Universiteti I Prishtinës Fakulteti Ekonomik

Tema: Oligopoli

Studimet: MasterProf.Dr. Florentina Xhelili Punoi: Nehar Islami, Blerta Sekiraqa

OLIGOPOLI

Hyrje:Ne kete punim seminarik jemi munduar te trajtojme

temen e oligopolit duke perfshire standardizimin e produkteve, karakteristikat e oligopolit etj.Gjithashtu jemi munduar qe permes shembujve te kemi me te qarte se qka ne realitet eshte oligopoli.Dhe ne fund te keti punimi jemi munduar te pershkruajme edhe duopolin si modeli me I thjesht I oligopolit.

Çështjet që do të trajtohen : 1. Ç’ështe oligopoli?

2.Standardizimi dhe diferencimi i produkteve3. Karakteristikat e oligopolit4.Modelet e oligopolit5. Industritë të cilat përfshijnë oligopolin6. Shembuj të oligopolit7. Cilat janë avantazhet dhe disavantazhet e oligopolit ?8. Çka eshte duopoli?9. Cilat jane karakteristikat e duopolit?10. Disa shembuj te duopolit.

Ç’ka eshte OLIGOPOLI?

Oligopoli është një strukturë tregu në të cilën një numër i vogël i firmave ka pjesën më të madhe të tregut.Një oligopol është i ngjashëm me një monopol, përveç se në vend të një firme, këtu dy ose më shumë firma dominojnë tregun. Nuk ka asnjë kufizim saktë për numrin e firmave në një oligopol, por numri duhet të jetë mjaft i ulët ngase veprimet e një firme duhet të ndikojnë në mënyrë të konsiderueshme në treg.

Standardizimi dhe diferencimiKemi dy lloj oligopolesh :

1) Produkte te njejta(oligopol i thjeshte)

2) Produkte te ndryshme (oligopole te diferencuara)

Karakteristikat e oligopolit:Katër karakteristikat e një industrie oligopoli janë

1. Pak shitësJanë vetëm disa shitës të cilët kontrollojnë të gjitha ose shumica e shitjeve në industri2. Pengesat për hyrje.Firmat oligopol janë të mëdha dhe përfitojnë nga ekonomitë e shkallës. Firma din si te merr kapital te

konsiderueshëm për të konkurruar në këtë industri.Hyrja e ndermarjeve ne ndonje sektor munde te pengohet ndermjet konkurences. Ne kete, pengese kryesore paraqitet aftesia konkuruese, e cila mundeson qe ne kuader te nje dege te jene vetem disa ndermarje me potencial te madh prodhimi dhe kapitali.

3. Ndërvarësia.Firmat oligopol janë relative të mëdha në treg në të cilin ato veprojnë. Nëse një firmë oligopol ndryshon

çmimin e saj apo strategjinë e saj të marketingut, ajo do të ndikojë në mënyrë të konsiderueshme tek firmat rivale Për shembull, në qoftë se Pepsi ul çmimin e saj në 80 cent për kanaçe, Coca-cola do të ketë probleme .Nëse Coca-cola nuk kundër përgjigjet, ajo do të humbasë pjesë të rëndësishme të tregut. Prandaj, Coca-cola do të duhet me shumë gjasë të ulë çmimin e saj.

4. Reklamat gjiganteFirmat oligopol shpesh reklamojnë në shkallë kombëtare. P.sh Super Bowl, World Series, finalet e

Wimbledon, finalet e NBA dhe NCAA March Madness.Këto përfshijnë reklama nga firmat oligopol.

Modelet e Oligopolit :-Kartelet

-Modeli Cournot

-Modeli I firmes sunduese

-Modeli Bertrand

Kartelet:Kartelet – Jane marreveshje te fshehta mes firmave per te

koordinuar vendimet lidhur me sasine e prodhimit dhe cmimet.Kartelet se bashku veprojne si nje firme monopolistike dhe e maksimizojne fitimin. MR=MC.Kartelet duhet te mbikqyrin per mareveshje sepse qdo her ka tendenc qe mos te respektohen mareveshjet.

Modeli CournotModeli Cournot është një model ekonomik që përshkruan një

strukturë të industrisë në të cilën firmat konkurruese prodhojne të njëjtin produkt homogjen dhe të padiferencuar I cili eshte prodhuar në mënyrë të pavarur dhe në të njëjtën kohë. Modeli Cournot perben një numër supozimesh - firmat nuk mund të bashkëpunojnë ose të formojnë një aleancë, dhe ato kërkojnë për të maksimizuar fitimin në bazë të vendimeve të konkurrentëve të tyre. Përveç kësaj, vendimi i prodhimit të çdo firme është supozuar të ndikojë në çmimin e produktit(shembull shtetet ne OPEK fokusohen me teper ne sasi se sa ne cmim)

Modeli i firmes sunduese:Modeli I firmes sunduese është një lojë strategjike në

ekonomi në të cilën firma udhëheqëse lëviz e para dhe pastaj firmat ndjekëse lëvizin njëra pas tjetrës

Firmat prodhojnë produkte të diferencuara.Barrierat e hyrjes ne kete model te oligopolit jane shume te medha ( shembull kur e krijon nje produkt te ngjajshem me nje produkt te sukses’shem mirepo jo identik) : Pasiqe ka dal ne treg sony playstation 3 dhe ka qen I suksesshem si produkt ateher kompania“nintendo” ka krijuar produktin e saj “Wii” dmth ky ka qen nje produkt I ngjajshem por jo identik me produktin sony playstation 3

Modeli BertrandModeli Bertrand është një model i konkurrencës qe përdoret në

ekonomi,saktesisht ne oligopol i cili ka marre emrin nga Joseph Louis Bertrand (1822-1900). Ai përshkruan bashkëveprimet midis firmave (shitësit) që përcaktojnë çmimet dhe klientët e tyre (blerësit) që zgjedhin sasi në çmime të caktuara.

Ka të paktën dy firma që prodhojnë një produkt (të padiferencuara) dhe nuk mund të bashkëpunojnë në asnjë mënyrë. ( shembulli coca cola – pepsi sundojne tregun ne te njejtin produkt mirepo keto nuk bashkepunojne por konkurojne me njera tjetren)

Industritë që përfshijnë oligopolin Industritë që janë shembuj të oligopoleve përfshijnë:

Industrinë e çelikut Industrinë e aluminit Industrinë e filmit Industrinë e televizionit Industrinë e telefonave celularë

Shembuj të veçanta të oligopoleve: Katër kompanitë muzikore kontrollojnë 80% të tregut – Ato jane :

Universal Music Group, Sony Music Entertainment, Warner Music Group dhe EMI Group

Gjashtë botuesit më të mëdhenje të libërave - Random House, Pearson, Hachette, HarperCollins, Simon & Schuster dhe Holtzbrinck

Katër prodhuesit më të mëdhenjë të drithërave - Kellogg, General Mills, Posta dhe Quaker

Dy ofruesit më të mëdha në tregun e sigurimeve të kujdesit shëndetësor - Anthem dhe Kaiser Permanente

Sistemet operative për smartphones dhe kompjutera janë shembuj të shkëlqyer të oligopoleve. Apple iOS dhe Google Android dominojnë sistemet operative smartphone, ndërsa sistemet operative kompjuterike janë lënë në hije nga Apple dhe Windows.

Shembull tjeter i oligopolit eshte edhe tregu i prodhimit te patikave ku Nike dominon me 47% te prodhimit pas kesaj ne vendin e dyte radhitet Reebok me 16% dhe ne vendin e trete radhitet Adidas me 7% te tregut.

Avantazhet dhe disavantazhet: Avantazhet:

Çmimet në një oligopol janë zakonisht më të ulëta se në një monopol, por më të larta se ajo që do të jetë në një treg konkurrues.

Çmimet kanë tendencë të jenë të qëndrueshme, sepse në qoftë se një kompani e ul çmimin shumë, atëherë të tjerët do të bëjnë të njëjtën gjë. Rezultati ul marzh fitimin për të gjitha kompanitë, por është shumë mirë për konsumatorët.

Disavantazhet : Outputi do të jetë më I vogël se në një treg konkurrues dhe më shumë se në një monopol. Konkurrenca më e madhe në mes të kompanive në një oligopol është me anë të kërkimit dhe zhvillimit (ose risi), vendndodhja, paketimin, marketingut, dhe prodhimit të një produkti që është pak më ndryshe se sa kompania tjetër .

Pengesat kryesore për të mbajtur kompaninë nga oligopolet e bashkuara. Pengesat kryesore janë ekonomitë e shkallës, qasje në teknologji, patentat, dhe veprimet e bizneseve në oligopol. Pengesat mund të imponohen nga qeveria, të tilla si duke kufizuar numrin e licencave që lëshohen.

Oligopolet zhvillohen në industritë që kërkojnë një shumë të madhe parash për të filluar. Kompanitë ekzistuese në oligopol dekurajojnë kompanitë e reja për shkak të qasjeve ekskluzive në burimet ose proceset e patentuara, avantazhet e kostos si rezultat i prodhimit në masë, dhe kostoja e konsumatorëve bindëse për të promovuar një produkt të ri.

DuopoliDuopoli është një formë e thjeshte e oligopolit dhe ndodh kur

dy kompani (apo shtete) kontrollojnë të gjithe ose shumicen e tregut për një produkt apo shërbim.

Karakteristikat e duopolit:

1.Treg me dy shitës2.Forma më e thjeshtë e oligopolit3.Kanë fuqi për të kontrolluar tregun4.Fitimet supernormale

Dy klasfikimet e duopolit:

Në njërën anë pjesetaret e duopolit bashkepunojne ne mes vete,ndersa ne grupin tjeter te klasifikimit,pjesetaret e duopolit nuk kane bashkepunim mes vete.

Shembuj te duopolit:

Literatura:Mançellari A. -Ekonomiksi menaxherial,Riperpumin,Tiranë,2012

Whiting B. -Oligopoly Competition: Definition & Examples,2015

Guru S.-Oligopoly Market,2015