new neett tegen bdr55ele.-=:::=. twee · 2015. 11. 11. · van heden drie bladen, die ieder op een...
TRANSCRIPT
NEETT TEGENBDR55ELE.-=:::=.TWEE
DCMONSTRCCR MCC jaargang 6nummer 6 (febr. 1985)
TCGCN BORSSCLC TWCC
Op zaterdag S MAART
op hol DANIPLEIN 10 NlIDDE~"ll~'Q; w.c...J1or inlcrmatitfJ
aanvang 13.00 uur "OItG.0 " e2'S 2!HlJ- - - - - .,,-~
redakti onee1"Traurlq en toch ook weer niet alleenmaar treuri gil dat zou een aardi g mottozijn voor dit exemplaar van het LEKbulleti n.Het treurige overheerst. Want dat wordtop de eerste plaats bepaald door de regering Lubbers/van Aardenne. Je moet natuurlijk voorzichtig zijn met daar schande van te spreken. Voor je het weet komje al niet meer in aanmerking voor literaire prijzen. Het zij zo.
we zullen toch werkelijk moeten vaststellen dat de wijze waarop de zittende regering omgaat met de uitslag van de BMDieder Qevoel voor demokratie tart. Eenovertuigende meerderhei~van de Nederlandse bevolking heeft zich uitgesproken tegen de bouw van nieuwe kerncentrales indit land. En de regering stelt voor zospoedig mogelijk met de bouw van tenminste twee kerncentrales te beginnen.Een besluit kon het al met al nauwelijksgenoemd worden. Het is voorlopig meereen voorstel.Is eerst de bouw van kerncentrales-terecht- zaak van nationaal belang verklaard. Nu komt de regering op de proppenmet een standpunt dat geen standpunt is.we dachten -zo schijnen ze te zeggen-dat we niet zo erg rekening moeten houdenmet wat de bevolking in dit land vindten daarom moeten er toch maar tenminstetwee nieuwe kerncentrales komen. Maar welaten dat maar over aan de beleefdheidvan de elektriciteitsbedrijven en deprovincies.Zij het dat Borssele ons een zeer geschikte plaats lijkt om er nog een bij te zetten.
Nou de Zeeuwen dachten inmiddels van niet.En dat is dan weer een verheugend feit.Natuurlijk veel aandacht voor deze zaak inde rest van dit blad.
Ook al wordt Borssele zo nadrukkelijk genoemd, is het nog niet zo waarschijnlijkdat de eerste nieuwe kerncentrale daarook werkelijk zal verrijzen. De Zeeuwenzullen er garant voor staan dat die vlieger niet op gaat.Er zal dus ijlings gezocht gaan wordennaar wat wel de beste plaats moet zijn.Zoals het er nu uitziet zou dat wel eensMoerdijk kunnen zijn.Met ex-premier Van Agt aan het hoofdlijkt de provincie Brabant zich zo ongeveer vrijwillig op te gaan werpen totnukleaire vuilnisbak van Nederland.In het eigen bolwerk van Van Agt -hetCOA- wordt er tegen gestribbeld. we spraken met Wim Haalboom van de Brabantsemilieufederatie. Hij maakt duidelijk datde mensen in Brabant nog niet echt staante trappelen om tot die heerlijkheid verheven te worden.
EINDE EN NIEUW BEGIN
Wat ook treurig is, dat is het feit datu hier (voorlopig?) het laatste nummervan het LEK-bulletin in handen hebt.Wat nog treuriger is: het is het laatstenummer van de jaargang 184 en het komtveel te laat. Onze ekskuses daarvoor.Maar er zijn wat dit betreft ook aanmerkelijk vrolijker zaken te melden. Ditis het laatste nummer van het LEK-bulletin, omdat besloten werd met ingang
2
van heden drie bladen, die ieder opeen eigen wijze banden hadden met de antikernenergiebeweging,te laten fuseren.Het gaat om: Onderstroom, Atoomalarm enhet LEK-bulletin. we kunnen dit zelfniet anders zien dan een zeer verheugende ontwikkeling.
Het nieuwe blad zal naar alle waarschijnlijkheid "Splijtstofll gaan heten. En wewillen het van harte bij u aanbevelen.Dit nieuwe blad moet van de grond af worden opgezet. Er ligt voor demakers niet een dikke stapel geld tewachten. Daarom zal het ongetwijfeld zo
zijn dat u al met een van de eerste nummers een akseptgirokaart zult ontvangen.We hopen hartelijk dat u die spoedig,getekend en wel, in zult zenden. U bentdan definitief abonnee van dit nieuweblad. En wij gaan samen op weg om hette gaan produceren.
Bij deze groet u dus de redaktie van hetLEK-bulletin en we hopen u spoedig weerte zien bij het verschijnen van het samenwerkingsblad, waar nu al hard aan gewerkt wordt.
Hans Lourens
Moerdijk: vestigingsplaats?
Het leven staat behoorlijk op de tocht in"ons Brabantse landII. Achtenveertigkruisraketten werden al min of meer officieel beloofd. Bij Moerdijk ligt een gigantisch industrie-terrein zo goed alsbraak. Een schade post van 200 miljoengulden. Als je dan toch aan nieuwe kerncentrales denkt. waarom niet daar? Enals je denkt aan opslag van radio-aktiefafval, waarom ook niet daar? Dat schijntzo ongeveer de gedachte-gang van Brabantseerste burger Dries van Agt. Heel wat andere burgers zijn nogal verontrust doorzoln manier van denken. We praten daarover met Wim Haalboom van de BrabantseMi lieufederatie.
-
EEN NUKLEAIRE VUILNISBAK
"We kunnen wel zeggen dat de mensen hierin Brabant zo langzamerhand aardig in beweging komen. Maar wat wil je, als jealles op een rijtje zet moet je toch konstateren dat we aardig op weg zijn naarhet moment dat Brabant de nukleaire vuilnisbak van Nederland wordt." Wim Haalboom,funktionaris bij de Brabantse Milieufederatie is aan het woord. En hij wil onsnog wel meer vertellen over wat er gebeurtin Brabant.
"We hebben hier het Brabants Platform tegen kernenergie opgericht. Dat is eenbreed gezelschap: politieke partijen,diverse maatschappelijke groeperingen,vakbonden zijn vertegenwoordigd. Ook deBrabantse Milieu Federatie (BMF) heeftzich aangesloten. Vanuit het Brabantsplatform wordt ook deelgenomen aan het
3
landelijke platform tegen kernenergie(LPTK)II
"Bij de aktiviteiten die we ontplooienonderscheiden we vier elementen:a. Informeren van het publiekb. Ondersteuning van plaatselijke akti
vi teitenc. Politieke druk uitoefenend. Werken aan een Brabants alternatief
voor een mogelijke kerncentrale. //
ZWALUWEN TEGEN KERNENERGIE
IIWat dat eerste betreft -de informatieaan het publiek- wordt door veel plaatselijke groepen gewerkt aan het opzettenvan informatie anvonden. In Breda hebbenwe zoiets een tijdje geleden al gehad.Onlangs was er loln avond voor Lage enHoge Zwaluwen. Daar opereert de groep"Zwal uwen tegen kernenergie". In de ge-
meenten rond de Moerdijk zijn inmiddelszo'n stuk of vijf/zes groepen aktiefgeworden.
In Lage Zwaluwe werd overigens het eersteinitiatief voor de informatieavond genomen door de plaatselijke afdeling van dePvdA. Kern van de avond was dat Brabantsepolitici met elkaar de diskussie aangingen over de energieproblematiek in deregio. De mogelijke komst van een kerncentrale naar Moerdijk. speelde daarbij natuurlijk een belangrijke rol. Aan het de~at werd deelgenomen door een plaatselijkPvdA politikus en verder Statenleden vanCDA. VVD en PSP. De burgemeester leiddede diskussie en goede banen. Zo'n goeiehonderd mensen hoorden toe en steldensoms ook vragen. Die mensen kunnen erstraks met hun neus bovenop zitten alsWinsemius komt. om over het afval te praten. 11
11Aardi gil, vertelt Haalboom verder. "wasdat alle politici het over één ding eenswaren: het heeft geen zin de financiëlepositie van Moerdijk (200 miljoen guldenrood) mee te laten tellen bij de keuzevan Moerdijk als mogelijke vestigingsplaats. De redenen daarvoor liepen uiteen. Rechts vindt dat die kerncentralete laat komt om de nijpende financiëleperikelen op te lossen. Links ziet erweinig in het ene gat met het andere tedichten: die kerncentrales moeten er gewoon niet komen. Op Moerdijk niet en elders ook niet."
ONDERSTEUNING BIJ PKB
IIDe ondersteuning aan plaatselijke groepen zal zich in de komende tijd vooralrichten op de PKB's. Dat gaat dan om deprocedures rond de Planologische Kern Beslissing die er moet komen alvorens totde bouw van een kerncentrale overgegaankan worden. Min of meer ingewikkelde amb-
4
tenarij. Je kunt niet van plaatselijkegroepen verwachten. dat die stuk voorstuk haarfijn uit gaan zoeken wat er allemaal kan en niet kan in dat kader. Opzo'n punt kan het Platform voor ons eennuttige funktie hebben. Er als MilieuFederatie zullen we natuurlijk ons bestdoen daar een stevig steentje aan bij tedragen.
Verder moeten we proberen van hier endaar wat fondsen bij elkaar te slepen omplaatselijke groepen -waar dat nodig isook financiële steun te geven. 1I
POLITIEKE DRUK
Op het eerste gezicht lijken in Brabantde kaarten geschud. Het CDA heeft eenabsolute meerderheid in de ProvincialeStaten. Die meerderheid zal zich tochwillig voegen naar de 'ijzeren hand' vanhun topmanager Van Agt. Wat valt er nogte verwachten van politieke druk?
Haalboom heeft bij deze rechtlijnige logika nog wel wat kanttekeningen te plaatsen: "Pol t ttek is er meer in bewegingdan je zo op het eerste gezicht zou denken. Heel verrassend is bijvoorbeeld hetfeit dat één van de plaatselijke VVD-afdelingen dichtbij Moerdijk zich vierkant tegen kernenergie heeft uitgesproken. En ookin het CDA wordt hevig gediskussieerd overkernenergie in de plaatselijke afdelingen.Van één afdeling is al bekend dat die zichduidelijk tegen zal uitspreken. Verderspeelt overal de diskussie nog. Er is geenstaat op te maken. De diskussie wordt vanonderaf opgebouwd: plaatsen komen samen ineen regio. De gezamelijke regio's zullendan weer het provinciaal bestuur adviseren.
De sekretaris van één van de politiekewerkgroepen van het CDA is volop aan deslag gegaan. door een brief te schrijvenaan alle afdelingen. waarin vooral allevoordelen van kernenergie werden opgesomd.Over gevaren. risiko's en afvalproblematiekwas weinig terug te vinden.BMF heeft samen met de WED hier in Brabanttoen gok maar een brief gestuurd naar aldie afdelingen. Er stonden hier en daar watschrijnender passages in dan in die CDAbrief. Het lukt ons goed ook eens wat anderlicht op de zaak te werpen. De plaatselijkemensen worden hartelijk opgeroepen als afdeling een eigen standpunt in te nemen. Alsje kijkt hoe hard er nu gepraat wordt, kunje konstateren dat die brief heel nuttig was.Al die CDA-ers zullen zeker niet moeiteloosja gaan zeggen tegen kernenrgie ll
•
DEMONSTRATIE
"In het kader van de politieke druk moet je ook de demostraties zien. Zo zijn we als Brabants Platform nu bezig met mensen op te trommelen om mee te doen aan de demonstratie die op 9 maart in Middelburg gehouden wordt. Op afzienbare termijn zal er trouwens zeker ook hier in Brabant een demonstratie gehouden worden . 11
EEN ALTERNATIEF
Laatste in het rijtje van de Brabantse aktiviteiten was het werken aan een alternatief. Haalboom daarover:"Er wordt rekenwerk gedaan. En dat is het vervolg van rekenwerk waar we al veel eerder mee begonnen waren . De twee oudste kolengestookte elektriciteitscentrales, zullen nooit met een goed gereinigde uitstoot kunnen draaien. Dat gaat om 300 MW, dat was nog een betrekkelijk klein probleem. Maar afgezien van de kerncentrale liggen er bij de PNEM (Prov. Noordbrabantse Elektri ei tei ts Maatschappij) ook nog plannen voor twee grote kolencentrales. En dat dan nog weer afgezien van alle problemen die de nog vrij nieuwe Amercentrale (ook kolengestookt} oplevert. Het is geen geringe opdracht . Ons uitgangspunt is: er kan nog steeds veel bespaard worden, met warmte/krachtkoppeling bijvoorbeeld kan die besparing kracht bijgezet worden, er liggen energiedragers voor de hand die nog onbenut blijven (water en biogas), we zullen vooral moeten zoeken in de richting van kleinschalig decentraal vermogen . ..
5
"Van de PNEM hebben we in dit verband weinig te verwachten . Die zijn er vooral op uit de eigen monopoliepositie te behouden of te versterken . Ze doen weinig of niets om kleinschalige en milieuvriendelijke projekten te ontwikkelen. Met name de grote centrales passen goed bij die monopolie-positie, vandaar dus. Voorlopig moeten we zelf maar met het rekenwerk doorgaan.
Maar er zijn ook andere ontwikkelingen, die zelfs de PNEM niet tegen kan houden . Shell Moerdijk heeft pas besloten over te gaan op warmte/krachtkoppeling voor het eigen bedrijf: De PNEM raakt op die manier een grote klant kwijt. En Shell is niet de enige. De PNEM is zo al aardig wat klanten kwijt geraakt en daardoor stukjes van zijn monopolie. De provincie doet weinig aan energie-beleid. Dat laat ze voor een groot deel over aan de PNEM. Maar er is we 1 een provinciaal Milieu Beleidsplan. Daar kun je dan weer lezen dat we met eigen plannen in goed gezelschap verkeren. In dat beleidsplan wordt aangegeven dat toegewerkt moet worden naar energie opwekking uit duurzame bronnen. dat aktie ondernomen moet worden tegen de milieubezwaren die kleven aan grootschalige centrale produktie. Er zou bijvoorbeeld gewerkt moeten worden aan 100% ontzwaveling . En kernenergie wordt ongewenst genoemd. Nou. wat willen we nog meer? Dat beleidsplan is van september 1984. Maar het is natuurlijk wel de vraag hoe lang Van Agt nog goed zal vinden dat het erin staat . Wij zullen in ieder geval ons uiterste best doen op die lijn verder te werken:'
Hans Laurens
Die kerncentrales komen er
zomaar nietDe regering wil minstens twee kerncentrales. Na maandenlange vertraging isdit de uitkomst van de smalle onmaatschappelijke diskussie in het kabinet.Maar daarmee komen ze er nog niet. Hetverzet is breed, dat blijkt ook wel uitde kranten. Er moeten nog vele hobbels,bestuurlijk, politiek genomen worden. Ende komende verkiezingen kunnen de kansennog doen keren.In dit artikel eerst een weergave van deessentie van het besluit. Dan een verge.lijking met de nota van de Bezinningsgroep. Vervolgens iets over de kansendat het regeringsbesluit werkelijkheidwordt. En over de stand van zàken in deanti-kernenergiebeweging.
VERDRAAIING VAN DE KONKLUSIES VAN DE BMeIn de kranten werd vrijwel uitsluitendaandacht besteed aan de pro-kernenergieopvattingen van deze regering. Het regedngsstandpunt 1s echter een kompleterereaktie op de Brede MaatschappelijkeDiskussie. Bij dit standpunt is namelijkhet IIrapport inzake de elektriciteitsvoorziening in de jaren negentigIl verschenen, waarin bovendien nog over degrenzen van 2000 heen wordt gekeken tot2030.Het rapport begint met een verdraaiingvan de feiten van de BMD. De Stuurgroepkonkludeerde dat op korte termijnslechts ombouw van kolencentrales moestplaatsvinden en "een beslissing nu totuitbreiding van de toepassing van kernenergie in Nederland (.••• ) niet voor de
hand ll ligt. De regering haalt als tegenargument de mening van de AlgemeneEnergieraad aan, die vindt dat er weldegelijk op korte termijn beslissingenover nieuw vermogen moeten worden genomen. Waarmee de Stuurgroep ongelijkkrijgt. Maar natuurlijk was de konklusievan de BMD niet dat de mensen nog evenwilden wachten met kernenergie, maar datze een andere kant op wilden. Van Aardenne heeft voor radio en tv al meermalen deze truc uitgehaald; de Stuurgroepzou slechts gekonkludeerd hebben dat beslissingen over kernenergie nog wel evenkonden wachten, zei hij steeds.
6
Het rapport begint met een verdraaiingvan de feiten van de BMD. De Stuurgroepkonkludeerde ~at op korte termijnslechts ombouw van kolencentrales moestplaatsvinden en "een besliSSing nu totuitbreiding van de toepassing van kernenergie in Nederland (•••• ) niet voor dehand" ligt. De regering haalt als te
genargument de mening van de AlgemeneEnergieraad aan, die vindt dat er weldegelijk op korte termijn beslissingenover nieuw vermogen moeten worden genomen. Waarmee de Stuurgroep ongelijkkrijgt. Maar natuurlijk was de konklusievan de BMD niet dat de mensen nog evenwilden wachten met kernenergie, maar datze een andere kant op wilden. Van Aardenne heeft voor radio en tv al meermalen deze truc uitgehaald; de Stuurgroepzou slechts gekonk1udeerd hebben dat beslissingen over kernenergie nog wel even'konden wachten, zei hij steeds.
HET VOORGESTELDE ENERGIEBELEID VAN OEZEREGERING
De regering verwacht van duurzame energie tot het jaar 2000 een bijdrage vanslechts enkele procenten. Er kan dan1000 MW windenergie opgesteld staan, wat
ROL ELEKTRICITEITSBEDRIJVEN
"Binnen de door de regering vastgelegdehoofdlijnen van het elektriciteitsbeleidberust de concrete verantwoordelijkheidvoor de uiteindelijk te nemen investe~
ringsbeslissingen bij de investeerders.Deze benadering past binnen de door re~
gering en parlement overeengekomen uit~
gangspunten over de verhouding tussencentrale overheid en de elektriciteitssector. Het is aan de SEP en zijn deelnemers om bij de opstelling van hetElektriciteitsplan deze beleidslijnen inacht te nemen. Het komende Elektrici~
teitsplan, dat ter goedkeuring aan deMinister van Economische Zaken wordtvoorgelegd, zal hieraan worden ge~
toetst. u
energie de voorkeur te geven boven olieen gas worden ook weer als argument naarvoren gehaald.En kernenergie is daarbij favoriet.De Commissie Reaktorveiligheid en de Ge~
zondheidsraad hebben rapporten uitge~
bracht die volgens de regering aantonendat kernenergie veiliger is dan men 10jaar geleden dacht. Het overblijvendeprobleem is dat van het afval. Maar "metgrote inzet (zal) gewerkt worden aan eeninterim~opslagfaciliteit in NederlandVOOr zowel hoog~, middel- als laagradio~
aktief afval." Dat geeft meer tijd omaan een definitieve oplossing te werken.Bij kolen wordt de luchtverontreiniginggekonstateerd, maar die kan door "stringente maatregelen" bestreden worden. Alleen het C02probleem wordt er niet min~
der om. De reststoffen van kolencentra~
les zijn volgens de regering over hetalgemeen goed verwerkbaar. Een deel vanhet vliegas zal echter moeten worden op~
geslagen.Verder is kernenergie volgens de rege~
ring een lekkere kluif voor de neder~
landse industrie.Konklusie: Kernenergie en kolen moetenallebei. Maar kernenergie eerst, wantdat is toch wat ekonomischer en veroorzaakt nauwelijks luchtverontreiniging.Oe regering wil, om het brandstoffen~
pakket te spreiden, 4000 MW kernenergieerbij en 1200 MW kolen (naast de nog aande gang zijnde ombouw van centrales).
TEKORT
slechts 200 MW ander vermogen kan ver~
vangen. Boven 1000 MW wordt een energie~
opslagsysteem (bijv. plan Lievense) no~dig. Maar dat wordt iets voor na 2000.Waterkracht kan in 2000 100 MW opleve~
ren, biomassa 30 MW. Naar zonnecellen enbrandstofcellen moet het onderzoek ver~
sterkt worden.Dit levert een totaal van 330 MW aanduurzame energie op in het jaar 2000.
De regering verwacht in 2000 minimaal15.500 MW aan produktievermogen nodig tehebben. Omdat er van het huidige vermo~
gen een deel wegens ouderdom buiten ge~
bruik wordt gesteld, zal daar nog 7680MW van over zijn. Met de 330 MW duurzameenergie erbij blijft er nog een gat vanminstens 7490 MWover.Warmte-kracht en stadverwarming moetdaarvan een onderdeel zijn. Momenteel iser 1430 MW warmte-krachtvermogen. Ermoet 1015 MW vervangen worden tegen 2000en er kan nog 870 HW extra gebouwd wor~
den.Stadsverwarming is minder belovend danhet eerst leek, volgens de regering. Erfunktioneert momenteel 350 MW. Er is 150MW in aanbouw. Tot 2000 kan daarbovenopnog eens 100 MW worden verwacht.In totaal zal er dus 2200 MW aanvervanging en uitbreiding tot standmoeten komen tot 2000.
Zo gerekend ontstaat er nog een groottekort. Minimaal 5290 MW, maar het kanzelfs 8300 MW worden. De regering vindtolie en gas te duur daarvoor. Bovendienzal gas in ieder geval ingezet moetenworden voor warmte/krachtkoppeling. Deafspraken binnen het InternationalEnergy Agency (IEA) om kolen en/of kern-
7
De regering stelt dat er op korte termijn een samenwerkingsverband moet komentussen die elektriciteitsbedrijven diekerncentrales willen bouwen. De SEP moetdaarin ook een deelnemer zijn.Voornaamste doel daarbij is dat bouw vande afzonderlijke kerncentrales zoveelmogelijk op elkaar wordt afgestemd. Datis het goedkoopste. De regering neemthiermee een voorschot op de reorganisatie van de elektriciteitsproduktiesektor.De reakties op het regeringsstreven zijnhoopgevend. Te verwachten viel dat deondernemers blij waren. Maar de elektriciteitsbazen reageerden verdeeld. Dat isal heel wat. Van Aardenne zal de reorganisatie moeten versnellen om op tijdzijn plannen doorgevoerd te krijgen.Pikant is dat eind vorig jaar de SEP albesloten heeft in het eerstkomende Elektriciteitsplan, wat qua IIzicht j arenll tot1996 loopt, een nieuwe kolencentrale opte nemen. Een kerncentrale kan dus pasop zin vroegst voor 1997 in de plannenverschijnen. De regering kan dus nietaantonen dat het nodig is haast te makenom al in 1995 een of meer kerncentralesaf te hebben.
SMEERSPUIT
Ook de reakties van de betrokken be,..stuurders waren, behalve de noord-brabantse dus, afwijzend. Wat de regeringoverigens verwachtte. Tegelijkertijd methet besluit werd bekend dat er de kommissie "Smeerspuitll is ingesteld, meteen stel zware jongens die adviezen moeten uitbrengen hoe de bestuurlijke problemen zo snel mogelijk kunnen wordenlIopgelostll. Dit gezelschap bestaat uit;drs. J. Verberg (di rekteur-generaalEnergie bij Ekonomische Zaken) als voorzitter, prof. mr. drs. H. Langman (van1972-73 minister van Ekonomische Zakenvoor de VVD, ex-lid kie. Wagner, bestuurder van o.a. ABN), drs. W.A.J.Bogers (ook ex-lid kie. Wagner, ex-voorzitter bestuur OSM, had tot voor kort demeeste kommissariaten in Nederland), dedirekteuren Tiktak en Van Rooy van de NVPZEM en NV PNEM, ir. J. Bakker (ex-direkteur SEP) en topambtenaren van VROM,WVC en Sociale Zaken.
bevolking tegen nieuwe kerncentrales is.Zelfs onder CDAkiezers is dat slechts34% en onder VVDkiezers 40%. Sinds deBMD is 12% kernenergie II welwi ll ender ll
gaan bekijken, 21% staat er echter afwijzender tegenover.
VERGELIJKING MET BEZINNINGSGROEP
In het vorige LEKbull etin bespraken wehet elektriciteitsscenario van de Bezinningsgroep Energiebeleid. Deze club kritische energiedeskundigen stelden eenaktief bevorderingsbeleid van warmtekrachtkoppeling, windenergie en waterkracht voor. De regering noemt dit rapport wel, maar doet er verder niet veelmee. Daardoor ontstaan grote verschillentussen het regering~scenario en dat vande Bezinningsgroep.De scenarios gaan beide van ongeveerhetzelfde benodigde produktievermogen in2000 uit; 15.390 (maximum) bij Bezinningsgroep, 15.500 (minimum) bij regering. Heel opvallend is echter dat deregering vervolgens konkludeert dat erdus 7490 MW bijgebouwd moet worden, ende Bezinningsgroep slechts 5100 MW (omgerekend naar 6300 MW omdat je bij decentraal vermogen extra reserve nodighebt). Terwijl de Bezinningsgroep gewoonvan de plannen van de SEP uit 1983 uitging en daarna het overblijvende gatuitrekende. De regering gaat er waarschijnlijk vanuit dat de SEP een aantalcentrales maar versneld moet dichtgooien. Zo wordt het gat groter gemanipuleerd dan nodig is.De andere verschillen liggen in de invulling van het benodigde vermogen;geen kernenergie bij de Bezinningsgroepen geen nieuwe kolencentrales. Drie keerzoveel windenergie (3000 MW~ wat uiteindelijk maar voor 375 MW mag meetellen).minder stadsverwarming, veel meer warmte-krachtkoppeling; ipv. 2300 zo'n 4300 MWen daarbij nog eens 1200 MW gasturbines.
De regering zegt warmte-krachtkoppelingte willen stimuleren, maar in de praktijk blijft ze passief; ze baseert haarcijfers op "verwachtinqen", terwijl deBezinningsgroepgericht wil stimuleren.
NIET GESTEUNDE WEG
De regering slaat een weg in die slechtszeer kleine steun onder de bevolkingkrijgt. Een nog in oktober genomensteekproef gaf aan dat driekwart van de
8
GEENKERNENERGIOf KOLENNHM'N
MOLEN
HET CDA IN DE SLEUTELROL
De regering wil nog deze kabinetsperiodede plaatsen aanwijzen. de zaak definitief maken. Of dat lukt hangt af van hetverzet en van de houding van het CDA.Die laatste is zoals gewoonlijk onduidelijk. Lansink. die druktemaker dieblijkbaar denkt dat je het vaakst in depubliciteit komt als je elke week watanders beweert. gaf half januari aan dathet CDA nu weer geen haast heeft en pasna de verkiezingen definitief wil beslissen. En dat is niet zonder reden. Depoging van deze nijmegenaar in het voorjaar van 1984 om de diskussie open tebreken is een groot sukses geworden. Alleen niet helemaal zoals hij zou willen.Veel gemeentelijke en provinciale CDAbestuurders verzetten zich tegen de fraktie. De CDJA verzette zich eveneensopenlijk. Een delegatie van kerkelijkeleiders werd door Lansink en Van DerLinden op schandalige manier hun plaatsgewezen ("al s jullie druk op het CDAwillen uitoefenen moeten jullie maar lidworden" en "de kerken moeten zich maarmet abortus en euthanasie bezig houden"). Maar ondanks die bravour maken aldie aktiviteiten blijkbaar toch wel indruk.Lansink heeft al meermalen laten doorschemeren dat het CDA bang is voor verzet uit de eigen achterban.Daarom ;s de kans groot dat de Moerdijkde eerste en wellicht enige vestigingsplaats wordt. Het CDA in Noord-Brabantzal de kerncentrales met open armen ontvangen. Bij de overige genoemde vestigingsplaatsen is geen enthousiasme bijde CDA-achterban te bespeuren.
HET RIJTJE LANGS
De Moerdijk dus. Twee kerncentrales bijelkaar. heeft Winsemius gezegd. is hethandigste. Goedkoper. minder personeelnodig enz. Om het koelwaterprobleem opte lossen bouw je gewoon een koeltoren.
9
Natuurlijk is daar nog het feit dat deMoerdijk wel erg veel mensen in haar omgeving heeft wonen. De Rijks Planologische Dienst heeft hier al op gewezen enMoerdijk ongeschikt genoemd. Winsemiusverdedigde die opinie ook eerst. maar isblijkbaar om. Maar ja. de normen vooraantallen mensen in de omgeving van eenkerncentrale mogen ook best soepeler.vindt de regering. De Gezondheidsraadhielp een handje met haar laatstverschenen rapport over de gevolgen van kerncentrale-ongelukken.Borssele is overigens zeker niet kansloos. De direktie van de NV PZEM is eenfelle voorstander. de Raad van Bestuuris tegen. Maar niet tot alle prijs. Eenpraktisch probleem voor de optie van eendubbele kerncentrale is echter dat zoveel elektriciteit vanuit Zeeland nietafgevoerd kan worden. En een extra hoogspanningsnet aanleggen is een hele duregrap.De Maasvlakte is onwaarschijnlijk. Hetverzet van Rotterdam en Rijnmond. tweePvdAbolwerken is massief. Er zijn plannen voor een nieuwe kolencentrale. Maarde kansen kunnen natuurlijk keren als dereorganisatie van de produktiebedrijvenis doorgevoerd en de politiek nog minderin de pap te brokkelen krijgt als nu hetgeval is.Noord-Oost-Polder of Kampen zijn zekerniet onmogelijk. maar hebben niet devoorkeur van de regering. De ligging aanhet IJsselmeer is een minpunt. omdat dateen belangrijk drinkwaterbekken is.In het regeringsstandpunt staat dat inieder geval niet voor beide lokatiesgekozen zal worden. dus de een of deander.De Eemshaven. de laatste kanshebber. isniet zo erg waarschijnlijk omdat het regionale verzet zeer breed is. Dat is dan
mede te danken aan de roerige jaren 7577. toen het Noorden een dumpplaats voorradioaktief afval dreigde te worden. MetVonhof voorop in het verzet zit het welsnor. zou je zo denken.
De anti-kernenergiebeweging lijkt voorlopig op rozen te zitten. Brede steun.een goed in elkaar zittend tegenplan terbeschikking, de elektriciteitsbedrijvenin verwarring. Maar we moeten goed opletten. Veel bestuurders reageren wellicht deels zo afwijzend omdat ze geenmiddelpunt willen worden van strijd enniet zozeer omdat ze zelf van de nadelenvan kernenergie overtuigd zijn. PvdAgedeputeerde Don uit Zeeland (voorzittervan de NV PZEM) is daarvan een duidelijkvoorbeeld. De PvdA is nu onze bondgenoot. maar haar wil om tot daden te komen zal vooral afhangen van de druk dieop haar wordt uitgeoefend.
John Hontelez
Het is daarom verontrustend te moetenkonstateren dat de anti-kernenergiebeweging momenteel zwak georganiseerd is.Niet in de vestigingsplaatsen, daar komthet wel op gang, maar meer op landelijk
nivo. De klein-linkse partijen hebbenveel interne besognes. Milieudefensiekan en wil niet alles trekken. de anderegrote milieu-organisaties zijn meer gericht op voorlichting en lobbywerk mbt.tot de alternatieven. Het landelijkPlatform Tegen Kernenergie is een aardigontmoetingspunt voor plaatselijke groepen en landelijke organisaties, maargeen wervend middelpunt. En dat moetveranderen want de strijd tegen kernenergie zal zich, behalve in de inspraakprocedure, vooral in de verkiezingstijd afspelen. En dat moet goedlandelijk gekoördineerd en geinitieerdworden. CDA en VVD moeten afgestraftworden voor hun arrogante houding tov.wat "de mensen in het land willen ll
, dePvdA moet vastgepind worden op haaranti-kernenergie houding.Als we het slim aanpakken, en totvruchtbare samenwerkingsvormen komen,gaan we deze strijd winnen!
2.1.
ANTI-KERNENERGIEBEWEGING
Filippijnen atoomvrij ""isWorld IQformalion Service on E
Enkele maanden geleden werd de nationale antinucleaire aktieweek in de Filippijnengeorganiseerd. Vanaf 10 tot en met 16 september werden informatie-kampagnes en demonstraties georganiseerd door een platform, waarin groepen zaten van de katholieke kerk, de Nuc1ear Free Phi1ippineCoalition, een anti militaire bases koalitie, de Philippine Consumer Association,veel vrouwen en feministen groepen en enkele politieke oppositie groepen. Dethema's waren Nuc1ear Free Philippines,nationale soevereiniteit en bevrijdingvan overheersing van de Verenigde Sta-ten, demokratie en bevrijding van onderdrukte mensen.Eén van de gebeurtenissen was een demonstratie van 500 vrouwen tegen de kerncentrale in Morong, in de provincie Ba-
taan. Een groep po1itievrouwen,die de'terreur-brigade' wordt genoemd, vormdeeen kordon rond de demonstranten. latergaven de demonstranten en de politievrouwen elkaar de hand en riepen samenI Vrede Vrede I •
TOENEMEND VERZET
Het verzet tegen de korrupte regering vanMarcos neemt nog steeds toe en de antikernenergiestrijd vormt een duidelijk onderdeel van dit verzet. In de bouw van dekerncentrale op Napot Point vlakbij Manilla zijn ook alle elementen van Marcos zijndiktatuur terug te vinden. De kerncentrale, gebouwd op de aktieve of semi-aktievevulkaan Natib, wordt geleverd door de VS
10
6.Jó.
Het rapport was bijna klaar toen Dr. Bartolome stierf en de energiebeweging is nubang dat het rapport niet in de openbaarheid gebracht zal worden.Kontakt: Nuclear Free Philippines Coali
tion, 2215 Gil. St.Sta. Ana,Manilla, Philippines.
Thijs de la Cour
VEILIGHEIDSRAPPORT
AFHANKELIJKHEID
De Filippijnen beschikken in feite overvoldoende alternatieve energiebronnen.De enorme hoeveelheid geothermische energie onder de vulkaan, waar de kerncentrale gebouwd is, zou bij een lagere investering een veelvoud van de hoeveelheid elektriciteit van de kerncentrale kunnen produceren.Het draait dan ook niet om de energieproduktie van de kerncentrale. Kerncentralesbestendigen financiële en technologischeafhankelijkheid, kerncentrales worden besteld en gebouwd door een machtige elite.Het is deze elite, die in de Filippijnenmet hand en tand bestreden wordt.De kerncentrale moet deze maanden opstarten om in januari 1985 'kommerciee1' tegaan draaien. In juli arriveerden de eerste brandstofstaven. Dit transport werdzwaar begeleid door militairen. Bewonersvan Bataan vertelden dat de hele provinciein verhoogde staat van paraatheid was g.ebracht met kontrolepunten langs de heletransportroute als 'stralende indikatorenvan een eskalerend militarisme'.
De Nuclear Free Philippines Coalition is,sinds de onverwachte dood van Dr. ZoileBartolome op 6 juli jl. vooral bezorgdover de veiligheid. Hij was verantwoordelijk voor de veiligheid van de centrale.Dr. Bartolome, die aan een hartaanvalstierf, zou sterke twijfels over de veiligheid van de reaktor hebben en hadeen groep deskundigen van de VS NuclearRegulatory Commission (NRC) en het Internationale Energie Atoom Agentschap(IAEA) bij elkaar geroepen om de veiligheid van de reaktor te evalueren.
4-.3
VEILIG?
Eén van hen, Walter Cummings, bezocht dekerncentrale in 1976. Zijn verhaal: 'Seismologische aktiviteiten komen frekwentvoor in de Filippijnen en ik kan me noggoed herinneren dat ik een gesprek had meteen ambtenaar van de nationale vervuilingskontrole kommissie kort na de aardbevingin 1976 met de daarop volgende vloedgolfdie duizenden mensen doodde in Mindanao.De ambtenaar met wie ik sprak was een nucleair veiligheidsingenieur, gespecialiseerd in het reaktorprojekt. Ik vroeg hemof de Westinghouse centrale een dergelijkeaardbeving zou kunnen weerstaan. Hijlachte, haalde zijn schouders op en maakte met zijn handen een gebaar dat geentwijfel liet, dat niemand dat wist. Ikvroeg door of hij dacht dat de reaktorop een veilige plek was gezet, hij keekrond om te zien of er niemand van zijnmeerderen in de buurt was die mijn vragen kon horen. Hij antwoordde: Nee,'.
de centrale wordt begeleid met reeksenonverkwikkelijke korruptiezaken en militarisering van de regio. De kosten vande bouw zijn gestegen van 500 miljoendollar voor twee reaktoren in 1974 naar2,2 miljard dollar voor één reaktor.Toen de voorzitter van de VS Export Import Bank (Eximbank: steunt veel nucleaire projekten waaronder die van de Filippijnen) werd gevraagd om kommentaar opdeze kostenstijging, antwoordde hij:'Het is hun regering. Ze moeten zelf maarvoorkomen dat het vel over hun oren getrokken wordt'.Ook de plaats van de kerncentrale, op eensemi-aktieve vulkaan, dicht bij militairebases en een exportzone laat de werkelijkebelangen achter dit projekt zien. Wetenschappers, die opdracht kregen om de veiligheid van de bouwplaats te onderzoeken,waren korrupt of monddood.
(Westinghouse), kost gigantisch veel geld(2,2 miljard dollar) en de elektriciteitzal vooral de luchtmacht- en marinebasesvan de VS en de 'vrije exportzone' in deregio van energie voorzien. De bouw van
11
De AKB •ln België
EN HOE IST MET HOMME?
Hoe staat het in Belgie met het energiebeleid? Heeft de anti-kernenergiebeweging er nog wat in de pap te brokkelen?Bestaat ze er nog wel? Deze vragen legdeik voor aan Homme Jansmat sinds velejaren aktief in de Verenigde Aktiegroepen Kern Stop (VAKS) in Antwerpen. VAKSis een samenwerkingsverband van antikernenergiegroepen in Vlaanderen. Wantzoals in bijna alle kwestiest trekkenook hier vlamingen en walen gescheidenop.
ONTWIKKELINGEN IN DE ELEKTRICITEITSSEKTOR
Belgie staat bekend als een land watsterk op kernenergie gokt. Als volgendjaar Doel-4 en Tihange-3 startent is er5200 HW aan kerncentrales in bedrijf.Omdat dit allemaal basislast is (dusvrijwel permanent draait) betekent ditdat 70-80% van de elektriciteitsproduktie op kernenergie gebaseerd is.De rest van de belgische elektriciteitsproduktie vindt plaats in voor steenkolen omgebouwde oliecentralest verouderdesteenkolencentralest met waterkracht tdiesel en gas. Ondanks dié wanverhoudingtussen kernenergie en de rest t leek heter enkele jaren geleden nog 0Pt datBelgie nog grote plannen had met kernenergie. Zo dreigde er in de belgischeKempen een groot nucleair park te groeien. Oe situatie iS t anno 1985 t welenigszins veranderd.
HET OFFICIELE EN HET WERKELIJKE BELEID
HOMME: Als je over het belgische elektriciteitsbeleid hebt t moet je tweedingen onderscheiden: het officiele enhet werkelijke beleid.In 1981 en 1982 is er een parlementairdebat geweest over "het witboek vanClaes"t een energienota van de ministervan Ekonomische Zaken. Er kwam een voorkeur uit van inzet van steenkool bovenkernenergie. Maar dat is niet hetzelfdeals tegen kernenergie zijn. Er werdechter niet tot een groot nieuw kerncentraleprogramma besloten. Wel werd afgesproken dat de plutonium-industrie in de
12
Kempen verder uitgebouwd moest worden.Bovendien werd besloten tot een "doorgedreven energiebesparing" en eenmaximale inzet van alternatieveenergiebronnen.Oe praktijk is echter anders.Oe beslissing om de opwerkingsfabriekEurochemic te heropenen lijkt op nietsuit te lopen. De elektriciteitsboeren(voor 50% eigenaar) blijken weinig zinte hebben de heropening te financieren.Er wordt gezocht naar buitenlandse deelnemers t maar zonder sukses. Net als inandere landen dringt in Belgie het besefdoor dat opwerking veel te duur is. Zois voor Ooel-3 en Tihange-2 een nieuwsoort splijtstof in Frankrijk besteld tdie 18 maanden in de reaktor blijft eneen splijtingsgraad van 40-50.000 MWdag/ton heeft. Oat betekent dat het quasionmogelijk is de splijtstof nog op tewerken. Men wil blijkbaar nu zoveel mogelijk energie in een keer uit desplijtstof halent in plaats van opwerkenen opnieuw gebruiken. Een andere aanwijziging is dat de splijtstofstaven zo gekonstrueerd worden dat kop en staart ervan demontabel zijn. Een voorbereidingvoor kompakt-opslag. Hetzelfde gebèurtin Frankrijk en volgens Oer Spiegel ookin West-Duitsland.Konkluderend kan gesteld worden datEurochemic waarschijnlijk niet meer opengaat.
LEKBULLETIN: In 1982 werd door het parlement voor de heropening van Eurochemicals voorwaarde gesteld dat er een kosten-batenanalyse door de direktie gemaaktzou worden. Is die er?
HOMME: Jazeker y die analyse heeft 250miljoen Bfr. gekost. Maar ze wordt zorgvuldig geheim gehouden. De officielekonklusies zijn optimistisch: de opwerkingskosten zouden vergelijkbaar zijnmet die in La Hague. De fabriek zou duskunnen konkurreren. Maar de elektriciteitsbedrijven hebben al verklaard datdie konklusies weinig geloofwaardigzijn. Ze hebben weinig zin er 25-30 miljard Bfr. in te stoppen.Officieel is sprake van verdaging van debeslissing met een jaar en zoeken naareen buitenlandse partner. Maar het zalwel afstel worden
LEKBULLETIN: Belgonucleaire, een splijtstofstavenfabrikant, heeft kontraktenmet Kalkar en Super-Phenix om plutoniumhoudende splijtstofstaven te leveren.Betekent dat niet dat Eurochemic (alsleverancier van plutonium toch openmoet?HOMME: Nee y want Be1gonuc1eaire heeftook een kontrakt met la Hague hiervoor.De enorme vertraging in de kommerciee1etoepassing van de kweekreaktortechnolo~ie is trouwens een belangrijke reden(naast de gedaalde uraniumprijzen) datopwerking niet meer "in" is.
DE KEMPEN
De belgische Kempen is het nucleairehart van Belgie. Eurochemic y Belgonuc1eaire y het Studie Centrum voor de Kernenergie (SCK). Er vindt een groot onderzoek plaats naar de mogelijkheid kernsplijtingsafval in diepe kleilagen op teslaan. Kernenergie is daar de grootstewerkgever. Wat gebeurt daar momenteel?HOMME: 80% van het SCKwerk concentreertzich rond opwerking en de plutoniumcyclus. Dat dreigt in het water te vallen.Daardoor komt de nadruk steeds meer ophet eind van de splijtstofcyclus te liggen. De opslagbassins van Eurochemicworden gebruikt voor stockage van afgewerkte splijtstof. Tot 1992, want danzijn ze vol.Met 1icht-radioaktief afval is er nu aleen probleem. Er ligt al 5000 ton vandit afval bij SCK opgeslagen. SCK vindtdat de kerncentrales dat nu zelf maarmoeten doen.Het onderzoek naar opslag in de kleilagen gaat door. Maar daadwerkelijke opslag is voor 2000 niet nodig. Als dekernindustrie op niet-opwerking overgaat y wordt definitief opslaan eenlange tennijnprob1eem y want dat moetsowieso SO jaar bovengronds opgeslagen
13
worden.Doordat de perspektieven van Eurochemicsteeds somberder worden, ontstaat in DeKempen een politieke omslag; een volwaardige kernindustrie met veel werkgelegenheid is voor veel mensen iets aan-
....GJg
trekke1ijkS y maar er is veel verzet tegen het idee slechts een nucleair vuilnisvat te worden.
UITRUSTINGSPLAN 1985
Binnenkort verSchijnt het uitrustingsplan 1985 van de elektriciteitsbedrijven. Net als in Nederland is het stroomverbruik het afgelopen jaar flink gestegen. Wat kunnen we verwachten?HOMME: Doel-S zal wel opnieuw opduikenin de plannen. Daar zijn ook franse belangen mee gemoeid vanwege de uitruilmet Chooz; Chooz-1 en 2 worden voor 25%met belgische deelneming gebouwd y Doel-Svoor 50% met franse deelneming. Maar ofdie ruil helemaal doorgaat is ook nietvolstrekt zeker. Chooz-2 wordt nog nergens definitief genoemd in franse plannen.
POLITIEKE VERANDERINGEN
Er zijn twee politieke redenen die dekernenergietoekomst onzeker maken:- kernenergie moet konkurreren metsteenkool. Er is een plan om in de provincie Limburg twee grote zwavelbedverbrandingsinstallaties te bouwen, elk230. MW. De CVP (christendemokraten)vreest een f1 ink ver1 ies in die provincie, van oudsher een mijngebied, en dezekeus zou mooie propaganda zijn.- de politieke weerstand tegen kernenergie groeit. De SP (sociaal-demokraten)in Vlaanderen heeft haar programma aangescherpt. De algemene raad van dezepartij nam een resolutie aan waarinstaat dat bestaande kerncentrales niet
door kerncentrales vervangen moeten worden. En dat is geen loze uitspraak 9 wantDoel-l en 2 zijn van 1975 en moeten in1995 vervangen worden. Begin 1987 zoumen met de bouw moeten beginnen. Debeslissingen moeten dus de komende driejaren genomen worden.Komend jaar zullen er verkiezingen zijn 9
misschien al in maart9 op zin laatst inhet najaar. Het is mogelijk dat de bestaande koalities geen meerderheid meerkrijgen. PS en Ecolo kunnen in Wallonieeen meerderheid halen9 SP 9 VlaamseVolksunie en Agalev in Vlaanderen. Datkan tot ook veranderingen in het energiebeleid leiden.
ALTERNATIEVEN: WEINIG VORDERINGEN
HOMME: Vroeger kende Belgie veel autoproduktie (zelfopwekking). Door destruktuur van de elektriciteitssektorkunnen een klein aantal elektriciteitsbedrijven de plak zwaaien. Praktischalle auto-centrales zijn stilgelegd;bedrijven die warmte-krachtkoppe1ingo.i.d. willen toepassen9worden daarvanafgehouden door extra goedkope aanbieding van elektriciteit door de elektriciteitsbedrijven en slechte terugleververgoedingen.Ook hier is een kloof tussen het officie1e beleid en de werkelijkheid. Hetofficiele beleid juicht decentrale opwekking toe 9 de praktijk ondermijnt het.Bij de grote industrie in Be1gie is overigens weinig echte animo om risikos tenemen. De chemische nijverheid is geschikt voor eigen opwekking 9 maar heefteen onzekere toekomst. Een deel van debasischemie zal waarschijnlijk naar hetMidden-Oosten verdwijnen.
DE BELGISCHE AKB
Het VAKS leeft nog 9 maar het is welerrug rustig. De enkele groepen die erinsamenwerken zijn vooral op lokaal gebiedbezig. Bijvoorbeeld rond het privatiseren van een van de laatste gemeentelijkeelektriciteitsbedrijven (Gent) en dumping van atoomafval (8rugge/Zeebrugge).Er zijn geen nationale kampagnes op ditmoment 9 en ook niet in het vooruitzicht.Het VAKSkantoor in Antwerpen werkt vooral aan studies. In het voorjaar is eennummer van "Energiek" uitgekomen overVerzekeringen en Kernenergie 9 in hetnajaar een over Rampenplannen.Op het ogenblik wordt geld gezocht vooreen belgische bewerking van het CEscena-
14
Dáárom~'!Il..~i:W"Jlo.
rio. Waarschijnlijk zullen we tot na deverkiezingen moeten wachten voor subsidie.Met de vakbeweging hebben we wel goedekontakten 9 evenals met de vlaamsemilieukoepel Bond Beter Leefmilieu.
PRO STEENKOOL?
LEKBULLETIN: In Nederland hoor je nogaleens het verwijt dat het VAKS zich teveel mee laat slepen met de pro-steenkoleneisen van de vakbeweging.HOMME: Dat klopt niet. Het VAKS heeftnooit gepleit voor rUcksicht10s steenkolen inzetten. We hebben 9 ook bij dedemonstratie in mei 1983 in Antwerpen 9
waaraan de mijnwerkersbond meedeed 9 gepleit voor schone technieken en inzet inwarmte-krachteenheden. Daarover lagen wemet de vakbonden in de k1inch. Zij wildegroot vermogen 9 snelle overgangen. Momenteel vindt in de vakbonden een verandering plaats: De top probeert de basiservan te overtuigen dat alleen kleinecentrales mogelijk zijn.
DE TOEKOMST
HOMME: De nabije toekomst zal een opleving van de diskussie over kernenergiete zien geven rond Doel 5. Sluiting vanbestaande kerncentrales is in Be1gienooit een item geweest 9 en dat zal hetook wel niet worden. Wat ook erg belangrijk wordt is de diskussie over het afval. Dat blijkt wel uit wat ik al eerderheb verteld. En we hopen dat de komendetijd de milieubeweging met energiescenarios kan komen.
John Hontelez
Kalkar hoorzitting,
een verplicht nummertjeDinsdag 4 december j.l. werd in Weseldoor de nordrheinwestfälische deelstaatregering een hoor~tting georganiseerdover Kalkar. Onderwerp: de geplande verandering van de kern van de sne11e natriumgekoelde kweekreaktor (SNR) en de vergunning die daarvoor aan de Schnel1-BrUterKernkraftwerkgesellschaft (SBK) zou moeten worden verstrekt. De hoorzitting isvolgens de Duitse Atomrechtlige Verfahrensordnung een verplichte procedure.Hierbij kan een ieder die schriftelijkebezwaren heeft ingediend, deze mondelingkomen toelichten.In totaal waren er meer dan 1400 bezwarenbij de deelstaat (vergunningverlener)
binnengekomen. hetgeen vooral te dankenwas aan de "Sammel einspruch"-aktie die deGrünen hadden gevoerd.
INFORMELE INSPRAAKMOGELIJKHEID
De deelstaat had blijkbaar een invasievan alle insprekers verwacht want eeninmense sporthal was als lokatie gehuurd.De enkele tientallen deelnemers die uiteindelijk kwamen opdagen vormden daarmeeeen schril kontrast. Van de 4 vanuit Nederland reagerende organisaties (0166
Gelderland. Gelderse Milieufederatie,Kritiese Massa en de Nijmeegse Energiewinkel) was een vertegenwoordiger aanwezig. Nederlanders werden dus wel toegelaten, hadden echter volgens Dreyhaupt-die de bijeenkomst namens de deelraadvoorzat- slechts een "informele mogelijkheidil aan de procedure deel te nemen.Volgens hem was dit met de Nederlandseregering overeengekomen.(In feite houdt dit in dat hoogstenseventueel nieuwe informatie wordt meegewogen. de indieners van de bezwarenspelen echter geen rol in de verderejuridiese afwikkeling. bijvoorbeeld tegeneen beslissing in beroep gaan. VOor deDuitse atoomwet houdt het risiko vansnellekweekreaktoren bij de grens op.)
KERNVERANDERING
Inzet van de bezwarenprocedure vormthet plan van de SBK (Exploitant waarvan ook de gezamelijke ned. elektrici-
15
teitsbedrijven aandeelhouder zijn) eenreaktorkern te installeren die afwijktvan de oorspronkelijke kernversie, dezgn. "Mark 111- kern. Volgens de SBK ishet volstrekt overbodig hier moeilijkover te doen. In een brief van januari 183verzoekt men het deelstaat ministerievoor Arbeid, Gezondheid en Sociale Zakende genoemde openbare procedure achterwegete laten. Immers de nieuwe kern Mark lazou al vanaf 1973 in de analyses en onderzoekingen zijn opgenomen en geen negatieve invl oed ëp de veilighei dsaspektenvan de kweekreaktor vertonen. De deelstaat echter wil niet uit zin rol vanobjektieve beoordelaar vallen, negeert
het verzoek en begint met de procedure,die overigens los staat van de processentegen verlening van de bedrijfsdeelvergunningen die Jozef Maas nog steeds voert.
De kernverandering heeft naar verluidvooral een bedrijfsekonomische achtergrond en houdt globaal het volgende in:1. Oe splijtstofzone wordt met één rij
brandstof elementen vergroot, terwijlhet aantal elementen in de kweekmantelvan 5 tot 2 wordt verkleind. Dit betekend dat de hoeveelheid splijtbaar plutonium in de reaktorkern met 340 kg,tot 1180 kg, toeneemt.
2.Met deze verandering "broedt" de reaktor feitelijk niet meer omdat zijnkweekfaktor kleiner wordt dan 1 (max0,96) Owz er wordt minder plutoniumgeproduceerd dan voor de stroomproduktie verbruikt. Op de hoorzittingbeweert de SBK "geen waarde meer tehechten aan de kweekfaktorII.
3.Door de vergroting van de splijtstofzone wordt ook de thermiese kapaciteitvan de reaktor iets verhoogd doordatin tegestellin9 tot de oude kernvariant eerder de volledige kapaciteitkan worden berei kt. Di t wederom zoutot een IIduidelijke verlaging van deexploitatiekosten" leiden. Op de hoorzitting werd niet duidelijk gemaakt
~~. .._.~~.'~""'" --'--~.............<00 . .......-.........-..-.........,
........-4 _',.--., ........~.. :dC't.,..,..
wat dit konkreet inhoud.4.ln de oorspronkelijke plannen zou het
zogenaamde Magnox-plutonium -dat eentypiese samenstelling heeft- als brandstof worden ingezet. Slechts 34% vande behoefte bleek met plutonium uit deMagnox-reaktoren te dekken. Het overgrote deel van de benodigde brandstofis nu afkomstig uit opgewerkte elementen van 1ichtwater-reaktoren (LWR).Dit bevat meer schadelijke radionucliden. Oe invloed van het anderssoortige plutonium op ongevalsmechanismenblijkt zeer gebrekkig onderzocht.
16
OE EERSTE ZITTINGSDAG
Het begon veelbelovend: De eerste spreker stelde al di rekt een IlBefangenheitsantraq", dat wil zeggen hij vond dat dedeelstaat niet in saat was een objektieve beoorde1i ng i n deze vergunni ngenprocedure te geven, omdat hij via het elektriciteitsbedrijf (RWE) direkt bij debouw van Kalkar betrokken is. Er ontstondlichte paniek, de zitting werd een halfuur geschOrst en de voorzittende kommissie moest noodgedwongen ruggespraak houden met regeri ngssferen in Düsseldorf.Deze stelden het licht natuurlijk opgroen.De paniek werdechter iets groter toende tweede inspreker, ene heer 01ivier,kommissielid, over het aannemen vansteekpenningen onderhield. Olivier zou-als hoge ambtenaar- van een dochteronderneming van het F1ickconcern inruil voor een bouwopdracht (SNR) eenbedrag met 5 cijfers voor de kommahebben ontvangen. Olivier ontkende nietgaf echter ook niets toe.
Vervolgens werd door iemand uit een officieel stuk van het Bundesinnenministerium geciteerd, waarin de eis wordtgeformuleerd dat de inspraakrondes deinbedrijfname van de SNR niet mogenophouden. Druk dus van de landelijkeoverheid op de deelstaten de derde aanslag op zijn verantwoordelijkheid alsvergunningsverlener. Het bondsdaglidStratmann van de Groenen merkte hierover op dat zijn partij het voorstelzal lanceren om de duitse atoomwetgeving zodanig te veranderen dat de zeggenschap van deelstaten over dergelijkeobjekten sterk wordt vergroot. Verdergaf hij -met de deelstaatverkiezingenvan 12 mei '85 in het verschiet- de SPO
een schot voor de boeg. "De Groenenzullen nimmer een SPDregering gedogendie de kweekreaktor tolereertIl
50 KG ZEER ZUIVER PLUTONIUM
In het middaggedeel te dat vooral door des-kundigen van Maas werd gevuld ston
den twee techniese thema's centraal:kweken/proliferatie en rekriticiteit/vermogensexcursie.Volgens Maas' adviseur Kollert zal deSNR jaarlijks 50 kg plutonium met eenzuiverheidsgraad van 97% gaan kweken.Het probleem van de verspreiding vankernwapens heeft tot nu toe in deofficiële Kalkardiskussie geen enkele
rol gespeeld. Tijdens de zitting leesteen vertegenwoordiger van het Bundesinnenministerium een verklaring voorwaarin de loftrompet wordt gestokenover de kontrole organen en internationale verdragen die verspreiding moeten tegen gaan. Een rammelend verhaalwaarop Kollert misschien wat beter hadmoeten inspringen.De vraag hoeveel minder plutonium- nade overgang van Mark 1 naar Mark lawordt gekweekt t blijkt voor deskundigen te moeilijk. Nadat de SBK heeftuitgesproken dat ze "geen waarde meerhecht aan de kweekfaktor" doet Kollerthet dubieuze voorstel aan de deelstaat dan maar een vergunning te verlenen voor een kernvariant "die geenkweekmantel heeftil t Maar hopelijk bedoelde hij het niet serieus.(Overigens zou een grotere daling vanhet aantal kweekelementen dan in deMark la-versie volgens de SBK geen verder financieel voordeel brengen.)Wat betreft rekritikaliteit/vermogensekskursie herhaalde zich de techniesediskussie die ook al in april '84 had
17
gewoed (zie LEKbull. mei 184). De experts die de SBK had opgetrommeld (hetwaren er tientallen) bleven bij hetstandpunt dat energie-explosies groterdan 370 MWs zijn ( dit is de maximalebelasting van de tankwand) .De "qrobe"Rechnungen" bij Mark 1 waren volgenshun ook op Mark la van toepassing. Hetwaarschijnlijkst zijn excursies van 23MWs t op z'n hoogst: 100 MWs.Richard Doderer t adviseur van MaaSt wasechter in zin computerberekeningen tot800 MWs gekomen; dwz daarna was men metrekenen opgehouden.
VERVOLG
Navraag leerde dat op de tweede en derdedag van de hoorzitting deels de techniese diskussie werd voortgezet: oa kwamhet punt van de plutonium-samenstelling(Magnox/LWR) en haar invloed op hetMark la-concept aan bod.Aan de andere kant bleek It ook mogelijk over andere onderwerpen als deenergiepolitieke noodzaak van Kalkare.d. vragen te stellen en opmerkingente maken; een open aanpak die bij dergelijke inspraakrondes meer uitzonderingdan regel zijn.Wat gebeurt er nu met de gegevens vande hoorzitting? Op ambtelijk nivo zalde Technische Uberprüfungs Varein( deDuitse TNO) een rapport samenstellenop basis van de binnengekomen gegevensDit moet over 6-9 maanden klaar zijn twaarna de deelstaat een besluit overde vergunningsverlening neemt. Hiertegen kan mogelijk weer beroep aangetekend worden (niet door Nederlandersdus) •Nu maar hopen dat dat niet het enigeis wat tegen de dreigende ingebruikname wordt ondernomen.
Ronald Jansen
Zure regen week
De internationale zure regen week zalvan 14-21 april 1985 plaatsvinden. InNederland zullen tal van natuur- enmilieuorganisaties akties gaan ondernemen. Zowel op landelijk als op plaatselijk nivo zal ruime aandacht aan zureregen worden besteed. Door middel vanvoorlichting, educatie en aktie zullengroepen het land overspoelen met zureregen.
-\
Ook in ander landen staan zure regenakties op stapel. In Europa, Canada ende VS zullen bestuurders en verzuurdersonderdruk gezet worden. De olieraffinaderijen die niets doen, de elektriciteitscentrales die slechts met moeitetot maatregelen overgaan, de boerendie in een door het EEG beleid geforceerde positie zitten, de automobilist die niet met de hoge kosten vaneen katalysator wil worden opgescheeptallen zullen aan de orde komen.Milieudefensie zal over deze thema'sbrochures maken. Ook aan de dreigingom dan maar voor kernenergie te kiezenzal aandacht worden besteed. Naast alle
18
andere bezwaren die in dit bulletin deafgelopen jaren naar voren zijn gebrachtvervangt kernenergie alleen maar het enemilieuprobleem door het andere. Daarnaast zijn er sterke aanwijzingen dat deuitsoot van radioaktieve stoffen doorkerncentrales de effekten van zure regenvers terken .In het januari nummer van het blad Milieudefensie werd een onderzoek van Staatsbosbeheer besproken. In dit onderzoekdat zij begin december publiceerde blijktdat 50% van ons bos is aangetast. Ruim10% is al zo aangetast dat deze bomenniet meer te redden zijn.Verder wordt er gewerkt aan een diaserieover zure regen en een aktiehandleidingvoor lokale groepen die aan de zure regenweek mee willen doen.Daarnaast is er een vierkleuren ansichtkaart van Milieudefensie verschenen diede zure regenweek aankondigt.Als laatste is er een informatiekrantover zure regen verschenen, gericht opscholieren maar ook te gebruiken op voorlichtingsbijeenkomsten.
AKTIE BOSALARM
De aktie bosalarm is een landelijke zureregen wandeltocht op 14 april. Er wordenexcursies georganiseerd in aangetaste bossen. Gezien het belang van de zaak wordenminstens 10.000 deelnemers verwacht. Mensen die zich op willen geven als excursieleider kunnen zich opgeven bij het IVN,Milieudefensie en de provinciale milieufederaties in Gelderland, Overijssel, Brabant, Utrecht en Groningen. De plaatsenwaar de excursies worden gegeven zullenin de loop van maart bekend worden gemaakt. Ter gelegenheid van de aktie zaleen schadebeeld brochure verschijnen overhoe je schade aan bomen kunt herkennen.Al het bovengenoemde materiaal kan besteldworden bij VMD, 2e weteringplantsoen 9,Amsterdam tel 020-221366
Dave van Doyen
•reCenSle
In het boekje "Kernenergie, verlichtingof conflict" heeft Herman Damveld -geenonbekende i n het land van de kernenergie- een nieuwe pennevrucht neergevleid.
De hoofdmoot van het boek (157 pag.) behandelt de dis kussie over de prij s vankernenergie en de opls1ag van het radioaktieve afval. Twee zaken die op hetogenblik volop in de aandacht zijn. Damveld knoopt aan bij de kont roverse-zi ttingen die een onderdeel waren van deBrede Maatschappelijke Diskussie.Helder wordt in ieder geval dat er veelvraagtekens gezet kunnen worden bij hetargument waar vooral de minister van Ekonomische Zaken nogal eens mee zwaait'dat kernenergie zo goedkoop' is.Duidelijk wordt ook dat het werkelijkonzinnig is om aan te nemen dat de problemen rond opslag van radioaktief materiaal zo goed als opgelost zouden zijn .In het boekje wordt met name ingegaanop de opslag-mogel ijkheden in zoutkoepelshetzij onder de Noordzee. hetzij onder
land. In dat laatste geval gaat het danvooral om zoutvoorkomens in het noorden
van ons land.Glashelder toont Damveld aan dat. alsopgestelde kriteria waaraan zoutkoepelszouden moeten voldoen worden gehanteerd,er geen zoutkoepel in Nederland overbl ijft, die voor opslag geschikt is .Te vrezen valt echter dat eerder de kriteria aangepast zullen worden dan de enige logische konklusie getrokken wordt,n.l . : geen opslag en dus geen produktie.
In de inleidende hoofdstukken worden deproblematieken van kostenberekening enafval opslag in een bredere kontekstgeplaatst. Drie dingen spelen daarbijeen rol:wetenschapsopvatting, het begrip overheid/staat en de geschiedenis van deverwachte elektri citeitsbehoefte inNederland.Wat die eerste twee elementen betreft :Damveld laat zien hoe bi j herhaling deoverheid zonder al te veel argumentenhet monopolie claimt op het vaststel -len wat nu 'echt wetenschappelijk ' is.Maar interressanter is nog het derde element : de verwachte elektriciteitsbehoefte .
Ig
In de vijftiger en zestiger jaren werdnog uitgegaan van een gigantische groeivan de elektric iteitsbehoefte . Nog uit1972 stamt een staatje, waarin de behoefte aan opgesteld elektrisch vermogen voor het jaar 2DDD geschat werd op70.000 MW . In de helft van die behoeftezou voorzien moeten worden door zo'nstuk of 35 kerncentrales. Dat houdt indat men mogelijkheden zag om nog eens35. 000 MW op andere wij ze te produceren.Inmiddels is de schatting dat er rondlOOD behoefte zal zijn aan een opgesteldvermogen van zo 'n 16.000 MW. Dat is dusomprecies te zijn minder dan de helft vanhet vermogen dat men in 1972 uit anderebronnnen dan kernenergie dacht op tewekken. En dan te bedenken dat ze toennog maar weinig weet hadden van wat erallemaal zou kunnen met warmte/krachtkoppeling, wind en biogas .Steeds meer dringt zich de vraag op:Waarom moet er toch - i n feite tegen iederbeter weten in- zo hard voortgehamerdworden op het aambeeld van de kernenrgie.
Het nieuwe boekje van Damveld i s eennuttig werkje. Jammer is alleen dat-vooral bij de besprekingen van de kontroverse zittingen- Damveld zich veelvuldig laat verleiden tot het geven vaneen wat al te persoonlijk getint verslag .
Het boekje Kerhenergie, verlichting ofkonfl ikt is te bestellen bij de GMF enkost f9,- . Bij stort i ng van fl3, 25 opgiro 2999383 van Milieufederatie Groningen krijgt u het boekje toegezonden .
Hans Lourens
Steun de britse mijnwerkersIn Groot Brittanië is er nu al ongeveernegen maanden een grote staking in dekolenmijnen aan de gang. De regeringThatcher is vastbesloten een groot aantal kolenmijnen te sluiten. De vakbondvan mijnwerkers. onder leiding vanScargill vecht hiertegen.De achtergrond van de regeringspolitiekis naast het beknotten van vakbondsrechten haar energiepolitiek.In de ogen van Thatcher is het noodzakelijk dat de elektriciteitsvoorziening in Groot Bri ttanië voor een grootdeel gaat gebeuren door het gebruikenvan kernenergie.Net als in Frankrijk is dat mede geïnspireerd door het atoombewapeningsprogramma. Ook de britse regering wil haaratoomwapens moderniseren. Ze heefthier -uiteraard- plutonium voor no-
agenda
9 maart demonstratie tegen Borssele 2in Middelburg
8-10 maart diskussieweekend over zureregen van VMD
begin maart verschijnen van de energiekrant van het LPTK
mei diskussie weekend LPTK
Er worden een aantal thema dagen gehouden onder het motto: "De schouders ondereen duurzaam energiebelei dIl. Organisatie: WED, ODE, VMO, plaats: Kargadoor.oude gracht 36 Utrecht. Data:2 maart energie zuinige nieuwbouw13 april warmte-kracht en plaatselijke
groepen11 mei brandstofbesparing in bestaande
bouw8 juni kollektief beheer windmolens21 september milieukonsekwenties klein
schalige opwekking
14-21 april internationale zure regenweek
20
dig. Die kan ze krijgen uit het afvalvan kerncentrales.Zo is het gevecht voor het openhoudenvan de engelse mijnen ook een gevechttegen het kernenergie en kernbewapeningsplan van Thatcher.De britse mijnwerkers verdienen dan ookalle steun van de Nederlandse antikernenergiebeweging en vredesbeweging.
Auke van Nie
JE WfJt.f)1
E,1C ""f1Zil WATVANJHAAR.
'T J~ TiltH/Jol< NltTALLES.
kolofonHet LEK-bulletin wordt uitgegeven onderverantwoordelijkheid van het LandelijkEnergie Komitee en verschijnt minimaalzes keer per jaar.
Het LEK is gevestigd op het Tweede ijeteringplantsoen 9, 1017 ZO Amsterdam.te1. 020-22 13 66. Voor donaties -alti jdwelkom- is er het giro nr. 35 67 199t.n.v. LEK. Leusden. graag vermelden'gift ' .
Aan dit nummer werkten mee:John Hontelez. Auke van Nie, Dave vanDoyen. Ronald Jansen en Hans lourens.