou

sitiasyon pa ti pou sanze sitan vit, I ti pou pran bokou plis letan. Annou

pa les personn sey champion sa sikse oubyen reklanm laviktwar lo

zefor kouraze, determinen e patriyotik sa zonm ki’n touzour met byennet Sesel ek pep Seselwa

premye dan tou son bann demars diplomasi e sa zonm i pa lot ki Msye

James Michel, Prezidan Sesel. Wi Mr Speaker i en Sef Deta

responsab, wi felisitasyon akoz ou pe enspir sa pep, ou pe montre nou ki where there is a will, there is a way. Wi anfas avek sa bann gran defi boulversman ek tanpet ki lemon

pe eksperyanse nou pe ziz ou par ou bann aksyon e lakonplisman

eksepsyonnel, ekstraordiner lo non lepep Seselwa. Mr Speaker mon osi kontan pou vwar ki bokou lanfaz pe

ganny mete pou kree plis travay dan pei. Sa ki pli ankourazan i sa progranm training ki minister

lanplwa in entrodwir kot minis limenm semenn pase in lans en

lapel avek nou bann zenn pou zot anrezistre lo sa scheme. Pou mwan

sa i en loportinite kot mon pe demann bann zenn dan mon distrik ki pa ankor fer li pou al anrezistre e

pa mank sa loportinite pou ankadre zot pou en meyer lavenir.

Lakaz i en lot size ki Prezidan

Michel in pronons li lo la. De nouvo

in renouvle langazman son gouvernman ki wi i pou delivre. Mon distrik osi pe ganny touse kot i

annan fanmiy ki ankor pe espere pou li ganny asiste avek lakaz lo

bann proze. Lo non mon distrik

43

mon renouvle sipor sa lanmitye ant nou gouvernman e gouvernman Abu

Dhabi ki pe asiste Sesel pou konplet sa proze lakaz lo zil Perseverans.

Lenformasyon ki mon lofis in gannyen i fer konpran ki tou distrik enkli Baie Lazare pou benefisye avek

sa proze lakaz lo zil Perseverans. Apre tou Mr Speaker pandan plis ki 200an ki nou’n ganny kolonize anba

dominasyon pourvwar kolonyal Eropeen kot ozordi zot deborde avek

zot ta problem, ki zot pa pe kapab ofer nou okenn gran sipor dan domenn lakaz. Se pou set rezon ki

nou’n bezwen al tap laport kot lezot zanmi ki pare pou ed nou.

Mr Speaker lord ek lape i en

lot konsern ki’n ganny souleve dan

mazorite meeting konsiltativ atraver pei lannen pase. Mon apresye in

ganny adrese dan diskour Prezidan e distrik Baie Lazare pa’n ganny eparnye avek sa sitiasyon. Bann

zabitan ki krwar dan en sosyete sivilize pe espere ek pasyans sa nouvo progranm patrol ki nou pe

demann lotorite lapolis pou enplimant li o pli vit posib.

Mr Speaker ler Prezidan i dir

ki nou pratik diplomasi i pro-aktiv

in aport son fri dan plizyer fason, sa i vre akoz si tou Seselwa i met zot azour avek laktyalite, napa personn

ki kapab rezet sa laverite. Tou resaman nou’n sinny plizyer

lagreman avek nou bann partener enternasyonal avek bi anmenn bokou sipor finansyel pou nou pei.

Mon a donn enn de legzanp ki’n pran plas tou resaman, en sonm 2

milyon ero ki European Union in donn Sesel pou siport nou stratezi

ek progranm sanzman klima ki Prezidan Michel ti table kot

konferans Copenhagen e zot ti felisit Sesel pou sanpyonn lakoz bann pti leta zil. Lot ti sinyatir avek

lorganizasyon mondyal lasante WHO ki ti renouvle sipor pou minister

lasante pou en valer 1.6 milyon dolar pou en period 2an. De nouvo por lapes artisanal, Providans ek Bel

Ombre ki’n kout 11 milyon dolar Ameriken avek led gouvernman

Zaponnen ti konplete tou resaman. Gouvernman Lenn pe asiste

Sesel avek en sant lenformasyon teknolozi, en IT centre atraver en

lagreman ki i ti sinyen avek minis pou ledikasyon e o Komiser Lenn tou resaman. Finalman Minis

Finans ti anonse ki gouvernman Libyen in kennsel parti det Sesel pou lavaler 3.8 milyon dolar dan en

lagreman ki’n ganny sinnyen tou resaman ler minis ti lo misyon dan

La Libye. Mr Speaker ler mon ti komans

mon prezantasyon mon ti donn lendikasyon ki malgre nou dan sa

progranm reform sa pa’n anpes sa gouvernman responsab pou fer provizyon pou siport devlopman

kominoter dan bidze pour sa lannen e la kot mon a koz enpe lo lafason ki mon distrik pe benefisye. Avek sa

bidze R800 mil ki distrik Baie Lazare in gannyen 10 pti proze pou

ganny enplimante pandan lannen dan diferan kominote. 2 sa bann proze pou ganny enplimante Val D’

44

Endorre sa i en bus shelter, e amelyorasyon semen ki al kot

Madanm Rachel Vidot. Parey nou konnen lopozisyon in devlop en

lobsesyon avek sa Val D’Endorre, ti ava enteresan konnen sa fwasi ki zistwar zot pou al rakonte lo sa de

proze. En lot gro proze ki pou ganny

demare tre byento i semen dan sed avek lo glasi. Mr Speaker anba sa konsept e pratik Social Corporate

Responsibility Baie Lazare in ganny fon pou renouvle tou son bann

lekipman dan play ground ki’n fini konplete. Nou’n osi ganny

finansman pou en proze beach park ki’n deza komanse Roche Copras byensir avek laprovasyon planning e

tandis ki lekip football St Francis ki’n fer son parkour dan premye

divizyon zot zot in ganny en kargezon lekipman pou sezon 2010 a’n antye. Tousala in ganny

sponsor par bann diferan envestiser dan domenn touristik dan nou

distrik e lo lapar kominote Baie Lazare nou dir zot en gro mersi.

Mr Speaker permet mwan anvoy en mesaz kler ki malgre serten lartik dan papye, mon lofis

pou kontinyen rod mwayen avek bann lenvestiser pou siport

devlopman proze nou distrik akoz levidans i la e tou sa ki nou fer i pa okenn koz endividyel me i pou

benefis nou kominote. A sa moman mon lofis pe negosye. 2 lezot proze

avek bann envestiser, finansman pou en sant rekreasyonnel pou komite Anse Soleil e en lot sete en

play ground pou nou bann zanfan

kot ex-Gondwana Housing Estate, i devret materialize sanmenm sa

lannen. Alor osi lontan koman manm elekte pou distrik Baie

Lazare, mon pou kontinyen avek sa misyon nob ki bann zabitan in konfye avek mwan, silvouple aret

mel dan nou zafer. Mr Speaker sepandan nou

rekonnet ki serten bann konsern ki ti ganny souleve dan meeting konsiltativ pa ankor ganny adrese

espesyalman problenm drenaz avek delo monte kot Housing Estate Ex-

Anse Golette. Solisyon in fini ganny determinen pou plizyer lannen par drainage task force committee me

son lenplimantasyon pe tro prolonze. Zabitan kot sa housing

estate pe ekspekte ki minister konsernen i fer li son devwar pou

rod mwayen pou egzekit sa proze sa lannen. Mr Speaker finalman mon pe zwenn avek Leader of Government Business pou sa lapel ki i annan en lodit nasyonal dann tou

bann ka polisyon larivyer ki’n ganny raporte oubyen kot i egziste akoz

dan mon distrik osi i egziste, kot serten gro fermye Val D’Endorre in kontinyen polye en larivyer avek

desarz sorti dan park koson kot in met lasante nou bann dimoun an danze. Nou pe dir i bezwen annan

en mezir pou tou sa ki responsab across the board. Wi kot i byen nou

anbelir me kot i mal nou bezwen aranze. Mon remersye ou.

MR SPEAKER Mon krwar ki bann speakers pa pe

pran tou zot 30 minit e an prensip avek tou sa bann speakers nou

45

sipoze ariv 12.30 so nou ava adjourn la e nou ava rezwenn 2er.

(Lunch break)

(Deputy Speaker in the Chair)

DEPUTY SPEAKER

Nou ava kontinny deba apre midi.

Mon konpran ki lo lalis next ti

Onorab Derjacque ti’n lev lanmen

Proceed.

HON ANTONY DERJACQUES

Mr Deputy Speaker, Manm Onorab

Lasanble Nasyonal, frer ek ser

Seselwa bonn apremidi. Nou pei

Sesel pe pas dan en moman tre

difisil. An 2009, gouverman Sesel ti

forse antre dan en progranm reform

ekonomik e an rezilta bann

kondisyon ki IMF ti enpoz lo nou

gouvernman ek pei, sa in kree en

kantite difikilte ek lamizer dan

Sesel. Nou roupi ti devalye e en

roupi ti kout R17 pou en dolar. Nou

rezerv pou deviz etranzer ti ase pou

2 semenn marsandiz pou nou pei,

nou det a leksteryer ti 800 milyon

dolar, en sonm ki ti enposib pou

nou peye e pri komodite dan

laboutik ti double.

1 an plitar partou kot nou

pase nou vwar rezilta sa katastrof.

Bokou fanmiy pe manz en repa par

zour, zanfan pa pe al lekol akoz

napa nanryen pou met dan bwat,

zenn fiy pe debout obor semen dan

lanwit pou ganny en pti larzan pou

anmenn kot zot. Partou dan distrik

ou trouv fristrasyon parmi bann

zenn Seselwa e bokou in vin viktim

drog ek lalkol e en kantite in rod

larzan atraver vol ek krim. I annan

tro bokou Seselwa ki pa travay e i

mank lanplwa dan nou pei.

Ti vreman trist pou temwanny

nou gouvernman kot ti pous 2700

travayer dan zot lanplwa dan

gouvernman, laplipar i ankor pe sey

trouv en travay e laplipar i bann

madanm, ki se zot ki ansarz dan

lakour, ki se zot ki nouri zot zanfan,

leta nou nasyon pa bon. 2010 pou

en lannen pli difisil dan nou listwar.

Be akoz tou sa bann difikilte, set

akoz move planifikasyon, mank

stratezi, mank disiplin fiskal e

koripsyon dan gouvernman pou tro

bokou letan nou’n viv dan det ki

nou pa’n zanmen kapab rann, nou

pei i andete par tet zabitan dan

lemon. Ozordi nou ankor drwa 600

milyon dolar Ameriken, e nou pa

kapab peye. Nou det pa soutenab,

nou gouvernman i kontinyen montre

dezord dan son planifikasyon e

politik dan son bann desizyon.

Frer ek ser Seselwa, Sesel i

vreman bezwen en sanzman, i

bezwen en gouvernman SNP. Nou

bezwen en gouvernman efektiv e

46

efikas, ki travay dan en fason

konpetan e profesyonnel pou tou

son bann zabitan. Pou le moman a

letranze, isi Sesel i annna tro bokou

boulversman e lensertitid, i vreman

mank stabilite ek sekirite dan nou

lavi tou lezour, sa i anpes nou

sitwayen planifye zot lavi tou lezour,

zot travay, zot biznes e ranpli zot

lanbisyon ek dezir pou en meyer

lavi. Anba sistenm SPPF nou fer fas

avek koudeta an ‘77, sa sistenm

sosyalis i ede detri nou demokrasi e

miltiparti ti ganny aboli, nou

sistenm zidisyer endepandan ek

lalwa ek lazistis ti ganny met akote.

An sa ki konsern nou

lekonomi, gouvernman SPPF ti detri

marse lib e sa ti retir konfyans dan

nou lekonomi. Seselwa ti kit pei

pou al viv a’n egzil e bann ki ti reste

ti pas atraver security clearance, e

land acquisition. Poltik ti enportan

dan sa pei e tou keksoz ti depan lo

krwayans e sipor ki ou ti annan pou

SPPF. Bokou sa bann prensip ek

fleo i ankor egziste ozordi. SNP pe

lite pou re-entrodwir bon

gouvernans e la demokrasi e sirtou

kont sa sistenm ki baze lo koripsyon

ek parsyalite politik. SNP tou lezour

pe lite pou re-entrodwir lalwa ek

lazistis pou donn konfyans nou pep

dan nou sistenm zidisyer ek lapolis,

nou pe esey kree en lekonomi

normal, respektab ki enkli tou

dimoun dan e vre sistenm marse lib.

Pou fer sa atraver nou politik tou

lezour e nou lide ek sipor pou serten

lalwa dan sa Lasanble. Kot i bon

nou siporte e kot pa bon nou vot

kont.

Nou enterese dan etablisman

en sistenm modern, demokratik ek

normal, en sistenm baze lo lalwa e

prensip rezonnab ek zis kot nou tou

nou kapab partisipe e zwe en rol.

Nou bzwen reganny konfyans

enternasyonnal si nou vreman anvi

repran nou plas parmi bann pei

stab, modern e demokratik. Pri lavi

i vreman tro o, sa i kree tro bokou

difikilte. Wi, Prezidan in anons

rediksyon dan bill PUC, e konpare

avek Desanm 2009, bill PUC in still

ogmant par 5%. Nou’n osi nou

ganny warning ki pri karbiran i en

fakter determinan dan nou bann bill

final. Anmenntan napa okenn

soulazman pou bann manman ek

bann zanfan, sa papa pou bezwen

kontinyen debourye pou fer sa pti

larzan ariv ziska lafen dimwan.

To lenere pou loan biznes ek

laon lakaz i ankor tro o, e etidyan ki

retournen sorti deor, en course i

ganny en saler R4300 par mwan e i

pa pou zanmen kapab pey en loan e

pey lentere. I kout apepre R700,000

pou konstrir en lakaz 3 lasanm. Zis

47

sa lentere 10% i pran R7,000 par

mwan lo en saler R4300 par mwan.

Sel fason pou ed biznes se

pou ankouraz zot grandi e envestir,

ti biznes pa kapab pret larzan, nou

bezwen plis korperasyon labank pou

kree klima ekonomik pou fermye

peser e pti biznes, sikse dan zot

angazman.

Mr Deputy Speaker, sekter

offshore pe pas dan difikilte, lerop

ek lanmerik in met en kantite

presyon lo bann gouvernman e sa i

enkli gouvernman Sesel pou redwir

e sorti dan sa lendistri. Pou le

moman plis biznes pe sorti lazi ek

Lasin. Nou bezwen rod fason pou

sofgard sa sekter ki anmenn apepre

50milyon dolar par an dan nou

lekonomi e donn lanplwa ape pre

mil travayer.

Lalwa FIU i devret pli

rezonnab akoz lafason ki pe ganny

enterprete e par lafason ki i pe

ganny pratike, sa pe ankouraz bann

investors pou kit nou pei. Annou

revwar sa lalwa e fer li vin pli

rezonnab.

Deputy koman en avoka e en

dimoun ki travay an kour tou lezour

mon trakase ler mon kontinyen

vwar bann gran retar ankour e sa

kantite kriminel i kontinyen

ogmante. Mon konsyan ki bokou

zenn in antre dan en lavi kriminalite

pou aste drog ek lalkol, e sa pa en

rezon kot en sistenm rimann kot

senpleman pe anvoy zot Montagne

Posée kot lot dezord e problenm i

son rezilta.

Wi, i annan sanzman ki pe

arive dan lakour siprenm e sa mon

donn mon sipor, me nou bezwen

plis ankor. En nouvo striktir saler

pou staff ek ziz, plis ki sa

premyerman zot bezwen lendepans

dan zot alokasyon bidze e

dezyenmman zot bezwen sipor pou

bann proze, par egzanp ki

gouvernman i devret met larzan dan

nouvo batiman lakour siprenm ki

pou ganny konstrir par Lasin isi Lil

du Port pou fer en Magistrate court,

tribinal lafanmi, tribinal lanplwa, e

li osi i ava zwenn avek supreme

court e nou kapab kree sa sant pou

lalwa ek lazistis.

Mr Speaker nou lapolis i en

topik konversasyon dan tou kwen

semen dan distrik. Laplipar nou pep

i viv dan lafreyer espesyalman ler

nou tande ki prizonyen Montagne

Posée in sove. Lapolis i bezwen

konsyan ki sa lalit kont kriminalite

pou efektiv zis ler zot aksepte ki

lapolis i bezwen rann kont pou

sekirtie sak sitwayen e lapolis i

bezwen travay dan en fason

profesyonnel avek respe pou tou

drwa sitwayen. La aprezan zot ava

ganny led zot kominote e zot pa pou

48

bezwen rod sipor military police pou

pou ed zot pou fer zot travay. Mon

personnelman dezapwente ki nou

bezwen etranze pou diriz nou lafors

lapolis, mon krwar dan nou

Seselwa, e mon krwar dan bon

training e en sistenm pou ankouraz

en karyer dan en lafors

profesyonnel.

Msye Deputy Speaker, prizon

Montagne Posée i ankor preokip

nou, i vreman mank sekirite ek

travayer, i pou sa rezon ki larme ek

lafors mobil lapolis tanzantan i pran

kontrol sa prison. Lo lot kote

prizonnyen i mank fasilite lwazir e

en sistenm pli imenn e en sistenm

reabilitasyon kot prizonnyen i kapab

re-entegre dan sosyete apre ki zot in

pas zot santans. Byento sa Lasanble

pou fer en deba lo sa size,

Mr Speaker en Minis in

anonse ki Sesel pou kree en lakour

rezyonnal pou pirat e en lot prizon

maksimonm sekirite petet lo enn

nou zil. Oparavan prizon ti lo zil Lil

Long e ti napa sa gran problenm

prizonnyen sove e mank sekirite san

okenn konsiltasyon gouvernman ti

deside ferm sa prizon e bouz li dan

distrik kot Montagne Posée. Aprezan

mon pa konnen lo ki zil zot anvi

retourn sa prizon, anplis ki sa avek

en lakour rezyonal nou bann pei

vwazen eski zot pou anvoy zot pirat

isi Sesel pou ganny zize? Deza

gouvernman pa kapab administre

nou prison, ki manyer i pou peye e

administre en prizon pou tou sa

bann pirate. Mon zis demande avek

gouvernman pou konsilte avek sa

Lasanble, Zidisyer, Asosiasyon

Avoka.

Nou pou bezwen en nouvo

lalwa, en sistenm ki’n byen planifye

ki’n pran an kont tou nou problenm

e difikilte aktyel. Nou bann

profesyonnel i devret annan en

lavwa dan nenport direksyon pou fer

avek lalwa ek lazistis.

Msye Deputy Speaker mon ti

vreman dezapwente avek sa lot

promes Prezidan ki la aprezan ki i

pou delivre an sa ki konsern

housing. Pandan 2009 gouvernman

in delivre zis 64 lakaz, savedir 2

ouswa 3 pou sak distrik. Resaman

dan en rankont Gouvernman Lokal

lo La Digue, gouvernman in deklare

ki i pa pou delivre okenn lakaz lo La

Digue, in promet zot zis 5 lo zil

Perseverans. Sa i en gran defi. E la

pou promet pep Seselwa apepre 300

lakaz apartir 2011 sa i pa akseptab.

Annou pa oubliye ki SPPF an 2005

ti promet 5000 lakaz lo sa menm zil

Perseverans.

Sekter tourist, wi pe relanse.

Gouvernman in aksepte led ek sipor

sekter prive, e sa partnership i

montre enpe sikse, prensip marse

lib in klerman ganny met a’n

aplikasyon e bann lotelye zot menm

zot in pran zot desten dan zot

49

lanmen. Ler en dimoun i santi ki i

lib pou kree en biznes, pou kree

larises se sosyete an zeneral ki

benefisye. Sa i montre nou klerman

ki bann proze parey hotels des

Seychelles, KOSPRO, dan sistenm

parti inik ti vreman met nou pei a’n

aryer. Annou aprezan siport nou

sekter tourist.

Mr Deputy Speaker, i annan

en kantite travayer etranze isi Sesel,

menm tro bokou. Nou’n fek

temwanny bann problenm sosyal,

lasante e lavironnman ler ou les tro

bokou etranze antre avek sa gran

konsantrasyon dan distrik ek vilaz.

Premyerman nou dan SNP nou pa

zenofobik. Nou pa pe fer politik

bonmarse ek sa gran problenm, nou

krwar ki etranze otan ki posib i

devret i devret annan Seselwa ki pe

swiv zot travay, pe understudy zot

travay e a en moman oportin,

ranplas zot.

Problenm la Misere i klerman

etabli sa ki swiv la;

(i) gouvernman pa ti

konnen konbyen

travayer etranze ti pe

travay lo pale Sheikh

Khalifa. I ti krwar 300

apre in konnen ki I

annan 400 anplis,

savedir apepre 700

travayer.

(ii) departman imigrasyon

in klerman demontre ki

I napa okenn kontrol lo

lekel ki antre dan pei e

sa ki zot pe fer isi. Alor

nou'n perdi larzan GOP

e nou'n met sekirite

nou pei an danze.

(iii) tro bokou dimoun, tro

bokou container pe

senpleman antre dan sa

pei san okenn control.

Gouverman pa ti met lalwa

lanvironnman an aplikasyon e en

IAS study pa’n ganny fer, pou en

pei touristic, sa i pa akseptab.

PUC li pa ti pe monitor son

catchment area La Misere pou fer sir

ki sa 700 travayer pa polye delo.

PUC Act in kree lobligasyon lo PUC

pou delivre bon delo a en standar

enternasyonal kree par WHO, delo

ek son bon kalite i esansyel pou lavi.

Kot lavi i konsernen, nou pa kapab

zwe.

I trist ki nou pei pe pey

Franse Suez R122 milyon par an

pou sa kalite servis.

Minis Lasante - minister pa’n

delivre akoz i pa’n monitor sa bann

travayer e i pa’n siperviz zot

Lasante. Minister anba regilasyon

GOP ti oblize fer en tes medikal pou

tou travayer etranze ki vin travay isi

Sesel. Lasante primer pou zabitan la

Misere in ganny inyore.

50

Minister Lanplwa pa’n swiv sa

kantite travayer etranze e in inyor

Employment Act kot tou kontra fixed

term pou etranze ki anvi travay isi

Sesel i bezwen ganny ateste devan

zofisye konpetan. Tou travay i

bezwen ganny pibliye dan Gazette e

Seselwa ki fer aplikasyon i bezwen

ganny interview e si anplwayer i

annan rezon valab pou pa pran

travayer Seselwa, la i kapab fer en

aplikasyon avek minister lanplwa

pou ganny permisyon pou recruit

etranze andeor.

Minister Zafer Etranzer pa’n

desarz son responsabilite an sa ki

konsern privilez e iminite

diplomatik. Sa kontrakter Ascon i

pa en travay Sheikh Abu Dhabi, i en

kontrakter prive ki pa ganny kouver

anba iminite e privilez diplomatik.

Alor napa rezon pou zot pa fer

enspeksyon dan bann container lo

airport ouswa lo sit La Misere, i zis

ler ki sa batiman in fini konplet e in

ganny rann avek son met pou li

komans fonksyonnen parey ti

planifye ki i tonm anba sa lalwa

diplomatik, i zis la ki i ganny

akredite e i ganny son iminite

diplomatik. Anplis ki sa, tou pei i

bezwen respe souvrennte e lalwa sa

lot pei, Sheikh Abu Dhabi koman

propriyeter sa teren ti devret fer sir

ki son kontrakter i respe tou lalwa

dan sa pei. Gouvernman, kontrakter

e Sheikh Abu Dhabi zot tou le 3 zot

koupab. Mon repete ankor, nou

dwatet, dan nou gouvernman,

annan en ladministrasyon ki deliver,

ki efikas e ki travay pou tou

sitwayen Seselwa. Set avek lagras

Bondye ki nou pa’n ganny en

lepidemi tifoid ouswa kolera.

Mon demann gouvernman

pou fer sir ki tou zabitan La Misere

ki’n ganny afekter i ganny en sonm

konpansasyon ki i merite. Msye

Deputy Speaker Prezidan in dir ki

tanpet i deryer nou, ki nou’n fini fer

fas sa bann difikilte 2009 e en

fondasyon pou en bon lavenir in fini

ganny kree e sa i egzakteman le

problenm. Nou SNP ler nou vizite e

fer letour dan nou kominote nou fer

fas avek en lot realite, gran mazorite

nou pep i ankor pe soufer. Laplipar

Seselwa napa savings dan labank e

zot viv mwan pou mwan e zot

vreman ser sang. Sa fondasyon pa

ankor komans donn okenn rezilta.

Nou pep pe vreman eseye e pe

travay pli for, zot pe esey debourye

me i pa fasil. Dimoun napa larzan

dan zot pos pou aste komodite,

lakaz pa pe ganny konstrir, alor i

mank travay pou bann kontrakter e

zot zourvriye. Nouvo biznes pa

kapab etablir akoz i mank larzan

pou invest e pa kapab prete avek

labank. Komersan pe viv anba en

sistenm kot zot napa garanti lo tax,

lo bill kouran ek delo. En zour

gouvernman i eksplik en lalwa e en

51

sistenm, lannmen zot vin eksplik en

lot sanzman. Sa i demontre mank

planifikasyon, move shift

gouvernman e konsiderasyon

pirman politik dan desizyon

gouvenrman.

IMF pe donn direksyon, la

aprezan se Sheikh Abu Dhabi ki son

desizyon ek son lasarite ki anmenn

lenpak dan nou lavi isi Sesel. An

Desanm Franse ti dir nou e Minis

Finans ti dir nou ki PUC ti bezwen

invest 2 bilyon roupi, e alor PUC son

bill pou monte par ziska 27% lo

premye mil roupi. Aprezan Prezidan

in vin dir nou ki Sheikh Khalifa in

donn nou en zenerater alor nou bill

pou sorti 27% e i pou vin 5%. Me pei

i bezwen stabilite, bon planifikasyon

dan son lekonomi, nou fatige avek

sok ek sirpriz tou le mwan.

Gouvernman avan i fer bann gran

lanons i bezwen a lavenir konsilte

tou e fer sir sa ki i met devan nou i

vre, i egzakt, i presi. Sa bann dezord

i bezwen arête.

Si nou pa pratik bon

gouvernans e si nou kont ek sif pa

transparan zanmen nou pou fer

sikse koman en pei. Nou SNP, nou

en parti ki krwar ki sak sitwayen i

devret konn son drwa

konstitisyonnel, son drwa legal pou

li konnen kote i debout vizavi son

pei ek son gouvernman, pour sa nou

bezwen edik nou pep atraver lapres,

radio, televizyon endepandan, e

ouver pou tou, pou kontribye malgre

nou kouler politik.

I pa akseptab ki en Seselwa

ouswa en businessman pa zanmen

konnen si en licence ouswa en

permisyon SIB pou gannyen ouswa

pou ganny donnen. Nou annan

investment code me malerezman i

napa okenn ledan, napa garanti ki

ou plan, ou investment pou ganny

aprouve e napa bann minimum

kondisyon ki ou kapab akonplir pou

garanti sikse. Pou nou lavi, pou nou

zanfan nou bezwen en sistenm kot

standar i kler e san lot

konsiderasyon endividyel ouswa

politik, kot nou kapab esey travay

pou fer dibyen pou nou lekor, nou

fanmiy, nou sosyete e nou pei Sesel.

Enn de lenstitisyon Mr Deputy

in ganny met anplas, par egzanp

National Tender Board, Investment

Code, Ethics Commission, Human

Rights Act, sa lo limenm i bon me i

pa al ase lwen, nou bezwen en

gouvernman ki pou angaz li avek

tou kwayans ek tou son zefor pou

devlop e deblok sa bann

lenstitisyon, tro bokou

konsiderasyon i ganny pran lo lekel

ki pe vin sef egzekitiv ek son

krwayans politik. Zot pare pou fer

minimum e zot pa pare pou al pli

lwen.

Retir politik partizan dan nou

lavi tou lezour silvouple. Nou pa

kapab kontinyen avek en realite ki

52

ledikasyon nou zanfan, kot i pou

ganny son scholarship e si i pou

ganny en travay dan gouvernma, i

reste en konsiderasyon politik, si

ou pou ganny promosyon, lakaz

lasante andeor pei ou krwayans

politik i ganny pran an

konsiderasyon. Nou bezwen en

meyer sistenm, nou bezwen en lavi

normal.

Zot dir nou nou bezwen travay

ansanm me sa pou zis en realite si

pwennvi tou dimoun i ganny pran

an konsiderasyon. Nou annan

larises dan nou pei e premye se son

pep. Si nou angaz nou pou tou nou

zefor nou met ansanm, nou pou

kree sa bizou, en nouvo Sesel. Mon

krwar dan en Sesel lib kot son pep i

fyer e viv libreman. Mon krwar dan

en Sesel kot tou son zanfan i ranpli

ek lanbisyon, kouraz e en dezir pou

devlope kot drog ek lalkol i nepli en

fleo sosyal e nou viv dan larmoni ek

lazwa, kot sakenn de nou i respe

kanmarad e kot i annan sans

moralite tre o. Nou kapab fer li si

nou vreman anvi sa sanzman

oprofon nou leker.

Nou bezwen travay, i pa ase

pou detrwa dimoun fer speech

toulezan lo SBC e vin devan koman

liders pou montre direksyon, fodre

ki siporter koman aktivis e sitwayen,

nou tou nou dir ki nou bezwen en

meyer lavi pou nou fanmiy e nou

zanfan, annou e nou kapab fer li

ansanm avek SNP, nou kapab pran

sa direksyon si nou tou nou travay

ansanm avek SNP. Mersi Deputy

Speaker, mersi, bonn apremidi.

HON JEOVANA CHARLES

Mr Deputy, Onorab Manm Lasanble,

zabitan Roche Caiman, ser ek frer

Seselwa bonn apremidi. Ozordi mon

pran laparol avek fyerte akoz pou

mwan i en zour istorik. Istorik, akoz

pou premye fwa nou prezantasyon

pe ganny fer dan nou prop batiman,

nou prop batiman Lasanble

nasyonal. En batiman parey, i fer

plezir mazorite pep Seselwa i en bote

e i en fyerte parey en zabitan Roche

Caiman ti dir mwan. Mon ti a

kontan mwan osi dir gouvernman

Sinwanr mersi. E sa ki mon pli

kontan ozordi se ki mon vwar tou

dimoun alez e byen konfortab dan

nou nouvo batiman.

Msye Deputy, limanite ti byen

ler i ti konfye sa pei avek Parti Lepep

pou dirize. Erezman limanite ti

konnen ki sel parti ki ti pou kapab

diriz sa pei dan botan osi byen ki

dan movetan, i ti konnen ki le sel

parti ki pa ti pou les tonbe son bann

sirporter dan movetan ou dan

botan se Parti Lepep.

Depi ki nou parti e nou

gouvernman ti vin opouvwar an

1977, in toultan travay pou anmenn

53

en meyer lavi pou tou Seselwa osi

byen ki en pli bon sosyete pou tou

Seselwa viv ladan. Sa letan ti

annan bokou keksoz ki ti bezwen

sanze, ozordi si nou vir ennpti pe a’n

aryer sa ki nou’n kapab fer i vreman

remarkab. I neseser alor ki nou

toultan fer dimoun mazinen ki sa

pei ki zot vwar ozordi pa sa ki

gouvernman kolonyal ti kit deryer

an 1977. Sa bann dimoun ki anvi

fer krwar ki sa ki nou'n akonplir

ozordi ki zot tou zot pe benefisye, zot

zanfan in benefisye, zot fanmiy in

benefisye ti ganny kit deryer par

gouvernman kolonyal. Sa bann

dimoun zot bezwen arete anbet nou

bann dimoun akoz sa se Parti Lepep

e gouvernman lepep ki’n fer.

Msye Speaker, lannen pase ti

en lannen vreman difisil e Prezidan

Michel ti dir nou ki nou bezwen

kontinyen travay dir e travay dir

akoz ti annan bokou pou fer pou

nou kapab konsolid nou reform

ekonomik. E ki nou'n vwar sa

lannen, Prezidan in vin avek bokou

bon nouvel ki montre nou ki nou

reform in al byen e pe fer sikse.

Prezidan in anons plizyer mezir ki

pou ede redwir kou lavi tel ki

rediksyon dan tarif elektrisite,

revwar nou sistenm taks parey in

dir, sa ki byen nou anbelir e sa ki

mal nou sanze.

Msye Speaker i byen nou

kritike me sa zafer napa nanryen ki

gouvernman in fer i byen zanmen i

annan keksoz pozitif ki gouvernman

in fer malgre tou dimoun i benefisye,

sa i fatig mwan. I donn mwan

lenpresyon ki dimoun pa vwar kler

oubyen dir gonaz pou fer zot plezir.

Avek tou respe ki mon annan pou

Onorab Derjacques mon pa konpran

ki sa lobsesyon ki i annan avek sa

vye rikord reye ki mon’n dir mon’n

fatige tande. Vre i annan dimoun

ki'n bite dan sa Lasanble.

Msye Deputy les mwan

ansanm avek zabitan mon distrik

Roche Caiman sezi sa loportinite

pou montre nou lapresiasyon anver

nou gouvernman e tou lezot

partener ki’n zwe zot rol byen pou ki

nou reform ekonomik i vin en sikse,

e ki pe kontinyelman montre bann

progre pozitif ki pou aport plis

prosperite pou tou Seselwa. Msye

Deputy, listwar in toultan montre

nou ki pou en pep avanse oubyen

pou en pei avanse pou fer fas avek

bann defi parey nou'n fer lannen

pase i bezwen toultan met son

lentere personnel akote e koste

ansanm, reste solider e leve

debourye parey nou’n fer.

Letan nou, nou kote nou leve

e debourye i annan serten bann

dimoun ki zot zot kontan plito pou

54

get listwar lezot pei e tir bann leson

ki pa adapte ditou avek realite nou

pti pei e fer nou krwar ki laba i pli

bon. Aret konfiz dimoun. Si apre

15an zot pa ankor vin matir dir

mwan kan zot pou vini. Onorab

Derjacques mon ti a demann ou pou

rod bann lenformasyon ki byen.

Lekel sa graduate ki ozordi pe ganny

R4000? Kan ou ti ganny sa

lenformasyon? Too little, too late

Onorab. Graduates i dir donn zot

en break e aret abes zot.

Lepep Seselwa ozordi i annan

ase bon kalite e ase bon prensip pou

nou pa les personn bat nou latet

pou pa les tou kalite divan balye

nou, malgre ler divan i for nou tenir,

nou pa large akoz nou en parti ki

solid.

Mr Deputy, lendi nou dan

distrik Roche Caiman nou ti organiz

en meeting avek bann zenn pou

vwar ki vreman zot panse lo diskour

Prezidan e osi ki kalite aktivite zot ti

a kontan vwar dan distrik sa

lannen. Mr Deputy ti vreman

enpresyonn mwan lakantite zenn ki

ti vin asiste sa meeting e sa

lantouzyasm ki sa bann zenn ti

demontre pandan sa meeting.

Partisipasyon ti menm depas mon

lekspektasyon, bann sizesyon ki zot

ti met devan ti vreman enteresan e

lafason ki zot ti eksprim zot lo

travay ki gouvernman Michel pe fer

ti vreman fer mwan plezir. Lazenes i

zwenn avek mwan poudir zansla too

little too late, zot in fini fer zot

desizyon, ler zot ti bezwen zot, zot ti

les zot, zot ti let zot down, e la zot pe

repran kontrol zot ok e zot stab.

Mr Deputy mon bann zenn ti

tous sa lespri volontarya ki ozordi

zot pe envit lezot zenn pou vin

partisipe, zot ti dir ki sa lespri i enn

ki anmenn en kantite lazwa kot zot

ale, zot ti fer resorti ki gouvernman i

fer son bout e nou osi nou bezwen

partaz en pti pe nou letan pou en

bonn koz dan nou distrik zot ti fer

resorti ki olye vin fatig dimoun avek

en ta koze politik toultan akoz nou

pa organiz bann travay volonter ki

ava kontribyer pou ed dimoun.

Bann zenn Roche Caiman zot

dir mwan ki zot konfize avek lafason

ki nou lopozisyon i azir, zot pa

konpran akoz tou keksoz ki sorti kot

zot i zis negativ. Msye Speaker dir

mwan lekel ki’n dekonekte avek

lepep, Parti Lepep oubyen SNP? Mon

ti a kontan dir Lepep get byen lekel

ki pa pe dir okenn mo lo zot distrik

ozordi.

Mr Deputy dan son diskour

Prezidan in koz lo sa ki byen nou

anbelir e sa ki mal nou sanze, sa i

montre nou akoz ki sa lannen i pou

en lannen plen avek aksyon kot

55

gouvernman pou bezwen travay pli

vit, travay pli dir, travay pli smart e

vin pli efikas e donn piblik en pli

bon servis de kalite. Mon pou siport

Prezidan Michel dan sa demars e

mon swe se ki tou travayer Seselwa i

ekout sa lapel, sirtou sa bann

travayer ki travay avek lazans

welfare sosyal e lezot ki mon pou

monsyonnen plitar.

Msye Deputy mon pa kapab

pa koz lo sa lazans ziska ler mon

satisfe ki keksoz pe mars byen laba.

Dan mon prezantasyon lo diskour

bidze mon ti dir in fini avek sa

komodite ki ti apel napa lo letazer

dan laboutik, ozordi mon ti a voudre

dir sa parey pou sa lazans me mon

vreman trist akoz mon pa kapab,

mon konsyans osi ki sa i en size

vreman difisil, akoz nou pe travay

avek imen, me pou mwan ler en

manman pa kalifye pou ganny

lasistans akoz sa zofisye napa en

leker dan son lizye i fer mwan trist e

mon pa kapab aksepte ler en

manman son kes i avek welfare depi

zanvye sa osi i kas mon leker.

Ozordi pou mwan i kler ki sa lazans

napa ase mendev ki pe fer pran

bokou letan avek bann ka ki devan

zot zot menm ki bezwen fer

allowance pou bann etidyan pos

segonder, ki fer ki bokou ka pe

ganny process an retar. I vre ki i

annan bokou labi, akoz napa en

sistenm ki ou pou met anplas ki

dimoun pa pou teste son sans, me

sa ki nou merit fer provizyon, sa ki

servi sa larzan pou al vwayaze pran

aksyon si nou annan laprev ki sa

larzan in ganny mal servi. Me nou

bezwen fer sir ki sa ki merite i ganny

asiste.

Msye Deputy dan mon

antretyen avek mon bann zenn sa

problenm lanplwa ti osi en size ki ti

anmenn bokou deba malgre tou

bann lenformasyon ki zot ti’n

gannyen. Zot pa kapab konpran sa

problenm travayer etranze dan nou

pei, zot konpran byen kot napa

mendev lokal, me i annan bokou ka

ki bann presizeman lotel ler

interview i fer zot pa pran Seselwa

pou travay, zot dir napa, zis pou

lakonpannyen kapab anmenn

travayer etranze. Sa i vre, swa

interview i fer, bann aplikan pa

ganny enformen oubyen interview i

fer apre, personn pa tann nanryen,

apre ou retrouv ankor sa bann

menm pozisyon pe ganny advertised

lo televizyon.

Mr Deputy malgre i annan

bann employment agencies, i ankor

annan bokou pou fer sirtou kot

travayer etranze i konsernen, en

paran osi pa kapab konpran ler i

vwar son zanfan pa pe travay e

anmenmtan i vwar en kantite

56

etranze ki pe travay dan nou pei

sirtou dan lendistri touris.

Sa bann touris zot vin Sesel

akoz son lanvironnman e son latous

kreol. Se selman Seselwa ki bezwen

donn nou bann kliyan en meyer

servis a la kreol osi byen ki dan en

stil e dan lanbyans nou stil kreol.

Seselwa i kapab donn sa latous

kreol. Si zot premye lenpresyon i

sorti kot en travayer etranze e i pa’n

kontan, li i pa enterese si sa

travayer pa en Seselwa, i zis pa

rekomann son zanmi pou vin Sesel e

se tou. Mon swe alors se ki Minister

Lanplwa ek Mendev i revwar ankor

ennfwa son polisi ki gouvern

travayer etranze dan nou pei.

Msye Deputy mon ti a osi

kontan dir enn de mo lo nou

sekirite, lo lord ek lape. Labitid mon

les bann ekspert koz lo la me avek

plizyer lensidan ki’n arive Roche

Caiman, osi byen ki kot mwan mon

bezwen montre mon lapresiasyon

pour sa travay ki Prezidan in anonse

ki pe al ganny fer. Menm si en

dimoun pa kapab dormi laport

ouver ozordi me i ti a santi li

konfortab pour dormi avek son

laport fermen. Mon’n osi byen

apresye ler mon’n tann Asistan

Sirentandan lo televizyon Dimans

dir nou ki nou tou nou bezwen

travay ansanm. I vre ki dan sa

demars nou tou nou bezwen donn

en koudmen. Mon pa kapab

konpran kimanyer dimoun i kapab

antre dan en lakaz Roche Caiman

obor semen, vol tou sa ki annan dan

sa lakaz e personn pa vwar oubyen

pa dir nanryen - washing machine,

fridge, pake tou sa ki ou konnen e

les lakaz vid. Mon kontan alors si

vreman sa community policing i

ganny re-entrodwir akoz sa ti mars

byen dan distrik Roche Caiman.

Mr Deputy, zabitan Roche

Caiman in leve, in debrouye, nou’n

koste akoz nou konnen ki sel fason

pour nou reisir se koste e la ansanm

nou’n pare pou demen. Alors i pa

posib pour nou les sa bann nanryen

fer kontinyen devaliz nou bann

dimoun ki’n travay dir pour ganny

sa ki zot annan ozordi. In ler pour

bann paran aret soutiy zot bann

zanfan ki fer sa bann move vis. Avan

mon terminen mon ti a kontan redir

akoz ki Sesel i kot i ete ozordi akoz

sa gouvernman in envestir dan son

pep, sa gouvernman in pran son

responsabilite, e in kree en baz

sosyal kot tou dimoun i kapab wvar

pli lwen ki devan li.

In normal ki anmezir nou

devlope nou sirkonstans i sanze,

nou lanvironnman ki nou viv ladan i

osi sanze, i normal ki en kantite

keksoz ki nou’n fer ozordi i anmenn

57

plis defi. Nou konnen sa e set akoz

sa ki Prezidan dan son sazes in dir

nou si keksoz i mal nou bezwen

sanze.

Si ozordi nou pe koz lo sa ki

nou’n akonplir, se sirman akoz nou

tou nou ti koste e ozordi ansanm

nou dir nou’n pare pou zwenn nou

target pou lavenir. Msye Deputy

malgre tou, tou imen i imen, i

annan febles parey Prezidan Michel

in dir, kot i byen nou anbelir, kot i

mal nou aranze. Mon ti a kontan a

sa pwen aport mon soutyen a tou

bann dimoun La Miserre ki’n fer fas

avek sa problenm kontaminasyon.

Osi pou montre mon lapresiasyon

tou bann lazans e minister ki pe

travay pou rezourd sa bann

problenm. Zabitan Les Mamelles i

dir mwan dir Lasanble ki zot osi

pour en bon pe letan zot pe fer fas

avek kontaminasyon kot larivyer ki

napa nanryen ki pe ganny fer. Mon

espere ki en legzersis osi i ava ganny

fer pou rezourd problenm larivyer

Les Mamelles.

Msye Deputy Roche Caiman

osi pa’n ganny eparnye avek sa

bebet ki’n deside tir son gro latet.

Nou osi nou pe sibir bokou

problenm avek sewage. I annan

preski 3 lannen ki bann rezidan

vilaz enn, lot kote semen kot bazaar

i ete pe fer fas avek problenm

sewage sorti kot Eden ki overflow

dan vilaz. Tou lazans in monte pou

vin gete ki nou kapab fer pou

rezourd sa problenm, me anven.

Finalman Eden in tonm dakor pou

divert son sistenm akoz problenm i

avek laponp PUC. Mon espere ki sa

problenm ava ganny rezourd ennfwa

pour tou e ozordi mon ti a kontan

lans en lapel avek gouvernman pou

pa zis get ka La Misere an izolasyon

me pou fer en letid serye lo tou bann

landrwa ki pe fer fas avek problenm

desarz oubyen problenm sewage e

ennfwa pour tou pou esey rod bann

solisyon apropriye pou kapab

rektifye sa problenm.

Nou Roche Caiman nou pa’n

blanm ni Prezidan Michel, ni Eden

akoz nou konnen ki i bezwen annan

enzenyer ek teknisyen ki fer sa bann

travay me i malere ki in ganny pran

en bon pe letan. Ozordi tou sa ki

mal se Prezidan me nou tou sa ki

mal nou dir ki sa bann dimoun lot

kote ki mal, se zot ki malad. Mon

anvi ki en dimoun i dir mwan kwa ki

gouvernman pa responsab dan sa

pei.

Msye Deputy pour terminen

mon annan sa pour dir, mersi

Onorab Derjacques pou finalman

aksepte ki bann manman ki

responsab lakour ozordi e pour sa

manman ki ankor pe debrouye

lizour kot Eden e aswar kot IOT pou

58

fer 2 bout zwenn mon dir li pa

trakase akoz nou’n komans vwar

lalimyer. Mon pou kontinyen dan sa

demars pou demann sa zofisye

welfare pou get son ka e pa tarde.

Kontinyen fer sir ki zanfan i al lekol

e si i annan okenn problenm pou

ganny son pti goute 10 er, pas kot

lekol e koz avek headteacher e

keksoz ava ganny rezourd ziska tou

keksoz i retourn normal.

Nou dan parti lepep nou pou

toultan dan ou kote, nou pou la

pour ed ou, i normal si ou bezwen

pran en pti loan akoz ou’n vwar ou

menm ki i pli byen ou demann prete

e mars ou latet anler lo ou zepol olye

ki fer bann keksoz ki ilegal. I normal

sa. Sel dimoun ki pa pran loan se

sa enn ki annan larzan me li menm

li ki kriy for e dir ki ou bezwen viv

dan det.

Pour sa zenn manman ki

ankor pe rod en travay dan son gou,

pour le moman pran sa enn ki

preski parey sa enn ki ou pe espere

akoz mon pe demann Minister

Lanplwa pou reget polisi ki anploy

etranze sirtou dan bann lotel pour

ki ou a kapab byento trouv solisyon

pour sa travay ki ou anvi fer. Pa les

personn fer ou krwar ki ou pa sipoze

pran en travay ki pou ed ou ganny

ou lavi. Msye Deputy pour sa papa

ki pe kontinyelman bwar e pa pe

kontribye anver byennet son zanfan,

pandan sa letan Karenm mon pe

demann li pou sanz son leker, pran

en travay pour li kapab refer son

lavi e anmenmtan redwir en

travayer etranze. Ou osi ou form

parti sa pei, leve e debrouye, les sa

ki anvi krwar ou en bon nanryen

krwar sa ki i anvi.

Pour sa ansennyen ki pe get

nou bann zanfan, mersi bokou pour

sa travay dir e nob ki zot pe fer,

kontinyen gid nou bann zanfan.

Mon konnen ki gouvernman pe get

dan zot welfare. Bokou zot ki mon’n

koz avek, zot in dir mwan ki zafer in

bon. Mon profite pou demann zot

pou kontinnyen travay dir e travay

byen avek nou bann zanfan. Pour

ou sa zenn ki pe al fer ou letid pos

segonder, loportinite i la devan ou.

Sa ki ou bezwen fer se fer sir ou

profite, ou pran tou loportinite a ou

dispozisyon e ou travay dir pou ou

vin sa ki ou anvi vini demen. Les

bann tambour kriye, zot annan 2

lizye get pou zot menm.

Ozordi i malere ki mon pa’n

tann nanryen dir lo lasante, pour sa

ners, sa dokter, sa dantis kot

lopital, zot sourir, en pti bonzour, en

pti koman sa va i fer bokou pou en

dimoun malad. Kontinyen donn zot

sa, ou welfare pe ganny diskite,

byento ou osi ou pou apresye sa ki

59

gouvernman pe fer pour ou, pa get

dimoun avek en lizye politik, get en

malad parey ou ti a kontan en

dimoun get ou. Malgre sa dan nou

lopital mon kapab dir ki annan

bokou nou Seselwa ki pe fer en

travay ekselan e mon anvi montre

mon lapresiasyon e dir mersi e

kontinyen sa bon travay.

Pour sa bann zofisye kot biro

lakaz aret dir dimoun DA pa’n fer

okenn rekomandasyon, ed zot pou

update zot file, konsey zot lo fason ki

zot kapab fer pou komans fer zot

savings pour zot lakaz. Pour ou sa

travayer lanvironnman, nou

lanvironnman pou toultan reste enn

nou preokipasyon mazer e nou

bezwen reste vizilan lo tou son bann

laspe sirtou lo sa ki konsern pran

bann mezir pou sofgard nou lanatir

frazil osi pou gard nou promes avek

nou pep. E ler mon pe koz

lanvironnman mon krwar zot

konnen ki tou son laspe i afekte

kalite lavi imen. Mon swe se ki zot

kontinyen avek plis planifikasyon ki

pou permet zot al en pti pe plis lo

teren.

E finalman pou zabitan Roche

Caiman mon fyer pou sa ki nou’n

arive fer ansanm pou fer nou distrik

sa ki i ete ozordi e mon osi ere ki

nou ankor pe kontinyen ansanm,

mon demann zot pou kontinyen

donn Prezidan Michel e son tim zot

konfyans ek zot sipor pou kontinny

sa larout ki devan nou. Ansanm

nou’n pare pou demen.

Pandan sa letan Karenm Mr

Deputy, mon demann Bondye pou

gid nou tou, pou beni nou pei e tou

lepep Seselwa. Retir dan bann

leker, laenn, legoism e ranplas li par

lape ek lanmour pou tou dimoun,

pou lanmour Sesel. Mersi Mr

Deputy.

HON ANSLEY CONSTANCE

Msye Speaker petet avan mon pran

mon diskour mon ti a kontan dir

avek Onorab Derjacques, mon’n

deza dir dan vye Lasanble, petet

Lasanble i tro nef in bliye ki kwiyer

sal pa mete dan nou kastrol

silvouple. Digwa i en pep ki

debouryer. Nou koz selman laverite

avek nou dimoun. Mersi.

Msye Depite Speaker, Koleg

Onorab, tou Digwa, zabitan

Silhouette e tou bann zabitan zil

pros, Pep Seselwa, Depite Speaker

Vandredi pase Prezidan James

Michel pa’n zis fer en diskour lo leta

lanasyon me in osi fer en diskour

direkteman avek son pep. Prezidan

in koz direkteman avek nasyon

Seselwa akoz pour mwan in adres

tou size, bann konsern ki son pep ti

met devan li e devan lezot lotorite.

60

Atraver son diskour avek

Nasyon Seselwa, Prezidan La

Repiblik in demontre avek pep

Seselwa ki i annan 2 gran kalite, sa

se lasazes e leadership. In demontre

lasazes letan in koz lo tenm

nasyonal pour sa lannen e in

demontre sa vre leadership letan in

koz lo lapros son gouvernman pou

rezourd problenm ki pei pe pas

ladan me pli enportan anmenn vre

solisyon pou rezourd sa bann

problenm.

Deputy Speaker dan sa monn

ozordi lasazes i en kalite tre

enportan ki en dirizan i merit

annan, se atraver lasazes ki en

dirizan i kapab kree en relasyon

konfyans ant li ek son bann

sitwayen e kree en klima konfyans

dan pei pou kapab mobiliz lenerzi

tou dimoun ver en sel lobzektif.

Lasazes pa aste lo bazaar ni dan

kwen semen me vin atraver bokou

leksperyans, kapasite pou ekoute,

en volonte pou fer kekosz bouze e en

konesans lanatir imen e lavi

limenm.

Wi, kot fodre sanze nou a

sanze e kot i bon nou ava anbelir.

Lafason ki in elabor lo tenm

nasyonal dan son diskour lo leta

lanasyon, Prezidan in fer lepep

konpran ki sa tenm ansanm pare

pou demenn i enn ki tre enportan.

Sa tenm i enportan pou

gouvernman koman pou sak

Seselwa akoz se sa tenm ki pou gid

nou aksyon pandan 2010. Dezorme

sak Seselwa, sak desizyon e mezir ki

gouvernman pou pran i pe prepar

Seselwa pou afront lavenir. Dezorme

osi sak Sesel nou merit satisfer nou

lekor ki sak aksyon ki nou pran i

annan en konsekans ki anmenn en

benefis pou nou menm e pour nou

frer. Nou aksyon i merit osi pe

prepar nou pou fer fas avek nenport

defi lavi.

Ansanm i en lafors ki nou’n

vwar an operasyon dan listwar nou

pei e dan listwar lemonn. Dan nou

pei koman dan lemonn, sa lafors in

anmenn sikse e prosperite. Si ozordi

nou pti pei in fer telman sikse

malgre serten i ava vwar li otreman,

se byensir gras a nou

determinasyon e travay dir ki pep

Seselwa in fer ansanm. Legzanp in

toultan la devan nou, ler pep

Seselwa ti ralye ansanm ki nou pei

in fer plis sikse dan tou domenn.

Paregzanp pou zwe de zil kan nou

tou nou ti koste ansanm nou ti vwar

ki bokou keksoz de byen ti pase.

Wi, Msye Deputy Speaker

menm dan lemonn ozordi nou vwar

ki deplizanpli bann pei pe vin

ansanm, nou vwar sa dan nou prop

rezyon atraver bann lorganizasyon

61

parey Komisyon Losean Endyen e

SADC ki Sesel i en manm. Sa bann

lorganizasyon in anmenn bokou

benefis pour Sesel. La lo lasenn

enternasyonal nou vwar Linyon

Eropeen, Nasyon Zini e lezot, tou pe

esey rod solisyon pou problenm

global tel ki sanzman klima e

resesyon ekonomik. Wi, Msye

Deputy Speaker ansanm pou lavenir

limanite e lavenir limanite se lavenir

Sesel. Si bann pei lemonn pe zwenn

ansanm pou rezourd bann

problenm e kree plis larises i kler, i

tre kler ki i pa pour fer sans ki Sesel

zwenn ansanm avek lezot pei

lemonn si dan Sesel Seselwa pa ini

ansanm. Non selman i byen pour

nou vin ansanm me nou forse

zwenn ansanm koman en pep si nou

anvi sirviv dan sa nouvo lord

mondyal.

Sanzman klima, parey menas

pirat pa gete lopinyon politik, ni

kouler lapo oubyen larelizyon, nou

bezwen ini fas a lavenir akoz si nou

pa fer li se nou menm ki pou

regrete. Depite Speaker lannen pase

ler Prezidan La Repiblik ti delivre

son diskour dan Lasanble Nasyonal,

ti annan bokou lensertitid, bokou

kritik e parfwa menm bokou

mekontantman. Me erezman enn an

apre nou’n vwar sa gran

transformasyon dan nou lavi e dan

lekonomi Sesel. Gouvernman nepli

en akter me plito en fasilitater.

Dimoun nepli bezwen met lalinny

gran maten oubyen rod marse pou

rod enpe forex. Ozordi dimoun i

marse pou rode ki labank oubyen ki

biro desanz ki i donn en pli bon

deal.

Wi, malgre en pti pe lenkyetid

nou ti annan konfyans dan

leadership Prezidan Michel e tou son

lekip pou transform lekonomi nou

pei e fer li vin pli stab pou lepep

Seselwa.

Leta nou nasyon ozordi pa pli

pir ki pou bokou pei, gouvernman lo

en ritm ralanti pe kontinyen ek son

progranm sosyal, son progranm

lakaz. Wi, nou pou reisir a

kondisyon nou travay ansanm.

Avek sa slogan leve debrouye, bokou

Seselwa in ekout lapel Prezidan

Michel e pe debrouye. I annan pe

get dan posibilite enn pti biznes,

lezot pe travay overtime ouswa pe fer

part time. Sa dan limenm Onorab

Wavel i montre ou en bon sinny ki

veikil nou lekonomi i lo bon semen,

wi i lo bon semen. Avek en tel

latitid, napa fason ki Seselwa pa

pour sorti venker. Nou’n toultan

ganny rapel ki apre movetan i

toultan fer botan. Nou pe deza vwar

e antre dan letan kalm. I ankor

annan pti laroul me nou’n pare nou

e nou dirizan in annan konfyans e

62

lepep i annan konfyans ki nou pou

reisir. Wi Onorab Wavel, nou pou

reisir. Konmdir koze kout ki kout

nou bezwen reisir pou Sesel.

Msye Deputy Speaker i annan

bokou kritik ki Prezidan pe vann

Sesel avek etranze e sirtou

Arab. Mon oule dir de pti keksoz lo

la. Dir mwan Lider Lopozisyon ki

nou pou fer avek nou bann frer

Seselwa ki parpiye dan tou kwen

lemonn. Eski nou pou met en lalwa

pou fer sa bann pei ekspedye zot

dan Sesel? Nou bann etidyan ki

nou anvoy etidye, ki nou pou fer

avek zot? Eski nou annan en lot

plannet ki ou’n deside avek sa leta

efikas ki ou anvi kree pou met zot

ladan? Nou bann pasyan ki bezwen

al tretman, dan Lenn Larenyon,

Moris, Sengapour ki Lopozisyon i

oule nou fer? Akoz ki nou’n ariv dan

sa fason? Sa ki mon Per ti dir

Dimans dan son sermon i annan

parfetman rezon. Mon Per ti dir ki

pese pa sorti a leksteryer imen, i

sorti dan leker imen. Me mwan mon

demande ki kalite leker serten antre

nou i annan pou lezot son frer ki pa

menm nasyonalite ki li. Ki nou

problenm alors?

Me sa ki enteresan avek sa, ki

nou vwar? Ler nou ganny keksoz

avek sa bann menm pei nou reste

silans, oubyen nou fer enpti riye

zonn parey nou dir. Angle, Ameriken

nou riy pli for, Siva napa problenm,

kot larzan i konsernen Msye Deputy

be bann ki pe kritike se zot menm ki

pe fer papye legal sa bann menm

dimoun. Kan ki nou pou vin onnet

avek sa pep Silvouple, kan ki nou

pou vin onnet avek nou konsyans?

Kote i annan larzan, wi, mon

repete, mon la. I fer mwan mazin

kasalo ler ti tonbe Beau-Vallon

sakenn ti erit son morso. Apre nou

vin dir avek Seselwa nou annan

problenm? Akoz ki nou pa koz sa

ki vre. Ler nou komans en keksoz, si

nou annan lenformasyon, annou vin

transparan, pa zot menm ki dir? E

fer lepep konnen. Akoz ler letan nou

balbize e en letan apre nou reste

silans. Vann later avek etranze, dir

nou, dir nou tou sa ki zot konnen.

Mwan fransman verite mon pa’n

benefisye debor avek lavant later

Arab. Mon lanmen i prop. Lekel ki

pe fer sa bann gro tranzaksyon

transfer later? Dir lepep Seselwa,

lopozisyon. Lekel ki pe anmas sa

bann gro sonm larzan? Onorab

Wavel dir nou.

Msye Depite Speaker i paret

mwan SNP i kont sezon. SNP i kont

sezon Msye Depite Speaker, mon a

dir. Pandan en serten tan letan zot

rod en viktim, zot denigre sa viktim

pli ba ki later, apre misteryezman

63

arete. Me ler zot arete, be dir

Seselwa pou ki rezon zot arete e

mon demande akoz en silans profon.

Pep Seselwa annou ouver nou lizye,

krwar mwan i annan angiy anba ros

ki nou pa pe ganny met okouran. I

annan malen boug dan sa pei e pli

move i annan boug visye dan sa pei

ki posed en lespri malis me i fer

krwar zot inosan.

Mon ti dir letan i pas vit, kot

parfwa nou sanble oubliye. Zot rapel

dan sa vye Lasanble ler nou ti koz lo

Siva, Siva ti ganny denigre par

Lopozisyon e ozordi Siva i trankil,

napa en mo kont Siva, la nou

Sheikh Khalifa La Misere. Ozordi

tou i nef pour zot, tou in fini bliye,

menm largiman Msye Depite

Speaker, pour mwan menm

largiman ki mon’n antann Onorab

Wavel bomaten, sa menm litani

2006 ki i ti fer avan eleksyon se

menm litani ki in fer bomaten. Mon

a donn zot detrwa.

Nou pe vann Sesel avek Siva,

Seselwa pe vin etranze dan son prop

pei, Sesel pou Seselwa pa pour

Endyen, annou pran nou pei, me

selman sa ki i gannyen anba latab i

pa vin met la lo latab. Pep Seselwa

annou fer atansyon dan sa pei, ler

nou pe koz ki dimoun i mizer

kimannyer nou nou konstrir? Nou

kontinyen konstrir nou kontinyen

rod pli gro loto. Seselwa annou

ouver nou lizye. Mwan seryezman

mon dir e mon repete, si nou al dan

verbatim 2006, i annan zis de pti

mo ki’n sanze, napa nouvo ki

Onorab Wavel in vin dir nou ozordi.

E pep Seselwa nou annou reflesir,

nou konnen kote nou anvi ale,

annou bouz de lavan akoz sa boug li

in pare, nou annou travay pour nou

ariv kot nou anvi arive.

I vre ou’n fini parey alors

sanmenm ou pe mobiliz.. - Msye

Speaker mon vin ankor en pti bout

lo sa zafer koripsyon. SNP napa

okenn laprev koripsyon, zot pe zis

envante e fabrike parey zot labitid,

zot trouv en vil e plezir dan domaz

trankilite dimoun avek zot bann

negativite, i paret ki zot annan en

zenn ki fatig zot, ki anpes zot les

dimoun viv anpe. Zot bezwen

konstaman, sa mon konnen sa, zot

bezwen konstaman pe estig lavi zot

prosen sansan dimoun pa pour

vwar zot.

SNP pa’n zanmen fer nanryen

ki byen, zot pa’n zanmen fer keksoz

ki bon aprezan zot vin prizonnyen

zot prop negativite, zot pa kapab

sape dan sa prizon ki zot menm zot

in kree. Si zot pa fer sa bann aksyon

negativ dimoun pou bliy zot e zot

konnen pa tro lontan zot pou nepli

egziste.

64

Deputy Speaker malgre lefe

problenm ekonomik lannen pase,

mon kontan pou note ki nou pti zil

La Digue in kontinyelman devlope

parey son moto i dir lantman me

sirman. Renovasyon lopital pe byen

avanse e byento bann pasyan ava

kapab ganny zot bann servis labityel

e pour sa mon oule remersye tou

Digwa pour zot pasyans e

konprenezon spesyalman bann staff

ki’n travay anba en kondisyon difisil

pandan sa detrwa mwan. Nouvo

dormitwar pou byento akeir bann

lekip sportif, nouvo stasyon petrol

pou byento an servis. Plis fasilite

pour bann pti antreprener dan

nouvo batiman fon pansyon. Bokou

bann pti proze in benefisye nou

kominote e endividyelman sak

Digwa, sak biznes, sak lenstitisyon

ki’n zwe zot par pour ki La Digue i

kontinyen progrese e pour sa mon

asire ki nou pli pare pour sa lannen

e pour lavenir nou zil. Diferans

politik, larelizyon pa’n zanmen vin

en baryer e pa pour devret zanmen

vin en baryer pour nou.

Frer e Ser Digwa par nou

lankourazman annou kontinyen ed

sak zanfan realiz zot rev, annou ed

sak ansenyan donn sa ki meyer a

tou zanfan, annou ed nou servis

lasante donn en pli bon swen nou

bann pasyan, tou nou akter dan

sekter tourism, donn en pli bon

servis nou bann viziter, peser,

planter e tou lezot travayer, donn

nou zil tou lankourazman dan son

devlopman e zis atraver nou

dedikasyon personnel ki nou

vreman pare pou afront lavenir avek

konfyan. Proverb i dir nou pa devret

zanmen sede avek lavi akoz si nou

sede avek lavi set avek plan Bondye

pour nou zil e nou pei ki nou pe met

an zwe. Kot fodre nou aranze

Onorab, annou donn lanmen

aranze, kot i bon annou anbelir.

Deputy Spaker, a sa pwen

mon oule eksprim mon sipor pou

Prezidan Michel e mon asire ki tou

Digwa in apresye ler Prezidan ti dir

ki nou devret liber lespri e lenerzi

nou bann pti antreprener. Tro

souvan nou bann lespri inovativ i

ganny etoufe. Premyerman par bann

prosedir ki pa fer sans,

dezyenmman par bann zizman

malisye e sa i pa anmenn progre me

plito retard progre.

Dan menm lalinny mon pe

propoze ki gouvernman i revwar rol

lotorite Licensing dan sa nouvo

klima ekonomik ki nou pei pe pas

atraver. E dezyenmman i devret

annan en kordinasyon pli efikas ant

bann lazans ki annan en rol direk

avek devlopman nou pti biznes dan

nou pei. Sa i ava fer ki bann pti

65

biznes i grandi san ki nou kontinyen

zwe kouk kasyet.

Msye Speaker bann zabitan

La Digue i swete pou vwar plis

mouvman lo sa dosye Chez Labitan,

nou’n ganny dir ki an se moman

Sesel pe fer en kanpanny affordable

Seychelles me i napa akomodasyon

ki pli favorab e abordab ki kot bann

zabitan zot menm. La ankor i pa

bann zabitan La Digue ni son MNA

ki pou fer bouze dosye gouvernman

e sanz bann polisi relevan. Sa i

louvraz bann zofisye, bann

teknisyen konpetan. Si Prezidan in

ekout demann son pep, e retir taks

lo bann lakaz ki nou pti dimoun pe

lwe, pour zot sirviv, mon pa kapab

konpran akoz sa bann zofisye ki

annan sa responsabilite pou adres

sa polisi pe trennen. Tro souvan

nou blanm MNA oubyen nou blanm

gouvernman pou travay ki bann

teknisyen in ganny demande pou

fer. Wi, kot i mal annou sanze, kot i

byen annou anbelir pou prosperite

sa pei.

Msye Deputy Speaker dan son

premye diskour lo leta lanasyon ki i

fer dan nou nouvo batiman

Lasanble Nasyonal Prezidan Michel

in osi demontre ki i annan bokou

kalite leadership. En bon lider set

enn ki annan kouraz pou pran

desizyon menm si i difisil me ki pou

aport fri plitar. Avan lans tenm

nasyonal pour sa lannen Prezidan

Michel ti pe deza viv sa tenm akoz

lide deryer progranm reform

ekonomik ki i ti lanse an 2008 sete

zisteman pou pep Seselwa vin

ansanm e fer keksoz pou prepar nou

pou demen. Ozordi reform pe aport

fri e fer ki nou pare pou afront

okenn nouvo defi ekonomik a

lavenir. Se sa reform ki’n met

lekonomi nou pei pare e san sa

reform nou ti pou sibir olye tir

benefis avek lavenir.

Prezidan in deza dir, ziz li par

son aksyon, i kler Deputy Speaker

ki nou pou ziz Prezidan Michel pour

son bon travay e lepep Seselwa i

deryer li pour sa bon travay ki i pe

fer. Parey mon ti dir lo komansman,

Prezidan Michel i pa’n zis fer en

diskour lo leta lanasyon oubyen en

litani problenm parey Lider

Lopozisyon in fer, me Prezidan in

tous lemosyon son pep, in adres

problenm ki pe tous sak kous nou

popilasyon. In fer sa letan in servi

sa mo nou lafyerte Seselwa. A labaz

sikse koman en nasyon se nou

lafyerte akoz nou krwar, malgre nou

pti, nou egal avek tou lezot pei

lemonn. Se nou lafyerte ki fer nou

toultan vwar keksoz lo bon kote, se

sa lafyerte ki fer nou leve e debrouye

olye asize viv lo lasyer lezot par

refize travay, vole, servi drog e

66

lapares, sa se pa zis bann defo me

osi bann konportman ki al kont

lafyerte Seselwa. Depite Speaker tou

bann tenm Nasyonal ki nou’n

annan, in demontre ki mannyer

gouvernman lepep i met son pep

osant nou devlopman. Tou nou

bann sanzman ki’n ganny fer, in

aport plis fri pour nou pep. Zot in ed

nou reflesir entelizaman atraver nou

bon sistenm ledikasyon ki nou pe

kontinyelman amelyore. Ozordi nou

pep i pli byen konpran akoz ki wi,

enn nou tenm nasyonal ti dir nou

ser sang. Se zisteman akoz nou’n

konpran kan i mal nou aranze e kan

i byen nou amelyore. Nou

lentelizans i montre ki leta nou

nasyon i tre pozitiv malgre nou

bezwen fer fas avek bann kouran

mondyel.

Msye Deputy Speaker mwan

mon ti annan zis en dernyen pti

keksoz pour mwan dir Onorab

Wavel, bomaten ler in koze i dir

Parti Lepep in oubliy son pep. Be

mwan mon dir ek li Onorab Lider

Lopozisyon ou’n bourye dan ou prop

mansonz, ou’n bliy ou pep, ou’n bliy

ou pep fasilman. Donk alors ni ou,

ni Lonorab Derjacques, ni Onorab

Prea, sey koz en pti gin pou Bel

Ombre, nou a pas nou letan koz zis

La Misere avek delo sal? Anou serye

dan sa pei, don... Nou pas nou letan

zis koz delo sal? Gouvernman pe

azir lo la, annou koz lo leta sa

nasyon, annou dir sa pep keksoz ki

pli enportan.

Depite Speaker mon oule

zwenn avek Prezidan La Repiblik

Msye James Alix Michel pour mwan

promot nou tenm Nasyonal;

Ansanm nou pare pou demen kot i

mal nou a koste e nou a korize e kot

i byen nou ava anbelir pour ki

benefis sa zenn zenerasyon i

benefisye. Kouraz pep Seselwa.

Mersi bokou.

MR DEPUTY SPEAKER

Nou ava adjourn nou ava tournen

dan 30 minit.

(Break)

DEPUTY SPEAKER

Yes Onorab Arissol, proceed.

HON SANDY ARISSOL

Mr Deputy Speaker, manm Lasanble Nasyonal, zabitan St Louis, pep

Seselwa. O komansman sak lannen Lasanble

Nasyonal nou ganny sa posibilite pou ekout Prezidan vin fer en diskour lo leta nou nasyon. Pou

mwan sa i parey letan en dimoun ki al kot dokter pou fer en check-up,

letan dokter in fini fer tou bann test bann x-ray eksetera i met li asize e i

dir li kwa ki in vwar. Dokter i tal tou keksoz ater devan sa dimoun e la i

67

donn li bon nouvel e osi parfwa move nouvel. Me letan sa dimoun i

sorti kot dokter i sipoze konn leta son lasante.

Malerezman isi Sesel Prezidan

I vin fer en diskour lo leta lanasyon

me letan i fini personn pa vreman konnen ki leta nou nasyon i ladan. Lepep Seselwa i reste dan dout e i

pa ganny direksyon lo kwa ki i pou bezwen fer.

Prezidan Michel in fail pou

adres bann size ki konsern Lepep

Seselwa, e parfwa mon menm demande si i pe viv dan menm pei

avek nou. Pandan 35 minit Msye Michel in zwe 3 kart, premye kart se Abu Dhabi, dezyenm kart Abu

Dhabi e trwazyenm kart osi Abu Dhabi menm. Anmenmtan Msye

Michel in pas bokou letan pou dir nou ki manyer nou bezwen kontan bann etranze ki vin travay isi Sesel.

I menm profite pou lans en gro latak lo bann Seselwa ki kestyonn prezans etranze dan nou pei, an

dizan ki sa bann dimoun i zenofobik. Mon sir ki lamazorite

Seselwa pa ni konpran ki sa mo i vedir, me tou senpleman i vedir bann dimoun ki pa kontan bann

etranze. Mon krwar ki fodre nou komans la akoz sa size etranze dan nou pei ozordi i pe vin en gro

problenm, si nou pa get sa size byen dan son lizye nou riske trouv nou

avek bann pli gran problenm plitar. Premyerman mon anvi dir ki

gouvernman Msye Michel in fini perdi kontrol lo etranze ki vin travay

Sesel. A nenport ki moman dan nou pti Sesel i annan en kantite etranze

ki pe travay e pe menm fer bay avek Seselwa, e sa bann dimoun i annan

napa ni menm permi travay. Letan en zenn fiy Sid Afriken i

vin Sesel lo en permi viziter e i al Desroches e apre i komans travay e letan Seselwa i poz li kestyon e zot

dir li zot pou raport li li i dir Msye Savy son zanmi e napa nanryen ki

pou arive. Mon krwar sanmenm sa ki solda lobaz i dir sa dominer sa. Letan serten lotel i ganny dir ki zot

pa kapab anploy etranze me apre en pti koud telefonn dan serten biro

tou keksoz i oke, mon osi krwar ki nou annan en problenm. Sa i zis 2 legzanp ki montre ki zafer i an deor

kontrol e sa si ou demann departman imigrasyon zot pou aksepte. Kote alor problenm avek

etranze i vini dan nou pei e akoz ki bokou Seselwa i ankoler, e la mon

anvi dir ki sa i en problenm ki bokou pli gro ki Msye Michel limenm pe met li. Seselwa i kontan

son pei e letan en etranze i vini e i azir konmsi li i pli Seselwa ki ou sa i pa normal. Seselwa i ekspekte ki

etranze ki vin dan nou pei i respekte nou e nou nou a respekte li. Zot a

swiv nou lalwa zot pa vin zis fer bann louvraz ki nou Seselwa nou kapab fer me zot osi ganny bann pli

zoli morso later, tandi ki sa pti Seselwa pe ganny anvoye demen

tanto e anplis ki sa nou pa ekspekte zot pe ganny nasyonalite konmsi sa i en keksoz ki vann bazar. Seselwa i

ekspekte menm kourtwazi avek bann etranze parey ki nou nou

68

montre zot. Malerezman sa pa leka, e gouvernman i tro soutiy serten

etranze pou fer sa ki zot anvi e se la kot problenm i arive.

Letan en papa oubyen en

manman pa travay e i konnen ki sa

plas ki i merite pe ganny okipe par en etranze ki manyer eski sa msye, Msye Michel i krwar sa dimoun i

santi li. Letan en Seselwa i aprann ki en lakonpannyen etranze i fer vini

plis ki 2000 travayer e ki zanmen in deza annan en lanons lo SBC oubyen dan zournal pou rod

travayer, eski sa i fer li en gran dibyen, eski i bezwen zis satisfe ki

sa etranze pe vin travay pour Sesel, eski i pa normal pour sa dimoun mazinen ki sa travayer etranze li i

pe met manze dan kastrol son fanmiy, me li Seselwa i bezwen al rod lasistans e monte desann. Fodre

ki nou serye nou lo sa size. Letan drayver pick-up i asize

lo stadium me selman bann lakonpannyen etranze pe pefer vini

zot transpor avek zot drayver, eski sa boug pa pou annan en move santiman vizavi etranze? Letan

bann drayver pick-up lo Praslin tanzantan zot bezwen lager pour zot

ganny travay e akoz sa lakonpannyen i oule servi son prop transpor ek drayver etranze, eski

nou ekspekte sa bann boug pou riye ziska dan zot zorey oubyen nou ekspekte lakoler ek fristrasyon.

Solisyon pour sa zafer etranze i senp gouvernman atraver limigrasyon

fodre annan pli gran kontrol lo ki kalite travay etranze i vin fer isi, ki kantite zot ki rantre dan nou pei, e

si travay ki zot pe vin fer pa kapab ganny fer par en Seselwa. Anplis ki

sa fodre ki sa bann etranze i respekte nou ek nou tradisyon, me

pli enportan fodre koup lo lakantite etranze ki rantre dan nou pei e ki apre zot anmenn zot frer, zot

kouzen, zot ser pour vin rod nou nasyonalite. Seselwa pa kontan sa e si i kontinyen mon pa pou etonnen

si nou pei pou pas dan pli gran problenm alavenir.

Mon santi ki Msye Michel pa

pe vreman konpran lakoler ki annan

dan lepep Seselwa ozordi lo plizyer size, etranze i enn, me eski i konnen

ki tou Seselwa i ankoler avek sa konstriksyon ki pe fer La Misere kot ansyen tracking station e ki tou

dimoun ozordi in adres lo la. Lakoler i lo plizyer nivo Mr Deputy.

(i) Premyerman Sheikhs

Khalifa ti ganny en

arpan later pou R1,

(ii) dezyenmman sa

konstriksyon in tonm anba imilite diplomatik,

(iii) trwazyenmman zabitan pa dormi byen akoz travay i ale en lannwit

antye,

(iv) katriyenman lalwa planning pa aplike pour

zot,

(v) senkyenman zot in

polye tou sours delo, e

69

ziska prezan napa okenn solisyon pour sa,

(vi) sizyenmman tou swadizan donasyon ki’n

ganny fer se pou lentere personnel,

(vii) setyenmman tou son

keksoz i rantre dan pei san pey GST tandis ki sa Seselwa e sa pti

fanmiy pe soufer avek bann lafouy ki

Ostralyen in fer lo erport.

Lakoler Seselwa i gran e dimoun i fristre. Sa i en lapse leta nou nasyon ozordi ki Mr Michel in oubliye

konpletman, e sa bann mansonz ki bann ozofisye dan gouvernman i

donnen i ogmant sa fristrasyon plis ankor, sanmenm sa Sesel sa.

Keksoz ki mwan personnelman mon’n kontan se

pour vwar bann MNA lo lot kote pe bat lanmen letan Mr Michel ti a pe fer bann lanons lo size taks, GST e

lezot pti biznes. Sa ti fer mwan vreman riye akoz ankor enn fwa i reflekte leta nou nasyon kot parfwa

dimoun pa vreman reflesir lo kwa ki pe arive dan son pei akoz i bezwen

siport bann bon lide. Dimoun tro souvan i zis regarde lekel ki pe anmenn sa lide parey nou dir dan

langaz kreol zot pa get konteni sa let me zot get fakter e menm parfwa zot

anvi bat sa prop fakter. Sa i montre en leta lespri ki mon krwar nou

bezwen sanze dan nou pei e la mon anvi dir ki mon fyer ki SNP ti

eksprim li byen for lo tou sa bann size ki menm Minis Finans pa ti

aksepte. Ozordi pa ni menm 3 mwan

plitar Mr Michel in aksepte tou bann propozisyon SNP. Seselwa i bezwen kontan ki malgre SNP i ganny

maltrete e ensilte i annan en keksoz ki nou pe fer. Travay pour sa pei e

dan lentere son pep nou pa zis fer tapaz me nou fer bann propozisyon osi ki bon. Sa lannen nou pou

kontinyen fer li akoz nou kontan sa pep Seselwa e nou anvi ki Seselwa i

reste sitwayen premyer klas e non pa sitwayen dezyenm klas parey serten i anvi fer nou vini. Zisteman

lo sa menm size mon fyer ki le 7 Zanvye letan PUC ti ape desir lagorz lepep Seselwa SNP ti debout e kriy

byen for ki zot pa ti devret pe sarz dimoun nouvo tarif pour sa ki zot in

servi an 2009, Parti Lepep pa ti dir nanryen. Malgre ki PUC ti al lo SBC pou dir ki sa i byen e tou keksoz i

legal, Parti Lepep pa ti dir nanryen. SNP ti kontinyen fer tande lavwa lepep Seselwa e finalman PUC ti

bezwen aksepte sa ki SNP ti a pe dir. Se sa leta nou nasyon, i annan

en parti politik ki apel SNP ki la pou debout lo kote lepep Seselwa tandis ki i annan en gouvernman ki apel

Parti Lepep ki’n fini oubliy soufrans son pep.

Dan menm fason leta nou

nasyon i montre ki se SNP ki’n

debout for lo kote pti biznes. Dan deba lo bidze nou ti repete ki polisi

70

gouvernman Parti Lepep ti pou touy pti biznes, nou ti demande ki sa

sonm lo ki zot pey taks i ogmante e nou ti rod proteksyon pour pti

biznes. Larepons ki nou ti gannyen sete in ler, ler in arive pour sa bann dimoun aprezan fer zot kontribisyon

akoz zot in byen pase dan sa pei, ozordi ki nou tande Msye Michel i vin kas tou largiman Minis Finans

ek bnan MNA Parti Lepep. Egzakteman parey ti fer lo size

konpansasyon pou travayer IOT e i montre sipor pou pozisyon SNP. Mon espere ki lepep Seselwa i

konpran enpe pli byen aprezan ki avan ki SNP i koze nou analiz

keksoz tre byen e nou rod lentere dimoun, tandis ki bann ki’n vin dir ou met dimoun o sant devlopman

ou a krwar zot plito vin rode kwa ki zot pou tire avek ou e le moman ki zot fini atenn zot bi zot kit ou ater

trankilman konmsi pa zot sa.

An 2010 nou’n ganny sans pou nou komans regard leta nou nasyon atarver bann gran promes

eleksyon ki Msye Michel ti fer an 2006. Seselwa ti tann tre byen akoz ti ganny proklanmen byen for ki pou

annan konstriksyon 5 mil lakaz e ki tou dimoun ki lo lalis pou ganny en

lakaz. Minis Dugasse li dan son kote ti vin dan Lasanble i dir byen for ki sa i en promes santre ki pou ganny

realize. Dapre zot, finansman pour sa proze ti’n fini gannyen e tou

keksoz ti anba kontrol. Ozordi nou ganny dir ki sa pa pou arive, leskiz se kriz ekonomik mondyal me

selman sa ki nou pa tann nanryen konsernan sa 4.5 milyon ki’n

disparet, eski sa osi ekonomik mondyal? En pwen ki dimoun i

devret reflesir lo la set akoz ki lakaz pou komans ganny donnen zis lavey

en eleksyon. Eski zot pa santi ankor ennfwa size lakaz pe ganny servi koman en zouti politik? Lakaz ek

lezot servis ki dimoun i bezwen fodre aret ganny servi koman en boul politik. SNP i krwar ki dan en leta i

bezwen annan en prensip kler lo ki prosedir pou ganny akse avek bann

servis leta, tou dimoun i devret konn sa byen, e alors swivan bann provizyon ki dimoun i fer e ki

priyorite zot ganny plase zot ava konnen ki politik i andeor

konpletman. E si tou sitwayen pe ganny regarde dan menm fason personnelman mon krwar i

degoutan, mon repete i degoutan letan en keksoz sitan enportan parey lakaz i ganny determinen

swivan laparans MNA Parti Lepep oubyen chairman brans Parti Lepep

parey ti arive Les Mamelles ek Mont Fleuri tou resaman. Msye Michel pa vwar nesesite pou kas sa vye model

e ranplas li avek enn ki modern, efikas e san diskriminasyon.

Mr Deputy i kler ki Mr Michel

in fer en diskour lo leta nasyon

Seselwa, me in oubliy morso pli enportan, sa se soufrans ki lepep Seselwa pe pas ladan ozordi. Lo zis

en repriz ki in mansyonn soufrans en manman ki pa kapab aste en

kado pour son zanfan mon anvi dir avek Prezidan Michel ki tradisyon aste kado in preski fini parmi nou

bann dimoun ki pe trimouse.

71

Bonnonm Nwel i nepli pas kot bokou lakour akoz dimoun pe

soufer avek sa pri lavi ki kontinyelman ogmante. Ozordi

lepep Seselwa pe soufer, lapey lafen dimwan nepli pou sa travayer, mon repete lapey lafen dimwan nepli pou

son travayer, me son lapey i al pou PUC, i al pou SPTC, i al pou HFC e i al pou tanbi. Letan sa bann

lorganizasyon in pran zot bout napa gran keksoz ki reste, parey koze i dir

dan en sren ki annan pou sale. Sa soufrans ki sa pep pe pas ladan i vreman fermal, e tou lezour dimoun

i ganny nouvo sok, letan Msye Michel e gouvernman pe koz lo

stabilite anba laba se zis boulvers ki dimoun pe eksperyanse. Letan zot koz lo kantite rezerv ki’n ogmante

Seselwa li i bezwen ferm son kont ki zot in ouver avek Savings Bank.

Zafer i sal, e plis dimoun ozordi napa mwayen pou okip zot lakour parey i devret. Sa gran lafyerte ki

Seselwa ti annan pou okip son lakour e kit tou keksoz vreman prop pe perdi, non pa akoz i pa anvi me

plito akoz mwayen pa permet.

Sa se vre leta nou nasyon, petet Msye Michel pa vwar sa akoz letan i vizit 4 dimoun dan en distrik

kot tou keksoz in ganny organize e lenpresyon ki li i gannyen se tou keksoz i oke e son pep pe viv byen.

Petet se sa elizyon ki ozordi nou annan en Prezidan ki’n dekonekte

avek soufrans son pep. Annou pa oubliye ki bokou pti biznes ozordi pe soufer e i resanble ki napa gran

lentere pou protez zot. Semenn pase nou’n ganny sok letan nou’n aprann

ki korperativ fermye pe aret aste poul akoz zot annan tro bokou dan

freezer. E Msye Hoareau in fer kler ki sa pou annan en lenpakt lo

hatchery e lo prodiksyon manze zannimo akoz demann pou redwir. Sa i devret ganny pran koman en

sok ki pe tap nou demars sekirite alimanter e nou tou nou devret

konsernen avek sa sitiasyon. Dan SNP mon kapab dir zot ki

nou ti vwar sa pe arive, letan nou ti debat pourki gouvernman i rantre

avek en sibvansyon, nou ti konnen ki zanmen bann fermye lokal ti pou kapab fer konpetisyon avek fermye

Brazil. Nou ti konnen ki lenportasyon ti pou kas en lendistri lokal.

Pep Seselwa Lanmerik pei pli

ris o monn in donn bann fermye sibvansyon ou rediksyon prodiksyon akoz zanmen i pou kapab fer

konpetisyon avek bann pei Sid Ameriken kot lapey i en kar sa ki

Ameriken i gannyen. Sa lenportasyon lavyann ki pe arive ozordi dan Sesel napa okenn fermye

ki pou kapab bare, rezilta i kler, laferm pou ferm enn par enn e dimoun pou perdi lanplwa.

Gouvernman i bezwen rantre imdyatman pou protez sa sekter nou

lekonomi. Sankwa nou kapab dir orevwar prodiksyon lavyann lokal, fer keksoz ozordi e pa rod vin donn

latizann apre lanmor parey zot abitye fer. Eski gouvernman in

antann Msye Michaud, Msye Moustache, Msye Corgat, Msye

72

ChangHong, Mr Morin ek lezot fermye?

Sa i zis komansman Msye

Deputy, lafason ki keksoz pe ale nou pa pou etonnen si keksoz i kontinyen deteryore pour nou bann

fermye ek lezot dimoun ki dan pti biznes. Leta nou nasyon se ki gouvernman pa’n fer ase plan pou

balans tou posibilite sekous ki kapab tap nou bann pti biznes.

Gouvernman in taye e vin pli kapitalis ki kapitalis zis pou zot ganny bon pwen avek IMF me zot

pa’n enterese avek lepep Seselwa e konsekans bokou bann aksyon ki

zot pe pran, e sa i fer ki gout par gout sa barik pe plen e letan sa i arive bokou plis dimoun pou soufer

e nou pou rantre dan en sitiasyon kot lanplwa i definitivman vin en gro problenm san oubliy vol ek lezot

krim.

Mr Deputy mon krwar mon bezwen osi dir en keksoz direk lo sa size bann fleo sosyal ki nou pei pe

fer fas avek ozordi. I enportan ki mon met keksoz an perspektiv akoz dan mon lopinyon i pe vin tro fasil

pou Msye Michel ek sa parti ki opouvwar depi 1977 donn

lenpresyon ki zot in vin zwenn sa bann problenm e se zot ki pe sey vin rod solisyon. Parey Msye Jolicoeur i

kontan dir, konmsi zot in sorti dan lespas e zot pa’n konn nanryen ki pe

arive dan sa pei. Mon krwar i enportan pou dimoun vwar ki problenm in vin anba zot e ki zot

pa’n pran aksyon imedyat pou remet keksoz drwat.

Par egzanp an 2004 letan

Msye Michel ti pran baton ek Msye Rene pou ansarz sa pei lapoud pa ti

en fleo parey i ete ozordi. Me selman sa ki mwan mon konnen Care ti pe deza averti gouvernman ki en gran

problenm drog ti eminan akoz zot ti’n deza anmenn lenformasyon ki

hard drugs ti pe rantre dan pei. Gouvernman li i pa ti pe fer nanryen. Annou pa oubliye ki sete

selman an Novanm 2008 ki sant Mont Royal ti ouver son laport pou

fer fas avek sa kriz ki ti’n fini pete. I malere pou dir ki menm ozordi letan Msye Michel pe reklanmen ki NDEA

pe fer en gran travay e ki zot in fer 324 entersepsyon i kontinyen annan drog ki pe rantre e pe ganny les

pase akoz serten dimoun.

En kestyon ki bokou dimoun in demande konsernan sa ki Msye Michel in fer referans avek, sa 600

granm eroin ki ti sipoze vin Sesel. Akoz ki zot pa ti les sa dimoun

rantre dan pei e fer en control delivery parey zot abitye fer, e atrap sa trafiker local. Eski akoz sa

delivery sa enn ti enn pti pe tro sansib, zot konnen kot ti pe ale?

Lo lot kote nou bezwen osi

met lo rikor ki bann zenn fiy in komans debout obor semen e ki prostitisyon in ganny deklare en fleo

pandan ki Msye Michel i Prezidan. Mon pe dir sa akoz tro souvan nou oubliye ki progranm sosyal i

responsabilite sa gouvernman ki’n ganny elekte, e si ozordi tou bann

fleo pe ravaz striktir nou sosyete e ki

73

nou pe tay dan tou direksyon se parske la realite ki gouvernman pa’n

zwe son rol pou tenny dife letan i ti komanse. Bann mezir prevansyon

pa’n ganny pran, e ozordi nou pe sey geri malad ki dan staz byen avanse. Sa ki reste tris kantmenm

dan nou pei se lefe ki menm dan milye sa bann gro problenm ki tap nou, nou kominote, gouvernman

Msye Michel i kontinyen fer diskriminasyon politik.

Se sa vre leta nou nasyon e se

pour sa rezon ki Sese finalman pou fail koman en pei. Mon a dir ki manyer. Gouvernman in deside

etabli bann tax force o nivo distrik pou konbat fleo sosyal. Nou dan lopozisyon nou ganny envite pou

asiste lansman sa progranm, me selman nou napa nanryen pou fer

avek son lenplimantasyon, sa i konmsi nou nou pa konn nanryen ki pase dan nou distrik me pourtan

dimoun ti vot pou nou reprezant zot. I menm parey tou lezot travay dan

distrik. Eski apre tou sa lannen zot pa ankor dekouver ki politik i devret ganny kit deor dan bokou lenstans.

Leta lespri bann dirizan i dikte ki non fodre gard politik dan tou keksoz e apre se zot menm ki vini e

kriy byen for koste.

Mr Deputy mon fatige tann en gouvernman ki’n opouvwar dir ki i pe met fondasyon, i pe met

fondasyon pou en nouvo lafors lapolis apre 34an lendepandans.

Mon demande, be avan sa ti napa fondasyon? Mr Rene ti met fondasyon pou refer lapolis, e la Mr

Michel pe vin met fondasyon, e la Mr Michel pe vin met fondasyon. Mr

Kilindo in met fondasyon, Mr Quatre li osi in met fondasyon menm,

Zofisye Olande i ankor pe mete menm. Kan eski pou komans konstrir? Zis zot pou met fondasyon

menm? 34an? Antretan nou atann ki voler in vin vol ziska dan kordgard kot fondasyon pe fer. Ki pe

arive avek nou lafors lapolis? Mon pa pou blanm tou bann dimoun dan

lafors me mon pou plito met blanm lo lafason ki lafors i ganny kontrole. Letan gouvernman i pran desizyon

pou pous 10 zofisye senior en sel kou eski pa i montre en gro

problenm direksyon? Apre letan ou aprann ki serten bann zofisye in vin mazistra, sirentandan prizon e bann

biznesmenn ki pe fer sikse pou poz bokou lo kestyon lo kwa egzakteman

ki sa gouvernman i anvi. E lo lot kote letan ou vwar

krim i kontinyen ogmante e larme i bezwen ganny apele pou fer travay ki lapolis regilye i sipoze fer ankor

ennfwa nou tonm lo en sel konklizyon zafer pa bon e leta nou

nasyon i dan gran difikilte. En bon lafors lapolis i reste sa refren ki SNP pe sante depi 18an, malerezman sa

gouvernman in montre ki zot pa vreman enterese. Letan en lorganizasyon i swazir en

komisyonner lapolis ki zot kapab kontrole sa i premye lendikasyon ki

zot pa enterese vwar en gran progre. Me letan en komisyoner ki montre ki i annan son prop lespri li i ganny

pouse, i ganny met akote.

74

Mwan mon krwar ki i annan bann bon zofisye serye ki anvi vwar

en lafors profesyonnel. Dan mon distrik mon annan en legzanp Mr

Deputy, sou enspekter Msye Moustache ki’n dan sa lafors pour 40an e ki’n servi fidelman son

serman, i annan bokou lezot. Mon krwar ki tou zofisye ki aksepte pou met sa liniform i bezwen realize ki

sa liniform i fer li vin en serviter lepep, i pa sipoze fer okenn

diskriminasyon kont personn me protez tou dimoun. I pa kapab swazir pour li salye MNA Parti Lepep

e nou MNA SNP ou ganny demande lekel ou. I pa aret dimoun inosan

akoz i pa kontan son fanmiy, son travay i bezwen dapre lalwa, i osi senp ki sa. Si en boug oubyen en

madanm i annan problenm personnel avek kek dimoun i pa kapab vin tir son revanz ler i dan

son liniform, se sa ki fer nou pa ganny en lafors profesyonnel. Alor

pou nou pei avanse fodre ki sa bann keksoz i komans bouze. Mon ti a kontan osi dir avek serten zofisye

Irlande ki si zot anvi rod madanm pa bezwen azir koman cowboy letan

sa liniform i lo zot e abiz zot pouvwar.

Dan menm lalinny mon pou demande ki lotorite I les sa nouvo sirentandan prizon Msye Tirant fer

son travay san lenterferans. Prizon pa kapab kontinyen annan solda ki

kontrol prizonnyen, solda pa sipoze pe fer sa kalite travay. Eski vreman nou bezwen sa bann etranze?

Oubyen eski pa in ler pou nou les sa Seselwa avek son kalite kalifikasyon

fer son travay parey i devret san enterferans. Apre 34an sistenm

prizon pa ankor kapab byen organize avek bon striktir. Mon

espere ki sa nouvo fondasyon, i ava solid sa enn e konstriksyon i ava kapab fer lo la.

Lo sa size lapolis prizon ek

krim mon ti a kontan azout mon

bout mwan osi. Mon dakor letan Msye Michel i dir ki fodre viktim

krim i devret ganny rekonpanse par zot agreser. Me mon anvi osi dir avek Msye Michel ki letan serten

dimoun i komet krim me zanmen zot case i ariv an kour menm apre ki

tou levidans in ganny ranmase zis akoz zot kontak. Viktim menm ki pe soufer Msye Michel. Letan serten

case i ganny zize dan lasanm ziz an prive e santans pli ba i ganny

donnen se sistenm lazistis ki pe ganny pran koman en fars. Alors si pei i anvi regard ankor tou sa bann

sistenm fodre fer li byen e asire ki personn pa tonm par lao lalwa, me

ki lalwa i pli for ki tou dimoun, menm letan ou en zofisye dan Parti Lepep.

Mwan osi parey mon bann

koleg MNA mon napa okenn

problenm avek proze liniversite Mr Deputy Speaker. Mon kontan pour

sa bann etidyan ki’n ganny zot sans fer zot letid avanse. Mon ankouraz zot pou byen konsantre dan zot letid

e donn tou sa ki zot annan pou asire ki zot ganny bon rezilta. Mon

konsern i osi pour bann lezot lenstitisyon ledikasyon dan nou pei. Mon swete ki menm lanfaz i ganny

75

mete lo lekol primer ek segonder, pourki zot ava ganny tou bann

resours neseser pour donn zanfan sa ki meyer, sa i ava ede lev standar

bann ki pou rantre dan liniversite plitar.

Mon demann lankourazman pour tou bann ansennyan osi. Nou’n tann koz lo ansennyan e

promes pour zot ganny pli bon kondisyon travay. Mon swete ki

bann kondisyon in ganny diskite avan avek bann ansennyan pourki napa nanryen ki ganny enpoze lo zot

akoz sa i pou abes zot moral e osi moral nou zanfan. Mon swete ki

laranzman saler pour bann ansennyan i balanse pourki sa pa anmenn dekourazman pour bann

ki’n la pour plis ki 25an servis. Me sa ki enportan pou note se ki apart larzan bann ansennyan i bezwen

annan bokou sipor moral, resours, rediksyon dan lakantite peryod ki

zot ansennyen e rod redwir lakantite manrmay dan zot laklas. Travay ansennyan i en louvraz nob e i

demann bokou e zot osi bezwen bokou. Si tou bann keksoz in ganny pran seryezman an konsiderasyon

mon pa vwar ki manyer nou pa ava kapab lev standar ledikasyon e tou

nou bann zenn i ava pran en lapros bokou pli serye. Sa dan limenm i ava ede pou konbat kont bokou sa

bann fleo ki ozordi pe afekte nou lazenes avek nou pei.

Mr Speaker en konsern ki dan

lespri bokou nou dimoun se lasante.

Anmezir ki nou rekonnet travay ek devosyon nou bann zofisye sa

minister mon krwar ki i pou bon pou mansyonn ki lekspektasyon

nou bann dimoun pa pou toultan ganny zwenn e parfwa i pa bann

keksoz vreman konplike. Par egzanp, letan en dimoun i malad e i pa kapab vreman okip son lekor e

en lasyet manze oubyen lasoup i ganny mete obor li, byensir apre 1erdtan plitar i pa pou’n manze

oubyen bwar nanryen. Letan en pasyan i bezwen esper en kantite

letan avan ki i vwar en dokter sa osi pa pou ed sa dimoun, in ler pou nou annan en lespri pli konsansye a tou

nivo. Dimoun ki malad i annan son kapris, travayer lasante li osi zot

annan son prop traka ek difikilte. Se pour sa rezon ki i bezwen annan pli bon sistenm afen ki i annan plis

travayer dan lopital e presyon i ava ganny redwir a tou nivo. La mon pe mazin par egzanp dan D’offay ek

Hermitte Ward kot dimoun in fer gran loperasyon. Sa 2 ners pandan

en lannwit antye pa ase pou fer tou travay, zot seye me byensir zot pa

pou ganny letan pou koz avek zot pasyan, soulaz enpe zot traka. Mon pa en profesyonnel dan sa domenn

me selman sa ki mon vwar letan mon vizit lopital i ase pou mwan konpran sa ki zot pe pas ladan. I

byen ki sa lodit pe ganny fer, mon espere ki i ava montre bann febles e

ki sa i ava ganny korize. Mr Deputy mon bezwen

retourn ankor lo sa size konstriksyon La Misere ki mon nepli

konnen si pou endividi Sheikh Khalifa oubyen pou leta Abu Dhabi. Rezon pour sa se letan later La

76

Misere ti ganny vann pou R1, Minis Morgan sa letan ti dir nou in ganny

vann avek Sheikh Khalifa. Mon pa ti osi konpran ki later Barbarons in

ganny vann avek en endividi, mon pa konnen si apre ki SNP in dir ki limilite diplomatik oubyen 0% GST

ti devret aplik pou konstriksyon en lanbasad oubyen rezidans en lanbasader ki la prezan zot pe plito

dir ki sa konstriksyon i pou leta Abu Dhabi. Pwen ki mon anvi fer se eski

pa ti vreman tris letan mon antann Minis Morgan an Fevriye 2010 dir ki la aprezan gouvernman pe al etablir

en komite o nivo pou regard sa konstriksyon e tou lezot

konstriksyon dan pei, anplis ki sa in osi dir ki zot pou regard en code pour bann travayer. Eski sa pa

montre nou ankor ennfwa leta nou nasyon kot letan nou krwar serten

keksoz pe ganny fer zot pa egziste, eski pa sanmenm sa ki nou’n fini avek tou kalite maladi ki nou menm

nou pa ni konnen, la nou’n aprann ki i annan mikrob dyadya i for La Misere dan larivyer. Eski vreman

Seselwa in kapab kontinyen depan lo sa gouvernman pou proteksyon

son sekirite? Mr Deputy mwan mon pe osi

dir avek Seselwa ki in ler pou nou ganny en lavi normal, nou pe viv anba tro bokou presyon. Fer sa

remark ki konmela dimoun pa viv tro bokou lannen apre ki in pran

son retret e petet se pour sa ki bokou dimoun pe demande ki letan i ariv laz retret zot donn li son

kontribisyon ki in fer dan fon pansyon. Dimoun i mazinen ki plito

ki i enjoy son larzan ler i ankor kapab olye les sa la pour bann

zeritye kot parfwa zot lager oubyen fer gaspiyaz avek.

Nou kapab ganny en lavi

normal avek mwens presyon si nou

deside swiv sa ki SNP pe propoze. Nou kapab viv byen koman vwazen

ankor ennfwa si nou aret les politik diviz nou, si tou dimoun i konnen kote i debout dimoun i ava konpran

kanmarad pli byen. Letan nou pep pa pou bezwen lesklaz son byen, lavi i ava kapab bouz pli devan. Tou sa

bann keksoz i posib si selman nou les nou sorti dan sa mental slavery

konm dir Bob Marley.

Lazenes Seselwa lavenir I pou zot si selman zot koup sa bann lakord ek sa bann lasenn ki pe

anpay zot otour zot lipye lo non la liberte ek lo non lepanouisman. Tou Seselwa i kapab avans pli devan si

nou pran nou lendepandans dan nou lanmen e aret zis swiv bann fo

lord pour nou ganny bann benefis personnel. In ler pour nou rod sa bon lavi, sa lavi normal. Letan nou

fer sa nou ava repran nou pei dan nou lanmen. Seselwa i ava ganny

lanplwa dan son pei, i ava santi stabilite e sekirite e prosperite ekonomik i ava anmenn larises ek

byennet dan son fanmiy. Sesel i merit sa me anmenmtan mon bezwen osi dir ki si nou les nou pei

kontinyen dan sa leta kot i ete e al dan tou direksyon se nou menm ki

pou ranmas lepokase. Nou pa dir zafer i sal ozordi me letan nou santi loder larzan dir tou keksoz i oke zis

77

pou nou apre dir si mon ti konnen. Seselwa annou sanz leta nou pei, sa

ki nou’n tande sorti kot Prezidan Michel i vid napa lespwar, napa

vizyon, ozordi moman pou nou anmenn sanzman dan leta sa pei. Sa pou ganny fer par ou vot. Sel

lespwar ozordi se avek SNP. An terminan Msye Deputy

avan mon pas laparol avek Onorab Theresine ki toultan ganny priyorite

pou koz apre mwan mon ti a kontan swet tou dimoun St Louis, i paret ozordi Madanm Gamatis ki pou

pran. Mon ti a kontan swet tou dimoun St Louis ki ankor pe bwar

delo prop kouraz pour sa lannen de mil dir. E mwan dan sa letan karenm mon pa pou priy pou

Sheikh Khalifa mwan, mon pou priy pour bann zabitan La Misere ki’n ganny afekte avek delo sal e ki zot

lasante i en menas e ki Bondye i beni nou pti distrik St Louis ek nou

pei Sesel. Mersi Mr Deputy.

HON GINETTE GAMATIS Mr Deputy Speaker, koleg Lasanble Nasyonal, pep Seselwa. Letan ki

politik ti ne Sesel mon ti la pe debout. Letan ki politik ti ganny

declare, mon ti enn sa bann temwen ki ti sinny son non lo papye. Mon’n swiv tou sa parkour politik dan nou

pei, son devlopman e son evolisyon. Ozordi avek tou sa leksperyans par

deryer mwan ki mon dir avek sa bann zenn dimoun ki mon vwar tou sa ki zot pe fer egzakteman pour sa

ki zot ete e ki mon vwar zot pour sa ki zot ete.

Letan ki politik ti komanse

Sesel nou ti pe anmenn en lalit avek en bi. Nou ti annan en rezon pour

sa ki nou ti pe fer. Nou ti posed en rev pou sa nasyon Seselwa. Nou ti reve ki en zour Sesel ti pou annan

en nasyon ki ti pou reveye, en nasyon ki ti pou lib e fyer.

Letan ki nou ti komanse boner dan bann lannen ‘60 nou ti

rev en nasyon Seselwa an bonn santé, edike, for e travayan. En nasyon Seselwa ki fyer pou debout

kot a kot avek tou bann leres nasyon lemonn. Se pour sa rezon ki

nou ti pouse pour en zour annan lazistis sosyal dan sa pei. Se pour sa rezon ki nou ti lalit pandan 13an

pour nou met an plas en sistenm ki favoriz legalite, loportinite pour nou pep. Se pour sa rezon ki nou’n lager

lebra kase pou met an plas en sistenm lasante iniversel pour nou

pep. Sa lasante iniversel ki nou ti met an plas 33an pase, ozordi Prezidan Obama dirizan nasyon pli

ris dan lemonn ti a kontan donn son pep akse avek sa menm rev ki nou ti annan pour lepep Seselwa.

Se pour sa rezon ki nou ti lite

pour donn nou pep akse ledikasyon iniversel, ledikasyon pour tou san okenn regar pou kouler, ras e kalite.

I sifi ki ou en Seselwa, nou krwar ki ou devret ganny edike. Se pour sa

rezon ki nou’n konbat pour Seselwa vin propriyeter lo son prop later e aret mandyan kot en lakaz ouswa

pou mars avek matla lo latet. Se pour sa rezon ki nou’n tir nou

78

dimoun kot zot ti pe kas zot leren anba bal koko zis pou mersi

silvouple, e donn zot en ledikasyon adekwa pour zot ganny pli byen

peye. Nou ti annan en rev ki en zour

nou ti pou lev kondisyon lavi sa nasyon Seselwa e anmenn li lo en nivo kot i permet li rev pour son

prop lekor. Pandan 33an nou’n reisi pou fer tousala e bokou plis ankor,

nou’n reisi pou akonpli tousala e ozordi nou fyer e nou oule ki sa nasyon Seselwa osi i lev son latet

anler e ki i debout lib e fyer. Nou oule ki Seselwa i fyer a son prop

lakonplisman, son prop travay, e fri son kouraz. Seselwa ozordi i zouir bann drwa imen debaz ki ase

sofistike e ki lo nivo konparab avek en kantite pei pli devlope. Letan ki mon pe dir drwa imen debaz mon pe

koz lo bann drwa pozitiv pou tou sitwayen e non pa senpleman zis

bann drwa negativ parey ki lopozisyon i kontan promote.

Zis sa size drwa imen i fer ou vwar ki i annan en diferans fondamantal dan lafason ki Parti

Lepep e Lopozisyon i get Sesel. Nou dan Parti Lepep nou’n toultan krwar

e promot bann drwa pozitiv avan tou. Lopozisyon i santi ki zot pli konsernen avek bann drwa negativ.

Parti Lepep i ensiste ki sak fanmiy Seselwa i annan son prop lakaz,

lopozisyon li i sanpyon drwa sa enn ki kas lakaz e vole dan plas drwa son met lakaz. Dan lizyer lopozisyon

en prizonnyen i annan plis drwa ki

sa dimoun ki pe leve gran maten pou li al debrouye.

Parti Lepep in met an plas

ledikasyon iniversel pour tou zanfan Seselwa devlop zot kapasite. Lopozisyon i pli enterese pou fer nou

zanfan aret aprann lalang kreol dan lekol, sa teknik i en vye zouti kolonyal kot ou aras en pep son

langaz avek son kiltir pou fer li santi li enferyer koumsa ou ava kapab pli

byen kapab kontrol li. Sa en leson ki lopozisyon in aprann avek zot bann met kolonyal.

Nou lo nou kote nou krwar ki

en Seselwa edike i bezwen osi en Seselwa kiltive ki fyer son langaz, son kiltir e son leritaz. Lalang kreol i

pa en keksoz ki enferyer bann Onorab. Parti Lepep i defann drwa sak Seselwa pour ganny akse avek

en sistenm lasante ki reponn a son bezwen endividyel, lopozisyon lo son

kote i krwar dan en sistenm kot lenterferans politik dan lasante pou fer zot ganny eleksyon pli vitman.

Zot pas zot letan pou enterfer avek travay bann dokter, denigre e ensilte travay nou bann profesyonnel

lasante dan zournal. E zeneralman kree nwizans dan lopital. Me apre ki

ou vwar, sa menm dimoun ki ekriy tou sa bann persekisyon i antre trankilman dan lopital pour li al

oper son morso pli presye. Mon pa pou koz plis lo lopital akoz i kler ki

Prezidan pe fer en lodit zeneral lo sa size.

I annan diferans fondamantal dan lafason ki Parti Lepep e

79

lopozisyon i get Sesel. Lo nou kote nou en parti politik ki krwar dan

solisyon. Lopozisyon i aktivman promot fristrasyon e depresyon. Dan

Parti Lepep nou pe kontinyelman demann lopozisyon pou koste e pou travay ansanm, lopozisyon zot krwar

dan en politik zwe kouk kasyet dan lalin kler. Sa politik kouk kasyet i fer ki a sak fwa ki pei i dan difikilte,

lopozisyon i taye i al kasyet, letan zafer i bon, zot retournen e zot dir ki

se zot ki pe fer Parti Lepep travay. Be zot o, kan eski zot pou travay en kou? Sa bann gro saler ki zot pe

gannyen i zis pou dekorasyon ouswa zot bezwen travay zot osi? Laverite

se ki sa bann dimoun i per zot lonbraz, koman zot ganny en pti krose zot taye pou kasyet sa i

demontre en gran diferans ant lopozisyon e Parti Lepep. Nou isi lo sa kote nou debout ferm, nou tenir e

nou pa large.

Letan ki en keksoz i bon pour nou pei nou a mor pou sa Sesel. Sa i en diferans fondamantal ant Parti

Lepep e lopozisyon. En lopozisyon pour lekel tou keksoz pa bon me en lopozisyon ki pas trankilman pou al

kolekte benefis tou sa ki zot menm zot pe dir pa bon, zot dir pa bon me

zot ensiste pou ganny pli gro kopo dan tou sa ki zot dir pa bon.

Mr Deputy Speaker 46an pase nou ti anbark lo en lalit pou fer

Sesel vin en pei ki vreman pou Seselwa, nou ti lalit 13 long lannen avan ki nou’n reisi komans fer sa

rev vin en realite. I ti en konba ki ti tre long e en konba ki ti tre dir. Me

en konba ki nou’n reisir anmenn ek en serten nivo sikse. Sa slogan Sesel

pour Seselwa ki Parti Lepep in anmennen depi 1964 in fer ki ozordi

Seselwa in kapab annan son prop lakaz lo son prop later. Seselwa in ozordi met son prop desten. Sa i

lafason ki Parti Lepep i get sa sitiasyon, me lopozisyon i vwar keksoz dan en lot fason. 33an apre

ki Seselwa in pran kontrol son pei lopozisyon i retournen avek en

lakizasyon konmkwa Sesel nepli pour Seselwa, me lopozisyon i toultan dir en keksoz apre i vire e i

fer en lot keksoz.

Ozordi Lider lopozisyon i propriyeter en morso later ki in aste avek leta byen bon marse lo lekel i

pe fer biznes. Dir nou, eski sa i vedir ki Sesel pa pou Seselwa? En lot Onorab ankor dan lopozisyon i osi

propriyeter en morso later dan menm distrik ki in aste e i ankor pe

les dormi, ankor sanmenm sa Sesel pa pou Seselwa? Sa 54 zanfan Sesel ki’n antre liniversite Sesel sanmenm

sa Sesel pa pou Seselwa? Sa bann zenn dirizan ki’n fek konplet zot progranm letid avek siske, eski sa i

vedir Sesel pa pou Seselwa. Tou sa bann zanfan ki’n fek antre dan bann

lenstitisyon post segonder ankor zot osi zot pa bann Seselwa? Sa 48 zenn fanmiy ki fek antre dan zot

condominium zot osi zot pa Seselwa?

Lopozisyon pe anmenn li en politik zalouzi, en politik groker, en politik vir frer kont frer, letan ki

Parti Lepep ti pe anmenn sa konba dan bann lannen ‘60 i ti annan en

80

bon rezon pour sa. Ozordi get groser sato ki zot pe fer e zot ava dir nou ki

Sesel pa pou Seselwa. Tou sa ta koze ki zot in koze dan sa Lasanble

depi bomaten eski zot pe dir nou ki zot pa bann Seselwa? Dan plas adres leta lanasyon zot pe adres leta

zot prop depresyon, me pourtan zot en bann Seselwa.

Sa lannen i fer 33an depi ki nou dan Parti Lepep nou pe anforsi

en polisi sak fanmiy i annan drwa posed son prop lakaz. In pran lopozisyon zis 17an pour zot tir

latansyon Seselwa lo rev ganny son prop lakaz e met son lizye lo lakaz

lezot dimoun. Parti Lepep in inisye en kiltir kot sak fanmiy i travay pour son prop byen. Lopozisyon in

anmenn en kiltir kot Seselwa ava pas tou son letan pou zalou byen son vwazen dan en fason ki aprezan

sa dimoun i perdi konsantrasyon dan son prop rev, i pa kapab

zanmen ganny sa ki pou li, i vin fristre, e i vot SNP. Eski zot pa kapab zanmen fer en keksoz ki byen

pour zot ganny vot? Fodre zot toultan pe fer dimal ek ditor zot prosen zis pou ganny eleksyon?

Pandan 17an zot in maltret

lakaz tou dimoun e zis fer Seselwa vin anmer lo sa size. Aprezan gete zis gete lekel ki’n fer pli bel lakaz.

Me lavi dan Sesel ozordi i pa menm lavi ki nou ti pe viv dan Sesel 1964.

Ozordi Sesel nou pe viv en lavi loportinite e Parti Lepep i la pou asire ki i annan en serten egalite

dan distribisyon akse avek loportinite. An 1964 Sesel ti annan

en fristrasyon enorm, la mizer avek la povrete ti partou. Dimoun ti napa

lakaz, ti napa lespwar, ti napa larzan, ti napa fason pou garanti

lavi e lasante ou zanfan, ti napa manze, ti napa. Se sa fristrasyon natirel ki ti donn nesans sa

mouvman ki ozordi i apel Parti Lepep. Ozordi dan plas fristrasyon i annan lespwar e loportinite, alors

lopozisyon pe esey a tou pri pour zot kree sa fristrasyon ki zot santi zot

bezwen pou zot ganny pouvwar. Se sa rezon ki zot pe relev

bann vye slogan 1964, zot pe esey re kree bann menm kondisyon ki ti

egzise an 1964 pour zot servi pou kree en mekontantman zeneral dan pei e sa dapre zot pou fer zot ganny

eleksyon. Mon dir zot ki mon vwar egzakteman sa ki zot pe esey fer, zot ankor zanfan dan sa zwe ki apel

politik. Isi dan sa Lasanble Onorab Ramkalawan i koz ou zis

fristrasyon, Onorab i pran gran plezir pour li anonse konmkwa i annan lapovrete dan pei, me i pa

zanmen elabor lo son plan pou konbat lapovrete. Pourtan mon pa vwar akoz ki sa Onorab an partikilye

pe koz lo fristrasyon e lo la povrete. Si zis son bann siporter ti konn

lanmwatye sa ki mwan mon konnen lo bann tranzaksyon e deroulman ki pase anba latab. Si zis sa bann ki

asiz akote li ti konnen, kankan ti pou leve.

Mr Speaker letan ki mon’n

ekout bann repons sorti lo lot kote

sa in fer mwan poz enn de kestyon. Mon’n kestyonnen akoz lo

81

komansman mon ti krwar ki sa bann dimoun in ekout en lot ladres,

mon ti anba lenpresyon ki nou lo sa kote nou’n tann Prezidan dir en

keksoz e zot lo lot kote zot in tann en keksoz konpletman diferan. Me finalman mon krwar mon konpran

ki problenm sa bann dimoun zot en lot nasyon antyerman diferan avek nou. Se sa rezon ki zot kontan koz

lo de Sesel. Letan ki nou ti pe ekout leta lanasyon zot in tann leta

depresyon. Mon pou kontinyen ensiste ki I annan diferans fondamantal a la baz fason ki SNP

ek Parti Lepep i get keksoz isi dan sa pei. Pran par egzanp en zenn

onm ki sa pei in depans larzan pou donn li tou formasyon neseser pour li vin en profesyonnel. Tou

loportinite in ganny mete a son dispozisyon, premye keksoz ki i ti deside fer koman en profesyonnel

sete pou entrodwir politik dan son landrwa travay, en swadizan

profesyonnel ki ti pas a tou son letan pou fer politik avek zanfan dimoun ziska en zour ti pros pou li

anpaye dan en gro leskandal avek paran ek zanfan. Zis akoz ki i ti ensiste pour li sevre zanfan dimoun

avek politik dan lekol. Pourtan se zot ki pas tou zot letan kriye pou tir

politik dan landrwa travay, kan se zot menm ki pe fer plis politik partou dan bann departman kot zot

kapab met lanmen lo la, menm ziska dan lotel ozordi zot pe fer sa,

taler mon a larg Msye St Ange lo zot. La ozordi sa zenn onm byen

fatige, byen avarye in deside pour li re-envant son lekor. La in deside ki

i anvi vin en lecturer dan liniversite Sesel, e in komans son bann demars

pour li antre dan sa lenstitisyon. I pa mon plas pou ziz lo lezot me mon

krwar ki zot mank enpe kouraz lo sa kote laba. Mon krwar ki zot pe tro pran labitid avek sa mantalite taye

kasyet. Depi ki reform in lanse zis nou vwar zot ledo kot i pase an

tayan. Mr Deputy Speaker sa Sesel

ozordi i en Sesel ki pou sa zenerasyon zenn ki pe leve. Nou pe koz en Sesel plen avek loportinite,

en Sesel kot i sifi ki ou travay for pou avanse, en Sesel kot nou pe

prepar en lavenir solid baze lo en kiltir disiplin e bon planifikasyon. Reform ekonomik ki gouvernman

Prezidan Michel in met an plas pou asir en fitir i prometan e plen avek

promes pour sa zenerasyon ki pe leve Onorab Arissol. I pou osi garanti lanplwa pour tou sa ki deza

dan lemonn travay e en retret an konfor pou bann ki’n eskente pou kontribye e ki pe reve pou pran zot

repo. Sa reform ekonomik ki Parti

Lepep in lager tousel pou fer marse pou asire ki fitir nou pei i enn ki kontinyen ofer en loportinite son

pep dapre mwayen ki pei i annan pou ofer. Ozordi partou kot ou’n pase i annan en loptimizm parmi

nou bann zenn profesyonnel. Zot pe komans koz ou en lekonomi ki

performan, zot oule vwar en gouvernman ki deliver, en pep ki debrouye. Lanvi pou fer Sesel marse

e pou vwar en Sesel ki fonksyonnen pe enfekte tou nou bann zenn.

82

Lazenes Seselwa i oule vwar en Sesel ki zot kapab krwar ladan, en

Sesel ki rann zot fyer, en Sesel ki lev zot anler e met zot lo en oter. Ozordi

nou pe viv dan en Sesel kot sekter offshore pe demann plis zenn profesyonnel Seselwa ki nou pei i

kapab donn zot en sel kou. Lanvi bann zenn Seselwa pou avanse i fer

ki progranm zenn dirizan i deborde avek bann kandida ki anvi antre e napa ase plas pour la demander.

Larive liniversite Sesel in alim

en dife dan lespri nou bann zenn

entelektyel e ozordi i annan en lanvi pou plis konesans e pou plis

kapasite ki nou pei i konnen ki pou fer avek. Nou’n pas sitan kantite lannen pe donn formasyon nou

dimoun ki nou menm, nou pa’n zanmen arete pou fer en bon bilan lo

lakantite profesyonnel ki nou’n kree pour sitan en pti Sesel.

Se la ozordi ki nou pei pe pran en nouvo lelan ki nou kapab vreman apresye valer nou bann aksyon. Nou

pe viv dan en pei ki plen avek konesans. Seselwa ozordi i en pep

tre edike e la dan sa nouvo latmosfer nou bann zenn akademik i anvi met zot konesans o servis zot

pei. Mr Deputy Speaker Seselwa in rekonnet kot limenm ki i pe viv dan en nouvo Sesel, Seselwa in rekonnet

ki Sesel i pran en nouvo lelan e ki nou pei in relans son lekor dan

lakours pou lavenir. Seselwa si ou les li lo limenm i napa personn ki kapab bar li.

La ki nou pep pe komans dekouver son lanvi pou avanse, son

lanvi pou debrouye Seselwa pa bezwen personn pou tenir zot

deryer. Okenn dimoun ki krwar ki zot pou met sa pep Seselwa otaz ouswa ki zot pou sabotaz e anpes

Seselwa debrouye zot pou ganny en move sirpriz. Mon konsey pour sa bann dimoun se pou kalme zot lekor

enpe e pou les Seselwa debrouye kontinyen avanse. Sesel pa pou

avans lo lavites depresyon lopozisyon, Sesel pou avans lo lafors lanvi e kouraz Seselwa.

Mr Deputy Speaker mon oule

pran sa loportinite pou mwan remersi Prezidan Michel pour son langazman personnel dan sa demars

diplomasi ekonomik aktiv ki’n met an mars lo lasenn enternasyonal. Mon avans sa remersiman lo non

bann zabitan Port Glaud akoz ozordi bann zabitan mon distrik pou kapab

santi direkteman lefe benefis sa langazman nou Prezidan. Sa polisi diplomasi ekonomik ki Prezidan pe

anmennen pou ozordi reflekte direkteman dan bidze tou fanmiy distrik Port Glaud. Letan ki bill delo

ek elektrik i komans bese bann zabitan Port Glaud pou annan en

panse spesyal dan zot leker pour nou Prezidan.

Mr Deputy Speaker mon pa pou pran letan Lasanble pou mwan

revizit bann menm problenm distrik ki mon’n deza diskit lo la plizyer fwa oparavan. I annan en kantite

sitiasyon difisil ki bann zabitan pe fer fas avek an se moman e sa 30

83

minit ki devan nou i pa ase pou elabor lo tou bann problenm, me

dan mon distrik i napa zis problenm. I annan lavi dimoun ki

pe deroule toulezour kot bann aktivite domestik pe kontinyen lo son parkour labitid, dimoun i viv zot

fer fas avek adversite, zot fer laprev zenerozite, zot tonbe, zot leve, zot plere, zot riye.

Malgre difikilte, lavi pe

kontinyen e dimoun pe viv zot lavi an plen. Partou dan nou bann kominote dimoun pe komans

kestyonnen ki sa nouvo lelan, sa nouvo mouvman ki pei pe pran. Zot

anvi konpran ki sa zafer leve debrouye pou anmennen pour zot personnelman. Bann zabitan distrik

i komans anvi en partisipasyon an plen dan sa nouvo Sesel ver lekel nou pe dirize. Zot santi ki i annan

en mouvman ki pe pase dan nou sosyete e zot oule ganny enkli. En

kantite dimoun pe vin vwar zot reprezantan pa pou rod lasistans me plito pou vin rod repons lo ki fason

zot kapab ganny akse avek sa nouvo lekonomi ki pe ganny kree pour nou pei.

Mr Deupty Speaker se sa

lespri nouvo loportinite ki pe akseler sa lanvi partisipasyon dan nou dimoun. E otan ki nou dimoun i

anvi kontribye nou devret permet zot akse. Se zisteman la ki mon oule

komans abord sitiasyon Port Glaud. I annan en kantite nouvo loportinite ki pa ganny kree dan distrik. Lotel 5

zetwal nek pe pouse partou lo nou lakot, la i le moman pour distrik

entegre lavi ekonomik dan sa bann devlopman. Sa bann devloper i

bezwen komans asiz ansanm avek lotorite distrik pou negosye lo ki

kantite akse e partisipasyon ekonomik ki zot pou permet bann zabitan Port Glaud e Grand Anse

Mahe. La mon pa pe koz lo bann lapse kontribisyon ver bann proze kominoter, ouswa kontrol domaz tel

ki reparasyon semen ki ziska prezan nou ankor pe espere e zot pa ankor

fer. Mon pe plito refer lo en plan ki pou permet distrik Port Glaud e Grand Anse Mahe vin bann partener

ekonomik an plen avek sa bann devlopman lotel. Sa bann

devlopman i bezwen par komans vwar kwa ki i annan dan distrik ki zot bezwen. An term bann prodwir

fre, fri ek legim ek pwason prodwir artistic prodwir tradisyonnel tel ki

galet mayok, mon asire si zot anmenn sa madanm Port Glaud ki fer galet dan lotel en fwa par semen

pou fer son prodwir devan touris sa pou kree en sansasyon e permet en fanmiy pou elev son standar lavi

Onorab Arissol.

Dan distrik i osi annan bann diferan servis ki ganny ofer tel ki bato plezir e i annan bann zenn

avek bann divers kalite talan ki kapab prouv itil pour sa devlopman. Sa ki enportan se ki sa bann

devloper i bezwen ouver byen zot lizye e komans sers bann keksoz ki

zot kapab servi lanmenm dan distrik. Kree en bon liyezon avek kominote lokal ki fer ki tou dimoun

ava benefisye. I byen ki sa bann devlopman touristik pe kree lanplwa

84

me zot bezwen komans kree loportinite biznes dan bann distrik

zalantour. Zot bezwen komans azir koman bann bon vwazen e partaz

enpe sa bann larises ki zot pe zenere. I pou pli fasil pour bann zabitan distrik aksepte e defann sa

bann devlopman letan zot konnen ki zot fanmiy, zanmi vwazen e kominote pe benefisye direkteman

atraver sa bann aktivite touristik.

Sa bann devlopman i nepli kapab swiv zot bann model operasyon labitid kot zot zis inyor

bann zabitan distrik dan lekel ki zot in enplant zot lekor. Zot pa pou

kapab fer li akoz ki zabitan pa pou aksepte sa, zot prezans in deza koz nou bokou lenkonvenyans e parey

mon deza mansyonnen i annan domaz ki pa ankor ganny rektifye. Bann zabitan Port Glaud pe

reklanm partisipasyon ekonomik dan sa ban aktivite. E mwan koman

zot reprezantan mon pou la pou sanpyonn zot lakoz.

Msye Deputy Speaker Port Glaud i en distrik bon vwazinaz, nou bann zabitan pa pe demann bokou

apard en mwayen pou permet zot pou leve e debrouye. Plis nou

dimoun i ganny akse avek loportinite ekonomik, mwens ki nou pou tann nonm sa kestyon kas

lakaz e vole. Mon akey sa fason ki Prezidan in dir ki bann lalwa ava

ganny revize pou kapab pli byen protez nou popilasyon dan lanmen bann ki dezonnet.

Onorab Arissol i koz lo degradasyon lapolis, me pli souvan

se sabotaz lopozisyon ki par deryer tousala. Ozordi mon demann

gouvernman ki ler nou dir leve debrouye dimoun i ganny gete ase vit e avek dimoun ki kapab reflesir

pou vwar ki manyer nou pti dimoun i kapab ganny akse vitman depandan lo zot sitiasyon lavi.

Annou ed nou pti dimoun avek plis fasilite e sipor dan deliberasyon nou

pti biznes, koumsa tou dimoun ava debrouye libreman.

Yer ti ‘koste Seselwa’, ozordi ‘ansanm nou pare pou le fitir’. Msye

Deputy Speaker bann barik vid ek tanbour kriye pa pou ariv bomaten. Seselwa in vwar kler e i konnen dan

ki direksyon nou pe ale anba direksyon Prezidan Michel, Onorab Arissol. Ozordi mazorite Seselwa pe

debrouye e reini ansanm pou aranz zot sitiasyon ek zot lavenir, e zot pe

asimil byen slogan ‘koste Seselwa e ansanm nou pare pou le fitir’, ansanm nou pou arive. Mersi Msye

Speaker. MR DEPUTY SPEAKER

Bon nou’n ariv alafen nou sesyon pou ozordi. Nou pou adjourn nou a

zwenn demen maten 9er.

85