nederlands examen volledig

7/23/2019 Nederlands examen volledig

http://slidepdf.com/reader/full/nederlands-examen-volledig 1/33

Nederlands

Spreken in lichaamstaal

Non-

verbaal

signaal

Aangebor

en

Aangeleer

d

Emoties

of context

Lachen X GrappigKnipogen X Gedeeld geheimHilen X !i"n#verdriet$p "e lip bi"ten X %en&achtig

%&eten X 'nspanning(lo)en X Schaamte*ergrote ppillen X +inder licht,

op&indingGee&en X +oeEen hand geven X (egroeten*aker knipperen

dan normaal

X Liegen,

)en&achtig

Soms str "e signalen it )onder dat "e het )elf beseft *an &elke van de

non-verbale signalen in de tabel ben "e "e niet be&st. Knipperen,

vergroten#verkleinen van ppillen

Spreken in lichaamstaal

Gebaren knnen verschillende betekenissen hebben afhankeli"k van de

context, de groep of de cltr +ensen leren )lke gebaren van elkaar/ de

betekenis &ordt al het &are stil)&i"gend afgesproken (i" mlti-cltrele of

intercltrele commnicatie knnen een verschillende lichaamstaal enverschillende omgangsvormen een strikelblok )i"n

*b een dim omhoog betekent bi" ons/ 0ge&eldig1 2it betekent in het

midden-oosten en in Griekenland/ 03e knt de pot op1

Een heel aantal non-verbale gedragingen is aangeboren en niverseel 4e

geven signalen die de anderen oppikken en interpreteren *an sommige

van die signalen )i"n &e ons be&st, al knnen &e )e niet vermi"den *an

anderen )i"n &e ons niet be&st, )oals verna&de of vergrote ppillen

omdat een persoon geprikkeld is, bi"voorbeeld



Hoe &e ons voelen is vaak te )ien in on)e mimiek, on)e hodingen,

be&egingen en blikken Sommige lichaamssignalen maken &e spontaan,

maar &e knnen )e ook be&st gebriken in de commnicatie met

anderen %o onderstenen &e on)e boodschap met handgebaren of

glimlachen &e be&st naar een kind om het op )i"n gemak te stellen4e knnen ook non-verbaal dideli"k maken &at &e van plan )i"n/ &e

maken voorspellende gebaren %o kn "e "e gesprekspartner tonen dat "e

het gesprek &ilt be5indigen en &eggaan door al licht"es te be&egen in de

richting van 0opstaan it "e stoel1 3e maakt een reeks intentiebe&egingen

3e gesprekspartner kan bi"voorbeeld reageren door het gesprek af te

ronden of door te vragen of "e &eg moet 4ie aan het &oord is kan

bi"voorbeeld non-verbaar aangeven het &oord te &illen hoden of te &illen

overdragen en een listeraar kan )onder &oorden dideli"k maken dat hi"

aan het &oord &il komen of &il bli"ven listeren

Tekst pag. 554: Signalen in gesprekken en beantwoord de vragen

6 $p &elke 7 manieren kan een listeraar non-verbaal aangeven dat hi" de

rol van de listeraar &il behoden.

- 'ntens aanki"ken

- aandachtsvertoon, )&i"gen

6 hoe kan een listeraar non-verbaal dideli"k maken dat hi" het &oord &ilnemen.

- &aarsch&ing/ mond open doen, inademen, hand optillen

6 Geef 8 manieren &aarop een spreker non-verbaal aangeeft dat hi" het

&oord aan een ander &il overdragen/

- aanki"ken

- handgebaar

- schoders ophalen

6 +et &elk non-verbaal gedrag kan een spreker ervoor )orgen dat )i"n rol

niet overgenomen &ordt door een listeraar.

- 4egki"ken van de listeraar

- opsomming

Zwijgen door lichaamstaal



$mdat lichaamstaal de andere )oveel informatie geeft, probeert men vaak

ook om via hn lichaamstaal iets te verbergen %o kn "e op "e lip bi"ten

om te vermi"den iets te )eggen dat "e beter niet )egt of om niet in hilen

it te barsten

*aak lkt het niet om "e emoties helemaal te verbergen 2an )ie "ebi"voorbeeld kortstondige oprechte itdrkkingen of microsignalen die de

fa9ade doorbreken, )oals korte, pi"nli"ke grimassen bi" iemand die )akeli"k

over een gr&eli"ke ervaring probeert te vertellen

Soms kn "e aan de non-verbale gedragingen van iemand )ien dat hi" liegt,

maar )oals bi" alle lichaamstaal moet "e erg voor)ichtig )i"n bi" de

interpretatie ervan Lichaamstaal kan een teken )i"n van bedrog, maar is

geen be&i"s Signalen dat iemand tegen "e aan het liegen is, knnen )i"n/

"e niet in de ogen drven ki"ken, mond of nes aanraken, een nepglimlach,&ippende voeten of onrstige benen

:aalvariatie

Schema

Tekst: Spreken mannen anders dan vrouwen?Spreken mannen anders dan vrouwen?

Door Ingrid van Alphen (docent en taalwetenschapper Universiteit

Amsterdam)

Verband taal en gender'nleiding gender ; sociaal-cltrele

verschillen tssen ♀ en ♂

4oordenschat, net"es

spreken, seksismen<

isvattingen

!" ♀ beter in taal*erklaring/ it de biologie en (io/ Linkerhersenhelft is

dialect regiolect

tssentaal standaardtaal

Nederlands- Nederlands (elgisch- Nederlands Srinaams- Nederlands

nationaregiona

(eroeps- of interessegroep

=vaktaal#"argon>Geslacht =mannentaal# vro&entaal>Etnische achtergrond =etnolect>Sociale klasse$pleiding

Taalvariatie

sociaal 'nformeel ?ormeel Spreektalig Schri"ftalig +odies Archa@sch

=oder&ets>

Stilistis

ch



sociologie +aar het kan ook

omgekeerd

$" ♀ meer standaardtaal o% de

taal met meest soc&econ

prestige*erklaring/

- soc-econ positie binnen een

taalgemeenschap

- mannen be&st minder

standaardtaal

'" gespreksvoering tussen ♂ en

♀

beter

Socio/ horen meer taal

omgekeerd/ "ongens

meer nie&e sitaties<

ontact &erkvloer

:ongavro&en in %id-

Afrika

a> ♂ - interrmperen

en

♀ - minderspreekrimte

b> Ned/ stiltes in

gesprekken

c> NB/ in de rede

vallen =N vs %>

d> ♀/ meer vragen

dan ♂

Aanvllen mag indien

niet voldoende dideli"k

Verklaringvoor

misvattinge

n

*roeger onder)oek vanitfeministisch oogpnt

beroepsnamen

(onclusie

taalonder)

oek

#voor socio&

lingu*stiek"

+,,- genderspecieke

spreekstijl

=Algemene itspraken ;

onmogeli"k>

*erklaring/

Afhankeli"k van versch factoren/

a> gesprekscontextb> cltrspeciCeke regels

c> pblieke verss privDsfeer

van een conversatie

/,0 1communities o% practice2

mogelijk

; taalgebrik van bepaalde ♂ en

bepaalde ♀ in na& omschreven

bepaalde sitaties

FF/ afschang

onder)oek naar

genderspeciCeke

spreeksti"l



Terminologie

Vaktaal o% jargon: een taal van een bepaald beroep

*oorbeelden/ 3ridische taal, dokterstaal < 3ersoonlijke taalvariant o% idiolect: een eigen persoonli"ke taal

voorbeelden/ Astrid (rIan, Emma-ti"d < +enderlect: taalgebrik van een speciCek geslacht

*oorbeelden/ mannentaal, vro&entaal ,tnolect: taal it een bepaalde bevolkingsgroep Sociolect: taal die door een bepaalde bevolkingsgroep gesproken &ordt

voorbeelden/ "ongerentaal, stdententaal<

Verschil mannen -en vrouwentaal

mannen vrouwenlgemene

communicatie

'nformatief, to the point

=; report talk>

Emoties, gericht op het

gesprek =;rapport talk>

Sociale indruk Agressief, direct Heeft een hogere sociale

stats, formelerSntactische

verschillen

'mperatief, gebiedende &i"s,

kort

+odale constrcties

0e6icale verschillen Krachttermen, moeili"ke

&oorden

*erklein&oorden,

versterkings&oordengesprekshouding 2ominant, praten langer aan

DDn stk

Stellen meer vragen, )oeken

harmonie

Sociolingu*stiek +ensen spreken andere taalvariaties naargelang de groep &aartoe )e behoren/

• Leefti"d/ "ongerentaal vs oderentaal

• Geslacht/ mannen- vs vro&entaal

• Sociale klasse/ laag vs hoog

• (eroep, etnische achtergrond < de)e verschillen in taal &orden bestdeert in de socioling@stiek 4illiam Labov toonde , grondlegger, toonde in de "aren J al aan dat

itspraakverschillen sociaal bepaalt )i"n

7obin 0ako8 / onder)ocht verschillen in &oordgebrik tssen mannen en

vro&en

9asil 9erstein: beperkte =restricted> en itgebreide =elaborated> code

Lage sociale klasse/ beperkte code, gebrikt impliciet taalgebrik die

enkel door leden van de groep begrepen &ordt, heersend &i"-gevoel Hoge sociale klasse/ itgebreide code, gebrikt niversele

taal#standaardtaal die ook door niet-leden te begri"pen is, heersend ik-

gevoel

Stilistische taalvariatie(ommunicatieve competentie: het in staat )i"n om voor verschillende



taalsitaties of contexten een andere taalvariatie te gebriken en te herkennen

bi" anderen

Stilistische taalvariatie: taalgebrik dat door de sitatie bepaalt &ordt 4e

onderscheiden 8 registers/

• *lgair ; informeel =ongemarkeerd> ; formeel*(/ &i"f =vlgair> ; vro& =ongemarkeerd> ; echtgenote =formeel>

• Spreektalig ; Schri"ftalig*(/ al, als, proberen =spreektalig> ; reeds, trachten, indien =Schri"ftalig>

• +odies ; archa@sch*(/ 0)eg maar, helemaal mi"n ding1 =modies> ; onver&i"ld, geschieden,

sponde =archa@sch>

Tekst: rookgordijnen op de werkvloer7ookgordijnen op de werkvloer

Friederike de Raat

Kernwoord(e

n)

Uitleg Voorbeelden

pblaastaal

*er)ameld en

gebndeld door Eric

:iggeler en +ieke *i"k

l2e %&arte 4oordenli"st, lexicon van

modern taalmisbrikM

(ategorie;n

Engelse &oorden

7 Abstracte &oorden

8 lichDs

Efemismen

• 2oelen ; targets

• +ede&erkers ; professionals

• iets tergkoppelenM

• een voorstel doorpakkenM• &i" )i"n een snelgroeiende,

dInamische organisatie die alert

inspeelt op marktont&ikkelingenM

• *erkoper ; adviser

• (edri"f en klant ; partners

<enmerken *aag, veelomvattend, enbreed in)etbaar

or)aken

Globalisering van het

bedri"fsleven

7 (elangri"ker &ordende

dienstensector

8 $n)ekerheid

*erkoopt &oorden )oals/

• (ack-oce

• Skills

• +ensen passen )ich aan omdat )e

niet anders &illen )i"n•

2e codetaal snappen, geeft)elfvertro&en



Verklaring

Ton den 9oon

de verspreiding van

"argon is sneller gegaan

sinds de hi5rarchie in

organisaties minder sterk

is ge&ordenM

Het &egvallen van de

hi5rarchie )orgt ervoor dat

&e ons op een andere

manier sterk &illen

makenM

*roeger/ ba)en en arbeiders hadden

geen contact

N/ meer bestrli"ke lagen, het

"argon si"pelt door

+anagementtheorie5n

• Nie&e termen

• 2oor )e over te nemen laten &e

)ien dat &e ertoe in staat )i"n en

)o knnen &e macht en aan)ien

ver&erven

=oel

+roepsvorming

3e laat )ien dat "e een

inge&i"de bent

2oor middel van het "argon &ordt de sociale

groep bevestigd

:e vergeli"ken met "ongeren- ofstdententaal

Taalnormen :aalgebrik is een onderdeel van ons sociaal gedrag, &aarvoor normen gelden

ccommodatie: "e koestert ver&achtingen over elkaars =taal>gedrag en hod eronbe&st rekening mee ti"dens een gesprek

2e richting &aarmee "e rekening hodt, varieer/

onvergentie/ 3e past "e eigen taalgebrik aan de gesprekspartner aan*(/ gemakkeli"ke &oorden gebriken als "e tegen een kind praat

2ivergentie/ "e past "e niet aan

2e mate &aarin "e dat doet, verschilt ook =dit &ordt )ichtbaar gemaakt in een

taalmengtafelmodel> $p de)e manier verklein =of vergroot> "e de sociale

verschillen met "e gesprekspartner en versterk "e "e eigen sociale identiteit

Teksten le)en: >,lite hoor je dat?@ >waarom spreken wij allemaal

anders@

0es $A

klerlo)e groene idee5n slapen &oedend



kleine schattige kinderen hilen vaak

mooie dre horloges tikken snel

!aradigmatische as

SIntagmatische as

%inssemantiek

de betekenis van het geheel is niet persD de som van de samenstellende delen

naast &oordbetekenis, bestdeerd in de &oordsemantiek bestaat er ds ook

een )insbetekenis, bestdeerd in de )inssemantiek

*b > 2iego is de beste voetballer, maar hi" is geen teamspeler

7> 2iego is geen teamspeler maar hi" is de beste voetballer

SIntaxis

de volgorde van de &oordgroepen binnen een )in is op haar bert gebonden

aan de regels van de SIntaxis =S*$#S$*>

$nder&erp#sb"ect S

4erk&oord#verbn *

*oor&erp# ob"ect $

het engels en het frans hebben de neiging om alti"d S*$ te kri"gen

correcte benamingen van )insdelen

2at viel KAOEL )&aar ondervindend voor&erp

Karel &oont 'N $$S:EN2E plaatsob"ect

Karel &eegt JJ K'L$ maatob"ect



!etra gaf KAOEL geld mee&erkend voor&erp

2e Cets &ordt 2$$O KAOEL gekocht handelend voor&erp

!etra maande Karel :$: S!$E2 aan handelend voor&erp

Karel &as %'3N 3$( be oor)akeli"k voor&erp

!etra schenkt KAOEL een borrel in belanghebbend voor&erp

Karel Cetst NAAO $$S:EN2E richtingsob"ect

2at schoot KAOEL in het verkeerde keelgat be)itsvoor&erp

orrecte benaming van bi"&oordeli"ke bepalingen

'N P &erd de vrede van +nster gesloten bepaling van ti"d

4e hebben de hele dag ge&erkt ALS GEKKEN bepaling van vergeli"king

Lkas komt 4AAOSH'3NL'3K naar oostende bepaling van modaliteit

4e &aren NAQ4EL'3KS klaar met eten bepaling van ontkenning

Q knt 'N HE: S:A:'$N een kaart"e kopen bepaling van plaats

Het heeft EEN (EE:3E geregend bepaling van hoeveelheid

Karel schreef N$GAL slordig bepaling van hoedanigheid

4e Cetsten NAAO HE: 4A!EN!LE'N bepaling van richting

$N2ANKS 2E K$Q &aren er veel toescho&ers bepaling van voor&aarde

('3 G$E2 4EEO E:EN 4E (Q':EN bepaling van toegeving

$nderschikking R nevenschikking

Een nevengeschikte )in is met een voeg&oord verbonden met de hoofd)in 2emeest voorkomende voeg&oorden bi" een nevenschikking )i"n/ en, maar, of, &ant

en ds Een nevengeschikte )in heeft de)elfde volgorde als de hoofd)in

*b de leerlingen gaan naar Londen en )e be)oeken daar de National GallerI

Na een onderschikkend voeg&oord volgt vaak een bi")in die iets )egt over

oor)aak, gevolg, voor&aarde, reden, ti"d, voorbeelden van onderschikkende

voeg&oorden )i"n/ omdat, doordat, aange)ien, daar, dan, )odat, opdat, ds, op

voor&aarde dat, door, na,

'n ondergeschikte )innen &i"kt de volgorde af van die in de hoofd)in



*b hi" speelt voetbal ter&i"l )i" basketbal speelt

(etrekkeli"ke of relatieve bi")in

Een betrekkeli"ke of relatieve bi")in begint met een betrekkeli"k of relatief

voornaam&oord of een bi"&oord dat ver&i"st naar iets of iemand in de hoofd)in

*b dat is de vro& die in ditsland &oont Het his &aar hi" &oont

Een relatieve bi")in heeft de)elfde &oordvolgorde als een ondergeschikte bi")in,

maar er is &el een verschil met de ondergeschikte bi")in/ in een ondergeschikte

bi")in voegt het voeg&oord t&ee )innen aan elkaar, maar )elf behoort het niet tot

een van de t&ee )innen 'n een relatieve bi")in is het relatief voornaam&oord een

deel van de )in =vb "an koopt een cd "an hoort die cd graag ; "an koopt een cd

die hi" graag hoort

Het &oord &aarnaar het betrekkeli"k voornaam&oord ver&i"st noem "e het

antecedent

Taalvaardig

'ntertekstaliteit/ Het gaat hier om de invloed die itgaat van vroegere teksten

en op &elke manier daar creatief mee &ordt omgegaan in de nie&e tekst

!ostmodern/ ltramodern, trendI

Hoge en lage cltr/ (ach verss popm)iek, elite verss volks

Nerotische gedachtengang/ gevoelens van schld, on)ekerheid, "aloe)ie enangst Stress

:herapetische ontboe)emingen/ .

2issectie/ ontleding van een lichaam

Atodissectie/ .

Lotering/ ingri"pende gebertenis &aardoor "e een beter mens &ordt *b een

bedevaart

(astoon/ laagst klinkende toon van een akkoord

%indert / trillen van de hitte

Assortiment/ gavarieerde hoeveelheid van prodcten

3scholingu*stiek

7egressie

ve

ssimilati

e #!"

+liding #$" Bronting

#'"

3rogressi

eve

ssimilati

e #4"

Verkorting

#5"

7eduplica

tie #C"

!apot 3aat =laat> :apot $pepeet Spetti 3oe"oen



=kapot> =kapot > =opgegeten

>

=spaghetti> ="eroen>

2ordi"nen

=gordi"nen>

G"oen

=groen>

2ant

=dank>

(abo

=bravo>

4ot

=&ortelen>

:itin

=Kristien>

/ Letter van het midden van het &oord &ordt naar voor gebracht

7/ 2e 0r1 e de 0l1 &orden vervangen door een 0"1

8/ 2e 0k1 &ordt vervangen door een 0t1

/ voorste letter van het &oord vervangt de medeklinker in het midden

T/ Het &oord &ordt verkort

/ de beklemtoonde lettergreep &ordt herhaald

=e vroegtalige %ase

2e &oorden die het kind in de)e vroegtalige fase prodceert, vertonen een

opvallende vereenvodiging/

- Kinderen laten onbeklemtoonde lettergrepen of letters it clsters =schr, br, str>

&eg

- 'n het geval van redplicatie herhalen )e de eerste of beklemtoonde lettergreep

van een &oord =meestal is dat de eerste> geheel of gedeelteli"k =boterham &ordtbobo>

- (i" fronting articleert het kind bepaalde consonanten =s,k> meer naar voren in

de mond =f,t> *b 2ank &ordt dant

- (i" gliding vervangt het kind liUidae =l,r> door semivocalen of 0glides1 =",&> =loop

&ordt "oop

- :en slotte heb "e ook veel gevallen van assimilatie/

> een medeklinker in het begin van een &oord schift op naar het midden=progressieve assimilatie>

7> een consonant it het midden van een &oord keert terg naar het begin van

dat &oord =regressieve assimilatie>

'n &elke periode komen de foten it de eerste oefening voor.

vroegtalige fase

4elke verklaring geeft de ater voor de 0kromtaal1 van het kind in de)e fase.

klankont&ikkeling van het kind gaat door tot "aar



4aarom is een &erk&oord verkeerd vervoegen geen be&i"s van domheid.

het kind maakt gebrik van het principe van de analogie *b ik heb geloopt

verklaar hoe het analogieprincipe optreedt bi" de volgende kinderfoten/

- 'k heef =heb>/ hi" heef =t>

- vrienderen =vrienden>/ kind R kinderen

- mi"n kleren aandoenen =aandoen ; aantrekken>/ inCnitieven met EN

- een gaat =gat>/ gaat"e

- eenenhonderd/ eenent&intig

- het &indt =de &ind &aait>/ het snee&t, het regent

4elke tIpische foten vind "e terg in de volgende )innen.

- Sinterpiet drinkt door een striet"e en hi" snrpt contamminatie

- bovenop de kom appelsiensoep doet mama spiegelpapier associaties

=e di8erentiatie%ase

2e diVerentiatiefase is een )eer prodctieve, creatieve fase, kinderen maken

contaminaties en associaties bi" de vleet $ngekende &oorden#&oorddelen

vervangen )e door &oorden#&oorddelen die fonologisch vertro&der )i"n :en

slotte etImologiseren )e en gaan )e ook overreglariseren

Bragment uit man over woord

-$nder&erp/ babItalk/ infantiele manier &aarop vol&assenen praten tegen

babI1s

-$pvallende kenmerken van het soort taalgedrag dat vol&assenen hier

gebriken.

Gebrik van een hoge toon

Het gebrik van onomatopee5n

Het gebrik van herhalingen

*raag stellen en )elf ant&oorden

onstrctie van %N doen

- rol vol&assenen hier. :aalaanbieder

9roca D /ernicke



- 2e persoon heeft moeite met het na)eggen van &oorden of )innen/ (roca

- 2e persoon spreekt nog dideli"k maar de taal die hi" prodceert slaat negers

op/ 4ernicke

- 2e persoon li"dt aan agrammatisme/ (roca

- 2e persoon heeft last met complex gestrctreerde )innen/ (roca

voor)ie de volgende vaststellingen it een dIslexiediagnose van een passende

lingistische verklaring it de tekst/

- +i"n kind schri"ft &oorden vaak )oals )e &orden itgesproken/ bi" het spellen

van &oorden )ie "e dat de klank-tekenkoppeling )ich ont&ikkelt tot een

voorkerstrattegie

- +i"n kind ver&art tekens die op elkaar li"ken of bi"na het)elfde klinken, )oals

m#n, b#d, )#s, v#&, #e#i/ inprenten van &oorden verloopt moei)aam 2aardoor

hebben dislecten minder &oordbeelden opgeslagen

- +i"n kind kan teksten beter listerend dan le)end begri"pen/ door gebrek aan

atomatisme in het le)en bli"ft er &einig energie over om tekst te begri"pen

4aarom )i"n de volgende )innen extra problematisch voor een persoon met

atisme.

- veeg eens die vile vingers van dat glas/ metonImie = Cgrli"k )ien#letterli"k>

- ik heb het hem haar vanmorgen gegeven / dektische &oorden geven ver&arring

- de "ongen die marc geslagen heeft, ken ik niet/ dbbel)innigheid van &oorden

Zie teksten op taalcanon.nl pag TT-TP



%asie: wat laat het )ien over taal en hersenenAfasie een taalstoornis ten gevolge van een hersenletsel *oor de

hersenbeschadiging beschikte de persoon over een normaal taalvermogen

Afasie kan )ich op verschillende manieren iten, afhankeli"k van de plaats en de

grootte van het letsel

*b een stoornis op )insnivea, een stoornis op &oordnivea, een stoornis op

klanknivea

Stoornis op )insnivea/ de strctr van de gebrikte )innen is vereenvodigd/

kortere )innen, lid&oorden &eglaten, &erk&oorden niet vervoegen 4anneer "e

hier problemen mee hebt, is er een beschadiging in het gebied van (roca

*b &at ga "e doen met kerstmis.M Lekkere dingen eten, cadeat"es kerstmis,

loot"es trekken, allemaal cadeat"es halen, tient"e tient"e de manM

Stoornis op &oordnivea/ de patient heeft problemen met het oproepen van een&oord Een &oord met een ver&ante betekenis oproepen gaat meestal &el

4anneer de patient een aanvl)in kri"gt komt hi" &el meteen op het &oord 2it

geeft aan dat de &oorden &el nog ergens aan&e)ig )i"n in de hersenen 4anneer

"e hier problemen mee hebt, is er beschadiging in het gebied van 4ernicke

*b 2e patient kri"gt een plaat"e van een boom en moet )eggen &at het is "a,

hoe moet "e dat noemen. 2aat )i"n dikke en dikke onder een hoe moet ik dat

no noemen. Een tak, ik denk dat ik het daarmee &el hebM

Een stoornis op klanknivea/ de patient kan &oorden oproepen, maar kan de

"iste klanken van het &oord niet op de "iste plaats )etten Een stoornis als de)e

kan "e niet aan een plaats in de hersenen koppelen 2e beschadiging bevindt )ich

in een verbinding tssen het gebied van 4ernicke en het gebied dat belangri"k is

voor de itspraak van klanken

*b 2e patient probeert it te leggen dat hi" of )i" voor de hersenbeschadiging

graag scrabble speelde ik doe graag st st steps strepple, kent dan. StrW strem

strempel streppelM

EX:OA/ %ivere stoornissen )i"n )eld)aam, vaak is de beschadiging )o groot dater meerdere delen van het taalnet&erk verstoord )i"n *erder knnen er ook nog

articlatieproblemen optreden

bestaat er een talenknobbel?



:alenknobbel/ vermogen om goed meerdere talen te spreken =geen echte

knobbel>

2elen van het brein/

- ?rontale contex/ )etel van vermogen van gearticleerde taal/ voor)i"de van de

hersenen gebied van (roca

- temporale contex/ crciaal voor begri"pen van taal/ boven de oren, )i"kant van

hoofd gebied van 4ernicke

$nder)oek/

- vroeger/ overleden patienten met taal gerelateerde hersenschade

- n/ hersenactiviteiten controleren bi" het itvoeren van opdrachten bi" levende

ge)onde patienten *b &oorden, )innen )eggen in +O'scanner, &aarnemen &elk

gebied actief is

- $ok openmaken van schedel risicovol, niet )onder medische nood)aak

net&erken/

- sommige deelgebieden in de hersenen/ meer gespecialiseerd in betekenis van

&oorden, anderen in het prodceren en herkennen van klanken

- beide hersenhelften )i"n betrokken met taal *b ambige &oorden/ bank &aar

"e op )it, of &aar "e geld afhaalt

Het brein van meertaligen/ voor het grootste deel )elfde gebieden actief als bi"

moedertaal en t&eede taal

Hoe beter de beheersing is van de t&ede taal, hoe groter de mate van overlap is

er )i"n controlemechanismen nodig om talen niet door elkaar te halen

*alse#echte vrienden/

-valse/ &oorden die in meerdere talen bestaan, maar met een andere betekenis/

beide betekenissen &orden geactiveerd, meer moeite nodig om "iste betekeniste kie)en Ooom ; kamer, rg ; tapi"t

- echte/ &oorden in meerdere talen met de )elfde betekenis/ meertaligen

herkennen die &oorden sneller dan ge&one :axi, echo, Clm,<

onclsie/ geen &erkeli"ke knobbel, &el delen van de hersenenen gespecialiseerd

in taal +eertaligen trainen onbe&st hn vaardigheden tot cognitieve controle



hebben Etalianen en chine)en ook dsle6i?2Islexi/

- $nafhankeli"k van het '

- +oeili"k koppelen van klanken en tekens

- Achterstand in leestempo en#of spelvaardigheid

- soms combinatie met andere stoornissen )oals A2H2

$or)aken/

Alfabetisch schriftsIsteem/

- ?onologie

- spraakver&erking

- koppeling van klanken aan lettertekens is moeili"k

moeili"kheden met na)eggen van onbekende &oorden en klankspellet"es vb b

en p stok"e

*erschil tssen landen en talen/

- heeft niets te maken met k&aliteit van onder&i"s vb engeland en italie )elfde

onder&i"s, toch minder dIslexi in 'talie

'taliaans en engels/

- 'n italie/ sneller leren le)en en schri"ven eendidigere koppeling tssen

klanken, "e schri"ft een $ en schri"ft de)e ook

- 'n het engels is de)e koppeling moeili"ker i ; i#ai#o life, child, &omen

chinees

-vraagt ook vooral visele vaardigheden

- geen alfabetisch schriftsIsteem =&el logograCsche tekens =;karakters>>

- er )i"n meer karakters dan letters

- karakters bevatten gramaticale informatie

- karakters )i"n moeili"k te leren/ stk voor stk leren/ gehegen

vb pinIin/ verenigvodiging van karakters

&at is er aan te doen.

- bli"ven oefenen

- extra ti"d spenderen op school hiervoor



- dIslecie vriendeli"ke lettertIpen

- dIslexi grondig aanpakken en niet onderschatten

kun je alles )eggen in gebarentaal?

Gebarentaal/ echte taal, eigen &oordenschat, eigen grammatica

Kenmerken/

- Arbitrait/ Geen directe relatie tssen het gebaar en de betekenis van het

gebaar Net )oals in het Nederlands *b tafel vlrk

- conventioneel/ beteknis gekoppeld aan een gebaar die door de ti"d heeningesleten is, net )oals bi" &oorden

- iconisch/ overeenkomst tssen on)e &aarneming van de &erkeli"kheid en het

teken &at gebrikt &ordt/ ato gebaren dat "e strt

- simltaniteit/ geli"kti"dig itdrkken van meerdere gramaticale of lexicale

elementen

vb netraal ge)icht/ 0ik &il koe1, vragend ge)icht/ 0&il "e koCe.1

international sign/ internationale gebarentaal met meer iconische elementen danhn eigen gebarentaal, die )e ter plekke afspreken

gebarenrimte/ in de)e rimte &orden grammaticale relaties in een )in

&eergegeven vb voor een gebertenis/ naar "e lichaam toe en na een

gebertenis/ van "e lichaam &eg

viseel-manele modaliteit/ commniceren met handen, ge)icht en lichaam

oraal-aditieve modaliteit/ stem en mond gebriken

NmG/ Nederlands met gebaren Nederlandse )innen itspreken en tegeli"k

gebaren maken *b &erk&oordgebaren en inhodgebaren

NG:/ nederlandse gebarentaal

2ovenschool/ steeds minder kinderen gaan naar dovenschool

oda1s/ child of a deaf adlt/ leren )o&el gebarentaal als gesproken taal,

t&eetalig



<un je je moedertaal vergeten?(egin "aren PJ1/

- taal&etenschappers )oeken aan de hand van onder)oek een ant&oord

vergetenM van moedertaal is gedeelteli"k mogeli"k, maar &at is vergeten.

+igranten/

- leren gemakkeli"k 7de taal aan

- verlie)en hn moedertaal gemakkeli"ker/ adoptiescan koreaanse

adoptiekinderen =-F"> reageren niet meer op koreaanse klanken

- vol&assenen =T"> minder taalverlies/ hoe "onger bi" vertrek hoe groter het

moedertaalverlies

$pleidingsnivea/ hoe hoger iemand is opgeleidt hoe minder het taalverlies/ de

taal &ordt sterk verankerd in het brein

Generatiekloof/

- ste generatie / redt )ich prima

- 7de generatie/ verliest moedertaal en stapt over op nie&e taal

it)ondering trken en marokkanen die geemigreert )i"n in belgie/ thistaal trks

en marokkaans

Andere factoren/

-motivatie om de taal te behoden

-taalachtergrond van partner

-gebrik van de moedertaal =&einig#veel>

teken van verval/

-losse &oorden/ mensen knnen niet meer op een &oord komen/ gebriken&oorden van nie&e taal

- &oordvolgorde#&oorden vervoegen/ diepere laag van de taal vb ik helpte mi"n

broer

Last-in-Crst-ot hIpothese ; de regressiehIpothese/

; taal die het laatst ver&orven is, gaat het eerst verloren

; de meest intrigerende voorspelling over &at &el en &at niet verd&i"nt vb

passieve )innen als de ato &ordt ge&assenM

toetsing ; moeili"ker/



- men leert niet in de)elfde volgorde of hoeveelheid vb &oordnivea

expats ; naar het bitenland vertrekken, maar "e)elf niet )ien als emigrant, ooit

terg &illen keren, kinderen de moedertaal aanleren vb trken , marokkanen

echt helemaal "e moedertaal vergeten li"kt niet te geberen

invloed van/

-omstandigheden, aanleg

- mate &aarin de persoon )ich nog met )i"n moedertaal identiCceert

/aarom leren niet alle kinderen hun moedertaal even

snel?4anneer begint taalont&ikkeling.

%odra de oren goed fnctioneren/ laatste trimester van de )&angerschap/ horen

nog geen spraak klanken, &el het ritme van taal

-Spraak/ de ene babI na P maanden, de andere na 7 "aar

-!asgeboren babI1s / spraakklanken it elkaar hoden ook die niet in

moedertaal voorkomen

-ste levens"aar/ klanken van moedertaal beter onderscheiden

-Afname van hn vermogen vreemde klanken te onderscheiden

-Al grote individele verschillen

*erschil in &oordenschat.

Na J maanden nog steeds goed in onderscheiden van klanken, niet van&oordenschat op 7e "aar kleinere &oordenschat dan vroeger babI1s moeten

leren details te negeren

4oorden leren.

4oorden in )innen herkennen door vaak voorkomende klankencombinaties te

onthoden en te onderscheiden Hier )i"n )e goed in oders geven &el

aan&i")ingen met gebaren 2e hoeveelheid commnitieve interactie heeft invloed

op het tempo

Oeactiesnelheden bi" herkennen van &oorden bli"ken indicatoren te )i"n voortaalverschillen in lab )elfde resltaten als realiteit.



'npt van oders en omgeving is )eer belangri"k/ hoe gestrctreerder en hoe

meer inpt, hoe vlotter kinderen hn moedertaal leren $ok aangeboren

verschillen

/anneer hee%t een kind een taalstoornis?Kenmerken taalstoornis/

- het kind ervaart de taal als een obstakel

- geen iterli"k kenmerk

- geen verstandeli"ke beperking

- eenvodigere )insbo&

- moeite met bestanddelen van de taal/ klank &oorden grammatica

vb (ianca R !etra/ )e moeten alle t&ee een Clmp"e navertellen, petra heeft geen

taalstoornis en vertelt het verhaal itgebreid na (ianca heeft een taalstoornis en

haar )innen )i"n eenvodiger en korter

:aalstoornis en moedertaal/

- taalstoornissen )i"n aangeboren

- sImptomen verschillen tssen talen

- taalstoornissen leggen een vergrootglas op speciCeke eigenschappen van de

taal

nederlands/ moeite met de plaats van het && in de )in

2its/ foten met het kie)en van de "iste naamval

?rans/ &eglaten van li"dend voor&erp als het aanlent tegen een ander &oord

3apans/ moeite met het kie)en van de &oorditgang die de sociale stats van de

persoon aantoont

:aalstoornis en biologie/

- er is een verband tssen beschadigingen in de delen van de hersenen en

sImptomen van een taalstoornis

- taalstoornissen bi" knderen maken genetisch onder)oek mogeli"k/

taalstoornissen hebben een genetische oorsprong, identiCcatie van genen met

een belang voor de menseli"ke taalaanleg



*erloop van een taalstoornis/ YZ van alle kinderen heet een speciCeke

taalstoornis / taaltherapie kan itkomst bieden, bi" vele gaat de stoornis met

therapie nooit over

*ol&assenen met een taalstoornis/ moeite om complexe dingen it te leggen,

eenvodige formleringen

+i"den beroepen &aar )e veel taal moeten gebriken

:aalstoornis ; grammaticaal probleem ; blokkade in de commnicatie

Een kind heeft een taalstoornis als/

- het taal ervaart als een obstakel

- het moeite heeft met de bestanddelen van taal

- het eenvodigere )insstrctren gebrikt

- er mogeli"k bepaalde delen in de hersenen beschadigd )i"n

=e hedendaagse roman in -ederlandntwikkelingsroman

3oe Speedboot &ordt als een ont&ikkelingsroman bescho&d 2it is een

benaming voor een romanvorm &aarin via psIchologische analIse de

emotionele, morele en intellectele groei van het =meestal "onge>hoofdpersonage getoond &ordt Als de aandacht van de le)er vooral gevestigd

&ordt op de vorming van de hoofdCgr door )i"n omgeving, spreek "e ook van

een bildungsroman. $ok de term coming&o%&ageroman &ordt al eens

gebrikt *aak staat het con[ict tssen de protagonist en de maatschappi"

centraal, &aarbi" de protagonist de hem omringde normen en &aarden stk"e bi"

beet"e leert accepteren, &aardoor hi" iteindeli"k toch in de maatschappi" &ordt

opgenomen (eroemde voorbeelden )i"n Holden GalCeld it :he atscher in the

OIe =FT> van 3erome 2 Salinger en $skar it 2ie (lechtrommel van Gnter

Grass

otieven

3oe Speedboot bevat een aantal motieven, )oals het motie% van de verlosser

=3oe Speedboot verlost ?rans"e it )i"n ge&one leven> , van de driehoeksrelaties

=vb 3oe, ?rans"e en !3> en van 9ewegingFstilstand 3oe staat voor be&eging,

?rans"e voor stilstand 'n rimer verband kn "e het dorp Lomark ook )ien als een

plaats &aar stilstand heerst en &aar de be&oners niet of na&eli"ks veranderen

Entertekstualiteit

'edere literaire tekst is interteksteel Hi" staat in een bepaalde verhoding tot

andere teksten it de &ereldliteratr 'ntertekstaliteit past bi" het t&intigste-ee&se idee dat literatr niet geschapen &ordt door een individeel genie =het



romantisch ideaal>, maar bestaat it het op nie&e manieren combineren van

bestaand materiaal, bestaande thema1s, bestaande knstgrepen, bestaande

vormen Schri"ven &ordt op die manier 0een vorm van recIclen1

Een tekst is ds geen op)ich)elfstaand fenomeen of gesloten sIsteem, maar

staat alti"d in verbinding met andere teksten en, in bredere )in, met de gehelecltrele context =dialogisme>

Get vader&)oonmotie%

Het vader-)oonmotief is )o od als de literatr Een bekend voorbeeld is koning

$edips van Sofokles Het motief komt ook freUent in moderne literatr voor

2e *laschaard van Strevels, (int van (orde&i"k en :erg naar $egstgeest van

4olkers )i"n maar enkele voorbeelden van Oomans &aarin dit motief een rol

speelt +eestal komt het tot een botsing tssen vader en )oon 'n de

psIchoanalIstische traditie &orden vader-)ooncon[icten bescho&d als het

gevolg van rivaliteit en doods&ensen itgaande van de )oon +aar sinds enkele "aren &ordt de aandacht getrokken op het bestaan van agressieve implsen bi"

de vader tegenover )i"n nageslacht

Gistorische roman

2e historische roman is een roman &aarvan de verhaalstof is gebaseerd op

&aargeberde historische gebertenissen en#of bestaand hebbende personen

4erkeli"k in Een schitterend gebrek is de ontmoeting en de liefde tssen

asanova en Lcia 2it beschri"ft asanova )elf in )i"n +emoires 4aar is

eveneens dat asanova it *enetie naar Amsterdam vertrekt $ok het ti"dskader

=de verlichting> &ordt in de roman op realistische manier &eergegeven 2e

hoofdpnten van het verhaal )i"n ds gebaseerd op &erkeli"kheid, maar op de)e

0facts1 heeft 3apin dan )i"n verbeelding losgelaten

0iteraite motieven

$ok in Een schitterend gebrek )itten heel &at literaire motieven Enkele ervan

)i"n het slier-maskermotief, het spiegelmotief en het verleidingsmotief

p een voetstuk

(arl +ustav Hung en archetpes

2e schad& / *olgens arl Gstav 3ng een archetIpe=oersImbool> dat staat voor

verdrongen )&akheden en tekortkomingen maar ook voor irrationele instincten

en creativiteit

2e schad& kan ver&oesten toeslaan door al het dierli"ke in de mens )i"n vri"e

gang te laten gaan

2e schad& is volgens hem ook verant&oordeli"k voor de relatie met

seksgenoten =)o&el vriendschappeli"k als vernietigend>

Andere bekende archetIpes )i"n

- 2e persona ; de facade die een mens aan de biten&ereld toont



-2e anima ; *ro&eli"k deel van de psIche

- Anims ; manneli"k deel van de psIche

=e postmoderne roman

Het postmodernisme / stroming in de ClosoCe en de knst die ge)ien &ordt als

een radicale reactie op het modernisme 2e modernisten probeerden de &erkeli"kheid in taal te vatten Na de "aren J

bleek dit onmogeli"k

> !ostmoderne aters geloven niet meer in de mogeli"kheid vd schri"ver om

een samenhangend beeld vd &erkeli"kheid te schetsen

2e schri"ver ve een postmoderne roman ervaart een gefragmenteerde

&ereld

haos &ordt bescho&d als iets onvermi"deli"k en er &ordt mee gespeeld

4illeker heerst in het postmodernisme 2it komt doordat er geen logische

intrige meer is Er )i"n meerder vertelinstanties en hebben te maken met

de grillige =inconseUente> personages

7> !ostmodernisme overtreedt de basisregel vd traditionele roman / een

Cctieve &ereld en personages cre5ren die 0net echt1 )i"n en

geloof&aardigheid be)itten

Een postmoderne ater probeert de problematische relatie tssen

realiteit en Cctie bloot te leggen door de &ereld die hi" beschri"ft

nadrkkeli"k voor te stellen als ver)onnen

Er is ook een dideli"ke verteller die het verhaal soms onderbreekt en

commentaar geeft

8> Een postmoderne roman ver&i"st naar andere teksten door te citeren of

samplen of door personages en motieven over te nemen -

intertekstaliteit

*aak &orden elementen van verschillende literaire genres gecombineerd

- eclectisme

of ge parodieert - pastiche

agisch realisme

; een literaire stroming die de &erkeli"kheid combineert met een droom of

verbeeldings&ereld

Het is niet makkeli"k it te maken of "e met &erkeli"kheid of verbeelding te

maken hebt

Hierdoor ontstaat een magische, geheim)innige en vervreemdende sfeer

vertegen&oordiger in het genre =*laanderen>

- Hbert lampo met 02e komst van 3oachim Stiller

Het postmodernisme hodt van dideli"ke defenities en

simpele tegenstellingen

Niet

&aarHet postmodernisme staat sceptisch tegenover het idee

0&aarheid

&aar



Het postmodernisme heeft een voorker voor veelheid, niet

voor eenheid

&aar

Het postmodernisme kiest eerder voor de 0grote verhalen1

=ideologie, religie,> dan voor kleine verhalen

Niet

&aar

0es 'A 9eeldspraak

9etekenis en re%erent

4oordvorm ; !aard

(etekenis ; *iervoetig, als ri"-, last- en trek dier gebrikt )oogdier<

Oeferent ; Nivea van de &erkeli"kheid =bitentalig> - foto# tekening van paard

'nhods&oorden hebben een )elfstandige betekenis &aarmee een bitentalig

referent mee correspondeert Nie&e itvindingen )orgen ervoor dat er op nivea

van de &erkeli"kheid nie&e referenten ontstaan &aarvoor op nivea van taal

een nie&e &oordvorm nodig is $mgekeerd verd&i"nen er ook &oordvormen alsde referent op het nivea van &erkeli"kheid verd&i"nt =archa@sme>

eta%oor en vergelijking

Een metafoor en een vergeli"king )i"n gebaseerd op een geli"kenis (i" een

vergeli"king gebrik "e een vergeli"kend &oord =bv / als, )oals, geli"k>, bi" een

metafoor niet

etonmie

(i" metonImie gebrik een &oord in plaats van een ander, niet op basis van een

vergeli"king maar op basis van een bepaald verband

Soorten +etonImie

> !ars pro toto / 2eel voor geheel

laten &e even de ne)en tellen

de ne)en staan voor een persoon7> :otm pro parte / geheel voor deel

nederland &on van 2itsland = voetballers>8> 2e maker van het gemaakt

(v 'n de galeri" hangt een prachtige rbens> Het voor&erp voor de inhod

Laten &e nog een laatste glas drinken =bier>T> 2e oor)aak voor het gevolg

Er staan vile vingers op het glas> Een persoon voor een prodct of voor&erp =eponiem>

'k lst &el een sand&ich =man>

Edioom

$ok idiomen bevatten vaak beeldspraak (v met "e handen in het haar )itten

Gebrik "e niet letterli"k maar Cgrli"k en is niet manipleerbaar



0es $Ideiktische woorden/ tergver&i"s-&oorden\ talige elementen die alleen

begrepen knnen &orden in termen van de bedoeling van de spreker %e kri"gen

pas via de taalkndige context hn betekenis +eestal ver&i")en )e naar eengegeven dat in de tekst voorafgaat, maar knnen ook ver&i")en naar een

gegeven dat in de tekst volgt =hi" &ist niet dat Nederland verloren had 2at &as

eer it)onderli"k voor hem 4illI mots &as nameli"k een fervente voetbalfan

,tmologische verklaring van deiktische woorden/ aandiding

2rie verschillende soorten deixis

!ersoonli"ke deixis !ersonen = %e miste haar trein>!laats deixis !laats =2aar &il ik nooit overnachten>

:i"ds deixis :i"dsstip = Gisteren begonnen de

koop"es>

Taalgebruik en conte6t

$m taalgebrik correct te knnen interpreteren, )i"n er t&ee soorten context

relevant/ de ling@stische context =de tekst voor en soms ook na bepaalde

tekstpassage> en de sitationele context =&ie, &aar, &anneer <>

3resupposities

4anneer "e met iemand commniceert, neem "e vooraf heel &at )aken aan 3e

maakt vooronderstellingen of prespposities

*b/ Het )it er meestal bovenarms op als bla&)&art op be)oek is in het

Astridpark

+en &eet dat bla&-)&art de kleren )i"n van de ploeg clb-brgge

2e S!a heeft rake klappen gekregen ti"dens de recentste verkie)ingen

+en &eet dat dit een parti" is

<ennis van de wereld



Naargelang de )ender het)elfde referentiekader heeft als de ontvanger en de

)ogenaamde 0kennis van de &ereld1 parallel loopt 's de kans dat de

presppositie opgaat groter %o )al een hinese toerist bv %onder verdere

toelichting &einig hebben aan een mededeling als 0het )it er meestal bovenarms

op als bla&)&art op be)oek is in het Astrid park1 in mlticltrele conversaties

kan dit inschatten soms )eer moeili"k liggen En dan heb "e vaak speciCekeconversatie strategie5n nodig

$efeningen/ handboek pagina TT7

Vraag 5 p !5A

A/ &at impliceert de 0bo)e passagier1 met )i"n vraag 0hebt enig idee &ie ik

ben.1.

i! wenst een voorkeurs"ehandeling

(/ &aarom brengt de reactie van de beambte "e aan het lachen.

#i! $iet de retorische vraag% als een uni&orme vraag

/ &aarom is ook de t&eede reactie van de beambte spitsvondig.

FU' *U is een krachtterm+ ,n $i! $iet dit als een letterli!ke vraag

2/ &at bereikt de beambte met haar reacties.

#i! pro"eert de situatie van dominantie om te keren

Vraag J pagina !5K

4at is de on)ichtbare bedoeling van iemand die de volgende )innen gebrikt.

A/ het is hier kod in his $et de chau.age aan

(/ &anneer ben "e opgehoden met roken./ ironie

/ heb "e ondertssen bad teacher al bekeken./ !e moet hem "eki!ken

2/ de )angeres prodceerde een reeks geliden die sterk overeenkomen met de

m)iek van candle in the &ind/ $e $ingt vals

E/ de &i"n is bi")onder lekker/ ik wil nog wat wi!n

*,F,/I/0 12% 11% 13 ,4 I /I,T 5555



Taalhandeling

'mpliceren/ iets dideli"k maken )onder het te )eggen =de 0on)ichtbare1

bedoeling>

4at iemand doet door middel van taal =bv $nder)oek doen>, hoe iemand sociaal

handelt met taal, noem "e een taalhandeling :aalhandelingen &orden

bestdeerd in de pragmatiek

3ragmatische gepastheid

:aalitingen moeten passen bi" hn gebrikscontext Kennis van de)epragmatische gepastheid, van het "iste register, behoort tot de

commnicatieve competentie van de taalgebriker 4oorden hebben een

denotatie =&oordenboekbetekenis> en een connotatie =gevoelsbetekenis>

odaliteit

+odaliteit is de hoding van de spreker tegenover de &erkeli"kheid Hi" kan iets

ten op)ichte van de &erkeli"kheid als )eker, =on>&aarschi"nli"k, &enseli"k,

=on>mogeli"k < bescho&en Als bv Een toevallige passant bi" een ongeval

iterst vakkndig EH($ toedient, kan een andere ooggetige )eggen/ 0"e moet&el dokter )i"n1 hi" vindt het dan )eer &aarschi"nli"k dat de hlpverlener in

&erkeli"kheid inderdaad dokter is

6es 78 Tenoren 9999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999

0ouis paul boon

De kapellekens"aan : toelichting 17;-177



-(oon is de ge-verteller en )i"n doel is het schri"ven van een roman over $dien en

$scar of het socialisme, kleine brgeri" en de 7 &ereldoorlogen

-3ohan 3anssens speelt hier ook een rol in en heeft als fnctie dichter en

dagbladschri"ver en hi" vindt dat het geen )in meer heeft om een roman te

schri"ven

-3ohan 3anssens is een alter ego van (oon Hi" is dichter en dagbladschri"ver

socialist, nihilist, anarchist

4at &ordt er ge)egd over de &enseli"kheid en inhodeli"ke originaliteit van een

roman.

- Als gi" door de kantieke schoolmeester opgesomde &ilt opnie& )eggen, dan

)lt gi" een andere vorm moeten )oeken, maar de&elke. (v Een roman &aarin

ge alles holderdebolder itkeert, k&ak,geli"k een kip mortel die van een stelling

valt, ernaast en erbi" & aar)elingen en t&i"fels omtrent het doel en nt van de

roman, daarbi" en daarenboven iets dat ge )odt knnen noemen de reis vanhet nihilisme naar realisme- &eg en &eer, 8de klas ] &ant vandaag is er die hoop

terg de bodem ingeslagen< en daarnaast )odt ge nog knnen

randbemerkingen geven, plotse invallen, nttelo)e omschri"vingen, gekapseerde

erotische dromen en )elf dagbladknipsels

4elk concept van de roman ver&oordt boont"e via 3ohan "anssens.

- Het moet de roman &orden van het socialisme, vanaf het ontstaan tot op de

hidige dag, en pls daarbi" de roman van de kleinbrgeri" die 7 oorlogen op haar

kop kreeg en ineenstikte, al sparend en al hongerli"dend, maar toch de schi"n

redden

:aalgebrik in dit fragment /

-Geen hoofdletters, behalve aan het begin van een )in en om nadrk te leggen

op belangri"ke &oorden

< tmin< ernaast • 4elgicime

• /eologismen (de vandaagse ti!d)

Oef 2 pg 346 De heldin tssen twee fabrie!en "44#"4$

$ndine is nog klein en heeft een beperkt &ereldbeeld

Sociaal is er de stri"d tssen de katholieken en de liberalen

(oon probeert poetische dingen te vermi"den



9oon en de e6perimentele roman- Het t&eelik de Kapellekensbaan en )omer te ter-mren is boons meest

opvallende experimentele &erk- (oon brak hier met de traditionele romanvorm / een roman met een

dideli"k begin, een climax en een positieve of negatieve ontknoping

- 'n de kapellekensbaan is geen dideli"ke en eendidige verhaalli"n- 2e roman is de mengeling van een roman =ondinverhaal> en een antiroman- 2e kapellekensbaan is ook een allegorie van de opgang en neergang van

het socialisme en het hoogtepnt van boon sb"ectieve realisme

6es 73 =oeders en $onen

9999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999

Oef" pg 3"$ ama medea van Tom 0anoe

a> et decor "estaat uit onregelmatige vormen "edekt met sto.en inverschillende kleuren en patronen+ Dit wekt de indruk dat het verhaal $ich a&speelt op een e>otischelocatie+

=edea is verdrietig% kwaad% ge&rustreerd+ #e ge"ruikt po?tische taal+

ostumering "estaat uit opvallende kleuren en patronen+

,>otische personage

4eweging personages

et 1e contact is intens en lichameli!k% daarna volgt woede van 'halkiope

(andere personage)% maar =edea gaat meteen terug om het goed te

maken goede relatie

Oef2 pg 3"$

4at hodt de krachtproef in.

Hi" moet stieren temmen en ploegen

4elke andere personages spelen een rol ti"dens de krachtproef.

-+edea1s vader beki"kt het hele geberen Er &orden slangenkri"gers vermeld en

"argon

Hoe is de relatie tssen +edea en de andere personages.

-3ason )aait volgens +edea alleen maar een nie&e plaag Haar vader is haar

vorst en haar heer

Hoe )i"n medea haar gevoelens ten op)ichte van "ason.

-%e is dideli"k in t&eestri"d Ener)i"ds &il )e hem &eg, ander)i"ds een groot

verlangen



4aarom li"kt een relatie onmogeli"k.

-Hi" moet in )i"n eigen streek een brid gaan )oeken

Oef3 pg 3"$

4elke problemen heeft chalkiope en hoe omschri"ft )e haar eigen sitatie.

-Haar vader &il haar &eg, )e is verstoten en haar kinderen )llen van haar

afgenomen &orden en gedood &orden

4at vraagt chalkiope van +edea.

- %e vraagt +edea aan haar kant te staan en haar te helpen in het grootste

geheim anders )al )e een vloek over haar itspreken

$m &elke reden )i"n volgens chalkiope, de grieken op )oek naar medea1s hlp.4at impliceert dat over de)e vro&.

-2e Grieken hebben gehoord over de )eld)ame talenten van +edea, )e heeft

kennis over kriden, medici"nen en andere middelt"es die stieren en soldaten

knnen vellen %e &ordt voorgesteld als een heks

+edea biedt iteindeli"k haar rechtstreekse hlp aan de grieken )onder toedoen

van chalkiope 4elke reden geeft )e daarvoor aan haar )s.

-2at )o minder verdacht )i"n, als +edea het aan 3ason )o be)orgen dan dat

halkiope dat )o doen minder risico

4at is de echte be&eegreden van medea om de grieken en ds ook "ason te

helpen.

- %e &il 3ason terg )ien, )e &ordt gedreven door de liefde

Oef4 pg 3"$

- Er )i"n meer personages in het stk van LanoIe

*ergeli"k de openings- en slotscenes van beide stkken, &elke conclsies kn "e

trekken.

-Qripides laat de openingsscWne de voedster een korte samenvatting geven van

de voorafgaande gebertenissen $p het begin heeft 3ason, +edea al bedrogenen is hi" al met de dochter van Kreon getro&d

:om LanoIe schri"ft het helemaal it Hi" begint met de e ontmoeting tssen

3ason en +edea 'n de slotscWnes &ordt het dideli"k dat LanoIe een moderne

opvoering heeft gemaakt, &ant er &orden revolvers gebrikt om dekinderen te

doden

-2oor een samenvatting te geven van de voorafgaande gebertenissen kan

Qripides )ich hoden aan de &et van de 8 eenheden ge@ntrodceerd door

Aristoteles Het hele geberen speelt )ich af op plaats, dag en er is centrale

verhaalli"n



LanoIe doorbreekt die eenheden door het verhaal volledig in het stk te

ver&erken

Oef$ pg 32%

$mschri"ving media en "ason in de inleiding

- +edea is de vro& die )ich &il &reken op haar man door haar kinderen te

doden

Een barbaarse koningsdochter ; +edea

Een beschaafde Griekse held ; 3ason

+edea verraad vader en land om haar geliefde 3ason te volgen

4aarom geeft lanoIe &el het volledige verhaal in )i"n theatherstk.

- Hi" &il alle aspecten van de liefde in de relatie tonen, )o&el de verliefdheid als

de sler die in een relatie komt

4aarom vind medea een relatie met "ason onmogeli"k. =volgens lanoIe>

-Hi" &il het contrast tssen barbaren en beschaafden dideli"ker maken tssen

*lamingen en Nederlanders

Hoe ver&oord 3ason die moeili"kheden.

-Hi" beschri"ft )ich)elf als nchterder dan +edea Hi" verontschldigd )ich voor

het minder stormachtig )i"n in )i"n gevoelsitingen cltrverschillen

:aalgebrik in +amma +edea

-(innen het Nederlands &ordt gebrik gemaakt van 7 varianten

@ ,en oudere vorm vi!&voetige !am"e ("ar"aren)

@ ,en nieuwe% moderne vorm ("eschaa&den)

Fragment =edea hee&t verse

ason hee&t Bro$a

2at +edea iteindeli"k haar kinderen vermoordt, bleek voor LanoIe minder van

belang te )i"n 4aar draaide het bi" hem &el om.

-Het draait bi" hem om de liefde Het is belangri"k om te )ien hoever mensen

gaan in het stri"den voor de liefde en hoe de kinderen hier onbelangri"k in

&orden

Oef6 pg 32%

*edipus is de $oon van 6aios en okaste+ i! is gewaarschuwd door het orakel van

DelC dat als hi! een $oon $ou kri!gen% de$e hem $ou vermoorden en met $i!n

vrouw $ou trouwen (daarom wou hi! geen $oon)+ Als *edipus ge"oren wordt%wordt hi! weggegeven aan een herder om hem te laten sterven+



De herder kan dit niet laten ge"euren en "rengt hem weg naar het orakel van

DelC en hoort daar dat hi! $i!n vader $al vermoorden en met $i!n moeder $al

trouwen+ i! vlucht ontmoet $i!n "iologische vader en vermoord hem (per

ongeluk)+ i! verslaat ook de sCn> die het land teisterde+ i! kri!gt het land

(koningschap) en daar"i! ook $i!n moeder+

i! verslaat de sCn> door een raadsel op te lossenie loopt er sE morgens op 7 "enen

sE middags op ;"enen

sE avonds op 3"enen

de mens

=oraal !e lot ligt vast+

0evolg einde verhaal

1+ ra"t $i!n ogen uit

;+ *edipus wordt ver"annen

3+ #onen in machtsstri!d

7+ =ensen willen *edipus terug% maar hi! weigert om terug te komen+ i!

vervloekt $i!n $onen+

+ *edipus ster&t

Oef& pg 32%

4aarit bli"kt de t&i"fel bi" $edips over &ie hi" daad&erkeli"k gedood heeft.

-Hi" begint )ich vragen te stellen Hi" probeert )ich te herinneren &at er die

be&ste dag dat hi" )i"n vader &o vermoorden geberde

Hoe reageert "oakste op de vragen van oedips

- 3okaste raad hem aan niet dieper te graven, )e &il )oge)egd niet dat haar

overleden man tssen haar komt 'n &erkeli"kheid &il )e niet dat de &aarheid aan

het licht komt

-2ramatische ironie/ Het pbliek &eet meer dan de personages

bv Het pbliek &eet dat $edips )i"n vader heeft vermoord en kent de &aarheid,

$edips nietOef' pg 32"

4elke gebertenissen beschri"ft de slaaf.

-2e slaaf beschri"ft hoe $edips )i"n eigen oog itrkt

4elke fnctie kri"gt de slaaf op die manier.

-2e slaaf neemt hier de fnctie over van het bodeverhaal, &anneer

gebertenissen te erg &aren verklaarde een bode dat deel

4elke fnctie heeft het koor.

-Het koor praatte gebertenissen aan elkaar en geeft commentaar %e versterkenhet tragische van &at er geberd



4at gebert er met "okaste.

-%e pleegt )elfmoord

Hoe eindigt het verhaal voor oedips.

-$edips verlaat )i"n land en neemt alle k&alen die het land teisterde met )ich

mee 'n het verhaal van Hgo Klas sterft hi" niet =p87;einde>

-3okaste geeft toe dat )e de &aarheid &ist van bi" het begin

=ramatis 3ersonae

; de dramatische personae )i"n de personages die optreden in een toneelstk

2e hoofdrolspeler is de protagonist, )i"n tegenspeler de antagonist Qit

tegengestelde opvattingen of handelingen van de)e beide acters ontstaat het

dramatisch con[ict 2aarnaast is er de tritagonist die het con[ict veroor)aakt

=ramatische ironie

; Een techniek &aarbi" de toescho&er meer &eet dan een of meerdere

personages in het toneel, Clm of het verhaal, &aardoor er een spanningseVect

ontstaat (v Oomeo en 3lie / slaapdrank maar )i" denken dat )e dood is

nederlands examen volledig

Documents