new chỦ ĐỀ: hoang mẠc hÓa Ở viỆt nam vÀ biẾn ĐỔi khÍ...
TRANSCRIPT
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 1
TRƢỜNG THCS LƢƠNG THẾ VINH
TỔ SỬ-ĐỊA-GDCD
HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP THEO CHỦ ĐỀ
MÔN: ĐỊA LÝ- KHỐI 6,7,8,9 (NGÀY 17- 03 - 2020)
CHỦ ĐỀ:
HOANG MẠC HÓA Ở VIỆT NAM VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
I.MỤC TIÊU
Giúp học sinh hệ thống hóa lại kiến thức về vấn đề Hoang mạc hóa ở Việt
Nam và biến đổi khí hậu.Từ đó vận dụng kiến thức vào thực tiễn, liên hệ thực tế
nhằm đƣa ra những giải pháp, chiến lƣợc để hạn chế quá trình hoang mạc hóa và
biến đổi khí hậu không chỉ ở Việt Nam mà còn trên cả Thế giới.
II.NỘI DUNG
1. Khái niệm Hoang mạc hóa
Hoang mạc hóa (hay Sa mạc hóa) là hiện tƣợng suy thoái đất đai ở những
vùng khô cằn, gây ra bởi sinh hoạt con ngƣời và biến đổi khí hậu. Khuynh hƣớng
sa mạc hóa gần đây đã tăng nhanh trên toàn thế giới phần vì áp lực dân số và nhu
cầu trồng trọt và chăn nuôi.
Đồi cát bay Mũi Né
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 2
2.Nguyên nhân hình thành
Quá trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa ở Việt Nam là kết quả của sự xói
mòn đất, đá ong hóa, hạn hán, cát bay, cát chảy, đất bị nhiễm mặn, nhiễm phèn.
Tình trang xói mòn đất ở Tây Nguyên
Các vấn đề cơ bản của hoang mạc hóa ở Việt Nam là hạn hán, thoái hóa đất
và cồn cát di động theo mùa gió trong năm. Trong đó, các tỉnh duyên hải Miền
Trung, nhất là Ninh Thuận, Bình Thuận đƣợc xem là bị tác động mạnh nhất của
quá trình di chuyển cồn cát vùng ven biển.
Đồi cát vàng
Ninh Thuận
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 3
Việc lập kế hoạch sản xuất, quy hoạch sử dụng đất chỉ dựa trên việc đáp ứng
các nhu cầu và lợi ích trƣớc mắt, không tính đến tác hại lâu dài về môi trƣờng sinh
thái cũng là nguyên nhân cơ bản của sự thoái hóa đất và hoang mạc hóa.
Tình trạng phá
rừng và hủy diệt lớp phủ
thực vật do các hoạt động
của con ngƣời gây ra làm
cho diện tích rừng ngày
càng thu hẹp, độ che phủ
thảm thực vật thấp, là
nguyên nhân gây ra tình
trạng suy giảm lƣợng
nƣớc ngầm trong mùa
khô, gia tăng cƣờng độ
cũng nhƣ tần suất lũ quét,
lũ lụt trong mùa mƣa,
làm cho sự xói mòn và
thoái hóa đất diễn ra
nghiêm trọng, gia tăng
diện tích đất trống đồi núi trọc.
Việc áp dụng những tiến bộ khoa học-công nghệ, kỹ thuật trong sản xuất
nông nghiệp (thay đổi biện pháp canh tác, bố trí lại cơ cấu cây trồng-vật nuôi, tƣới
tiết kiệm nƣớc,...) đã có nhiều tiến bộ, tuy nhiên việc sử dụng bền vững tài nguyên
đất, tài nguyên nƣớc chƣa đƣợc chú trọng và chƣa có hiệu quả. Đây cũng là nguyên
nhân cơ bản của việc thoái hóa đất và hoang mạc hóa.
3.Tiến trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa trong bối cảnh biến đổi khí hậu
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tiến trình thoái hoá đất và hoang mạc hoá
diễn ra rất phức tạp và mang lại những hậu quả nặng nề cho nền kinh tế, dân sinh.
Để hạn chế những thiệt hại do hạn hán, hoang mạc hoá gây ra, các nhà khoa học đã
nghiên cứu các phƣơng pháp dự báo, cảnh báo hạn hán và khả năng mở rộng của
diện tích hoang mạc hoá.
3.1. Dự báo hạn hán
Các chuyên gia dự báo khí tƣợng, thủy văn đã đƣa ra các cảnh báo khả năng
xảy ra hạn hán trên diện rộng hay cục bộ, mức độ khắc nghiệt của hạn hán dựa trên
thời gian kéo dài và cƣờng độ của hiện tƣợng El Nino, nhƣ các đợt El Nino mạnh
gần đây: 1982-1983, 1986-1988, 1991-1992, 1997-1998, 2004-2005, 2009-2010.
Các dự báo và cảnh báo trên giúp các địa phƣơng, nhất là các khu vực
thƣờng xảy ra hạn hán kéo dài, biết trƣớc khả năng xảy ra khô hạn để có phƣơng án
phòng chống hữu hiệu.
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 4
Hạn hán nghiêm trọng xảy ra ở miền Trung
3.2. Cảnh báo khả năng mở rộng diện tích hoang mạc hóa
Những hoạt động của con ngƣời và biến đổi khí hậu đã và đang tác động
mạnh đến quá trình thoái hoá đất và hoang mạc hoá trên phạm vi toàn quốc, nhất là
bốn khu vực ƣu tiên chống sa mạc hoá của Việt Nam, và sẽ còn tác động xấu trong
nhiều năm tới.
Các hiện tƣợng
thời tiết cực đoan trên
phạm vi toàn quốc có
xu hƣớng sẽ xảy ra
nhiều và mạnh hơn.
Hiện tƣợng
triều cƣờng, mực
nƣớc biển dâng, gây
sạt lở bờ biển, bờ
sông, ngập nƣớc và
xâm nhập mặn, hạn
hán, thoái hóa đất trên
diện rộng. Ảnh hƣởng
của bão, mƣa lớn, lũ
quét, lũ lụt cũng sẽ
nhiều hơn, nghiêm
trọng hơn. Rừng ngập
mặn, bức bình phong
cho vùng ven biển, vốn đã bị hủy hoại do tác động của con ngƣời và thiên tai, trong
tƣơng lai có khả năng bị thu hẹp hơn do tác động của biến đổi khí hậu.
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 5
Nhƣ vậy, nhiệt độ tăng cao, nắng nóng, khô hạn kéo dài, mực nƣớc biển
dâng cao, mƣa lớn, lũ lụt, lũ quét,… đều gia tăng do tác động của biến đổi khí hậu,
dẫn đến quá trình thoái hoá đất và hoang mạc hoá sẽ diễn ra khắc nghiệt hơn, diện
tích đất bị thoái hoá và diện tích hoang mạc hoá sẽ mở rộng hơn trong tƣơng lai,
nếu không có chiến lƣợc lâu dài với các giải pháp ứng phó kịp thời.
Biến đổi khí
hậu làm gia
tăng thoái hóa
đất, hoang mạc
hóa.
4. Biện pháp
Để giảm mức độ thiệt hại do hạn hán, cộng đồng dân cƣ trong vùng khô hạn,
hoang mạc đã thực hiện các giải pháp thích ứng với tác động của hạn hán và xâm
nhập mặn gây nên bởi biến đổi khí hậu bao gồm:
-Sử dụng các biện pháp thu trữ nƣớc nhƣ đắp đập, xây bể trữ nƣớc, tạo hồ trữ
nƣớc trên cát, trên sƣờn dốc... Song song với việc thu trữ nƣớc, việc bảo vệ nguồn
nƣớc và đất chống hoang mạc hóa bƣớc đầu cũng đã đƣợc quan tâm nhƣ làm đất tối
thiểu ở vùng đất dốc, tăng độ nhám bề mặt đất bằng cách tạo thảm phủ thực vật,
che phủ gốc cây,
mặt đất bằng xác
thực vật, bón
phân hữu cơ
sinh học, phân
xanh, chọn và bố
trí cây trồng hợp
lý trong mùa
khô ít tiêu thụ
nƣớc.
Đắp đập-
chống xâm nhập
mặn trên sông Thu
Bồn
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 6
- Xác lập phƣơng thức sản xuất nông – lâm – thủy sản phù hợp với từng tiểu
vùng sinh thái vừa khắc phục đƣợc các yếu tố bất lợi, vừa phát huy lợi thế có đƣợc
của từng vùng;
Ứng dụng các biện pháp truyền
thống và KHKT mới nhằm khai
thác, bảo vệ tài nguyên đất và nƣớc,
góp phần phòng chống hoang mạc
hóa
- Xác định nhóm cây trồng vật nuôi phù hợp với đặc tính chịu hạn, sử dụng
ít nƣớc, chịu nóng, chịu muối, tiếp đó là xác định cây trồng vật nuôi hàng hóa và
cây trồng vật nuôi phụ trợ.
- Lựa chọn thời vụ canh tác phù hợp, tránh đƣợc hạn hán gay gắt ở các thời
kỳ mẫn cảm của cây trồng và vật nuôi;
- Lựa chọn các biện pháp canh tác phù hợp: Biện pháp xen canh gối vụ; biện
pháp làm đất, biện pháp bón phân cân đối, biện pháp giữ ẩm, biện pháp giữ nƣớc
và sử dụng nƣớc tiết kiệm và hiệu quả;
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 7
Nhiều diện tích đất cát khô cằn ở huyện Bắc Bình (Bình Thuận) đã được phủ xanh
Việc quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, khai thác hợp lý đất đai và tài
nguyên vùng khô hạn sẽ góp phần cải tạo vùng hoang mạc, bảo vệ đa dạng sinh
học, hệ sinh thái tự nhiên, nền tảng của du lịch sinh thái – một loại hình du lịch rất
phổ biến đƣợc nhiều quốc gia vùng khô hạn triển khai có kết quả.
III. KẾT LUẬN
Theo Cục Lâm nghiệp, hiện Việt Nam có khoảng hơn 9 triệu ha đất bị hoang
hoá, chiếm 28% tổng diện tích đất đai trên toàn quốc, trong đó có 2 triệu ha đất
đang sử dụng bị thoái hóa nặng.
Theo thống kê của FAO và UNESCO, Việt Nam có khoảng 462.000 ha cát
ven biển, chiếm khoảng 1,4% tổng diện tích tự nhiên toàn quốc, trong đó có 87.800
ha là các đụn cát, đồi cát lớn di động. Trong gần 40 năm qua, sự di chuyển của các
đụn cát đã làm cho quá trình hoang mạc hoá càng diễn ra nghiêm trọng hơn. Mỗi
năm có khoảng 10-20 ha đất canh tác bị cát lấn, dẫn đến độ phì nhiêu của đất bị suy
giảm mạnh.
Toàn cảnh vùng đất
“tiểu sa mạc” Lê Hồng Phong
(huyện Bắc Bình, Bình Thuận).
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 8
Chính vì vậy, Phòng,
chống hoang mạc hóa, sa mạc
hóa là công việc hết sức khó
khăn, đòi hỏi nhiều công sức
và sự vào cuộc của cả hệ
thống chính trị, không thể giải
quyết trong một sớm, một
chiều. Kinh nghiệm nhiều nơi
trên thế giới cho thấy, nếu
không có giải pháp đồng bộ,
phối hợp đa ngành, đa lĩnh
vực nhằm mục tiêu chung thì
kết quả rất hạn chế. Mặt khác,
trong điều kiện biến đổi khí
hậu diễn ra ngày càng phức
tạp, khó lƣờng thì việc thực
hiện một hệ thống giải pháp
nêu trên, cùng với sự tham gia
tích cực và tự giác của cộng đồng, sự chỉ đạo quyết liệt của chính quyền địa
phƣơng và sự đầu tƣ thỏa đáng của Nhà nƣớc, những nguy cơ đất bị sa mạc hóa sẽ
bị đẩy lùi, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng và tạo thêm nhiều sinh
kế cho ngƣời dân vùng nông thôn.
IV. BÀI TẬP Ở NHÀ
Những vùng đất bị hoang mạc hóa, có thể xem nhƣ là “đất chết” bởi không
một loại cây nào có thể sống sót nếu không có sự giúp sức của con ngƣời. Giả sử
với cƣơng vị là một đại sứ về môi trƣờng, em sẽ nỗ lực hồi sinh vùng đất chết đó
bằng những giải pháp nào và truyền cả hứng cho quần chúng bằng những thông
điệp gì?
Qua đó, hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 200 chữ để nói lên suy nghĩ
nghĩ của em về thực trạng hoang mạc hóa ở nƣớc ta hiện nay?
Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”
Trang 9
MỤC LỤC
CHỦ ĐỀ:
HOANG MẠC HÓA Ở VIỆT NAM VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
I.MỤC TIÊU………………………………………………………………………..1
II.NỘI DUNG………………………………………………………………………1
1. Khái niệm Hoang mạc hóa……………………………………………………..1
2.Nguyên nhân hình thành…………………………………………………………2
3.Tiến trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa trong bối cảnh biến đổi khí hậu….3
3.1. Dự báo hạn hán……………………………………………………………………3
3.2. Cảnh báo khả năng mở rộng diện tích hoang mạc hóa……………………..4
4.Biện pháp………………………………………………………………………..5
III. KẾT LUẬN…………………………………………………………………….7
IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ……………………………………………………………8