HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ KIM NINH

ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÃNH ĐẠO

CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ

DI SẢN VĂN HÓA TỪ NĂM 1998 ĐẾN NĂM 2014

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ

CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

Mã số: 62 22 03 15

HÀ NỘI - 2018

Công trình được hoàn thành tại

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Danh Tiên

2. TS. Hồ Xuân Quang

Phản biện 1:.........................................................

.........................................................

Phản biện 2:.........................................................

.........................................................

Phản biện 3:.........................................................

.........................................................

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện

họp tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2018

Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia

và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Di sản văn hóa Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt

Nam, gắn kết cộng đồng dân tộc. Di sản văn hóa (DSVH) là cốt lõi của bản sắc

dân tộc và là cơ sở để sáng tạo những giá trị mới; đồng thời, là một bộ phận của

DSVH nhân loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Vì

vậy, việc giữ gìn, tôn tạo các DSVH là trách nhiệm của cộng đồng, thể hiện lòng

tri ân tiền nhân, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Đây cũng là nguồn lực vô cùng

quý báu, góp phần xây dựng và phát triển đất nước.

Ngày nay, DSVH đã thực sự khẳng định được vị trí, vai trò quan trọng

trong đời sống xã hội. Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH đã có một

truyền thống lâu đời và nhận được sự quan tâm to lớn của Đảng và Nhà nước.

Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, ba tháng sau (23/11/1945), Chủ

tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 65/SL, ấn định nhiệm vụ cho Đông phương

Bác cổ học viện nhiệm vụ bảo tồn tất cả các cổ tích trong toàn cõi Việt Nam. Sắc

lệnh nêu rõ: “Việc bảo tồn DSVH là việc rất cần thiết trong công cuộc kiến thiết

nước Việt Nam”.

Di sản văn hóa dân tộc được Đảng xác định là “tài sản vô giá, gắn kết cộng

đồng dân tộc, là cốt lõi của bản sắc dân tộc, cơ sở để sáng tạo những giá trị mới

và giao lưu văn hóa”.

Giống như các địa phương khác trên cả nước, tại Thành phố Hồ Chí Minh,

vấn đề nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH cũng được Thành ủy,

Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố quan tâm chỉ đạo thực hiện.

Trong quá trình hình thành và phát triển, bên cạnh việc lưu giữ những giá

trị văn hóa cội nguồn, Thành phố đã sớm tiếp nhận và thích ứng nhanh với văn

hóa của mọi miền đất nước để hình thành nên những nét văn hóa đặc thù của

người Việt ở mảnh đất phương Nam. Hiện nay, cùng với tốc độ đô thị hóa và xu

thế giao lưu hội nhập quốc tế, trên lĩnh vực văn hóa nhiều vấn đề đặt ra cho

Thành phố những câu hỏi lớn: Làm thế nào để “xây dựng nền văn hóa tiên tiến

song vẫn giữ được bản sắc dân tộc? Làm thế nào để tiếp thu có chọn lọc tinh hoa

2

văn hóa nhân loại trước xu thế toàn cầu hóa?... Làm thế nào để giữ gìn, bảo tồn

và phát huy các giá trị DSVH của dân tộc?... Đó chính là định hướng, đồng thời

cũng là trách nhiệm của các ngành, các cấp và toàn xã hội.

Nhận thức rõ vị trí, vai trò của DSVH đối với sự phát triển nền văn hóa

tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, trong thời kỳ đổi mới, Đảng bộ Thành phố lãnh

đạo các cấp, các ngành bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH, phục vụ sự nghiệp

phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, công tác bảo tồn, phát huy các giá trị

DSVH còn nhiều hạn chế, bất cập. Vì vậy, tổng kết công tác lãnh đạo, khái quát

những thành tựu, chỉ ra hạn chế và bước đầu đúc kết một số kinh nghiệm trong

quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo công tác bảo tồn và phát

huy các giá trị DSVH là việc làm cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.

Vì vậy, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Đảng bộ Thành phố Hồ Chí

Minh lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hoá từ

năm 1998 đến năm 2014)" làm luận án tiến sĩ, chuyên ngành Lịch sử Đảng

Cộng sản Việt Nam.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Làm rõ quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo công tác bảo

tồn và phát huy các giá trị DSVH trên địa bàn Thành phố. Bước đầu đúc kết một

số kinh nghiệm qua thực tiễn quá trình Đảng bộ Thành phố lãnh đạo công tác bảo

tồn và phát huy các giá trị sản văn hóa từ năm 1998 đến năm 2014.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận án nghiên cứu quá trình hoạch định các chủ trương, thực tiễn lãnh

đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH trên địa bàn Thành phố Hồ

Chí Minh của Đảng bộ Thành phố từ năm 1998 đến năm 2014.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Luận án nghiên cứu quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí

Minh lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH. Công tác bảo tồn

và phát huy các giá trị DSVH gồm nhiều nội dung, luận án chỉ tập trung nghiên

cứu: công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di tích lịch sử (DTLS), văn hóa,

công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH vật thể và phi vật thể, công tác

bảo tồn, bảo tàng.

3

- Về thời gian: từ năm 1998 đến năm 2014. Đây cũng là giai đoạn thực

hiện Chương trình hành động số 19 của Đảng bộ Thành phố về bảo tồn và phát

huy các giá trị DSVH.

- Về không gian: nghiên cứu công tác bảo tồn và phát huy các giá trị

DSVH trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

4. Nhiệm vụ của luận án

- Phân tích các yếu tố tác động đến sự lãnh đạo của Đảng bộ Thành phố Hồ

Chí Minh trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH của Thành phố.

- Hệ thống hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam

và chủ trương của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh về bảo tồn và phát huy các

giá trị DSVH.

- Phân tích, làm rõ chủ trương và quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí

Minh chỉ đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH từ năm 1998 đến

năm 2014.

- Nêu ra những nhận xét về những thành tựu, hạn chế; bước đầu đúc kết

một số kinh nghiệm trong quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo

công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH từ năm 1998 đến năm 2014.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Cở sở lý luận

Luận án được thực hiện trên cơ sở thế giới quan duy vật và phương pháp

luận biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan

điểm của Đảng về văn hóa nói chung và giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân

tộc nói riêng.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án chủ yếu sử dụng phương pháp lịch sử và lôgic. Bên cạnh đó là các

phương pháp: phương pháp phân tích, tổng hợp các số liệu, tài liệu, kết quả điều

tra xã hội học để làm rõ quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo

công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH trên địa bàn thành phố từ năm

1998 đến năm 2014.

Phương pháp thống kê: thống kê, phân tích số liệu từ các Báo cáo của các

cơ quan chức năng (UBND Thành phố, Sở Văn hóa - Thể thao Thành phố Hồ

Chí Minh, Sở Du lịch, Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh...).

4

Ngoài ra, luận án kết hợp sử dụng phương pháp điền dã để nghiên cứu và

trình bày luận án.

5.3. Nguồn tài liệu

Nguồn tài liệu được sử dụng gồm các văn kiện của Đảng, Nhà nước, Chính

phủ, các ban, bộ, ngành Trung ương; văn kiện của Đảng bộ, chính quyền Thành

phố về văn hóa và công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa; các báo

cáo của Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở Văn hóa - Thể thao và Sở Du lịch),

Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố và các công trình nghiên cứu khoa học

liên quan đến đề tài luận án.

6. Đóng góp mới của luận án

6.1. Đóng góp về mặt lý luận

- Làm rõ quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo công tác bảo

tồn và phát huy các giá trị DSVH (1998 - 2014); từ đó, rút ra những nhận xét,

kinh nghiệm qua thực tiễn lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị

DSVH của Đảng bộ Thành phố.

- Góp phần nghiên cứu lịch sử Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh trên lĩnh

vực văn hóa, đặc biệt là công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH.

6.2. Đóng góp về mặt thực tiễn

- Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp luận cứ, phục vụ công tác

tham mưu của các đơn vị chức năng trong việc đền xuất chủ trương, chính

sách, xây dựng kế hoạch, chương trình đối với công tác bảo tồn và phát huy

các giá trị DSVH trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn tiếp theo,

nhằm giải quyết hài hòa các mối quan hệ: bảo tồn và phát triển; phát triển kinh

tế gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH, tạo động lực cho sự phát

triển bền vững của Thành phố.

- Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng

dạy lịch sử địa phương.

7. Kết cấu của đề cương luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình khoa học của tác giả đã

công bố liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án

gồm 4 chương, 9 tiết.

5

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1.1. Những công trình nghiên cứu chung về văn hóa, di sản văn hóa

Tác phẩm Chủ nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam của Trường Chinh, Nxb

Sự thật, Hà Nội, 1975. Phạm Minh Hạc, Phát triển văn hóa giữ gìn và phát

huy bản sắc dân tộc kết hợp với tinh hoa nhân loại, 1996, Nxb Văn hóa dân

tộc, Hà Nội. Một số vấn đề về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân tộc của

Hoàng Vinh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997. Những quy định pháp luật

về bảo vệ di sản văn hóa do Nguyễn Thanh Bình (sưu tầm, tuyển chọn), Nxb

Lao động, Hà Nội, 2002. Giữ gìn và phát huy di sản văn hóa dân tộc của

Phạm Mai Hùng, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2003. Một con đường tiếp

cận di sản văn hóa của Lưu Trần Tiêu, Nguyễn Quốc Hùng và Nguyễn Hữu

Toàn, Nxb Thế giới, Hà Nội, 2005. Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của Cục

Di sản văn hóa, Nxb Thế giới, Hà Nội, 2007, tập 1. Di sản văn hóa các dân

tộc Việt Nam - Những hiện vật truyền thống và đương đại, Nxb Văn hóa -

Thông tin, Hà Nội, 2007. Ngô Phương Thảo với bài viết Bảo vệ di sản, cuộc

chiến từ những góc nhìn đăng trên Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật tháng 07/2008.

Di tích lịch sử - văn hóa và danh thắng Việt Nam, Giáo trình dành cho sinh

viên đại học và cao đẳng ngành Du lịch của Dương Văn Sáu, Nxb Đại học

Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2008. Di sản văn hóa bảo tồn và phát triển của

Nguyễn Đình Thanh (chủ biên), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2008. Bảo tồn,

làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới

và hội nhập do Ngô Đức Thịnh (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,

2010. Di sản văn hóa bảo tồn và phát triển, chuyên đề kiến trúc của Nguyễn

Đình Thanh (chủ biên), Nxb Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh.

Di sản văn hóa Việt Nam - bản sắc và những vấn đề về quản lý, bảo tồn của

Nguyễn Thịnh, Nxb Xây dựng, Hà Nội, 2012 . Bảo vệ và phát huy giá trị di

sản văn hóa Việt Nam của Trương Quốc Bình, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà

Nội, 2014. Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Việt Nam, Nguyễn Kim Loan

6

(chủ biên), Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2014. Phát triển văn hóa - sức

mạnh nội sinh của dân tộc trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập

quốc tế do Phùng Hữu Phú (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà

Nội, 2016.

1.1.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề bảo tồn và

phát huy các giá trị di sản văn hóa trên phạm vi cả nước

Tìm hiểu di sản văn hoá dân gian Hà Nội của Trần Quốc Vượng, Nguyễn

Vinh Phúc và Lê Văn Lan (đồng chủ biên), Nxb Hà Nội, 1994. Một số vấn đề di

sản văn hóa của Hải Phòng của Nguyễn Ngọc Thao, Lê Thế Loan và Ngô Đăng

Lợi, Nxb Hải Phòng, 2001. Đô thị cổ Hội An của Phạm Quang Vinh, Trần Hùng

và Nguyễn Luận, Nxb Kim Đồng, Hà Nội, 2002 (Tủ sách nghệ thuật, nghệ thuật

kiến trúc, tập 24). Tìm trong di sản văn hóa Việt Nam Thăng Long Hà Nội do

Lưu Minh Trị (chủ biên), Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2002. Vũ Ngọc

Khánh với tác phẩm Văn hóa lễ hội truyền thống các dân tộc Việt Nam, Nxb Văn

hóa - Thông tin, Hà Nội, 2007. Bước đầu tìm hiểu di sản Hán Nôm ở Bình

Dương của Đỗ Khắc Điệp (biên soạn và dịch), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội,

2007. Di sản văn hóa phi vật thể của người Thái của Nguyễn Hữu Thái, Nxb Lao

Động, Hà Nội, 2012. Tiểu vùng văn hóa duyên hải Nam Trung bộ của Hà

Nguyễn, Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội, 2013.

1.1.3. Những công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề bảo tồn và

phát huy các giá trị di sản văn hóa ở Thành phố Hồ Chí Minh

Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh (gồm 04 tập) của các tác giả

Trần Văn Giàu, Trần Bạch Đằng (chủ biên), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh,

1987. Sài Gòn năm xưa của Vương Hồng Sển, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh,

1994. Di tích lịch sử - văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh của Bảo tàng Cách

mạng Thành phố Hồ Chí Minh, Nxb Trẻ, 1998. Công trình khoa học Sài Gòn -

Thành phố Hồ Chí Minh thế kỷ XX - những vấn đề lịch sử, văn hóa do Nguyễn

Thế Nghĩa, Lê Hồng Liêm (đồng chủ biên), Nxb Trẻ, 2000. Bảo tồn và phát

huy di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh của Đặng

Văn Bài, Trương Quốc Bình và Nguyễn Quốc Hùng, Nxb Trẻ, Thành phố Hồ

Chí Minh, 2002. Từ điển địa danh Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh của Lê

7

Trung Hoa (Chủ biên), Nxb Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2003. Miền Đông

Nam bộ con người và văn hóa của Phan Xuân Biên, Nxb Đại học Quốc gia,

Thành phố Hồ Chí Minh, 2004. Lê Quang Ninh, Stephane Dovert, Sài Gòn -

Ba thế kỷ phát triển và xây dựng, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2004. Di tích

lịch sử - văn hóa ở Thành phố Hồ Chí Minh của Phạm Hữu Mý, Nguyễn Văn

Đường (chủ biên), Nxb Văn hóa Sài Gòn, Thành phố Hồ Chí Minh, 2007.

Khảo cổ học ở Thành phố Hồ Chí Minh của Lê Xuân Diệm, Nguyễn Thị Hậu

và Nguyễn Thị Hoài Hương, Nxb Văn hóa Sài Gòn, Thành phố Hồ Chí Minh,

2007. Đô thị hóa ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn lịch sử văn

hóa, do Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh biên soạn, Nxb

Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 2008. Tín ngưỡng dân gian ở Thành phố

Hồ Chí Minh do Võ Thanh Bằng (chủ biên), Nxb Đại học Quốc gia Thành phố

Hồ Chí Minh, 2008. Nguyễn Thành Rum với cuốn sách Hành trình di sản văn

hóa Thành phố Hồ Chí Minh, Nxb Trẻ, 2011. Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí

Minh, hành trình 100 năm (1911 - 2011) của nhiều tác giả, Nxb Tổng hợp

Thành phố Hồ Chí Minh, 2012. Đình chùa lăng miếu - Di sản văn hoá vật thể

của người Việt tại Thành phố Hồ Chí Minh (sách chuyên khảo) do Hồ Sơn

Diệp, Nguyễn Văn Hiệp (đồng chủ biên), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2014.

Đề tài NAFOSTED Khảo cổ học đô thị và việc bảo tồn di sản văn hóa Sài

Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh của TS Nguyễn Thị Hậu, Thành phố Hồ Chí

Minh, 2016.

1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ ĐỀ CẬP

VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA LUẬN ÁN CẦN TẬP TRUNG GIẢI QUYẾT

1.2.1. Những nội dung các công trình khoa học đã giải quyết

Những kết quả nghiên cứu trên đây trực tiếp hoặc gián tiếp đề cập đến

DSVH và thực trạng công tác bảo tồn phát huy các giá trị DSVH ở nhiều góc

độ lý luận và thực tiễn khác nhau; đồng thời, gợi mở, cung cấp thông tin tham

khảo phong phú, hỗ trợ nghiên cứu sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ

nghiên cứu đề tài của luận án. Những kết quả mà các công trình khoa học liên

quan đã đề cập là tài liệu tham khảo quý để nghiên cứu sinh có thể kế thừa về nội

dung và phương pháp trong quá trình viết luận án.

8

1.2.2. Những nội dung luận án tập trung giải quyết

Kết quả nghiên cứu của các nhóm công trình khoa học trên đã gợi mở

những vấn đề mới để nghiên cứu sinh tiếp tục nghiên cứu trong quá trình thực

hiện đề tài luận án. Mặc dù vậy, các công trình khoa học nghiên cứu liên quan

đến đề tài luận án là những nghiên cứu chuyên biệt. Cho đến nay, chưa có công

trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và quy mô về thực trạng bảo tồn và

phát huy các giá trị DSVH ở Thành phố Hồ Chí Minh. Các công trình khoa học

trên chủ yếu nghiên cứu về vấn đề bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH dưới

góc độ văn hóa học, chưa nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống quá trình

Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá

trị DSVH từ năm 1998 đến năm 2014. Vì vậy, luận án tập trung giải quyết

những vấn đề sau:

Một là, phân tích các yếu tố tác động đến việc bảo tồn và phát huy các giá

trị DSVH trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

Hai là, làm sáng tỏ quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước và chủ

trương của Đảng bộ, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh về bảo tồn và phát

huy các giá trị DSVH từ năm 1998 đến năm 2014.

Ba là, trình bày có hệ thống quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh

chỉ đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH vật thể và phi vật thể trên

địa bàn Thành phố.

Bốn là, đưa ra những nhận xét khách quan, khoa học về sự lãnh đạo của

Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh đối với công tác bảo tồn, phát huy các giá trị

DSVH (bao gồm cả những mặt đạt được, hạn chế và nguyên nhân của những

thành tựu, hạn chế).

Năm là, bước đầu đúc kết một số kinh nghiệm từ thực tiễn quá trình Đảng

bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị

DSVH từ năm 1998 đến năm 2014.

9

Chương 2

CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ

DI SẢN VĂN HÓA CỦA ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TỪ NĂM 1998 ĐẾN 2005

2.1. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ

PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

2.1.1. Một số khái niệm về di sản văn hóa và bảo tồn, phát huy các giá

trị di sản văn hóa

Luận án làm rõ một số khái niệm: Di sản; Di sản văn hóa bao gồm di sản

văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể; Bảo tồn và phát huy các giá trị di

sản văn hóa. Nội dung bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa.

2.1.2. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và truyền thống lịch sử, văn

hóa Thành phố Hồ Chí Minh

2.1.2.1. Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên

Luận án phân tích vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên: Với vị trí địa lí ở ngã ba

sông, nơi giao lưu của nhiều luồng văn hóa khác nhau, cũng là nơi hội tụ của

dòng văn hóa truyền thống và hiện đại, Thành phố Hồ Chí Minh đã hình thành

bản sắc riêng của mình trong sự trưởng thành và phát triển. Đặc điểm về địa lí -

tự nhiên đó đã tác động và tạo ra tính đa dạng trong văn hóa cũng như tính đa

dạng về nội dung, hình thức biểu đạt và sinh hoạt tinh thần.

2.1.2.2. Đặc điểm dân cư

Luận án phân tích đặc điểm cư dân Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh để

thấy rõ sự ảnh hưởng đến sự vận động, phát triển của đời sống văn hóa Sài Gòn -

Thành phố Hồ Chí Minh. Sự hội tụ một cách đa dạng của dân cư, tất yếu dẫn đến

một bức tranh văn hóa “đa sắc màu”, là cơ sở dẫn đến sự giao lưu, tiếp biến văn

hóa giữa các vùng, miền trong nước, như Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên, văn

hóa sông nước Nam Bộ; các nền văn hóa thế giới, như văn hóa Trung Hoa, Ấn

Độ, văn hóa châu Âu, châu Mỹ…

2.1.2.3. Đặc điểm kinh tế

Xuất phát từ điều kiện địa lý - tự nhiên và kinh tế - xã hội khá thuận lợi, do

đó, hội nhập kinh tế quốc tế ở Thành phố Hồ Chí Minh diễn ra sâu rộng, quy mô

lớn và tốc độ cao, với nhiều hình thức liên kết với các tổ chức kinh tế ở các nước

trong khu vực và trên thế giới. Kinh tế Sài Gòn phát triển trong mối giao lưu kinh

10

tế đa chiều, vì thế, văn hóa cũng rất đa dạng, tiếp xúc được với nhiều cái mới, tạo

nên tính tiên phong trong biến đổi đời sống văn hóa - xã hội.

2.1.2.4. Đặc điểm chính trị - xã hội và truyền thống lịch sử

Một là, ảnh hưởng của chế độ phong kiến đối với các di sản văn hóa ở

Thành phố Hồ Chí Minh không đậm nét như các vùng, miền khác trong cả nước

Hai là, các di sản văn hóa ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh chịu sự tác

động bởi quá trình xâm lược và chính sách nô dịch của chủ nghĩa thực dân cũ và

mới trong thế kỷ XIX

Ba là, các giá trị DSVH Thành phố Hồ Chí Minh là kết quả của sự định

hướng bởi đường lối lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Từ những đặc điểm về vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội, đặc

điểm dân cư đã tạo nên sự đa dạng, phong phú của nhiều loại hình DSVH, là

nguồn lực cho kinh tế du lịch phát triển…

Tuy nhiên, cũng xuất hiện những hạn chế cho công tác bảo tồn và phát huy

các giá trị DSVH, cụ thể: hệ thống DSVH chủ yếu được phân bố tập trung ở khu

vực trung tâm Thành phố, nơi đang diễn ra các hoạt động kinh tế, văn hóa - xã

hội với mức độ ngày càng nhanh, phong phú, đa dạng. Vì vậy, yếu tố “bảo tồn”

và “phát triển” cùng tồn tại trong quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa Thành phố.

Điều đó đòi hỏi trong quá trình phát triển, các cơ quan chức năng cần có chiến

lược bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH, nhằm hạn chế sự phá hủy DSVH,

bảo tồn và giữ gìn cho thế hệ sau những DSVH của tiền nhân.

2.1.3. Quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của

Nhà nước về bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa

Luận án phân tích quan điểm của Đảng qua các kỳ Đại hội (VI, VII, VIII

và IX) về công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH; trên cơ sở quán triệt,

triển khai đường lối của Đảng, Nhà nước Việt Nam đã kịp thời ban hành luật, đề

án chiến lược. Điều đó cho thấy, Đảng và Nhà nước Việt Nam nhận thức sâu sắc

vị trí, vai trò của công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH trong quá trình

phát triển. Theo quan điểm của Đảng, DSVH là kết tinh những giá trị của bản sắc

dân tộc, là "hồn cốt" của dân tộc. Do vậy, bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH

góp phần phát huy năng lực nội sinh của dân tộc, tạo động lực để thúc đẩy kinh

tế - xã hội phát triển.

11

Những quan điểm của Đảng và chính sách của Nhà nước đã chỉ ra phương

hướng cơ bản trong công tác bảo tồn và phát huy các DSVH dân tộc trong thời

kỳ mới. Đồng thời, góp phần định hướng cho các Đảng bộ các tỉnh, thành phố

trên cả nước thực hiện tốt công tác bảo tồn và phát huy các DSVH phù hợp với

điều kiện thực tế của địa phương mình.

2.1.4. Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa ở Thành

phố Hồ Chí Minh trước năm 1998

Nghiên cứu sinh tóm lược giai đoạn trước năm 1998, Thành phố Hồ Chí

Minh đã triển khai Pháp lệnh Bảo vệ và sử dụng DTLS, văn hóa và danh lam

thắng cảnh; Nghị định quy định việc thi hành Pháp lệnh Bảo vệ và sử dụng

DTLS, văn hóa và danh lam thắng cảnh nhằm đề cao trách nhiệm của các cơ

quan nhà nước, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân trong việc bảo vệ

DSVH. Tuy nhiên, giai đoạn này, do tình hình khó khăn, Thành phố Hồ Chí

Minh chỉ dừng lại ở việc điều tra, sưu tầm tư liệu về DSVH.

2.2. ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC

BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA NHỮNG NĂM

1998 - 2005

2.2.1. Chủ trương của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh về bảo tồn và

phát huy các giá trị di sản văn hóa

Luận án tập trung phân tích chủ trương của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí

Minh về công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa giai đoạn 1998 -

2005. Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa VIII, Đảng bộ Thành phố Hồ

Chí Minh đã xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Hội nghị

lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương (khóa VIII), trong đó có Chương trình

bảo tồn và phát triển các DSVH, nhằm giữ gìn "diện mạo, cốt cách" để trong quá

trình phát triển, bên cạnh việc giữ gìn giá trị truyền thống, đi đôi với việc tạo ra

những giá trị hiện đại riêng cho Thành phố - một trung tâm kinh tế - văn hóa của

vùng Nam Bộ.

Quan điểm của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh thể hiện qua Văn kiện

Đại hội lần thứ VII (năm 2000) và lần thứ VIII (năm 2005) đã khẳng định rõ chủ

trương của Đảng bộ, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh về bảo tồn và phát

huy các giá trị DSVH. Đây là những định hướng để các cấp, các ngành, các địa

phương trên địa bàn Thành phố thực hiện hiệu quả hơn công tác này, góp phần

xây dựng Thành phố ngày càng giàu bản sắc, văn minh, hiện đại, nghĩa tình.

12

2.2.2. Quá trình chỉ đạo bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa

2.2.2.1. Công tác bảo tồn các giá trị di sản văn hóa

Nhằm thực hiện chủ trương của Đảng bộ Thành phố, các cơ quan tham

mưu, chức năng đã tiến hành công tác kiểm kê, xếp hạng di tích, trên cơ sở đó có

sự quan tâm đầu tư tu bổ di tích. Ban Quản lý DTLS văn hóa và danh lam thắng

cảnh Thành phố đã lập kế hoạch Tổng điều tra di tích. Công tác này được tiến

hành trong 4 năm (1999 - 2002), nhằm tạo cơ sở cho việc phân loại, quy hoạch di

tích, giúp cho việc quản lý. Kết quả điều tra di tích đã giúp cho việc phân loại di

tích, trên cơ sở đó, nghiên cứu, đề xuất việc phân cấp quản lý, bao gồm: Những

di tích có thể lập hồ sơ đề nghị công nhận di tích cấp quốc gia (79 di tích); đề

xuất UBND Thành phố ra văn bản “Quyết định đăng ký di tích” (241 di tích);

phân loại di tích do quận, huyện trực tiếp quản lý, bảo vệ (359 di tích). Đợt Tổng

kiểm kê di tích năm 1999 - 2002 là cơ sở để Thành phố tiếp tục hoàn chỉnh và

tiến tới quy hoạch di tích trên địa bàn Thành phố các giai đoạn tiếp theo.

Song song đó, Thành phố còn quan tâm đến công tác bảo tồn cảnh quan

kiến trúc đô thị với việc triển khai Chương trình Nghiên cứu bảo tồn cảnh quan

kiến trúc đô thị nhằm đánh giá, phân loại, hệ thống các cảnh quan kiến trúc tiêu

biểu của Thành phố. Từ nghiên cứu này, ngày 17-5-1996, UBND Thành phố Hồ

Chí Minh đã ban hành Thông báo số 46/TB-UB-QLĐT Về việc bảo tồn cảnh

quan kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh.

Trong bối cảnh của sự phát triển, các di sản của Thành phố Hồ Chí Minh

đang chịu nhiều thách thức của quá trình hội nhập kinh tế và đô thị hóa. Vấn đề

đặt ra là, làm thế nào để Thành phố vừa phát triển hiện đại vừa bảo tồn được

những DSVH? Nhận thức được vấn đề này, Thành phố đã nghiên cứu thực hiện

Đồ án quy hoạch chung Thành phố Hồ Chí Minh năm 1993. Đồ án điều chỉnh

quy hoạch chung xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh năm 1998. Đồ án năm 1998

đã xác định 14 nội dung chủ yếu trong quy hoạch Thành phố. Đặc biệt, Đồ án đã

lưu ý và đặt vấn đề bảo tồn DSVH.

Tóm lại, giai đoạn 1998 - 2005, công tác bảo tồn DSVH trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh chỉ dừng lại ở công việc điều tra, kiểm kê, xếp hạng di

tích. Tuy nhiên, kết quả bước đầu trong việc bảo tồn các DSVH là cơ sở để các

ngành chức năng của Thành phố tiếp tục điều chỉnh và tiến tới xây dựng kế

hoạch dài hạn cho công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn tiếp theo.

13

2.2.2.2. Công tác phát huy các giá trị di sản văn hóa

Phát huy các giá trị DSVH qua hệ thống bảo tàng:

Trong những năm 1998 - 2005, các bảo tàng ở Thành phố Hồ Chí Minh đã

phát huy công tác nghiên cứu khoa học, sưu tầm, trưng bày, kiểm kê bảo quản tài

liệu hiện vật. Đặc biệt, để đưa các giá trị di sản đến với công chúng, các bảo tàng

luôn quan tâm đổi mới nội dung và hình thức trưng bày sinh động, hấp dẫn. Nội

dung trưng bày thường gắn với công tác giáo dục, tổ chức cho các em học sinh,

sinh viên tham quan, học tập tại bảo tàng.

Phát huy các giá trị DSVH qua du lịch

Do đặc điểm địa lý, lịch sử, văn hóa, Thành phố Hồ Chí Minh là một trong

những địa phương chứa đựng nhiều tiềm năng du lịch, đặc biệt là nguồn tài

nguyên du lịch nhân văn, nguồn tài nguyên thiên nhiên như các khu du lịch sinh

thái… Phát huy lợi thế đó, Thành phố đã có những đột phá nhằm phát triển du

lịch, như: nâng tầm Hội Trái cây truyền thống Suối Tiên thành sự kiện văn hóa, du

lịch của Thành phố với tên gọi Lễ hội Trái cây Nam Bộ. Năm 2004, Thành phố

chính thức nâng "hồn" đường hoa Nguyễn Huệ trở thành biểu tượng văn hóa Tết

Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, tổ chức thường niên Ngày hội Du lịch (kế

thừa từ sự kiện Liên hoan du lịch Đất Phương Nam giai đoạn 1999-2003). Những

hoạt động này như điểm nhấn thúc đẩy ngành du lịch Thành phố phát triển, mang

lại hiệu quả cao trong việc thu hút khách du lịch đến với Thành phố. Giai đoạn

1998 - 2005, lượng khách quốc tế đến Thành phố Hồ Chí Minh tăng dần qua các

năm: năm 2001 có 1.226.400 lượt người; năm 2002 có 1.433.000 lượt; năm 2003

là 1.302.000; năm 2004 tăng 1.580.000; năm 2005 là 2.350.000 lượt. Tuy nhiên,

lượng khách lượng khách đến Thành phố kết hợp du lịch và tham gia sự kiện, chứ

chưa xuất phát từ nhu cầu tìm hiểu giá trị văn hóa truyền thống dân tộc đang hiện

diện ở hệ thống DSVH của Thành phố Hồ Chí Minh. Vì vậy, để thúc đẩy ngành

du lịch phát triển, Thành phố cần đầu tư khai thác và khai thác để bảo tồn các giá

trị DSVH, tạo ra sản phẩm cho du lịch đặc trưng của địa phương.

Trong những năm 1998 - 2005, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh chỉ đạo

chính quyền các cấp, Sở Văn hóa - Thông tin và ngành Văn hóa, cũng như các

địa phương xây dựng các chương trình, kế hoạch hoạt động góp phần làm cho

công tác bảo tồn, phát huy DSVH. Công tác bảo tồn các DSVH đã góp phần giữ

gìn báu vật DSVH đặc sắc của Thành phố, hệ thống di tích lịch sử - cách mạng,

các DSVH vật thể và phi vật thể từng bước được quy hoạch, sưu tầm, xây dựng

14

kế hoạch trùng tu, bảo tồn. Hệ thống DSVH từng bước được phát huy nhằm giáo

dục truyền thống cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, thúc đẩy phát triển du lịch

Thành phố.

Chương 3

QUÁ TRÌNH ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÃNH ĐẠO

CÔNG TÁC BẢO TỒN, PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2014

3.1. CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VỀ

BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

3.1.1. Những nhân tố mới tác động đến vấn đề bảo tồn và phát huy giá

trị các di sản văn hóa

Luận án trình bày một số tác động của thế giới và trong nước tác động đến

công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH. Nổi bật tình hình thế giới là xu

hướng toàn cầu hóa, dẫn đến việc giao lưu kinh tế, văn hóa giữa các nước trong khu

vực và trên thế giới. Xu hướng này vừa tạo điều kiện vừa nảy sinh những thách thức

đến sự phát triển của đất nước nói chung, công tác quản lí văn hóa nói riêng.

Ở trong nước: những thành tựu đạt được sau 5 năm thực hiện Nghị quyết

Đại hội Đảng lần thứ IX và sau 20 năm tiến hành sự nghiệp đổi mới đã tạo cơ hội

để nước ta phát triển kinh tế với nhịp độ nhanh và chất lượng cao hơn. Tuy

nhiên, đất nước cũng phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với

nhiều nước trong khu vực và thế giới.

Trên lĩnh vực văn hóa, Đại hội lần thứ X (4-2006) của Đảng chủ trương:

Tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hóa Việt Nam tiến

tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn chặt và đồng bộ hơn với kinh tế - xã hội, làm

cho văn hóa thấm sau vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Tình hình Thành phố Hồ Chí Minh

Là trung tâm giao lưu kinh tế, văn hóa; là đô thị trẻ đầy năng động, sáng

tạo, Thành phố Hồ Chí Minh đồng thời phải giải quyết mâu thuẫn giữa đô thị

hóa, hiện đại hóa và bảo tồn, phát huy các giá trị DSVH.

Là một trong những địa phương diễn ra quá trình đô thị hóa mạnh mẽ với

những con đường được mở rộng, những ngôi nhà cao tầng mới mọc lên, khí hậu

nhiệt đới gió mùa cùng côn trùng, mối mọt cũng là những nhân tố thường xuyên

15

tác động mạnh đến công tác bảo tồn DSVH của Thành phố; kinh tế và dân số gia

tăng nhưng hạ tầng cơ sở không theo kịp đã khiến môi trường sống ở Thành phố

Hồ Chí Minh bị xuống cấp; việc bảo tồn DSVH ngày càng trở nên bất cập…nếu

Thành phố không có chính sách quy hoạch tốt sẽ ảnh hưởng đến cảnh quan, môi

trường, hệ thống DSVH.

Từ thực tiễn nêu trên, Thành phố cần thiết phải thực hiện phân cấp quản lý

di tích, kịp thời đề ra những giải pháp phù hợp trong hoạt động quản lý di tích

theo đúng quy định pháp luật về DSVH và các quy định pháp luật có liên quan.

3.1.2. Chủ trương của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh về bảo tồn và

phát huy các giá trị di sản văn hóa

Trong bối cảnh đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế và sự giao thoa

văn hóa mang tính toàn cầu, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh đã kịp thời hoạch

định chủ trương về bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH phù hợp với tình hình

thực tế của Thành phố và xu thế phát triển của thời đại. Đại hội đại biểu Đảng bộ

Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ VIII(năm 2005) chủ trương tập trung đầu tư

những công trình văn hóa trọng điểm, mang tính biểu trưng, có vai trò quan trọng

trong đời sống văn hóa của Thành phố. Ở giai đoạn này, công trình khu tưởng

niệm các Vua Hùng trong Công viên lịch sử văn hóa các dân tộc đã hoàn thành

các hạng mục chính, đây là nơi tôn vinh các giá trị văn hóa dân tộc, thấm đậm

bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố lần thứ

IX (năm 2010) tiếp tục xác định việc bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH là

một trong những nhiệm vụ quan trọng bằng việc ban hành Nghị quyết Hội nghị

Ban Chấp hành Đảng bộ lần thứ 12 chỉ rõ: tập trung xây dựng một số công trình

văn hóa tiêu biểu, mang tính biểu trưng. Trong quá trình đô thị hóa, Đảng bộ

Thành phố càng nhận thức rõ hơn về vị trí, vai trò của công tác bảo tồn và phát

huy các giá trị DSVH, biểu hiện rõ ở Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố Hồ

Chí Minh lần thứ X, Thành ủy xác định 7 chương trình đột phá, trong đó, bổ

sung chương trình thứ bảy: Chỉnh trang và phát triển đô thị nhằm đô thị hóa

Thành phố nhưng vẫn lưu giữ được bản sắc dân tộc qua hệ thống DSVH. Như

vậy, trong bối cảnh đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế và sự giao thoa

văn hóa mang tính toàn cầu, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh đã kịp thời hoạch

định chủ trương về bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH phù hợp với tình hình

thực tế của Thành phố và xu thế phát triển của thời đại.

16

3.2. QUÁ TRÌNH ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHỈ ĐẠO

CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

3.2.1. Công tác bảo tồn di sản văn hóa

3.2.1.1. Công tác điều tra và xếp hạng di tích

Năm 2006, Ban Quản lý di tích lịch sử - văn hóa và Danh lam thắng cảnh

Thành phố Hồ Chí Minh (nay là Trung tâm Bảo tồn và Phát huy giá trị di tích

lịch sử - văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du

lịch) đã thực hiện Đề án “Nghiên cứu Bảo tồn và phát huy giá trị di tích trên địa

bàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 - 2020”. Trên cơ sở kết quả nghiên

cứu của Đề án, UBND Thành phố Hồ Chí Minh ra Quyết định số 5360/QĐ-

UBND ngày 25 tháng 11 năm 2010 về thực hiện kiểm kê DTLS - văn hóa trên

địa bàn Thành phố, ban hành kèm theo danh mục kiểm kê di tích 168 công trình,

địa điểm. Mục đích của quyết định nhằm khảo sát, nhận diện, xác định giá trị, lập

hồ sơ xếp hạng di tích đối với các công trình, địa điểm đủ tiêu chí xếp hạng

DTLS, văn hóa.

Để tổng kiểm kê DSVH phi vật thể trên địa bàn Thành phố, Sở Văn hóa -

Thông tin Thành phố Hồ Chí Minh chủ trì phối hợp với Đại học Văn hóa Thành

phố Hồ Chí Minh triển khai dự án “Tổng điều tra DSVH phi vật thể tại Thành

phố Hồ Chí Minh”. Mục đích của dự án là tổng kiểm kê số lượng các DSVH phi

vật thể đang tồn tại ở Thành phố Hồ Chí Minh; trên cơ sở kết quả đạt được, dự

án sẽ đề cập đến những nguyên nhân dẫn đến thực trạng về các DSVH, đề ra các

giải pháp cụ thể nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể tại

Thành phố Hồ Chí Minh.

Quy hoạch và bảo tồn cảnh quan kiến trúc đô thị. Quá trình bảo tồn và

phát huy các giá trị DSVH trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đặt ra vấn đề:

Bảo tồn và phát triển. Vì vậy, để giải quyết vấn đề này, UBND Thành phố và các

cơ quan chức năng đã có những động thái tích cực, như: năm 2008, UBND

Thành phố Hồ Chí Minh giao cho Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố lập

danh mục các công trình kiến trúc cần bảo tồn; Ngày 21/8/2010, UBND Thành

phố ban hành Quyết định số 3691/QĐ-UBND thành lập Ban chỉ đạo xây dựng kế

hoạch và chương trình hành động bảo tồn cảnh quan kiến trúc Thành phố Hồ

Chí Minh; ngày 12-7-2011, UBND Thành phố ban hành Quyết định số

50/2011/QĐ-UBND về việc lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch đô thị trên

địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Để có cái nhìn tổng thể về cảnh quan đô thị

17

trong quá trình phát triển và giao lưu, theo yêu cầu của Sở Quy hoạch kiến trúc

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2010, Trung tâm dự báo nghiên cứu đô thị Pháp

đã thực hiện chương trình “Bảo tồn di sản kiến trúc và chiến lược quản lý di sản

trong khu trung tâm lịch sử của Thành phố Hồ Chí Minh”. Ngày 25/9/2013, Chủ

tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh ban hành Quyết định số 2751/QĐ-UBND

về Chương trình hành động “Bảo tồn cảnh quan kiến trúc đô thị trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh”. Ngày 28-8-2014, UBND Thành phố Hồ Chí Minh ban

hành Quyết định số 29/2014/QĐ-UBND về Quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc

đô thị chung Thành phố Hồ Chí Minh. ngày 20-3-2014, UBND Thành phố Hồ

Chí Minh ra Quyết định số 1340/2014/QĐ-UBND quy định quản lý quy hoạch

chung đô thị theo đồ án điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Thành phố Hồ

Chí Minh đến năm 2025.

Như vậy, có thể thấy, trong những năm 2005 - 2014, hoạt động bảo tồn di

sản ở Thành phố Hồ Chí Minh mới đạt được kết quả bước đầu. Mặc dù đã có

nhiều cố gắng, song, các cơ quan chức năng mới dừng lại ở việc lập danh mục

các công trình cần được nghiên cứu bảo tồn; tập hợp những mô tả sơ bộ về hình

thức kiến trúc và tình trạng kỹ thuật của công trình cùng với những kiến nghị

triển khai công tác bảo tồn. Các bước nghiên cứu và thực hiện tiếp theo của quá

trình bảo tồn vẫn chưa được khởi động một cách hệ thống. Trọng tâm của công

tác bảo tồn chỉ giới hạn ở quy mô di tích, chưa chỉ rõ giá trị của đối tượng ở quy

mô di sản đô thị. Thành phố chưa xác định và lập được kế hoạch mang tính chiến

lược để làm cơ sở cho việc hoạch định các chính sách tổng hợp - đa ngành - đồng

bộ về các lĩnh vực kinh tế - văn hóa - xã hội nhằm hiện thực hóa công tác bảo tồn

di sản đô thị.

3.2.1.2. Công tác trùng tu, bảo tồn và tôn tạo các di tích

Di tích khảo cổ: Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa VIII của Đảng,

nhiều chương trình nghiên cứu khảo cổ học được triển khai ở Thành phố Hồ Chí

Minh, đem lại nhiều phát hiện mới, cung cấp và bổ sung thêm nhiều tư liệu về lịch

sử văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan,

khảo cổ học ở Thành phố Hồ Chí Minh chưa thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.

Năm 2006, Chương trình “Điều tra khảo sát khảo cổ học phục vụ nhu cầu

quy hoạch, xây dựng và phát triển huyện Cần Giờ Thành phố Hồ Chí Minh (giai

đoạn 2006 - 2020)” do TS Nguyễn Thị Hậu chủ trì được thực hiện. Cuối năm

18

2012, hoạt động khảo cổ học Thành phố Hồ Chí Minh bắt đầu trở lại với việc

Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh phối kết hợp với Trung tâm Nghiên cứu khảo

cổ học (Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ) tiến hành nghiên cứu, khai quật di

tích Bến Đò. Năm 2013 và đầu năm 2014, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến

hành lập Dự án Quy hoạch khảo cổ học Thành phố Hồ Chí Minh trình UBND

Thành phố.

Di tích lịch sử - văn hóa, cách mạng: Trong những năm 2005 - 2014, bên

cạnh nguồn kinh phí của Bộ Văn hóa, Thể thao (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và

Du lịch), Thành phố đã quan tâm đến việc đầu tư tu bổ, tôn tạo và chống xuống

cấp các DTLS - cách mạng. Từ năm 2007 đến 2011, trong số 119 tỷ đồng đầu tư

cho việc tu bổ, tôn tạo cũng như chống xuống cấp các loại hình di tích ở Thành

phố, có 112 tỷ dành cho các di tích lịch sử - cách mạng.

Để nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn và phát huy giá trị các di tích trên

địa bàn Thành phố, ngày 11-12-2007, UBND Thành phố Hồ Chí Minh ban hành

Quyết định số 5487/QĐ-UBND thành lập Trung tâm Bảo tồn và phát huy giá trị

DTLS - văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh (gọi tắt là Trung tâm Bảo tồn di tích),

trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Theo Quyết định, Trung tâm Bảo

tồn di tích có chức năng: Nghiên cứu khoa học về bảo tồn và phát huy giá trị

DTLS - văn hóa; sưu tầm, phát hiện, kiểm kê, phân loại, lập hồ sơ di tích trên địa

bàn Thành phố để đề xuất xếp hạng di tích và công nhận DSVH; tổ chức thăm

dò, khai quật di tích khảo cổ trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

Để thu hút nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn về làm việc tại các di

tích, kỳ họp thứ 20, Hội đồng nhân dân Thành phố, khóa VII ban hành Nghị quyết

số 01/2011/NQ-HĐND (ngày 28 tháng 4 năm 2011) Về chế độ hỗ trợ hoạt động

cho các di tích và trợ cấp thường xuyên cho cán bộ viên chức bảo tàng, thư viện.

Đối với việc trùng tu các di tích lịch sử - văn hóa: Từ năm 2006 đến năm

2014, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đã tham mưu

thiết thực đến việc trùng tu, tôn tạo: Bố trí kinh phí cho việc chống xuống cấp

nhiều di tích đạt 150 tỷ đồng. Trong đó, có 20 di tích lịch sử được đầu tư tu bổ,

chỉnh lý trưng bày bổ sung tại di tích. Riêng nguồn vận động xã hội hóa trong tu

bổ di tích (2002 - 2014) đạt hơn 62 tỷ đồng, với 14 di tích được đầu tư tu bổ, chủ

yếu là cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo. Bên cạnh đó, Thành phố chủ trương công tác

19

xã hội hóa trong tu bổ, tôn tạo di tích nên đã quyên góp được sự đóng góp tích

cực của các tầng lớp nhân dân.

Mặc dù còn hạn chế, song, số lượng các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo tại

Thành phố Hồ Chí Minh khá ổn định. Các cơ sở ngày càng được sửa chữa, nâng

cấp khang trang hơn nhờ vào kinh phí hỗ trợ của cộng đồng và các nguồn tài trợ

trong và ngoài nước.

3.2.1.3. Việc xử lý các hành vi xâm hại di tích

Nhằm bảo tồn các di tích, UBND Thành phố, Sở Văn hóa, Thể thao và Du

lịch (nay là Sở Văn hóa, Thể thao) đã chú trọng đến việc phát hiện, xử lý các hành

vi xâm hại di tích như lấn chiếm đất đai di tích, sử dụng sai chức năng, tùy tiện sửa

chữa hoặc xây dựng các công trình mới trong di tích. Thành phố chú trọng nâng

cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ liên quan đến công tác bảo vệ DSVH,

vì vậy, phần lớn DSVH trên địa bàn Thành phố đã được bảo tồn hiệu quả.

3.2.2. Công tác phát huy các giá trị di sản văn hóa

3.2.2.1. Phát huy các giá trị di sản văn hóa qua hệ thống bảo tàng

Giai đoạn này, các bảo tàng công lập trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

đã có nhiều đổi mới nhằm phục vụ du khách đến tham quan, với nhiều hình thức

giáo dục phong phú, các bảo tàng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ

chức nhiều loại hình chương trình phục vụ đa dạng đối tượng du khách trong

nước và nước ngoài. Cụ thể: Bảo tàng và học đường; Đưa bảo tàng đến với công

chúng; Các chương trình dành cho công chúng. Các chương trình của hệ thống

bảo tàng công lập Thành phố Hồ Chí Minh đã thể hiện tính giáo dục cao, thiết

thực, nhằm kết nối mối liên hệ giữa con người và hiện vật, giúp cho các câu

chuyện gắn với hiện vật trở nên sống động hơn. Các cuộc trưng bày, triển lãm

chuyên đề của các bảo tàng thu hút sự tham gia đông đảo của các cá nhân, các

nhà sưu tập tư nhân ở các địa phương trong cả nước và du khách nước ngoài

tham gia. Số lượng khách tham quan ngày càng tăng theo từng năm cho thấy

công chúng đã có sự quan tâm đến hoạt động của bảo tàng. Năm 2010, các bảo

tàng ở Thành phố Hồ Chí Minh được khách tham quan bình chọn là điểm tham

quan thú vị, hấp dẫn của Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, bên cạnh những

kết quả đạt được, hoạt động của các bảo tàng ở Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn

hạn chế. Số lượng hiện vật còn nghèo nàn; hình thức trưng bày hiện vật chưa

phong phú, đa số chưa đáp ứng các nhu cầu vui chơi, giải trí ngày càng cao của

20

quần chúng. Thực trạng đó, đòi hỏi các bảo tàng phải nâng cấp, đổi mới, đa dạng

sản phẩm, cần có định hướng, mục tiêu để nâng cao vai trò, vị trí nhằm đáp ứng

nhu cầu hưởng thụ ngày càng cao của công chúng.

3.2.2.2. Phát huy di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch

Với vai trò là đô thị đầu tàu của cả nước về kinh tế, Thành phố Hồ Chí

Minh được đánh giá là đầu tàu trong lĩnh vực khai thác du lịch của Việt Nam.

Năm 2015, Thành phố đón hơn 4,6 triệu lượt khách quốc tế (chiếm gần 50% tổng

lượng khách quốc tế đến Việt Nam) và 19,3 triệu lượt khách nội địa (gần gấp đôi

tổng số dân địa phương), đem lại nguồn thu 94,600 tỷ đồng. Nhằm thu hút khách

quốc tế và trong nước đến với Thành phố, trong số các loại hình du lịch thì du

lịch di sản, hay nói cách khác, DSVH được xem như một yếu tố chiến lược trong

phát triển du lịch. Di sản đóng vai trò cốt lõi, tạo nên giá trị của ngành du lịch

Thành phố Hồ Chí Minh.

Với sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của các cấp chính quyền và cơ quan

chức năng, vị trí của du lịch Thành phố Hồ Chí Minh trên bản đồ thế giới đã có

bước chuyển tích cực: Xếp hạng 18 trong các thành phố có tốc độ phát triển du

lịch nhanh nhất trên thế giới giai đoạn 2009-2016 (theo điều tra khảo sát của

Mastercard). Thành phố Hồ Chí Minh nằm trong Top 23 điểm đến tốt nhất trên

thế giới về ẩm thực đường phố (theo CNN).

Với những thế mạnh vượt trội so với các thành phố khác trong cả nước và

trong khu vực, Thành phố Hồ Chí Minh - nơi từng được mệnh danh là "Hòn

ngọc Viễn Đông", có nhiều cơ hội phát triển ngành du lịch với đa dạng các loại

hình du lịch, trong đó du lịch gắn với DSVH là loại hình du lịch hấp dẫn du

khách. Vì vậy, Thành phố Hồ Chí Minh cần tăng cường xúc tiến đầu tư, quảng

bá đầu tư, thương mại để giới thiệu hình ảnh Thành phố với các nước trên thế

giới, nhằm thu hút khách du lịch đến với Thành phố. Đặc biệt là, cần chú trọng

phát triển du lịch bền vững gắn với việc bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH;

giữ gìn cảnh quan, bảo vệ môi trường...; bảo đảm hài hòa tương tác giữa khai

thác, phát triển du lịch với bảo vệ giá trị tài nguyên tự nhiên và nhân văn để vừa

làm thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch, vừa tạo cơ sở động lực cho sự phát triển

kinh tế của Thành phố.

21

Tóm lại, giai đoạn 2005 - 2014, Đảng bộ Thành phố đã nhận thức sâu sắc vị

trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH nên

đã kịp thời hoạch định những chủ trương đúng, phù hợp yêu cầu thực tiễn. Công tác

trùng tu, tôn tạo giữ gìn DSVH, hệ thống di tích luôn được Thành phố quan tâm.

Trong công tác quy hoạch đô thị, Thành phố luôn có chủ trương giữ gìn và

bảo vệ các công trình di sản tạo nên bản sắc của Thành phố, luôn chú ý tính thẩm

mỹ, tính hiện đại của các kiến trúc mới, các công trình công cộng. Bên cạnh đó,

Thành phố cũng luôn tính đến việc phát triển kinh tế phải chú ý đến yếu tố văn hóa,

luôn bảo đảm yếu tố hài hòa cảnh quan môi trường với các di tích lịch sử - văn hóa,

danh lam thắng cảnh và các công trình xây dựng mới. Những kết quả đạt được

trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH ở Thành phố Hồ Chí Minh giai

đoạn 2005 - 2014, đã tạo tiền đề để thức hiện công tác này trong giai đoạn tiếp theo.

Chương 4

NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM

4.1. NHẬN XÉT

Trong quá trình Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo công tác bảo

tồn và phát huy các giá trị DSVH nổi lên một số thành tựu sau: Một là, Thành

tựu nổi bật nhất là Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh nhận thức rõ vị trí, tầm

quan trọng của công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH đối với sự phát

triển bền vững của Thành phố. Các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ

Chí Minh đều nhấn mạnh “xây dựng môi trường văn hóa đô thị lành mạnh, nếp

sống thị dân… làm cho văn hóa thẩm thấu vào trong từng gia đình, từng con

người”. Để văn hóa thẩm thấu vào từng gia đình, từng con người, Đảng bộ

Thành phố Hồ Chí Minh rất chú trọng đến công tác bảo tồn DSVH dân tộc và

sáng tạo những giá trị văn hóa hiện đại, phù hợp với đặc điểm và con người

Thành phố Hồ Chí Minh. Hai là, trên cơ sở quan điểm, chủ trương của Đảng về

bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh đã vận

dụng sáng tạo vào điều kiện thực tế của địa phương. Quán triệt chương trình

hành động của Thành ủy, nhằm phát huy các giá trị văn hóa, Đảng bộ Thành phố

Hồ Chí Minh chủ trương: Xúc tiến xây dựng Công viên lịch sử - văn hóa dân tộc,

phấn đấu khởi công xây dựng khu tưởng niệm Vua Hùng vào dịp giỗ Tổ Hùng

Vương năm 2000. Đây là công trình tiêu biểu của khu vực phía Nam, là nơi ghi

22

lại và tôn vinh những giá trị truyền thống văn hóa của dân tộc Việt Nam ở vùng

đất phương Nam.

Bên cạnh đó, ngành văn hóa Thành phố đã có những nỗ lực hoạt động

nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước, nhiệt tình cách mạng, khôi phục truyền thống

văn hoá tốt đẹp của dân tộc thông qua việc tổ chức những lễ hội: Đường hoa,

Đường sách; Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam; Lễ hội Sài Gòn 300 năm, lễ

hội du lịch Đất Phương Nam, Giao thừa chào đón Thiên niên kỷ - năm 2000,

Hương sắc miền Nam… thu hút một lực lượng đông đảo quần chúng nhân dân

tham gia và đem lại nhiều kết quả tốt đẹp. Ba là, sự lãnh đạo sát sao của Đảng bộ

Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo nên sự chuyển biến tích cực trong hoạt động bảo

tồn và phát huy các giá trị DSVH. Hoạt động bảo tồn các DSVH từng bước đi

vào nề nếp. Lĩnh vực tham mưu quản lý nhà nước về di tích trên địa bàn Thành

phố Hồ Chí Minh đã được các cơ quan chức năng quan tâm. Công tác trùng tu,

sửa chữa, bảo quản di tích luôn nhận được sự quan tâm của Nhà nước cũng như

của các cơ quan, đơn vị, tổ chức liên quan về kinh phí để tu bổ, bảo quản di tích

thông qua công tác điều tra, nắm thực trạng các di tích để có kế hoạch tu bổ hàng

năm. Hoạt động bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH trong lĩnh vực bảo tàng có

bước chuyển biến tích cực. Hoạt động bảo tồn các DSVH vật thể đạt được kết

quả tích cực. Hoạt động bảo tồn các DSVH phi vật thể được quan tâm.

Có thể nói, hoạt động bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH ở Thành phố

Hồ Chí Minh từ năm 1998 đến năm 2014 đã đạt được kết quả tích cực, hoạt động

bảo tồn DSVH đi vào chiều sâu. Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH

được quản lý và thực hiện tốt.

4.2. HẠN CHẾ

Bên cạnh những thành tựu nêu trên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế: Một là,

trong quá trình tiến hành sự nghiệp đổi mới, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh

tuy đã đặt đúng vị trí, tầm quan trọng của văn hóa trong chiến lược phát triển

chung của Thành phố song công tác nghiên cứu lý luận chưa làm rõ nhiều vấn đề

có liên quan đến văn hóa, bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH; trong việc xác

định những giá trị truyền thống cũng như hệ giá trị mới cần xây dựng; trong việc

xử lý các mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại, dân tộc và quốc tế, văn hóa

và chính trị. Hai là, bên cạnh sự chậm trễ trên phương diện lý luận, trong chỉ đạo

thực tiễn, Đảng bộ, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh còn thiếu các biện

pháp cần thiết trên cả hai lĩnh vực "xây" và "chống" trên lĩnh vực văn hóa và bảo

23

tồn các giá trị DSVH. Ba là, cơ chế,chính sách về công tác bảo tồn và phát huy

các giá trị DSVH còn thiếu, chưa đồng bộ. Bốn là, việc lập hồ sơ di tích còn

nhiều khó khăn, như: di tích thuộc sở hữu tư nhân và di tích thuộc sở hữu của các

tổ chức tôn giáo, không đồng ý xếp hạng; di tích vướng về dự án, đất đai, tranh

chấp, khoanh vùng bảo vệ; di tích không có người quản lý, không phát huy giá

trị. Bên cạnh đó, ý thức của cộng đồng trong việc bảo tồn di tích chưa cao. Năm

là, Đảng bộ, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh chưa ban hành được cơ chế,

chính sách phát huy nội lực của nhân dân, chưa tạo được phong trào quần chúng

mạnh mẽ tham gia bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH cũng như bảo vệ và giữ

gìn văn hóa dân tộc; chưa coi trọng bồi dưỡng, giáo dục và phát huy khả năng

của tuổi trẻ tham gia xây dựng và phát triển văn hóa. Chính sách đào tạo, bồi

dưỡng, sử dụng, đãi ngộ cán bộ làm công tác văn hóa nói chung, công tác bảo

tồn và phát huy giá trị các DSVH nói riêng còn nhiều bất hợp lý. Sáu là, chính

sách đào tạo nguồn nhân lực phục vụ quản lý bảo tồn, tôn tạo di tích, đặc biệt là

đội ngũ cán bộ có chuyên môn nghiệp vụ, am hiểu về khoa học bảo tàng, cán bộ

tổ chức khai thác di tích còn nhiều bất cập

4.3. MỘT SỐ KINH NGHIỆM

Từ thực tiễn công tác công tác bảo tồn, phát huy các giá trị DSVH trên địa

bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 1998 đến 2014, có thể rút ra một số kinh

nghiệm chủ yếu sau: Một là, nắm vững và vận dụng sáng tạo các quan điểm, chủ

trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, kịp thời hoạch định chủ

trương và xây dựng những chương trình, kế hoạch phù hợp với tình hình thực tế

của địa phương. Hai là, có chính sách đầu tư thích hợp, bảo đảm gắn kết chặt

chẽ, đồng bộ giữa phát triển bền vững và bảo tồn, phát huy các giá trị DSVH. Ba

là, phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, của các tầng lớp nhân dân

trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH. Bốn là, đẩy mạnh xã hội

hóa công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH và hoạt động văn hóa nói

chung. Năm là, Gắn bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH ở Thành phố Hồ Chí

Minh với công tác quản lý đô thị, quản lý văn hóa đô thị.

Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo công tác bảo tồn và phát huy các giá trị

DSVH trên địa bàn thành phố, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều thành

tựu và còn tồn tại một số hạn chế, nhưng ưu điểm vẫn là cơ bản. Những kinh

nghiệm được rút ra trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ Thành phố có

giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc.

24

KẾT LUẬN

Di sản văn hóa có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội ở

thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay; song do nhiều nguyên nhân khách

quan và chủ quan khách nhau, công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn

hóa còn nhiều bất cập. Vì vậy, việc rút ra nhận xét, kinh nghiệm và phân tích rõ

nguyên nhân của thành tựu và hạn chế trong công tác bảo tồn và phát huy các giá

trị di sản ở thành phố Hồ Chí Minh nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ này giai đoạn

tiếp theo.

Thực tiễn 16 năm (1998 - 2014) lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy

các giá trị di sản văn hóa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh của Đảng bộ

Thành phố đã để lại những kinh nghiệm quý báu: nắm vững và vận dụng sáng

tạo các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước,

kịp thời hoạch định chủ trương và xây dựng những chương trình, kế hoạch phù

hợp với tình hình thực tế của địa phương; có chính sách đầu tư thích hợp, bảo

đảm gắn kết chặt chẽ, đồng bộ giữa phát triển bền vững và bảo tồn, phát huy

các giá trị DSVH; đẩy mạnh xã hội hóa công tác bảo tồn và phát huy các giá trị

DSVH và hoạt động văn hóa nói chung; phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ

thống chính trị, của các tầng lớp nhân dân trong công tác bảo tồn và phát huy

các giá trị DSVH.

Hệ thống các DSVH ở Thành phố Hồ Chí Minh vừa phong phú về số

lượng, lại đa dạng về loại hình. Mỗi DSVH chứa đựng trong mình những câu

chuyện huyền thoại và giá trị nhân văn sâu sắc. Đó là nguồn tài nguyên cho phát

triển kinh tế của Thành phố, là niềm tự hòa của người dân Thành phố về truyền

thống lịch sử - văn hóa. Do đó, việc gìn giữ, tôn tạo và phát huy các giá trị

DSVH là việc làm mang đậm tính nhân văn sâu sắc, là biểu hiện của sự đền ơn

đáp nghĩa, thế hiện truyền thống “yêu nước - nhớ nguồn”.

Phát triển thành phố Hồ Chí Minh thành đô thị hiện đại, văn minh, nhưng

vẫn lưu giữ trong nó quá khứ hào hùng là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền

và nhân dân Thành phố, hướng tới xây dựng thành phố có chất lượng sống tốt,

văn minh, hiện đại, nghĩa tình, xứng đáng là thành phố mang tên Chủ tịch Hồ

Chí Minh - Thành phố Anh hùng./.

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1. Nguyễn Danh Tiên, Trần Thị Kim Ninh (2015), "Đảng lãnh đạo thực hiện

chính sách văn hóa - xã hội (1961-1965)", Tạp chí Lịch sử Đảng,

(4), tr.70-74.

2. Trần Thị Kim Ninh (2015), Văn hóa là động lực của sự nghiệp đổi mới,

NXB Chính trị quốc gia, Sự thật, Hà Nội, tr.483-490.

3. Nguyễn Thị Hoài Hương, Trần Thị Kim Ninh (2017), "Công tác bảo

tồn di sản văn hóa ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay", Tạp chí

Khoa học chính trị, (4), tr.60-66.

4. Trần Thị Kim Ninh (2017), "Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo

công tác bảo tồn văn hóa đô thị (1998 - 2015)", Tạp chí Lịch sử Đảng,

(8), tr.90-94.

5. Trần Thị Kim Ninh, Trần Thị Thúy Vân (2017), Giá trị của tư tưởng

Đời sống mới trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp ở Thành phố

Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Sự thật, Hà Nội, tr.623-tr.633.