DOLINA GÓRNEJ ROSPUDY

OBSZARY NATURA 2000 W POLSCE:

Dolina Rospudy po³o¿ona jest na Pojezierzu Zachodniosuwalskim, w czêœci Pojezierza Litewskiego granicz¹cej z Pojezierzem Mazurskim. Pod wzglêdem administracyjnym Dolina Górnej Rospudy le¿y na obszarze trzech gmin: Filipów, Baka³arzewo i Raczki powiatu suwalskiego w województwie podlaskim. Obszar Natura 2000 - Dolina Górnej Rospudy obejmuje górny odcinek doliny rzeki Rospuda, o bardzo du¿ych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, rozci¹gaj¹cy siê od granicy z województwem warmiñsko - mazurskim po miejscowoœæ Raczki.

Dolina rzeki na ca³ym odcinku ma charakter naturalny. W górnym biegu Rospuda p³ynie w¹skim, krêtym korytem z licznymi meandrami, a jej nurt w wielu miejscach przegradzaj¹ przewrócone drzewa. Rospuda swoim charakterem przypomina tu rzekê górsk¹ o wartkim, szybkim nurcie, kamienistym dnie oraz o wysokich i stromych zboczach doliny. Rzeka przep³ywa przez szereg jezior typu rynnowego: jezioro Rospuda-Filipowska, Kamienne, D³ugie, Garbaœ, G³êbokie, Sumowo, Bolesty. Brzegi tych jezior, tak jak i zbocza doliny rzeki, pokryte s¹ g³ównie borami mieszanymi, ³êgami i gr¹dami, a tak¿e zbiorowiskami nieleœnymi: murawami, ³¹kami i pastwiskami.

Rzeka Rospuda p³ynie glacjofluwialn¹, rynnow¹ dolin¹ wcinaj¹c¹ siê g³êboko w utwory sandrowe, tworzone przez drobno - i œrednoziarniste piaski. Powierzchniê sandru pokrywa miejscami cienka warstwa glin zwa³owych lub grubego materia³u ¿wirowego, której obecnoœæ interpretowana jest jako œlad oscylacji brze¿nych – krótkotrwa³ych nasuniêæ lodowca skandynawskiego na usypany wczeœniej sandr. Strome zbocza doliny s¹ w wielu miejscach bardzo silnie porozcinane erozyjnie w wyniku dzia³alnoœci sp³ywaj¹cych wód deszczowych i roztopowych. Wspó³czeœnie mikrorzeŸba zboczy kszta³towana jest gdzie niegdzie w warunkach wypasu i wydeptywania przez byd³o, co przyczynia siê do powstania charakterystycznego, schodkowatego ukszta³towania powierzchni stoku.

M³odoglacjalny charakter rzeŸby terenu i du¿a ró¿norodnoœæ siedliskowa, obecnoœæ licznych jezior rynnowych i innych typów zbiorników wodnych, a tak¿e ró¿nego typu torfowisk wp³ywaj¹ na wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe ca³ego obszaru.

Granice obszaru Natura 2000 Dolina Górnej Rospudy w znacznym stopniu zawieraj¹ siê w obrêbie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Rospudy”.

Objêcie obszaru Europejsk¹ Sieci¹ Ekologiczn¹ Natura 2000 jest szans¹ dla rolników ³atwiejszej mo¿liwoœci uzyskania p³atnoœci rolnoœrodowiskowych.

Przyst¹pienie gospodarstwa do realizacji programu rolnoœrodowiskowego jest dobrowolne. Jeœli rolnik zdecyduje siê na przyst¹pienie do niego i zwi¹zane z tym prowadzenie dzia³alnoœci rolniczej zgodnej z wymogami ochrony przyrody, powinien traktowaæ to jako zobowi¹zanie do przestrzegania pewnych okreœlonych zasad. Dodatkowe dop³aty, które w zamian za to otrzyma, bêd¹ rekompensat¹ za utracone korzyœci i poniesione koszty.

Równie¿ rolnictwo ekologiczne jest dodatkow¹ szans¹ zwiêkszenia dochodów gospodarstwa na terenie nale¿¹cym do obszaru Natura 2000. Produkcja ekologiczna ³¹czy przyjazne œrodowisku praktyki gospodarowania, wspomaga wysoki stopieñ ró¿norodnoœci biologicznej, wykorzystywaæ naturalne procesy oraz zapewniaæ w³aœciwy dobrostan zwierz¹t. Rolnictwo ekologiczne jest wiêc systemem wp³ywaj¹cym pozytywnie na œrodowisko naturalne, co te¿ przyczynia siê do osi¹gania szeroko rozumianych korzyœci rolnoœrodowiskowych. Po³o¿enie gospodarstwa na obszarze Natura 2000 stwarza mo¿liwoœæ promocji wytwarzanych produktów jako pochodz¹cych z cennego obszaru przyrodniczego. Wiele rozpoznawalnych obecnie i chêtnie kupowanych produktów pochodzenia rolniczego jest wytwarzanych na obszarach cennych przyrodniczo. Coraz czêœciej ich pochodzenie jest ³¹czone z miejscem ich wytwarzania. Stwarza to mo¿liwoœci promocyjne samych produktów przynosz¹ce w efekcie wymierne korzyœci finansowe, jak równie¿ potencjaln¹ mo¿liwoœæ tworzenia marki Natura 2000, której celem mo¿e byæ promocja wszystkich produktów wytwarzanych na terenie obszaru.

Obszar Natura 2000 to mo¿liwoœæ rozwoju turystyki przyrodniczej. Ludzie zaczynaj¹ dostrzegaæ walory wypoczynku w miejscach, w których mo¿na rozkoszowaæ siê piêknem przyrody oraz zdrowym jedzeniem.

Szczególne mo¿liwoœci rozwoju agroturystyki istniej¹ na obszarach cennych przyrodniczo, do których niew¹tpliwie nale¿y Dolina Górnej Rospudy. Jej rozwój praktycznie nie koliduje z ochron¹ walorów przyrodniczych obszaru, dlatego te¿ powinna byæ wspierana i popularyzowana. W wielu miejscach o wyj¹tkowych walorach przyrodniczych czy krajobrazowych dobrze zorganizowana i reklamowana dzia³alnoœæ agroturystyczna staje siê zajêciem ca³orocznym, przynosz¹cym konkretne korzyœci finansowe. Szczególnym powodzeniem w ostatnich latach ciesz¹ siê gospodarstwa agroturystyczne zlokalizowane na obszarach cennych przyrodniczo miêdzy innymi na obszarach Natura 2000. Przez ca³y rok odwiedzaj¹ je turyœci nie tylko z Polski, ale tak¿e zza granicy, gdzie tego rodzaju us³ugi s¹ jeszcze ci¹gle dro¿sze ni¿ w naszym kraju.

PLH200022

Obszar o Znaczeniu Wspólnotowym

RDOÚ w Biaùymstokuul. Dojlidy Fabryczne 23, 15-554 Biaùystok

tel. (85) 7406981 wew. 10, (85) 7403380 wew. 10fax (85) 7406982

bialystok.rdos.gov.pl

OPIS OBSZARUMO¯LIWOŒÆ ROZWOJU ROLNICTWA I TURYSTYKI

Wydano przez RDOÚ w Szczecinie na podstawie danych dostarczonych przez RDOÚ w Bia³ymstokuw ramach projektu „Oswoiã Naturæ – ogólnopolska kampania na rzecz dialogu o Naturze 2000”

Sfinansowano ze œrodków Narodowego Funduszu

Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej

FOT. B.MATOWICKA, D.WO£KOWYCKI

Obszar Natura 2000 – Dolina Górnej Rospudy zaprojektowano w celu ochrony 15 typów siedlisk przyrodniczych, czterech gatunków roœlin, dwóch gatunków ssaków, dwóch gatunków p³azów i dwóch gatunków ryb.

Dolina Górnej Rospudy cechuje siê bardzo du¿¹ ró¿norodnoœci¹ siedlisk, tak wodnych i mokrad³owych, jak i leœnych, a tak¿e zajmowanych przez zbiorowiska trawiaste. Najwy¿szy walor przyrodniczy maj¹ siedliska wodne, torfowiska nieleœne, w tym soligeniczne, lasy i bory bagienne oraz murawy kserotermiczne. Bardzo liczn¹ populacjê w wodach ostoi tworz¹ grzybienie pó³nocne, gatunek uznany za zagro¿ony wyginiêciem w Polsce. Wody doliny Rospudy to tak¿e siedliska dziesiêciu gatunków p³azów, w tym kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. Wystêpuj¹ tu tak¿e dwa gatunki ryb wymienione w Za³¹czniku do tzw. Dyrektywy Siedliskowej – piskorz i ró¿anka. W dolinie Rospudy du¿¹ populacjê tworzy bóbr doœæ czêsta jest tak¿e wydra.

Du¿e powierzchnie w obrêbie ostoi zajmuj¹ mezo- i eutroficzne jeziora, zag³êbienia bezodp³ywowe wype³niaj¹ torfowiska przejœciowe, a tak¿e torfowiska wysokie, nieleœne lub z sosnowymi borami bagiennymi. W szerszych partiach doliny wykszta³caj¹ siê alkaliczne torfowiska przep³ywowe z mechowiskami i zbiorowiskami mszysto-turzycowymi. Najwa¿niejsze z nich to Bagno Parchacz w okolicach wsi Kamionka Stara i jeziora Okr¹g³e. Wystêpuj¹ tu dwa gatunki roœlin, wymienione w II Za³¹czniku Dyrektywy Siedliskowej – sierpowiec b³yszcz¹cy i lipiennik, dla którego jest to jedyny obszar wystêpowania w zachodniej czêœci Suwalszczyzny.

Dolina Górnej Rospudy pe³ni kluczow¹ rolê jako ostoja muraw kserotermicznych, które wystêpuj¹ tu w zubo¿a³ej postaci ze wzglêdu na suboptymalne warunki klimatyczne. Szczególnie bogate florystycznie p³aty muraw znajduj¹ siê w okolicach Filipowa, Raczek, Szafranek i Kamionki Starej pod Baka³arzewem. W ich sk³adzie gatunkowym wystêpuj¹ miêdzy innymi: gêsiówka szorstkow³osista, ostro³ódka kosmata, tymotka Boehmera, zawilec wilekokwiatowy oraz piêciornik siedmiolistkowy. Na skrajach zadrzewieñ sosnowych towarzysz¹cych murawom roœnie leniec bezpodkwiatkowy.

Najwa¿niejsze zagro¿enia dla walorów przyrodniczych obszaru to:- zaprzestanie u¿ytkowania rolnego, przede wszystkim koszenia ³¹k i mechowisk,- zarzucanie wypasu zboczy doliny,- zalesianie u¿ytków zielonych, w tym cennych przyrodniczo muraw kserotermicznych,- przekszta³canie gruntów rolnych na tereny pod zabudowê letniskow¹,- intensyfikacja rolnictwa, miêdzy innymi podsiewanie i nawo¿enie ³¹k oraz intensywny wypas,- narastaj¹ca niekontrolowana presja turystyczna,- sp³yw zanieczyszczeñ z terenów zabudowanych i z gruntów rolnych do rzek i jezior,- sukcesja naturalna, przede wszystkim rozwój zaroœli i zapustów na torfowiskach nieleœnych,- ekspansja trzciny na torfowiskach,- ujednolicanie drzewostanów i niedostosowanie ich sk³adu gatunkowego do warunków siedliskowych przez wprowadzanie monokultur sosnowych na umiarkowanie ¿yzne siedliska leœne; zachwianie prawid³owej struktury wiekowej drzewostanów zwi¹zane z eliminacj¹ starodrzewi,- odwadnianie, zniszczenie lub zachwianie stosunków hydrologicznych w wyniku melioracji.

SIEÆ OBSZARÓW NATURA 2000WOJEWÓDZTWO PODLASKIE

ZAGRO¯ENIACEL OCHRONY