national senior certificate ibanga 12...ileta ekhaphayo mayilandele ifomathi yeleta esesikweni....

13
Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha AMANQAKU: 100 Le memorandam inamaphepha ali-13. ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO (FAL) IPHEPHA LESITHATHU (P3) FEBRUWARI/MATSHI 2018 IMEMORANDAM NATIONAL SENIOR CERTIFICATE IBANGA 12

Upload: others

Post on 25-Jan-2021

23 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

  • Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    AMANQAKU: 100

    Le memorandam inamaphepha ali-13.

    ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO (FAL)

    IPHEPHA LESITHATHU (P3)

    FEBRUWARI/MATSHI 2018

    IMEMORANDAM

    NATIONAL SENIOR CERTIFICATE

    IBANGA 12

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 2 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    ICANDELO A: ISINCOKO UMBUZO 1 IMIYALELO YOKUMAKISHA Kweli candelo umviwa ukhetha isincoko sibe sinye. Ukuba ukhethe zazibini, makisha esokuqala.

    QAPHELA: Umviwa angabhala naluphi udidi lwesincoko ngesihloko

    asikhethileyo.

    Ubude besincoko bumele ukuba kwisithuba samagama ali-190 ukuya kuma-240.

    Sebenzisa irubriki esisihlomelo A ukumakisha esi sincoko.

    1.1 Isihloko: Ndalonwabela elo theko.

    [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Angathetha ngetheko elamonwabisayo/elomhlobo/elomzali/ elesizalwane/angabalula into okanye izinto ezamonwabisayo/ angaveza ukwahluka kwelo theko kwamanye ngokugqamisa eyona nto yenza umahluko ukuze itheko elo libe lelona leza nolonwabo. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

    1.2 Isihloko: Inkcubeko.

    [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Ukubaluleka kwenkcubeko kwintlalo yoluntu/ ukungakhathalelwa kwenkcubeko/ukuphelelwa lixesha kwenkcubeko/ukuvuselelwa kwenkcubeko/imbali yenkcubeko/ ifuthe lenkcubeko/iintlobo zeenkcubeko/iinkcubeko zeentlanga ezahlukeneyo. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 3 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    1.3 Isihloko: Ukubaluleka kosapho [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Ukwakhiwa komntu lusapho/ukuxhasana kosapho/igalelo lelungu ngalinye kusapho/ukungabi nalo usapho. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

    1.4 Isihloko: Ikamva lomntu ngamnye lisezandleni zakhe [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Ukusebenza nzima ukuze uphumelele/imfundo/ukuzikhuthaza/ ukukhetha abahlobo/ukukhetha indlela ekhulisayo omawuhambe ngayo ebomini/ukujonga abantu abayimizekelo ekhuthazayo ebomini bakho. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

    1.5 Isihloko: Xa ndinokuba nguMphathiswa weSebe leZothutho

    [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Izinto anokuzenza xa enokuba nguMphathiswa weSebe lezoThutho/ukuphucula unikezelo lweenkonzo ebantwini/ ukwakha ubudlelwane namanye amaSebe asebuRhulumenteni/ukupapasha, ukufundisa uluntu nokuqinisekisa ukhuseleko ezindleleni. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 4 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    1.6 Isihloko: Le tekhnoloji!

    [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Ukukhuliswa kwezoqoqosho yitekhnoloji/ukucutheka kwemisebenzi yabantu ngenxa yetekhnoloji/ukuphuculwa kwemveliso ngetekhnoloji/ukuhanjiswa kwemveliso/ukuthenga usebenzisa itekhnoloji/ukubhankisha imali/ukubhengeza imveliso. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

    1.7.1 Isihloko:

    [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Angathetha ngemitshato ephakathi kweentlanga ezahlukileyo/ ukubaluleka komtshato/ulonwabo oluza nomtshato/iingxaki zomtshato/angabalisa nangomtshato awayeye kuwo. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

    1.7.2 Isihloko:

    [50]

    Imo efanelekileyo:

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    Ulwimi Luhambelane nenjongo yokubhala, uhlobo lomhlathi okhethiweyo, isigama sihambelane nesihloko, isakhiwo sezivakalisi kunye nezixhobo zokunonga ezifanelekileyo.

    Umxholo Umviwa angasebenzisa nawuphi kule mixholo ilandelayo. Angabhala ngendalo/ngobuhlobo/ngeqhalo elithi intaka yakha ngoboya benye/ngokuncedana/ukukhuselana/ukuthembana. [Naziphi izimvo zomfundi ezisemxholweni ziya kwamkeleka.]

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 5 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    IIMPAWU ZESINCOKO Isincoko esibalisayo sibhalwa kumntu wokuqala okanye owesithathu.

    Makasebenzise ixesha eladlulayo/elidlulileyo/elimiyo.

    Makabonise ulwazi ngesihloko asikhethileyo.

    Abalinganiswa, isimo sentlalo, izizathu zokuhla kwezehlo ukuya kwisiphelo, mazibonakale.

    Iziganeko zichazwe/zibaliswe ngokulandelelana kwazo okanye zicace ezingunobangela wezinye, kungenjalo angasebenzisa izixhobo ezifana nophuphelo okanye ukuqala ngesenzo esingekehli/sokugqibela.

    Sisebenzisa amagama abonisa ixesha afana noo-emva, phambi, ngeli xesha.

    Sisebenzisa intetho yababini/ukuzithethela kwabalinganiswa.

    Ulwimi olusetyenzisiweyo malube lolokudala ifuthe noluchukumisayo kofunda isincoko, lungekrwada phofu.

    Isincoko esichazayo sinokubhalwa ngokwexesha elidlulileyo okanye elangoku.

    Sichaza into/umntu/indawo/imeko, njalo njalo.

    Sisebenzisa amagama okudala umfanekiso.

    Sisebenzisa izixhobo zokuchaza ezifana nezichazi, imifanekiso-ntelekelelo, izihlomelo, neziphuhlisayo ezifana nezifanekisozwi kwakunye nezafobe zentetho.

    Sisebenzisa imifanekiso-ntelekelelo nezafobe.

    Sivakalisa iimvakalelo zombhali.

    Isincoko esicamngcayo:

    Siveza uvakalelo lombhali ngesigama esibonakalisa amava akhe.

    Siveza uchukumiseko ngomba ekubhalwa ngawo.

    Uvakalelo olungundoqo ludlala indima enkulu.

    Ubukhulu becala esi sincoko siyachaza. (Sisebenzisa izixhobo zokuchaza ezifana nezichazi, imifanekiso - ntelekelelo, izihlomelo, neziphuhlisayo ezifana nezifanekisozwi kwakunye nezafobe zentetho).

    Uvakalelo lombhali maluveze ukunyaniseka kunye nokubandakanyeka.

    Isincoko esixoxela icala elinye:

    Umviwa uthatha icala ngomba othile.

    Uthotho lweengxoxo – oludla ngokuba kwimo engengcaciso ngeengongoma ezithile.

    Ukubethelela – isishwankathelo nokuphindelela kwinkcazelo engoluvo oluthile lokuvula.

    Kwingxoxo yakhe unika ubungqina obuxhasayo obusenokuba ngamanani okanye ukucaphula kumava anawo ayinyani.

    Usenokuxoxela okuthile echasa enika ubungqina obuxhasayo.

    Isiphelo sisenokuba sisishwankathelo neengcebiso.

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 6 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    Kwisincoko esixoxela amacala omabini inkcazelo engomba inokuba ngengxoxo ephambili.

    Umviwa uwaphatha omabini amacala engxoxo.

    Uxoxela okuthile enika ubungqina obuxhasayo.

    Unokulandela isakhiwo esithi umhlathi umela uluvo oluvumayo, kolandelayo, luchase, kungenjalo avume ekuqaleni komhlathi aze achase ekupheleni, kodwa makalunike olwakhe uluvo xa evala.

    Unokuxoxela okuthile echasa/evuma nokunika ubungqina obuyinyani obuxhasayo.

    Isiphelo – isishwankathelo neengcebiso.

    Makabonise ulwazi ngesihloko nangomba axoxa ngawo.

    [50]

    AMANQAKU ECANDELO A: 50

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 7 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    ICANDELO B: UMHLATHI OMDE IMIYALELO YOKUMAKISHA

    Kweli candelo umviwa ukhetha umhlathi ubemnye. Ukuba ukhethe yamibini, makisha owokuqala.

    Ubude bomhlathi omde mabube ngamagama angama-80 ukuya kwi-100 umxholo kuphela.

    Sebenzisa irubriki esisihlomelo B ukumakisha lo mhlathi.

    UMBUZO 2 2.1 ILETA EYA KUMHLELI

    Iidilesi zimbini eyomntu obhalayo neyombhalelwa.

    Isibuliso masibe sesifanelekileyo, kulandele umcimbi weleta.

    Intshayelelo, isiqu nesiphelo mazahluke zicace.

    Ithoni nerejista mazibonakalise intlonipho.

    Isakhiwo somyalezo masibonakalise ukuncoma.

    Umxholo mawube ngowokuvakalisa ukwaneliseka ngephulo lolutsha lokucoca ungcoliseko lwemilambo.

    Kwisiphelo kubhalwa igama, ifani kusayinwe.

    Izingxi azisetyenziswa kwidilesi, isibuliso nesiphelo.

    [30]

    2.2 ISIVI NELETA EKHAPHAYO

    Unika isishwankathelo ngobomi bakhe neziqinisekiso zemfundo.

    Unika iinkcukacha ngaye buqu: Igama, umhla wokuzalwa, njalo njalo.

    Amabanga aphunyelelweyo.

    Amava anawo ngomsebenzi xa enawo.

    Izinto anomdla kuzo.

    Abantu abanokwenza ingxelo ngokuziphatha kwakhe.

    Ileta ekhaphayo mayilandele ifomathi yeleta esesikweni.

    Umxholo mawube ngowokucela umsebenzi.

    [30]

    2.3 IRIVYU

    Nika ezi nkcukacha; igama lencwadi, umbhali, isihloko sencwadi, umpapashi, ixabiso layo.

    Okwenzekileyo ncam makufihlwe ukutsala umdla wokuya kuyithenga incwadi.

    Makaqiniseke ukuba usivezile isimbo sombhali.

    Makuvezwe indlela ababunjwe ngayo abalinganiswa, umoya, isimo sentlalo esiphembelela ukuba izinto zenzeke.

    Mawuvele umyalezo/imfundiso egqithiswa yincwadi leyo.

    Umviwa makaxele ukuba uyinika amanqaku amangaphi incwadi.

    [30]

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 8 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    2.4 INTETHO ESESIKWENI

    Mayivulwe ngeempawu zocaphulo, ivalwe kwangazo.

    Intshayelelo mayifaneleke; umzekelo, kubuliswe abantu abakhoyo bakrotyiswe nasemxholweni.

    Umxholo mawube malunga nokuthi ndlela-ntle kutitshala.

    Ithoni, nerejista ilungele injongo nohlobo lwentetho.

    Ulwimi malube nomtsalane ukuze ungapheli umdla wabaphulaphuleyo. Makuqukunjelwe ngendlela efanelekileyo.

    [30]

    AMANQAKU ECANDELO B: 30

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 9 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    ICANDELO C: UMHLATHI OMFUTSHANE IMIYALELO YOKUMAKISHA

    Kweli candelo umviwa ukhetha umhlathi ubemnye, aze athi ukuba ukhethe yamibini, makisha owokuqala.

    Ubude bomhlathi omfutshane ngama-60 ukuya kuma-80 amagama. Sebenzisa irubriki esisihlomelo C ukumakisha lo mhlathi.

    UMBUZO 3 3.1 IPOWUSTA

    Okubhaliweyo makucace kubonakaliswe ngeefonti ezahlukeneyo.

    Qaphela ukuba ujolise koobani ngale powusta.

    Makunike umdla okubhaliweyo.

    Iinkcukacha mazivelelwe zonke; umcimbi wokwamkela iNtwasahlobo, indawo, usuku, ixesha, kwanezinye iinkcukacha ezifana nemali yokungena ukuba ikhona nesinxibo.

    [20]

    3.2 IPOSIKHADI

    Mayiyilwe kufuziselwe icwecwe ebhalwa kulo.

    Indawo akuyo umbhali mayibhalwe kunye nomhla.

    Idilesi yombhalelwa ibe ngasekunene .

    Umxholo mawube ngowokuvuyisana nomakhulu ngokugqiba iminyaka engama-60.

    Ibhalwa ngolwimi olungekho sikweni. Isiphelo esifanelekileyo negama lombhali.

    [20]

    3.3 UMYALELO

    Imiyalelo mayicace.

    Kusetyenziswe isiyaleli- ubukhulu becala imo evumayo.

    Ungayisebenzisa imo elandulayo kodwa hayi kakhulu.

    Umxholo mawube ngamanqanaba amakalandelwe ngumntu xa ebhala i-imeyile.

    Umntu evela kuye/umntu eya kuye/isihloko/umxholo/uqhagamshelo/ isiphelo – igama, ifani, itayitile.

    [20]

    AMANQAKU ECANDELO C:

    AMANQAKU EWONKE: 20

    100

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 10 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    QAPHELA:

    Sebenzisa le rubriki rhoqo xa umakisha izincoko zephepha lesi-3, ICANDELO A.

    Amanqaku ukusukela kweli-0 ukuya kwangama-50 ahlulahlulwe ngokwamanqanaba amahlanu aphambili.

    Kwiikhrayitheriya yoMxholo, uLwimi neSimbo, inqanaba ngalinye kula mahlanu lahlulahlulwe lanomgangatho ongentla nongezantsi yanemimandla yamanqaku ahambelana nomgangatho ngamnye.

    Ikhrayitheriya yeSakhiwo yona ayichaphazeleki ngumgangatho ongentla nongezantsi. ISIHLOMELO A: IRUBRIKI YOKUHLOLA IZINCOKO – ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO [50 AMANQAKU]

    Ikhrayitheriya Balaseleyo Enobuchule Phakathi Buthathaka Bubhetyebhetye

    UMXHOLO NOCWANGCISO (Impendulo nezimvo) Ukubekelela izimvo ngenjongo yokucwangcisa. Ukubonakalisa ukuyazi injongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. 30 AMANQAKU

    Um

    gan

    gath

    o o

    ng

    en

    tla

    28–30 22–24 16–18 10–12 4–6

    -Impendulo ebalaseleyo enomtsalane, ngaphaya kobekulindelekile. -Izimvo zihlakaniphile, zixhokonxa iingcinga kwaye zinemfezeko. -Isincoko sibekelelwe ngobuchule obungaqhelekanga kwaye intshayelelo, isiqu kwakunye nesiphelo zibonakalisa unamathelwano olunemfezeko.

    -Impendulo ixonxwe ngobugcisa obukhulu. -Izimvo zinxulumene nomxholo kwaye zinika umdla, bukho ubungqina bemfezeko kwizimvo. -Iingcamango zibekelelwe ngokwakhelanayo kuquka intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    -Impendulo iyanelisa ngokupheleleyo. -Izimvo ziyanamathelana noko kwaye zingakuguqula ukucinga kofundayo. -Iingcamango zibekelelwe ngokunamatheleneyo kuquka intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    -Impendulo ingena iphuma emxholweni akukho lunamathelwano kwizimvo. -Izimvo azicacanga kwaye ezinye zazo zezemboleko. -Buncinci kakhulu ubungqina bobekelelo nonamathelwano lweengcamango.

    -Impendulo ayikho mxholweni konke konke. -Izimvo zibondene azingqalanga ntweni. -Azivakali izimvo kwaye ziyaphindaphindwa/ uthetha into enye. -Iingcamango zibekwe xazalala azinalunxibelelwano.

    Um

    gan

    gath

    o o

    ng

    ezan

    tsi

    25–27 19–21 13–15 7–9 0–3

    -Impendulo encamisileyo kodwa akukho zimpawu zakubalasela kubhekele phi kwisincoko. -Izimvo zivuthiwe zixhokonxa iingcinga. -Iingcamango zibekelelwe zandindaniswa ngobugcisa kuquka intshayelelo, isiqu kunye nesiphelo.

    -Impendulo ixonxwe ngobugcisa. -Izimvo zisemxholweni kwaye zinika umdla. -Sibekelelwe ngobuchule, kukho ukunamathelana kweengcamango okuquka intshayelelo, isiqu nesiphelo.

    -Impendulo iyanelisa nangona kumana kubakho ukungacaci kwiindawo ezithile. -Kukho ukunamathelana okubonakalayo kwizimvo kwaye kuyanelisa. -Kukho ukubekelelwa kweengcamango nonamathelwano kwintshayelelo, isiqu nesiphelo.

    -Impendulo iphumile emxholweni ubukhulu becala. -Izimvo ziyaqhawu-qhawuka ziyabhidisa. -Buyanqaphazeka ubungqina bokubekeleleka kweengcamango nonamathelwano.

    -Impendulo itenxile malunga nomxholo. -Izimvo zitenxile zingcwecwela kude nomxholo. -Iingcamango ziyingxubevange engenamgqalisela.

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 11 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    IRUBRIKI YOKUHLOLA IZINCOKO – ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO [50 AMANQAKU] (isaqhubeka)

    Ikhrayitheriya Balaseleyo Enobuchule Phakathi Buthathaka Bubhetyebhetye

    ULWIMI, ISIMBO & NOKUHLELA Ukuhambelana kwethoni, irejista, isimbo, isigama kunye nemeko Ukhetho-magama Ukusetyenziswa kolwimi nesigama Iimpawu zobhalo, izakhi zezivakalisi, nopelo 15 AMANQAKU

    Um

    gan

    gath

    o o

    ng

    en

    tla

    14–15 11–12 8–9 5–6 0–3

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama zifanelene ngokugqwesileyo nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Ulwimi lusetyenziswe ngokuzithemba, luyathabathekisa. -Ithoni enomtsalane nezafobe zentetho eziphumeza injongo. -Phantse kube akukho nasinye isiphene solwakhiwo zivakalisi, upelo nokusetyenziswa kolwimi. -Sixonxwe ngobugcisa obukhulu.

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama zifanelene kakhulu nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Ulwimi luchaneke ngakumbi kwaye ithoni isetyenziswe ngokuchaneka kwisincoko siphela. -Iziphene zokusetyenziswa kolwimi nopelo zinqongophele. -Sixonxwe ngobugcisa obukhulu.

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama sifanelene nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Ulwimi olufanelekileyo ludlulisa umyalezo. -Ithoni ifanelekile. -Izafobe zentetho zinonga umxholo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama azifanelananga ncam nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Ulwimi lusetyenziswa ngendlela ebuthathaka. -Ithoni nochongo magama azifanelekanga. -Isigama sinqongophele.

    -Ulwimi aluvakali. -Ithoni, irejista, isimbo, isigama asifanelananga kwaphela nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Ukunqongophala kwesigama kubaxekile kangangokuba ayinasihlahla into ebhaliweyo.

    Um

    gan

    gath

    o

    on

    gezan

    tsi

    13 10 7 4

    -Ulwimi luchanekile kanye nezafobe zisetyenziswe ngethoni ephumeza ukudlulisa umyalezo. -Phantse kube akukho nasinye isiphene solwakhiwo zivakalisi, upelo, nokusetyenziswa kolwimi. -Sixonxwe ngobugcisa obukhulu.

    -Ulwimi lunomtsalane kwaye luyaziphumeza iinjongo zokubhala. -Ithoni ifanelekile kwaye iyaziphumeza iinjongo zokubhala. -Zimbalwa iziphene zezakhi zezivakalisi kunye nopelo. -Sixonxwe ngobugcisa.

    -Kuyanelisa ukusetyenziswa kolwimi kodwa asekho amakhwiniba. -Ithoni ifanelekile kodwa izafobe zentetho ezisetyenzisiweyo zinqongophele.

    -Ukusetyenziswa kolwimi kubonisa ububhetyebhetye. -Izivakalisi zinobuthathaka-azitshintsha-tshintshwa. -Isigama sinqongophele ngokubalaseleyo.

    ISAKHIWO

    Iimpawu zetekisi Ukukhula kwemihlathi nokwakhiwa kwezivakalisi 5 AMANQAKU

    5 4 3 2 0–1

    Isihloko sikhuliswe ngokuncamisayo. -Iinkcukacha zibalasele ngokungaqhelekanga. -Izivakalisi, imihlathi zakhiwe zaqiqisiswa ngokugqwesileyo.

    -Iinkcukacha ezinengqiqo zikhuliswe ngokwakhelanayo. -Izimvo zinamathelene. -Izivakalisi, imihlathi zitshintshatshintshwa ngobuchule obuqiqisisiweyo.

    -Iinkcukacha ezisemxholweni zikhulisiwe. -Izivakalisi, imihlathi zakhiwe kuhle. -Isincoko sibunjwe ngengqiqo.

    -Zikho iingcamango ezamkelekileyo. -Isakhiwo sezivakalisi nesemihlathi sinamakhwiniba. -Isincoko sisenayo ingqiqo.

    -Iingcamango ezifunekayo zinqongophele. -Isakhiwo sezivakalisi nesemihlathi sigxoko-gxoko. -Isincoko asinangqiqo.

    UMMANDLA WAMANQAKU 43–50 33–40 23–30 13–20 0–10

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 12 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam Tyhila iphepha

    ISIHLOMELO B: IRUBRIKI YOKUHLOLA IMIHLATHI EMIDE– ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO [30 AMANQAKU]

    Ikhrayitheriya Balaseleyo Enobuchule Phakathi Buthathaka Bubhetyebhetye

    UMXHOLO, UCWANGCISO NEFOMATHI Ukungqala kwempendulo nezimvo. Ukuqoqwa kwezimvo ngenjongo yokucwangcisa. Injongo yokubhala, abo kujoliswe kubo, iimpawu/imigaqo yetekisi, kunye nemeko. 18 AMANQAKU

    15–18 11–14 8–10 5–7 0–4

    -Impendulo igqwesile idlule okuqhelekileyo. -Izimvo ziqiqisisiwe kwaye zivuthiwe. -Luphangalele ulwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Umsebenzi ungqalile uhleli emxholweni. -Kukho ukunamathelana kwizimvo nomxholo. -Iingcamango zidakancwe ngobunono zonke iinkcukacha zixhasa isihloko. -Ifomathi ifanelekile kwaye ichanekile.

    -Impendulo ibonakalisa ukuchaneka kanobom ulwazi olunzulu lweempawu zolu didi lwetekisi. -Ingqalile ayiphumi nasemxholweni. -Izimvo zixonxwe zadakancwa ngokunamatheleneyo kumxholo nezimvo. -Iinkcukacha zixhasa isihloko. -Ifomathi ifanelekile ineendawana ezingachanekanga ezingephi.

    -Impendulo iyanelisa ibonakalisa ulwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Izimvo ziyaphuma emxholweni kwaye kukho nokugqwidiza. -Ukunamathelana kumxholo nezimvo kufanelekile. -Ezinye iinkcukacha zixhasa isihloko. -Ifomathi ifanelekile kodwa kusekho ukungachaneki.

    -Impendulo ibonakalisa ulwazi olungephi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Zimbalwa izimvo ezisemxholweni kodwa kuninzi ukuphuma ecaleni. -Kunqabile ukunamathelana komxholo nezimvo. -Zimbalwa iinkcukacha ezixhasa isihloko. -Imigaqo yefomathi ephambili isetyenziswe ngokungaqondi. -Kutyeshelwe izinto ezininzi.

    -Impendulo ibonakalisa ukunqongophala kolwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Intsingiselo ilahleka rhoqo ide iphume emxholweni. -Akukho ukunamathelana kumxholo nezimvo. -Zimbalwa kakhulu iinkcukacha ezixhasa isihloko. -Imigaqo eyimfuneko yobhalo lwale tekisi ityeshelwe.

    ULWIMI ISIMBO SOKUBHALA NOKUHLELA Ithoni, irejista, isimbo, injongo/ifuthe, abo kujoliswe kubo kunye nemeko. Ukusetyenziswa kolwimi nemigaqo. Uchongo magama Iimpawu zokubhala kunye nopelo. 12 AMANQAKU

    10–12 8–9 6–7 4–5 0–3

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama zihambelana kakhulu nenjongo nabo kujoliswe kubo kunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zisetyenziswe ngokuchanekileyo. -Phantse kube akukho nasinye isiphene.

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama sichaneke kakhulu malunga nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zichanekile kwaye umyalezo wakheke kakuhle. -Isigama sichanekile. -Ubukhulu becala akukho zimpazamo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama sihambelana nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kwakunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zibonakalisa iimposiso. -Isigama siyanelisa. -Iimpazamo zobhalo ezikhoyo aziyiphazamisi intsingiselo nomyalezo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, nesigama azingqamani nenjongo kwakunye nabantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zineemposiso ezininzi eziphazamisa umyalezo. -Sinqongophele isigama. -Kukho amagingxi-gingxi kwintsingiselo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, nesigama azingqamani nenjongo, imeko kwakunye nabantu ekujoliswe kubo. -Izele ziimpazamo ixazalala. -Isigama asifanelananga nenjongo. -Intsingiselo ilahleke kakhulu.

    UMMANDLA WAMANQAKU

    25–30 19–23 14–17 9–12 0–7

  • IsiXhosa Ulwimi Lokuqala Olongezelelweyo (FAL)/P3 13 DBE/Februwari–Matshi 2018 NSC – Imemorandam

    Akuvumelekanga ukufotokopa le memorandam

    ISIHLOMELO C: IRUBRIKI YOKUHLOLA IMIHLATHI EMIFUTSHANE – ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO [20 AMANQAKU]

    Ikhrayitheriya Balaseleyo Enobuchule Phakathi Buthathaka Bubhetyebhetye

    UMXHOLO UKUCWANGCISA NEFOMATHI Impendulo nezimvo Ukubekelelwa kwezimvo Iimpawu zetekisi/ umgaqo kunye nemeko 12 AMANQAKU

    10–12 8–9 6–7 4–5 0–3

    -Impendulo igqwesile ibonisa ukuqiqisiswa kwezimvo. -Izimvo zihlakaniphile kwaye zivuthiwe. -Luphangalele ulwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Umsebenzi ungqalile akukho kugqwidiza. -Kubonakala ukunamathelana kwizimvo nomxholo. -Iingcamango zidakancwe ngobunono kwaye zonke iinkcukacha zixhasa isihloko. -Ifomathi ifanelekile kwaye ichanekile.

    -Impendulo ibonakalisa ukuchaneka kanobom ulwazi olunzulu lweempawu zolu didi lwetekisi. -Ingqalile ayiphumi nasemxholweni. -Izimvo zixonxwe zadakancwa ngokunamatheleneyo kumxholo nezimvo. -Iinkcukacha zixhasa isihloko. -Ifomathi ingqalile iindawana ezikhoyo ezingachanekanga aziyiphazamisi injongo yokubhala.

    -Impendulo iyanelisa ibonakalisa ulwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Izimvo azisoloko zisemxholweni kwaye kukho nokugqwidiza. -Ukunamathelana kumxholo nezimvo kwenzeka ngokufanelekileyo. -Ezinye iinkcukacha zixhasa isihloko. -Ifomathi ingqalile kodwa zikho iindawana ezingachanekanga.

    -Impendulo ibonakalisa ubunzima malunga nolwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Zimbalwa izimvo ezisemxholweni kodwa kuninzi ukuphuma ecaleni. -Kunqabile ukunamathelana komxholo nezimvo. -Zimbalwa iinkcukacha ezixhasa isihloko. -Imigaqo yefomathi ephambili ityeshelwe okanye isetyenziswe ngokungaqondi.

    -Impendulo ibonakalisa ukunqongophala kolwazi lweempawu zolu didi lwetekisi. -Intsingiselo ilahleka rhoqo kukho Intsingiselo iduke kwisakhiwo esixazalala. -Akukho ukunamathelana kumxholo nezimvo. -Zimbalwa kakhulu iinkcukacha ezixhasa isihloko. -Imigaqo eyimfuneko yobhalo lwale tekisi ityeshelwe.

    ULWIMI, ISIMBO NOKUHLELA Ithoni, irejista, isimbo, nesigama singqamene nenjongo kunye nemeko Ukusetyenziswa kolwimi nemigaqo Ukhetho- magama Iimpawu zokubhala kunye nopelo 8 AMANQAKU

    7–8 5–6 4 3 0–2

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama zifanelene kakhulu nenjongo, abo kujoliswe kubo kunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zisetyenziswe ngokuchanekileyo. -Phantse kube akukho nasinye isiphene.

    -Ithoni, irejista, isimbo, nesigama sifanelene kakhulu nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zichanekile kwaye umyalezo wakheke kakuhle. -Isigama sichanekile. -Ubukhulu becala azikho iimpazamo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, isigama sifanelene nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kwakunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zibonakalisa iimposiso. -Isigama siyanelisa. -Iimpazamo zobhalo ezikhoyo aziyiphazamisi intsingiselo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, nesigama azifanelananga nenjongo, abantu ekujoliswe kubo kunye nemeko. -Izakhi zezivakalisi zineemposiso ezininzi eziphazamisa umyalezo. -Sinqongophele isigama. -Kukho amagingxi-gingxi kwintsingiselo.

    -Ithoni, irejista, isimbo, nesigama azifanelananga nenjongo, imeko kwakunye nabantu ekujoliswe kubo. -Izele ziimpazamo ixazalala iyadida. -Isigama asihambelani nenjongo. -Intsingiselo ilahlekile kakhulu.

    UMMANDLA WAMANQAKU

    17–20 13–15 10–11 7–8 0–5