i

New York and Geneva, 2011

ယခလမးညႊနက ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ မဟာမငးႀကး႐း (UNOHCHR)

www.ohchr.org ႏင ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန (MCRB)

www.myanmar-reseponsiblebusiness.org တ႔ ပးေပါငးဘာသာျပနဆပါသည။

Note

The designations employed and the presentation of the material in this publication do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the Secretariat of the United Nations concerning the legal status of any country, territory, city or area, or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries.

Symbols of United Nations documents are composed of capital letters combined with figures. Mention of such a figure indicates a reference to a United Nations document.

HR/PUB/11/04

© 2011 United Nations

All worldwide rights reserved

မာတကာ

၁။ လ႔အခြငအေရးအကာအကြယေပးရန ႏငငေတာ၏တာဝန ၃

(က) အေျခခမမား ၃

(ခ) အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈဆငရာမမား ၆

၂။ လ႔အခြငအေရးေလးစားလကနာရန စးပြားေရးလပငနး၏တာဝန ၂၃

(က) အေျခခမမား ၂၃

(ခ) အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈဆငရာမမား ၂၉

၃။ ျပနလညကစားမႈေပးျခငးဆငရာရပငခြင ၅၁

(က) အေျခခမမား ၅၁

(ခ) အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈဆငရာမမား ၅၄

iii

iv

ဤစာအပတြင ကမ ၻာ႔ကလသမဂၢ၏ “အကာအကြယေပးျခငး၊ ေလးစားလကနာမႈရျခငး၊ ျပနလညကစားမႈေပးျခငး” အေျခခမေဘာငအား အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ပတ သကသည စပြားေရးႏင လ႔အခြင အေရးမားဆငရာ လမးၫႊနအေျခခမမား ပါရပါသည။ အဆပါလမးၫႊန အေျခခမမားက လ႔အခြငအေရး၊ ႏငငစေကာပေရးရငးမားႏင အျခား ေသာ စပြားေရးလပငနးမားဆငရာ ကစၥရပတ႔ႏငပတသကသည ကမ ၻာကလသမဂၢအေထြေထြအတြငးေရးမးခပ၏ အထးကယစားလယက ေဖာထတတငျပထားျခငး ျဖစပါသည။ အထးကယစားလယသည အဆပါလမးၫႊန အေျခခမမားက လ႔အခြငအ ေရးေကာငစသ႔ တငသြငးသည ၄ငး၏ေနာကဆးအစရငခစာ (A/HRC/17/31) တြင ပးတြ ေဖာျပထားပါသည။ ၄ငးအစရငခစာတြင လမးၫႊနအေျခခမမားႏင ပတသက သည မတဆကနဒါနးႏင ၎လမးၫႊနအေျခခမမား ေပၚေပါကလာမႈက ဥးတညေစ သည ျဖစစဥအေၾကာငးအရာတ႔ကလညး ေဖာျပထားပါသည။

လ႔အခြငအေရးေကာငစသည အဆပါလမးၫႊနအေျခခမမားက ၎၏ ၂၀၁၁ ခႏစ၊ ဇြနလ ၁၆ ရကေန႔ ရကစြပါ ဆျဖတခကအမတ ၁၇/၄ ျဖင ေထာကခအတညျပခပါသည။

v

xvi

1

အေထြေထြအေျခခမမား

ဤလမးၫႊနအေျခခမမားသည

(က) လ႔အခြငအေရးမားႏင အေျခခလြတလပခြငမားက ေလးစားလကနာေရး၊ အကာ အကြယေပးေရးႏင ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးေရးဆငရာ ႏငငေတာ၏ လကရ တာဝနဝတရားမား၊

(ခ) အထးျပ လပငနးေဆာငတာမားက လပေဆာငေနသည လမႈအဖြ႕အစညး၏ အထးျပအဖြ႔မားအေနျဖင တညဆဥပေဒမားအားလးႏငအည လကနာေဆာင ရြကရနႏင လ႔အခြငအေရးမားေလးစားလကနာရန လအပသည စးပြားေရး လပငနးမား၏ အခနးက႑။

(ဂ) အခြငအေရးမားႏင တာဝနဝတရားမားသည ခးေဖာကမႈမားရလာပါက သင ေတာမႈရၿပး၊ ထေရာကမႈရသည ျပနလညကစားေပးမႈမားႏင လကေလာညေထြ ရရနလအပမႈ။

စသညတ႔က အသအမတျပလက အေျခခ ေဖာထတတငျပထားျခငး ျဖစပါသည။

ဤလမးၫႊနအေျခခမမားသည ႏငငမားအားလးႏင၊ ႏငငစႏငအျခား စးပြားေရးလပငနး မား အားလးတ႔အေပၚတြင အရြယအစား၊ က႑၊ တညေနရာ၊ ပငဆငမႈႏင ဖြ႔စညးပ ကြာျခားမႈမားက အေလးမထားဘ အကးဝငသကေရာကမႈရသည။

ဤလမးညႊနအေျခခမႈမားသည စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ စႏႈနးမားႏင လကေတြ႕လပေဆာငမႈမား ပမေကာငးမြနေစရန ရညရြယသည။ စးပြားေရးလပငနးမား ေၾကာင ထခကခရေသာ လတစဥးခငးစႏင လထအသကအဝနးမားအတြက သသာ ထငရားသည အကးရလဒမားရရေစေရးႏင ထမတစဆင လမႈေရးအရ တညတခငၿမ သည ကမာၻလးဆငရာ ေပါငးစညးမႈျဖစစဥကပါ အေထာကအကျပႏငေစေရးဥးတညပါ

2

သည။ ဤလမးညႊနအေျခခမႈမားက အဆပါ ရညမနးခက႐ႈေထာငမေန၍ ျခင နားလည ထားသငၿပး၊ အေျခခမ တစခကခငးစအလကေရာ၊ အားလးၿခငလကပါ ဖတ႐ႈသင သည။

ဤလမးၫႊနအေျခခမမားတြင ပါဝငေသာ မညသညအခကကမ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒ တာဝနဝတရားအသစမား ဖနတးေပးျခငးအေနျဖငေသာ လညးေကာငး၊ လ႔ အခြငအေရးႏငပတသက၍ အျပညျပညဆငရာဥပေဒအရ ႏငငတစခက ေဆာငရြကရန ရသည သ႔မဟတ လကနာရနရသည ဥပေဒဆငရာ တာဝနဝတရားမားက ကန႔ သတျခငး သ႔မဟတ အားနညးမႈျဖစေစျခငးအေနျဖင ေသာလညးေကာငး မမတယ သငပါ။

ဤလမးညႊနခကအေျခခမမားက ခြျခားဆကဆမႈမရသည နညးလမးျဖင အေကာင အထညေဖာၾကရမည။ အထးသျဖင လြနစြာထခကလြယသည သ႔မဟတ ခြျခားဆကဆ ျခငး ခရႏငဖြယရသညအပစမား သ႔မဟတ ျပညသမားထမ လပဂၢလတစဥးခငးစ၏ အခြငအေရးမားႏင လအပခကမား၊ ၎တ႔ရငဆငေနရေသာ စနေခၚမႈမားက အထး သတျပၾကရမည။ အမးသမးမားႏင အမးသားမားသည မတညေသာ အခကအခ အမးမးႏင ရငဆငရႏငသညကလညး အထးသတျပရမည ျဖစသည။

3

၁။ လ႔အခြငအေရးအကာအကြယေပးေရးဆငရာ

ႏငငေတာ၏တာဝန

(က) အေျခခမမား

၁။ ႏငငမားသည ယငးတ႔၏ ပငနကနယေျမအတြငးႏင/သ႔မဟတ တရားစရငပင ခြင နယပယအတြငး၌ စးပြားေရးလပငနးမားအပါအဝင အျခားေသာ တတယ အဖြ႕အစညးတစခက ကးလြနလာသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမ အကာအကြယေပးရမည။ ယငးသ႔အကာအကြယေပးရာတြင ထေရာကမႈ ရေသာ မဝါဒမား၊ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားခမတျခငး၊ တရားစရင မႈမား ျပလပျခငးတ႔ျဖင ဤကသ႔ေသာ ခးေဖာကမႈမားက ဟန႔တားရန၊ စစမးစစေဆးရန၊ အျပစေပးရနႏင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရနတ႔အတြက သငေလာမႈရေသာ လပငနးအဆငဆငတ႔က ေဆာငရြကရန လအပပါသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငငမား၏ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာဝနဝတရားမားအရ ႏငင မားသည ၄ငးတ႔ပငနကနယေျမႏင/သ႔မဟတ တရားစရငပငခြငနယပယအတြငးရ လ တစဥးခငးစတ႔၏ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားရန၊ အကာအကြယေပးရနႏင ျဖည ဆညးေဆာငရြကေပးရန လအပပါသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင စးပြားေရးလပငနး မားအပါအဝင အျခားေသာ တတယအဖြ႕အစညးတစခက ကးလြနလာသည လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားမ အကာအကြယေပးရန တာဝနလညး ပါဝငသည။

ႏငငေတာက အကာအကြယေပးရမညတာဝနမာ လပေဆာငရမညကငဝတ စသတ မတခကတစရပပင ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငမားသည ပငကယသဘာဝအားျဖင ပဂၢလကက႑မ ကးလြနေသာ ခးေဖာကမႈမားအတြက တာဝနမရပါ။ သ႔ရာတြင ႏငငမားသည ဤကသ႔ေသာခးေဖာကမႈက ပါဝငပတသကမႈ ရလငေသာလညး ေကာငး၊ ပဂၢလကက႑မ လပေဆာငသမား၏ ခးေဖာကမႈမားက တားဆးရန၊ စစမး

4

စစေဆးရန၊ အျပစေပးရနႏင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရန သငေလာသညလပငနး အဆငမား ခမတလပေဆာငရန ပကကြကမႈရလငေသာလညးေကာငး၊ အျပညျပည ဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ ၄ငးတ႔၏ တာဝနဝတရားမားက ခးေဖာကရာ ေရာက ႏငပါသည။ ႏငငမားသည အဆပါလပငနးအဆငမားက ဆးျဖတေဆာငရြကရာတြင ေယဘယအားျဖင မမတ႔ဆႏၵအေလာက ဆးျဖတေဆာငရြကခြငရေသာလညး ၄ငးတ႔ သည မဝါဒမား၊ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင တရားစရငျခငးမား အပါအဝင လကခႏငေလာကေသာ အကာအကြယေပးျခငးဆငရာႏင ကစားမႈေပးျခငးဆငရာ လပငနးမား၏ အတငးအတာအျပညအဝက ထညသြငးစဥးစား ေဆာငရြကသငပါသည။ ႏငငမားတြင ဥပေဒ၏ေရ႕ေမာက၌ အားလးတနးတညမရေစေရး၊ ဥပေဒကအသးျပ ရာတြင မတမႈရေစေရးတ႔က ေဆာငရြကျခငးအားျဖငလညးေကာငး၊ လေလာကေသာ တာဝနခမႈရျခငး၊ ဥပေဒေရးရာ တကေသခာမႈရျခငးႏင လပထးလပနညးႏင ဥပေဒ ဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးတ႔က ျဖညဆညး ေဆာငရြကေပးျခငးအားျဖငလညး ေကာငး၊ တရားဥပေဒစးမးေရးက ကာကြယေစာငေရာကရနႏင ျမႇငတငေပးရန တာဝန လညး ရပါသည။

ဤအခနးတြင ႀကတငကာကြယတားဆးမႈလပငနးမားက အဓကထားတငျပထားၿပး၊ အခနး-၃ တြင ျပနလညကစားမႈေပးျခငးဆငရာလပငနးမားက တငျပထားပါသည။

၂။ ႏငငမားအေနႏင မမတ႔၏ နယနမတအတြငး အေျခကလပကငေဆာငရြက ေနၾကေသာႏင/သ႔မဟတ မမ၏ တရားစရငပငခြငနယပယအတြငး ရေန ေသာ စးပြားေရးလပငနးမားအားလးသည ၄ငးတ႔၏ လပငနးလညပတေဆာင ရြကမႈတစေလာကလး၌ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာမႈရေရးဆ သည ႏငင၏ေမာလငခကက ရငးရငးလငးလငး၊ ခမတထားသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

လကရအခနတြင ႏငငမားအေနျဖင မမႏငင၏ နယနမတအတြငး၌ေသာလညးေကာငး၊ တရားစရငပငခြင နယပယအတြငး၌ေသာလညးေကာငး၊ အေျခစက လပကငေနၾက

5

သည စးပြားေရးလပငနးမား၏ ႏငငနယနမတျပငပဆငရာလပငနးမား ေဆာငရြကမႈ အေပၚ၌ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒျဖင ထနးခပေဆာငရြကရန ေယဘယအားျဖင မလအပပါ။ ထ႔အျပင အသအမတျပထားေသာ တရားစရငေရးဆင ရာ အေျခခမတစရပရလင ႏငငမားအား ထသ႔ေဆာငရြကျခငးမ ေယဘယအားျဖင တားျမစပတပငထားျခငးလညး မရပါ။ ဤသတမတခက ေဘာငမားအတြငး၌ လ႔အခြင အေရးစာခပမားက ႏငငမားက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈမားက ႀကးၾကပ သည လြတလပေသာ ကၽြမးကငပညာရငမား၏ ေကာမတမားမ အခ႕က ဇာတႏငငမား အေနျဖင ၄ငးတ႔၏စရငပငခြင နယပယအတြငး၌ရေသာ စးပြားေရးလပငနးမားက ႏငငရပျခားတြင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ကာကြယဟန႔တားေရးအတြက လပငနးစဥမား ခမတေဆာငရြကသငေၾကာငး အၾကျပတငျပထားပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမား အထးသျဖင ႏငငေတာကယတင ပါဝငပတသကမႈရသည သ႔မ ဟတ ပပးကညမႈေပးသည စးပြားေရးလပငနးမားက ႏငငရပျခားတြင လ႔အခြငအေရး မား ေလးစားလကနာမႈ ရေစေရးဆသည ေမာမနးခကက ဇာတႏငငမားက ရငးရငး လငးလငးခမတေပးရန ခငမာေသာမဝါဒေရးရာ အေၾကာငးျပခကမား ရပါသည။ အဆ ပါအေၾကာငးျပခကမားတြင ရငးလငးျပတသား၍ တစသမတတညးရေသာ သတငး အခကအလကမားေပးျခငးျဖင စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ႀကတငတြကဆႏငေျခ ရမႈက အာမခခကေပးျခငးႏင တငးျပည၏ဂဏသကၡာက ထနးသမးေစာငေရာကျခငး တ႔ ပါဝငပါသည။

ဤကစၥႏငပတသက၍ ႏငငမားသည ခညးကပေဆာငရြကမႈနညးလမးမးစ ခမတ ေဆာငရြကၾကပါသည။ အခ႕နညးလမးမားမာ ႏငင နယနမတျပငပတြငျဖစေသာ ကစၥရပမားႏငစပလဥးသည ျပညတြငးအေရးယေဆာငရြကမႈ လပငနးစဥမား ျဖစပါ သည။ ဥပမာ “မရငး” ကမၸဏမားအား ၄ငးတ႔၏ စးပြားေရးလပငနး တစခလးႏင ပတသကသည ကမ ၻာအႏ႔ လပငနးမားဆငရာ အစရငခစာက တငျပရနလအပေစမႈ၊ စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာအဖြ႕အစညး (OECD) ၏ ႏငငေပါငးစ

6

စးပြားေရးလပငနးမားအတြက လမးၫႊနခကမားကသ႔ေသာ ႏငငေပါငးစႏင သကဆင သည ေပာေပာငးေသာဥပေဒ၊ စာခပစာတမးမားႏင ပငလယရပျခား ရငးႏးျမႇပႏမႈမား က ပပးမႈေပးသည အဖြ႔အစညးမားက ျပ႒ာနးထားေသာ စြမးေဆာငရညစႏႈနးမား စသညတ႔ ပါဝငပါသည။ အျခားနညးလမးမားမာ တရားစရငပငခြင ျပငပ၌ေရာကရေန ေသာ ကစၥရပမားဆငရာ ဥပေဒျပ႒ာနးျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးလပငနးမား အထ ဥးတညပါသည။ ဤေနရာတြင မညသညေနရာ၌ ျပစမႈကးလြနသညျဖစေစ၊ ျပစမႈကးလြနသ၏ ႏငငသားျဖစမႈအေပၚတြင အေျခခ၍ တရားစြဆမႈက ခြငျပသည ျပစမႈဆငရာ စရငထးမားလညး ပါဝငပါသည။ ႏငငတ႔၏ ကငတြယေျဖရငးမႈသည နားလညသေဘာေပါကမႈႏင အမနတကယ ကးေၾကာငးခငလမႈရျခငးက အေထာက အကျပေပးရပါမည။ ဥပမာအားျဖင ႏငငတ႔၏ ကငတြယေျဖရငးေဆာငရြကမႈမား သည ႏငငေပါငးစ ပါဝငခပဆထားေသာ သေဘာတစာခပအေပၚတြင အေျခချခငးမး ကသ႔ ေဆာငရြကမႈမးျဖစရပါမည။

ခ။ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈဆငရာမမား

ႏငငေတာ၏ အေထြေထြစညးမဥး စညးကမးႀကးၾကပမႈႏင မႈဝါဒဆငရာလပငနးမား။

၃။ အကာအကြယေပးေရးဆငရာ တာဝနဝတရားမားက ျဖညဆညးေပးရန ႏငင ေတာသည -

(က) စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန လအပေသာ သ႔မဟတ ၄ငးတ႔အေပၚ အကးသကေရာကမႈရေသာ ဥပေဒမားက ျပ႒ာနးေကာငအထညေဖာရနႏင အခါအားေလာစြာ အဆပါဥပေဒမား၏ လေလာကမႈရမရက ဆနးစစမႈျပလပရနႏင လ အပခကမားရလာပါက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရန။

(ခ) စးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႕စညးျခငးႏင လပငနးမားေဆာငရြကျခငး ဆငရာ အျခားေသာ ဥပေဒမား ႏငမဝါဒမား (ဥပမာ ေကာပရတဥပေဒ)

7

သည ထနးခပကန႔သတျခငးမးမဟတဘ စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈက ေသခာမႈရေစေရး ေဆာင ရြကရန။

(ဂ) စးပြားေရးလပငနးမားအား ယငးတ႔၏လပငနးမား လပကငေဆာင ရြကမႈကာလတစေလာကလး လ႔အခြငအေရးမားက မညကသ႔ေလးစား လကနာရမည ဆသညႏငပတသက၍ ထေရာကေသာ လမးၫႊနမႈေပး ရန။

(ဃ) စးပြားေရးလပငနးမားအား ယငးတ႔၏လ႔အခြငအေရးဆငရာ သက ေရာကမႈမားက မညကသ႔ ေျဖရငးေဆာငရြကသညႏင ပတသက၍ အသေပးဆကသြယမႈျပလပေရးက တကတြနးအားေပးရနႏင လအပ ပါက ျပ႒ာနးခကမား ခမတေပးရန။

အနကဖြငျခငး

ႏငငမား ဝငေရာကစြကဖကမႈမရျခငးက စးပြားေရးလပငနးမားက ပမႏစသကၾကသည သ႔မဟတ ပမအကးအျမတရရၾကသညဟ မမတယသငေပ။ စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔အခြငအေရးမားအား ေလးစားလကနာမႈက ျမႇငတငေပးရနအတြက ျပညတြငးႏင အျပညျပညဆငရာ၊ အမန႔အာဏာအရ ေဆာငရြကမႈႏင ဆႏၵအေလာကေဆာငရြကမႈ စသညလပငနးစဥမားက စနစတကေပါငးစပေဆာငရြကသည နညးလမးမားက ႏငင မားက စဥးစားေဆာငရြကသငသည။

စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔အခြငအေရးေလးစားလကနာေရးအတြက တက႐ကေသာ လညးေကာငး၊ သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး ထနးခပသည တညဆဥပေဒမားက အေကာငအထညေဖာရန ပကကြကျခငးသည ႏငငေတာ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈ အေလအထမားတြင အေရးႀကးေသာ ဥပေဒပငးဆငရာ လစဟာမႈတစရပျဖစသည။

8

အဆပါဥပေဒမားတြင ခြျခားဆကဆမႈမျပေရးႏင အလပသမားဥပေဒမားမသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ၊ ပစၥညးဥစၥာဆငရာ၊ ပဂၢလက အခြငအေရးဆငရာႏင လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးဆငရာ ဥပေဒမားအထ ပါဝငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤဥပေဒမားက လကရအေျခအေနတြင ထေရာကစြာကငသးႏငမႈ ရ၊ မရ အဘယ ေၾကာင ျပနာရရသည၊ မညသ႔ ခငခနေဆာငရြကလင အေျခအေနက တညမတ ေပးႏငမည စသညတ႔က ႏငငမားမ ထညသြငးစဥးစား ေဆာငရြကရန အေရးႀကးသည။

အဆပါဥပေဒမားသည အေျခအေနမား တျဖညးျဖညးခငး တးတကေကာငးမြနေစေရး အတြက လအပေသာ ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးႏငမႈ ရ၊ မရ ဆသညႏင အျခား ဆေလာမႈရသည မဝါဒမားႏငအတ စးပြားေရးလပငနးမားအား လ႔အခြငအေရး ေလးစား လကနာမႈ ျဖစေပၚေစႏငသည ပတဝနးကငတစခ ဖနတးေပးႏငမႈ ရ၊ မရ ဆသညတ႔က သးသပေရးမာလညး ႏငငမားအတြက အေရးႀကးပါသည။ ဥပမာ - ေျမယာပငဆငခြင သ႔မဟတ ေျမယာအသးျပခြငမားအပါအဝင ေျမယာဆငရာအခြငအေရးမားက စမ ထနးခပေပးေသာ ဥပေဒႏငမဝါဒအခ႕တြင ပမရငးလငးတကမႈရရန၊ ရပငခြငရသမား အတြကေရာ၊ စးပြားေရးလပငနးမားအတြကပါ အကာအကြယေပးရနအတြက လအပပါ သည။

ေကာပရတႏငေငြေခး သကေသခလကမတမားဆငရာ ဥပေဒ (corporate and se-curities law) ကသ႔ေသာ စးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႕စညးထေထာငျခငးႏင လပကင ေဆာငရြကျခငးတ႔က ထနးခပသည ဥပေဒမားႏငမဝါဒမားသည စးပြားေရးလပငနး မား၏ ျပမေဆာငရြကပက တက႐ကပသြငးေပးပါသည။ သ႔ပငျဖစေသာလညး လ႔ အခြငအေရး အေျခအေနအေပၚ ၄ငးတ႔၏ အကးသကေရာကမႈအေပၚ နားလည သေဘာ ေပါကမႈ အားနညးေနပါေသးသည။ ဥပမာအားျဖင လ႔အခြငအေရးကစၥမားက ေဆာင ရြကရနအတြက မညသညကမၸဏမားမ ၄ငးတ႔၏ မညသညအရာရမားက တာဝနေပး အပထားသညက မဆထားႏင ခြငျပေပးထားသညဆသညႏင ပတသက၍ ေကာပရတ ႏငေငြေခး သကေသခလကမတမား ဆငရာဥပေဒတြင ရငးလငးတကစြာေဖာျပထားမႈ

9

မရျခငး ျဖစသည။ ဤက႑တြင ဥပေဒမားႏင မဝါဒ မားသည စးပြားေရးလပငနးမားအား ေကာပရတဘတအဖြ႕ကသ႔ေသာ လကရအပခပစမေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑က အေလးထားဂ႐ျပလက လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာႏငေစ ရန လေလာကသည လမးၫႊနမႈမား ေပးသငပါသည။

လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာေရးႏငပတသကသည စးပြားေရးလပငနးမားသ႔ ေပးသည လမးၫႊနမႈတြင ေမာမနးရလာဒမားက ေဖာျပေပးသငသလ၊ အေကာငးဆး ကငစဥမားကလညး မေဝေပးသငပါသည။ ယငးလမးၫႊနမႈတြင လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) အပါအဝင ဆေလာမႈရေသာ နညးလမးမားက အႀကျပတငျပသငပါသည။ ထ႔ျပင ဌာနတငးရငးသားမား၊ အမးသမးမား၊ ႏငငသား သ႔မဟတ တငးရငးသား လ နညးစမား၊ ယၾကညကးကြယမႈႏင ဘာသာစကားအလက လနညးစမား၊ ကေလး သငယမား၊ မသနစြမးသမား၊ ေျပာငးေရႊ႕လပသားမားႏင ၄ငးတ႔၏မသားစမား ရငဆင ေနရေသာ စနေခၚမႈမားက အသအမတျပလက ကား-မေရးရာကစၥ၊ အားနညးထခက လြယေသာႏင (သ႔မဟတ) ဖယၾကဥခရဖြယရသမား၏ ကစၥမားက မညသ႔မညပ ထထ ေရာကေရာက ေဆာငရြကႏငသညကလညး အႀကျပတငျပသငပါသည။

ပါရစညးမဥးမားႏငအည လကနာေဆာငရြကေသာ အမးသားလ႔အခြငအေရး အဖြ႕ အစညးမားအေနျဖင ႏငငမား၏ သကဆငရာဥပေဒမားသည ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြငအေရး ဆငရာ တာဝနဝတရားမားႏင ကကညမႈ ရ၊ မရ ၄ငးဥပေဒမားက ထေရာကစြာ အေကာငထညေဖာမႈ ရ၊ မရ ေဖာထတရာတြင လညးေကာငး၊ စးပြားေရးလပငနးမားႏင အျခားအစးရမဟတေသာ အဖြ႔မား၊ ပဂၢလမားသ႔ လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးၫႊနမႈမား ေပးရာတြငလညးေကာငး အေရးႀကးေသာအခနးက႑မ ပါဝငေနပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမားက ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အကးသကေရာကမႈမား အေပၚ မညသ႔ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးသညႏင ပတသက၍ ဆကသြယေဆာငရြကမႈ မားတြင ထခကခစားရေသာ သကဆငသမားႏင အလြတသေဘာ ဆကသြယေဆာင

10

ရြကမႈမားမသည ျပညသသ႔ တရားဝငအစရငခစာ တငျပျခငးတ႔အထ ပါဝငပါသည။ ဤသ႔ဆကသြယေဆာငရြကရန ႏငငေတာက တြနးအားေပးျခငး သ႔မဟတ လအပပါက စညးကမးခကမား ျပ႒ာနးေပးျခငးျဖင စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာေရးက ျမႇငတငေပးရန အေရးႀကးပါသည။ ထသ႔ လေလာကေသာ သတငးအခကအလကမားက ဆကသြယေပးပ႔ေရးအတြက မကလးေပးရာတြင တရား စရငေရးဆငရာႏင အပခပေရးဆငရာလပငနးစဥမား၌ ဤကသ႔ ကယတငအစရငခ တငျပမႈက အေလးေပးသည ျပ႒ာနးခကမား ထညသြငးေဆာငရြကႏငပါသည။ စးပြား ေရးလပငနးမား၏ သေဘာသဘာဝ သ႔မဟတ ယငးတ႔၏ လပငနးေဆာငရြကမႈ အေျခ အေနမားသည လ႔အခြငအေရးမားအား သသာထငရားစြာ အႏရာယ ကေရာကေစႏင လင ဆကသြယေဆာငရြကတငျပရန စညးကမးခကမားျပ႒ာနးေပးျခငးသည အထး သငေလာပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမားက မညသညက မညသ႔ဆကသြယေဆာင ရြကရမညက မဝါဒမား သ႔မဟတ ဥပေဒမားျဖင ရငးလငးတကစြာ ေဖာျပေပးႏငပါ သည။ ဤသ႔ျဖင ဆကသြယေဆာငရြကမႈမားသည တကမနကနမႈရၿပး၊ ၎တ႔က အလြယတက လကလမးမေစရန အေထာကအကျပေပလမ႔မည။

လေလာကေသာ ဆကသြယေဆာငရြကမႈက ျဖစေစႏငသည ျပ႒ာနးခကတစစတစခ တြင လပဂၢလတစဥးခငးႏင စးပြားေရးဆငရာ အေဆာကအဥမား၏ ေဘးကငးမႈႏင လၿခမႈအေပၚ ထခကေစႏငသည အႏရာယမား၊ စးပြားေရးလပငနးဆငရာ တရားဥပေဒ ႏင ညၫြတဆေလာမႈရေသာ လ႕ဝကခကထားရရန လအပခကမားႏင ကမၸဏမား၏ အရြယအစားႏင ဖြ႕စညးပကြာျခားခကမားကလညး ထညသြငးစဥးစား ေဆာငရြကသင ပါသည။

ေငြေၾကးဆငရာအစရငခစာတငျပရန လအပသည ျပ႒ာနးခကမားတြင အခ႕ကစၥရပ မား၌ လ႔အခြငေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားသည စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ လပကင ေဆာငရြကမႈအား သသာထငရားစြာ ထခကမႈရႏငေၾကာငးက ရငးလငးတကစြာ ေဖာျပ ေပးသငပါသည။

11

ႏငငႏင စးပြားေရးလပငနးဆကႏြယမႈ

၄။ ႏငငမားသည မမတ႔ကယပငျဖစေသာ သ႔မဟတ ႏငငေတာက ထနးခပထား ေသာ သ႔မဟတ ပ႔ကနေခးေငြဆငရာအဖြ႕အစညးမားႏင တရားဝငရငးႏး ျမႇပႏမႈ အာမခအဖြ႕အစညးမားစသည ႏငငေတာပငအဖြ႕အစညးမားမ ပပး မႈႏင ဝနေဆာငမႈမား အမားအျပားရရေနသည စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား မျပလပေစရန လ႔အခြငအေရးမား ေလးစား လကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) ျပလပေစျခငးတ႔အပါအဝင ေနာကထပ လအပသည လပငနး အဆငဆငကလညး ခမတေဆာငရြကသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငငတ႔သည တစႏငငခငးစအေနျဖင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ အဓက တာဝနထမးေဆာငရသမား ျဖစၾကသညအျပင ၄ငးတ႔သည စေပါငး၍လညး အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးစနစႀကးတစခလးက ေစာငေရာကရန ယၾကည အပႏခထားရသမား ျဖစပါသည။ စးပြားေရးလပငနးတစခသည ႏငငေတာမ ထနးခပ ေဆာငရြကမႈေအာကတြင ရလငေသာလညးေကာငး၊ ယငးစးပြားေရးလပငနး၏ေဆာင ရြကမႈက ႏငငေတာ၏ ေဆာငရြကမႈအျဖစ မတယႏငလငေသာလညးေကာငး၊ အဆပါ စးပြားေရးလပငနး၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ခးေဖာကမႈတစခက အဆပါႏငင၏ အျပည ျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးတာဝနဝတရားမားက ခးေဖာကမႈတစခအျဖစ မတယႏငပါ သည။ ထ႔ျပင စးပြားေရးလပငနးတစခသည ႏငငႏင ပ၍ပနရေလေလ၊ သ႔မဟတ ၄ငးသည ဥပေဒအရဖြ႕စညးထားသည အာဏာပငအဖြ႕အစညး သ႔တညးမဟတ အခြန ထမးေဆာငသမား၏ ပပးမႈအေပၚတြင ပ၍မခရေလေလ၊ ထႏငင၏ မဝါဒေရးရာ ဆငျခငေဆာငရြကမႈမားသည အဆပါလပငနး၏ လ႔အခြငအေရးေလးစားလကနာမႈ က အာမခခကေပးႏငေရးအတြက ပမ၍အားေကာငးမႈ ရလာရေလေလျဖစသည။

12

ႏငငပင သ႔မဟတ ႏငငမထနးခပထားသည စးပြားေရးလပငနးမား ရသညအခါမး တြင လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာေရးဆငရာမဝါဒမား၊ ဥပေဒမားႏင စညးမဥး စညးကမးမား အေကာငအထညေဖာမႈက အာမခခကေပးရနအတြက အေကာငးဆး နညးလမးမားသည ၄ငးတ႔၏ အခြငအာဏာမားအတြငး တညရေနပါသည။ အဆငျမင စမခန႔ခြေရး အဖြ႕ဌာနမားသည ႏငငေတာအဖြ႕အစညးမားသ႔ ပမနအစရငခစာ တငျပေလရၿပး၊ သကဆငရာ အစးရဥးစးဌာနမားတြင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ အား ထတမႈမားက ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနမႈရေစရန လပ ေဆာငျခငးအပါအဝင အေသးစတစစေဆးမႈႏင ေစာငၾကပၾကညရႈမႈတ႔အတြက ပ၍ လပပငခြငအာဏာ ရပါသည။ (အခနး-၂ တြင ေဖာျပထားသကသ႔ အဆပါ စးပြားေရး လပငနးမားသည ေကာပေရးရငးႀကးမား၏ လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာရန တာဝနလညး ရပါသည။)

ႏငငေတာႏင တရားဝငေသာလညးေကာငး၊ အလြတသေဘာအားျဖငေသာလညး ေကာငး ဆကႏြယမႈရသည အဖြ႕အစညးမားစြာတ႔သည စးပြားေရးလပငနးမားသ႔ ပပး မႈႏငဝနေဆာငမႈမား ေပးအပႏငပါသည။ ၄ငးအဖြ႕အစညးမားတြင ပ႔ကန ေခးေငြအဖြ႔ အစညးမား၊ တရားဝငရငးႏးျမႇပႏမႈ အာမခေအဂငစမား၊ ဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစမားႏင ဖြ႕ၿဖးမႈအေထာကအကျပ ေငြေၾကးဆငရာအဖြ႕အစညးမား ပါဝငပါသည။ အဆပါ အဖြ႕အစညးမားသည ၄ငးတ႔ အေထာကအပျပေပးထားေသာ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လ႔အခြင အေရးအေပၚ အမနတကယႏငျဖစႏငေျခရေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက အတအလငး ထညသြငးစဥးစားမႈ မရသညအခါ ၄ငးတ႔ကယတင အဆပါထခကမႈမား က ပပးေပးျခငးအတြက ဂဏသကၡာပငးဆငရာ၊ ေငြေၾကးဆငရာ၊ ႏငငေရးဆငရာႏင ဥပေဒပငးဆငရာက႑မားတြင ထခကမႈအႏရာယ ႀကေတြ႕ရႏငၿပး၊ ဤသ႔ျဖင လကခ သညႏငငက ရငဆငရသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားက ပမတးပြားလာေစ ႏငပါသည။

13

ဤသ႔ အႏရာယမားျဖစႏငေျခရျခငးေၾကာင ႏငငမားအေနျဖင အဆပါ ေအဂငစမား ကယတငႏင ၄ငးတ႔၏ပပးမႈမားက ရရေနၾကသည စးပြားေရးလပငနး သ႔မဟတ စမ ကနးမားက လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပ ေဆာငမႈမား (human rights due diligence) ျပလပလာေစရန အားေပးျခငးႏင သင ေလာရာ၌ ျပ႒ာနးခကမား ခမတလပေဆာငေစသငပါသည။ စးပြားေရးလပငနးေဆာင ရြကမႈ၏ သေဘာသဘာဝအရလညးေကာငး၊ လပငနးခြငအေျခအေနမားအရ လညး ေကာငး လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ သသာထငရားသည ထခကမႈမား ျဖစေပၚေစႏင သည ေနရာမးတြင လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) က မျဖစမေန လပေဆာငေစ သငပါသည။

၅။ ႏငငမားသည လ႔အခြငအေရးခစားမႈအေပၚ သကေရာကမႈျဖစေစႏငသည ဝနေဆာငမႈလပငနးမား လပေဆာငရန စးပြားေရးလပငနးမားႏင စာခပ ခပဆလင ေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒျပလင ေသာလညးေကာငး ယငးတ႔၏ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး တာဝနဝတရားမားက ျဖညဆညးေဆာင ရြကေပးရနအလ႔ငာ လေလာကသည ၾကပမတထနးသမးမႈမား ျပလပသင ပါသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငငမားသည လ႔အခြငအေရးခစားမႈမားအေပၚ သကေရာကမႈရေစႏငသည ဝနေဆာင မႈလပငနးမားအား ပဂၢလကသ႔ လႊေျပာငးေပးအပလကသည အခါမးတြင ၄ငးတ႔၏ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာဝနဝတရားမားက စြန႔လႊတရာ မေရာကပါ။ ဤကသ႔ေသာ ဝနေဆာငမႈမားက လပကငေဆာငရြကေသာ စးပြားေရး လပငနးမားက ႏငငေတာ၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ တာဝနဝတရားမားႏငအည လပ ကငေဆာငရြကေစရမည။ ႏငငမားက ဤကသ႔ အာမခခကေပးရန ပကကြကလင အဆပါ ႏငငအတြက ဂဏသကၡာပငးဆငရာႏင ဥပေဒပငးဆငရာ အကးဆကမားျဖစ

14

ေပၚႏငပါသည။ လပေဆာငရန လအပခကတစရပအေနျဖင သကဆငရာ ဝနေဆာငမႈ သေဘာတစာခပမား သ႔မဟတ ျပ႒ာနးဥပေဒမားတြင အဆပါဝနေဆာငမႈလပငနး မားက လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးဆသည ႏငင၏ေမာမနးခကက ရငးလငးတကစြာ ေဖာျပသငပါသည။ ႏငငမားသည လေလာကမႈရေသာ လြတလပ သည ေစာငၾကညေလလာမႈႏင တာဝနခမႈလပငနးယႏရားမားက ျဖညဆညးေဆာင ရြကေပးျခငး အပါအဝင စးပြားေရးလပငနးမား၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမားက ထထ ေရာကေရာက ၾကပမတစစေဆးမႈမား ျပလပႏငေၾကာငး အာမခခကေပးသငသည။

၆။ ႏငငမားအေနျဖင ၄ငးတ႔ႏင ကးသနးေရာငးဝယေရးလပငနးမား ဆကစပ လပကငေနၾကသည စးပြားေရးလပငနးအဖြ႕မား၏ လ႔အခြငအေရး ေလးစား လကနာမႈက ျမႇငတငေပးသငသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငငမားသည စးပြားေရးလပငနးမားႏင ကးသနးေရာငးဝယေရးလပငနးတ႔က လပ ကငေဆာငရြကရာတြင ႏငငအတြက လအပသညပစၥညးမား ဝယယသညအခါ၌သာ မက လပငနးအမးမးတ႔က လပကငၾကပါသည။ ဤသ႔ လပေဆာငရာတြင ႏငငမား သည အဆပါစးပြားေရးလပငနးမား၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ သရနားလညလာမႈႏင ေလးစားမႈတ႔က ျမႇငတငေပးရနအတြက တစႏငငခငးစအလကလညးေကာငး၊ စေပါငး ၍လညးေကာငး လပေဆာငႏငသည အထးအခြငအလမးမား ရပါသည။ ၎တြင အဆပါ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ခပဆေသာ သေဘာတစာခပမားတြင ႏငငေတာ၏ ျပညတြငးႏင အျပညျပညဆငရာဥပေဒမားအရ သကဆငရာတာဝနဝတရားမားႏင အည စညးကမးခကမား ခမတျပ႒ာနးျခငးမား အပါအဝငျဖစသည။

15

ပဋပကၡမား ျဖစပြားေနသညေနရာမားတြင လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာေရးအတြက စးပြားေရးလပငနးမားအား ပပးမႈေပးျခငး။

၇။ ပဋပကၡျဖစပြားေနသညေနရာမားတြင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈအႏရာယ ျမငမားေသာေၾကာင ႏငငမားအေနျဖင ထကသ႔အေျခအေနမားတြင လပ ကငေဆာငရြကေနၾကေသာ စးပြားေရးလပငနးမားက ဤကသ႔ ခးေဖာကမႈ မားတြင ပါဝငပတသကမႈမရေစရန ေသခာစြာ ကညေဆာငရြကေပးသငပါ သည။ ယငးသ႔ ကညေဆာငရြကရာတြင -

(က) စးပြားေရးလပငနးမား၏ လပေဆာငမႈမားေၾကာငျဖစေစ၊ ၎တ႔၏ စးပြားေရး ဆကဆေဆာငရြကမႈမားေၾကာငျဖစေစ ျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြငအေရးမားႏငဆကႏြယေနသည ျပနာမားက ေဖာထတ ေရး၊ ကာကြယေရးႏင ေလာခေရးတ႔အတြက စးပြားေရးလပငနးမားက အကအညေပးရန ျဖစႏငသမ ေစာလငစြာ ဆကသြယေဆာငရြကျခငး။

(ခ) ကား-မေရးရာႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားက အထးအေလး ေပးလက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျမငတကလာ ႏငေခရသည က အကျဖတခငတြကႏငရနႏင ေျဖရငးေဆာငရြကႏငရန လေလာက ေသာ အကအညေပးျခငး။

(ဂ) စးပြားေရးလပငနးတစခသည ႀကးမားေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ မားတြင ပါဝငပတသကျခငးႏင ခးေဖာကမႈအေျခအေနမားက ေျဖ ရငးရာတြင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ျငငးဆနျခငးတ႔ျပလပလင ၄ငး စးပြားေရးလပငနးမား၏ အစးရအေထာကအပႏင အမားျပညသ ဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားရပငခြငက ျငငးပယျခငး။

(ဃ) ႏငငမားသည ႀကးမားေသာလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားတြင စးပြား ေရးလပငနးမား၏ ပါဝငပတသကမႈျပနာက ေျဖရငးရာတြင ၄ငး

16

တ႔၏ လကရမဝါဒမား၊ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညကမးမားႏင အေကာင အထညေဖာမႈလပငနးစဥမား၏ ထေရာကမႈရျခငးက အာမခခကေပး ျခငး စသညတ႔ ပါဝငပါသည။

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးလပငနးမား ပါဝငပတသကမႈရသည အခ႕ေသာအဆးရြားဆး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားသည နယေျမထနးခပမႈ၊ သဘာဝအရငးအျမစမား သ႔မဟတ အစးရ ကယတင ပါဝငေနသည ပဋပကၡမားၾကားတြင ျဖစပြားေပၚေပါကေနျခငးျဖစၿပး၊ အဆပါ ေနရာမားတြင လ႔အခြငအေရးလပငနးစဥသည ရညမနးထားသညအတငး လပကင ေဆာငရြကႏငရန မေမာမနးႏငေပ။ တာဝနသတတမႈရေသာ စးပြားေရးလပငနးမား သည ဤကသ႔ေသာ ရႈပေထြးခကခသည အေျခအေနမးတြင လ႔အခြငအေရးထခကမႈ ျဖစျခငးက မညသ႔ ေရာငၾကဥရမည ဆသညႏငပတသက၍ ႏငငမားထမ လမးၫႊနမႈ က ပမရယလာၾကပါသည။ ဆနးသစၿပး လကေတြ႕ကေသာနညးလမးမား လအပပါ သည။ အထးသျဖင ပဋပကၡ ျဖစပြားခနမားအတြငး အႏ႔အျပား ျဖစပြားေလရသည လင ပငးဆငရာႏင လမႈအဖြ႕အစညးအတြငး အမးသမးမားက ခြျခားဆကဆမႈမားမ အေျခခ ျဖစေပၚလာေသာ အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈအႏရာယမားက အေလးထား ေဆာငရြကရန အေရးႀကးပါသည။

ႏငငမားအေနျဖင ပကတေျမျပငေပၚတြင အေျခအေနမား ဆးရြားမလာခင ျပနာ မားက ေျဖရငးေဆာငရြကရန အေရးႀကးပါသည။ ပဋပကၡမား ထခကခစားေနရသည ေနရာမားတြင “အမရင” ႏငငသည ထေရာကေသာ ထနးခပႏငမႈအားနညးသျဖင လ႔အခြငအေရးမားက လေလာကစြာ အကာအကြယမေပးႏငပါ။ ႏငငစေကာပေရးရငး ႀကးမား ပါဝငပတသကမႈရေနသည ေနရာမားတြင ၄ငးတ႔၏ “မခင” ႏငငမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈတြင အဆပါစးပြားေရးလပငနးမားမ ပါဝငပတသကမႈ မရ ေစေရး အာမခခကေပးရန အဆပါေကာပေရးရငးႀကးမားကေရာ၊ အမရငႏငငမားကပါ အကအညေပးေရးအတြက ပါဝငေဆာငရြကသငၿပး၊ အမနးခငးႏငငမားကလညး

17

အေရးႀကးသည ေနာကထပအကအညမား ေပးႏငပါသည။

ဤကသ႔ေသာ အေျခအေနမးတြင မဝါဒမားပမေကာငးမြနၿပး ေရ႕ေနာကညၫြတ ဆေလာမႈရေစရနႏင စးပြားေရးလပငနးမားက လေလာကမႈရစြာ အကအညေပးရနတ႔ အတြက မခငႏငငမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ဖြ႕ၿဖးမႈအေထာကအကျပ ေအဂငစမား၊ ႏငငျခားေရးရာႏင ကနသြယမႈဝနႀကးဌာနမား၊ ၿမ႕ေတာမားႏင ၄ငးတ႔၏ သ႐းမားရ ပ႔ကနဆငရာ ဘ႑ာေရးအဖြ႕အစညးမားအျပင အဆပါအဖြ႕အစညးမားႏင အမရင အစးရမားၾကား အနးကပပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ျမႇငတငလပေဆာငျခငး၊ ျပနာ မားႏငပတသကၿပး အစးရအဖြ႕အစညးမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား သတျပႏးၾကား လာေစရန ႀကတငအသေပးသည အၫႊနးလကၡဏာမား ေဖာထတျခငး၊ အဆပါ အေျခ အေနမားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ပကကြကသည မညသညစးပြားေရးလပငနးကမဆ အစးရ၏လကရပပးမႈႏင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား ျငငးဆနျခငး၊ ျပနလည ႐ပသမးျခငး၊ ထသ႔ေဆာငရြကရန ျဖစႏငေျခမရလင အနာဂတအတြက ေထာကပမႈ မား ျငငးဆနျခငးတ႔အပါအဝင သငေတာသလ အကးဆကမား ခမတေဆာငရြက ျခငးတ႔ လပေဆာငသငပါသည။

ႏငငမားအေနျဖင ပဋပကၡျဖစပြားသညေနရာမားတြင ႀကးမားေသာလ႔အခြငအေရး ခး ေဖာကမႈမားတြင ပါဝငပတသကမႈ ျမငမားလာႏငေျခရသည စးရမဖြယရာ အေျခအေန မားက စးပြားေရးလပငနးမားအား သတေပးသငပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔ အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈမား (hu-man rights due diligence) ျပလပေရးအတြက ျပဌာနးခကမားအပါအဝင ပမဆးရြား လာႏငေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈအႏရာယက ႏငင၏ မဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ စညးမဥး စညးကမးမားျဖင ထထေရာကေရာက ေျဖရငးေဆာငရြကႏငမႈ ရ၊ မရက ႏငငမားက ျပနလည သးသပသငပါသည။

ဤသ႔ သးသပရာတြင လအပခကမား ေဖာထတရရပါက ႏငငမားသည ၄ငးလအပခက မားက ေျဖရငးေဆာငရြကရန သငေတာသည လပငနးအဆငမားက ခမတေဆာငရြက

18

သငပါသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင တငးျပည၏နယပယအတြငး သ႔မဟတ တရားစရငပငခြငအတြငးတြင အေျခစကလပကငေနေသာ စးပြားေရးလပငနးမားမ ကးလြနေသာ သ႔မဟတ ပါဝငပတသကေနေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအ တြက တရားမေရးရာ၊ အပခပေရးဆငရာ သ႔မဟတ ျပစမႈဆငရာတ႔အရ အေရးယ ေဆာငရြကႏငမည နညးလမးတ႔က ရာေဖြေဖာထတျခငးမား ပါဝငႏငပါသည။ ထ႔ျပင ႏငငမားသည ဤကသ႔ေသာ ခးေဖာကမႈမားက ကာကြယရနႏငေျဖရငးေဆာငရြက ရန ဘကေပါငးစမ ခဥးကပေဆာငရြကျခငးအျပင ထေရာကေသာ စေပါငးလပငနးစဥ မားကလညး ပပးေပးသငပါသည။

အဆပါလပငနးစဥမားအားလးသည လကနကကငပဋပကၡမား ျဖစေပၚေနသည အေျခ အေနတြင အျပညျပညဆငရာ လသားခငးစာနာ ေထာကထားျခငးဆငရာ ဥပေဒႏင အျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတျပစမႈဥပေဒမားအရ ႏငငမားက လပေဆာငရမည လပ ငနးတာဝနမားက ထပေဆာငးလပေဆာငျခငး ျဖစပါသည။

မဝါဒမား အဆကအစပ ရေစရနေဆာငရြကျခငး

၈။ ႏငငမားအေနျဖင စးပြားေရးဆငရာလပထးလပနညးမားက ပေဖာေနသည အစးရဌာနမား၊ ေအဂငစမားႏင အျခားႏငင အေျချပအဖြ႕အစညးမားအား ၄ငးတ႔ႏင ဆေလာမႈရသည သတငးအခကအလကမား၊ ေလကငသငတနး မားႏင ပပးမႈမားေပးျခငးျဖင ၄ငးတ႔ သကဆငရာတာဝနမားက ျဖညဆညး ေဆာငရြကသညအခါ ႏငငေတာ၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ တာဝနဝတရားမား က သရေလးစားလကနာမႈရေစရန အာမခခက ေပးသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငင၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ တာဝနဝတရားမားႏင စးပြားေရးဆငရာ လပထးလပ နညးမားက ပေဖာေပးသညဥပေဒမားႏင မဝါဒမားၾကား မလႊမေရာငသာ ထပတက ေတြ႕မႈမးမရပါ။ သ႔ရာတြင တစခါတရ ႏငငမားသည လ႔အဖြ႕အစညးအသးသး၏

19

မတညေသာ လအပခကမားက ေျပလညမႈရေစေရးအတြက ခကခကခခ ညႇႏႈငးေဆာင ရြကမႈမားျပလပ၍ ဆးျဖတခကမား ခမတရပါသည။ သငေတာေသာ ဟနခကညမမႈ ရရေစရန ႏငငမားသည စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးလပငနးစဥမား စမခန႔ခြရာတြင ကယျပန႔ေသာ နညးလမးတစရပက ခမတေဆာငရြကရန လအပပါသည။ ဤသ႔ ျပညတြငးမဝါဒမား ခမတေဆာငရြကရာတြင အထကမခမတေသာ မဝါဒမားက ေအာကေျခအဆငဆင အေကာငအထညေဖာရာတြင လညးေကာငး (ေဒါငလက)၊ သကဆငရာ ႏငငေတာႏင ေဒသဆငရာအဆငဆငတ႔၌ အဆပါမဝါဒမားက အေကာင အထညေဖာရာတြင လညးေကာငး (အလားလက) သဟဇာတျဖစမႈႏင တကခငမာမႈ ရရပါမည။

ေဒါငလက ျပညတြငးမဝါဒမား သဟဇာတျဖစမႈဆသညမာ ႏငငမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာဝနဝတရားမားက အေကာငအထည ေဖာရန လအပေသာမဝါဒမား၊ ဥပေဒမားႏင လပငနးစဥမား ခမတကင႔သးျခငးက ဆလပါသည။ ေကာပရတဥပေဒႏင ေငြေခးသကေသခလကမတမားဆငရာ စညးမဥး စညးကမးမား (corporate law and securities regulation)၊ ရငးႏး ျမႇပႏမႈ၊ ပ႔ကနေခးေငြႏငအာမခလပငနး၊ ကနသြယမႈႏင အလပသမားဆငရာ ကစၥမားအတြက တာဝန ယေဆာငရြကေနၾကေသာ အဖြ႕အစညးမားအပါအဝင စးပြားေရးဆငရာ လပထးလပနညး မားက ပေဖာေနၾကသည ႏငငေတာႏင ေဒသႏရအဆငတ႔ရ ဌာနမားႏင အဖြ႕အစညး မားက အစးရ၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ တာဝနဝတရားမားက အသေပးရနႏင ယငးတ႔ ႏငအည ေဆာငရြကႏငေရးတ႔အတြက ပပးမႈေပးျခငးႏင ျဖညဆညးေဆာငရြကေပး ျခငးက အလားလက ျပညတြငးမဝါဒမား သဟဇာတျဖစျခငးဟ ဆလပါသည။

၉။ ႏငငမားအေနျဖင ဥပမာ ရငးႏးျမႇပႏမႈစာခပမား သ႔မဟတ သေဘာတ စာခပမား ျပလပခပဆျခငး အစရသျဖင အျခားႏငငမား (သ႔မဟတ) စးပြား ေရးလပငနးမားႏငအတ စးပြားေရးႏငဆကႏြယေသာ မဝါဒရညမနးခကမား အေကာငအထညေဖာရန ႀကးပမးေဆာငရြကၾကရာတြင ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြင

20

အေရးဆငရာ တာဝနဝတရားမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရန လ ေလာကမႈရေသာ ျပညတြငးမဝါဒက ထနးသမးေဆာငရြကသငသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငငမားသည အျခားႏငငမား သ႔မဟတ စးပြားေရးလပငနးမားႏင လြတလပေသာ ကန သြယေရး သေဘာတစာခပမား သ႔မဟတ ရငးႏးျမႇပႏမႈ စမကနးမားအတြက ကနထ ႐ကစာခပမား၊ ႏစႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈ စာခပမား အစရသျဖင စးပြားေရးဆငရာ သေဘာတစာခပမား ခပဆျခငးသည ၄ငးတ႔အတြက စးပြားေရးဆငရာ အခြငအလမး မား ဖနတးေပးပါသည။ သ႔ရာတြင ၄ငးတ႔သည အစးရမား၏ ျပညတြငးမဝါဒကလညး ထခကေစႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင အျပညျပညဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ သေဘာတ စာခပမား၏ စညးမဥးစညးကမးမားသည ႏငငမားအား လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဥပေဒ သစက အျပညအဝ အေကာငအထညေဖာျခငးမ အတားအဆးျဖစေစႏငသလ၊ ၄ငးတ႔ က ထသ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျပနလငလညး အျပညျပညဆငရာ ခ႐း၏ စရငဆးျဖတျခငးက ခရႏငသညအေနအထားသ႔ ေရာကရေအာင တြနးပ႔ေပးႏငပါ သည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငမားအေနျဖင လအပေသာ ရငးႏးျမႇပႏသ အကာအကြယေပးေရး က ျဖညဆညး ေဆာငရြကေပးသလ၊ ဤသ႔သေဘာတညခကမားအရ အစးရ၏ လ႔ အခြငအေရးမားက အကာအကြယေပးေရး မဝါဒႏင စညးမဥးမားက လေလာကစြာ ခမတႏငေသာ စြမးရညကလညး အခငအမာ ထနးသမးထားသငသည။

၁ဝ။ ႏငငမားသည စးပြားေရးႏငဆကႏြယေသာ ကစၥရပမားက ႏငငေပါငးစ ပါဝင ေသာ အဖြ႕အစညးမား၏ အဖြ႕ဝငမားအေနျဖင ေဆာငရြကသညအခါ-

(က) ၎အဖြ႕အစညးမားသည အဖြ႕ဝငႏငငမား၏ လ႔အခြငအေရးမားက အကာအကြယေပးရန တာဝနဝတရားက ျဖညဆညးေဆာငရြကျခငးက ေသာလညးေကာငး၊ စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာမႈက ေသာလညးေကာငး အတားအဆးအဟန႔အတား မျဖစေစေရးက အာမခခကေပးရန ႀကးပမးေဆာငရြကသငသည။

21

(ခ) ၎အဖြ႕အစညးမားက ၎တ႔၏ သကဆငရာလပပငခြငႏင စြမးရည မားအတြငး စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလက နာမႈ ျမႇငတငေပးရနႏင ပနၾကားေတာငခမႈရလာပါက နညးပညာ ဆငရာ အကအညေပးျခငး၊ စြမးရညတညေဆာကေပးျခငးႏင အသ အျမင ျမႇငတငေပးျခငးမား အပါအဝင စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔ အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအား ကာကြယေရးအတြက ႏငငမား၏ တာဝနက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာတြင ကညမႈမားျပလပရန အားေပး သငသည။

(ဂ) စးပြားေရးလပငနးမားႏင လ႔အခြငအေရးစနေခၚမႈမားက စမခန႔ခြရာ တြင ႏငငအမား၏ ဘနားလည သေဘာေပါကမႈက ျမႇငတငရနႏင ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက တးျမႇငႏငရနတ႔အတြက ဤ လမးၫႊနအေျခခမမားက ယ၍ အသးခသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

အျပညျပညဆငရာ ကနသြယေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားကသ႔ေသာ စးပြားေရးႏင ဆကႏြယသညကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးေဆာငရြကသည ႏငငစ အဖြ႕အစညးမားတြင ႏငငမားက ပါဝငေဆာငရြကျခငး အပါအဝင အျပညျပညဆငရာ အဆင၌ ပမရငးလငးတကသည မဝါဒရေရးလညး လအပပါသည။ ၄ငးအဖြ႕အစညး မားသ႔ ပါဝငလပေဆာငသညအခါတြင ႏငငမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးတာဝနမားကလညး ထနးသမးရေပမည။

ဤကသ႔ေသာ အဖြ႕အစညးမားမတစဆင စြမးရညတညေဆာကျခငးႏင အသအျမင ျမႇငတငေပးျခငးျဖင ႏငငမားအားလးအား ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြငအေရး အကာအကြယေပး ေရးတာဝနက ျဖညဆညးေဆာငရြကရန အကအညေပးရာတြင အဓကအခနးက႑မ ပါဝငႏငပါသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကရာတြင စနေခၚမႈမားႏငအေကာငးဆး အေလအထ မားဆငရာ သတငးအခကအလကမား မေဝေပးႏငျခငးျဖင ပမ၍ တစသမတတညး

22

ျဖစေသာ ခဥးကပပနညးလမးမားက တးျမႇင႔လပေဆာငႏငမညျဖစသည။

ႏငငစပါဝငေသာ အဖြ႕အစညးမားျဖင စေပါငးလပေဆာငျခငးသည စးပြားေရးလပငနး မားမ လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာေရးႏငပတသက၍ ႏငငမားအား တစေျပးည ေဆာငရြကႏငေရးက အေထာကအကျပပါသည။ သ႔ေသာ ဤသ႔ေဆာငရြကရာတြင ေနာကကကနရစသမား၏ စြမးေဆာငရညက ျမႇငတငေပးရန ေဆာငရြကသငပါသည။ ႏငငမား၊ ႏငငစအဖြ႕အစညးမားႏင အျခားပါဝငပတသကသမားၾကား ပးေပါငးေဆာင ရြကျခငးသည အေရးႀကးေသာ အခနးက႑တစရပလညး ျဖစပါသည။

ပါဝငပတသကသမားအားလး၏ သကဆငရာအခနးက႑မားႏင တာဝနဝတရားမား က ထညသြငးစဥးစားသည အျပသေဘာေဆာငေသာ စေပါငးအကးရလာဒတစခ ေဖာေဆာငရာတြင ဤလမးၫႊနအေျခခမမားက အမားမျငမးစရာ အခကအလကတစခ ႏင အသးဝငေသာ အေျခခမတစခအျဖစ ဝနေဆာငမႈေပးႏငပါသည။

23

၂။ လ႔အခြငအေရးေလးစားလကနာရန စးပြားေရးလပငနးမား၏

တာဝန။

(က) အေျခခမမား

၁၁။ စးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာသင သည။ ဆလသညမာ ၄ငးတ႔အေနျဖင အျခားသမား၏ လ႔အခြငအေရးမားက ခးေဖာကျခငးမ ေရာငရားသငၿပး၊ ၄ငးတ႔ ပါဝငပတသကမႈရသည မေကာငး ေသာ လ႔အခြငအေရး အကးသကေရာကမႈမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပး သငပါသည။

အနကဖြငျခငး

လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာရမညတာဝနမာ မညသညေနရာတြငမဆ လပကင ေဆာငရြကေနၾကသည စးပြားေရးလပငနးမားအားလးအတြက ေမာလငေသာ ကမ ၻာလး ဆငရာ စႏႈနးတစချဖစသည။ ယငးသည ႏငငမား၏ လ႔အခြငအေရး တာဝနဝတရား မားက ျဖညဆညးေပးႏငသည စြမးရညႏင/သ႔မဟတ စတဆႏၵရျခငးတ႔ႏင သးျခားစ ျဖစၿပး၊ အဆပါတာဝနဝတရားမားကလညး ေမးမနေပာကကြယသြားေစမႈ မျဖစေပၚ ေစပါ။ ထ႔အျပင ယငးသည လ႔အခြငအေရးမားက အကာအကြယေပးသည ႏငငေတာ ၏ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏငအည ေဆာငရြကမႈထက သာလြနပါသည။

လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေျဖရငးရာတြင ၄ငးတ႔က တားဆး ျခငး၊ ေလာနညးေစျခငးႏင လအပလင ျပနလညကစားမႈေပးျခငးတ႔အတြက လေလာက သည လပငနးစဥမား ခမတေဆာငရြကရန လအပပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက ပပးေပးရနႏငျမႇငတငေပးရန အျခားေသာ တာဝနယေဆာငရြကမႈမား သ႔မဟတ လပေဆာငမႈမားကလညး ေဆာင ရြကႏငၿပး၊ ယငးတ႔သည အခြငအေရးမား ခစားရရမႈက အေထာကအကျပႏငပါသည။

24

သ႔ေသာ ယငးသ႔ေဆာငရြကျခငးသည ၄ငးတ႔ လပငနးလညပတေဆာငရြကစဥ ကာလ တစေလာကလး လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာရန ပကကြကခ႔မႈကေတာ အစား ထး ဖာေထးႏငမည မဟတေပ။

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင တရားစရငေရးလပငနးစဥ၏ ေျဖာငမနမႈက အားနညး သြားေစႏငသည ေဆာငရြကမႈမးအပါအဝင ႏငငမား၏ ကယပငလ႔အခြငအေရး တာဝနဝတရားမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးႏငသည စြမးရညမားက အားနညး ထခကသြားေစျခငးမး မျပလပသငပါ။

၁၂။ စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရမည တာဝန ဆသညမာ ႏငငတကာက အသအမတျပထားေသာ လ႔အခြငအေရးမားက ရညၫႊနးျခငး ျဖစပါသည၊ အနညးဆး နားလညသေဘာေပါကထားရမည အခြငအေရးမားမာ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒတြင ေဖာျပထားေသာ အခြငအေရးမား၊ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕၏ ‘လပငနးခြင အခြင အေရးမားႏင အေျခခမမားဆငရာ’ ေၾကညာစာတမးထတြင ခမတေဖာျပထား သည အေျခခအခြငအေရးမားဆငရာ စညးမဥးမား ျဖစပါသည။

အနကဖြငျခငး

စပြားေရးလပငနးမားသည ႏငငတကာမ အသအမတျပထားေသာ လ႔အခြငအေရးမား အေပၚတြင အမနတကယပင အကးသကေရာကမႈ ရေစႏငေသာေၾကာင အဆပါ အခြင အေရးမား အားလးက ေလးစားလကနာ ကငသးေဆာငရြကေရးမာ ၄ငးတ႔၏ တာဝန ဝတရားပင ျဖစသည။ တကယလကေတြ႕တြင အခ႕ေသာ လ႔အခြငအေရးမားသည အျခားေသာ လ႔အခြငအေရးမားထက လပငနးက႑ သ႔မဟတ အေျခအေနအေပၚ အေျချပလက ပမ၍ ထခကႏငေျခရပါသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ပမ၍အေလးထားမႈ ေပးရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ အေျခအေနသည ေျပာငးလႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင လ႔အခြငအေရးမားအားလးက ပမန ျပနလညသးသပမႈမား ျပလပသငသည။

25

ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒတြင ႏငငတကာက အသအမတျပထားေသာ အဓက ကသည လ႔အခြငအေရးမားက စစညးထားသည ခငလမႈရ၍ ယၾကညထကေသာ စာရငးတစခ အပါအဝငျဖစသည (ယငးတ႔တြင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးႏင ၎ကအေျခခ၍ စနစတကေရးဆြျပဌာနးထားေသာ အဓကစာခပ မားျဖစသည ျပညသ႔ေရးရာႏင ႏငငေရးအခြငအေရးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတစာခပႏင စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈ အခြငအေရးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတစာခပတ႔ ပါဝငပါသည)။ ယငးတ႔ႏငအတ ‘လပငနးခြင အခြငအေရးမားႏင အေျခခမမားဆငရာ’ ေၾကညာစာတမးထတြင ခမတေဖာျပထားၿပး အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕ခပ၏ အဓကစာခပရစခတြင ပါဝငေသာ အေျခခအခြငအေရးမားႏင ပတသကသည စညးမဥးမားလညး ပါဝငပါသည။ ယငးတ႔ သည အျခားလမႈေရးလႈပရား ေဆာငရြကသမားက စးပြားေရးလပငနးမား၏ လ႔အခြင အေရးမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈမားက ဆနးစစရာတြင အသးျပႏငသည အေျခခ စႏႈနးမားပင ျဖစပါသည။ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန စးပြားေရးလပငနး မား၏ တာဝနဝတရားသည သကဆငရာ တရားစရငေရးစနစအတြငး၌ ႏငငမား၏ ဥပေဒဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားက အဓက သတမတျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒအရ တာဝနရျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးဆငရာ ကစၥရပမားမ ကြျပားမႈရသည။

အေျခအေနမားအေပၚမတည၍ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ေနာကထပ စႏႈနးမား က ထညသြငးစဥးစားေဆာငရြကရန လအပမညျဖစပါသည။ ဥပမာအားျဖင လ႔အခြင အေရးဆငရာ ဆးကးမားသကေရာကမႈခရႏငသည အထးအာ႐စက အေလးထားမႈ လအပေနေသာ သးသန႔အပစမား သ႔မဟတ ျပညသမားအတြငး ပါဝငေနသည လမား ၏ လ႔အခြငအေရးမားက စးပြားေရးလပငနးမားက ေလးစားလကနာသငပါသည။ ဤ ကစၥရပႏငပတသက၍ ကလသမဂၢစာခပစာတမးမားတြင ဌာနတငးရငးသားမား၊ အမးသမးမား၊ ႏငငသား (သ႔မဟတ) တငးရငးသားလနညးစမား၊ ကးကြယသည ဘာသာႏင ဘာသာစကား ကြျပားသညလနညးစမား၊ ကေလးသငယမား၊ မသနစြမး သမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားႏင ၄ငးတ႔မသားစမား၏ လ႔အခြငအေရးမားက

26

အေသးစတ ရငးလငးေဖာျပထားပါသည။ ထ႔အျပင လကနကကင ပဋပကၡျဖစေပၚေန သည အေျခအေနတြင စးပြားေရးလပငနးမားမ အျပညျပညဆငရာ လသားခငးစာနာ ေထာကထားသည ဥပေဒ၏ စခနစၫႊနးမားကလညး ေလးစားလကနာသငပါသည။

၁၃။ လ႔အခြငေရးမား ေလးစားလကနာရနတာဝနက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာတြင စးပြားေရးလပငနးမားသည -

(က) ၄ငးတ႔၏ လပငနးေဆာငရြကမႈေၾကာင လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ ဆး ကးမားျဖစေစျခငး သ႔မဟတ ထသ႔ျဖစေပၚေစရန အေထာကအက ျပျခငးတ႔ကေရာငရားၿပး ျဖစေပၚလာပါကလညး ဆးကးသကေရာကမႈ မားက ေျဖရငးေဆာငရြကပါ။

(ခ) အဆပါ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ၄ငးတ႔က မျဖစေစလငေတာငမ စးပြားေရးဆကသြယေဆာငရြကမႈမားႏငဆငသည ၄ငးတ႔၏ လပငနး လညပတမႈမား၊ ထတကနမား သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈမားႏင တက ႐ကဆကႏြယေနသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ မားက ကာကြယရန သ႔မဟတ ေလာခရန ႀကးပမးေဆာငရြကပါ။

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ကယပငစးပြားေရးလပငနးမား ေဆာငရြက ျခငးျဖင ေသာလညးေကာငး၊ ၄ငးတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားႏင အျခားစးပြားေရး လပငနးမားၾကား ဆကသြယေဆာငရြကမႈ၏ အကးဆကအေနျဖင ေသာလညးေကာငး၊ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားတြင ပါဝငပတသကလာႏငပါသည။ လမးၫႊနအေျခခမ(၁၉)တြင အဆပါအေျခအေနမားက စးပြားေရးလပငနးမား အေန ျဖင မညသ႔ အေရးယေဆာငရြကသငေၾကာငး အေသးစတ ရငးလငးေဖာျပထားပါ သည။ ဤလမးၫႊနအေျခခမမား၏ ရညရြယခကမာ စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ “လပ ေဆာငမႈမား”တြင အေရးယေဆာငရြကမႈမားႏင ေဆာငရြကရနပကကြကမႈမား

27

ႏစမးစလး ပါဝငေနေၾကာငးက နားလညေစရန ႏင “စးပြားေရးဆကသြယေဆာငရြကမႈမား”တြင ၎၏ ထတကန (သ႔မဟတ) ဝနေဆာငမႈဆငရာ ဆင႔ကခတဆကလပ ေဆာငမႈ ျဖစစဥအတြငးရ (value chain) အရာမား၊ စးပြားဘကမားႏင ဆကသြယ ေဆာငရြကမႈမား၊ ၎၏ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈမား၊ ထတကနမား (သ႔မ ဟတ) ဝနေဆာငမႈမားႏင တက႐ကဆကႏြယေနသည အျခားအစးရမဟတေသာ သ႔မဟတ အစးရႏငဆငေသာ အဖြ႕အစညးတစခခႏင ဆကသြယေဆာငရြကမႈမား ပါဝငေနေၾကာငးက နားလညသေဘာေပါကေစရန ျဖစသည။

၁၄။ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လ႔အခြငေရးမားက ေလးစားလကနာရမည တာဝန အား အေကာငအထညေဖာရာတြင လပငနးအရြယအစား၊ က႑၊ လပကင ေဆာငရြကမႈအေျခအေန၊ ပငဆငမႈႏင ဖြ႕စညးပစသညတ႔က မခြျခားဘ စးပြားေရးလပငနးမားအားလးက ကငသးေဆာငရြကေစရမည ျဖစသည။ သ႔ ေသာလညး စးပြားေရးလပငနးမားက အဆပါတာဝနက ျဖညဆညးေဆာင ရြကရာတြင အထကပါအခကမားႏင အဆပါစးပြားေရးလပငနး၏ လ႔အခြင အေရးအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ အတငးအတာတ႔ အေပၚမတည၍ နညး လမးမား၏ အတငးအတာႏင မားျပားကယျပန႔မႈတ႔ ကြာျခားသြားႏငပါသည။

အနကဖြငျခငး

လ႔အခြငေရးမား ေလးစားလကနာေရးတာဝနက စးပြားေရးလပငနးတစခက ျဖညဆညး ေဆာငရြကသညနညးလမးမားသည အျခားအခကမားအျပင ၄ငး၏ အရြယအစားႏင အခးကမႈရပါသည။ အေသးစားႏင အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားတြင စြမးေဆာင ရည နညးပါးႏငသညအျပင ကမၸဏႀကးမားထကစာလင ၄ငးတ႔သည အလြတသေဘာ လပငနးစဥမားႏင စမခန႔ခြမႈပစမား ရၾကပါသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ၄ငးတ႔၏ သက ဆငရာမဝါဒမားႏင လပငနးစဥမားသည ကြျပားျခားနားေသာပစမး ရႏငပါသည။ သ႔ေသာ အခ႕ေသာ အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရးလပငနးမားတြင လ႔အခြင အေရးထခကမႈမား၊ ဆးဆးရြားရြား ရႏငေသာေၾကာင ၄ငးတ႔၏ အရြယအစားက

28

အဓကမထားဘ ဆေလာေသာ အေရးယေဆာငရြကမႈမား ျပလပရန လအပလမမည ျဖစသည။ ထခကမႈ မညမျပငးထနသညဆသညက ၄ငးတ႔၏ အတငးအတာပမာဏႏင ျပနလညကစား၍ မရႏငေသာ သြငျပငလကၡဏာ စသညတ႔ႏင အကျဖတရမညျဖစ သည။ စးပြားေရးလပငနးတစခအေနျဖင ၄ငး၏လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာရမည တာဝနအား ျဖညဆညးေဆာငရြကသည နညးလမးမားသညလညး စးပြားေရးလပငနး က တသးပဂၢလေဆာငရြကျခငးလား၊ ေကာပရတအပစ (corporate group) ျဖင ေဆာငရြကျခငးလား ဆသညအခကႏင ထသ႔ေဆာငရြကသည အတငးအတာတ႔ အေပၚတြင မတည၍ ကြျပားျခားနားႏငပါသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရမည တာဝနအား စးပြားေရးလပငနးမား အားလးသ႔ ျပညဝစြာႏင မတစြာ ျဖညဆညးေဆာငရြကေစရမည။

၁၅။ လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာေရးတာဝနက ျဖညဆညးရနအလ႔ငာ စးပြားေရးလပငနးမား အေနျဖင ၄ငးတ႔၏ အရြယအစား အေျခအေနမားႏင လကေလာညေထြမႈရသည မဝါဒမားႏငလပငနးစဥမား ထားရလပေဆာင သငၿပး ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင-

(က) လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာေရးတာဝနက ျဖညဆညးရန မဝါဒေရးရာ တာဝနယမႈတစရပ၊

(ခ) ၄ငးတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ပတသကသည လ႔အခြငအေရးဆင ရာ ထခကမႈမားက ေဖာထတရန၊ ကာကြယရန၊ ေလာခရနႏင မညသ႔ ေျဖရငးေဆာငရြကသည ဆသညႏငပတသက၍ ရငးလငးေဖာျပရန ‘လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ ေဆာငရြကရန (human rights due diligence) လပငနးစဥတစရပ’၊

(ဂ) ၄ငးတ႔ေၾကာင ျဖစပြားသည သ႔မဟတ အေထာကအကျပမႈေၾကာင႔ ျဖစပြားလာသည လ႔အခြငေရးဆငရာ ထခကမႈမားက ျပနလညကစား ေပးႏငရန လပငနးစဥမား ထညသြငးေဆာငရြကသငပါသည။

29

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန လအပ ေၾကာငးသရၿပး ေလးစားလကနာေၾကာငး ျပသရနလအပပါသည။ တကေသာ မဝါဒ မားႏင လပငနးစဥမား မရခလင ထသ႔ သျမငေၾကာငး၊ လကနာေၾကာငး ျပသႏငလမ မည မဟတေခ။ ဤအေၾကာငးအရာတ႔ႏင ပတသက၍ အေျခခမ ၁၆ မ ၂၄ အထ တ႔တြင ထပမ၍ အေသးစတ ရငးလငးတငျပထားပါသည။

(ခ) အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈဆငရာမမား

မဝါဒေရးရာ တာဝနယေဆာငရြကမႈ

၁၆။ လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာေရးတာဝနက အခငအမာေဆာငရြကမႈ ၏ အေျခခတစရပအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမားသည မဝါဒေၾကညာခက တစရပ ထတျပနျခငးျဖင ဤတာဝနက ျဖညဆညးေဆာငရြကရန တာဝန ယေဆာငရြကမႈရေၾကာငးက ေဖာျပသငပါသည။ ယငးမဝါဒ ေၾကညာခကက-

(က) စးပြားေရးလပငနး၏ အဆငျမငရာထးရသ အမားစမ အတညျပ ေထာကခမႈ၊

(ခ) သကဆငရာ ျပညတြငးျပညပ အတတပညာရငမားထမ အခက အလကရရမႈ၊

(ဂ) စးပြားေရးလပငနး၏ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈမား၊ ထတကန မား သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈမားႏင တက႐ကဆကႏြယေနေသာ ဝနထမး မား၊ စးပြားေရးမတဖကမားႏင အျခားပတသကသမားက စးပြားေရး လပငနးဆငရာ လ႔အခြငေရးေမာမနးခကမား အားရငးလငး၊ တကစြာ အသေပး၊ လကနာေစမႈ။

30

(ဃ) လပငနးတြငးႏင ျပငပရ လပဂၢလမားအားလး၊ စးပြားေရးမတဖကမား ႏင အျခားသကဆငသမားအားလးထသ႔ လသရငၾကား ဆကသြယ အသေပးမႈ။

(င) စးပြားေရးလပငနး လပကငေဆာငရြကမႈ ကာလတစေလာကလး ယငးထတျပနခကက အခငအမာ ထညသြငးေဆာငရြကရန လအပ ေၾကာငး အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ မဝါဒမားႏင လပထးလပနညး မားတြင ထငဟပေဖာျပမႈ စသည အခကမားျဖင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

“ထတျပနခက” ဟေသာ စကားရပသည လပငနးတစခမ ၄ငး၏ တာဝနဝတရားမား၊ ကတကဝတမားႏင ေမာမနးခကမားက လသရငၾကား ရငးလငးေဖာျပရနအတြက အသးျပသည မညသညနညးလမးကမဆ ေဖာျပရနအတြကသးေသာ ေယဘယအသး အႏႈနးျဖစသည။

မဝါဒထတျပနခကက လေလာကမႈရစြာ အသေပးအေၾကာငးၾကားႏငေစရန လအပ သည ကၽြမးကငမႈအဆငသည စးပြားေရးလပငနး၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမညမ မား ျပား႐ႈပေထြးသည ဆသညအေပၚမတည၍ ကြျပားျခားနားပါသည။ ကၽြမးကငမႈ နညး ပညာမားက ယၾကညအားကးေလာကေသာ အြနလငး သ႔မဟတ ေရးသားထတေဝထား ေသာ အရငးအျမစမားမသည အသအမတျပခထားရေသာ ကၽြမးကငသမားႏင ညႇႏႈငး ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားအထ ပါဝငေသာ ရငးျမစအမးမးမ ရယႏငပါသည။

အဆပါ တာဝနယေဆာငရြကမႈဆငရာ ထတျပနခကက လအမားသရႏငေစရန ေဆာင ရြကသငပါသည။ ၄ငးထတျပနခကက စးပြားေရးလပငနးႏင သေဘာတစာခပခပဆ ေဆာငရြကေနၾကသည အဖြ႕အစညးမား၊ ၄ငး၏ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈတြင တက႐ကဆကႏြယေနေသာ အျခားအဖြ႕အစညးမား (၄ငးတ႔တြင ႏငငေတာလျခေရး

31

ဆငရာ အဖြ႕အစညးမား ပါဝငႏငပါသည)၊ ရငးႏးျမႇပႏသမားႏင သသာထငရားစြာ လ႔ အခြငအေရး ထခကမႈရႏငသည လပငနးလညပတမႈမားတြင ထခကခစားရႏငေျခ ရသမား စသညတ႔ႏင တကကြစြာ ဆကသြယေဆာငရြကသငပါသည။

ထတျပနခကႏင ဆကစပမဝါဒမား၊ လပထးလပနညးမားက လပငနးတြငး ဆကသြယ ေဆာငရြကရာတြင တာဝနခမႈလမးေၾကာငးႏင စနစမားက ရငးလငးတကစြာသတမတ ေပးသငၿပး သကဆငရာ စးပြားေရးလပငနးဌာနမားရ ဝနထမးမားအတြက လအပေသာ ေလကငသငတနးမားေပးျခငးျဖင ပပးေဆာငရြကသငပါသည။

ႏငငမားအေနျဖင ရငးလငးတကေသာ မဝါဒမား ခမတလပေဆာငသငသညနညးတ စးပြားေရးလပငနးမားသညလညး ၎တ႔၏လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာေရး တာဝနႏင ၄ငးတ႔၏ ကယျပန႔ေသာစးပြားေရး ဆကဆလပေဆာငမႈမားက စမ ထနးခပသည မဝါဒမား လပထးလပနညးမားအၾကား သဟဇာတျဖစေရး၊ ရငးလငး တကမႈရေရး ႀကးပမးအားထတရန လအပပါသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင ဥပမာ အားျဖင ဝနထမးမားအတြက ေငြေၾကးဆငရာႏင အျခာေသာ စြမးေဆာငရညဆငရာ မကလးမား သတမတေပးသည မဝါဒ လပထးလပနညးမား၊ ပစၥညးငားရမးဝယယမႈ ဆငရာ အေလအထကငထးမား၊ လ႔အခြငအေရးမား ထခကမႈရႏငသည အေျခ အေနတြင ဆြေဆာငစညး႐းလပရားမႈမား ပါဝငသငပါသည။

ဤကသ႔ေသာ နညးလမးမားႏင အျခားဆေလာေသာ နညးလမးမားအားျဖင မဝါဒ ဆငရာ ထတျပနခကက စးပြားေရးလပငနးမား၏ ထပဆးအဆငမစ၍ ၄ငးတ႔၏ လပငနးလပေဆာငမႈအားလးတြင ခငမာစြာ ထညသြငးအေကာငအထညေဖာ ေဆာင ရြကသငပါသည။ သ႔မဟတပါက လ႔အခြငအေရးမားအား ေလးစားမႈမရဘ (သ႔မဟတ) သျမငနားလညမႈမရဘ ျပမေဆာငရြကၾကပါလမမည။

32

လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငမႈမား (human rights due diligence)

၁၇။ လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေဖာထတရန၊ ကာ ကြယရန၊ ေလာခရနႏင မညသ႔ေျဖရငးသညက ရငးလငးေဖာျပရနအလ႔ငာ စးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေလးဂ႐ျပ လပေဆာင မႈမား လပေဆာငသငပါသည။ ထသ႔ ေဆာငရြကရာတြင အမနတကယ ရ ေနေသာ၊ ျဖစေပၚရန အလားလာရေသာ လ႔အခြငအေရး ထခကမႈမားက ဆနးစစျခငး၊ ေတြ႕ရခကမားက ေပါငးစပလက အေရးယေဆာငရြကျခငး၊ ေျဖရငးမႈနညးလမးမားက ေဖာထတျခငးႏင ထခကမႈမားက မညသ႔ ေျဖရငး ေဆာငရြကမည ဆသညႏငပတသက၍ ဆကသြယေဆာငရြကျခငးတ႔ ပါဝင သငပါသည။ လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ ျပလပေဆာငမႈမား ေဆာငရြကရာတြင-

(က) စးပြားေရးလပငနးတစခက ၎၏ကယပငလပငနးမား လပကငေဆာင ရြကရာတြင ျဖစေပၚလာႏငသည သ႔မဟတ ျဖစေပၚရန အေထာက အကျပႏငသည သ႔မဟတ ၄ငး၏ စးပြားေရး ဆကသြယေဆာငရြကမႈ မားမတစဆင လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈမား၊ ထတကနမား သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈလပငနးမားႏင တက႐ကဆကႏြယႏငသည လ႔အခြငအေရး ဆးကးသကေရာကမႈမားက လႊမးျခ ေဆာငရြကသင ပါသည။

(ခ) စးပြားေရးလပငနးအသးသး၏ အရြယအစား၊ လ႔အခြငအေရးက ဆး ရြားစြာ ထခကႏငမညအႏရာယ၊ ၄ငးတ႔၏ လပငနးလညပတမႈ သဘာဝႏင အေျခအေနေပၚမတည၍ ကြျပားျခားနားပါလမမည။

(ဂ) လပငနးလညပတ ေဆာငရြကမႈအေျခအေန တျဖညးျဖညးျဖစေပၚ တး ပြားလာသညႏငအမ လ႔အခြငအေရးအႏရာယမားလညး အခနႏင

33

လကၿပး ေျပာငးလႏငသညက အသအမတျပလက စဥဆကမျပတ လပေဆာငသငသည။

အနကဖြငျခငး

ဤအေျခခမက လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) ၏ နယပယ အတငးအတာက သတမတေပးၿပး အေျခခမ ၁၈ မ ၂၁ အထတ႔တြင ယငး၏ အေရးႀကးေသာ အစတ အပငးမားက အေသးစတ ရငးလငးတငျပထားပါသည။

လ႔အခြငအေရး ထခကမႈအႏရာယမားသည စးပြားေရးလပငနးမား၏ လ႔အခြငအေရး မားအေပၚ ျဖစႏငေခအလားအလာရေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမား ျဖစသညဟ နားလညထားၾကပါသည။ ျဖစႏငေခရေသာ ထခကမႈမားက ႀကတငကာကြယျခငး သ႔မဟတ ေလာချခငးတ႔ျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကသငၿပး အမနတကယ ျဖစပြားခၿပး ျဖစေသာ ထခကမႈမားက ျပနလညကစားေပးမႈ လပေဆာငေပးသငပါသည။ (အေျခခမ ၂၂)

လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) သည ပမကယျပန႔ေသာ စးပြားေရးလပငနးဆငရာ ထခကမႈအႏရာယ စမခန႔ခြမႈစနစမားအတြငးသ႔ ထညသြငး ေဆာငရြကသငပါသည။ ဤသညမာ အခြငအေရးပငဆငသမားအား ထခကမႈရႏငေခမားက ထညသြငးေဆာင ရြကရနအတြက ကမၸဏအေပၚ ထခကမႈအႏရာယမားက ေဖာထတ႐သကသကႏင စမခန႔ခြရနထက သာလြနေဆာငရြကရနျဖစသည။

ကနထ႐ကစာခပမား သ႔မဟတ အျခားသေဘာတစာခပမား ေရးဆြေဖာေဆာငသည အဆင၌ လ႔အခြငအေရး ထခကမႈအႏရာယမား တးပြားလာႏငသည၊ သ႔မဟတ ေလာနညးသြားႏငသည ျဖစျခငးေၾကာငလညးေကာငး၊ အျခားစးပြားေရးလပငနးမားႏင ေပါငးစပေဆာငရြကျခငးမား သ႔မဟတ အျခားစးပြားေရးလပငနးမားက ရယေဆာင

34

ရြကျခငးမားမ လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ကစၥရပမားႏင ပတသကသည အေမြအႏစမား အျဖစ ဆကခရရလာႏငသညျဖစျခငးေၾကာင လညးေကာငး၊ လပငနးအသစ သ႔မဟတ ဆကဆေရးအသစတစရပ ေဖာထတေဆာငရြကရာတြင လ႔အခြငအေရးမား ေလးစား လကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈမားက ျဖစႏငသမ ေစာလငစြာ စတငေဆာငရြကသငပါသည။

ထတကန (သ႔မဟတ) ဝနေဆာငမႈဆငရာ ဆင႔က ခတဆကလပေဆာငမႈျဖစစဥမား (value chains) အတြငး အဖြ႕အစညးမား အေရအတြက မားျပားစြာ ပါဝငေဆာငရြကမႈ ရေနသည အေျခအေနမးတြင ၄ငးတ႔ၾကား လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ မားအတြက အေလးဂ႐ျပ အားထတမႈမားေဆာငရြကရန လြနစြာခကခႏငပါသည။ ဤကသ႔ ျဖစသညဆလင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ပစၥညးေပးသြငးသမား သ႔မဟတ ပစၥညးဝယယသမား၏ လပကငေဆာငရြကမႈ အေျခအေန၊ တစစတစခ ေသာ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈ၊ ထတကနမား သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈမား သ႔မဟတ အျခားေသာ အေၾကာငးတရားမားေၾကာငျဖစေစ ျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြင အေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ သသာအထငရားဆးျဖစသည ေယဘယနယပယ မား ေဖာထတၿပး ၄ငးတ႔က လ႔အခြငအေရးမားေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငရန (human rights due diligence) ဥးစားေပး အဆငမား အျဖစ သတမတသငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးတစခသည အျခားေသာ အဖြ႕အစညးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားတြင အေထာကအကေပးသည၊ သ႔မ ဟတ အေထာကအကေပးသညဟ ထငျမငခရလင ပးေပါငးပါဝငကးလြနမႈဆငရာ ျပနာမား ေပၚထြကလာႏငပါသည။ ပးေပါငးပါဝငကးလြနမႈဟ ဆရာတြင ဥပေဒ ဆငရာႏင ဥပေဒႏငသကဆငမႈမရေသာ အဓပၸာယ ၂ ရပ ပါဝငပါသည။ ဥပေဒႏင သကဆငမႈမရေသာ ကစၥရပတစခအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမားသည အျခားအဖြ႕ အစညးတစခ၏ ေဆာငရြကမႈမားတြင ပးေပါငးပါဝင ကးလြနမႈအေနျဖင ႐ႈျမငခရႏင

35

ပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၄ငးတ႔သည အဆပါအဖြ႕အစညးက ကးလြနသည ခးေဖာကမႈ တစခမ အကးျမတရရသညဟ ႐ႈျမငခရႏငပါသည။

ဥပေဒဆငရာ ကစၥရပတစခအေနျဖင ႏငငမား၏ တရားစရငေရးစနစအမားစသည ရာဇဝတမႈတစခ ကးလြနရာတြင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမႈက တားျမစထားၿပး ဤ ကသ႔ေသာ အမႈကစၥမားတြင စးပြားေရးဆငရာလပငနးမား၏ ရာဇဝတျပစမႈဆငရာ တာဝနရမႈအတြက တရားစြဆႏငရန ခြငျပေပးထားပါသည။ ပမနအားျဖင တရားမ ေၾကာငးအရ အေရးယေဆာငရြကမႈမားသည လ႔အခြငအေရး႐ႈေထာငမ သးသပျခငးမရ ေသာလညး လပငနးတစခက ထခကနစနာမႈတစရပ ျဖစေပၚေစသညဆသည စြပစြမႈ အေပၚတြင အေျခခ၍လညး ေဆာငရြကႏငပါသည။ အျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတမႈ ဥပေဒ သအရအရ ေထာကပျခငး၊ သ႔မဟတ အားေပးကညျခငးႏငဆငေသာ စသတ မတခကမားသည သလကႏင လကေတြ႕အကအည အေထာကအပေပးျခငး သ႔မ ဟတ အားေပးအားေျမႇာကျပျခငးတ႔ျဖစၿပး ျပစမႈကးလြနမႈမားအေပၚတြင ကယျပန႔ ေသာ အကးသကေရာကမႈ ရသညဟ ၫႊနးထားပါသည။

လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) က ေလာကနသငျမတစြာ ေဆာငရြကျခငးအားျဖင စြပစြထားေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈတြင ပါဝငပတသကမႈက ေရာငရားရန ကးေၾကာငးဆေလာမႈရေသာ လပငနးအဆငတငးက စးပြားေရးလပငနးအေနျဖင ေဆာငရြကထားၿပးျဖစေၾကာငး ျပသရာေရာကသည။ ၄ငးတ႔အေပၚ လ႔အခြငေရး ခး ေဖာကသညဟ စြပစြခကမားကေျဖရငးရာတြင အေထာကအက ျဖစေစပါသည။ သ႔ ေသာ အဆပါ လ႔အခြငအေရးမားေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပ ေဆာငမႈမား ေဆာငရြကသည စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ယငးသ႔ ေဆာငရြကျခငး သည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားျဖစေစျခငး (သ႔မဟတ) အေထာကအပေပးျခငး မားအတြက တာဝနရမႈမ အလအေလာက အျပညအဝ ကငးလြတခြငရရသြားလမ မညဟ မမတယသငေပ။

36

၁၈။ လ႔အခြငအေရးအႏရာယမားက အကျဖတရန စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ လပေဆာငခကမားမ ေသာလညးေကာငး၊ ၄ငးတ႔၏ စးပြားေရး ဆကဆမႈမား၏ အကးဆကတစရပအေနျဖင ေသာလညးေကာငး အမန တကယ ျဖစေပၚလာေသာ သ႔မဟတ ျဖစေပၚလာရန အလားအလာရေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေဖာထတဆနးဆစသင ပါသည။

ဤသ႔လပေဆာငရာတြင -

(က) လပငနးတြငးႏင /သ႔မဟတ လြတလပေသာ ျပငပလ႔အခြငအေရး ကၽြမးကငမႈနညးပညာမား ရယေဆာငရြကျခငး၊

(ခ) စးပြားေရးလပငနး၏ အရြယအစား၊ သေဘာသဘာဝႏင လပကင ေဆာငရြကမႈ အေျခအေနတ႔ႏင လကေလာညေထြမႈရစြာျဖင ထခက ခစားရႏငေခရေသာ အပစမား၊ အျခားပါဝငပတသကသမားႏင ထ ေရာကမႈရေသာ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးတငပငမႈမား ျပလပျခငး စသညတ႔ ပါဝငသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပ လပေဆာငမႈမား (human rights due diligence) ေဆာငရြကရာတြင ပထမဥးဆး ေျခလမးတစရပမာ စးပြားေရးလပငနးတစခအေနျဖင ပါဝငပတသကမႈရႏငသည အမနတကယ ျဖစေပၚ ေနေသာ၊ ျဖစေပၚရန အလားအလာရေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ မား၏ သေဘာသဘာဝက ေဖာထတဆနးစစရနျဖစသည။ ရညရြယခကမာ လပငနး လညပတေဆာငရြကမႈ အေျခအေနတစရပေပၚ အေျခခလက ျပညသတစရပေပၚတြင ကေရာကေသာ အေသးစတထခကမႈမားက နားလညသေဘာေပါကရန ျဖစသည။ ပမနအားျဖင ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင ျဖစႏငလင အဆျပထားေသာ စးပြားေရး

37

လပငနးတစရပ မစတငမ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနက ဆနးစစျခငး၊ မညသတ႔ ထခကခစားရႏငသည က ေဖာထတျခငး၊ ဆေလာမႈရသည လ႔အခြငအေရး စႏႈနးမား ႏင ျပနာမားက စာရငးျပစျခငးႏင အဆျပထားေသာလပငနးႏင ဆကႏြယပတ သကေနေသာ စးပြားေရးဆကဆမႈမားက ေဖာထတသတမတထားေသာ ထခကခစားရ ႏငသည လမားအေပၚ၌ လ႔အခြငအေရးဆးကးမား မညသ႔ရႏငသညက ေလလာ ေဆာငရြကျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။ ဤလပငနးစဥအတြငး စးပြားေရးလပငနးမားသည ထခကႏငေျချမငမားသည ထခကခစားရလြယသမား သ႔မဟတ အခြငအလမး နညးပါး သမားပါဝငသည အပစမား သ႔မဟတ ျပညသမားထမ တစဥးခငးစအေပၚတြင ကေရာကသည လအခြငအေရး ထခကမႈမားက အထးအေလးေပး ေဆာငရြကသငၿပး အမးသမးမားႏင အမးသားမား ရငဆငရႏငသည အႏရာယမား ကြျပားျခားနားမႈက ထညသြငးစဥးစား ေဆာငရြကသငပါသည။ လ႔အခြငအေရး ထခကမႈမားအတြက ဆနးစစသည လပငနးစဥမားက အႏရာယကေရာကႏငမႈ ဆနးစစခကမား သ႔မဟတ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးထခကမႈ ဆနးစစခကမားကသ႔ေသာ အျခားလပငနး စဥမားအတြငး ေပါငးစပထညသြငး ေဆာငရြကႏငေသာလညး စးပြားေရးလပငနးမား အေနျဖင ဆနးစစမႈမားေဆာငရြကရာတြင ႏငငတကာ အသမတျပ လ႔အခြငအေရးမား က ကးကားရညၫႊနးမႈ တစရပအေနျဖင ထညသြငးေဆာငရြကသငပါသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ အဆပါစးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ တစခ မဟတတစခ အမနတကယ ထခကမႈရႏငသည အလားအလာရျခငးေၾကာင ျဖစသည။

လ႔အခြငအေရးအေျခအေနမားသည လႈပရားေျပာငးလေနသည အေျခအေနျဖစျခငး ေၾကာင လ႔အခြငအေရးထခကမႈမား ဆနးစစခကတ႔က အခါအားေလာစြာ ပမနအခန သတမတ၍ ေဆာငရြကသငပါသည။ လပငနးတစခ သ႔မဟတ ဆကဆေဆာငရြကမႈ တစခ မတငခင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရာတြင အဓကကသည ဆးျဖတ ခကမား သ႔မဟတ ေျပာငးလမႈမား မတငမ (ဥပမာ ေစးကြကဝငေရာကမႈ၊ ထတကန တစခ စတငထတေဝမႈ၊ မဝါဒေျပာငးလမႈ သ႔မဟတ လပငနးႏငပတသက၍ ကယျပန႔ ေသာေျပာငးလမႈမား)၊ လပငနးလပကငေဆာငရြကေသာ ပတဝနးကငအေျခအေန

38

တြင ေျပာငးလမႈမားအား တ႔ျပနေဆာငရြကျခငး သ႔မဟတ ႀကတငမနးဆျခငး (ဥပမာ ျမငမားလာေသာလမႈေရး တငးမာမႈမား)ႏင လပငနးတစရပ သ႔မဟတ ဆကဆေဆာင ရြကမႈတစရပ၏ သကတမးကာလတစေလာကလး အခါအားေလာစြာ ပမနအခနသတ မတ၍ ေဆာငရြကသငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြငအေရးထခကမႈမားက မနမနကန ကန အကျဖတသရႏငရန ထခကခရႏငေသာ သကဆငသမား၏ စးရမပပနမႈမားက နားလညသေဘာေပါကရန ႀကးစားသငပါသည။ ထသ႔ နားလညႏငရနအတြက ၄ငးတ႔ႏင ထေရာကစြာ ဆကသြယေဆာငရြကရပါမည။ ဘာသာစကားႏင အျခားေသာ ျဖစေပၚလာႏငသည အတားအဆးမားက ထညသြငးစဥးစားလက ၄ငးတ႔ႏင တက႐က ညႇႏႈငးေဆာငရြကသငပါသည။ ထသ႔ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးရန မျဖစႏငသည ေနရာမားတြင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရး အကာအကြယေပးသမား၊ အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားမ အျခားသမားအပါအဝင ယၾကညအားကးေလာကေသာ လြတ လပသည ကၽြမးကငပညာရငမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမးကသ႔ေသာ ကးေၾကာငး ဆေလာမႈရသည အျခားနညးလမးမားက ထညသြငးစဥးစား ေဆာငရြကသငပါသည။ လ႔အခြငအေရးမား ထခကမႈ ဆနးစစခကေဆာငရြကျခငးျဖင လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈ (human rights due dil-igence) လပငနးစဥ၏ ေနာကဆကတြ ေျခလမးမားအတြက သတငးအခကအလကမား ရရပါသည။

၁၉။ လ႔အခြငအေရး ထခကမႈမားအား ကာကြယတားဆးရနႏင ေလာခရန အလ႔ ငာ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ထခက၊ သကေရာကမႈဆနးစစ ခကမားမ ထြကေပၚလာေသာ ေတြ႔ရခကမားက သကဆငရာဌာနတြငး လပ ငနးမားႏင လပငနးစဥမား၌ ေပါငးစပ၍ သငေတာေသာ အေရးယေဆာင ရြကမႈမားက လပေဆာငသငပါသည။

39

(က) ထေရာကေသာ ေပါငးစပေဆာငရြကမႈတြင-

၁။ ထကသ႔ေသာ ထခက၊ သကေရာကမႈမားက ေျဖရငးေဆာငရြက ရနတာဝနအား စးပြားေရးလပငနးအတြငးရ သငေတာေသာ ရာထးအဆငရသအား တာဝနသတမတေပးလက လပငနး ေဆာငရြကေစျခငး၊

၂။ လပငနးအတြငး ဆးျဖတခကမားခမတျခငး၊ ဘတဂကခြေဝ သတမတျခငးႏင ျဖစစဥမားက ၾကပမတစစေဆးျခငး လပငနး စဥမားသည အဆပါ ထခက၊ သကေရာကမႈမားအတြက ထ ေရာကမႈရေသာ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈမား ျဖစေစႏငပါသည။

(ခ) သငေတာေသာ အေရးယေဆာငရြကမႈမားသည ေအာကပါ အေျခ အေနမားေပၚမတည၍ ေျပာငးလေပမည။

၁။ စးပြားေရးလပငနးတစခက ဆးကးသကေရာကမႈတစခက ျဖစ ေစပါသလား သ႔မဟတ အေထာကအပျဖစေစပါသလား သ႔မ ဟတ ဆးကးသကေရာကမႈသည စးပြားေရးဆကဆမႈအရ ပတသကသည ၎၏ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား သ႔မဟတ ထတကနမား၊ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈမားႏင တက ႐က ဆကႏြယေနျခငးေၾကာင႔ ယငးစးပြားေရးလပငနးတစခ တညးႏငပင သကဆငပါသလား၊

၂။ လ႔အခြငအေရး ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေျဖရငးရာတြင ယငးလပငနး၏ လႊမးမးႏငမႈ၊ ၾသဇာအရနအဝါရမႈ အတငးအတာ အစရသညတ႔အေပၚမတည၍ ကြျပားျခားနားမႈ ရမည ျဖစသည။

40

အနကဖြငျခငး

လ႔အခြငအေရးသကေရာကမႈ ဆနးစစျခငးမားမေပၚထြကလာေသာ အေသးစတေတြ႕ ရခကမားက စးပြားေရးလပငနးတစခအတြငး တနတလား ေပါငးစပေဆာငရြကရာတြင ယငးလပငနး၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ မဝါဒကတကဝတျပမႈမားက သကဆငရာ လပငနးက႑အားလး၌ ၿမျမစြာ ထညသြငးေဆာငရြကမသာလင ထေရာကမႈရႏငမည ျဖစသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင သးသပေတြ႔ရခကမားက ေကာငးမြနစြာနားလည သေဘာေပါကမႈရရန၊ မနကနသငျမတစြာ အေလးထား အေရးယေဆာငရြကရန တ႔က ေသခာေစရမညျဖစသည။

လ႔အခြငအေရး ထခကမႈမားက ဆနးစစေလလာရာတြင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင အမနတကယႏင ျဖစႏငေျခရေသာ ထခက၊ သကေရာကမႈမားက ရာေဖြေဖာထတရမည ျဖစသည။ ေလလာေတြ႕ရခကမားက စးပြားေရးလပငနးအတြငး တေျပးညေပါငးစပ ေဆာငရြကျခငးျဖင ျဖစႏငေျခရေသာ ထခကမႈမားက ႀကတငကာကြယတားဆးျခငး သ႔မဟတ ေလာပါးေအာငျပလပျခငးတ႔ ေဆာငရြကသငၿပး ေပၚေပါကၿပးျဖစေသာ အမနတကယ ထခကမႈမားက ျပနလညကစားမႈေပးျခငး ေဆာငရြကသငပါသည။ (အေျခခမ ၂၂)

စးပြားေရးလပငနးတစခသည လ႔အခြငအေရး ထခကမႈတစရပကျဖစေစသည၊ သ႔မ ဟတ ျဖစေစႏငသညအခါမးတြင အဆပါထခကမႈက ရပစသြားေစရန သ႔မဟတ ကာကြယတားဆးရန လအပေသာလပငနး အဆငဆငက ေဆာငရြကသငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးတစခသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခကမႈတစရပျဖစေပၚရန အေထာကအကျပသည သ႔မဟတ အေထာကအကျပႏငသည အေျခအေနမးတြင ယငးသ႔အေထာကအကျပမႈက ရပတန႔သြားေစရန သ႔မဟတ ကာကြယတားဆးရန လအပေသာ လပငနးအဆငဆငက ေဆာငရြကသငၿပး ကနရေနေသးေသာ ထခက၊ သကေရာကမႈမားအားလးက ျဖစႏငသမ အႀကးမားဆးအတငးအတာအထ ေလာခ ႏငရန ၎၏အရနအဝါက အသးျပေဆာငရြကသငပါသည။ စးပြားေရးလပငနးအေနျဖင

41

ေဘးအႏရာယ ထခကမႈကျဖစေစေသာ အဖြ႕အစညးတစခခ၊ လပငနးတစခခ၏ မား ယြငးေသာ အေလအထမားက ျပျပငေျပာငးလေစရန လႊမးမးႏငသညစြမးရည ရေန သညအခါ အရနအဝါ ၾသဇာရသညဟမတယသည။

စးပြားေရးလပငနးတစခသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခကမႈတစခက ပ႔ပးေပးျခငးမရ ေသာလညး၊ အဆပါထခကမႈသည အျခားစးပြားေရးလပငနးမားႏင ဆကဆေဆာင ရြကမႈႏင ပတသကသည ၎၏လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈမား၊ ထတကနမား သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈလပငနးမားႏင တက႐ကဆကႏြယမႈရေနလင ပမ႐ႈပေထြးေသာ အေျခအေနျဖစလာပါသည။ ဤကသ႔ အေျခအေနမားတြင သငေတာေသာ အေရးယ ေဆာငရြကမႈမားလပေဆာငရန ေအာကပါအခကအလကမားအားလးေပၚ မတညေပ လမ႔မည။

သကဆငရာ လပငနးအဖြ႔အစညးအေပၚ စးပြားေရးလပငနးမမညသ႔ ၾသဇာအရနသက ေရာကႏငမႈရသည၊ စပြားေရးလပငနးအတြက ယငးလပငနးႏင ဆကဆေဆာင ရြကမႈသည မညသ႔အေရးပါသည၊ ခးေဖာကမႈ၏ ျပငးထနမႈအတငးအတာ မညမရ သညႏင အဆပါအဖြ႕အစညးႏငဆကဆေရးက ရပစမႈကယ၌က လ႔အခြငအေရး ထခကမႈဆငရာ ဆးရြားေသာအကးဆကမား ျဖစေပၚေစႏငျခငး ရ၊ မရ အစရေသာ အခကမား ပါဝငပါသည။ အေျခအေနႏင ၄ငး၏လ႔အခြငအေရးအေပၚသကေရာကမႈမားသည ပမ႐ႈပေထြးလာေလေလ၊ စးပြားေရးလပငနးအတြက မညသ႔တ႔ျပနေဆာင ရြကရမညက ဆးျဖတရန အမအခကငးေသာ ကၽြမးကငပညာရငမား ထမအၾကဉာဏ မားက ပမရယရေလေလျဖစသည။

အကယ၍ စးပြားေရးလပငနး၌ ထခကမႈမားက ကာကြယတားဆးရန သ႔မဟတ ေလာခရနၾသဇာအရနအဝါရလင ယငးက ကငသးေဆာငရြကသငသည။ အကယ၍ စးပြား ေရးလပငနးတြင ၾသဇာအရနအဝါ နညးပါးေနလငလညး အရနအဝါက ျမႇငတငႏငရန နညးလမးမားရႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင သကဆငရာအဖြ႕အစညးက စြမးရညတည ေဆာကေပးျခငး သ႔မဟတ တျခားမကလးမားေပးျခငး သ႔မဟတ အျခားလႈပရားေဆာင

42

ရြကသမားႏင ပးေပါငး၍ ၾသဇာအရနအဝါက ျမႇငတငေပးႏငပါသည။ စးပြားေရးလပငနး အေနျဖင ထခကမႈကကာကြယရန သ႔မဟတ ေလာခရန အရနအဝါမရျခငးႏင ယငး အရနအဝါကျမႇငတငရန မစြမးေဆာငႏငျခငး စသညအေျခအေနမား ရႏငပါသည။ ယငးကသ႔ေသာ အေျခအေနမားက စးပြားေရးလပငနးအေနျဖင လ႔အခြငအေရးထခက ႏငမႈအလားအလာႏငပတသကသည ယၾကညအားကးေလာကေသာ ဆနးစစမႈမားက ထညသြငးစဥးစားလက ဆကဆေဆာကရြကမႈမားက အဆးသတရနစဥးစား ေဆာင ရြကသငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးအတြက၊ ဆကဆေရးသည “အေရးႀကး” သညအခါမးတြင ဆက ဆမႈက အဆးသတလကျခငးသည ေနာကထပစနေခၚမႈမားက ျဖစေပၚေစပါသည။ ဆကဆမႈတစခသည စးပြားေရးလပငနးအတြက မရမျဖစလအပသည ထတကန သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈတစခက ျဖညဆညးေပးၿပး ယငးျဖညဆညးမႈအတြက အျခား ေရြးခယစရာ ရငးျမစမရလင အဆပါဆကဆေရးက အေရးႀကးသညဆကဆေရးအျဖစ မတယႏငပါသည။ ဤေနရာတြင လ႔အခြငအေရးထခကမႈ၏ ျပငးထနမႈကလညး ထည သြငးစဥးစားရမည ျဖစသည။ ခးေဖာကမႈ ပ၍ျပငးထနေလေလ၊ စးပြားေရးလပငနး အေနျဖင ဆကဆမႈက အဆးသတ သင၊ မသငဆသည ဆးျဖတခကက မခမတခင အေျပာငးအလက ပ၍ လငလငျမနျမနသရရန လအပလာေလေလျဖစမည။ မညသည အေျခအေနမးတြငျဖစပါေစ၊ ခးေဖာကမႈမား ဆကလကျဖစေပၚေနၿပး စးပြားေရး လပငနးကလညး ဆကဆမႈမားက ဆကလကေဆာကရြကေနသမ ကာလပတလး ထ ခကမႈမားက ေလာ႔ခရန ၄ငး၏ကယပင ႀကးပမးအားထတမႈမားက ဆကလကေဆာင ရြကေနေၾကာငး ျပသႏငရမညျဖစၿပး၊ ဆကလကဆကဆေဆာငရြကမႈေၾကာင ျဖစေပၚ လာေသာ ဂဏသကၡာပငးဆငရာ၊ ေငြေၾကးဆငရာ သ႔မဟတ တရားဥပေဒဆငရာ အကးဆကမားက လကခႏငရန ျပငဆငေဆာငရြကထားရသငသည။

၂ဝ။ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေျဖရငးေပးႏငျခငး ရ၊ မရက ဆနးစစႏငရနအတြက စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏

43

ေျဖရငးေဆာငရြကမႈ နညးလမးမား ထေရာကမႈရ၊မရက ေစာငၾကပေလလာ သငပါသည။ ယငးသ႔ ျပလပလာရာတြင-

(က) သငေတာေသာ အရညအေသြးဆငရာႏင အေရအတြကဆငရာ အညြနးကနးမားက အေျချပရန။

(ခ) ထခကခစားရေသာ သကဆငသမားအပါအဝင လပငနးတြငးႏငျပငပရငးျမစမားမ ေဝဖနအၾကျပမႈမားက ရယေဆာငရြကသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးလပငနးတစခသည ၄ငး၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာမဝါဒမားက အေကာငးဆး အေကာငအထညေဖာႏငမႈ ရ၊ မရ ေဖာထတရရထားသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခကသကေရာကမႈမားက ထေရာကစြာ တ႔ျပနေျဖရငးေပးႏငမႈ ရ၊ မရႏင အဆက မျပတ တးတကမႈမားရရေအာင တြနးအားေပးေဆာငရြကႏငမႈ ရ၊ မရက သရႏင ရနအလ႔ငာ ေစာငၾကပေလလာမႈ ျပလပရန လအပသည။

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ထခကခစားႏငရေျခ ပမားသည သ႔မဟတ အခြင အေရးကငးမသည အပစမား သ႔မဟတ ျပညသမားထမ တစဥးခငးစႏငပတသက သည ထခကသကေရာကမႈမားက တ႔ျပနေျဖရငးေဆာငရြကေပးရာတြင ထေရာကမႈ ရ၊ မရက ေစာငၾကပေလလာရန အထးအားထတႀကးပမးမႈမား ျပလပသငသည။

ေစာငၾကပေလလာမႈ လပငနးက သကဆငရာလပငနးတြငး အစရငခမႈ လပငနးစဥ၌ ေပါငးစပေဆာငရြကသငပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည အျခားကစၥရပမားႏင ပတသက၍ ၎တ႔အသးခခၿပးျဖစေသာ နညးစနစမားကလညး အသးျပႏငပါသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင စြမးေဆာငရည၊ လပကငေဆာငရြကမႈဆငရာ သေဘာတ စာခပမား၊ သးသပခကမားအျပင လအပသညေနရာမားတြင ကား၊မ ခြျခားေဖာျပထား သည အခကအလကမားက အသးျပလက ဆနးစစေလလာမႈ ေဆာငရြကခကမား ပါဝငႏငပါသည။ လပငနးလညပတမႈဆငရာအဆင ထခကနစနာမႈမားကစားေရး ယႏရား

44

မားကလညး စးပြားေရးလပငနး၏ လ႔အခြငအေရး ႀကးပမးအားထတမႈမားသည ထေရာကမႈ ရ၊ မရက တက႐ကထခက ခစားရသမားထမ အေရးႀကးသည ေဝဖနအၾက ျပခကမားေထာကပ႔ေပးပါသည။ (အေျခခမႈ ၂၉ ကၾကညပါ)။

၂၁။ စးပြားေရးလပငနးမားသည ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခကမႈမားက မညသ႔ေျဖရငး ေဆာငရြကသညႏင ပတသက၍ တာဝနခႏငရနအလ႔ငာ ျပငပသ႔ဆကသြယေဆာငရြကရန ျပငဆငထားသငပါသည။ အထးသျဖင စးရမဖြယရာကစၥရပမားက ထခကခစားရသမား (သ႔မဟတ) ထခကခစားရသ မားကယစား တငျပလာေသာအခါမားတြငျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမား သ႔မဟတ လပကငေဆာငရြကသည အေျခအေန မားသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခကသကေရာကမႈမားက ဆးဆးရြားရြား ျဖစေစႏငသညအခါတြင ၄ငးတ႔အေနျဖင ယငးကစၥရပမားက မညသ႔မညပ ေျဖရငးေဆာငရြကသညဆသညႏင ပတသက၍ တရားဝငအစရငခ တငျပ သငသည။ ဤအေျခအေနမား အားလး၌ ဆကသြယေဆာငရြကမႈမား ျပလပ ရာတြင -

(က) စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခကသကေရာက မႈကထငဟပသည ပစႏင အႀကမအေရအတြက ျဖစသငသည။ ဥးတညရညမနးထားသမားလညး လကလမးမေစရမညျဖစသည။

(ခ) စးပြားေရးလပငနးတစခက ပါဝငပတသကေနသည လ႔အခြငအေရး ဆငရာ ထခကမႈတစစတစခအား ယငးလပငနးက တ႔ျပနေျဖရငးေပးမႈ သည လေလာကမႈ ရ၊ မရက အကျဖတရန ျပညစလေလာကသည အခကအလကမား ျဖညဆညးေပးသငပါသည။

(ဂ) ယငးသ႔ဆကသြယေဆာငရြကရာတြင ထခကခစားရသမား၊ ဝနထမး မား၊ သ႔မဟတ ကးသနးေရာငးဝယမႈဆငရာ လ႕ဝကထားရမႈႏင ပတ သကသည တရားဝငျပ႒ာနးခကမားက အႏရာယကေရာကမႈ မျဖစ ေစသငေပ။

45

အနကဖြငျခငး

လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာေရးဆငရာ တာဝနဝတရားအရ စးပြားေရးလပ ငနးမားသည လ႔အခြငအေရးမားက သရေၾကာငးႏင လကေတြ႕တြင ေလးစားလကနာမႈ ရေၾကာငးတ႔က ျပသႏငမည မဝါဒမားႏငလပငနးစဥမား ရရနလအပပါသည။ ထသ႔ ျပသျခငးလပငနးတြင ဆကသြယေဆာငရြကျခငး ပါဝငပါသည။ ၎သည ထခကခစား ႏငသည လပဂၢလမား သ႔မဟတ အပစမားႏင ရငးႏးျမႇပႏသမား အပါအဝင အျခား သကဆငသမားသ႔ တာဝနခမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈ၏ လပေဆာငခကတစရပအျဖစ ျဖညဆညးေပးျခငးျဖစသည။ ဆကသြယေဆာငရြကမႈသည လပဂၢလခငး ေတြ႕ဆ ေဆြးေႏြးမႈမား၊ အြနလငးမတစဆင ေဆြးေႏြးမႈမား၊ ထခကခရသမားႏင ညႇႏႈငး ေဆြးေႏြးမႈမားအျပင တရားဝင ျပညသ႔အစအရငခစာမား အပါအဝင ပစအမးမးျဖင ေဆာငရြကႏငပါသည။ တရားဝငအစအရငခစာ တငျပမႈသည သမာ႐းကႏစပတလည အစရငခစာမား၊ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈတာဝနခမႈ၊ တာဝနယမႈ/ ေရရညတညတ မႈဆငရာ အစရငခစာမားမသည အြနလငးမတစဆင အခနႏင တေျပးညတငျပမႈမား၊ ေငြေၾကးဆငရာႏင ေငြေၾကးႏငပတသကမႈမရေသာ အခကအလကမား၏ ေပါငးစပ အစရငခစာမား (integrated financial and non-financial reports) အထ ပါဝငၿပး တျဖညးျဖညးခငး ျဖစေပၚတးတကလာပါသည။

စးပြားေရးလပငနး လပကငေဆာငရြကမႈ၏ သေဘာသဘာဝေၾကာငျဖစေစ (သ႔မဟတ) လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ ဝနးကငအေျခအေနမားေၾကာငျဖစေစ ဆးရြားေသာ လ႔ အခြငအေရးဆငရာ ထခကသကေရာကမႈအႏရာယ ရေနသညအခါမားတြင စးပြားေရး လပငနးမားမ တရားဝငအစရငခစာတငျပရန ေမာမနးပါသည။ ယငးအစရငခစာတြင စးပြားေရးလပငနးမားမ လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ ထခကမႈမားအား မညသ႔ ေဖာထတ ၍ အေရးယေဆာငရြကေၾကာငးႏငပတသကသည အေၾကာငးအရာမားႏင အညႊနး ကနးမား ပါဝငသငပါသည။ လ႔အခြငအေရးအေျခအေန အစရငခစာတငျပမႈအား လြတလပစြာ မန၊ မမန စစေဆးေဆာငရြကမႈသည အဆပါအစရငခစာ၏ အေၾကာငး

46

အရာႏင ခငလမႈက အားေကာငးေစႏငပါသည။ က႑အလက အေသးစတေဖာျပေသာ အညႊနးကနးမားျဖင႔ အသးဝငေသာ ထပဆငအေသးစတအခကအလကမားက ပပး ေပးႏငပါသည။

ျပနလညကစားမႈေပးျခငး

၂၂။ စးပြားေရးလပငနးမားသည မေကာငးေသာထခကသကေရာကမႈမားက ၄ငး တ႔ေၾကာင ျဖစေပၚေစသည သ႔မဟတ ထသ႔ျဖစေပၚရန အေထာကအကျပ သညဟ ေဖာထတေတြ႕ရရပါက တရားဝငလပငနးစဥမားျဖင ယငးထခကမႈ မားအား ျပနလညကစားေပးရာတြင အေထာကအကေပးသငသည၊ ပးေပါငး ေဆာငရြကသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးလပငနးတစခသည မညမပငအေကာငးဆးမဝါဒမားႏင ကငစဥမား ခမတ ေဆာငရြကေစကာမ ႀကတငမျမငႏငသည သ႔မဟတ ႀကတငကာကြယမတားဆး ႏငသည အေျခအေနမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးထခကမႈတစခက ျဖစေစႏငသည သ႔မဟတ ထ႔သ႔ျဖစေပၚေစရန အေထာကအပ ျဖစေစႏငသည။

စးပြားေရးလပငနးတစခသည ၄ငး၏ လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာမႈရေရး အတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈ (human rights due diligence) လပငနးစဥျဖင ျဖစေစ သ႔မဟတ အျခားနညးလမးမားျဖငျဖစေစ အထကေဖာျပပါ အေျခအေနတစရပ က ေဖာထတရရလာသညအခါ ၄ငး၏လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာေရးဆငရာ တာဝနဝတရားအရ ၄ငးကယတငေသာလညးေကာငး၊ အျခားလႈပရားေဆာငရြကသ မားႏင ပးေပါငး၍ေသာလညးေကာငး၊ ျပနလညကစားမႈမားေပးရာတြင တကၾကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကရန လအပသည။ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈအဆင နစနာမႈမား ကစားေရးဆငရာ ယႏရားမားသည အေျခခမ ၃၁ တြင ေဖာျပထားသည ပငမစႏႈနးမား ကျပညမလင စးပြြားေရးလပငနးမား၏ ေဆာငရြကခကမားေၾကာင ထခကရနအလား

47

အလာရသမားအတြက ထေရာကေသာျပနလညကစားမႈ ေပးျခငးတစရပ ျဖစလာႏငပါ သည။

စးပြားေရးလပငနးမားသည ေပၚေပါကလာသညထခကမႈမားက ျဖစေပၚေစျခငး သ႔မဟတ အေထာကအကျပျခငး မရေသာလညး ယငးထခကမႈမားသည စးပြားေရးလပငနး ဆကသြယေဆာငရြကမႈျပလပျခငးျဖင ျဖစေပၚလာေသာ လပငနးလညပတ ေဆာင ရြကမႈမား၊ ထတကနမား သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈမားႏင တက႐ကဆကႏြယမႈရလင လ႔အခြငအေရး ေလးစားလကနာမႈရေရးဆငရာ တာဝနအရ အဆပါစးပြားေရးလပငနး အေနျဖင ျပနလညကစားမႈေပးျခငးအတြက ၄ငးကယတင ျဖညဆညးေဆာငရြကေပး ရန မလအပေသာလညး ထသ႔ကစားမႈေပးရာတြင အခနးက႑တစရပမေန၍ ေဆာငရြက ႏငပါသည။

အခ႕ေသာ အေျခအေနမား၊ အထးသျဖင ရာဇဝတျပစမႈမားဆငရာ စြပစြခကမား ျဖစ ေပၚလာသညအခါမးတြင တရားစရငေရးဆငရာ ယႏရားမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြက ရန လအပမညျဖစသည။

လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏငပတသက၍ စြပစြခကမားအား တရားဝငခခရန ႀကးစားျခငးအပါအဝင ျပနလညကစားေပးျခငးမားက ႀကးပမးလပ ေဆာငႏငသည လပငနးယႏရားမားဆငရာ ေနာကထပလမးညႊနခကမားက အခနး-၃ ျပနလညကစားမႈယႏရားက လကလမးမမႈတြင ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။

အေၾကာငးရငးအေျခအေနဆငရာကစၥရပမား-

၂၃။ အေၾကာငးရငးအေျခအေန အမးမးတြင စးပြားေရးလပငနးမားသည-

(က) ၄ငးတ႔ လပငနးလညပတေဆာငရြကေနသည မညသညေနရာတြင မဆ သကဆငရာဥပေဒမားႏငအည ေဆာငရြကၿပး အျပညျပည ဆငရာ အသအမတျပထားေသာ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလက နာသငသည။

48

(ခ) အျငငးပြားဖြယရာ ျပဠာနးခကမားႏင ရငဆငၾကေတြ႕လာရသညအခါမားတြင ႏငငတကာအသအမတျပ လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ အေျခခမမားက ေလးစားလကနာေရးအတြက နညးလမးမားရာေဖြ ႀကးပမးသငသည။

(ဂ) ၄ငးတ႔ လပငနးလညပတေဆာငရြကေနသည မညသညေနရာတြင မဆ ႀကးမားေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ျဖစေစသည သ႔မဟတ ထသ႔ျဖစေပၚေစရန အေထာကအကျပသည အႏရာယက ဥပေဒက ေလးစားလကနာရမည ကစၥတစရပအျဖစ မတယရမည။

အနကဖြငျခငး

တစစတစခေသာ တငးျပညႏငေဒသဆငရာ အေျခအေနမားသည စးပြားေရးလပငနး တစခ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမားႏင စးပြားေရး ဆကသြယေဆာငရြကမႈမားဆငရာ လ႔အခြငအေရး ထခကသကေရာကမႈအေပၚတြင အကးသကေရာကမႈ ရေစႏငေသာ လညး စးပြားေရးလပငနးမားအားလးသည ၄ငးတ႔ မညသညေနရာတြင လညပတလပ ကငေဆာငရြကေနသည ျဖစေစ၊ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန တည ေသာ တာဝနရပါသည။ ျပညတြငးေရး အေျခအေနတစခေၾကာင ဤတာဝနက အျပည အဝ ျဖညဆညးေဆာငရြကရန မျဖစႏငသညအခါမးတြင ျဖစေပၚေနေသာ အေျခ အေနတြင စးပြားေရးလပငနးမားက ႏငငတကာအသအမတျပ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမားက ျဖစႏငသေလာက အျမငဆးအတငးအတာျဖင ေလးစားလကနာ လမမညဟ ေမာမနးထားၿပး ယငးသ႔ ေမာမနးခကႏငပတသက၍ ၄ငးတ႔၏ ႀကးပမး အားထတမႈမားက ျပသႏငလမမညဟလညး ေမာလင႔ပါသည။

ပဋပကၡဒဏခစားေနရသည ေဒသမားကသ႔ေသာ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈ ဆငရာ ပတဝနးကငအေျခအေနတခ႕သည စးပြားေရးလပငနးမားအား အျခားသမား (ဥပမာ လျခေရးတပဖြ႔မား)မ ကးလြနသညဆးရြားေသာ လ႔အခြငေရး ခးေဖာကမႈမား တြင ပါဝငပကသကမႈျဖစေပၚေစရန အေျခအေနမား တးပြားေစပါသည။ စးပြားေရး

49

လပငနးမား၊ ေကာပေရးရငးမား ျပစမႈေၾကာငးအရ တာဝနခမႈရေစရန (corporate criminal responsibility) အေထာကအပျပထားေသာ တရားစရငပငခြင နယေျမမား၊ ႏငငမား၌ ႏငငတကာ ျပစမႈခး႐းဆငရာ ေရာမဥပေဒ၏ ျပဌာနးခကမားက ထညသြငး ျပဌာနးျခငးႏင ဥပေဒျပ႒ာနးထားေသာ ႏငင၏ျပငပ၌လညး အကးဝငေသာ တရားမ ေၾကာငးစြဆမႈမားေၾကာင႔ (extraterritorial civil claims) ေကာပေရးရငးတစခ၏ တရားဥပေဒအရ တာဝနခရမႈ (corporate legal liability) အလားအလာ ကြနရက ကယျပန႔လာပါသည။ ထ႔ေၾကာင႔ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ဤသ႔ေသာ အႏရာယက ဥပေဒေရးရာ ကစၥရပတစရပအေနျဖင သတမတေဆာငရြကသငသည။ထ႔ အျပငလပငနး ဒါ႐ကတာမား၊ အရာရမားႏင အလပသမားမားသည လ႔အခြငအေရး ဆးရြားစြာ ခးေဖာကရာေရာကသည ေဆာငရြကမႈမားအတြက တစဥးခငးတာဝနခရမႈ မား ရႏငပါသည။ ဤကသ႔ေသာ ရႈပေထြးသည အေၾကာငးအရငး အေျခအေနမားတြင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင အေျခအေနက ပမဆးရြားမႈ မျဖစေပၚေစေရးအတြက အာမခခကေပးသငပါသည။ မညသ႔ အေကာငးဆး တ႔ျပနေျဖရငးေဆာငရြကမည ဆသညႏငပတသက၍ ဆနးစစရာတြင ၄ငးတ႔၏ လပငနးမားအတြငးရ ကြမးကငမႈ နညးပညာမားႏင လပငနးဌာနမားၾကား အျပနအလန ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမား သာမက အစးရအဖြ႔အစညးမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား၊ အမးသားလ႔အခြငအေရးအဖြ႕ အစညးမား၊ သကဆငသမား အားလးပါဝငသည ေျဖရငးေဆာငရြကေရး အစအစဥ သစမား အပါအဝင ျပငပမယၾကညထကေသာ လြတလပသည ကြမးကငသမားႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးတငပငမႈမားမ အၾကဉာဏေကာငးမား ရရႏငပါသည။

၂၄။ အမနတကယျဖစေပၚေနေသာ၊ ျဖစရပအလားအလာရေသာ လ႔အခြငအေရးထခကသကေရာကမႈမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေရးအတြက ဥးစားေပး လပငနးမား၊ ခမတေဆာငရြကရန လအပလာသညေနရာမားတြင စးပြားေရး လပငနးမားအေနျဖင အဆးရြားဆးျဖစေသာ သ႔မဟတ ေျဖရငးရန ေႏာငေႏး ၾကန႔ၾကာေနပါက ျပနလညကစား၍ မရႏငေတာသည ထခကမႈမားက တား ဆးကာကြယရနႏင ေလာခရန ပထမဥးစားေပး ႀကးပမးေဆာငရြကသင ပါသည။

50

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ လ႔အခြငအေရး ဆးကးသကေရာကမႈမားအားလးက ေျဖရငးေဆာငရြကသငေသာလညး ယငးတ႔အားလးက တစခနတညး၊ တစၿပငတညး ေျဖရငးေဆာငရြကရန အျမတမးမျဖစႏငပါ။ တကေသာဥပေဒဆငရာ လမးညႊနမႈ မရသညအခါမးတြင ဥးစားေပးလပငနးမား ခမနေဆာငရြကရန လအပလာ ပါက စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာေသာ ေျဖရငးမႈမားေၾကာင ျပနလညကစားမႈေပးျခငးအေပၚ ထခကလာႏငသညက အသအမတျပလက အဆရြား ဆးျဖစသည လ႔အခြငအေရးထခကမႈ ကစၥရပမားက စတငေျဖရငးေဆာငရြကသင ပါသည။ ဤအေျခအေနတြင ဆးရြားမႈရျခငးဆသညမာ အၾကြငးမ အယအဆတစရပ မဟတေသာလညး စးပြားေရးလပငနးက ေဖာထတေတြ႕ရထားသည အျခားေသာ လ အခြငအေရး ထခကမႈမားႏင ႏႈငးယဥ၍ေဖာျပျခငးျဖစသည။

51

၃။ ျပနလညကစားမႈေပးျခငးဆငရာ ရပငခြင

(က) အေျခခမမား

၂၅။ စးပြားေရးႏငဆကႏြယေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ကာကြယရန ၄ငးတ႔၏ လပငနးတာဝနတစရပအေနျဖင ႏငငမားသည တရားစရငေရး ဆငရာ၊ အပခပေရးဆငရာ၊ ဥပေဒျပေရးဆငရာ သ႔မဟတ အျခားသငေတာ ေသာ ယႏရားမားျဖင ၄ငးတ႔၏ ပငနကနယေျမမားအတြငးႏင သ႔မဟတ စရငပငခြငနယပယအတြငး အဆပါခးေဖာကမႈမား ေပၚေပါကလာသညအခါ ထခကခစားရသမားအား ထေရာကေသာ ျပနလညကစားမႈေပးေရး အာမခ ရန သငေလာသည လပငနးအဆငမားက ခမတေဆာငရြကရမည ျဖစ သည။

အနကဖြငျခငး

စးပြားေရးႏငဆကႏႊယသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ေပၚေပါကလာသညအခါ ၄ငးတ႔က စစမးစစေဆးရန၊ အျပစေပးရနႏင ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရန သငေလာသည လပငနးအဆငမားက ႏငငမားအေနျဖင ခမတေဆာငရြကျခငးမရလင ႏငငေတာ၏ အကာအကြယေပးေရးတာဝနမာ အားနညးသြားျခငး သ႔မဟတ အဓပၸာယမသြားျခငး မးပင ျဖစႏငပါသည။

ထေရာကေသာ ျပနလညကစားေပးမႈ ရပငခြငတြင လပထးလပနညးဆငရာႏင ေလး နကေသာ အေၾကာငးအရာမားဆငရာ က႑ႏစမးစလး (procedural and substan-tive aspects) ပါဝငပါသည။ ဤက႑တြင ေဆြးေႏြးတငျပထားေသာ နစနာမႈေျဖရငး သည ယႏရားမား၏ ျပနလညကစားမႈမားသည ေလးနကေသာ အေၾကာငးအရာပငးအရ ပစအသြငအမးမး ျဖစႏငသည။ ယငးတ႔၏ ရညရြယခကမာ ေယဘယအားျဖင ျဖစ ပြားခၿပးသည လ႔အခြငအေရးထခကမႈမားက တ႔ျပနေဆာငရြကရန သ႔မဟတ ေကာငး မြနေအာင ေဆာငရြကေပးႏငရနျဖစသည။ ျပနလညကစားေပးမႈတြငေတာငးပနမႈမား၊

52

ျပနလညေပးအပမႈ၊ ျပနလညအပႏငးမႈ၊ ျပနလညထေထာငမႈ၊ ေငြေၾကးဆငရာ သ႔မ ဟတ ေငြေၾကးႏငမဆငေသာ ေလာေၾကးႏင ျပစဒဏေပးအေရးယေဆာငရြကမႈမား (ျပစမႈဆငရာ သ႔မဟတ ဒဏေၾကးကသ႔ စမခန႔ခြမႈဆငရာအေရးယမႈ) အျပင ထပမ မျဖစေပၚေရးအတြက ႐းေတာ၏ ညႊနၾကားခကအမနမား သ႔မဟတ အာမခခကမားက သ႔ေသာ ထခကမႈက တားဆးျခငးတ႔ ပါဝငႏငပါသည။ ျပနလညကစားေပးျခငးအတြက လပထးလပနညးမားသည ဘကလကမႈမရသငဘ လာဘေပးလာဘယမႈမားမ ကာကြယ တားဆးေပးရပါမည။ ရလဒမားကလႊမးမးရန ရညရြယသည ႏငငေရး သ႔မဟတ အျခား ပေယာဂမားမ ကငးလြတမႈရေအာင ေဆာငရြကသငပါသည။

ဤလမးညႊနမႈမား၏ ရညရြယခကအတြက နစနာမႈကျမငသႏငေသာ မတရားမႈတစခ အျဖစ နားလညသေဘာေပါကသည။ ၎သည ဥပေဒ၊ စာခပ၊ အတအလငး သ႔မဟတ သြယဝကစြာေဖာျပေသာ ကတသစၥာမား၊ ဓေလ႔ထးဓမးစဥလာ အေလ႔အထ၊ နစနာ ေသာ ရပကြကျပညသမား၏ တရားမတမႈဆငရာ ေယဘယအသအျမင အယအဆမား စသညတ႔အေပၚ အေျချပ၍ တစဥးခငး သ႔မဟတ အပစတစစ၏ ရပငခြင႔ဟေသာ အသအျမငက ႏးၾကားလာေစျခငးျဖစသည။ နစနာမႈမား ကစားေရး လပငနးစဥဆေသာ စကားရပသည ႏငငေတာ၌အေျချပေသာ သ႔မဟတ ႏငငေတာ၌အေျချပျခငး မဟတ ေသာ၊ တရားစရငေရးဆငရာ သ႔မဟတ တရားစရငေရးႏငမဆငေသာ ပမနလပ႐း လပစဥတစခက ေဖာျပျခငးျဖစၿပး ယငးလပငနးစဥက အသးျပျခငးျဖင စးပြားေရး လပငနးမားႏင ဆကႏႊယသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမ ေပၚေပါကလာေသာ နစနာမႈမားက တငျပတငၾကားႏငၿပး ျပနလညကစားေပးရန ႀကးပမးေဆာငရြကႏင ပါသည။

ႏငငေတာ၌အေျချပေသာ နစနာမႈမားက ေျဖရငးေရးယႏရားမားက ႏငငေတာ၏ ဌာနခြတစခ သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးတစခ သ႔မဟတ ျပဠာနးဥပေဒတစရပ သ႔မဟတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ လြတလပေသာ အဖြ႔အစညးတစခတ႔က စမခန႔ခြေဆာင ရြကႏငပါသည။ ၄ငးတ႔သည တရားေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမားျဖစႏငသလ တရားေရး

53

ႏငမဆငေသာ အဖြ႔အစညးမားလညး ျဖစႏငပါသည။ အခ႕ေသာယႏရားမားတြင ထခကခစားရသမားသည ျပနလညကစားမႈရရရန ႀကးစားရာတြင တက႐ကပါဝင ေဆာငရြကၾကပါသည။ အျခားေသာ ယႏရားမားတြင ၄ငးတ႔၏ကယစား ၾကားခအဖြ႕ အစညးတစခက ျပနလညကစားမႈရရရန ႀကးစားေပးပါသည။ ဥပမာမားအေနျဖင တရား႐းမား (ျပစမႈဆငရာႏင တရားမမႈဆငရာ အေရးယေဆာငရြကမႈမားအတြက)၊ အလပသမားခ႐းမား အမးသားလ႔အခြငအေရး အဖြ႔အစညးမား၊ စးပြားေရးပးေပါငး ေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႔ၿဖးမႈဆငရာအဖြ႔အစညး၏ ႏငငေပါငးစ လပငနးမားအတြက လမး ညႊနခကမားအရ ထားရေသာ အမးသားဆကသြယေရးဌာနမား၊ ျပညသတ႔၏ မေက နပခကမားက စစမးေလလာ၍ အေရးယေဆာငရြကေပးရန တငျပႏငေသာ လပပငခြင အာဏာရသည အစးရခန႔အပသည အရာရမား၏ ႐းမားႏင အစးရမ ဖြင႔လစထားေသာ တငၾကားစာ လကခေျဖရငးေရး႐းမား ပါဝငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမားႏငဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအတြက ျပန လညကစားမႈရရေစေရး အာမခခကေပးရာတြင ႏငငမားက အဆပါယႏရား၊ စနစမား ႏငပတသက၍ ျပညသမား သရနားလညသေဘာေပါကေစရန ေဆာငရြကျခငး၊ ၄ငး တ႔က မညသ႔လကလမးမႏငသညက သရေစရန ေဆာငရြကျခငးႏင ထသ႔ လကလမး မႏငရနအတြက ပပးမႈ (ေငြေၾကးဆငရာ သ႔မဟတ နညးပညာဆငရာ) ေပးျခငးတ႔ ေဆာငရြကရနလညး လအပပါသည။

ႏငငအေျချပ တရားစရငေရးဆငရာႏင တရားစရငေရးနငမပကသကေသာ နစနာမႈ ေျဖရငးေဆာငရြကေရး ယႏရားမားသည ပမကယျပန႔သည ျပနလညကစားမႈေပးေရး စနစတစရပ၏ အေျခခအတျမစျဖစသငသည။ ဤကသ႔ေသာ စနစအတြငး လပငနးအေကာငအထညေဖာလညပတမႈအဆင ရပရြာျပညသႏင တက႐က ခတဆက၍ ထ ခကမႈမား၊ စးရမမႈမားက ေဖာထတေျဖရငးေရး နညးလမး၊ ယႏရားမား (operational grievance mechanisms) သည အေစာပငးအဆင အကအညေတာငးချခငးႏင ဆး ျဖတခကမား ခမတျခငးအတြက အေထာကအကျပေပးႏငပါသည။ အျပနအလနအား

54

ျဖင ႏငငအေျချပႏင လပငနးအေကာငအထညေဖာလညပတမႈ အဆင႔ယႏရားမားက အမားပးေပါငးလပေဆာငသညအစအစဥမားအျပင ႏငငတကာႏင ေဒသဆငရာလ႔အခြငအေရးယႏရားမား၏ ျပနလညကစားေရးလပငနးမားက ျဖညဆညး (သ႔မဟတ) ျမႇငတငေပးႏငပါသည။ အဆပါနညးလမးမားႏငပတသကၿပး ေနာကထပလမးညႊနမႈ မားက လမးညႊနအေျခခမ ၂၆ မ ၃၁ အတြငး ေဖာျပေပးထားပါသည။

(ခ) အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈဆငရာမမား

ႏငငအေျချပ တရားစရငေရးဆငရာ ယႏယားမား

၂၆။ ႏငငမားသည စးပြားေရးႏငဆကႏြယေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား က ေျဖရငးေဆာငရြကသညအခါ ျပညတြငးတရားစရငေရးဆငရာ ယႏရားမား ထေရာကမႈရေရး အာမခခကေပးရနသငေလာသည လပငနးအဆငဆင တ႔က ခမတေဆာငရြကသငပါသည။ ၎တ႔တြင ျပနလညကစားေပးမႈသ႔ လကလမးမေစေရးက ျငငးဆလကသည အေနအထားတစရပသ႔ဥးတညသြားေစႏငသည ဥပေဒေရးရာ အတားအဆး၊ လကေတြ႕ႏင အျခားသက ဆငရာ အတားအဆးမားက ေလာ႔ခေရးနညးလမးမားက ထညသြငးစဥးစား ျခငးတ႔ အပါအဝငျဖစသည။

အနကဖြငျခငး

ထေရာကမႈရေသာ တရားစရငေရးဆငရာ ယႏရားမားသည ျပနလညကစားမႈရရေရး အာမခခကေပးရာတြင အဓကကပါသည။ စးပြားေရးႏငဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ေျဖရငးႏငသည႕ ၄ငးတ႔၏စြမးရညသည ဘကမလကမႈ၊ ႐းသား ေျဖာငမတမႈႏင မနကနသည လပထးလပနညးႏင ညညြတမႈတ႔အေပၚတြင မတည ပါသည။

55

ႏငငမားအေနျဖင တရားစရငေရးဆငရာနညးလမးသည ျပနလညကစားမႈရရေရး၏ မရမျဖစလအပေသာ အစတအပငးတစရပ ျဖစသညအခါ သ႔မဟတ ထေရာကေသာ ကစားမႈအတြက အျခားနညးလမးမား မရရႏငသည အေျခအေနမားတြင တရားဝင အမႈကစၥမားက ႐းေတာ၏ေရ႕ေမာကသ႔ ယေဆာငလာျခငးမ ဟန႔တားသည အတား အဆးမား ရမေနေစရန အာမခခကေပးသငပါသည။ တရားစရငေရးစနစက တရား စရငေရးလပငနးစဥ၏ လာဘေပးလာဘယမႈက အဟန႔အတားမျဖစေစရန၊ တရား႐း မားသည အျခားေသာႏငင၏ တာဝနရပဂၢလမားႏင စးပြားေရးလပကငသမား၏ စး ပြားေရး သ႔မဟတ ႏငငေရးဆငရာ ဖအားေပးမႈမားမ ကငးလြတရနႏင လ႔အခြငအေရး ကာကြယေပးသမား၏ တရားဝင ၿငမးခမးေသာ လပငနးစဥမားအား အေႏာငအယက အဟန႔အတား မျဖစေစရနတ႔ကလညး အာမခခကေပးသငသည။

စးပြားေရးႏငဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ အပါအဝင တရားဝငျဖစေသာ အမႈကစၥမားက ေျဖရငးေဆာငရြကျခငးမ ဟန႔တားႏငသညဥပေဒဆငရာ အတားအဆး မားတြင ေအာကပါနမနာ အေျခအေနမား ပါဝငႏငပါသည။

• ျပညတြငးရာဇဝတမႈႏင တရားမမႈဆငရာဥပေဒမားအရ ေကာပရတအပစတစခ၏ (a corporate group) အဖြ႔ဝင မားအၾကား တရားဥပေဒအရ တာဝနယမႈနညးလမး မညသ႔ရသညအေပၚမတည၍ သငေလာေသာတာဝနခမႈက ေရာငရားရနလြယက ေစသည အေျခအေနမး ျဖစေပၚေစႏငသည၊

• ရပငခြငေတာငးဆသမားအေနျဖင ေတာငးဆမႈ၏ ထကတနမနကနမႈ မညသ႔ပင ရေစကာမ အမရငႏငင (host state) တစခ၌ တရားမတသည တရားစရငေရး စနစက ျငငးပယခရၿပး အမသညႏငင(home state) တရား႐းမားသ႔လညး လကလမး မမႏငသညအေျခအေနမား ျဖစႏငသည၊

• လအမားႏင သကဆငသည အခြငအေရးမားအတြက တရားဥပေဒ၏ အကာ အကြယအား တနးတမရရႏငဘ ဖယထတခထားရသည ေဒသခတငးရငးသားမား ႏင ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားကသ႔ေသာ လအပစမားရေနသညေနရာမား ျဖစသည။

56

တရားစရငေရးဆငရာ ျပနလညကစားေပးမႈရရေရးအတြက လကေတြ႔ႏင လပထးလပ နညးဆငရာ အတားအဆးမား ေပၚေပါကႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင -

• တရားစြဆမႈ ကနကစရတသည ဥပေဒအရညအေသြးမေသာအမႈမားက သငတင ေလာကပတစြာ ဟန႔တားႏငမႈထက ျမငမားေနမႈႏင သ႔မဟတ အစးရ၏ပပးမႈ၊ ေစးကြကအေျခခယႏရားမား (ဥပမာ-တရားစြဆျခငးဆငရာ အာမခႏင တရားဝင သတမတထားသည တရားရငဆင ကနကစရတပစအမးမး litigation insurance and legal fee structures) သ႔မဟတ တျခားနညးလမးမားအားျဖင ကးေၾကာငး စေလာမႈရေသာ အဆငမားသ႔ေရာကေအာင ေလာခေပးႏငျခငးမရသည အေျခ အေနမား။

• ရပငခြငေတာငးဆသမားအေနျဖင အၾကဉာဏေပးမည႔ ေရ႕ေနမားကေပးရနအရငးအျမစမားမရျခငး သ႔မဟတ အျခားမကလးမားမေပးႏငျခငးေၾကာင ၎တ႔ကယစား တရားဥပေဒအရ ကယစားျပေဆာငရြကမႈရရရန အခကအခ ေတြ႔ၾကရျခငး။

• ရပငခြငေတာငးဆမႈမား စေပါငးလပေဆာငျခငး သ႔မဟတ ကယစားျပၾကားနာမႈလပ ငနးစဥမား ေဆာငရြကႏငရန (ဥပမာ-လအမားအျပားပါဝငေသာ အပစတစစအေန ျဖင အမႈတစရပ၌ ဘအကးခစားခြင႔ရမႈေၾကာင႔ အပစအလက တရားစြဆမႈမား (သ႔မဟတ) တရားစြခရမႈမားႏင အျခားစေပါငးေဆာငရြကမႈ လပထးလပနညးမား) ေရြးခယစရာ အလအေလာကမရျခငးႏင ယငးကသ႔ အေျခအေနသည ရပငခြင ေတာငးဆသတစဥးခငးစအတြက ထေရာကေသာ ျပနလညကစားေပးမႈက အဟန႔ အတား ျဖစေစသည။

• အစးရေရ႕ေနမားမ လ႔အခြငအေရးႏငဆကႏြယသည ရာဇဝတမႈမား၌ တစဥးခငး စႏင စးပြားေရးလပငနးမား၏ ပါဝငပတသကမႈက စစမးစစေဆးရန ႏငငေတာ၏ တာဝနဝတရားမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရာတြင လေလာကေသာ အရငး အျမစ၊ ကၽြမးကငမႈႏင ပပးမႈမရရျခငး။

57

အဆပါအတားအဆးမားစြာတ႔သည စးပြားေရးႏငဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရး ေတာငးဆမႈမားတြငပါဝငသည တစဖကႏငတစဖက လမား၊ အပစမားၾကား ေငြေၾကး ဆငရာ အရငးအျမစမား၊ သတငးအခကအလကရရမႈႏင နညးပညာ ကၽြမးကငမႈစသည မၾကာခဏရငဆငရသည မညမမႈမား၏အကးရလဒ သ႔မဟတ ယငးတ႔၏ ေပါငးစပ ထားသည အေျခအေနမား ေၾကာငျဖစသည။ ထ႔ျပင သသာထငရားေသာ ခြျခားဆကဆမႈမားေၾကာငျဖစေစ၊ တရားစရငေရးဆငရာ ယႏရားမားအား ပေဖာေဆာငရြကသည နညးလမးမား၏ မရညရြယေသာ အကးဆကမားေၾကာငျဖစေစ၊ ထခကခစားရႏငေျခ ပမားသည သ႔မဟတ အခြငအလမးနညးပါးသည အေျခအေနမား၌ရေနေသာ အပစ မား သ႔မဟတ ျပညသမား၊ လပဂၢလ တစဥးတစေယာကခငးစတ႔သည အဆပါ ယႏရားမားက လကလမးမအသးျပရနႏင အကးခစားႏငရန ေနာကထပယဥေကးမႈ ဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ၊ ႐ပပငးဆငရာႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ အတားအဆးမား မၾကာ ခဏ ၾကေတြ႔ရသည။ ျပနလညကစားေပးျခငး လပငနးစဥ၏ အဆငတစဆင႔ခငးစ ျဖစေသာ လကလမးမမႈ၊ လပထးလပနညးမားႏင ရလဒမားတြင အဆပါအပစမား သ႔မဟတ ျပညသမား၏ ရပငခြငမားႏင အေသးစတလအပခကမားက အထးအေလး ထား ေဆာငရြကေပးသငပါသည။

ႏငငေတာ၌အေျချပေသာ တရားစရငေရးျပငပ နစနာမႈမား ေျဖရငးေရး ယႏယားမား

၂၇။ ႏငငမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမားႏငဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ျပနလညကစားေပးရနအတြက ထေရာကသငေလာေသာ၊ တရားစရငေရးျပငပ နစနာမႈမား ေျဖရငးေဆာငရြကေရး နညးလမးမားက တရားစရငေရးဆငရာ လပထးလပနညးမားႏငအတတကြ ယဥတြ၍ ကယျပန႔ ျပညစေသာ ႏငငအေျချပ စနစတစခ၏ အစတအပငးတစရပအေနျဖင ျဖည ဆညး ေဆာငရြကေပးသငပါသည။

58

အနကဖြငျခငး

အပခပေရးဆငရာ၊ ဥပေဒျပေရးဆငရာႏင အျခားေသာ တရားစရငေရးျပငပ နညး လမးမားသည တရားစရငေရးဆငရာ လပထးလပနညးမားက ျဖညစြကပပးရာတြင အေရးႀကးေသာ အခနးက႑မ ပါဝငၾကပါသည။ တရားစရငေရးစနစမားသည ထ ေရာကမႈရၿပး အရငးအျမစမားလညး ေကာငးစြာျဖညဆညး ေပးထားသည အေျခအေန မးတြငပငလင ၎တ႔သည စြပစြထားေသာ ခးေဖာကမႈမားအားလးက အျပညအဝ မေျဖရငးႏငပါ။ တရားစရငေရးဆငရာ ျပနလညကစားေပးျခငးသည အျမတမးလအပမႈ မရသလ အခြငအေရး ေတာငးဆသအားလးအတြက အစဥအျမ ဥးစားေပးေရြးခယ သည နညးလမးတစရပလညး မဟတပါ။

စးပြားေရးႏငဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ျပနလညကစားမႈေပး ေရးေဆာငရြကရာတြင လစဟာမႈမားက ျဖညဆညးေပးရန သငေတာသညေနရာမား တြင လကရ ရေနေသာ တရားစရငေရးျပငပ ယႏရားမား၏ အခြငအာဏာမားက တး ခ႕ေပးျခငးႏင/သ႔မဟတ ယႏယားအသစမား ထပေပါငးေပးျခငးတ႔ ျပလပႏငပါသည။ ယငးလပငနးစဥမားတြင ၾကားဝငျဖနေျဖေပးမႈက အေျခခေသာ၊ စရငဆးျဖတခကက အေျခခေသာ သ႔မဟတ အျခားေသာ ယဥေကးမႈအရသငေလာမႈရၿပး အခြငအေရးမား ႏငလညး ကကညမႈရသည လပငနးစဥမားက လကနာကငသးေဆာငရြကျခငး သ႔မဟတ သကဆငရာျပနာရပမား၊ ျပညသအကးစးပြား တစစတစရာပါဝငမႈ၊ တရားရငဆငမႈ တြင ပါဝငသတ႔၏ ရလာႏငသညလအပခကမားအေပၚ မတည၍ ဤနညးလမးအခ႕က ေပါငးစပအသးျပျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။ ၎တ႔၏ ထေရာကမႈရျခငးက အာမခခကေပး ရန အေျခခမ ၃၁ တြင ေဖာျပထားေသာ စႏႈနးမားက ျဖညဆညးေဆာင ရြကသငပါ သည။

ဤကစၥရပတြင အမးသားလ႔အခြငအေရး အဖြ႔အစညးမားသည အထးအေရးပါသည အခနးက႑မ ပါဝငေဆာငရြကႏငပါသည။

59

တရားစရငေရးဆငရာ ယႏရားမားက႔သ႔ပင ႏငငမားအေနျဖင စးပြားေရးႏငဆကႏြယ သည လ႔အခြငအေရး ေတာငးဆမႈမားတြငပါဝငသည တစဖကႏငတစဖက လမား၊ အပစမားၾကား မညမမႈမားႏင ထခကခစားရႏငေချမငမားသည သ႔မဟတ အခြင အလမးနညးပါးသည အေျခအေနမား၌ရေနေသာအပစမား သ႔မဟတ ျပညသမားထမ တစဥးတစေယာကခငးစတ႔ လကလမးမေရးအတြက ၎တ႔ ထပမရငဆငၾကေတြ႔ ရသည အတားအဆးမား ေျဖရငးေရးနညးလမးမားက ထညသြငးစဥးစားေဆာငရြက သငပါသည။

ႏငငေတာ၌အေျခမျပေသာ နစနာမႈမား ေျဖရငးေဆာငရြကေရး ယႏယားမား

၂၈။ ႏငငမားအေနျဖင စးပြားေရးႏင ဆကႏြယသည လ႔အခြငအေရးထခကမႈမား ႏင ပတသက၍ ထေရာကမႈရေသာ ႏငငေတာ၌အေျခမျပသည နစနာမႈေျဖ ရငးေရးယႏရားမားသ႔ လကလမးမေရး အေထာကအကျပရန နညးလမးမား အား ထညသြငးစဥးစားေဆာငရြကသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

ႏငငေတာ၌ အေျခမျပေသာနစနာမႈမား ေျဖရငးေပးေရး ယႏရားမားထမတစခတြင စးပြားေရးလပငနးတစခတညးက သ႔မဟတ ပါဝငပတသတသမားႏငအတ စမခန႔ခြ ေဆာငရြကသည နညးလမးမား၊ လပငနးအဖြ႔အစညးတစခ သ႔မဟတ သကဆငပတသတသမားအားလးပါဝငသည အပစတစစက စမခန႔ခြေဆာငရြကသည နညးလမးမား ပါဝငပါသည။ ၎တ႔သည တရားစရငေရးႏင မပတသကေသာလပငနးစဥမား ျဖစၾက သည။ သ႔ေသာ စရငဆးျဖတမႈႏငဆငေသာ၊ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈက အေျခခေသာ သ႔မဟတ အျခားေသာ ယဥေကးမႈအရသငေလာၿပး အခြငအေရးမားႏင ကကညမႈ ရေသာ လပငနးစဥမားက အသးျပႏငပါသည။ အဆပါယႏရားမားသည ျမနျမနဆန ဆန အသးျပႏငျခငးႏင ျပနလညကစားမႈ ျမနဆနျခငး၊ ကနကစရတသကသာျခငး ႏင သ႔မဟတ တစႏငငႏငတစႏငင ဆကသြယေဆာငရြကႏငျခငး (transnational

60

reach) စသည ထးျခားသည အကးေကးဇးမားရရေစပါသည။

ေနာကထပအမးအစားတစခတြင ေဒသဆငရာႏင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး အဖြ႔အစညးမား ပါဝငပါသည။ ယငးအဖြ႔အစညးမားက ႏငငမားအေနျဖင လ႔အခြင အေရးမားက ေလးစားလကနာရန လအပသည ၎တ႔၏ တာဝနဝတရားမားက ခး ေဖာကမႈရသညဆသည စြပစြခကမားႏငပတသက၍ အဓကထား ကငတြယေဆာင ရြကပါသည။ သ႔ေသာ တခ႕အဖြ႔အစညးမားမာ စးပြားေရးလပငနးမားက ကးလြန သည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ကာကြယတားဆးေရးတာဝနအား ႏငငတစ ႏငငက ျဖညဆညးေဆာငရြကရန ပကကြကမႈႏငပတသကသည ကစၥရပမားကလညး ကငတြယေဆာငရြကေပးပါသည။

ႏငငမားသည ၎တ႔ကယတင လပကငေဆာငရြကေနသည ယႏရားမားႏင အတတကြ ဤကသ႔ေသာ ယႏရားမားက သရနားလညမႈျမႇငတငရာတြငလညးေကာငး၊ သ႔မဟတ ၎တ႔က လကလမးမေစရန ေဆာငရြကေပးရာတြင လညးေကာငး၊ အေထာကအက ျပသညအခနးက႑မ ပါဝငေဆာငရြကႏငပါသည။

၂၉။ နစနာမႈမားကေစာလငစြာ ေျဖရငးေဆာငရြကႏငရနႏင တက႐ကျပနလညကစားေပးႏငရနတ႔အတြက စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ဆးရြားစြာထခကခစားရႏငသည လပဂၢလမားႏင ရပရြာလထမားအတြက ထေရာကမႈရေသာ (လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈအဆင႔ ရပရြာျပညသႏင တက႐ကခတဆက ၍ ထခကမႈ၊ စးရမမႈမား ေဖာထတေျဖရငးေရး ယႏယားမား) (operational level grievance mechanisms) ကတညေဆာကျခငး သ႔မဟတ ပါဝငေဆာင ရြကျခငးတ႔ေဆာငရြကသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

လပငနးလညပတ ေဆာငရြကမႈဆငရာအဆင႔ ထခကမႈမား၊ စးရမမႈမားက ေဖာထတ ေျဖရငးေရး ယႏရားမား (operational level grievance mechanisms) က စးပြားေရး

61

လပငနးမားေၾကာင ဆးရြားစြာထခကခစားရႏငသည လပဂၢလမားႏင ရပရြာလထ မားက တက႐က ဆကသြယေဆာငရြကႏငပါသည။ ၎ယႏရားမားက စးပြားေရး လပငနးမားက သးျခားအေနျဖငေသာလညးေကာငး၊ (သ႔မဟတ) ပါဝငပတသကေနသ မားအပါအဝင အျခားသမားႏငလညးေကာငး ပးေပါငးစမေဆာငရြကၾကပါသည။ အကပ အတညးအေျခအေနတြင ၎ယႏရားမားက ႏစဥးႏစဖကအျပနအလန လကခထား သည ျပငပကၽြမးကငပညာရင သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးတစရပ၏ အကအညကရယလက ေဆာငရြကႏငပါသည။ တငၾကားသမားအေနျဖင အကပအတညး အေျခအေနတြင အသးျပႏငသည အကအညေပးႏငေသာ အျခားနညးလမးမားက ဥးစြာအသးျပရန မလပါ။ စးပြားေရးလပငနးအေနျဖင ျပနာမားက ဆနးစစရာတြငလညးေကာငး၊ ထခကမႈတစစတစခအတြက ျပနလညကစားေပးမႈ ႀကးပမးရာတြငလညးေကာငး ၎ ယႏရားမားႏင တက႐က ခတဆက၍ ေဆာငရြကႏငပါသည။

လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာအဆင ထခကမႈမား၊ စးရမမႈမားက ေဖာထတ ေျဖရငးေရးယႏရားမားသည လ႔အခြငအေရးမား ေလးစားလကနာရန စးပြားေရးလပငနး မား၏ တာဝနဝတရားမားႏငပတသက၍ အဓကလပငနးတာဝန ၂ ခက ေဆာငရြက ပါသည။

• ပထမလပငနးအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ေဆာငရြကဆ လ႔အခြငအေရးမားေလးစားလကနာမႈ ရေရးအတြက အေလးဂ႐ျပလပေဆာငမႈမား (human rights due diligence)၏ အစတအပငးတစရပအေနျဖင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမား ေဖာထတျခငးက ပပးေပးပါသည။ ထကသ႔ေဆာငရြက ရာတြင စးပြားေရးလပငနး၏ လပကငေဆာငရြကမႈေၾကာင တကရကထခကသမား အတြက ၎တ႔အေပၚ ဆးရြားစြာ ထခကေနသည (သ႔မဟတ) ထခကလာႏငသည ျပနာရပမားက တငျပႏငရနလမးေၾကာငးတစခအျဖစ ျဖညဆညးေပးပါသည။ တငၾကားမႈပစမားႏင ဥတညရာလမးေၾကာငးမားက ေလလာသးသပျခငးအားျဖင စးပြားေရးလပငနးမားသည စနစတစခလး၌ အျမစတြယေနသည အေၾကာငးအရာ

62

မားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ျပနာမားက ေဖာထတႏငမညျဖစၿပး ေဖာထတ ေတြ႔ရခကမားႏငအည လကေတြ႔လပေဆာငမႈမားက ဆေလာမႈရေစရန ျပျပင ေဆာငရြကႏငမည ျဖစသည။

• ဒတယလပငနးအေနျဖင ဤယႏရားမားသည နစနာမႈမားအား ေဖာထတၿပးသည ႏင ေျဖရငးႏငရနႏင ဆးရြားစြာ ထခကသကေရာကမႈမားက စးပြားေရးလပငနးက ေစာလငစြာ တက႐က ျပနလညကစားေပးႏငရနတ႔အတြက ေဆာငရြကေပးႏင ပါသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကျခငးအားျဖင ထခကမႈမား ပမတးပြားလာျခငးႏင နစနာ မႈမား ျမငတကလာျခငးတ႔မ ကာကြယတားဆးေပးႏငပါသည။

ဤကသ႔ေသာ ယႏရားမားအေနျဖင တငၾကားခကတစခ သ႔မဟတ နစနာမႈတစခက တငးၾကားမႈမျပလပမ ၎တ႔သည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ စြပစြခကတစခႏင အလားတရန မလအပပါ။ သ႔ရာတြင၎ယႏရားမားသည အထးသျဖင႔ ဆးရြားစြာ ထခကခရသမား၏ တရားမတ၍ လကခႏငေသာ စးရမမႈမားက ေဖာထတရန ရည ရြယပါသည။ အဆပါကစၥရပမားက ေဖာထတေျဖရငးမႈမျပလပလင ၎တ႔သည အခနၾကာလာသညႏငအမ ပ၍ အဓကကေသာ အျငငးပြားမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအသြငသ႔ ျမငတကလာႏငပါသည။

လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာအဆင နစနာမႈမားေျဖရငးေရး ယႏရားမား သည လကေတြ႔ေဆာငရြကရာတြင ထေရာကမႈရေစရန အခ႕ေသာစႏႈနးမားျဖင ထင ဟပသငပါသည (အေျခခမ ၃၁)။ အဆပါစႏႈနးမား ျပညမရန အတငးအတာ၊ အရငး အျမစ၊ က႑၊ ယဥေကးမႈႏင အျခားသြငျပငလကၡဏာရပမား စသညတ႔၏ လအပခက မားအတငး နစနာမႈေျဖရငးေဆာငရြကေပးေရးဆငရာ ယႏရားပစအမးမးျဖင ျဖည ဆညးေဆာငရြကႏငပါသည။

လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈႈဆငရာအဆင နစနာမႈမား ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေရး ယႏရားမားသည ပမကယျပန႔သည သကဆငသမားႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈ၊ စေပါငးေတာငးဆ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈလပငနးစဥမားအတြက အေရးႀကးေသာ ျဖည

63

ဆညးေပးမႈမား ျဖစႏငပါသည။ သ႔ေသာ တစခႏငတစခ အစားထး၍ မရႏငပါ။ ၎ ယႏရားမားက အလပသမားမားႏင သကဆငသည အျငငးပြားမႈမား ေျဖရငးရာတြင တရားဝငအလပသမားသမဂၢမား၏ အခနးက႑က အားနညးေစရန အသးမျပသင သလ တရားစရငေရးဆငရာ သ႔မဟတ အျခားတရားေရးႏငမဆငေသာ ထခက နစနာမႈမား ေျဖရငးေဆာငရြကေပးသည ယႏရားမားသ႔ ဆကသြယေဆာငရြကမႈက ပတဆ႔သြားေစရန အတြကလညး အသးမျပသငပါ။

၃ဝ။ လ႔အခြငအေရးႏင ဆကႏြယသညစႏႈနးမား ေလးစားလကနာမႈက အေျခခ သည လပငနးက႑အလက အစအဖြ႔မား၊ ပါဝငပတသကသမးစႏင အျခား စေပါငးေဆာငရြကမႈ စမခကမားသည ထေရာကေသာနစနာမႈ ေျဖရငးေဆာင ရြကေပးေရးဆငရာ ယႏရားမားရရႏငမႈက အာမခခကေပးသငပါသည။

အနကဖြငျခငး

လပငနးအဖြ႔အစညးမား၊ ပါဝငေဆာငရြကသမးစႏင အျခားစေပါငးေဆာငရြကမႈ စမ ခကမားက တာဝနခထားေသာ ကတကဝတမားတြင လ႔အခြငအေရးႏင ဆကႏြယ သည စႏႈနးမား ပမေဖာျပလာၾကသည။ ၎ကတကဝတမားတြင ၎တ႔၏ လပငနး ေဆာငရြကမႈဆငရာ ကငထးမား၊ စြမးေဆာငရညစႏႈနးမား၊ အလပသမားသမဂၢမား ႏင ႏငငစေကာပေရးရငးႀကးမားအၾကား ႏငငတကာ မေဘာငသေဘာတညခကမား ႏင တျခားအလားတေဆာငရြကမႈမားပါဝငသည။

ဤကသ႔ေသာ စေပါငးလပငနးမားသည ထေရာကမႈရေသာ နစနာမႈကစားေရး ယႏရား မားရရႏငမႈက အာမခခကေပးသငပါသည။ အဆပါယႏရားမားက အသးျပလက ထ ခကခစားရသမား သ႔မဟတ ၎တ႔၏ တရားဝငကယစားလယမားက ျဖညဆညး ေဆာငရြကေပးမႈမရဟ ၎တ႔ယၾကညသည ျပနာရပမားက တငျပႏငၾကပါသည။ အထကေဖာျပပါ ယႏရားမား ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးမႈမရလင အဆပါလပငနးမား ၏ တရားဝငရပတညမႈက ထခကႏငဖြယရပါသည။ အဆပါ ယႏရားမားသည အဖြ႔ဝင တစဥးခငးစ၏ အဆင၌လညးေကာငး၊ စေပါငးေဆာငရြကမႈအဆင၌ လညးေကာငး

64

သ႔မဟတ အဆငႏစမးလး၌လညးေကာငး ရႏငပါသည။ အဆပါယႏရားမားသည တာဝနခမႈရသငၿပး လ႔အခြငအေရး ဆးရြားစြာ ထခကခစားရမႈမားအတြက ျပနလည ကစားေပးႏငေအာင ေထာကပေပးသငပါသည။

တရားစရငေရး ျပငပနစနာမႈ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေရးဆငရာ ယႏရားမား ထေရာကမႈရျခငးဆငရာစႏႈနးမား

၃၁။ ႏငငေတာ၌အေျချပေသာ (ႏင) ႏငငေတာ၌ အေျချပျခငးမဟတေသာ တရား စရငေရးႏငပတသကမႈမရသည နစနာမႈ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေရးဆငရာ ယႏရားမား ထေရာကမႈရျခငးက အာမခခကေပးႏငရန ေအာကပါစႏႈနးမား ရသငပါသည။

(က) တရားဝငျဖစမႈ - ယႏရားမားက အသးျပရန ရညရြယထားသညသ မားျဖစသည ပါဝငပတသကသအပစမားထမ ယၾကညမႈရရျခငးႏင နစနာမႈေျဖရငးေရးဆငရာ ျဖစစဥမားက တရားမတမႈရစြာ ေဆာငရြက ရနအတြက တာဝနယမႈရျခငး။

(ခ) လကလမးမ၊ အသးျပႏငမႈ - ၎တ႔ ရညရြယထားေသာ အသးျပသမား ျဖစသည ပါဝငပတသကသ အပစမားအားလး သရရနႏင လကလမးမ၊ အသးျပႏငရန၊ အတားအဆးတရာ ေတြ႔ရႏငသမားအတြက လေလာက ေသာ အကအညေပးရန။

(ဂ) ႀကတငခန႔မနးႏငမႈ - အဆငတငးအတြက ရညညႊနးအခနကာလ ေဘာငတစခႏငအတ ရငးလငးတကၿပး အမားသရႏငသည လပထး လပနညးတစရပ ျဖညဆညးေပးရနႏင လပငနးစဥ အမးအစားမား၊ ရရႏငေသာရလဒမားႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေစာငၾကည ေလလာေရးနညးလမးမားႏင ပတသက၍ ရငးလငးတကမႈရျခငး။

65

(ဃ) တရားမတမႈ၊ သာတညမမႈ - ထခကနစနာရသမားအေနျဖင ထခက နစနာမႈ ေျဖရငးေရးလပငနးစဥတြင တရားမတေသာ၊ သတငးအခက အလကရရေသာ၊ ေလးစားမႈျပသေသာ အေျခအေနမားေအာကတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငရနလအပသည သတငးအခကအလက၊ အၾက ဉာဏႏင ကၽြမးကငမႈအရငးအျမစမားက သငတငေလာကပတစြာ ရရေစေရး အာမခရန ႀကးပမးအားထတျခငး။

(င) ပြငလငးျမငသာမႈ - နစနာမႈမားကစားေရး ေတာငးဆမႈတြငပါဝငသည လမား၊ အပစမားအား ၎၏ျဖစေပၚတးတကမႈႏင ပတသက၍ သတငးအခကအလကေပးျခငးႏင ထေရာကမႈရျခငးက ယၾကညေစ ရနႏင ပါဝငပတသကသည ျပညသ၏အကးစးပြားက ျဖညဆညး ေဆာငရြကေပးရန ယႏရားမား၏စြမးေဆာငမႈႏင ပတသက၍ လ ေလာကေသာ သတငးအခကအလကေပးျခငး။

(စ) အခြငအေရးမားႏင ကကညမႈရျခငး - ရလဒမားႏင ျပနလညကစား မႈေပးျခငးမားသည ႏငငတကာ အသအမတျပ လ႔အခြငအေရးမားႏင ကကညမႈရေစရန အာမခခကေပးျခငး။

(ဆ) စဥဆကမျပတ ေလလာသငယမႈအတြက အရငးအျမစတစခ - အနာ ဂတတြင ျဖစေပၚလာႏငသည နစနာမႈမားႏင ထခကမႈမားက ကာကြယတားစးရနႏင ယႏရား ပမတးတကေကာငးမြနလာေစရန အတြက သငခနးစာမားေဖာထတရန ဆေလာမႈရေသာ လပငနးရပ မားက အသးျပျခငး။

လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာ အဆငနစနာမႈေျဖရငးေရး ယႏရားမားသည

(ဇ) ခတဆကေဆာငရြကမႈႏင အျပနအလန ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈအေပၚ အေျချပသငပါသည။ ရညရြယထားေသာ အသးျပသမားျဖစသည

66

ပါဝငပတသကသအပစမားႏင ယႏရားမား၏ ဒဇငးပစ၊ စြမးေဆာငမႈ တ႔ႏငပတသက၍ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးျခငးႏင နစနာမႈမားက ေျဖရငး ေဆာငရြကေပးရန နညးလမးမားအျဖစ အျပနအလန ေတြ႔ဆေဆြး ေႏြးမႈက အေလးထားေဆာငရြကျခငး။

အနကဖြငျခငး

နစနာမႈေျဖရငးေဆာငရြကေပးေရးယႏရားတစခ၏ရညရြယခကက ရညရြယထားေသာ အသးျပသမားက သရလင၊ ၎အေပၚ ယၾကညမႈရလင၊ ၎က အသးျပႏငလင ၎၏ရညရြယခကက ေပါကေျမာကေအာင ေဆာငရြကႏငမညျဖစသည။ အဆပါ စႏႈနးမားသည တရားေရးႏငပတသကမႈမရသည နစနာမႈ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေရး ဆငရာ ယႏရားတစခက ပစေဖာျခငး၊ ျပနလညျပငဆငျခငး သ႔မဟတ ဆနးစစျခငး တ႔အတြက စသတမတခကတစခပငျဖစပါသည။ ယႏရား၏ လကေတြ႔ ထေရာကမႈက ေသခာေစရန အေထာကအပျဖစေစသည။ ညဖငးစြာပေဖာထားသည (သ႔မဟတ) အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကသည နစနာမႈကစားေရးယႏရားမားသည ထခက ခစားရသမားအၾကားတြင အငအားယတေလာ႔လာျခငးႏင မေလးမစားျပမႈခရျခငး ဆ သည အသစတမား တးပြားလာၿပး နစနာမႈခစားရသည အသစတက ပမတးပြား လာေစႏငသည႔ အႏရာယရႏငသည။

ပထမစႏႈနး ၇ ခကသည မညသည ႏငငေတာ၌အေျချပေသာ (သ႔မဟတ) ႏငငေတာ၌ အေျချပျခငးမဟတေသာ စရငဆးျဖတျခငးႏငဆငေသာ (သ႔မဟတ) အျပနအလန ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈက အေျချပေသာယႏရားႏင အကးဝငပါသည။ အဠမေျမာကစႏႈနး သည စးပြားေရးလပငနးမားက စမခန႔ခြသည လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာ အဆင ယႏရားမားအတြက သးသန႔ျဖစသည။

ဤေနရာတြင ´နစနာမႈေျဖရငးေရးဆငရာ ယႏရား´ဆသည စကားရပက အသးအႏႈနး တစရပအေနျဖင အသးျပျခငးျဖစသည။ ၎စကားရပကယတငက သးျခားယႏရားတစ ခခ၌ အသးျပရန အျမတမးဆေလာမႈရမႈရမည သ႔မဟတ အေထာကအကျဖစမညဟ

67

မဆႏငပါ။ သ႔ေသာ ထေရာကစြာ လပကငေဆာငရြကႏငမႈအတြက စႏႈနးမားသည အတတပင ျဖစသည။ အေသးစတ စႏႈနးဆငရာ ရငးလငခကမားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။

(က) ယႏရားတစခက အသးျပေစေရးအတြက ရညရြယထားသည ပါဝင ပတသကသမားသည ၎ယႏရားကအသးျပရန ေရြးခယထားလင ၎အေပၚ ယၾကညမႈရရမည။ နစနာမႈျဖစစဥတစရပတြင ပါဝငသမား က ၎၏ တရားမတေသာ ေဆာငရြကမႈႏငပတသက၍ ဝငေရာက ေႏာငယကမႈ မျပလပႏငေရး တာဝနယအာမခမႈသည ပါဝငပတသက သမား၏ ယၾကညမႈကတညေဆာကရာတြင ထးစအားျဖင အေရးႀကး ေသာ အခကတစရပျဖစပါသည။

(ခ) လကလမးမ၊ အသးျပမႈႏငပတသကသည အတားအဆးမားဟ ဆရာ တြင ယႏရားက သရနားလညမႈမရျခငး၊ ဘာသာစကား၊ စာတတ ေျမာကမႈ၊ ကနကစရတ၊ ႐ပပငးဆငရာ၊ တညေနရာႏင လကတ႔ ျပနမႈက ေၾကာကရြ႕စးရမျခငးမား ပါဝငပါသည။

(ဂ) ယႏရားတစခက ယၾကညေစရနႏင အသးျပေစရနအလ႔ငာ အဆပါယႏရားလပကငေဆာငရြကသည လပထးလပနညးမားႏင ပတသက ၍ ျပညသမားအား သတငးအခကအလက ေပးသငပါသည။ အဆင တစခခငးစအတြက အခနကန႔သတခကက တတႏငသမ ေလးစား သငပါသည။ တစခနတညးတြင လတးပေလာျပလပရန တစခါတစရ တြင လအပႏငပါသည။

(ဃ) စးပြားေရးလပငနးမားႏင ထခကခစားရသမားအၾကား နစနာမႈဆငရာ ကစၥမား သ႔မဟတ အျငငးပြားမႈမားတြင အမားအားျဖင ထခကခစားရ သမားသည သတငးအခကအလကႏင ကၽြမးကငမႈဆငရာ အရငး အျမစမား ရရႏငမႈနညးပါးၾကျပး၊ ၎တ႔အတြက ေပးေခရန ေငြေၾကး

68

ဆငရာ အရငးအျမစမားမရၾကပါ။ ဤမညမမႈက မျပျပငႏငေသာ ေနရာမားတြင ေအာငျမငေသာ တရားမတေသာ လပငနးစဥအျဖစ သျမငယဆမႈ ေလာနညးသြားေစႏငျပး၊ ေရရညတညတေသာ ေျဖရငး မႈမား ရရေရးက ပမခကခသြားေစပါသည။ ေသာ

(င) နစနာမႈမား ေျဖရငးေရး လပငနးစဥတစခခငးစ၏ ျဖစေပၚတးတကမႈ ႏငပတသက၍ သကဆငသမားႏင ပမန ဆကသြယေဆာငရြကျခငး သည လပငနးစဥအတြငး ယၾကညမႈ ဆကလကထနးသမးထားႏငေရး အတြက အလြနအေရးႀကးပါသည။ ကနးဂဏနး စာရငးဇယားမား၊ အမႈ ကစၥတစခခငးအလက ေလလာထားရမႈမား သ႔မဟတ တခ႕ေသာ အမႈကစၥမား ကငတြယေဆာငရြကမႈႏင ပတသကသည ပမအေသး စတေသာ သတငးအခကအလကမားျဖင ယႏရား၏ စြမးေဆာငမႈႏင ပတသက၍ ပြင႔လငးျမငသာစြာ သကဆငသအမားအျပားသ႔ ချပျခငးျဖင ယႏရား၏ တရားဝငရပတညမႈက ျပသရနႏင ယၾကညမႈက ကယကယ ျပန႔ျပန႔ ထနးသမးထားရနတ႔အတြက အေရးႀကးပါသည။ တစခန တညးတြင လအပသညေနရာမား၌ ႏစဖကေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈႏင ပဂၢ လ တစဥးခငးတ႔၏ ကယေရးကယတာမား မေပါကၾကားေစရန ထနးသမး ေပးထား သငပါသည။

(စ) နစနာမႈမားက မၾကာခဏဆသလ လ႔အခြငအေရး ႐ႈေထာငမေန၍ မသးသပပါ။ အစပငးတြင လ႔အခြငအေရးဆငရာ စးရမဖြယရာကစၥရပ မားအျဖစ တငျပျခငးမရၾကပါ။ သ႔ရာတြင ရလဒမားသည လ႔အခြင အေရးမားဆငရာ အကးသကေရာကမႈမား ရသညေနရာမားတြင ၎တ႔သည ႏငငတကာ အသအမတျပ လ႔အခြငအေရးမားႏင ကက ညမႈရေၾကာငး အာမခခကေပးရန ဂ႐ျပေဆာငရြကသငပါသည။

69

(ဆ) နစနာမႈမား၏ ႀကမႏႈနး၊ ပစမားႏင အေၾကာငးအရငးမားက ပမန ေလလာသးသပျခငးျဖင ယႏရားအား စမေဆာငရြကေနသည အဖြ႔ အစညးသည အနာဂတ၌ နစနာထခကမႈမားက တားဆးရန ေျပာငးလ သငသည မဝါဒမား၊ လပထးလပနညးမား သ႔မဟတ ကငစဥမားက ေဖာထတ ျပျပငေဆာငရြကႏငပါသည။

(ဇ) လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာ အဆင နစနာမႈေျဖရငးေရး ယႏရားတစခ၏ ဒဇငးပစ၊ လပေဆာငမႈတ႔ႏငပတသက၍ ထခက ခစားရသအပစမားႏင ခတဆကေဆာငရြကျခငးျဖင ယႏရားအေန ျဖင ၎တ႔၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးမႈ ေသခာေစေရး အေထာကအက ျဖစပါသည။ ၎ယႏရားအား ထခကခစားရသ အပစ မားက လကေတြ႕အသးျပသည၊ ၎ယႏရား၏ ေအာငျမငမႈက အာမ ခရန ဘစတဝငစားမႈတစခရသည စသညအခကမားကလညး အေထာကအက ျဖစေစပါသည။ စးပြားေရးလပငနးတစခသည တရားဝင လကခႏငမႈအရ အတငခရသညသလညးျဖစ၊ တငၾကားမႈမား၏ ရလဒ မားက တစဖကသတဆးျဖတသလညျဖစ ဟ၍ ႏစမးလးျဖစ၍ မရႏင ျခငးေၾကာင အဆပါယႏရားမားအေနျဖင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငး နညး လမးကအသးျပကာ အမားသေဘာတ ေျဖရငးခကမား ရရေစရန အေလးထား ေဆာငရြကသငပါသည။ စရငဆးျဖတေပးရန လအပေသာ ေနရာမားတြင တရားဝငျဖစၿပး လြတလပမႈရသည တတယအဖြ႔ ယႏရားတစချဖင စရငဆးျဖတေဆာငရြကေပးသငပါသည။