1

2

3

THÍCH ÑÖÙC NHUAÄN

NNHHÖÖÕÕNNGG ÑÑOOÙÙNNGG GGOOÙÙPP TTOO LLÔÔÙÙNN

CCUUÛÛAA ÑÑAAÏÏOO PPHHAAÄÄTT CCHHOO DDAAÂÂNN TTOOÄÄCC VVAAØØ NNHHAAÂÂNN LLOOAAÏÏII

(Trích Phaät Hoïc Tinh Hoa)

Phaät lòch 2545

HOA ÑAØM Publisher

4

5

LÔØI THÖA

Giöõa luùc Hoa Ñaøm ñang söûa soaïn hoaøn taát vaø ra maét taäp saùch nhoû naøy, trích troïn Chöông 3 thuoäc Phaàn Thöù Ba trong cuoán Phaät Hoïc Tinh Hoa cuûa Hoøa thöôïng Thích Ñöùc Nhuaän thì tin Hoøa Thöôïng vieân tòch ôû trong nöôùc khaáp baùo loan ñi laøm baøng hoaøng, xuùc ñoäng thaâm cuøng toaøn theå Chö Taêng Ni, Phaät gíaùo ñoà khaép nôi. Hoøa thöôïng, suoát thaùng naêm truï theá vaø tu trì, ñaõ taän tuïy xaû thaân hy hieán cho Ñaïo phaùp vaø Daân toäc trong cuoäc beå daâu cuûa lòch söû ñaày haän thuø, bom ñaïn, töông taøn, tranh chaáp, khuûng boá khoâng nguoâi. Haønh hoaït hoaèng hoùa khoaùng ñaïo, aùi quoác hoä daân cuûa Hoøa thöôïng laø taám göông saùng ngôøi cuûa moät ñaïi taêng kyø vó, kyø taøi trong nhieàu laõnh vöïc: moät chaân taêng ñaïo haïnh, töø hoøa; moät nhaø giaùo duïc vaø dieãn thuyeát öu tuù, thaïc ñöùc; moät nhaø laøm baùo, vieát baùo uyeân baùc, gioûi toå chöùc; moät hoïc giaû chuyeân khaûo vaên hoùa, toân giaùo nghieâm caån, trí tueä; vôùi vò trí trong haøng giaùo phaåm cao caáp cuûa GHPGVNTN, Hoøa thöôïng coøn laø moät ngöôøi chæ ñaïo thöïc tieån, moät nhaø saùch löôïc giaøu vieãn kieán, nhaø ñaáu tranh baát thoái cho lyù töôûng an laïc vaø tònh ñoä nhaân gian. Söï ra ñi vónh vieãn cuûa Hoøa thöôïng laø moät maát maùt quaù lôùn lao cho söï nghieäp, tieàn ñoà vaên hoùa vaø söï höng phuïc cuûa Phaät giaùo Vieät Nam laãn cuûa ñaát nöôùc vaãn coøn vöôùng bao khoå naïn, lao lung. Taám loøng son saéc vaø haïnh nguyeän baát thoái, tha thieát phuïng ñaïo, ñoä ñôøi cuûa Hoøa thöôïng ñaëc bieät phaûn aùnh ñaäm ñaø trong nhöõng

6

taùc phaåm quyù giaù kieät xuaát cuûa Hoøa thöôïng, luùc naøo cuõng vieát vôùi vaên phong trong saùng, saéc saûo, nghò luaän chaët cheõ, thu huùt, chuû ñeà coù söùc khaûi söï vaø khaûi ñaïo hôïp thôøi, hôïp luùc. Trong soá ñoù, taùc phaåm Phaät Hoïc Tinh Hoa, moät bieân khaûo toân giaùo, xuaát baûn laàn ñaàu naêm 1961, ñaõ ñöôïc giôùi trí thöùc, hoïc giaû, tu só trong nöôùc baáy giôø ñaùnh giaù raát cao. Hoa Ñaøm choïn trích moät chöông trong taùc phaåm naøy vôùi thieån nghó ñaây laø di buùt vaøng ngoïc cho moïi thaønh vieân AÙo Lam, nhaát laø vôùi caáp huynh tröôûng. Ñoaïn trích ñaõ coâ ñoïng toái ña tinh yeáu veà yù nghóa, giaù trò, vai troø vaø söù meänh cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi Daân toäc vaø nhaân loaïi; Phaät giaùo nhö moät toång hôïp ñaïo lyù, dung thoâng taát caû, kheá hôïp baát kyø hoaøn caûnh vaø thôøi ñaïi naøo. Ñoaïn trích cuõng laø lôøi giaûi hoaëc nhöõng thieân kieán, giaûi ngoä nhöõng baên khoaên mô hoà veà moïi haønh hoaït chaân chính cuûa Phaät giaùo. Hoa Ñaøm göûi ñeán anh chò em AÙo Lam taäp saùch nhoû naøy vôùi söï traân troïng, kính ngöôõng ñöùc ñoä, trí tueä vaø naêng löïc bi duõng cuûa Hoøa Thöôïng Thích Ñöùc Nhuaän. Thaønh khaán nguyeän caàu giaùc linh Hoøa Thöôïng cao ñaêng Phaät quoác.

7

Khoâng theå choái ñöôïc raèng moät toân giaùo coù treân hai nghìn naêm traêm naêm maø laïi khoâng ñoùng goùp gì trong cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Cuõng khoâng theå choái ñöôïc raèng moät toân giaùo ñaõ vaøo vôùi daân toäc Vieät töø hai nghìn naêm, ñaõ thaêng traàm cuøng vôùi vaän nöôùc laâu ñôøi nhö vaäy maø khoâng ñoùng goùp gì trong cuoäc soáng daân toäc. Phaûi nhaän raèng ñaïo Phaät, laø moät bieän chöùng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà suy tö cuûa taâm thöùc con ngöôøi vaø laø moät bieän chöùng caùch maïng toaøn trieät veà maët xaõ hoäi ñoái vôùi nhaân loaïi. Ñaïo Phaät ñaõ xuaát hieän trong moät thöïc taïi suy tö ña dieän phoàn taïp cuûa neàn vaên minh AÁn Ñoä, xuaát hieän ñeå dung hoùa toaøn boä caùc traøo löu tö töôûng ñoái nghòch ñöông thôøi, xuaát hieän ñeå san baèng nhöõng ngaên caùch xaõ hoäi giöõa caùc ñaúng caáp Taêng löõ, Cai trò, Thöông nhaân vaø Tieän daân. Roài, töø nhöõng caên baûn ñoù ñaïo Phaät ñaõ duoãi daøi nguyeân lyù vaøo cuoäc soáng cuûa con ngöôøi khaép caùc nôi cho tôùi ngaøy nay vaø maõi maõi… Trong doøng vaän ñoäng cuûa lòch söû daân toäc Vieät, ñaïo Phaät ñaõ laø chaát lieäu thieát yeáu ñeå keát thaønh neàn vaên minh tieâu bieåu cho toaøn boä tinh hoa vaên hoùa cuûa vuøng AÙ Chaâu thaûo moäc. Ñaïo Phaät laïi coøn laø moät trong nhöõng nhaân duyeân chính cho cuoäc Caùch Maïng Töï Chuû cuûa Vieät Nam vaøo theá kyû thöù 9 thöù 10. Vaø cuï theå hôn heát, trong naêm 1963, ñaïo Phaät ñaõ thaép leân nhöõng aùnh löûa thieâng soi saùng cho thôøi ñaïi chuùng ta.

8

ÑAÏO PHAÄT VÔÙI VAÁN ÑEÀ CHÍNH TRÒ

Sinh hoaït Phaät giaùo trong nhöõng naêm qua, ñaõ ñaët cho ñoàng baøo cuõng nhö chính Phaät töû moái baên khoaên lôùn laø: Ñaïo Phaät coù phaûi laø moät thöïc theå chính trò hay khoâng? Chöa traû lôøi thoûa ñaùng ñöôïc caâu hoûi aáy thì khoâng nhöõng ñoàng baøo nghi ngaïi, maø chính Phaät töû cuõng khoâng thoaûi maùi vaø tin töôûng vaøo nhöõng ñoùng goùp cuûa mình trong ñaïi cuoäc daân toäc. Moät toân giaùo ñuùng nghóa, coù giaùo chuû, coù giaùo lyù, coù giaùo hoäi, ñöông nhieân ñaõ can thieäp vaøo cuoäc soáng xaõ hoäi thì, duø muoán duø khoâng, cuõng ñaõ trôû thaønh moät thöïc theå chính trò roài. Chæ khaùc moät ñieàu toân giaùo ñoù ñaõ can thieäp vaøo sinh hoaït xaõ hoäi qua theá chính trò naøo? Theá cai trò, theá caùch maïng hay theá vaên hoùa? Vôùi ñaïo Phaät, vò giaùo chuû ñaõ ñöôïc xöng tuïng laø “Thieân, nhaân sö”, töùc laø thaày cuûa chö thieân vaø loaøi ngöôøi. Ñöùc Phaät laø baäc thaày, laø ngöôøi chæ ñaïo, laø nhaø vaên hoùa höôùng daãn, chöù khoâng phaûi laø nhaø thoáng trò, duø laø cai trò thieân quoác hay nhaân gian, duø

9

laø thoáng trò tinh thaàn hay toå chöùc. Vì giaùo lyù coù ghi roõ: Ñaïo Phaät chæ giuùp cho con ngöôøi töï giaùc ngoä chöù khoâng buoäc tín ñoà phaûi tin theo baát cöù moät giaùo ñieàu naøo. Vôùi baûn chaát ñoù, ñaïo Phaät ñaõ trôû thaønh voâ cuøng phoùng khoaùng, töï taïi. Tuy coù taêng só vöôït hình thaùi sinh hoaït thöôøng nhaân, coù vò truyeàn thöøa, nhöng giaùo quyeàn khoâng ñaët thaønh vaán ñeà, vaø haønh ñaïo khoâng ñaët ôû trung öông maø ñaët ôû ñaïi chuùng. Giaùo luaät tuy raát khaét khe, nhöng thi haønh giaùo luaät laø ôû ñaïi chuùng vaø tuøy töøng moân phaùi, coù nhöõng baûn saéc rieâng – ñaïi chuùng ñaây ñöôïc hieåu laø ña soá taêng só ôû chung moät tu vieän hoaëc moät sôn moân – Noùi roäng ra, ñoái vôùi toaøn theå Phaät töû, thì yù löïc cuûa toaøn theå Phaät töû coù tính quyeát ñònh vaän meänh giaùo hoäi vaø theå caùch sinh hoaït cuûa ñaïo Phaät. Chính vì ñaëc tính aáy, ñaïo Phaät ñaõ tuøy thôøi, tuøy theá, tuøy caûnh, traûi ra hoøa nhaäp vôùi neáp soáng quaàn chuùng, hoaëc tuï taùn laïi thaønh caùc theá löïc quyeát ñònh vaän meänh töøng thôøi ñaïi. Tuy taùn tuï, nhöng vaãn khoâng maát tính caùch tröôøng toàn vì caùc tu só vaãn coøn ñoù, vaãn laø moät thöïc theå ñaïi bieåu cho truyeàn thoáng cuûa ñöùc Phaät, vaãn duy trì ñòa vò cuûa “oâng thaày” ñoái vôùi caùc vua chuùa cuõng nhö quaàn chuùng. Tuy ñöôïc lôïi theá, ñöôïc toân troïng trong caùc trieàu ñaïi Asoka (AÁn Ñoä), Tuøy – Ñöôøng (Trung Hoa), Lyù – Traàn (Vieät Nam); nhöng ñaïo Phaät khoâng lôïi duïng öu theá ñeå naém quyeàn thoáng trò, cuõng nhö khoâng döïa vaøo theá löïc thoáng trò ñeå truyeàn ñaïo; vaø nhaát laø khoâng ñeå bieán thaønh coâng cuï cho phe thoáng trò môû mang ñeá quoác. Ñaïo Phaät do ñoù, ñoái vôùi caùc nöôùc AÙ Ñoâng laø ñaïo chung cuûa moïi lôùp ngöôøi trong xaõ hoäi, laø ñaïo cuûa moïi daân toäc, khoâng phaân bieät ñeá quoác, hay thuoäc quoác. Rieâng ôû Vieät Nam, ñaïo Phaät

10

ñaõ hoøa nhaäp vôùi baûn chaát daân toäc nhö moät thöïc theå baát khaû phaân. Daân toäc thònh, ñaïo Phaät thònh. Daân toäc suy, ñaïo Phaät suy. Chính vì vaäy, (maø) ñaïo Phaät ñaõ trôû thaønh moät theá löïc caùch maïng cuûa daân toäc suoát nghìn naêm leä thuoäc Trung Hoa, ñaõ hoäi tuï ñöôïc loøng ngöôøi môû muøa Töï Chuû vaø Thoáng Nhaát cho xöù sôû, vaøo caùc ñôøi Ngoâ – Ñinh – Tieàn Leâ vaø nhaát laø hai trieàu ñaïi Lyù – Traàn. Sau ngoùt moät traêm naêm leä thuoäc Phaùp, ñaïo Phaät ñaõ chìm ñi cuøng vôùi chuû quyeàn daân toäc. Cho tôùi ngaøy gaàn ñaây, sau khi bò caùc theá löïc quoác teá cheøn neùn, ñaïo Phaät ñaõ troãi daäy cuøng vôùi daân toäc, huûy boû cheá ñoä ñoäc taøi, vaø quyeát taâm theo ñuoåi coâng cuoäc phuïc hoài Chuû Quyeàn Quoác Gia. Nhöõng thaønh coâng, thaát baïi ñeàu mang moät yù nghóa: ñaïo Phaät taïi Vieät Nam ñang laø moät thöïc theå caùch maïng cuûa daân toäc. Ñaõ laø thöïc theå caùch maïng taát nhieân phaûi vaän ñoäng caùch maïng; maø caùc cuoäc vaän ñoäng nhö vaäy ñöông nhieân laø nhöõng sinh hoaït chính trò roài. Khoâng rieâng gì ôû Vieät Nam, maø ôû treân toaøn theá giôùi, ñaïo Phaät vaãn ñang öùng hôïp vôùi thôøi ñaïi, vaãn cuûng coá toå chöùc, thoáng nhaát haønh ñoäng, ñeå goùp phaàn kieán taïo an bình cho theá giôùi. Nhöng, baûn chaát cuûa ñaïo Phaät vaø quaù trình lòch söû ñaõ baûo chöùng raèng: Ñaïo Phaät, duø coù xaây döïng ñöôïc moät theá löïc öu thaéng, cuõng khoâng bao giôø trôû thaønh lôùp ngöôøi thoáng trò, maø luoân luoân giöõ vai troø höôùng daãn cuûa nhaø vaên hoùa, töùc laø laøm chính trò theo phöông phaùp cuûa moät thöïc theå vaên hoùa. Ñoù cuõng laø vai troø cuûa caùc toân giaùo thôøi xöa vaø cuûa nhöõng nhaø vaên hoùa thôøi nay vaäy.

11

ÑAÏO PHAÄT VÔÙI VAÁN ÑEÀ VAÊN HOÙA

Neáu toân giaùo laø vaên hoùa, vaø ñöôïc hieåu theo nghóa laøm saùng – môùi – ñeïp cho chính baûn thaân vaø cuoäc ñôøi, thì ñoù laø tuøy ôû baûn chaát cuûa moãi toân giaùo. Neáu moät toân giaùo naøo ñoù coù khaû naêng cung öùng cho con ngöôøi veà nhu caàu thaêng hoùa nhöõng giaù trò saùng – môùi – ñeïp thì toân giaùo ñoù ñöông nhieân laø moät thöïc theå vaên hoùa. Nhöng, neáu moät toân giaùo naøo ñoù, khoâng coøn ñuû khaû naêng höôùng daãn nhaän thöùc con ngöôøi, bò con ngöôøi vöôït boû, thì toân giaùo ñoù khoâng coøn mang noåi söù meänh vaên hoùa tröôøng cöûu nöõa. Tuy nhieân, toân giaùo ñoù vaãn ñöôïc nhìn nhaän laø moät theá löïc vaên hoùa cuûa moät giai ñoaïn lòch söû naøo ñoù. Nhö vaäy, toân giaùo ñaõ laø moät theá löïc vaên hoùa trong lòch söû, nhöng coøn vieäc toân giaùo coù theå laø moät thöïc theå vaên hoùa mieân vieãn hay khoâng thì ñoù laïi laø vaán ñeà khaùc. Vì toân giaùo laø moät theá löïc vaên hoùa, ñeå haïn cheá quyeàn thoáng trò, ñeå thoûa ñaùp nhu caàu sieâu linh cuûa taâm thöùc con ngöôøi, neân caùc toân giaùo ñaõ xuaát hieän. Xuaát hieän döôùi thôøi boä laïc baèng tính caùch ña thaàn, maø ñaïi dieän laø lôùp phuø thuûy. Xuaát hieän döôùi thôøi quoác gia, baèng tính caùch ñoäc thaàn maø ñaïi dieän laø caùc toân giaùo duy thaàn vaø sieâu thaàn ngaøy nay.

12

Trong thôøi kyø xaõ hoäi chuyeån töø boä laïc sang quoác gia, tö töôûng con ngöôøi töø ña thaàn tieán leân ñoäc thaàn thì quaû thöïc caùc toân giaùo ñaõ laø moät theá löïc thaêng hoa: laø vaên hoùa ñuùng nghóa. Suoát thôøi tö töôûng ñoäc thaàn truøm leân nhaän thöùc cuûa con ngöôøi, thì moïi sinh hoaït töø taâm linh xaõ hoäi tôùi ngheä thuaät, hoïc thuaät, vaø kyõ thuaät nöõa, ñeàu do caùc toân giaùo duy thaàn höôùng daãn. Trong khi caùc toân giaùo duy thaàn saém vai troø theá löïc vaên hoùa, vöøa kieåm soaùt theá quyeàn thoáng trò, vöøa höôùng daãn sinh hoaït vaên hoùa cuûa nhaân loaïi, thì cuõng chính laø luùc caùc toân giaùo ñoù bò bieán thaønh ñoái töôïng cuûa caùc tö töôûng vaên hoùa coù khuynh höôùng vöôït boû moïi raøng buoäc cuûa thaàn quyeàn. Do ñoù caùc toân giaùo vöøa phaûi baûo thuû tính chaát toân giaùo cuûa mình, vöøa coá gaéng töï chuyeån hoùa tính chaát vaên hoùa cuûa mình ñeå öùng phoù vôùi caùc theá löïc vaên hoùa môùi. Söï kieän naøy ñaõ laøm cho nguoàn sinh ñoäng cuûa vaên hoùa nhaân loaïi cuoàn cuoän daâng leân khoâng ngöøng. Hieän nay nguoàn tö töôûng cuûa nhaân loaïi giaùc ngoä ñang coá gaéng vöôn leân vaø theå chöùng cho baèng ñöôïc giaù trò Nhaân Chuû ñích thöïc cuûa mình. Nhaän thöùc nhaân chuû naøy hieän laø moái nguy cô cho caùc toân giaùo duy thaàn. Vì, treân baûn chaát duy thaàn, khoâng coøn phuø hôïp vôùi baûn chaát nhaân chuû nöõa. Con ngöôøi hieän ñaïi ñang tích cöïc ñeå theå chöùng giaù trò nhaân chuû treân khaép maët sinh hoaït: taâm tö, xaõ hoäi vaø vuõ truï. Nhö vaäy coù nghóa laø caùc toân giaùo ñoäc thaàn ñaõ saép hoaøn toaøn maát vai troø höôùng daãn vaên hoùa nhaân loaïi roài?

13

Caâu hoûi naøy cuõng ñöôïc ñaët ra vôùi ñaïo Phaät, lieäu roài ñaây ñaïo Phaät coù cuøng chung soá phaän nhö caùc toân giaùo duy thaàn hay khoâng? Xeùt veà baûn chaát thì, ñaïo Phaät laø ñaïo cuûa Con Ngöôøi Giaùc Ngoä. Vì con ngöôøi coù ñaày ñuû ñieàu kieän vaø khaû naêng ñeå thaønh Phaät, coøn caùc sinh chuûng khaùc cho tôùi thaàn linh, chö thieân, ñeàu chöa theå thaønh Phaät ñöôïc. Vôùi baûn chaát naøy, ñaïo Phaät ñaõ mang giaù trò Nhaân Baûn ñuùng nghóa roài vaäy. Nhaän thöùc nhaân baûn khoâng phaûi laø moät nhaän thöùc khaùch quan duy vaät, maø laø moät nhaän thöùc toaøn dieän, ñi töø taâm tö töï giaùc, öùng duïng vaøo thöïc teá xaõ hoäi coù toå chöùc, ñeåà vöôït leân sieâu vieät giaûi thoaùt. Ñaïo Phaät laø moät toân giaùo, giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt, neân coù theå trôû thaønh moät thöïc theå vaên hoùa cuûa thôøi ñaïi ngaøy nay. Moät trôû ngaïi khaùc ñaõ ñöôïc ñaët ra cho ñaïo Phaät, laø vì ñaïo Phaät ñaõ xuaát hieän treân hai nghìn naêm traêm naêm, vaø suoát thôøi kyø truyeàn ñaïo ôû khaép nôi, ñaïo Phaät ñaõ vì phaûi dung hôïp vôùi caùc hình thaùi sinh hoaït ña thaàn, ñoäc thaàn cuûa quan nieäm ñaïi chuùng, neân phaàn naøo ñaõ mang moät hình thaùi toân giaùo vôùi nhöõng lôùp voû do caùc quan nieäm töøng thôøi ñaïi boài boïc. Tuy baûn chaát giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt con ngöôøi vaãn coøn ñoù, vaãn laø noäi dung linh ñoäng, ñích thöïc cuûa ñaïo Phaät, vaãn laø moät thöïc taïi vaên hoùa tieàm aån, nhöng ñeå khôi doøng vaên hoùa ñoù, nhöõng Phaät töû suy nghó hieän ñaïi, caàn phaûi coá gaéng, can ñaûm, uyeån chuyeån, phaù boû nhöõng hình thaùi cuûa lôùp voû naëng neà ñeå ñaïo Phaät giöõ vöõng caên cô nhaân baûn sinh ñoäng hieån hieän trong doøng vaên hoùa nhaân loaïi. Ñaïo Phaät ñang ñi leân trong söï ñi leân cuûa doøng vaän ñoäng vaên hoùa nhaân loaïi.

14

ÑAÏO PHAÄT VÔÙI VAÁN ÑEÀ DAÂN TOÄC

Ñaïo Phaät ñaõ theå nhaäp vaøo Vieät Nam hai möôi theá kyû – theå nhaäp baèng yù nieäm hieáu sinh, hieáu hoøa vaø giaûi thoaùt. Ñaïo Phaät khoâng nhöõng chæ coù khaû naêng dung hôïp caùc thuyeát lyù vaø neáp soáng khaùc bieät ñeå chuyeån caùc thuyeát lyù vaø neáp soáng ñoù vaøo moät neàn vaên minh Nhaân Baûn Toaøn Dieän, maø chính coøn laø neàn taûng nhaän thöùc taïo döïng cho neàn vaên minh Ñaïi Vieät theâm phong phuù, saùng, ñeïp. Do ñoù, cuoäc soáng cuûa daân toäc maëc nhieân hay yù thöùc ñaõ soáng theo chieàu höôùng giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt cuûa tinh thaàn ñaïo Phaät. Neáu coù söùc maïnh tinh thaàn naøo ñoù laøm cho daân toäc Vieät beàn vöõng ñeán ngaøy nay, thì söùc maïnh aáy chính laø söùc maïnh cuûa aùnh saùng Töø bi vaø Trí tueä cuûa ñaïo Phaät vaäy. Trong quaù khöù cuõng nhö trong hieän taïi, nhöõng trang söû vaøng son cuûa ñaïo Phaät, qua caùc trieàu ñaïi Vieät Nam, luùc thònh ñaït cuõng nhö buoåi suy vi, ngöôøi Phaät töû nhaát ñònh khoâng bao giôø coù theå ñi ngöôïc laïi söùc maïnh tinh thaàn truyeàn thoáng aáy. Xeùt veà löôïng soá, thì ñaïo Phaät Vieät Nam laø söï phoái keát cuûa taùm möôi laêm phaàn traêm daân soá toaøn quoác.

15

Xeùt veà thôøi gian, ñaïo Phaät ñaõ gaén lieàn vôùi daân toäc Vieät töø hai thieân nieân kyû, taïo cho daân toäc moät tinh thaàn töï chuû beàn vöõng. Neáu cuøng nhìn daân toäc qua söï bieåu hieän veà löôïng soá vaø thôøi gian, thì ñaïo Phaät vaø daân toäc tuy hai maø moät. Daân toäc vaø ñaïo Phaät ñaõ gaén keát vôùi nhau ñeán noãi chæ coøn laø hai danh töø theå hieän cuûa moät thöïc theå duy nhaát. Söï toàn vong cuûa daân toäc chính laø söï toàn vong cuûa ñaïo Phaät vaø, ngöôïc laïi, söï toàn vong cuûa ñaïo Phaät cuõng chính laø söï toàn vong cuûa daân toäc. Töø nhaän thöùc aáy, neáu ai trong chuùng ta, hoaëc voâ tình hay coá yù, laøm suy nhöôïc tinh thaàn daân toäc töùc laø laøm suy nhöôïc ñaïo Phaät, vaø laøm suy nhöôïc ñaïo Phaät cuõng chính laø laøm suy nhöôïc daân toäc. Neân moïi haønh vi laøm suy nhöôïc ñaïo Phaät vaø daân toäc nhaát ñònh keû ñoù coù toäi vôùi lòch söû daân toäc vaø ñaïo Phaùp. Söï thaät ñaïo Phaät hoâm qua chính laø söï thaät cuûa daân toäc. Nhöõng möu ñoà vaø haønh ñoäng ñaøn aùp ñaïo Phaät môùi ñaây ñaõ phaùt xuaát töø nhöõng yù thöùc heä baïo haønh, do nhöõng hình thaùi sinh hoaït ngoaïi nhaäp hoaøn toaøn ñi ngöôïc laïi tinh thaàn daân toäc. Chính nhöõng ñoäc toá naøy ñaõ phaù hoaïi cô theå, tinh thaàn daân toäc. Toå quoác Vieät Nam chæ ñöôïc haøn gaén vaø thanh bình khi naøo daân toäc ta ñaåy lui ñöôïc nhöõng dò thuyeát traù hình xaâm nhaäp daân toäc, ñang hoaøn haønh caáu xeù, haønh haï daân toäc. Queâ höông thaân yeâu cuûa chuùng ta nhaát ñònh khoâng theå laø nôi ñeå cho caùc theá löïc phi nhaân baûn, phi daân toäc giaøy xeùo, khuynh loatù. Ñaát nöôùc Vieät Nam khoâng theå laø ñòa baøn thí nghieäm cuûa

16

baát cöù moät theá löïc naøo – vì daân toäc ta ñaõ quaù ñau khoå, ñaát nöôùc ta ñaõ quaù ñieâu taøn. Nieàm ñau khoå quaèn quaïi cuûa ñaïi ña soá ngöôøi Vieät hoâm nay, chính laø nieàm ñau khoå cuûa Phaät giaùo ñoà Vieät Nam. Vaø neáu coù moät yù nieäm giaûi phoùng cuoäc ñôøi, giaûi thoaùt taâm tö, thì yù nieäm aáy chính laø yù nieäm cuûa daân toäc Vieät Nam. Khoâng chaáp nhaän yù nieäm aáy cuõng chính laø phaûn boäi daân toäc roài, chöù ñöøng noùi gì tôùi nhöõng hình thaùi cuûa nhöõng dò thuyeát ñang laån chìm trong daân toäc. Phaät giaùo ñoà Vieät Nam khoâng bao giôø kheùp kín, nhöng chæ dung hoøa vaø ñieàu hôïp vôùi nhöõng yù thöùc heä naøo khoâng phaûn boäi con ngöôøi, khoâng phaûn boäi ñaát nöôùc. Cuõng chính yù nghóa aáy, nhöõng dò thuyeát coù thaâm yù phaù vôõ nhaân tính vaø tinh thaàn daân toäc seõ khoâng ñöôïc daân toäc chaáp nhaän. Moïi yù nieäm veà ñaát nöôùc naøy, Daân toäc naøy, phaûi tuøy thuoäc vaøo Vaên Hoùa daân toäc – vì vaên hoùa daân toäc qua thôøi gian töïu thaønh, ñaõ dung hôïp caùc nguoàn Vaên hoùa toång hôïp “Tam Giaùo Ñoàng Nguyeân” ôû theá kyû thöù X - XIV. Ñoù laø coâng cuoäc HOÙA GIAÛI cuûa daân toäc ta ñaõ hoaøn thaønh moät caùch veû vang! Daân toäc Vieät Nam nhaát ñònh toàn taïi cuøng vôùi giaûi ñaát thaân yeâu naøy. Vaø söùc maïnh cuûa vaên hoùa daân toäc maõi maõi hieän dieän trong moïi sinh hoaït quoác gia vaø trong moïi giai ñoaïn lòch söû. Chuùng toâi thaép höông caàu nguyeän cho tình töï daân toäc maõi ñöôïc nôû hoa.

17

ÑAÏO PHAÄT VÔÙI THÖÏC TAÏI THEÁ GIÔÙI

Ñaïo Phaät ñöôïc coi nhö laø moät toân giaùo sieâu toå chöùc. Töø nguyeân thuûy, caên baûn cuûa ñaïo ñaõ roäng raõi, khoâng nhaèm buoäc ai phaûi tin theo baát cöù moät giaùo ñieàu naøo, maø chæ coát höôùng daãn con ngöôøi treân con ñöôøng giaùc ngoä. Vôùi baûn chaát ñoù, ñaïo Phaät ñaõ khoâng taùch bieät ra thaønh moät ñoaøn theå cuøng lyù töôûng bieät laäp, maø laïi luoân luoân dung hôïp vôùi caùc luoàng tö töôûng khaùc, roài laáy ñöùc Töø bi vaø Trí tueä ñeå höôùng daãn con ngöôøi, cuøng hoaëc khaùc lyù töôûng, ñeán choã giaùc ngoä thöïc taïi vaø chaân yù nghóa cuoäc ñôøi.

18

Trong khi truyeàn baù, ñaïo Phaät (tuyeät nhieân) khoâng duøng phöông phaùp baïo haønh, mua chuoäc, hay yû theá cuûa chính trò ñeå truyeàn ñaïo, maø chæ duøng phöông phaùp thaám nhuaàn kieân nhaãn cuûa vaên hoùa maø thoâi. Chính ñieåm naøy ñaõ laøm cho ñaïo Phaät trôû thaønh moät toân giaùo chung cuûa nhaân loaïi. Moïi noã löïc cuûa nhaân loaïi tieán boä töø xöa ñeán nay, ñeàu coá gaéng tieâu dieät ngu toái, tieâu huûy nhöõng chöôùng ngaïi meâ muoäi ñaõ ngaên caûn söï theå hieän giaù trò nhaân vaên ñích thöïc cuûa con ngöôøi. Ñaïo Phaät quaû laø nôi chung tuï moïi noã löïc roát raùo ñoù cuûa nhaân loaïi. Nhö lòch söû ñaõ chöùng minh: taïi caùc nöôùc AÙ Ñoâng, moïi neàn ñaïo hoïc, thaàn hoïc thaät heát söùc phong phuù, nhöng cho ñeán nay daàn daàn tan bieán ñi ñeå chæ coøn laïi moät ñaïo Phaät toàn taïi vaø ñaïi dieän cho Ñoâng Phöông trong thöïc taïi sinh hoaït theá giôùi hieän ñaïi. Ñaïo Phaät ñaõ öùng thaân trong khaép caùc thôøi ñaïi, duøng ngay nhöõng hình thöùc vaø phöông phaùp cuûa caùc thôøi ñaïi ñeå khai quang nhöõng ngu toái cuûa töøng thôøi ñaïi ñoù. Ñaïo Phaät laø moät ñaïo giaùc ngoä giöõa nhöõng suy tö meâ muoäi ôû thôøi ñaïi maø taø giaùo, ngoaïi ñaïo chieám ñòa vò ñoäc toân. Bao nhieâu toân giaùo khaùc ñang ñi laàn ñeán ñoä hoùa thaân ñeå cuøng theå nhaäp chaân lyù, theå nhaäp vaøo nguoàn ñaïo lôùn: GIAÙC NGOÄ. Ñaïo Phaät coøn ñoù, coøn vöõng beàn trong taâm khaûm cuûa moãi ngöôøi vaø moãi thôøi ñaïi. Thôøi ñaïi chuùng ta ñang ñöùng trong ñaáu tröôøng yù thöùc heä. Ñaïo Phaät ñang laø hieän thaân cuûa giaùc ngoä ñeå chuyeån hoùa nhöõng yù thöùc heä meâ toái. Taát nhieân trong khi ñöùng tröôùc caùc yù thöùc heä hieän thôøi, ñaïo Phaät cuõng ñaõ kinh qua nhieàu thöû thaùch, nhieàu

19

gaïn loïc ñeå giuùp cho ngöôøi tænh cuõng nhö ngöôøi meâ cuøng tìm cho mình moät loái öùng thaân thích hôïp vôùi thôøi ñaïi môùi. Chính vì vaäy maø nhöõng thöû thaùch tröôùc maét chaúng ñaùng keå gì so vôùi doøng tieàm löïc voâ bieân cuûa ñaïo Phaät caû. Ñaïo Phaät giaûi quyeát nhöõng tranh chaáp tö töôûng vaø tranh chaáp quyeàn löïc cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Treân maët tö töôûng, con ngöôøi ñaõ vaø ñang vöôït boû caùc quan nieäm thaàn hoùa sieâu nhieân vaø vaät hoùa nhaân loaïi, ñeå mong ñöa nhau tôùi Ñòa Vò Nhaân Chuû ñích thöïc cuûa mình. Ñaïo Phaät, treân baûn chaát, voán chuû trì taát caû quy veà Con Ngöôøi Giaùc Ngoä, neân coù theåâ thoûa ñaùp ñöôïc ñoøi hoûi chung cho nhaân loaïi hieän taïi vaø vò lai. Ñaïo Phaät seõ töø choã laøm giaûm söï caêng thaúng giöõa caùc lyù töôûng duy thaàn, duy vaät, tieán ñeán choã cuøng vôùi moïi con ngöôøi giaùc ngoä chuyeån ñoåi thaân phaän toaøn theå nhaân loaïi ñi vaøo coõi An vaø Laïc chung. Ñoù laø coâng cuoäc hieän ñaïi hoùa Phaät phaùp cuûa thôøi ñaïi chuùng ta.

20

Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy

Höôùng veà khaép taát caû

Ñeä töû vaø chuùng sanh Ñoàng troïn thaønh Phaät ñaïo