new realni sektor 01 - cbcg · 2020. 2. 10. · industrijska proizvodnja sektor industrije bilježi...

REALNI SEKTOR 01

13

Realni sektor

1.1. Bruto domaći proizvod

Crnogorska ekonomija je prethodne dvije godine ostvarila značajan realni rast od 4,7% i 5,1%, res-pektivno. Prema preliminarnim podacima Monstat-a u prva dva kvartala 2019. godine zabilježen je umjereniji rast (3,0% u prvom i 3,2% u drugom kvartalu) u odnosu na isti period prethodne godine, što je očekivano imajuću u vidu visoku bazu tj. visok nivo ekonomske aktivnosti u prethodnoj godini.

Raspoloživi statistički pokazatelji u većini sektora, tokom prvih devet mjeseci ove godine uglavnom imaju trend rasta, u odnosu na isti period 2018. godine. Rast se bilježi u sektoru građevinarstva, tr-govini i većini vidova saobraćaja, dok je značajan rast ostvaren kod broja dolazaka i noćenja turista. Zabilježen je pad u sektoru šumarstva i pad ukupne industrijske proizvodnje, kao rezultat pada proi-zvodnje u sektorima prerađivačka industrija i snabdijevanja električnom energijom, gasom i parom, dok je u sektoru vađenja ruda i kamena zabilježen rast.

Prema projekcijama CBCG očekuje se da će stopa rasta BDP-a u 2019. godini iznositi 3,2%, što je u skladu sa prognozama većine međunarodnih institucija.

Tabela 1.13

Realni rast BDP-a (%)

2016. 2017. 2018.20193

Q1 Q2

BDP – realna stopa 2,9 4,7 5,1 3,0 3,2

Izvor: MONSTAT

U ovom periodu zabilježen je blagi rast potrošačkih cijena u odnosu na decembar prethodne godine. Istovremeno je zabilježen i rast zaposlenih, ali i značajan pad nezaposlenih lica u odnosu na prvih de-vet mjeseci 2018. godine.

1.2. Djelatnosti

1.2.1. Industrijska proizvodnja

Sektor industrije bilježi pad ukupne proizvodnje u prvih devet mjeseci 2019. godine, nakon prošlo-godišnjeg oporavka koji je bio prevashodno rezultat značajnog rasta u sektoru snabdijevanja elek-tričnom energijom, gasom i parom i pozitivnih rezultata u sektoru prerađivačke industrije. U ovom periodu ostvaren je pad ukupne industrijske proizvodnje od 8,1% u odnosu na isti period 2018. godine.

3 Preliminarni podaci. Stope po kvartalima odnose se na isti period (kvartale) prethodne godine.

14

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2019

Pad proizvodnje je evidentiran u sektorima prerađivačka industrija (-5%) i snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom (-16,8%), dok je u sektoru vađenja ruda i kamena zabilježen rast proizvodnje (16,1%).

Posmatrano po mjesecima, najveći rast indu-strijske proizvodnje zabilježen je u junu (25,8%) i septembru (9,9%), dok je najveći pad zabilježen u januaru (-27%) i aprilu (-24,1%).

U prerađivačkoj industriji je tokom prvih devet mjeseci 2019. godine, u odnosu na isti period prethodne godine evidentiran pad proizvodnje u šest oblasti prerađivačke industrije (Tabela br. 1.2). Najveći pad proizvodnje zabilježen je u obla-sti proizvodnje prozvoda od ostalih nemetalnih minerala (-22,1%), koja je u istom periodu pret-hodne godine bilježila najveći rast (60,5%). Naj-manji pad zabilježen je u oblasti proizvodnja me-talnih proizvoda, osim mašina i uređaja (-5,5%). U istom periodu u osam oblasti je zabilježen rast proizvodnje. Najveći rast zabilježen je u oblasti proizvodnja namještaja (68,9%), koja već treću godinu za redom bilježi dvocifrene stope rasta, ali i dalje daje mali doprinos ukupnoj industrij-

Industrijska proizvodnja, godišnja i mjesečna stopa

Grafik 1.1

Izvor: MONSTAT

Tabela 1.2

Oblasti prerađivačke industrije, indeksi promjene

Oblast industrije/ Period Jan.-Sep. 2019.Jan.-Sep. 2018.

PRERAĐIVAČKA INDUSTRIJA − ukupno 95,0

Proizvodnja prehrambenih proizvoda 105,2

Proizvodnja pića 107,9

Proizvodnja duvanskih proizvoda -

Proizvodnja odjevnih predmeta 91,5

Proizvodnja kože i predmeta od kože 100,0

Proizvodi od drveta, plute i sl. 136,2

Proizvodnja papira i proizvoda od papira 90,5

Štampanje i umnožavanje audio i video zapisa 120,7

Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 115,6

Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda i preparata 125,1

Proizvodnja proizvoda od gume i plastike 100,7

Proizvodnja proizvoda od ostalih nemetalnih minerala 77,9

Proizvodnja osnovnih metala 88,1

Proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja 94,5

Proizvodnja mašina i opreme na drugom mjestu nepomenute 79,7

Proizvodnja namještaja 168,9

Izvor: MONSTAT

15

Realni sektor

skoj proizvodnji (učešće od samo 0,1% u 2018. godini). Najmanji rast je zabilježen u oblasti proizvodnja proizvoda od gume i plastike (0,7%).

Imajuću u vidu da u okviru prerađivačke industrije značajno učešće ima proizvodnja osnovnih me-tala (17,5% u 2018. godini, odnosno 9,2% u ukupnoj industriji)4, investicije u ovoj oblasti u mnogome će doprinijeti razvoju ovog sektora. U julu je otvorena fabrika za proizvodnju aluminijskih legura u formi malih ingota, u koju je uloženo više od 10 miliona eura, a planirane su i investicije u fabriku za proizvodnju trupaca i fabriku za proizvodnju aluminijske žice.

Sektor vađenja ruda i kamena, tokom prvih devet mjeseci 2019. godine, u odnosu na isti period pret-hodne godine, bilježi rast proizvodnje od 16,1%. Rast proizvodnje u ovom periodu zabilježen je u obla-stima vađenja ruda metala (30,1%) i vađenja uglja (1,8%), dok je u oblasti ostalo rudarstvo ostvaren pad proizvodnje (-2,4%).

4 “Informacija o stanju u sektoru prerađivačke industrije“, 135. sjednica Vlade CG sept. 2019. godine

Industrijska proizvodnja po sektorima, godišnje stope

Grafik 1.2

Izvor: MONSTAT

16


Nakon prethodne godine kada su zabilježeni značajni rezultati (proizvodnja u hidroelektranama je prebacila godišnji plan za 22%, a TE Pljevlja proizvela 10% više od godišnjeg plana), sektor snabdijeva-nja električnom energijom, gasom i parom, u prvih devet mjeseci ove godine, bilježi pad proizvodnje od 16,8% u odnosu na isti period 2018. godine. U ovom periodu HE Perućica je proizvela 521 GWh (17,3% manje od plana za devet mjeseci), a HE Piva 532 GWh (14,2% manje)5. TE Pljevlja je u istom periodu pak premašila planiranu proizvodnju za 4% (proizvodnja 1004GWh). U septembru je zabilje-ženo poboljšanje u ovom sektoru, kada je evidentiran rast od 24,2% u odnosu na isti mjesec prethodne godine.

U julu Vlada Crne Gore usvojila je Odluku o dugoročnom energetskom bilansu za period od 2020. do 2022. godine koji obuhvata: bilans električne energije, bilans uglja, bilans nafte, naftnih derivata i biogoriva, bilans prirodnog gasa i bilans toplotne energije, kao i mjere za njegovu realizaciju. Njime se shodno Zakonu o energetici, između ostalog, utvrđuju potrebe za energijom, odnosno energentima koje je neophodno obezbijediti radi balansa snabdijevanja i potražnje, urednog i kontinuiranog snab-dijevanja kupaca u datom periodu, zatim izvori obezbjeđivanja potrebnih količina energije, odnosno energenata, kao i način snabdijevanja pojedinim vrstama energije i energentima.

1.2.2. Turizam

Trend pozitivnih rezultata u sektoru turizma se nastavlja kao rezultat velikih ulaganja u povećanje konkurentnosti i prepoznatljivosti Crne Gore kao značajne turističke destinacije. Kroz uvođenje no-vih vidova turizma, otvaranje velikog broja hotela visoke kategorije, poboljšanjem turističke infra-strukture poput skijališta, žičara, nastoji se unaprijediti turistička ponuda. U prvih devet mjeseci 2019.

godine zabilježen je rast dolazaka i noćenja i do-maćih i stranih turista u kolektivnom smještaju. Prema podacima MONSTAT-a, u Crnoj Gori je u posmatranom periodu u kolektivnom smještaju boravilo 1,1 milion turista, što predstavlja rast od 16,4% u odnosu na isti period prethodne go-dine. U ovom periodu, u kolektivnom smještaju, zabilježen je rast broja dolazaka i domaćih (7,4%) i stranih turista (17,5%) u odnosu na isti period prethodne godine.

U strukturi ukupnih dolazaka u kolektivnom smještaju, najveći broj dolazaka zabilježen je u primorskim opštinama, naročito tokom ljetnje turističke sezone, kao i u glavnom gradu. Od ukupnih dolazaka turista najviše je posjetilo Budvu (39,9%), zatim Podgoricu (13%), te opštine Herceg Novi (12,4%), Ulcinj (7,2%) i Bar (6,3%). Učešće ostalih opština u strukturi ukupnih dola-zaka turista prikazano je na grafiku br. 1.4.

5 Izvor: Elektroprivreda Crne Gore (List „Elektroprivreda“ br. 393).

Dolasci turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – septembar

Grafik 1.3

Izvor: MONSTAT

17

Realni sektor

Tokom prvih devet mjeseci 2019. godine u kolektivnom smještaju ostvareno je 4,2 miliona noćenja, što je za 9,5% više u odnosu na isti period prethodne godine. Od ukupnog broja noćenja u kolektivnom smještaju, domaći turisti su ostvarili 401.697 noćenja, što je za 8,4% više nego u istom periodu 2018. godine, dok su strani turisti ostvarili 3,8 miliona noćenja, što predstavlja rast od 9,6%. Rast noćenja je zabilježen u svim turističkim mjestima, pri čemu se i dalje najveći broj noćenja realizuje u primorskoj regiji (89,2% od ukupnih noćenja). Broj noćenja turista na primorju je bio za 9,4% viši u odnosu na prvih devet mjeseci prethodne godine, a povećan je i broj noćenja u ostalim turističkim mjestima za 7,2%, planinskim mjestima za 9,5%, u glavnom gradu za 11,1% i u ostalim mjestima za 29,4%. U cilju bolje valorizacije potencijala sjeverne regije posljednjih godina se povećavaju ulaganja u razvoj planin-skog turizma. Tu se prvenstveno misli na skijališta, nove staze, žičare. Do 2022. godine, pored pove-zivanja skijališta Kolašin 1600 i Kolašin 1450, planirana je i izgradnja ski centara na Hajli, Cmiljači i Žarskom, kao i dodatna valorizacija skijališta na Durmitoru.

U ovom periodu u ukupnoj strukturi noćenja u kolektivnom smještaju najzastupljeniji su bili tu-risti iz Rusije (14,3%), Srbije (11,9%), Francuske (7,5%), Njemačke (6,3%), Ujedinjenog Kraljev-stva (6,2%), Poljske (4,5%), Bosne i Hercegovine (3,5%) (grafik br. 1.6).

Struktura dolazaka turista u kolektivnom smještaju po opštinama

u prvih devet mjeseci 2019. godine, % učešće

Grafik 1.4

Izvor: MONSTAT

Noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – septembar

Grafik 1.5

Izvor: MONSTAT

Struktura noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar-septembar 2019. godine

Grafik 1.6

Izvor: MONSTAT

18


1.2.3. Šumarstvo

U sektoru šumarstva drugu godinu za redom bi-lježe se negativne stope u proizvodnji šumskih sortimenata. Nakon pada od 15,6% u 2018. godi-ni, u prvih devet mjeseci 2019. godine proizvede-no je ukupno 182.460 m³ šumskih sortimenata, što predstavlja pad od 16,3%6 u odnosu na isti period 2018. godine. U trećem kvartalu je ipak došlo do blagog oporavka sa rastom proizvodnje šumskih sortimenata od 2,3%7 u odnosu na treći kvartal 2018. godine.

1.2.4. Građevinarstvo

Realizacija projekata u oblasti putne i energetske infrastrukture, projekata izgradnje turističkih ka-paciteta, a posebno privođenje kraju radova na prvoj dionici autoputa Bar-Boljare (postavljen prvi sloj asfaltnog zastora, završena tri mosta Gornje Mrke, Suvovara i Preslo i realizovano spajanje mosta Moračice i dr.) doprinijeli su nastavku pozitivnog trenda u građevinarstvu iz prethodne četiri godine.

6 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim je proizvodnja manja za 14% za isti period.7 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim je proizvodnja veća za 7,2% u odnosu na Q3 2018.godine.

Proizvodnja šumskih sortimenata, m³

Grafik 1.7

Izvor: MONSTAT

Građevinska aktivnost

Grafik 1.8

Izvor: MONSTAT

19

Realni sektor

Prema evidenciji MONSTAT-a, vrijednost izvršenih građevinskih radova u ovom periodu iznosila je 591,6 miliona eura i bila je viša za 18,7% u odnosu na isti period prethodne godine, dok je građevinska aktivnost mjerena efektivnim časovima rada veća za 6,2%.

1.2.5. Saobraćaj

U prvih devet mjeseci tekuće godine ostvaren je rast u većini vidova saobraćaja u odnosu na isti period 2018. godine. Poboljšanjem avio dostu-pnosti Crne Gore promet putnika na aerodromi-ma zadnjih godina bilježi rekorde. Kontinuirano se realizuje sanacija lokalnih i magistralnih pu-teva i radi na poboljšanju uslova u željezničkom saobraćaju. Radovi na izgradnji prve dionice autoputa Bar- Boljare su u toku, dok se završe-tak radova očekuje u septembru 2020. godine. U cilju poboljšanja ekonomskog razvoja zemlje, unaprijeđenja sigurnosti, povezanosti i ekološke održivosti transportnog sistema i integracije sek-tora saobraćaja, kao i usaglašavanja regulatornog okvira ovog sektora sa pravnim tekovinama EU, a posebno TEN-T8 smjernicama i standardima, Vlada je usvojila Strategiju razvoja saobraćaja Crne Gore 2019-2035. godine.

Prema podacima MONSTAT-a, u prvih devet mjeseci 2019. godine, u drumskom saobraćaju prevezeno je 1%9 više putnika nego u istom pe-riodu prethodne godine, dok je prevoz robe veći za 10,2%10. U željezničkom saobraćaju je u prvih devet mjeseci ove godine prevoz putnika manji za 0,1%11, dok je prevoz robe veći za 10,5%12 u odno-su na isti period prethodne godine.

Rast broja putnika na aerodromima Podgorica i Tivat zabilježen je u prvih devet mjeseci 2019. go-dine. Na oba aerodroma prevezeno je ukupno 2,3 miliona putnika, što je za 7% više nego u istom periodu prethodne godine, dok je prevoz robe smanjen za 8,9%. Ostvareni promet na aerodromi-ma, u poređenju sa uporednim periodom (prvih devet mjeseci godine), u stalnom je porastu još od 2010. godine. Nakon uvođenja novih letova za Crnu Goru iz Velike Britanije, Francuske, Holandije, Belgije, Skandinavije, Rusije i Poljske u prethodnom periodu, početkom ovogodišnje ljetnje sezone otvorena je linija Podgorica-Barselona. Ovim će se doprinijeti porastu priliva turista iz Španije, i

8 Transevropska transportna mreža (Trans-European Transport Network).9 Izraženo preko broja prevezenih putnika, a preko putničkih km pad prevoza putnika od 1,2%.10 Izraženo preko prevezene robe u hiljadama tona, a preko tonskih km rast prevoza robe od 3,2%.11 Izraženo preko prevezenih putnika u hiljadama, a preko putničkih kilometara povećanje od 0,2%.12 Izraženo preko hiljada tona, a izraženo tonskim kilometrima povećanje je iznosilo 9,4%.

Broj putnika u drumskom saobraćaju u 000

Grafik 1.9

Izvor: MONSTAT

20


svakako uticati na veći prevoz putnika i iz ze-malja regiona koji će preko Podgorice putovati u Barselonu. (grafik 1.10).

Ukupni promet u lukama iznosio je 1,5 miliona tona, i bio je veći za 7,3% u poređenju sa istim periodom prethodne godine, od čega se na izvoz odnosilo 50,4%, a na uvoz 49,6%. Izvoz je u ovom periodu povećan za 45,2%, a uvoz smanjen za 14,5%.

1.3. Cijene

Potrošačke cijene su u septembru 2019. godine u odnosu na isti mjesec prethodne niže za 0,2%, dok je prosječna stopa potrošačkih cijena (pr-vih devet mjeseci 2019. godine u odnosu na isti period prethodne godine) iznosila 0,3%. Inflaci-ja, mjerena potrošačkim cijenama, u septembru je, u odnosu na decembar 2018. godine, iznosi-la 0,4%. Rast cijena je najvećim dijelom rezultat rasta cijena u kategorijama hrana i bezalkoholna pića (3,0%) i hoteli i restorani (3,2%). Posmatra-jući kretanje cijena na mjesečnom nivou, najve-ći rast potrošačkih cijena zabilježen je u martu (0,6%), dok je najveći mjesečni pad zabilježen u junu (-0,7%).

Najveći rast cijena u septembru u odnosu na de-cembar 2018. godine zabilježen je u kategoriji ho-teli i restorani od 3,2% (tabela br. 1.3), pri čemu su najviše povećane cijene usluga smještaja za 7%. Najveći pozitivan doprinos ukupnoj inflaciji ipak su ostvarile cijene u kategoriji hrana i bezal-

koholna pića (1,0 p.p.). Na rast cijena u kategoriji hrana i bezalkoholna pića najviše su uticale veće cijene voća (14,2%), povrća (5,5%), hljeba i žitarica (4,6%), mesa (2,4%). Tokom ovog perioda cijene su povećane i u kategorijama: ostala dobra i usluge (0,9%), namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana (0,7%), prevoz (0,2%) i alkoholna pića i duvan (0,1%). Pad cijena zabilježen je u kate-goriji odjeća i obuća (-6,5%) koja je dala i najveći negativan doprinos (-0,6 p.p.) ukupnoj inflaciji, zatim u kategorijama stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva (-1,3%), komunikacije (-0,9%) i rekreacija i kultura (-0,8%), dok u kategorijama zdravlje i obrazovanje nije bilo promjena cijena u septembru ove godine u odnosu na decembar 2018. godine.

Promet putnika na aerodromima u prvih devet mjeseci godine u periodu 2010−2019. godina

Grafik 1.10

Izvor: MONSTAT

Potrošačke cijene

Grafik 1.11

Izvor: MONSTAT

21

Realni sektor

Tabela 1.313

Učešće pojedinih kategorija u ukupnoj inflaciji13

Ponderi IX 19/ XII 18 stopa doprinos

UKUPNO 1000 100,4 0,4 0,4

Hrana i bezalkoholna pića 341,1 103,0 3,0 1,0

Alkoholna pića i duvan 40,4 100,1 0,1 0,0

Odjeća i obuća 86,1 93,5 -6,5 -0,6

Stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva 154,0 98,7 -1,3 -0,2

Namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana 39,4 100,7 0,7 0,0

Zdravlje 40,8 100,0 0,0 0,0

Prevoz 109,4 100,2 0,2 0,0

Komunikacije 48,5 99,1 -0,9 0,0

Rekreacija i kultura 32,0 99,2 -0,8 0,0

Obrazovanje 18,7 100,0 0,0 0,0

Hoteli i restorani 47,6 103,2 3,2 0,2

Ostala dobra i usluge 42,0 100,9 0,9 0,0

Izvor: MONSTAT i CBCG kalkulacije

Tokom prvih devet mjeseci mjesečna bazna inflacija je prvih pet mjeseci 2019. godine imala niži nivo od zvanične mjesečne inflacije, dok je od juna do septembra bila viša. Bazna inflacija imala je negativ-nu stopu tokom januara, aprila i juna, dok je ostalih šest mjeseci bila pozitivna.

Godišnja stopa bazne inflacije u septembru 2019. godine iznosila je (-0,6%) i bila je niža za 0,4 p.p. od ukupne inflacije. Rast cijena pojedinih poljo-privrednih proizvoda, koji se isključuju iz obra-čuna bazne inflacije, je dao doprinos nešto većoj godišnjoj stopi ukupne inflacije. Godišnja bazna inflacija je svih devet mjeseci bila niža od ukupne inflacije i imala je negativnu stopu u svim mjese-cima osim januaru. (grafik br. 1.12)

Godišnja inflacija u septembru ove godine izno-sila je (-0,2%), dok je godišnja inflacija mjerena harmonizovanim indeksom potrošačkih cijena iznosila 0,3%. Pad cijena, na godišnjem nivou, u kategoriji odjeća i obuća od 8,8% dao je najveći doprinos padu (-0,8 p.p.) ukupnoj godišnjoj sto-pi inflacije, dok je pad cijena od 2,4% u kategoriji prevoz dale doprinos od (-0,3 p.p.). Najveći rast su ostvarile cijene u kategoriji hrana i bezalkhol-na pića od 3,1%. Kretanje cijena u ovim kategori-

13 Napominjemo da se, i pored indeksnih promjena, doprinos učešća pojedinih kategorija zbog ponderacione strukture evidentira tek na drugoj, odnosno trećoj decimali.

Poređenje ukupne inflacije i bazne inflacije, godišnja stopa (%)

Grafik 1.12

Izvor: MONSTAT i kalkulacija CBCG

22


jama u zemalja regiona prikazane su na grafiku br. 1.13. U Euro zoni godišnja inflacija iznosila je 0,8%, pri čemu su najveći uticaj na inflaciju imale cijene usluga sa godišnjim rastom od 1,5% i cije-ne hrane, alkoholnih pića i duvana sa godišnjim rastom od 1,6%.

Poređenjem godišnje inflacije ostvarene u Crnoj Gori i inflacije u izabranim zemljama u septem-bru, vidi se da je negativna godišnja stopa zabilje-žena samo u Crnoj Gori. Najveću godišnju stopu inflacije ima Rumunija (3,5%), dok je najmanja pozitivna godišnja stopa inflacije zabilježena u Sje-vernoj Makedoniji i Bosni i Hercegovini (po 0,3%).

Cijene nafte u prvih devet mjeseci ove godine su niže u odnosu na isti period prethodne godine. Prosječna cijena referentne korpe OPEC-a, u pr-vih devet mjeseci 2019. godine iznosila je 64,4 USD/barel, što je za 8,4% niže u odnosu na pro-sječnu cijenu iz istog perioda prethodne godine.

Prosječna cijena brenta u prvih devet mjeseci bila je 64,5 USD/barel, što je za 10,4% niže u odnosu na prosječnu cijenu iz istog perioda prethodne godine. Prema izvještaju Svjetske banke14, za 2020. godinu se predviđa blagi pad cijena nafte, sa prosječne cijene od 60 USD/barel, koliko se procjenjuje za 2019. godinu, na 58 USD/barel. Prognozirani pad cijena rezultat je očekivanja slabijeg globalnog ekonom-skog rasta, pa time i slabije tražnje za ovim energentom, dok se na strani ponude očekuje povećanje američke proizvodnje stavljanjem u funkciju novih naftovoda.

14 “Commodity Markets Outlook” - October 2019

Godišnja inflacija u izabranim zemljama, septembar 2019. godine Cijene nafte, mjesečna stopa

Grafik 1.14 Grafik 1.15

Izvor: Nacionalni zavodi za statistiku i Eurostat Izvor: MONSTAT i ‘’Monthly Oil Market Reports’’, OPEC

Godišnja promjena cijena u pojedinim kategorijama u izabranim zemljama,

septembar 2019. godine

Grafik 1.13

Izvor: MONSTAT i Zavodi za statistiku izabranih zemalja

23

Realni sektor

Cijene proizvođača industrijskih proizvoda su u septembru u odnosu na decembar 2018. godine zabilježile rast od 2,4%, zbog rasta cijena u sektorima vađenje ruda i kamena (5,2%), snabdijevanja električnom energijom, gasom i parom (3,8%) i prerađivačkoj industriji (0,6%). Na godišnjem nivou cijene proizvođača industrijskih proizvoda su zabilježile rast od 2,8 %.

1.4. Tržište rada

Broj zaposlenih u prvih devet mjeseci, u prosjeku je iznosio 204.230 i bio je viši za 8,2% u odnosu na isti period prethodne godine. Šesnaest od ukupno devetnaest sektora bilježi rast broja zaposlenih, pa je posmatrano po pojedinim sektorima, naj-veći rast zabilježen u sektorima: stručne, nauč-ne i tehničke djelatnosti (23,7%), građevinarstvo (19,2%) i usluge smještaja i ishrane (16,8%). Pad broja zaposlenih zabilježen je u sektorima: snab-dijevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama (-0,3%), finansijske djelatnosti i djelatnosti osigu-ranja (-0,5%) i sektoru snabdijevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija (-0,8%).

Posmatrajući strukturu zaposlenih, tokom prvih devet mjeseci ove godine, prikazanu preko devet-naest sektora, uočava se da je najviše zaposlenih u sektoru trgovina na veliko i malo, popravka motornih vozila i motocikala (19,5%) i državna

Broj zaposlenih

Struktura zaposlenih u procentima

Grafik 1.16

Grafik 1.17

Izvor: MONSTAT

Izvor: MONSTAT

24


uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje (10,8%), dok je najmanje zaposlenih u sektorima va-đenje ruda i kamena (0,7%) i poslovanje sa nekretninama (0,9%).

U cilju jačanja tržišta rada otpočet je projekat Dalji razvoj lokalnih inicijativa za zapošljavanje u Crnoj Gori koji se finansira iz Instrumenta pretpristupne podrške (IPA II) i čija je realizacija planirana do februara 2021. godine. Opšti cilj projekta je podsticanje razvoja inicijativa za zapošljavanje na lokal-nom nivou u cilju unapređenja tržišta rada i povećanja zaposlenosti. Projektom će se podržati izrada lokalnih strategija i akcionih planova za zapošljavanje i razvoj ljudskih resursa, u skladu sa potrebama tržišta a sa ciljem kreiranja većih mogućnosti za zapošljavanje.

Broj registrovanih nezaposlenih lica u prvih devet mjeseci ove godine, u prosjeku, iznosio je 36.532 odnosno 17,2% manje nego u istom periodu prethodne godine. U odnosu na decembar 2018. godine broj evidentiranih nezaposlenih lica u septembru se smanjio za 18,6%.

Stopa nezaposlenosti je, prema podacima Zavoda za zapošljavanje, u septembru iznosila 14,51% i ma-nja je za 3,32 p.p. od stope nezaposlenosti iz decembra prethodne godine. Drugu stopu nezaposlenosti objavljuje MONSTAT na kvartalnom nivou, na osnovu Ankete o radnoj snazi koja je usaglašena sa preporukama Eurostat-a. Kretanje ove dvije stope prikazano je na grafiku br. 1.19.

Zarade

U prvih devet mjeseci 2019. godine prosječna zarada u Crnoj Gori iznosila je 771 eura, dok je prosječna zarada bez poreza i doprinosa iznosila 514 eura, i obije ostvaruju rast po stopi od 0,8% u odnosu na isti period 2018. godine. Najveće zarade bez poreza i doprinosa zabilježene su u sektoru finansijske djelat-nosti i djelatnosti osiguranja (998 eura) i snabdijevanja električnom energijom, gasom, parom i klimati-zacija (856 eura), dok najmanju zaradu bilježe zaposleni u sektoru administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (352 eura) i u sektoru trgovina na veliko i malo, popravka motornih vozila i motocikala (379 eura). Najveći rast zarada bez poreza i doprinosa zabilježen je u sektoru poslovanje s nekretninama 11,5%, dok su najmanje rasle zarade u sektoru finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 0,9%. Pad

Broj nezaposlenih Kretanje stope nezaposlenosti

Grafik 1.18 Grafik 1.19

Izvor: Zavod za zapošljavanje RCG Izvor: MONSTAT i Zavod za zapošljavanje CG

25

Realni sektor

zarada bez poreza i doprinosa evidentiran je u sedam sektora, pri čemu je najveći pad zabilježen u sek-toru prerađivačka industrija (-2,7%), a najmanji pad u sektorima snabdijevanja električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija i snabdijevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama (po -0,6%).

Tabela 1.4

Prosječna zarada bez poreza i doprinosa, po sektorima

Zarade bez poreza i doprinosa Indeks

Ø I - IX 18. Ø I - IX 19. Ø I-IX 19.Ø I-IX 18.

UKUPNO 510 514 100,8

Poljoprivreda,šumarstvo i ribarstvo 537 582 108,4

Vađenje ruda i kamena 672 665 99,0

Prerađivačka industrija 410 399 97,3

Snabdijevanje električnom energijom 861 856 99,4

Snabdijevanje vodom,upravljanje ot 477 474 99,4

Građevinarstvo 456 449 98,5

Trgovina na veliko i trgovina na malo 365 379 103,8

Saobraćaj i skladištenje 545 554 101,7

Usluge smještaja i ishrane 412 428 103,9

Informisanje i komunikacije 708 725 102,4

Finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 989 998 100,9

Poslovanje sa nekretninama 668 745 111,5

Stručne,naučne i tehničke djelatno 436 432 99,1

Administrativne i pomoćne uslužne 346 352 101,7

Državna uprava i odbrana,obav.soc. 588 601 102,2

Obrazovanje 488 498 102,0

Zdravstvena i socijalna zasžštita 553 559 101,1

Umjetnost,zabava i rekreacija 435 426 97,9

Ostale uslužne djelatnosti 434 470 108,3

Izvor: MONSTAT

Boks 1.1 – Prosječne plate po zemljama bivše Jugoslavije, septembar 2019. godine

Podaci o prosječnim platama u septembru 2019. godine pokazuju značajne razlike po pojedinim ze-mljama bivše Jugoslavije. Zarade bez poreza i doprinosa u svim posmatranim zemljama, Sloveniji, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, Srbiji i Makedoniji bilježe rast u odnosu na isti mjesec pret-hodne godine. Najveći nominalni rast neto zarada na godišnjem nivou bilježi Srbija sa rastom od 12,1%, zatim Bosna i Hercegovina 4,5%, Makedonija 4,4%, Slovenija 4,1%, Hrvatska 3,6% i Crna Gora, koja je zabilježila najmanji nominalni rast neto zarada od 0,8%. Slovenija je po neto iznosu prosječne plate i dalje na prvom mjestu, zatim ide Hrvatska, dok je Crna Gora po prosjeku neto plate ispred Bosne i Hercegovine, Srbije i Sjeverne Makedonije.

26


Tabela 1

Plate u zemljama bivše Jugoslavije - septembar 2019. godine, u eurima

Zemlja Bruto plate Neto plate

Slovenija 1712 1105

Hrvatska 1175 868

Crna Gora 775 516

Bosna i Hercegovina 723 468

Srbija 631 457

Sjeverna Makedonija 615 414

Izvor: zavodi za statistiku i centralne banke navedenih zemalja

new realni sektor 01 - cbcg · 2020. 2. 10. · industrijska proizvodnja sektor industrije bilježi...

Documents