3

Töi rêët hoan hyã khi àûúåcàoåc nhûäng baâi viïët cuãacaác anh em sau nhûängnùm thaáng tu hoåc taåi tu

viïån. Nhûäng baâi viïët nhûnhûäng viïn ngoåc àaä àûúåc

giuäa maâi hay chûa àûúåcgiuäa maâi tuây theo khaãnùng cuãa möîi ngûúâi,

nhûng trïn hïët, àoá laâ têëmloâng, laâ tinh thêìn hoâa húåp

cuãa caác anh em...

Cuöåc àúâi vöën vö thûúângbiïën àöíi, vaån phaáp coáàoá röìi khöng àoá, nhû

cêu thú:Trùm nùm trûúác thên ta chûa coáTrùm nùm sau coá cuäng nhû khöngCuöåc àúâi sùæc sùæc khöng khöngTrùm nùm coân laåi têëm loâng tûâ bi.

Vaån phaáp vö thûúâng laâ àûáng

vïì tuåc àïë maâ nhòn. Nïëu àûángvïì chên àïë thò baãn thïí chên nhûvaån phaáp laâ bêët sanh, bêët diïåt,bêët cêëu, bêët tõnh, bêët tùng, bêëtgiaãm, nïn “vö thûúâng maâthûúâng”.

Cho nïn, ngûúâi tu haânh,vúái muåc àñch thoaát ly sinh tûã,phaãi nhêån thûác vaâ thïí nhêåp vaâo

ÀÀÀÀÀöi lúâi cuâng anh emhoåc tùng Tu viïån

Quaãng Hûúng Giaâ LamTHÑCH ÀÛÁC CHÚNTHÑCH ÀÛÁC CHÚNTHÑCH ÀÛÁC CHÚNTHÑCH ÀÛÁC CHÚNTHÑCH ÀÛÁC CHÚN

4

thïí taánh chên nhû, khöng nhûgaä cuâng tûã trong kinh PhaápHoa, tuy coá ngoåc quyá trongcheáo aáo, nhûng laåi lang thangxin ùn, chõu khöng biïët baonhiïu thöëng khöí. Chuáng ta bõvö minh che lêëp, cuäng nhû gaäcuâng tûã noå, lang thang trongsaáu neão, khöng biïët bao giúâra khoãi.

Phêåt daåy, nöîi khöí con lûâa,con laåc àaâ chúã nùång chûa goåilaâ khöí; nöîi khöí àoái khaát cuãa loaâingaå quyã chûa goåi laâ khöí; nöîi khöíbõ tra têën trong àõa nguåc chûagoåi laâ khöí. Nhûäng ngûúâi khönghoåc àaåo, khöng biïët hûúáng àimúái laâ khöí!

Caác anh em hoåc tùng ngaâynay coá àuã àiïìu kiïån töët, àûúåchoåc haânh nhiïìu, coá hoåc võ cao.Töi mong anh em cöë gùæng thuthêåp nhûäng gò àaä hoåc àûúåc, àemaáp duång vaâo viïåc tu têåp baãn thênàïí cêìu thoaát ly sanh tûã vaâ hoùçngphaáp lúåi sanh àïí baáo Phêåt ênàûác, khöng nïn chaåy theo danhlúåi thïë tuåc.

Gêìn nûãa thïë kyã qua, Hoâathûúång khai sún Quaãng HûúngGiaâ Lam vúái têm nguyïån àaâo taåosinh viïn tùng coá hoåc coá tu, nïnkiïën taåo Quaãng Hûúng Giaâ Lam

naây. Nùm 1961, söë sinh viïntùng àêìu tiïn àûa tûâ Phêåt hoåcviïån Haãi Àûác Nha Trang vaâo laâsaáu võ. Tûâ àoá, tu viïån thu nhêånmöîi nùm möåt ñt. Àïën nùm 1974laâ cao nhêët, lïn àïën 120 võ. Nùm1975, vò tònh hònh chung cuãa àêëtnûúác, àêìu nùm 1976 chó coân laåibaãy thêìy troâ, àïën nay àaä tùnglïn 70 võ.

Àoá laâ möåt chùång àûúâng tuykhöng daâi, nhûng tu viïån àaäàaâo taåo àûúåc nhiïìu lúáp hoåcTùng ûu tuá ra phuång sûå choChaánh phaáp. Têm nguyïån cuãaÖn Giaâ Lam ngaây trûúác àaä àûúåcnöëi tiïëp cho àïën ngaây nay.

Ngoaâi viïåc hoåc úã trûúâng,töi muöën caác anh em cêìn taåothïm cú höåi àïí trao àöíi kiïënthûác vúái nhau. Sûå trao àöíi coáthïí coá nhiïìu hònh thûác, nhûngcaách hay nhêët, theo töi, laâ caácanh em viïët baâi, thûåc hiïån möåttêåp nöåi san cuãa tu viïån. Qua àoá,caác anh em coá thïí ghi la åinhûäng kyã niïåm trong nhûängnùm qua, taåo àûúåc möåt nhõp cêìuthöng caãm, chia seã, gùæn kïëttrong tinh thêìn luåc hoâa vúáinhûäng anh em àaä ra ài cuängnhû vúái nhûäng anh em sùæp àïën.Àoá cuäng laâ möåt caách àïí àaánh

5

dêëu nhûäng nùm qua caác anhem àaä hoåc haânh nhû thïë naâo,tu niïåm nhû thïë naâo; nïëukhöng, nhûäng dêëu êën möåt thúâiêëy seä tröi ài hïët…

Töi rêët hoan hyã khi àûúåcàoåc nhûäng baâi viïët cuãa caác anhem sau nhûäng nùm thaáng tuhoåc taåi tu viïån. Nhûäng baâi viïëtnhû nhûäng viïn ngoåc àaä àûúåcgiuäa maâi hay chûa àûúåc giuäamaâi tuây theo khaã nùng cuãa möîingûúâi, nhûng trïn hïët, àoá laâtêëm loâng, laâ tinh thêìn hoâa húåpcuãa caác anh em. Chñnh têëmloâng laâ caái coân laåi sau khi caácanh em ra trûúâng, duâ coá nhûängngûúâi úã laåi vaâ coá nhûäng ngûúâiài hoùçng phaáp phûúng xa. Lúâikhuyïn chên thaânh cuãa töi àöëivúái caác anh em laâ duâ ra ài hayúã laåi, caác anh em haäy hiïíu roä

luêåt vö thûúâng, nhêån ra caáichên thûúâng vaâ söëng vúái nhauthûåc sûå hoâa húåp. Sûå nöëi kïët giûäacaác anh em vúái tu viïån, ngoaâitêëm y Ca thi na maâ caác anh emàaä dûå phêìn, coân laâ nhûäng tònhcaãm vaâ nhûäng gò maâ caác anhem àaä thïí hiïån.

Nhûäng nùm trûúác, tu viïåntuy àaä thûåc hiïån àûúåc nhûängàùåc san nhên ngaây vïì cöåi, nhûnglêìn naây, chuáng töi caãm nhêånàûúåc niïìm vui troån veån hún búãisûå goáp mùåt àöng àuã cuãa caác anhem trong têåp nöåi san naây. Töimong muöën sau naây ñt nhêët möîinùm caác anh em seä thûåc hiïånmöåt têåp àïí àaánh dêëu nhûängchùång àûúâng tu hoåc cuãa möîichuáng ta.

Nam mö Böín sû Thñch CaNam mö Böín sû Thñch CaNam mö Böín sû Thñch CaNam mö Böín sû Thñch CaNam mö Böín sû Thñch CaMêu Ni Phêåt.Mêu Ni Phêåt.Mêu Ni Phêåt.Mêu Ni Phêåt.Mêu Ni Phêåt.

6

LÏÅ THANHLÏÅ THANHLÏÅ THANHLÏÅ THANHLÏÅ THANH

1. Sûác maånh cuãa nhêån thûác1. Sûác maånh cuãa nhêån thûác1. Sûác maånh cuãa nhêån thûác1. Sûác maånh cuãa nhêån thûác1. Sûác maånh cuãa nhêån thûác

Nhêån thûác gùæn liïìn vúái àúâisöëng cuãa con ngûúâi, nïëu khöngmuöën noái laâ cùn baãn cho moåikinh nghiïåm, xêy dûång vaâ phaáttriïín toaân böå àúâi söëng cuãa conngûúâi. Trïn phûúng diïån caánhên, nïëu khöng coá khaã nùngnhêån thûác, con ngûúâi trúã thaânhmuâ loâa, bêët lûåc vaâ laåc loäng ngaytrong thïë giúái maâ mònh àangsöëng. Trïn phûúng diïån cöångàöìng, lõch sûã vùn minh nhênloaåi laâ têëm gûúng phaãn aãnh caáctrònh àöå nhêån thûác vaâ nhûängmêu thuêîn vïì nhêån thûác cuãacon ngûúâi.

Nhêån thûác co á ca á i sû ácmaånh taác àöång àïën àúâi söëngnhû thïë, nhûng taác àöång êëykhöng phaãi möåt chiïìu. Noá coáthïí àûa con ngûúâi thùng hoaàïën chöî toaân haão, maâ cuäng coá

Vaâi caãm nghô khi tuång kinh

VIÏN GIAÁCMuâa an cû nùm nay, Pl. 2549 ÊËt dêåu – 2005, töi laåi coácaái may mùæn àûúåc cuâng chû tùng vaâ Phêåt tûã Giaâ lamtuång kinh Viïn giaác. Tuång lêìn naây, kinh gúåi cho töi

àöi àiïìu suy nghô. Xin lûúåc ghi ra àêy vúái ûúác muöën laâàûúåc cuâng san seã vúái baån beâ, àúâi cuäng nhû àaåo,

nhûäng caãm tûúãng riïng tû cuãa mònh vïì möåt söënöåi dung cuãa baãn kinh.

7

thïí àêìy con ngûúâi xuöëng àaáyàõa nguåc. Giöëng nhû möåt caánhtay, noá coá thïí chó lïn maâ cuängcoá thïí chó xuöëng.

Viïn giaác thò àïì cêåp àïëncaánh tay chó lïn cuãa nhêån thûác,àoá laâ tuïå giaác Phêåt àaâ. Loaåi nhêånthûác naây àûúåc àõnh nghôa laâ“Kho taâng aánh saáng vô àaåi cuãacaác thêìn thöng”, tûác “Töíng tròviïn giaác”. Noá coá khaã nùng tuönra têët caã caác phaáp trong saáng laâchên nhû, böì àïì, niïët baân vaâ bala mêåt.

2. Hai mùåt cuãa nhêån thûác2. Hai mùåt cuãa nhêån thûác2. Hai mùåt cuãa nhêån thûác2. Hai mùåt cuãa nhêån thûác2. Hai mùåt cuãa nhêån thûácNïëu nhêån thûác àaä àûúåc

xem laâ Kho taâng aánh saáng coákhaã nùng phaát sinh têët caã caácphaáp trong saáng vaâ an laåctrong àúâi söëng cuãa möåt nhêncaách àaä giaãi thoaát khöí àau, vaâhún nûäa, noá coân laâ caái khocung cêëp moåi phûúng tiïån àïígiuáp àúä moåi chuáng sinh thoaátkhöí vaâ ài àïën caãnh giúái anlaânh nhû chû Phêåt, thò vò saonhêån thûác núi con ngûúâi möåtmùåt laåi àem àïën haånh phuáccho hoå, nhûng mùåt khaác cuängàem àïën caã khöí àau cho hoånûäa? Khöng ai phuã nhêån àûúåcrùçng, bùçng khaã nùng nhêånthûác vaâ sûå tñch luäy nhêån thûác,

con ngûúâi àaä xêy dûång nïn möåtnïìn khoa hoåc kyä thuêåt tiïntiïën, giaãi quyïët àûúåc rêët nhiïìukhoá khùn vaâ nhûäng tham voångcuãa mònh trïn moåi mùåt cuãa àúâisöëng nhên loaåi. Nhûäng sûåthaânh tûåu kyâ diïåu cuãa nhêånthûác àêíy ngûúâi ta ài àïën dûåàoaán rùçng sûác maånh cuãa thïëkyã XIX laâ sûác maånh cuãa trñtuïå. Tuy vêåy, cuäng khöng aicoá thïí phuã nhêån àûúåc rùçng,chñnh baãn thên nhêån thûác, quanhûäng dõ biï åt cu ãa no á , va ânhûäng saãn phêím cuãa noá, laåilaâ möåt trong nhûäng nhên töëchñnh yïëu goáp phêìn vaâo viïåcgêy ra nhûäng khoá khùn, àaukhöí, thêåm chñ taân phaá thïë giúáivaâ loaâi ngûúâi. Taåi sao nhêånthûác laåi coá sûå mêu thuêîn naây,vaâ laâm sao ngûúâi ta coá thïí dûátkhoaát traánh àûúåc sûå taác haåi cuãanhêån thûác?

Böì-taát Vùn thuâ àaä àaåi diïånchuáng ta maâ hoãi àûác Phêåt vêënàïì êëy: Viïåc laâm cùn baãn sú khúãicuãa Thïë tön laâ thïë naâo? böì-taát úãtrong àaåi thûâa phaãi phaát têm thïënaâo múái trong suöët, taách rúâi bõnhhoaån? nhûäng ngûúâi cêìu phaáp àaåithûâa phaãi nhû thïë naâo múái khoãisa vaâo kiïën thûác sai lêìm?

8

Traã lúâi cêu hoãi naây, àûácPhêåt àûa ra hai mùåt cuãa nhêånthûác: Mùåt thûá nhêët laâ baãn chêëtcuãa nhêån thûác, tûác tñnh trongsaáng vaâ khaã nùng hiïíu biïët cuãanhêån thûác. Baãn chêët naây kinhgoåi laâ chöî úã giûä möåt caách saángchoái tön nghiïm cuãa àûác Thïë tön,laâ tñnh tuïå giaác vöën rêët trong suöëtsaåch seä cuãa caác loaåi chuáng sinh,chöî khaác goåi laâ tuïå giaác trongsuöët vaâ chiïëu soi troån veån. Noáàöìng nhêët vúái baãn thïí phöí biïëncuãa vuä truå.

Mùåt thûá hai laâ biïíu hiïån cuãanhêån thûác, tûác nhûäng khaáiniïåm vïì baãn thên vaâ àöëi tûúångcuãa noá. Nhûäng biïíu hiïån naâyViïn giaác goåi laâ huyïîn aão. Àûángtrong goác àöå nhêån thûác maâ noái,têët caã moåi sûå, moåi vêåt àïìu chóàûúåc biïët àïën vaâ chó àûúåc xaácàõnh búãi nhêån thûác cuãa conngûúâi. Vêåy thò, caái maâ chuáng taàïì cêåp àïën thûåc sûå chó laâ nhûängkhaái niïåm, nhûäng êën tûúång,nhûäng thöng tin cuãa chuáng tavïì noá maâ thöi, chûá khöng phaãichñnh baãn thên cuãa sûå vêåt.Trong yá nghôa naây, Viïn giaác noáirùçng toaân böå caác phaáp chó laâhuyïîn aão, tûác chó laâ khaái niïåm.Ngay caã viïn giaác maâ noái rùçng

noá laâ coá hay noá laâ khöng thò caáiviïn giaác êëy cuäng chó laâ huyïînaão.

Àûác Phêåt nïu lïn hai mùåtcuãa nhêån thûác nhû vêåy khöngphaãi àïí ài àïën kïët luêån rùçngbaãn chêët cuãa nhêån thûác laâ chên,coân biïíu hiïån cuãa nhêån thûác,tûác huyïîn aão, laâ voång. Àöí töåicho huyïîn aão laâ sai lêìm thò quaãlaâ töåi tònh cho huyïîn aão, cho baãnthên nhêån thûác.3. Cöåi nguöìn ta ác ha åi cu ãa3. Cöåi nguöìn ta ác ha åi cu ãa3. Cöåi nguöìn ta ác ha åi cu ãa3. Cöåi nguöìn ta ác ha åi cu ãa3. Cöåi nguöìn ta ác ha åi cu ãanhêån thûácnhêån thûácnhêån thûácnhêån thûácnhêån thûác

Lyá do laâm cho nhêån thûáctrúã thaânh yïëu töë taác haåi cuöåcsöëng, gêy ra khöí àau cho conngûúâi khöng phaãi nùçm núihuyïîn aão, maâ thûåc sûå nùçm núithaái àöå xûã lyá cuãa con ngûúâi àöëivúái huyïîn aão. Thaái àöå thûá nhêëtViïn giaác goåi laâ vö minh, tûác lêìmnhêån nhûäng êën tûúång vïì töí húåpcuãa böën àaåi laâm thên mònh, vaâlêìm nhêån nhûäng êën tûúång vïìnhêån thûác laâm têm mònh. Thaáiàöå thûá hai Viïn giaác goåi laâ aái,tûác sûå ûa hay gheát àöëi vúái nhûängcaái gò thñch húåp hay khöng thñchhúåp vúái caái êën tûúång maâ mònhàaä tûå nhêån laâm thên têm mònhúã trïn.

Hai thaái àöå naây Viïn giaác

9

goåi laâ hai lúáp thaác loaån. Chuánghúåp lûåc nhau taåo ra nghiïåp vaâàûúâng ài cuãa nghiïåp. Nhûänghoaåt àöång àûúåc chó àaåo búãi vöminh vaâ aái thò goåi laâ nghiïåp thaácloaån, nhûäng biïíu hiïån cuãanghiïåp êëy qua nhêån thûác thò goåilaâ thêëy thaác loaån, laâ àûúâng àicuãa nghiïåp thaác loaån.

Dûåa vaâo hai mùåt ûa vaâgheát cuãa aái, Viïn giaác àaä quykïët têët caã moåi khaái niïåm cuãacon ngûúâi vïì moåi sûå moåi vêåtdûúái böën êën tûúång chñnh, àoála â ngaä tûúáng, nhên tûúáng,chuáng sanh tûúáng vaâ thoå giaãtûúáng. Ngaä tûúáng, nhên tûúánglaâ nhûäng êën tûúång vïì mònh,coân chuáng sanh tûúáng vaâ thoågiaã tûúáng laâ nhûäng êën tûúångkhöng phaãi laâ mònh.

Chó dûåa vaâo böën khaái niïåmnaây vaâ bõ thuác àêíy búãi tònh caãmûa gheát, chuáng sanh àaä viïët nïnvö söë nhûäng sûã mïånh àêìy nûúácmùæt cuãa mònh trong saáu neão.Àêy quaã laâ yá nghôa àöåc àaáo vaâthuá võ maâ Viïn giaác nïu lïn, khichuáng ta so saánh vúái viïåc conngûúâi phaãi dûåa vaâo 24 chûä caáiàïí viïët nïn nhûäng cuöën tiïíuthuyïët bi huâng vïì lõch sûã vùnminh cuãa mònh.

4. Con àûúâng thoaát boã4. Con àûúâng thoaát boã4. Con àûúâng thoaát boã4. Con àûúâng thoaát boã4. Con àûúâng thoaát boã

Xaác àõnh thuã phaåm cuängchñnh laâ xaác àõnh con àûúângthoaát boã sai lêìm vaâ khöí àau. Àïícoá thïí hoaân toaân baão àaãm tûå chuãvúái nhêån thûác cuãa chñnh mònh,nghôa laâ luön luön truá úã trongbaãn chêët trong saáng cuãa nhêånthûác, con ngûúâi khöng thïí àïímònh bõ löi cuöën vaâ bõ troái buöåctrong nhûäng khaái niïåm cuãanhên thûác. Bõ khaái niïåm löicuöën thò nhêët àõnh seä bõ aác makhaái niïåm xoã muäi dùæt ài vaâo conàûúâng bêët haånh. Bõ khaái niïåmtroái buöåc thò nhêët àõnh phaãi rúivaâo thên phêån con tùçm suöët àúâinhaã tú ra laâm keán àïí tûå nhöëtchñnh mònh.

Nhûng muöën thoaát boã khoãisûå löi cuöën vaâ sûå troái buöåc cuãakhaái niïåm thò khöng thïí khöngduâng khaái niïåm. Phûúng phaápnaây Viïn giaác goåi laâ àem huyïînaão diïåt trûâ huyïîn aão, noái roä ra laâàem khaái niïåm àïí cùæt àûát göëcrïî vö minh vaâ khaát aái, vöën laânhûäng thuã phaåm laâm cho nhêånthûác trúã thaânh thaác loaån:

Muöën vïì cho thêëuàêët nûúác Viïn giaácthò phaãi trûâ khûã

10

caã tham sên si,vaâ gheát sinh tûãhay ûa niïët baân.Caã hai sûå êëykhöng coân trong loângthò múái tuêìn tûåthaânh àaåt tuïå giaác.

5. Phûúng phaáp giaáo duåc theo5. Phûúng phaáp giaáo duåc theo5. Phûúng phaáp giaáo duåc theo5. Phûúng phaáp giaáo duåc theo5. Phûúng phaáp giaáo duåc theoquan àiïím Viïn giaácquan àiïím Viïn giaácquan àiïím Viïn giaácquan àiïím Viïn giaácquan àiïím Viïn giaác

Vúái möåt vaâi yá nghôa trïn àêyruát ra tûâ kinh Viïn giaác, chuángta dïî daâng thêëy rùçng nhêån thûácvöën laâ möåt con dao hai lûúäi, lúåihay haåi tuây thuöåc vaâo tû caáchcuãa ngûúâi sûã duång. Tû caách êëykhöng phaãi chó àûúåc taâi böìibùçng sûå tñch luäy kiïën thûác, maâtrûúác hïët phaãi àûúåc hònh thaânhbùçng sûå göåt rûãa ngaä kiïën vaâ ngaäaái àöëi vúái nhûäng khaái niïåm cuãanhêån thûác. Nhúâ sûå göåt rûãa naâymaâ con ngûúâi múái coá thïí luönluön àûáng vûäng trong baãn chêëttrong saáng cuãa noá, tûâ àoá, khöngnhûäng traánh xa àûúåc caác bõnhhoaån vaâ kiïën thûác sai lêìm, maâtraái laåi, chuã àöång sûã duång kiïënthûác àïí laâm cho cuöåc söëng ngaâymöåt phong phuá thïm.

Viïn giaác àûa ra ba phûúngphaáp chñnh yïëu àïí thûåc hiïån sûågöåt rûãa naây: phûúng tiïån mùåt

cûåc tônh xa-ma-tha (Samatha),phûúng tiïån mùåt cûåc àöång tam-ma-baåt-àïì (Samaâpatti) vaâphûúng tiïån mùåt cûåc thuêìnthiïìn-na (Dhyaâna). Xa-ma-thagiuáp con ngûúâi phaát triïín caáikhaã nùng bêët àöång, khöng àïíhuyïîn aão löi cuöën, tam-ma-baåt-àïì giuáp phaát triïín khaã nùnghoaåt duång huyïîn aão, coân thiïìn-na thò giuáp phaát triïín khaã nùngtõnh hoáa têët caã huyïîn aão.

Möåt vêën àïì hïët sûác cùn baãnvaâ bûác thiïët cuãa Phêåt giaáo laâgiaáo duåc tùng ni. Nïëu muåc àñchcuãa cöng taác giaáo duåc tùng nilaâ àaâo taåo tùng taâi àïí giûä gònvaâ tiïëp nöëi sinh maång cuãa Phêåtphaáp, thò cöng taác êëy khöngàún thuêìn laâ chó trao truyïìnkiïën thûác, dêìu laâ kiïën thûácPhêåt hoåc ài nûäa, maâ viïåc thiïëtyïëu phaãi laâm laâ àûa ra nhûängphûúng phaáp, vaâ taåo nhûänghoaân caãnh giuáp tùng ni coá thïítiïu hoáa àûúåc nhûäng kiïën thûácPhêåt hoåc àaä thêu nhêån àûúåc,vaâ biïën chuáng thaânh chêët söëngcuãa mònh. Vúái muåc àñch naây,ba phûúng tiïån ài vaâo viïn giaáccuãa Viïn giaác cêìn phaãi àûúåcquan têm nghiïn cûáu vaâ vêånduång möåt caách thñch àaáng.

11

Sûå hiïån hûäu hay huãy diïåtcuãa möåt thûåc taåi giaã húåp,chuáng luön luön tuây

thuöåc vaâo nhên vaâ duyïn coáàûúåc, tûâ núi àõnh luêåt vö thûúângkhúãi-diïåt cuãa nhên sinh vaâ vuätruå, àaä noái lïn tñnh dung thöngvö ngaåi cuãa nguyïn lyá Duyïnkhúãi tñnh khöng caác phaáp àöëivúái cuöåc söëng. Nguyïn ly áDuyïn khúãi tñnh khöng naây chócoá Phêåt giaáo múái coá àûúåc quasûå chûáng àùæc cuãa chñnh tûå thênàûác Àaåo sû sau khi Ngaâi thaânhtûåu Chaánh àùèng Chaánh giaácdûúái boáng cêy Böì-àïì vaâ, cuäng

tûâ àoá nguyïn lyá naây trúã thaânhnhûäng lúâi daåy àùåc trûng cuãaPhêåt giaáo vaâo luác bêëy giúâ cuängnhû sau naây. Vò trûúác àoá vaâtrong hiïån taåi sûå sinh khúãi vaâbiïën dõch cuãa nhên sinh vaâ vuätruå àûúåc hiïíu vaâ àõnh nghôabúãi möåt àêëng taåo hoáa, möåtBrahma hay, möåt võ Thûúång àïënaâo àoá thuöåc chuã nghôa nhêëtthêìn laâm chuã vêën àïì naây, haytrong caác hïå thöëng triïët hoåckhaác àang chuã trûúng; trongkhi nguyïn lyá Duyïn khúãi àûúåcàûác Àaåo sû tuyïn xûúáng lïn laåiài nghõch laåi quan niïåm cuãa hoå

TÛÂ

NGHIÏåPCAÃMDUYÏNKHÚÃI

ÀÏËN PHAÁP GIÚÁI DUYÏN KHÚÃITHÑCH ÀÛÁC THÙÆNGTHÑCH ÀÛÁC THÙÆNGTHÑCH ÀÛÁC THÙÆNGTHÑCH ÀÛÁC THÙÆNGTHÑCH ÀÛÁC THÙÆNG

12

vaâo luác bêëy giúâ.

Theo àaåo Phêåt, nhên sinhvaâ vuä truå àûúåc hònh thaânh vaâbiïën dõch luön luön tuây thuöåcvaâo nhau cuâng trong möåt möitrûúâng cöång taác höî tûúng cuãavaån hûäu nhû trong Thanh tõnhàaåo luêån àûác Àaåo sû daåy:“Khöng thïí tòm ra möåt Taåo hoáa,möåt Brahma, hay möåt võ naâokhaác, laâm chuã voâng luên chuyïíncuãa àúâi söëng. Chó coá nhûäng hiïåntûúång diïîn tiïën tuây duyïn”. Doàoá, Phêåt giaáo khöng bao giúâ chuãtrûúng rùçng vaån hûäu àïën tûâmöåt nguyïn nhên àöåc nhêët theoquan niïåm cuãa nhêët thêìn, maâcho rùçng moåi sûå vêåt àûúåc taåothaânh hiïån hûäu vaâ biïën dõchphaãi coá töëi thiïíu ñt nhêët laâ hainguyïn nhên, maâ mùæt thõtchuáng ta coá thïí thêëy àûúåc trongtiïën trònh hiïån tûúång sinh-diïåthoáa cuãa chuáng, qua “Thaânh,truå, hoaåi, khöng” möåt caách liïntuåc, tûâ nhên duyïn àuã trûúác nöëitiïëp nhên duyïn àuã sau thaânhmöåt chuöîi mùæt xñch nöëi kïët trongba thúâi. Chuöîi mùæt xñch naây theohiïån tûúång duyïn sinh dõch biïënàûúåc chia thaânh mûúâi hai chi,taåm goåi laâ mûúâi hai chi Duyïnsinh hay coân goåi laâ Duyïn khúãi

(pratòtyasamutpaâdaâh).Pratòtyasa coá nghôa laâ búãi,

búãi vò, tu ây thuöåc va âo núi.Samutpaâdaâh nghôa laâ khúãi àêìuhay, phaát sinh. Theo nguyïnngûä cuãa Pratòtyasasamutpaâdaâhthò coá nghôa laâ sûå phaát sinh búãivò … ; sûå phaát sinh tuây thuöåcvaâo … Vò nhûäng àiïìu kiïån cêìnvaâ àuã àïí hònh thaânh, àïí phaátsinh, àïí hiïån hûäu coá àûúåc àïìucoân tuây thuöåc vaâo nhûäng caáikhaác, chuáng liïn lêåp vúái nhaumaâ hònh thaânh, nïn chuángàûúåc goåi laâ Duyïn khúãi hay coângoåi laâ chuöîi Duyïn sinh. Sûåhiïån hûäu vaâ huãy diïåt cuãa chuángtheo cöng thûác: “Caái naây coá, caáikia coá; caái naây sinh, caái kia sinh.Caái naây khöng, caái kia khöng;caái naây diïåt, caái kia diïåt”. Noáicaách khaác, caái nêìy nhû vêìy, thòcaái kia coá; caái nêìy khöng phaãinhû vêìy thò caái kia khöng coá(imasmim sati, idam hoti;imasmim asati, idam natthihoti).

Trong duyïn khúãi luêånPhêåt giaáo, vaâ trong phaán lêåp nguägiaáo cuãa Hoa Nghiïm töng thòDuyïn khúãi àûúåc chia ra laâmböën, chó trûâ Àöën giaáo ra vaâ, àûúåcphên biïåt sùæp xïëp theo trònh àöå

13

cùn cú tûâ thêëp lïn cao, àoá laâNghiïåp-caãm duyïn khúãi thuöåcTiïíu thûâa giaáo; A-laåi-da duyïnkhúãi thuöåc Àaåi thûâa Thó giaáo;Chên nhû hay Nhû lai taångduyïn khúãi thuöåc Àaåi thûâaChung giaáo vaâ, Phaáp giúái duyïnkhúãi thuöåc Viïn giaáo. Sûå saikhaác àoá laâ vò cùn cú nghiïåp lûåccuãa chuáng sanh khöng àöìng,nïn àûác Àaåo sû àaä phaãi phûúngtiïån theo àoá maâ dùæt dêîn tuây theotrònh àöå hêëp thu caãm thuå cuãahoå maâ nhùçm àaáp ûáng nhu cêìunhêån thûác, khïë cú khïë lyá tûâ thêëpàïën cao, khiïën cho moåi àöëitûúång chuáng sanh àïìu nhêånchên ra àûúåc böå mùåt thêåt cuãanhên sinh vaâ vuä truå tûâ hiïåntûúång àïën baãn chêët. Nghiïåpcaãm Duyïn khúãi àûúåc àûác Àaåosû mö taã nhû laâ möåt voâng troânbaánh xe sinh hoáa tûâ nhên quaquaã, luác naâo cuäng lïå thuöåc thúâigian vaâ khöng gian trong ba coäisaáu àûúâng; A-laåi-da Duyïn khúãiàûúåc àûác Àaåo sû giaãi thñch laâcùn nguyïn cuãa Nghiïåp, tûâ àêynghiïåp lûåc taåo ra sûå taái sinh tuâythuöåc vaâo sûác maånh cuãa viïåc taåonhên maâ thoå quaã; Chên nhû hayNhû lai taång Duyïn khúãi àûúåcàûác Àaåo sû giaãi thñch laâ cùnnguyïn cuãa taâng thûác tûác laâ lyá

tõnh cuãa Chên nhû; nhûng möåthûäu tònh chuáng sanh àûúåc quiàõnh búãi baãn tñnh ngûúâi cuãa noávaâ, baãn tñnh naây chñnh laâ hònhthaái àöång cuãa Chên nhû hayNhû lai taång; Phaáp giúái duyïnkhúãi àûúåc àûác Àaåo sû giaãi thñchlaâ baãn tñnh cuãa hiïån khúãi laâ toaânvuä truå, tûác laâ toaân thïí tñnh cuãatêët caã moåi sûå hiïån hûäu, noá laâmöåt biïíu löå àöång cuãa Chên nhû.

A. Nghiïåp caãm Duyïn khúãi:A. Nghiïåp caãm Duyïn khúãi:A. Nghiïåp caãm Duyïn khúãi:A. Nghiïåp caãm Duyïn khúãi:A. Nghiïåp caãm Duyïn khúãi:Àöëi vúái haâng Tiïíu-thûâa thò àûácÀaåo sû daåy vïì: “hoùåc” “nghiïåp”vaâ “khöí” laâ biïíu tûúång nhên quaãtûúng tuåc luên höìi triïín chuyïíntrong ba àûúâng. Búãi vò “Hoùåc”laâ bïånh cuãa têm, “Nghiïåp” laâaác cuãa thên, “Khöí” laâ quaã baáocuãa sinh tûã; vò bïånh cuãa têm laâmduyïn taåo ra caái aác cuãa thên vaâ,do aác cuãa thên laâm nhên maâcaãm quaã sinh tûã. Nhû vêåy chñnhhoùåc, nghiïåp vaâ khöí ba caái naâytriïín chuyïín höî tûúng nhau maâhònh thaânh nhên quaã, cho nïngoåi laâ nghiïåp caãm Duyïn khúãi.Àûác Àaåo sû cùn cûá vaâo nghiïåpcaãm Duyïn khúãi naây maâ Ngaâituyïn thuyïët vïì caách quaán Mûúâihai nhên duyïn qua nhên quaãba àúâi theo nghiïåp caãm Duyïnkhúãi theo möåt voâng troân liïn tuåc

14

sinh hoáa hay cuäng coá thïí goåi laâbaánh xe luên höìi. Theo thoáiquen thöng thûúâng chuáng ta coithúâi gian nhû möåt àûúâng thùèng,tûâ quaá khûá vö cuâng qua hiïåntaåi vaâ àïën võ lai vö têån. Nhûngàöëi vúái Phêåt giaáo, quan niïåm vïìthúâi gian nhû vêåy laâ sai lêìm,khöng chñnh xaác, maâ noá phaãiàûúåc coi thúâi gian nhû möåt voângtroân mùæt xñch, khöng coá khúãiàêìu cuäng khöng coá chêëm dûát.Trong voâng troân mùæt xñch sinhhoáa naây, möåt sinh mïånh chïët àichûa phaãi laâ chêëm dûát, maâ chóbiïën dõch qua hònh thûác khaácàïí tiïëp tuåc möåt àúâi söëng khaácvaâ, bùæt àêìu traãi qua möåt quaátrònh sinh vaâ tûã khaác tûúng túånhû noá àaä vûâa kïët thuác trûúácàoá vaâ, cûá nhû vêåy lêåp ài lêåp laåithaânh möåt voâng troân sinh hoáabêët têån. ÚÃ àêy, nïëu chuáng taliïn hïå vúái thúâi gian thò sinhmïånh kia àûúåc hiïån khúãi vaâbiïën dõch trong “thaânh, truå,hoaåi, khöng” hònh thaânh möåtdoâng tûúng tuåc nöëi tiïëp nhaukhöng giaán àoaån khöng biïëtàêu laâ àêìu, àêu laâ cuöëi, quamûúâi hai chi nhên duyïn tûúngtuåc trong cuöåc söëng.

Tuy voâng troân baánh xe sinh

hoáa naây khöng biïët àêu laâ chöîbùæt àêìu cuãa àiïím khúãi, nhûngàûác Àaåo sû bùçng vaâo tuïå nhaänthûåc chûáng cuãa mònh àaä àaåtàûúåc Ngaâi lêëy vö minh (avidyaâ)laâm àiïím khúãi àêìu cuãa voângtroân sinh hoáa àïí giaãi thñch nhênquaã ba àúâi nhû kinh Niïët-baânhay Nhên quaã baáo ûáng…, àoá laâmöåt traång thaái si mï, muâ quaáng,vö thûác.

Vö minh úã àêy cuäng chó laâmöåt tiïëp diïîn qua sûå chïët àïí röìitiïëp tuåc kïët tinh nuöi lúán chuánghún qua Haânh (Samskaâra), noáchñnh laâ haânh àöång si mï muâquaáng sai lêìm àûúåc taåo ra suöëtcuöåc söëng trong hiïån taåi. Chñnhnhûäng haânh àöång naây, noá laâàöång lûåc, laâ yá chñ sinh töìn muâquaáng hay laâ khaát voång muâquaáng muöën söëng khiïën chomöåt hûäu tònh chuáng sinh tröi lùntrong sinh tûã luên höìi, quanhûäng taác nhên muâ quaáng simï sai lêìm àïí cho ra nhûäng kïëtquaã trúã thaânh nghiïåp lûåc. Vöminh vaâ Haânh úã àêy àûúåc àûácÀaåo sû coi nhû laâ hai nhênduyïn trong quaá khûá àûúåc nhòntûâ goác caånh chuã quan hiïån taåi.

Trong quaá trònh thûåc hiïånyá chñ sinh töìn hay, yá chñ muöën

15

söëng naây, nghiïåp lûåc thuác àêíynghiïåp thûác tuây theo sûác maånhcuãa chñnh noá ài àêìu thai, bùætàêìu cho möåt nöëi tiïëp múái tronghiïån taåi. Àêy laâ giai àoaån àêìutiïn cuãa möåt hiïån hûäu caá biïåtqua Thûác (vijnaâna=pratisandhi:kïët sinh thûác) nhêåp thai meå. Luácnaây thai nhi chûa coá yá thûác maâchó coá tiïìm thûác hay, laâ kïët sinhthûác maâ thöi coân thuöåc vaâo trongyá chñ muâ quaáng muöën söëng.

Sau khi kïët sinh thûác kïëthúåp vúái tinh cha huyïët meå hònhthaânh möåt thai nhi hûäu hònh laâbûúác qua giai àoaån thûá haitrong hiïån taåi, àêy chñnh laâ giaiàoaån bùæt àêìu cuãa danh-sùæc(naâma-ruâpa). Danh-sùæc laâ giaiàoaån bùæt àêìu trong sinh trûúãngsú nguyïn sau khi têm (thûác)vaâ sùæc (thên) kïët húåp thaânh möåtthai nhi roä raâng.

Sau khi thai nhi hònhthaânh, luác bêëy giúâ coá saáu quannùng xuêët hiïån hònh thaânh möåtcaá thïí thêåt sûå thò, saáu quan nùngnaây àûúåc goåi laâ luåc nhêåp hay,luåc xûá (sad-aâyatana) laâ: Mùæt, tai,muäi, lûúäi, thên vaâ yá.

Tiïëp theo laâ giai àoaån thûátû, giai àoaån naây trong voâng hainùm àêìu cuãa möåt treã múái loåt loâng

meå, saáu quan nùng chuáng bùætàêìu hoaåt àöång. ÚÃ giai àoaån naâynöíi bêåt nhêët laâ xuác (sparsáa), treãsú sinh bùæt àêìu tiïëp xuác vúái thïëgiúái bïn ngoaâi.

Theo àoá laâ giai àoaån thûánùm, thúâi gian cuãa möåt hûäu tònhchuáng sanh tûâ ba tuöíi cho àïënluác àuã nùm tuöíi. Trong thúâi giannaây, àûáa treã bùæt àêìu biïíu löå yáthûác tònh caãm vaâ, hiïíu biïët phênbiïåt àûúåc caác hiïån tûúång cuãa thïëgiúái quanh noá möåt caách coá yáthûác vaâ, àaä coá taác yá thò, luác naâyàûúåc goåi laâ thoå (vedanaâ), tûác laâchó cho nhûäng caãm thoå cuãa noáàöëi vúái nhûäng sûå vêåt bïn ngoaâichung quanh khi noá tiïëp xuác.Luác naây laâ luác àûáa treã àaä hònhthaânh àûúåc tñnh caá biïåt cuãa möåtcaá thïí qua cuöåc söëng möåt caáchroä neát. Qua nùm giai àoaån:Thûác, danh-sùæc, luåc nhêåp, xuácvaâ thoå àûúåc àûác Àaåo sû coi nhûlaâ nùm quaã cuãa quaá khûá àûúåcnhòn tûâ goác chuã quan xuêët hiïåntrong hiïån taåi. Trong nùm chinaây, caá thïí cuãa möåt chuáng sanhhûäu tònh àûúåc hònh thaânh,nhûng chñnh caá thïí àang hiïånhûäu naây chûa hoaân toaân chõutraách nhiïåm vïì sûå hònh thaânhcuãa mònh trong hiïån taåi naây, vò

16

noá àûúåc hònh thaânh búãi nhûängtaác nhên maâ noá àaä taåo ra trongquaá khûá. Àêy chó laâ nhûäng hêåuquaã têët yïëu maâ caá thïí hiïån taåiphaãi chõu thöi.

Tûâ àêy vïì sau, aái (trsnaâ)thuã (upaâdaâna) hûäu (bhava)àûúåc hònh thaânh tuây theo thoå,maâ taåo ra nhûäng nguyïn nhênchñnh caá thïí àang hiïån hûäu phaãichõu traách nhiïåm trong nhûängtaác nhên cuãa mònh taåo ra vaâ, bùætbuöåc phaãi nhêån laänh traáchnhiïåm cuãa nhûäng hêåu quaã àoásau naây. Nhûäng taác nhên naâydo caác aái caá nhên hûäu tònh, caãmnhêån àûúåc phaát sinh tûâ nhûängbuöìn àau, khoaái laåc vaâ, khöngbuöìn khöng vui (dûãng dûng)möåt caách coá yá thûác khi tiïëp xuácvúái ngoaåi caãnh bïn ngoaâi coá sûå

lûåa choån lêëy boã. Nhûäng gò thuêånvúái caãm tñnh caá thïí mònh thò yïuthûúng, luyïën aái, khao khaát,baám nñu; coân nhûäng gò khöngthoãa maän caãm tñnh, nghõch vúáicaãm tñnh thò gheát boã, xua àuöíimau quïn. Nöî lûåc yïu thûúnghay gheát boã úã àêy àïìu thïí hiïåntñnh aái cuãa caá nhên möîi ngûúâivaâ, cuäng chñnh tûâ àêy maâ noá taåora moåi sûå chêëp thuã, cöë giûä gònduy trò nhûäng àöëi tûúång àûúåckhaát aái àaä lûåa choån hay tûâ chöëi,àïí tûâ àoá hònh thaânh cho möåtsinh thïí hiïån hûäu. Chi hûäu úãàêy, laâ nhên sú khúãi trong hiïåntaåi cuãa viïåc taái sinh sau naây cuãamöåt sinh thïí khaác trong doângtûúng tuåc cuãa nhên quaã luên höìitrong tûúng lai.

AÁi, thuã, hûäu laâ biïíu tûúång

17

cho ba giai àoaån cuãa caá thïítrong luác tuöíi àaä trûúãng thaânh;chuáng kïët húåp vúái nhau maâ taåothaânh nghiïåp nhên trong hiïåntaåi cho caãm quaã trong tûúng lai.Möåt sinh thïí àaä vaâ àang hûúãngthoå hiïån quaã cuãa nhên quaá khûátûác laâ cuâng luác noá àang taåonhûäng taác nhên cho tûúng lai,cuäng nhû traái àaâo àang chñntrïn cêy thò, cuäng laâ luác chuãngtûã haåt trong traái cuãa noá cuängàûúåc hònh thaânh. Khi naâo traáichñn ruång xuöëng àêët thò, haåtchuáng àang sùén saâng nêíy mêìmsinh möåt cêy múái trong tûúng lai.

Qua taác nhên (haânh) cuãaquaá khûá cho quaã hiïån taåi vaâ, taácnhên (hûäu) hiïån taåi cho quaã võlai chuáng coá sûå khaác biïåt tïë nhõgiûäa Haânh (Samskaâra) vaâ Hûäu(bhava) nhòn vaâo goác caånh thúâigian thò, Haânh laâ haânh àöångtrong quaá khûá coân Hûäu laâ haânhàöång trong hiïån taåi; nhûng vïìmùåt taác nhên thò caã hai àïìu laâhaânh àöång taåo nghiïåp. ÚÃ àêyhûäu taåo àiïìu kiïån cho sûå taáisanh sùæp àïën qua nghiïåp nhênhiïån taåi.

Vò vêåy, sûå Sinh (jati) trongtûúng lai luön tuây thuöåc vaâo núiHûäu trong hiïån taåi. Möåt caách

chñnh xaác, Sinh trong tûúng lailuön tuây thuöåc vaâo taác nhên hûäutrong hiïån taåi maâ nhêån quaã,chñnh laâ sûå khúãi phaát cuãa nhûänghiïån tûúång têm-vêåt-ly á(khandanam patubhavo) trongtûúng lai vaâ, Laäo Tûã(Jaramarana) laâ hêåu quaã hiïínnhiïn cuãa Sinh. Hai giai àoaånnaây nïëu àûáng vaâo hiïån taåi maânhòn thò Sinh vaâ Laäo tûã laâ nhûängkïët quaã, nhûng nïëu nhòn vaâotoaân böå cuãa baánh xe sinh hoáaliïn tuåc thò, thúâi võ lai cuäng coánhûäng giai àoaån nhû thúâi hiïåntaåi vaâ quaá khûá, chuáng laâ möåtàúâi söëng troån veån toaân diïån.

Trong mûúâi hai chi nhênduyïn thò, vö minh, aái, thuã àûúåcgoåi laâ Hoùåc; trong khi Haânh vaâHûäu thuöåc nghiïåp nhên; caác chicoân laåi laâ, 5 quaã hiïån taåi vaâ 2quaã võ lai thuöåc vïì khöí quaã.Nhû vêåy hoùåc laâ bïånh cuãa têm,nghiïåp laâ biïíu thõ taác àöång vêåtlyá cuãa noá vaâ, khöí chñnh laâ kïëtquaã cuãa noá. Thñ duå nhû ngûúâitêm nöíi lïn loâng tham röìi tuâytheo àoá maâ thên haânh àöångtrong viïåc àaánh cùæp vaâ, sau àoálaâ baáo ûáng cuãa àau khöí ài theo.Vaâ cuäng tûâ trong àau khöí naâycaá thïí laåi taåo ra nhûäng mï hoùåc

18

khaác, röìi taåo taác haânh àöång vaâ,nhêån khöí quaã, cûá nhû vêåy lêåpài lêåp laåi maäi maäi trúã thaânhmöåt chuöîi nhên duyïn donghiïåp caãm quaã naây. Àïí hiïíuroä nhûäng taác nhên cuãa nghiïåpcaãm naây, ai vaâ caái gò chõu traáchnhiïåm cho chuöîi nhên duyïndiïîn tiïën liïn tuåc do nghiïåpcaãm naây taåo ra? Qua nghiïåpcaãm duyïn khúãi chuáng ta àûúåcbiïët khi caá thïí àûúåc hònh thaânhqua nhên quaã baáo ûáng àïí röìitaåo nghiïåp nhên caãm baáo quaãsau àoá; nhûng àoá chó àûáng trïnmùåt töíng quaát hiïån taåi àïí nhònnhûäng hiïån tûúång trong möåtchuöîi duyïn khúãi xaãy ra maânoái, coân chûa àûúåc roä raânglùæm. Àïí giaãi thñch vêën àïì naâyminh baåch roä raâng hún vaâ sêuhún, chuáng ta cêìn liïn hïå vúáithuyïët A-laåi-da àïí tòm hiïíu núinûúng tûåa vaâ àöång cú naâo thuácàêíy chuáng ta taåo ra nghiïåpnhên àïí caãm quaã baáo naây?

B. A-laåi-da Duyïn khúãi:B. A-laåi-da Duyïn khúãi:B. A-laåi-da Duyïn khúãi:B. A-laåi-da Duyïn khúãi:B. A-laåi-da Duyïn khúãi: Theoàûác Àaåo sû thò A-laåi-da (#laya)laâ chöî duyïn cuãa nghiïåp caãmduyïn khúãi maâ sinh ra. ÚÃ àêynghiïåp àûúåc phên ra laâm baloaåi: yá nghiïåp, thên nghiïåp vaâ,khêíu nghiïåp. Vò têm yá laâm chuã

cho moåi haânh àöång taåo taác cuãamöåt caá thïí sinh mïånh, cho duâ yánghô haânh àöång chûa àûúåc thïíhiïån ra ngoaâi thên hay qua lúâinoái, nhûng têm laâ cûá àiïím cùnàïí cuãa moåi yá suy nghô duâ àaäphaát ra ngoaâi haânh àöång bïnngoaâi qua thên vaâ khêíu haychûa thò, nhûäng yá nghô (têmhaânh) naây cuäng laâ nghiïåp cuãayá. Nïn luêåt tùæc duyïn khúãi àûúåcàûác Àaåo sû àùåt vaâo trong khotaâng têm yá. Àoá chñnh laâ Taângthûác hay A-laåi-da thûác (aâlaya-vjinaâna).

Theo àûác Phêåt vaâ caác nhaâDuy thûác thò A-laåi-da thûác laâ thûáccuöëi cuâng trong taám thûác cuãamöåt hûäu tònh chuáng sanh. Noáchñnh laâ kho chûáa têët caã moåi yáthûác, núi chûáa nhoám caác haåtgiöëng (chuãng tûã) cuãa têët caã moåithûá hiïån khúãi vaâ, caác haåt giöëngàûúåc böåc löå trong caác thûá hiïånkhúãi àoá huên têåp trúã laåi trongtaâng thûác (chuãng tûã sinh hiïånhaânh, hiïån haânh huên chuãng tûã).Coân thûác thûá baãy laâ núi thïí hiïånngaä tñnh cuãa möîi caá thïí, laâ trungtêm hiïån khúãi ra moåi thûá yá tûúãngvõ ngaä, ñch kyã, kiïu maån, tûå aái,mï hoùåc aão tûúãng cuãa möîi caánhên chuáng sinh hûäu tònh.

19

ÚÃ àêy, A-laåi-da thûác hayTaâng thûác chñnh laâ möåt trungtêm chûáa nhoám lûu trûä têmthûác, vûâa laâ kho chûáa haåt giöëngcuãa moåi hiïån hûäu. Möîi haåt giöëngàûúåc lûu trûä trong kho naây, möåtkhi noá hiïån khúãi tiïëp xuác vúái thïëgiúái khaách quan bïn ngoaâi thò,chuáng seä phaãn aãnh trúã laåi taângthûác thaânh möåt thûá haåt giöëngmúái. Nhûäng haåt giöëng úã trongTaâng thûác naây khi chuáng tiïìmêín úã trong àoá thò chuáng àûúåcgoåi laâ chuãng tûã. Nhûng khichuáng hiïån khúãi hoaåt àöång tiïëpxuác vúái caác duyïn bïn ngoaâi thògoåi laâ hiïån haânh. Nhûäng chuãngtûã cöë hûäu lêu xa, nhûäng chuãngtûã hiïån haânh vaâ, nhûäng chuãngtûã múái àûúåc huên vaâo, ba phaápnaây chuáng höî tûúng vaâ phuåthuöåc vaâo nhau maâ taåo thaânhmöåt voâng troân mùæt xñch sinh hoáataái diïîn maäi maäi trong sinh tûãluên höìi theo luêåt nhên quaã,nhûng khöng coá àiïím bùæt àêìuvaâ chung cuöåc thò, hiïån tûúångnaây àûác Àaåo sû vaâ caác nhaâ Duythûác goåi laâ A-laåi-da Duyïn khúãi.ÚÃ àêy caái maâ laâm cho caácchuãng tûã phaát sinh hiïån haânhhay, àöång lûåc thuác àêíy taåo radoâng sinh mïånh vêån haânh liïntuåc cuãa duyïn khúãi thò àoá chñnh

laâ têm thûác, vò Hoùåc, Nghiïåp vaâ,Khöí àïìu phaát sinh tûâ nghiïåpthûác hay yá lûåc cuãa möåt hûäu tònhchuáng sinh.

C. Nhû lai taång Duyïn khúãiC. Nhû lai taång Duyïn khúãiC. Nhû lai taång Duyïn khúãiC. Nhû lai taång Duyïn khúãiC. Nhû lai taång Duyïn khúãihay coân goåi laâ Chên nhû duyïnhay coân goåi laâ Chên nhû duyïnhay coân goåi laâ Chên nhû duyïnhay coân goåi laâ Chên nhû duyïnhay coân goåi laâ Chên nhû duyïnkhúãi: khúãi: khúãi: khúãi: khúãi: Theo àûác Àaåo sû thò Nhûlai taång duyïn khúãi laâ chöî duyïnvaâo àïí A-laåi-da duyïn khúãi phaátsinh. Do àoá, sûå sinh tûã lûuchuyïín trong luên höìi, hay hoaândiïåt Niïët-baân cuãa chuáng sanh,têët caã àïìu y cûá vaâo Phêåt taánhNhû lai taång cuãa Chên nhû àïíchuáng ta nhêån thûác rùçng Nhûlai taång chñnh laâ Phêåt tñnh êíntaâng trong baãn tñnh cuãa phaâmphu chuáng sinh. Chên nhû hayNhû lai taång chñnh laâ traång thaáichên thêåt cuãa vaån hûäu trong vuätruå, cöåi nguöìn cuãa moåi sûå giaácngöå cuãa chuáng sanh. Khi tônhtûå thên noá laâ Giaác ngöå; nhûngkhi àöång thò, noá xuêët hiïån tronghònh thûác con ngûúâi tuây thuêånvaâo thïë gian vaâ mang nhûäng sùæcthaái cuãa möåt àúâi söëng haâm thûác.Àoá laâ chuáng ta àûáng vïì mùåthiïån tûúång sinh diïåt biïën dõchmaâ noái laâ nhû vêåy, nhûng trïnmùåt thûåc tïë trïn chiïìu tuyïåt àöëithò chuáng laâ möåt. Thêåt thïí cuãachuáng laâ möåt võ chên nhû bònh

20

àùèng khöng àêìu khöng cuöëi,khöng tùng khöng giaãm, nhûngvò chuáng sinh duyïn vaâo nhiïîmtõnh nïn sinh ra caác phaápchûúáng ngaåi nhau. ÚÃ àêy nhûtrong Àaåi thûâa Khúãi Tñn luêåncuäng àûáng trïn mùåt tûúng àöëimaâ chuã trûúng Chên nhû coá hainghôa: Möåt laâ Chên nhû mön,hai laâ sinh diïåt mön.

Àöëi vúái Chên nhû mön maânoái thò, Nhû lai taång thò thïí cuãachuáng àöìng möåt võ bònh àùèng.Àöëi vúái Sinh diïåt mön maâ noáithò, Nhû lai taång vò duyïn nhiïîmmaâ hiïån ra saáu àûúâng, vò duyïntõnh maâ vûúåt qua khoãi tûá Thaánh.Búãi vò lêëy thïí cuãa Chên nhûlaâm nhên vaâ, duång cuãa Chênnhû laâm duyïn maâ phaát sinh ratûúáng sinh diïåt. Do vò ba phaápnaây maâ hûäu tònh chuáng sanh àaåtàûúåc quaã sinh diïåt, tûác laâ chócho A-laåi-da thûác hiïån haânh.

Khi àaä chuáng ta àaä nhêånthûác àûúåc Chên-nhû röìi thò,nhêån thêëy Chên nhû khöng phaãilaâ möåt caái gò xa laå, maâ chñnhchên-nhû nùçm ngay núi vaåntûúång. Nhû trïn chuáng ta àaäbiïët Chên-nhû laâ khña caånhTõnh, maâ vaån tûúång laâ khña caånhÀöång cuãa möåt caái goåi laâ “Nhêët

nhû” hay “Têm”. Nhûng nïëu àisêu hún nûäa, thò Tõnh vaâ Àöångkhöng phaãi laâ hai khña caånhriïng reä, maâ chñnh ngay trongÀöång coá Tõnh, ngay trong Tõnhcoá Àöång. Àöång laâ “sûå”, Tõnh laâ“lyá”. Qua àoá chuáng ta biïët rùçngmùåt àöång chñnh thïë giúái hiïånkhúãi cuãa “Sûå”, chñnh laâ caái“Truâng truâng duyïn khúãi” cuãavaån hûäu.D. Phaáp giúái Duyïn khúãi:D. Phaáp giúái Duyïn khúãi:D. Phaáp giúái Duyïn khúãi:D. Phaáp giúái Duyïn khúãi:D. Phaáp giúái Duyïn khúãi: Nhûtrïn chuáng ta àaä biïët, thïí cuãaNhû lai taång laâ Chên nhû, coânhiïån tûúáng sinh diïåt biïën dõchcuãa têët caã vaån phaáp coá àûúåc laâdo möåt caái Nhû lai taång biïënhiïån vïì mùåt àöång laâ duång cuãachên nhû. Vò vuä truå vaån hûäu laâbiïíu löå àöång thuöåc nguyïn lyátônh cuãa chên nhû, nïn Phaápgiúái duyïn khúãi thuöåc vïì mùåtàöång cuãa Nhû lai taång, nïn úãàêy chuáng ta àûáng vïì mùåt duångcuãa àöång maâ trònh baây vïì Phaápgiúái Duyïn khúãi, coân mùåt tônhcuãa thïí, chuáng ta seä àïì cêåp àïënchuáng khi noái vïì thïë giúái lyátûúãng cuãa súã chûáng.

Àaåo Phêåt chuã trûúngkhöng coá bêët cûá möåt vêåt naâoàûúåc taåo ra vaâ hònh thaânh àöåcnhêët vaâ riïng reä duy nhêët, maâ

21

chuáng phaãi nhúâ vaâo caái khaácàïí àûúåc hiïån hûäu. Do àoá vaånhûäu trong vuä truå, Têm vaâ vêåtmuöën hiïån hûäu thò phaãi khúãilïn àöìng thúâi, nïëu thiïëu ài möåtthò vuä truå seä khöng hiïån hûäuvaâ, ngûúåc laåi nïëu khöng têët caãthò möåt cuäng khöng. Khi toaânthïí vuä truå tiïën túái möåt àaåi hoâaêm toaân haão thò, chuáng àûúåcgoåi laâ Nhêët chên phaáp giúái. Vuätruå luác naây laâ caái möåt vaâ laâ caáithûåc, hay coân goåi laâ Hoa taånggiúái, cuäng goåi laâ Liïn hoa taång.Trong vuä truå lyá tûúãng naây,

muön vêåt seä hiïån hûäu vaâ töìntaåi trong hoâa àiïåu toaân diïåndung thöng khöng ngaåi, mùåcduâ trïn mùåt hiïån tûúång laâ thiïnsai nghòn biïåt. ÚÃ àêy quan niïåmviïn dung vö ngaåi vaâ àöìng khúãicuãa vaån hûäu àûúåc goåi laâ Phaápgiúái duyïn khúãi.

Phaáp giúái duyïn khúãi laâ cûåcàiïím cuãa têët caã nhûäng lyá thuyïëtvïì nhên quaã, vò noá laâ lyá tùæc nhênquaã phöí biïën vaâ phöí quaát thuöåcvïì lyá baãn hûäu, vö têån, thönghuyïìn cuãa vuä truå. Theo thuyïëtnaây thò coá böën haång vuä truå:

1. Sûå phaáp giúái, laâ thïë giúáicuãa àúâi söëng hiïån thûåc thuöåc vïìnhûäng hiïån tûúång cuãa thïë gian.

2. Lyá phaáp giúái, laâ thïë giúáilyá tûúãng, cuãa quy luêåt hay,nguyïn lyá mang tñnh phöí quaát.

3. Lyá sûå vö ngaåi phaáp giúái,laâ thïë giúái cuãa sûå thïí hiïån lyátrong sûå, sûå vaâ lyá hoâa àiïåu dungthöng khöng mêu thuêîn nhau.

4. Sûå sûå vö ngaåi phaáp giúái,laâ thïë giúái tûúng giao höî tûúng,hoâa àiïåu vaâo nhau giûäa nhûängdõ biïåt àa thuâ cuãa moåi sûå hiïånthûåc giûäa thïë gian.

Trong böën haång naây chó coáhaång thûá tû húi khoá hiïíu àöëi

22

vúái nhûäng àêìu oác heåp hoâi caánhên ñch kyã, thûúâng ngûúâi tanghô rùçng möåt caá nhên luác naâocuäng àöëi lêåp laåi vúái nhûäng caáikhaác bïn caånh mònh hay xahún nûäa laâ trong xaä höåi, tûâ àoáàeã ra caác giai cêëp xaä höåi àöëinghõch lêîn nhau, nïn tñnh caånhtranh caâng ngaây caâng trúã nïnkhöëc liïåt. Nhûng ngûúåc laåi àöëivúái phaáp giúái duyïn khúãi àaächûáng toã rùçng vaån hûäu trongthûåc tïë coá sûå dung thöng àiïìuhoâa tûúng tûác tûúng ûng vúáinhau, theo Thêåp huyïìn mönsau àêy:

1. Àöìng thúâi cuå tuác tûúngûng mön: laâ têët caã moåi hiïån tûúångàïìu cuâng luác tûúng ûng nhau,cuâng luác àêìy àuã troân àêìy, y cûávaâo lyá nhên duyïn maâ àûúåcthaânh lêåp, möåt vaâ nhiïìu höîtûúng nhau cuâng möåt thïí khöngcoá bêët kyâ sûå sai biïåt naâo trûúácvaâ sau.

2. Quaãng hiïåp tûå taåi vö ngaåimön: Moåi àöëi lêåp giûäa nhûängkhöng gian röång heåp giöëng nhûlaâ mêu thuêîn nhau, nhûng sûåmêu thuêîn àöëi lêåp cuãa chuángchñnh laâ àïí laâm möi giúái cho sûåtûúng tûác tûúng nhêåp nhau, nïnchuáng tûå taåi viïn dung vö ngaåi.

3. Nhêët àa tûúng dung bêëtàöìng mön: Moåi hiïån tûúång coá sûåtûúng quan taác duång lêîn nhau,coá sûå tûúng nhêåp nhiïìu trongmöåt, vaâ möåt trong nhiïìu. Tûácmöåt àuã nhiïìu (nhêët cêu àa),nhiïìu cuâng dung möåt, möåtnhiïìu tûúng nhêåp vö ngaåi,nhûng thïí cuãa chuáng laåi khöngàöìng, khöng mêët tûúáng cuãa möåtvaâ nhiïìu.

4. Chû phaáp tûúng tûác tûå taåimön: Coá sûå tûúng quan núi thïícuãa moåi hiïån tûúång. Möåt cuângtêët caã höî tûúng nhau laâm coákhöng. Caã hai hoáa laâ möåt thïí,höî tûúng dung nhiïëp tûå taåivö ngaåi.

5. ÊÍn mêåt hiïín liïîu cêuthaânh mön: Moåi hiïån tûúång cuãaduyïn khúãi coá quan hïå vúáinhau, vò “möåt” laâ hûäu maâ luáchiïín hiïån tûúáng, “nhiïìu” tûác laâkhöng maâ khöng hiïín hiïåntûúáng. Tûác laâ tûúáng êín vaâ hiïånhöî tûúng laâm möåt thïí duâng luácthaânh lêåp, têët caã caác phaáp cuângmöåt phaáp coá thïí höî tûúng nhaulaâ möåt thïí.

6. Vi tïë tûúng dung an lêåpmön: Àem hiïån tûúång duyïnkhúãi khi noái vïì lyá tûúng nhêåp,àöëi vúái trong möåt hiïån tûúång,

23

àem nhoã vaâo lúán, àem möåt nhiïëpnhiïìu, tûúáng to nhoã höî tûúngnhau khöng loaån, khöng phaáhoaåi tûúáng möåt vaâ nhiïìu maâtheo trêåt tûå hoaân chónh.

7. Nhên-àaâ-la cûúng phaápgiúái mön: Sum la vaån tûúng möîimöîi höî tûúng hiïín phaát truângtruâng vö têån, nhû voäng Nhên-àaâ-la (voäng chêu baáu trong cungàiïån trúâi Àïë Thñch.)

8. Thaác sûå hiïín phaáp sinhgiaãi mön: Lyá vi diïåu coá thïí mûúånthïm caác phaáp sûå gêìn vaâ thêëpàïí hiïín thõ roä raâng, nhûäng sûåviïåc chuáng ta mûúån àïí hiïín baâylyá chuáng khöng riïng cuängkhöng phaãi hai.

9. Thêåp thïë caách phaáp dõthaânh mön: Ba àúâi quaá khûá,hiïån taåi, võ lai thò trong möîi möåtàúâi nhû vêåy chuáng coá quaá khûá,hiïån taåi, võ lai cuãa ba àúâi, hoåplaåi thaânh chñn àúâi. Chñn àúâi naâycuäng chó coá thïí nhiïëp vaâo möåtniïåm, hoåp chñn àúâi cuâng möåtniïåm laâ mûúâi àúâi. Maâ mûúâi àúâinaây tuy coá sûå giaán caách cuãa thúâigian, nhûng chuáng (kia, àêy)tûúng tûác tûúng nhêåp nhau,trûúác sau, daâi ngùæn, cuâng luáchiïín hiïån àêìy àuã, thúâi cuâng vúáiphaáp khöng lòa nhau.

10. Chuã baån viïn minh cuåàûác mön: Caác hiïån tûúång duyïnkhúãi, àûa ra möåt thúâi liïìn trúãthaânh chuã, coân têët caã nhûänghiïån tûúång khaác tûác trúã thaânhbaån (khaách), àoá goåi laâ höîtrûúng chuã baån, têët caã cöngàûác àêìy àuã.

Vêåy Phaáp giúái duyïn khúãitûác laâ chó cho mùåt àöång cuãachên nhû hay Nhû lai taång, noáthuöåc vïì phêìn sûå sûå vö ngaåiphaáp giúái. ÚÃ àêy khöng luêån laâhûäu vi hay vö vi, sùæc, têm, y baáohay chaánh baáo, quaá khûá, võ laiv.v… têët caã àïìu bõ chi phöëi vaâtuây thuöåc vaâo àaåi duyïn khúãinaây, khöng coá bêët cûá möåt phaápnaâo àûáng riïng reä möåt mònh maâhiïån hûäu àûúåc, maâ chuáng phaãinûúng vaâo nhau àïí töìn taåi vaâbiïën dõch, nïn chó cêìn lêëy möåtphaáp laâ thaânh têët caã phaáp, duângtêët caã phaáp laâ khúãi lïn möåt phaáp.Àûáng vïì mùåt hiïån tûúång vêånhaânh cuãa caác phaáp maâ noái thò,chó cêìn chuáng ta biïët roä möåt phaáplaâ chuáng ta biïët têët caã phaáp, vòchuáng úã trong nhau sinh thaânhvaâ biïën dõch. Àûáng vïì mùåt thïítaánh maâ noái thò, möåt vaâ nhiïìucoá nghôa laâ tûúng tûác nhau. HoaNghiïm töng lêëy caái diïåu nghôa

24

tûúng nhêåp tûúng tûác naây maâxiïín dûúng giaãi thñch cûåc lyá cuãaphaáp giúái vaån hûäu tûúng dungvö ngaåi.

Toám la å i , Nghiï åp ca ãmDuyïn khúãi àûúåc àûác Àaåo sûmö taã nhû laâ möåt voâng troânbaánh xe sinh hoáa tûâ nhên quaquaã, luác naâo cuäng lïå thuöåc thúâigian vaâ khöng gian trong bacoäi saáu àûúâng; A-laåi-da Duyïnkhúãi àûúåc àûác Àaåo sû giaãithñch la â cùn nguyïn cuãaNghiïåp, tûâ àêy nghiïåp lûåc taåora sûå taái sinh tuây thuöåc vaâo sûácmaånh cuãa viïåc taåo nhên maâ thoåquaã; Chên nhû hay Nhû laitaång Duyïn khúãi àûúåc àûác Àaåosû giaãi thñch laâ cùn nguyïn cuãaTaâng thûác tûác laâ lyá tõnh cuãaChên nhû; nhûng möåt hûäu tònhchuáng sanh àûúåc qui àõnh búãibaãn tñnh ngûúâi cuãa noá vaâ, baãntñnh naây chñnh laâ hònh thaáiàöång cuãa Chên nhû hay Nhûlai taång; Phaáp giúái duyïn khúãiàûúåc àûác Àaåo sû giaãi thñch laâbaãn tñnh cuãa hiïån khúãi laâ toaânvuä truå, tûác laâ toaân thïí tñnh cuãatêët caã moåi sûå hiïån hûäu, noá laâmöåt biïíu löå àöång cuãa Chên nhûhay Nhû lai taång. Lyá tùæc Duyïnkhúãi nhû chuáng ta àaä thêëy úã

trïn, àûúåc giaãi thñch trûúác tiïnbùçng Nghiïåp caãm duyïn khúãi,nhûng vò nghiïåp phaát khúãi tûâTaång thûác, nïn chuáng ta coá A-laåi-da duyïn khúãi. Vò A-laåi-dahay Taâng thûác naây laâ kho taângchûáa nhoám caác thûá chuãng tûã,noá àûúåc sinh ra tûâ Nhû lai taång,nïn chuáng ta coá Nhû lai taånghay, Chên nhû duyïn khúãi. Vaâchên nhû naây àûáng vïì mùåt lyámaâ noái thò chên nhû úã traångthaái tõnh, nhûng àûáng vïì mùåtsûå maâ noái thò chên nhû thuöåcdaång àöång. Vò nhûäng cöngnùng tõnh vaâ àöång naây, nïnchên nhû luön baão trò vaån hûäuvaâ tûâ àoá hònh thaânh Phaáp giúáiduyïn khúãi vaâ, cûá nhû vêåyDuyïn khúãi luön luön hiïån hûäutûâ Nghiïåp caãm duyïn khúãi àïënphaáp giúái duyïn khúãi laâm thaânhmöåt luêåt tùæc chung cho nhênsinh vaâ vuä truå.

25

Àïå tûã Àïå tûã Àïå tûã Àïå tûã Àïå tûã NGUYÏN VÛÚNGNGUYÏN VÛÚNGNGUYÏN VÛÚNGNGUYÏN VÛÚNGNGUYÏN VÛÚNG

Nam mö Böín Sû Thñch Ca Mêu Ni PhêåtKñnh baåch Hoâa thûúång Y chó sû!Höm nay, nhên ngaây maän Haå cuãa chû Tùng, chû huynh àïå

chuáng con, lúâi àêìu tiïn vaâ trïn hïët kñnh chuác Hoâa thûúång phaápthïí khinh an, thên têm thûúâng laåc. Trong söë huynh àïå chuángcon, tuy coá võ xuêët gia tu hoåc taåi böín Viïån àaä lêu nùm hoùåc möåt,hai nùm... nhûng têët caã àïìu laâ àïå tûã, hoåc troâ cuãa Hoâa thûúång.Búãi vò, chuáng con àöìng thoå nhêån möåt sûå giaáo dûúäng cuãa Ngaâi.Trong sûå giaáo dûúäng êëy, tuy chûa möåt lêìn Hoâa thûúång úã trïngiaãng toâa ban cho chuáng con thúâi Phaáp êm vi diïåu, nhûng hònhaãnh khaã kñnh cuãa Ngaâi àaä thïí hiïån thên giaáo vö cuâng quyá baáu.Sûå thên giaáo cuãa Ngaâi, laâ möåt lúâi daåy döî vö ngön vaâ êm thêìmnhùæn nhuã, khiïën cho chuáng con biïët quay vïì vúái chñnh mònh.

Nhúá laåi, múái ngaây naâo chuáng con chêåp chûäng bûúác vaâo Àaåo,ngúä ngaâng lêìn àêìu tiïn àùåt chên àïën tu viïån, laâm sao biïët àûúåcàêu laâ nguyïn nhên cuãa vö minh, àêu laâ cöåi nguöìn cuãa sinh tûãluên höìi... nhûng nhúâ sûå giaáo dûúäng êëy, chuáng con biïët àûúåcphûúng phaáp diïåt trûâ tham, sên, si vaâ laâm thïë naâo àïí àaåt àïënNiïët-baân, giaãi thoaát. Tûâ sûå ban böë vaâ thoå nhêån àoá, àaä taác àöångtûúng quan cêìn thiïët àöëi vúái chuáng con. Laâ haâng Tùng syä treã, vúáicuöåc söëng xuêët gia, chuáng con möåt ngaây khöng thïí thiïëu bêåcminh sû àïí laâm núi nûúng tûåa. Do vêåy, hùçng nùm àïën muâa Haå,sau phaáp Thoå an cû laâ cêìu Hoâa thûúång Luêåt sû Y chó. Chuángcon tûâng àûúåc nghe “sanh àûúåc laâm ngûúâi laâ khoá, sanh phuângtrung quöëc, gùåp àûúåc minh sû laåi caâng khoá hún”. Nhúâ thiïån duyïn

LÚÂI KHAÁNH TUÏËLÚÂI KHAÁNH TUÏËLÚÂI KHAÁNH TUÏËLÚÂI KHAÁNH TUÏËLÚÂI KHAÁNH TUÏËDÊNG HOÂA THÛÚÅNG Y CHÓ SÛ

NHÊN NGAÂY MAÄN HAÅ

26

nhiïìu àúâi, thêåt laâ diïîm phuác vö cuâng, huynh àïå chuáng con úã moåimiïìn àêët nûúác, àöìng nhau cêu höåi taåi truá xûá Quaãng Hûúng GiaâLam, thónh cêìu Ngaâi laâm Hoâa thûúång Luêåt sû Y chó. Sûå Y chónaây, laâ möåt àiïím tûåa tinh thêìn vûäng chùæc cho chuáng con trongquaá trònh tu têåp Giúái, Àõnh vaâ Tuïå. Tûâ àoá, khùèng àõnh àûúåc yánghôa huynh àïå chuáng con àöìng möåt Thêìy tu hoåc nhû thuãy nhuähiïåp(1) hoùåc nhêët vuä súã nhuêån(2). Àùåc biïåt, ba thaáng an cû nùmnay, trong nhûäng lêìn hoåp chuáng, Hoâa thûúång àaä lên mêîn bancho chuáng con nhûäng lúâi daåy baão, tuy möåc maåc nhûng chûáaàûång möåt thêm tònh àaåo võ trong viïåc saách têën tu hoåc.

Kñnh baåch Hoâa thûúång,Laåi möåt lêìn nûäa muâa Haå maän, Tùng-giaâ Tûå tûá àaä xong, cuäng

nhên àêy maâ Hoâa thûúång tùng thïm möåt tuöíi Àaåo. Sûå thaânh tûåucuãa caái tuöíi naây, khöng do thúâi gian coá àûúåc, ngûúåc laåi àoá laâ quaãthaânh cuãa viïåc trau döìi Giúái-Àõnh-Tuïå. Do vêåy, giúâ naây àöëi trûúácTöí àûúâng, vúái sûå Thên lêm khaã kñnh cuãa Ngaâi, huynh àïå chuángcon thanh tõnh trang nghiïm dêng lïn Hoâa thûúång Y chó sû lúâiKhaánh Tuïë - Haå Laåp. Àöìng thúâi, chuáng con cuäng khöng quïnkñnh chuác Hoâa thûúång luön luön döìi daâo sûác khoeã, Tuïå àùngthûúâng chiïëu, Ngaâi bao giúâ cuäng laâ boáng cêy àaåi thoå rúåp maátcho têm höìn chuáng con àang trïn àûúâng vïì Thaánh quaã.

Chû Huynh àïå chuáng con höm nay, möîi ngûúâi tûå hûáa vúáiloâng mònh, nguyïån tinh têën tu hoåc troån àúâi. Àûúåc vêåy, múái coá khaãnùng àïìn àaáp Tûá ên trong muön möåt, cuäng khöng phuå loângmong moãi vaâ giaáo dûúäng cuãa Hoâa thûúång.

Ngûúäng mong Hoâa thûúång hoan hyã, tûâ bi ai lên mêîn naåp.Nam mö Hoan hyã Taång Böì taát, Ma ha taát.

1. Bûác thû phaáp do Tùng sinh Hoåc Viïån PGVN khoáa IV, truá taåi Tu viïån kñnhdêng, lûu taåi Tu viïån.

2. Bûác thû phaáp do Tùng sinh Hoåc Viïån PGVN khoáa V, truá taåi Tu viïån kñnhdêng, lûu taåi Tu viïån.

27

Àïí khai múã caánh cûãa trñtuïå cho chuáng sanhnhùçm àoaån tê ån vö

minh lêåu hoùåc, dûát saåch khöíàau, àûác Thïë tön àaä ra àúâi. Hïåthöëng giaáo phaáp cuãa Ngaâi àaänhùæm trûåc tiïëp vaâo con ngûúâimaâ trong àoá tiïu biïíu laâ têåp thïíTùng, xuêët gia thoå Tyâ-kheo giúái.Àûác Phêåt àaä thiïët lêåp con àûúângtu têåp cho haâng àïå tûã cuãa mònhngang qua Giúái, Àõnh, Tuïå. Àêychñnh laâ phûúng tiïån töëi yïëu àïíàaåt àûúåc quaã võ thuâ thùæng.

Nhû chuáng ta àïìu biïët, sûå

thiïët lêåp Tùng baão àïí nöëi doäimaång maåch cuãa Phêåt phaáp laâàûúåc xêy dûång trïn cú súã chuángTyâ-kheo göìm coá böën ngûúâi trúãlïn, söëng trong möåt niïåm thanhtõnh vaâ hoâa húåp, cuâng sinh hoaåtcuâng tu têåp. Nhû thïë, vò laâ àúâisöëng cuãa möåt têåp thïí, nïn àïí coáthïí mang laåi nhûäng lúåi ñch trongnïëp söëng àaåo àûác cöång àöìng,àûác Thïë tön cuäng àaä daåy vïì caácphûúng phaáp söëng àïí cho cöångàöìng Tùng chuáng àûúåc öín cöëmaâ tu trò. Trong àoá “Luåc hoâa”laâ phaáp hoâa húåp tiïu biïíu, nhùçm

Phaáp Luåc hoâatrong àúâi söëng Tùng giaâ

NGUYÏN HUÂNGNGUYÏN HUÂNGNGUYÏN HUÂNGNGUYÏN HUÂNGNGUYÏN HUÂNG

28

xêy dûång cho caác Tyâ-kheo coáàûúåc möåt àúâi söëng chung thêåtöín àõnh, maâ thanh tõnh haânh tròphaáp Phêåt. Caác phaáp hoâa húåpnhû chuáng ta àaä biïët, göìm coásaáu phaáp sau:

1. Thên hoâa àöìng truá: VõTyâ-kheo haânh tûâ aái trûúác mùåt vaâsau lûng caác Tyâ-kheo cuâng tu,cuâng úã àïí taåo nïn tûúng kñnh,tûúng aái àûa àïën hoâa húåp, nhêëttrñ, khöng tranh luêån.

2. Khêíu hoâa vö traánh: VõTyâ-kheo phaãi noái lúâi tûâ aái, hoâahúåp, khöng tranh luêån vúái caáctû duy hûäu ngaä, vúái caác àöåc töëcuãa sên…àïí taåo sûå hoâa húåp,tûúng kñnh, tûúng aái, khöngtranh chêëp.

3. YÁ hoâa àöìng duyïåt: Võ Tyâ-kheo vúái yá nghiïåp thanh tõnh,hoâa húåp, khöng coá caác àöåc töëcuãa sên àïí nhêån àõnh, tû duyvïì caác phaáp tu, vïì caác Tyâ-kheoàöìng tu, àïí taåo nïn sûå tûúngkñnh, tûúng aái trûúác mùåt vaâ saulûng nhùçm taåo nïn sûå hoâa húåp,khöng tranh chêëp hún thua.

4. Lúåi hoâa àöìng quên: VõTyâ-kheo àöëi vúái sûå quên bònhcaác phaáp cuäng nhû sûå lúåi dûúängcuãa tûá sûå cuáng dûúâng thò phaãiàûúåc phên chia àöìng àïìu àöëi

vúái caác Tyâ-kheo cuâng tu, coá giúáiàûác àïí taåo thaânh tûúng aái, tûúngkñnh àïí ài àïën hoâa húåp, nhêëttrñ, khöng hún thua.

5. Giúái hoâa àöìng tu: Võ Tyâ-kheo giûä gòn caác giúái luêåt cuãacuâng giúái böín Ba-la-àïì-möåc-xoa, khöng àïí bõ ö nhiïîm, sûátmeã, àöëi vúái caác Tyâ-kheo cuângtu, caã trûúác mùåt lêîn sau lûngàïí taåo thaânh sûå tûúng aái, tûúngkñnh, hoâa húåp nhêët trñ, khöngtranh caäi. Ngoaâi ra võ Tyâ-kheocoân phaãi tön troång nïëp söëngthiïìn mön, quy cuã àïí taåo ra sûåcên bùçng, hoâa hiïåp thanh tõnhtuyïåt àöëi.

6. Kiïën hoâa àöìng giaãi: VõTyâ-kheo nöî lûåc, tinh tiïën àïíthaânh tûåu àûúåc tri kiïën cuãa bêåcThaánh. Cuâng nhau kiïën giaãinhûäng hiïíu biïët cuãa mònh trïntinh thêìn xêy dûång, àïí taåo nïnmöåt têåp thïí vûäng maånh xûángàaáng laâ haåt giöëng trñ tuïå cuãaPhêåt àaâ.

Thïë Tön daåy Tön giaã A nan:Saáu phaáp hoâa naây seä àûa àïënàoaân tuå, khöng tranh luêån, hoâahúåp, àöìng nhêët vaâ àûa àïën chocon ngûúâi an laåc vaâ haånh phuáclêu daâi.

Luåc hoâa, nhû thïë trûúác hïët

29

thïí hiïån möåt nïëp söëng bònhàùèng. Têët caã nhûäng quyïìn lúåicuãa caá nhên àûúåc tön troång nhûnhau. Nhûäng quyïìn lúåi naâyàûúåc xêy dûång vaâ giaãi quyïëttrong möåt tinh thêìn thanh tõnh,hoâa húåp, khöng tranh chêëp,khöng hún thua.

Thûá hai, thïí hiïån möåt nïëpsöëng àaåo àûác; àêëy chñnh laâ sûåtûúng aái, tûúng kñnh, hoâa húåp,nhêët trñ trong Tùng chuáng. Töntroång quyïìn lúåi vaâ nghôa vuå theogiai bêåc cuãa tûâng caá nhên.Trong kinh, àûác Thïë tön àaäkhuyïn nhuã caác Tyâ-kheo rùçng:

“- Phaãi thûúâng xuyïn tuå hoåp,tuå hoåp àêìy àuã àïí baân luêån Chaánhphaáp.

- Tuå hoåp trong tinh thêìn hoâahúåp, giaãi taán trong tinh thêìn hoâahúåp vaâ laâm viïåc trong tinh thêìnàoaân kïët.

- Khöng baäi boã caác luêåt lïåcuä, khöng ban haânh luêåt lïå múái,theo àuáng caác hoåc giúái àaä banhaânh.

- Tön troång, phuåc vuå caác Tyâ-kheo trûúãng laäo, vêng theo lúâi daåybaão cuãa caác võ êëy.

- Khöng bõ löi cuöën búãi thamaái.

- Khiïën cho truá xûá cuãa mònhluön luön laâ núi nhaân tõnh.

- Söëng an truá trïn Chaánhniïåm, taåo an laåc cho caác võàöìng tu”.

Caác chi tiïët naây àûúåc nïuroä trong Kinh Trûúâng Böå, KinhÀaåi Baát Niïët Baân àïí nhêënmaånh àùåc àiïím hoâa húåp trongTùng giaâ.

Nhû chuáng ta àaä biïët, sûålúán maånh cuãa Tùng giaâ laâ àûúåcbiïíu hiïån úã quaã võ tu têåp vaâ úã söëàöng. Nhû vêåy cêìn phaãi coánhûäng pheáp tùæc, thïí chïë, thuã tuåcàiïìu haânh sinh hoaåt chùåt cheä,roä raâng àïí giûä vûäng sûå thuêìnnhêët, hoâa húåp giûäa caác Tyâ-kheo.

Vaâ àêy àûúåc xem laâ nhûängnguyïn tùæc cùn baãn goáp phêìn xêydûång nïn nïëp söëng àaåo àûác trongTùng chuáng, nhùçm mang laåi sûåan laåc cho têåp thïí Tùng chuáng.Àûác Phêåt àaä tûâng daåy: “Naây caácTyâ-kheo, Ta ra àúâi vò haånh phuácsöë àöng, vò lúåi laåc cho söë àöng”.Bïn caånh àoá Ngaâi cuäng thûúângnhùæc nhúã caác àïå tûã mònh rùçng:“Naây caác Tyâ-kheo, caác ngûúâi cêìnphaãi tu haânh vò an laåc cho söë àöng,vò haånh phuác cho söë àöng, vò loângthûúng tûúãng cho àúâi, vò haånh phuáccuãa chû thiïn vaâ loaâi ngûúâi”.

30

Àaáp ûáng nhu cêìu haånhphuác thiïët thûåc cho söë àöng àoálaâ nïìn taãng tûâ bi vaâ trñ tuïå cuãaàaåo Phêåt. Con àûúâng múã ratrûúác mùæt laâ xêy dûång àúâi söënghoâa húåp vaâ an vui cho söë àöng.Trïn cú súã phaáp Luåc hoâa, chuángTyâ-kheo phaãi laâ nhûäng thaânh töëgûúng mêîu aáp duång triïåt àïí saáuphaáp naây, nhùçm xêy dûång möåtàúâi söëng Tùng thanh tõnh vaâ hoâahúåp àïí cho söë àöng thêëy àûúåcgiaá trõ nöíi bêåt cuãa noá, àöìng thúâiàïí cho moåi loaâi hûúãng àûúåcphûúác laåc trong phaáp Luåc hoâanaây. Trong kinh àûác Phêåt cuängàaä nïu lïn giaá trõ cuãa nhûängnguyïn tùæc naây rùçng: “Naây caácTyâ-kheo, àêy laâ saáu nguyïn tùæcsöëng hoâa húåp, nïëu àûúåc chuáng Tyâ-kheo thûåc hiïån thò seä àûa àïën möåtcuöåc söëng an öín, tõnh laåc giûäachuáng Tùng, vaâ àûa àïën sûå tùngthõnh cuãa chuáng Tùng, àem laåinhiïìu phûúác laåc cho loaâi ngûúâivaâ chû Thiïn”.

Nguyïn tùæc Luåc hoâa, nhûthïë khöng nhûäng chó aáp duångcoá kïët quaã úã trong Tùng chuángmaâ coân coá thïí aáp duång töët àeåpcho bêët cûá têåp thïí naâo. Nguyïntùæc êëy vûâa àêìy tònh thûúng, vûâaàêìy nhên tñnh, cöng bùçng vaâ húåp

lyá laâm nöíi bêåt àûác tñnh tûâ bi vaâtrñ tuïå trong àaåo Phêåt. Vaâ cuängcoá thïí giûäa töí chûác naây vúái töíchûác khaác, giûäa têåp thïí naây vúáitêåp thïí khaác…nïëu aáp duångnhûäng hoâa phaáp naây thò seäkhöng xaãy ra tranh chêëp, cûúápgiêåt vaâ chiïën tranh. Àûác Thïë tönàaä tûâng daåy: “Theo lúâi daåy cuãaTa, trong thïë giúái chû Thiïn, AÁcma vaâ Phaåm thiïn, vúái caác chuángSa-mön, Baâ-la-mön, chû Thiïnvaâ loaâi ngûúâi khöng tranh luêånvúái möåt ai úã àúâi”. Vaâ lúâi daåy êëy,giaá trõ cuãa noá vêîn coân vangvoång maäi cuâng vúái àûác tûâ caocaã cuãa Thïë tön, aánh saáng trñ tuïåcuãa Ngaâi nhû möåt têëm gûúngsaáng vêîn coân soi roåi xuyïn suöëtcaã khöng gian lêîn thúâi gian.Ngaâi àaä daåy: “Naây caác Tyâ-kheo,Ta khöng tranh chêëp vúái àúâi, chócoá àúâi tranh chêëp vúái Ta. Ngûúâinoái phaáp khöng tranh chêëp vúáimöåt ai úã àúâi”.

Ngoaâi phaáp Luåc hoâa manglaåi sûå tûúng aái, tûúng kñnh, hoâahúåp, nhêët trñ trong Tùng chuángra, Thïë tön coân quy àõnh baãyphaáp (hay baãy àiïìu luêåt) khaácàïí dêåp tùæt caác cuöåc tranh luêånvö ñch nïëu coá xaãy ra. Baãy àiïìuluêåt àoá laâ: 1- Hiïån tiïìn tyâ-ni; 2-

31

VÖ THÛÚÂNGVIÏÎN QUANGVIÏÎN QUANGVIÏÎN QUANGVIÏÎN QUANGVIÏÎN QUANG

Tûâ möåt thuúã hoang sú trong caát buåi,Ta vûún mònh trong gioåt nùæng bònh minh.Cao ngêët ngûúäng tûâ ngoån àöìi, àónh nuáiCaát àaá vö tû, tônh lùång mêy ngaân.

Hoa àöìng nöåi vûún lïn trong nùæng êëmÀêm chöìi non trêíy löåc, tuöíi yïu àúâi.Xanh möåt thuúã laâ xanh thuúã êëyÀïí chiïìu buöng cún nùæng ngaã ûu phiïìn.

Kiïëp phuâ sinh chó cho ta dûúâng êëy,Saáng vûún lïn chiïìu guåc xuöëng àïí röìi àïm.Lûä haânh húäi! Dûâng chên thöi, àûáng laåiSau lûng búâ laâ con nûúác ngaân xûa.

32

Möåt trong nhûäng phêånsûå maâ Tùng cê ìnphaãi laâm sau muâa

an cû laâ thoå trò y Ca-thi-na.Ngoån nguöìn cuãa ngaây lïî naâycoá tûâ thúâi àûác Phêåt coân taåi thïë,khúãi tûâ sûå kiïån tùng chuángcuâng nhau may höå y cho trûúãnglaäo A-na-luêåt. Cêu chuyïån naâyàûúåc kïí laåi nhû sau:

Trûúãng laäo A-na-luêåt nhúâtön gia ã A-nan cung thónhnhûäng Tyâ-kheo khaác cuâng

may höå y cho mònh búãi vò ba ycuãa Ngaâi àaä raách naát. Tön giaãA-nan ài thónh múâi têët caã caácTyâ-kheo trong tinh xaá. ÀûácPhêåt biïët àûúåc sûå viïåc nïn hoãiA-nan vò sao khöng múâi Ngaâitham dûå. A-nan cung thónhPhêåt vaâ Ngaâi chêëp nhêån. Ngayhöm êëy, Phêåt àaä cuâng vúái 800Tyâ-kheo may xong 3 y chotrûúãng laäo A-na-luêåt, àûác Phêåtlaâm ngûúâi thúå caã. Khi 3 y àaäàûúåc may xong, àûác Phêåt daåy

CCCCCAÃM NIÏåM VÏÌAÃM NIÏåM VÏÌAÃM NIÏåM VÏÌAÃM NIÏåM VÏÌAÃM NIÏåM VÏÌLÏÎ THOÅ Y CA THI NALÏÎ THOÅ Y CA THI NALÏÎ THOÅ Y CA THI NALÏÎ THOÅ Y CA THI NALÏÎ THOÅ Y CA THI NA

THANH HOÂATHANH HOÂATHANH HOÂATHANH HOÂATHANH HOÂA

ÛÁc niïåm tyâ-ni; 3- Bêët si tyâ-ni; 4-Tûå ngön tyâ-ni; 5- Mñch töåi tûúángtyâ-ni; 6- Àa nhên mñch töåi tûúángtyâ-ni; 7- Nhû thaão phuá àõa tyâ-nivaâ coân nhiïìu lúâi daåy mang laåilúåi ñch thiïët thûåc khaác nûäa.

Caâng ngaây chuáng ta caâng xadêìn toåa àöå cuãa thúâi chaánh phaáp.

Vêåy nïn, caác phaáp Luåc hoâa, húnai hïët, laâ chuáng Tyâ-kheo, àïå tûãPhêåt cêìn phaãi hiïíu roä vaâ aáp duångmöåt caách triïåt àïí, nhùçm manglaåi nhiïìu lúåi ñch trong kiïëp söëngtu trò cuäng nhû baão vïå maångmaåch Àaåo phaáp, àïí xûáng àaánglaâ doâng trñ cuãa bêåc Thaánh.

33

trûúãng laäo A-na-luêåt giaãng vïìcöng àûác cuãa y Ca-thi-na. Kïëàïën àûác Phêåt êën chûáng lúâi cuãatrûúãng laäo A-na-luêåt vaâ khuyïncaác Tyâ-kheo nïn thoå trò y Ca-thi-na. Kïí tûâ àoá, thoå trò y Ca-thi-na trúã thaânh möåt truyïìnthöëng àûúåc töí chûác ngay saungaây maän Haå.

Giúái luêåt cuãa ngûúâi xuêët giarêët nghiïm nhùåt, nhûäng nhu cêìuthiïët yïëu cuãa cuöåc söëng coá khivò thïë maâ thiïëu thöën; cho nïn,

viïåc thoå trò y Ca-thi-na nhû laâmöåt sûå tûúãng thûúãng àöëi vúái caácTyâ-kheo sau 3 thaáng an cû,àöìng thúâi cuäng nhùçm muåc àñchduy trò möëi quan hïå hoâa húåpvaâ thanh tõnh cuãa Tùng. Sûåtûúãng thûúãng àoá chñnh laâ 5 lúåiñch maâ möåt võ Tyâ-kheo thoå y Ca-thi-na àûúåc hûúãng, 5 àiïìu lúåiñch êëy laâ:

1- Àûúåc chûáa vaãi dû trongnhiïìu ngaây.

2- Lòa y nguã qua àïm maâkhöng mêët y.

3- Nhoám hoåp nhiïìu Tyâ-kheothoå trai úã nhaâ cû sô maâ khöngphaåm löîi taách chuáng ùn riïng.

4- Àûúåc ùn nhiïìu lêìn úãnhiïìu núi trong möåt ngaây.

5- Ài ra khoãi truá xûá maâkhöng cêìn thöng baáo cho caácTyâ-kheo khaác.

Vúái 5 àiïìu lúåi êëy cho nïn yCa-thi-na cuäng àûúåc goåi laâ ycöng àûác.

ÚÃ nûúác ta, vò nhiïìu nguyïndo, lïî thoå y Ca-thi-na trongtruyïìn thöëng Bùæc töng àaä khöngàûúåc thûåc hiïån àïìu àùån nhûtinh thêìn cuãa giúái luêåt àaä nïumaâ chó múái àûúåc töí chûác vaâi lêìn.Lõch sûã gêìn àêy, lïî thoå y Ca-thi-

Y Ca-thi-na laâ y cöngàûác, noá mang tñnh ên

thûúãng. Nhûng trïn têëtcaã, yá nghôa cuãa Ca-thi-na laâ thïí hiïån tinh thêìnhoâa húåp cuãa Tùng. Búãivò nhû khúãi nguyïn cuãa

noá, toaân thïí Tùngchuáng göìm caã àûác Phêåt

vaâ 800 Tyâ-kheo cuângchung sûác may 3 y chotrûúãng laäo A-na-luêåt. Àoálaâ möåt viïåc laâm toaát lïnsûå hoâa aái cuãa tònh caãm

thêìy troâ maâ chó cêìn nghôàïën cuäng àuã khiïën cho

ngûúâi ta caãm àöång.

34

na lêìn àêìu àaä àûúåc cöë Hoâathûúång khai sún tu viïån QuaãngHûúng Giaâ Lam töí chûác taåi böínviïån vaâo nùm 1983, vaâ tûâ àoá àïëngiúâ lõch sûã vêîn chûa lùåp laåi taåinúi naây.

Vêåy maâ nùm nay, y Ca-thi-na laåi àûúåc töí chûác taåi tu viïånQuaãng Hûúng Giaâ Lam trongbêìu khöng khñ trang nghiïmêëm cuáng.

Y Ca-thi-na laâ y cöng àûác,noá mang tñnh ên thûúãng. Nhûngtrïn têët caã, yá nghôa cuãa Ca-thi-na laâ thïí hiïån tinh thêìn hoâa húåpcuãa Tùng. Búãi vò nhû khúãinguyïn cuãa noá, toaân thïí Tùngchuáng göìm caã àûác Phêåt vaâ 800Tyâ-kheo cuâng chung sûác may 3y cho trûúãng laäo A-na-luêåt. Àoálaâ möåt viïåc laâm toaát lïn sûå hoâaaái cuãa tònh caãm thêìy troâ maâ chócêìn nghô àïën cuäng àuã khiïën chongûúâi ta caãm àöång.

Chuyïån ngaây xûa àaä vêåy.Coân ngaây höm nay, quyá Ön úãGiaâ Lam àaä chuyïín vaâo lïî thoå yCa-thi-na möåt yá nghôa múái soichiïëu vaâo hoaân caãnh hiïån taåi,àoá laâ tònh caãm ûu aái cuãa quyáNgaâi àöëi vúái anh em hoåc tùngsùæp maän khoáa hoåc.

Thêåt sûå chuáng con caãm

thêëy haånh phuác vaâ xuác àöångvö vaân khi nghe Thûúång toåaluêåt sû noái vïì suy nghô cuãa quyáÖn trûúác khi töí chûác lïî thoå yCa-thi-na. Ai cuäng biïët, sauböën nùm lûu hoåc taåi tu viïån,nhiïìu hoåc tùng seä phaãi trúã vïìtruá xûá cuãa mònh hoùåc laåi tiïëptu åc con àûúâng cê ìu hoåc ú ãphûúng khaác. Àiïìu àoá trïnthûåc tïë laâ möåt trúã ngaåi àaángkïí cho viïåc töí chûác thoå y Ca-thi-na; búãi vò, sau khi thoå Ca-thi-na, võ naâo ài khoãi truá xûá ancû maâ nghô rùçng khöng quaylaåi (ñt nhêët laâ trong khoaãng thúâigian thoå trò Ca-thi-na, tûác laâ 5thaáng) thò cöng àûác Ca-thi-nacuãa võ êëy khöng coân nûäa.

Thïë nhûng úã àêy, vêën àïìcoân laåi laâ têëm loâng. Nhaâ thú ChïëLan Viïn àaä tûâng caãm niïåm vïìcaái tònh lûu luyïën àöëi vúái chöënàêët ngûúâi àaä möåt thúâi nuöidûúäng mònh:“Khi ta úã chó laâ núi àêët úãKhi ta ài àêët böîng hoáa têm höìn”

Con ngûúâi ta söëng vúáinhau ùæt phaãi coá caái tònh lûuluyïën êëy, duâ àúâi duâ àaåo, traáitim naâo cuäng coá nhûäng nhõpàêåp rêët chung. Xeát trïn cûúngvõ möåt thaânh viïn cuãa Tùng,

35

chuáng con àïìu mang trongmònh doâng maáu hoâa húåp;nhûng xeát trïn phaåm vi cû truá,sûå ra ài luön luön mang êmhûúãng cuãa caái gò rúâi raåc, phênchia. Àoá laâ leä têët nhiïn. ÚÃ àêy,caái ûúác muöën cuãa hoåc tùngchuáng con, nhû khöng heån maâgùåp, àûúåc quyá Ön nhòn thêëy.Àoá laâ, sau khira trûú âng,moåi ngûúâi rúâikhoãi tru á xû áGia â Lamnhûng vê înkhöng muöëncùæt àûát möëitûúng thöngcöë kïët cuãa têåpthï í Tùng,khöng quïnboã cöåi nguöìn cuãa nïëp söëngàaåo, khöng quïn ài nhûäng bêåcthêìy, baån àöìng hoåc vaâ coân caãsûå têån tònh höå trò cuãa thiïån namtñn nûä núi àêy. Vúái tinh thêìn“ra ài khöng quïn trúã laåi” cuãaY Ca-thi-na, chùæc chùæn chuángcon coá thïm duyïn laânh àïíthûúâng tûúãng nhúá vïì böín phêånTùng nhên cu ãa mònh, àï íthûúâng tûúãng nhúá vïì Tùngchuáng maâ chuáng con àaä cuângtu hoåc. Tûâ àoá, ngay trong hiïån

taåi, chuáng con seä cöë gùæng söëngsao cho sûå ra ài cuãa mònh vêîncoân lûu laåi dêëu êën töët àeåp úãtrong loâng cuãa nhûäng ngûúâi úãlaåi, àïí mònh khöng coá caãmgiaác “laâ caái àaä bõ cùæt ài” möåtkhi coá duyïn sûå quay trúã laåichöën cuä, àïí khöng bõ laåc loängmöîi khi nghô vïì chuyïån ngaây

xûa. Nghôa laâsûå ra ài cuãachu áng conkhöng co ánghôa laâ möåtsû å ta ách rú â ihoa ân toa ânkhoãi gö ëc rï îma â no á ha âmtaâng möåt cuöåctruâng phuângtrong tinh thïí

hoâa húåp thûúng yïu.Núi àêy, chuáng con thaânh

kñnh àaãnh lïî tri ên àöëi vúái quyáÖn trong Ban quaãn trõ vaâ Bangia ãng huêën cuãa tu viï ån.Nguyïån cêìu höìng ên Tam baãohöå trò cho quyá Ön luön àûúåcsûác khoãe àïí dòu dùæt haâng hêåutêën chuáng con.

Nam Mö Böín Sû Thñch CaMêu Ni Phêåt.

36

Chaánh niïåm laâ möåt phaáphïët sûác quan troång, noámang laåi rêët nhiïìu lúåi

ñch cho nhûäng ai thûåc haânh. Lúåiñch trûúác hïët, chaánh niïåm ngùnchùån, khöng cho phiïìn naäo phaátsanh. Búãi vò, chaánh niïåm giöëngnhû ngûúâi lñnh gaác luön luönàûáng canh cûãa khöng àïí chobêët cûá keã tröåm naâo leãn vaâo nhaâ.Khi chuáng ta chaánh niïåm thòkhöng thïí dûâng laåi àïí mongmuöën àiïìu gò, nhúâ vêåy thamàûúåc àoaån trûâ. Khi àang chaánhniïåm thò sên hêån cuäng àûúåcàoaån trûâ vaâ têm haânh giaã khöngthïí mú höì, si aám. Nhû vêåy, nhúâchaánh niïåm maâ chuáng ta thoaát

khoãi sûå chi phöëi cuãa ba àöåctham, sên, si.

Chaánh niïåm coân coá taácduång laâm vúi ài khöí àau, búãivò khi chuáng ta àang àau khöíchó cêìn chaánh niïåm àûúåc mònhàang àau khöí laâ nöîi khöí êëy seätan biïën. Chaánh niïåm coân coálúåi ñch khaác laâ giuáp ta tiïëp xuácvúái nhûäng mêìu nhiïåm cuãa cuöåcsöëng. Cuöåc söëng xung quanhta àêìy nhûäng àiïìu mêìu nhiïåmnhû bêìu trúâi xanh, aánh nùængvaâng, chuâm hoa xûá, àoåt laánon... Haånh phuác luác naâo cuängcoá sùén xung quanh ta, chó cêìnta coá chaánh niïåm thò haånh phuáccoá mùåt.

TU TÊÅPTU TÊÅPTU TÊÅPTU TÊÅPTU TÊÅPCHAÁNH NIÏÅMCHAÁNH NIÏÅMCHAÁNH NIÏÅMCHAÁNH NIÏÅMCHAÁNH NIÏÅM

Chaánh niïåm laâ chi phêìn thûá baãytrong Baát chaánh àaåo, laâ sûå quaán

chiïëu böën àöëi tûúång thên, thoå,têm, phaáp laâ sûå yá thûác vïì têët caã

caác hiïån tûúång tûâ vêåt lyá àïën têm lyáàang xaãy ra úã àêy, ngay trong giêy

phuát hiïån taåi àïí giaãi thoaátthên têm ra khoãi caác

triïìn phûúåc.TÊM TÕNHTÊM TÕNHTÊM TÕNHTÊM TÕNHTÊM TÕNH

37

Chaánh niïåm coân coá nhûänglúåi ñch thiïët thûåc nhû chaánhniïåm giuáp cho möîi caá nhên tûåhoaân thiïån mònh, tûå trau döìimònh trúã thaânh ngûúâi töët, àêìyàuã àaåo àûác vaâ nùng lûåc àïí trúãthaânh möåt nhên töë thuác àêíy sûåphaát triïín cuãa xaä höåi. Chaánhniïåm giuáp cho cuöåc söëng cuãamöîi gia àònh àûúåc àêìm êëm yïnvui. Chaánh niïåm giuáp cho xaähöåi khöng coân nhûäng tïå naånnhû tröåm cûúáp, xò ke ma tuáy,tham ö, höëi löå... Chaánh niïåmgoáp phêìn baão vïå hoâa bònh thïëgiúái, goáp phêìn caãi taåo möitrûúâng söëng vaâ giuáp cho dêngiaâu nûúác maånh.

Coá chaánh niïåm àûúåc lúåiñch bao nhiïu thò mêët chaánhniïåm phaãi chõu nhiïìu thiïåt haåibêëy nhiïu. Trong bêët cûá lônhvûåc naâo, nïëu thiïëu chaánh niïåmàïìu gêy ra töín haåi rêët lúán.Ngûúâi taâi xïë nïëu thiïëu chaánhniïåm thò coá thïí laâm lêåt xe, töngxe, gêy ra tai naån; ngûúâi thúåmay nïëu thiïëu chaánh niïåm thòcoá thïí cùæt hû vaãi hoùåc may hûaáo; ngûúâi hoåc sinh nïëu thiïëuchaánh niïåm thò seä khöng tiïëpthu àûúåc kiïën thûác maâ giaáoviïn àang giaãng; ngûúâi tu sô

nïëu thiï ëu chaánh niïåm thòkhöng thïí naâo àaåt àûúåc chaánhàõnh, do àoá khöng thïí phaátsanh trñ tuïå vaâ seä luön luön bõtham, sên, si chi phöëi.

Vò chaánh niïåm coá nhiïìu lúåiñch vaâ thêët niïåm coá nhiïìu tai haåinhû vêåy nïn chuáng ta cêìn phaãitu têåp chaánh niïåm. Muöën tu têåpchaánh niïåm cho coá kïët quaã thòchuáng ta phaãi thûåc têåp liïn tuåc.Chùèng nhûäng chuáng ta phaãithûåc têåp chaánh niïåm trong khingöìi thiïìn, kinh haânh, tuångkinh, niïåm Phêåt, lao taác maâ coânphaãi thûåc têåp ngay caã trong luácnghó ngúi.

Caách tu têåp chaánh niïåm rêëtlaâ àún giaãn. Nguyïn tùæc chunglaâ khi laâm bêët cûá viïåc gò ta cêìnchuá têm vaâo cöng viïåc êëy, àöìngthúâi giûä têm tónh thûác ghi nhêånbêët cûá hiïån tûúång, caãm giaác,têm lyá gò xaãy àïën vúái thên têm.Chùèng haån khi ngöìi thiïìn thòcöng viïåc chñnh cuãa ta laâ theodoäi húi thúã. Khi húi thúã vaâo thòta biïët húi thúã àang vaâo. Khihúi thúã ra thò ta biïët ta àangthúã ra. Hñt vaâo möåt húi daâi thòta biïët ta àang hñt vaâo möåt húidaâi. Hñt vaâo möåt húi ngùæn thòta biïët ta àang hñt möåt húi ngùæn.

38

Àöìng thúâi, khi thên têm coá caáccaãm thoå khöí, laåc, ûu, hyã, xaãkhúãi lïn thò ta cuäng roä biïët têëtcaã caác caãm thoå êëy. Khi têm coátham, sên, si... hay khöng coátham, sên, si... thò ta cuäng roäbiïët. Khi coá caác triïìn caái nhûtraåo cûã, hön trêìm, tham duåc,sên hêån, nghi ngúâ nöíi lïn thòta cuäng roä biïët chuáng. Duâ laâbêët cûá caái gò xaãy àïën ta cuängchó cêìn nhêån roä chuáng chúákhöng chaåy theo nñu keáo hayxua àuöíi chuáng. Cûá thûåc têåpnhû vêåy thò têm ta seä àûúåc nheånhoäm thoaãi maái, khöng bõ bêëtcûá thûá gò raâng buöåc vaâ dêìn dêìnseä àûúåc giaãi thoaát. Khi laâm caáccöng viï åc khaác nhû thiï ìnhaânh, ùn cúm, nghe giaãng, launhaâ, rûãa cheán... chuáng ta àïìuthûåc têåp tûúng tûå. Nghôa laâchuáng ta vûâa theo doäi cöng viïåcmònh àang laâm, vûâa thêëy roänhûäng caãm thoå, nhûäng têm tûàang diïîn ra trong thên têmmònh. Coá võ Thiïìn sû àaä vñ viïåctu têåp chaánh niïåm giöëng nhûviïåc àun nûúác. Muöën nûúác söi,ta phaãi àun liïn tuåc cho àïënkhi nûúác söi múái thöi. Cuängvêåy, muöën viïåc tu têåp chaánhniïåm coá kïët quaã ta phaãi tu liïntuåc tûâ luác vûâa múã mùæt thûác giêëc

vaâo buöíi saáng cho àïën khi àinguã vaâo ban àïm.

Toám laåi, chaánh niïåm laâmöåt phaáp cêìn phaãi àûúåc thûåchiïån úã moåi núi moåi luác. Chaánhniïåm taåo nïn thaái àöå söëngchêëp nhêån thûåc taåi, nhúâ àoáchuáng ta múái khaám phaá àûúåckho taâng tuïå giaác rêët lúán trongnöåi têm. Coá thûåc têåp chaánhniïåm, chuáng ta múái coá thïísöëng ung dung tûå taåi giûäa thïëgian àêìy caåm bêíy, söëng an laåcgiûäa thïë gian àêìy khöí àau,söëng tónh thûác giûäa thïë gianàêìy mï muöåi, söëng trong saåchgiûäa thïë gian àêìy ö trûúåc,söëng tûâ bi giûäa thïë gian àêìysên hêån, söëng trñ tuïå giûäa thïëgiúái töëi tùm. Nhúâ söëng chaánhniïåm chuáng ta múái coá thïí têíysaåch têët caã moåi têåp khñ phiïìnnaäo, àem laåi sûå thanh tõnh chomònh va â ngûú â i . Chñnh vòchaánh niïåm coá têìm quan troångto lú án nhû vêåy nïn tê ët ca ãchuáng ta haäy cuâng nhau thûåctêåp chaánh niïåm. Coá thûåc têåpchaánh niïåm chuáng ta múái coáthïí xêy dûång Tõnh àöå ngay trïnthïë giúái naây vaâ hûúãng niïìm anlaåc cuãa möåt ngûúâi söëng trïnTõnh àöå ngay trong hiïån taåi.

39

Phêåt giaáo vöën laâ möåt töngiaáo nùng àöång, chêëpnhêån moåi sûå thay àöíi,

biïën hònh àïí thêm nhêåp vaâotûâng quöëc àöå maâ giaáo hoáachuáng sinh. Àoá laâ nhûäng gòmaâ caác nhaâ nghiïn cûáu caãmnhêån àûúåc ngay tûâ àêìu. Cuängcoá ngûúâi khöng àöìng tònh, vò

cho rùçng Phêåt giaáo seä biïënchêët möåt khi hònh thïí bïnngoaâi bõ biïën àöíi quaá nhiïìu.Cuäng coá keã cho rùçng, hònh thïíbïn ngoaâi thïë naâo vêîn khöngthïí laâm thay àöíi àûúåc baãn chêëtthêåt sûå cuãa àaåo Phêåt.

Ngûúåc doâng lõch sûã, kïí tûâkhi àûác Phêåt thaânh àaåo dûúái cöåi

võ àaåi sô biïën thïí moåi thênhònh maâ du hoáa moåi quöëc àöå

Trong vö söë lûúång ÀaåiBöì-taát, Quan thïë êm laâ võ

biïën thïí nhiïìu hònh haâinhêët, coá mùåt khùæp saáu neão

luên höìi. Qua möîi quöëcgia, Ngaâi biïën mònh àïí hoâa

nhêåp vaâo àúâi söëngcuãa cû dên.

Kñnh laåyàûác Quan thïë êm,

võ àaåi sô biïën thïí moåithên hònh maâ du hoáa

moåi quöëc àöå.

QQQQQuan Thïë Êmuan Thïë Êmuan Thïë Êmuan Thïë Êmuan Thïë Êm

QUAÃNG TUÊËNQUAÃNG TUÊËNQUAÃNG TUÊËNQUAÃNG TUÊËNQUAÃNG TUÊËN

40

Böì-àïì, àiïìu àêìu tiïn Ngaâi nhùæmàïën laâ giaáo hoáa chuáng sinh,khiïën hoå thoaát khoãi luên höìi khöíàau, chûá chûa àïì cêåp gò àïën viïåchònh thaânh cho giaáo àoaân cuãaNgaâi möåt hònh thïí àùåc trûng.Tûâ àoá, Ngaâi àoán nhêån bêët cûá aivaâo muöën tham dûå vaâo haâng tyâ-kheo, nhûäng ngûúâi nguyïån troånàúâi söëng viïîn ly. ÚÃ goác àöå xaähöåi, quan àiïím nhû thïë seäkhöng àaåi diïån cho möåt têìng lúápxaä höåi naâo, maâ laâ cuãa chung chotêët caã. Muön hònh vaån traång,Phêåt giaáo àïën vúái moåi ngûúâi vaâcuâng hoå caãm nhêån nöîi àau, chiaseã buöìn vui, hûúáng dêîn têët caãcuâng hûúáng Thiïån…

Xaä höåi vêån àöång, Phêåt giaáocuäng vêån àöång vaâ tiïën triïíntheo. Ban àêìu, do möåt phêìnchõu aãnh hûúãng löëi tû duy cuãacaác tön giaáo cöí ÊËn Àöå, Phêåtgiaáo chó daânh con àûúâng tu têåphûúáng àïën giaác ngöå cho nhûängngûúâi tham dûå vaâo Tùng àoaântyâ-kheo cuãa Phêåt. Àïën thúâi gianàêìu Têy lõch, Phêåt giaáo Àaåithûâa dêåy khúãi, àûa ra nhûängquan àiïím múái vïì tû tûúãng vaâmúã ra möåt phûúng thûác tu têåpmúái - Böì-taát àaåo.

Tûâ àoá, lyá tûúãng Böì-taát phaát

huy ûu thïë vaâ lan toãa khùæp xûáÊËn. Tu theo haånh nguyïån Böì-taát laâ möåt haânh trònh lêu daâi vaâgian khoá. Sau khi phaát haånhnguyïån, hoå tûå reân luyïån mònhtheo con àûúâng Böì-taát àaåo bùçngcaách thûåc haânh caác haånh ba lamêåt, tûâ haånh böë thñ, tinh têën,thiïìn àõnh, cho àïën thêëu suöëtàûúåc trñ tuïå cuãa taánh Khöng, tûácàaåt àïën Thêåp àõa. Vò sûå phaátnguyïån cûáu àöå muön loaâichuáng sinh maâ hoå úã laåi coäi àúâinaây vaâ luön taåo àiïìu kiïån dïîdaâng cho chuáng sinh gêìn guäi.

Nhû vêåy, khaái niïåm Böì-taátàûúåc triïët lyá hoáa thaânh lyá tûúãngsöëng, thaânh con àûúâng tu têåpcuãa haâng Phêåt tûã. Ngûúâi Phêåttûã khöng chó biïët nöî lûåc àïí coánhûäng thaânh tûåu caá nhên maâcoân biïët giuáp àúä nhûäng ngûúâimuöën tu têåp nhû mònh. Súã dô conàûúâng tu têåp Böì-taát coá sûác söëngmaånh meä laâ do noá coá cú súã lyáluêån vaâ phûúng thûác haânh tròphuâ húåp vúái thûåc tïë têm lyá cuãangûúâi Phêåt tûã. Cuäng tûâ àêy, conàûúâng tu têåp cuãa Phêåt giaáokhöng chó daânh riïng cho haângPhêåt tûã xuêët gia, maâ àûúåc múãröång ra cho toaân thïí Phêåt giaáoàöì. Noái caách khaác, têët caã chuáng

41

sinh àïìu coá khaã nùng tu têåp àïíàaåt àïën sûå giaác ngöå nhû nhaunhúâ vaâo phûúng tiïån naây.

Trong vö lûúång Böì taát, chócoá nhûäng võ Böì-taát àaä hoaân thaânhsûå nghiïåp tu chûáng, tûác haâng Böì-taát Thêåp àõa, múái laâ àöëi tûúång àïíPhêåt tûã tön thúâ. Möîi möåt võ tu têåptheo haånh nguyïån Böì-taát thûúângphaát àaåi nguyïån thûúång cêìu Phêåtàaåo, haå hoáa chuáng sinh. Vúái lyátûúãng múái meã nhû thïë, khaái niïåmvïì Böì-taát laâ möåt bûúác àöåt phaá,taåo nïn möåt luöìng gioá múái, múãàûúâng cho tû tûúãng Phêåt giaáothêëm sêu vaâo àúâi söëng xaä höåi ÊËnÀöå vaâ lan toãa ra khùæp caác vuângxung quanh thúâi bêëy giúâ. Vaâ,Quan Thïë Êm laâ möåt trongnhûäng võ Böì-taát thuöåc haâng Thêåpàõa nhêån àûúåc sûå suâng baái vaâkñnh troång bêåc nhêët cuãa haângPhêåt tûã.

Ngaâi xuêët hiïån trong têmthûác ngûúâi Phêåt tûã tûå bao giúâ,cho àïën nay, vêîn chûa coá möåtcêu traã lúâi chñnh xaác. Thïënhûng, moåi ngûúâi àïìu cöngnhêån tûâ khi coá mùåt, Ngaâi laâ võÀaåi Böì-taát àaåi diïån cho têët caãàûác tñnh cuãa Phêåt àïí nhiïëp hoáachuáng sinh. Súã dô võ Böì-taát naâycoá àûúåc sûå tön kñnh nhû thïë laâ

nhúâ vaâo nhûäng àûác tñnh maâNgaâi àaåi diïån nhû trñ tuïå Baát-nhaä, àûác tûâ bi, vaâ haånh nguyïåncûáu àöå têët caã chuáng sinh àangtrêìm luên trong biïín khöí,...Chñnh nhûäng àiïìu naây àaä giaãiquyïët àûúåc nhûäng nhu cêìu têmlinh cuãa con ngûúâi. Hêìu nhû úãtêët caã caác quöëc gia trïn thïë giúáicoá cöång àöìng ngûúâi theo Phêåtgiaáo Àaåi thûâa thò hònh aãnh QuanThïë Êm àïìu coá mùåt.

Trong vö söë lûúång Àaåi Böì-taát, Ngaâi laâ võ biïën thïí nhiïìuhònh haâi nhêët, coá mùåt khùæp saáuneão luên höìi. Qua möîi quöëc gia,Ngaâi biïën mònh àïí hoâa nhêåp vaâoàúâi söëng cuãa cû dên. Khúãi sûå tûâGandhara, khi trúã thaânh möåt võlinh thêìn àöåc lêåp, Ngaâi àaä thïíhiïån sûå nùng àöång trong hònhtûúáng. Trong caác bûác tûúång cuãangûúâi ÊËn cöí, ta àaä thêëy Ngaâixuêët hiïån vúái daáng dêëp cuãa bêåcvûúng quyïìn, quyá phaái. Thïënhûng, tröng Ngaâi cuäng rêët gêìnguäi, thên thiïån, chiïëc aáo húã àïënbuång, tay cêìm àoáa sen, taychöëng cùçm suy tû,… Nhûängcon ngûúâi àang àau khöí dïî bùætgùåp àûúåc sûå caãm thöng tûâ hònhaãnh naây cuãa Ngaâi.

Nhúâ con àûúâng Tú luåa, Phêåt

42

giaáo àaä coá mùåt trïn suöët chùångàûúâng naây tûâ Trung AÁ àïën vuângViïîn Àöng. Hònh tûúång Böì-taátQuan Thïë Êm, cuäng vêåy, àïënvaâ phaát triïín maånh trong nhûängnïìn vùn hoáa khaác nhau trïn suöëtchùång àûúâng buön baán. Möîi möåtvuâng coá caách àoán nhêån vaâ tiïëpbiïën àùåc trûng riïng. Àùåc biïåt,nïìn vùn hoáa Trung Hoa tiïëpnhêån hònh tûúång Böì-taát QuanThïë Êm hïët sûác phong phuá vaâàa daång. Trïn àêët nûúác TrungHoa, úã àêu coá cû dên Phêåt giaáosinh söëng thò úã àoá coá hònh boángcuãa Böì-taát Quan Thïë Êm.

Trung Hoa àûúåc xem nhûmöåt vuâng àêët tuyïåt vúâi cho tñnngûúäng Quan Thïë Êm beán rïîvaâ phaát triïín. Ngûúâi Trung Hoacoá cêu noái: “Gia gia Di Àaâ Phêåt,höå höå Quan Thïë Êm” ngùæn goånnhûng cuäng quaá àuã àïí diïîn taãsûå aãnh hûúãng maånh meä cuãaNgaâi úã vuâng àêët naây. Trongquaá trònh lõch sûã, Phêåt giaáovuâng àêët naây phaát sinh rêëtnhiïìu töng phaái, möîi töng phaáicoá caách tu têåp vaâ haânh tròriïng, tûâ àoá, hoå coá nhûäng neátsinh hoaåt khaác nhau. Thïënhûng, ngoaâi àiïím chung cuângdûåa trïn kinh àiïín Phêåt daåy,

hoå coá möåt niïìm tin chung: rêëtngûúäng möå Böì-taát Quan ThïëÊm vaâ thúâ phuång Ngaâi rêët thaânhkñnh. Têët caã nhûäng thaânh tûåuvùn hoáa cuãa tûâng giai àoaån lõchsûã àïìu coá sûå àoáng goáp cuãa Böì-taát. Búãi vò, hêìu hïët moåi lônh vûåcvùn hoáa Phêåt giaáo àïìu coá mùåtcuãa Ngaâi, tûâ triïët lyá tu têåp, vùnchûúng, nghïå thuêåt taåo hònh,àïën àúâi söëng sinh hoaåt tñnngûúäng dên gian,…

Theo tiïën trònh lõch sûã, banàêìu, caác hònh tûúång Böì-taátQuan Thïë Êm laâ thên nam,mang àêåm phong caách ÊËn. Dêìndaâ, nhûäng yïëu töë vùn hoáa TrungHoa bùæt àêìu xêm nhêåp vaâo. Vaâothúâi Nam Bùæc Triïìu (420-588),vua Vuä Thaânh cuãa Bùæc Tïì (550-576) bõ bïånh, mú thêëy Böì-taátQuan Thïë Êm trong hònh daángmöåt ngûúâi phuå nûä rêët àeåp, vaâ tûâàoá, Böì-taát Quan Thïë Êm thênnûä bùæt àêìu xuêët hiïån. Àêy laâ hiïåntûúång àùåc biïåt cuãa vùn hoáa Phêåtgiaáo Trung Hoa. Ngay tûâ khixuêët hiïån, hònh aãnh phuå nûä cuãaBöì-taát àaä thu huát tñn àöì Phêåt tûãrêët maånh. Thûåc tïë, thúâi gian naâyhònh aãnh Böì-taát Quan Êm Böì-taát thên nûä àaä xuêët hiïån trongnhûäng bûác hoåa dên gian.

43

Nhûng traâo lûunaây àaä vêëp phaãi sûåphaãn ûáng cuãa giúáitùng sô nïn vêînchûa phaát triïínmaånh. Àúâi Àûúângvêîn xuêët hiïånnhûäng bûác tûúångQuan Thïë Êm coárêu theo kiïíu rêucuãa àaân öngTrung Hoa. Loaåihònh tûúång naâyphöí biïën sang têånbaán àaão TriïìuTiïn, Nhêåt Baãn.Thïë nhûng, tûâ thïëkyã thûá VIII trúã àithò Böì-taát QuanThïë Êm thên nûäàaä phaát triïín vaâlan truyïìn maånhmeä khöng chó úã khu vûåc TrungHoa maâ coân lan toãa ra khùæp caácnûúác trong khu vûåc chõu aãnhhûúãng cuãa nïìn vùn hoáa naây.

Coá rêët nhiïìu truyïìn thuyïëtvïì sûå xuêët hiïån vaâ phöí biïën hònhaãnh thên nûä cuãa Böì-taát Quan ThïëÊm, trong àoá, cêu chuyïån QuanÊm Diïåu Thiïån àûúåc dên chuánghêm möå nhêët. Caâng vïì sau, hònhaãnh naây chiïëm võ trñ ûu thïë gêìn

nhû tuyïåt àöëi. Àïën thïë kyã thûáXVII, hònh aãnh Quan Êm TöëngTûã xuêët hiïån vaâ lan truyïìn maånhmeä. Tûâ àoá, hònh aãnh thên namcuãa Böì-taát bõ che khuêët dêìn vaâmêët hùèn trong dên gian. Ngaâynay, ngûúâi ta chó tòm thêëy hònhtûúáng thên nam cuãa Böì-taát trongcaác ngöi chuâa cöí chûá khöng thêëycoá saáng taác múái naâo.

Möåt neát vùn hoáa àùåc trûng

44

khaác, Trung Hoa vaâ caác quöëcgia lên cêån àïìu coá thaánh àõacuãa Ngaâi. Àoá laâ nhûäng ngoån nuáithiïng, núi Böì-taát Quan Thïë Êmhiïån thên àïí cûáu àöå chuáng sinh.Nhûäng ngoån nuái nöíi tiïëng nhêëtnhû Potalaka úã Têy Taång, nuáiPhöí Àaâ úã Triïët Giang, nuái NaTri úã Nhêåt Baãn, nuái Naksan úãTriïìu Tiïn, Hûúng Sún úã ViïåtNam àïìu àûúåc cho laâ núi tu têåpcuãa Böì-taát Quan Thïë Êm.

Têët caã hoâa quyïån vaâo nhautaåo nïn möåt baãn sùæc vùn hoáaQuan Thïë Êm riïng coá cuãa xûásúã Trung Hoa.

Sau khi hònh thaânh vaâ phaáttriïín maånh úã trïn àêët ÊËn, thòàïën thïë kyã thûá V, Böì-taát QuanThïë Êm múái bùæt àêìu “vûúåtbiïín” àïí àïën vúái caác quöëc giaÀöng Nam AÁ. Àïën bêët cûá vuângàêët naâo, hònh aãnh tûâ bi cuãa Ngaâicuäng luön àoáng giûä möåt vai troâquan troång trong cöång àöìngPhêåt giaáo. Caác nïìn vùn hoáakhaác nhau coá nhûäng lûåa choånkhaác nhau àïí thïí hiïån Ngaâi.

Trïn àûúâng lan toãa sangÀöng Nam AÁ, hònh tûúång Böì-taát Quan Thïë Êm àaä àïën vúái àaãoquöëc Sri Lanka. Cû dên núi àêygoåi Ngaâi vúái tïn Natha Deviyo.

Khi àïën àêy, dûúâng nhû hònhaãnh cuãa Ngaâi àaä che khuêët hayàöìng hoáa tñn ngûúäng dên gianNatha tûâng phöí biïën úã SriLanka. Trong thúâi gian tñnngûúäng Quan Thïë Êm hûngthõnh, quöëc gia naây àaä taåo nïnnhûäng hònh aãnh tuyïåt àeåp vïìNgaâi, dêëu tñch hiïån coân laânhûäng hònh tûúång bùçng àaá haybùçng àöìng àang àûúåc trûng baâytrong caác viïån baão taâng quöëcgia trong vaâ ngoaâi nûúác.

Vaâo thïë kyã thûá VII,Dvaravati (Thaái Lan) trúã thaânhmöåt trong nhûäng vûúng quöëchuâng maånh trong vuâng ÀöngNam AÁ. Cho duâ caác vuâng dêncû Dvaravati phêìn lúán theo Phêåtgiaáo Theravada, nhûng tûtûúãng Àaåi thûâa vêîn phaát triïín.Coá thïí, theo chên sûå aãnh hûúãngcuãa nghïå thuêåt ÊËn Àöå, tû tûúãngPhêåt giaáo Àaåi thûâa àaä àïën vaâokhoaãng thïë kyã thûá VII. Niïìm tinÀaåi thûâa àaä lan toãa maånh trongdên chuáng trong vaâi thïë kyã sauàoá vaâ diïån maåo cuãa Böì-taát QuanThïë Êm cuäng xuêët hiïån trongnghïå thuêåt Dvaravati vaâ taåo nïnnhûäng neát sinh àöång múái.

Tûâ khaá súám, ngûúâi Pyu, möåttrong böën töåc ngûúâi chñnh cuãa

45

Myanmar, àaä biïët àïën Böì-taátQuan Thïë Êm. Thïë nhûng, triïìuàaåi Pagan (1044 - 1287), khúãiàêìu tûâ vua Anawrahta (1044 -1077), múái thêåt sûå àaánh dêëumöåt thúâi kyâ núã röå. Luác naây, hoåthúâ phuång vaâ suâng baái Böì-taátQuan Thïë Êm nhû möåt võ thêìn.Mùåc duâ vua theo Phêåt giaáoTheravada, nhûng öng vêîn tñnphuång Quan Thïë Êm. Vaâo thúâikyâ naây, Böì-taát Di Lùåc vaâ QuanThïë Êm coá aãnh hûúãng rêët lúántrong àúâi söëng tñn ngûúäng cuãacû dên theo Phêåt giaáo.

Sûå thúâ phuång Quan Thïë Êmúã Campuchia bùæt àêìu núã röå vaâoàêìu thïë kyã thûá VII. Khi Phêåt giaáoàûúåc truyïìn baá vaâo àêët nûúácnaây, hònh aãnh cuãa Phêåt hay cuãamöåt võ Böì-taát maâ hoå ngûúäng möåàaä thïë chên caác võ thêìn baãn àõahay Hindu xuêët hiïån trûúác àoá.Danh xûng cuãa hoå cuäng gùænliïìn vúái tïn tuöíi cuãa võ Phêåt hayBöì-taát maâ hoå ngûúäng möå. Àiïínhònh laâ giai àoaån cai trõ cuãa vuaJayavarman VII (1181-1201),möåt trong nhûäng võ vua xuêët sùæcvaâ nöíi tiïëng nhêët cuãa thúâi kyâ vùnminh Angkor. Sau khi giaânh laåiàêët nûúác tûâ quên xêm lûúåcChampa, nùm 1181, öng àaä

thûåc hiïån möåt cuöåc chuyïínhûúáng maånh meä vïì mùåt tñnngûúäng. Thay vò tön thúâ caác võthêìn Hindu nhû caác võ vua trûúác,öng àùåc biïåt àïì cao vaâ tön thúâPhêåt giaáo Àaåi thûâa. Öng cho xêydûång nhiïìu cöng trònh kiïën truácnghïå thuêåt àùåc sùæc riïng mangàêåm dêëu êën Phêåt giaáo vaâ cuängtûå nhêån mònh laâ hoáa thên cuãaBöì-taát Quan Thïë Êm.

Triïìu àaåi cuãa vuaJayavarman VII àaánh dêëu àónhcao cuãa nghïå thuêåt Khmer. Laâmöåt Phêåt tûã thuêìn thaânh, öngcuãng cöë laåi vûúng quyïìn Khmerhuâng maånh, xêy dûång nïn möåtvûúng quöëc cuãa loâng tûâ bi vöbúâ bïën. Kïí tûâ khi öng tuyïn böëmònh laâ hoáa thên cuãa Böì-taátQuan Thïë Êm, tñn ngûúäng naâybùæt àêìu lan toãa vaâ phaát triïínmaånh trïn toaân vûúng quöëc vaâàêy laâ thúâi gian hûng thõnh nhêëtcuãa tñn ngûúäng Quan Thïë Êmtrïn vuâng àêët cuãa ngûúâi Khmer.Nhûäng bûác tûúång vïì àûác Phêåtvaâ Böì-taát Quan Thïë Êm hêìu nhûcoá mùåt khùæp caác ngöi àïìn linhthiïng trïn toaân quöëc.

Vò thïë, thaânh tûåu nöíi bêåtnhêët cuãa thúâi kyâ naây vaâ cuäng laâcuãa toaân böå nïìn vùn minh

46

Angkor coá dêëu êën rêët àêåm cuãatñn ngûúäng Quan Thïë Êm, àùåcbiïåt nhêët laâ thúâi kyâ Bayon (1177-1230). Vúái nhûäng bûác tûúång böënmùåt cuâng nuå cûúâi bñ hiïím vaâ khoáhiïíu àaä laâm ngêy ngêët nhûäng aiàaä tûâng àïën àêy chiïm ngûúäng,tûâ nhûäng du khaách bònh thûúângàïën nhûäng nhaâ nghiïn cûáu, àïìnBayon àûúåc xem laâ àónh caonghïå thuêåt trong quêìn thïí kiïëntruác Angkor.

Vûúng quöëc Champa cöícuäng ghi nhêån dêëu êën sêu àêåmniïìm tin Böì-taát Quan Thïë Êm.Phêåt giaáo maånh meä nhêët úãvûúng quöëc naây laâ vaâo thúâi kyâIndrapura (875-920). Hoå xêydûång kinh àö úã Indrapura(Àöìng Dûúng, thuöåc QuaãngNam ngaây nay). Tûâ àoá, vuângàêët naây àûúåc xem laâ àêët thaánhcuãa ngûúâi Chùm. Caác cöngtrònh vùn hoáa nghïå thuêåt Phêåtgiaáo giai àoaån naây àïí laåi cho tathêëy ngûúâi dên Champa cuängngûúäng möå Böì-taát Quan ThïëÊm khaá maånh. Nhûäng phaáthiïån múái cuãa ngaânh Khaão cöíhoåc trong nhiïìu nùm gêìn àêy,cho thêëy suöët daãi àêët miïìnTrung, tûâ Quaãng Bònh àïënBònh Thuêån vaâ caã vuâng cao

nguyïn miïìn Trung, núi tûângcoá dêëu chên ngûúâi Chùm àïìucoá tûúång Phêåt. Töíng cöång coákhoaãng trïn dûúái 40 tûúång Phêåt,trong àoá tûúång Böì-taát Quan ThïëÊm chiïëm 12 tûúång.

Lõch sûã coân ghi nhêån võ vuanöíi tiïëng Jaya Indravarman tönthúâ Böì-taát Quan Thïë Êm vaâ àaäxêy dûång tu viïån Phêåt giaáo ÀöìngDûúng úã Indrapura, kinh àöcuãa ngûúâi Champa thúâi bêëy giúâ.Àúâi söëng cuãa caác tu sô söëngtrong tu viïån naây do hoaâng giataâi trúå vaâ chñnh tu viïån naây cuänggoáp phêìn taåo nïn sûác maånh cuãavûúng triïìu Indrapura. Di tñchPhêåt hoåc viïån naây ngaây nay vêîncoân töìn taåi. Phêåt hoåc viïån àûúåcxêy dûång taåi kinh àö Indrapurachûáng toã rùçng nïëu àaåo Phêåtkhöng àûúåc xem laâ quöëc giaáocuãa Champa thúâi àoá, thò àaåoPhêåt cuäng giûä möåt vai troâ quantroång trong àúâi söëng têm linhcuãa giai cêëp phong kiïën thöëngtrõ vaâ dên chuáng Chùm.

Hún nûäa, Bi kyá ÀöìngDûúng cho biïët, Vua IndrapuraII àaä cho xêy dûång tu viïån Phêåtgiaáo vaâ möåt ngöi àïìn traáng lïåàïí thúâ phuång Böì-taát Quan ThïëÊm vaâo nùm 875 vaâ àùåt tïn cho

47

ngöi àïìn la â LaksmindraLokesvara Svabhayada. Vò thïë,khi mêët, vua coá tïn múái:Laksmindra BhumisvaraGramasvamin. Tûâ àoá ta thêëyvua àaä àûúåc àöìng nhêët vúái danhhiïåu Böì-taát Lokesvara.

Ngoaâi ra, cû dên ÀöngNam AÁ haãi àaão cuäng àoán nhêånvaâ tñn phuång Böì-taát Quan ThïëÊm. Cuäng trong thúâi kyâ núã röå,hònh tûúång cuãa Ngaâi àaä lan àïëncaác vuâng àaão cuãa Malaysia vaâIndonesia. Ngaâi thêåm chñ coâncoá mùåt úã têån àaão quöëc Phillipine,möåt quöëc gia haãi àaão úã vïì phñacûåc Àöng cuãa khu vûåc ÀöngNam AÁ. Hiïån nay, caác bûác tûúångcuãa Böì-taát Quan Thïë Êm vêîn coânúã Malaysia, Indonesia vaâPhilipine nhû nhûäng nhênchûáng cho sûå hiïån hûäu cuãaNgaâi trong quaá khûá trïn nhûängàaão quöëc naây.

Nhòn chung, khi àïën vúái cûdên Sri Lanka vaâ Àöng Nam AÁ,Ngaâi xuêët hiïån vúái thên hònhmöåt traáng sô, mònh trêìn chênàêët. ÚÃ quöëc àöå naâo, Ngaâi sûãduång chiïëc khöë cuãa cû dên úãàoá. Duâ vêåy, khi ngùæm nhònnhûäng bûác tûúång cuãa Ngaâi, tavêîn thêëy neát uy nghi, tñnh an

nhiïn tûå taåi vaâ loâng tûâ bi luönhiïín hiïån trïn tûâng daáng dêëp,tûâng tû thïë... Caác nhaâ nghiïncûáu cho rùçng, Ngaâi laâ sûå töínghoâa têët caã nhûäng tinh tuáy cuãacaác tön giaáo coá mùåt trong tûângvuâng cû dên thúâi bêëy giúâ. Vïìmùåt xaä höåi, Ngaâi xuêët hiïån àaägoáp phêìn dung hoâa têët caã nhûängxung àöåt vïì tön giaáo.

Theo hai con àûúâng lan toãaàoá, Ngaâi àaä àïën Viïåt Nam vaâhoâa quyïån vaâo àúâi söëng tñnngûúäng cuãa ngûúâi Viïåt. Vúáingûúâi Viïåt, Ngaâi luön laâ ngûúâimeå. Ngûúâi ta chûa tòm thêëy thêntûúáng Nam cuãa Ngaâi trong ngöichuâa Viïåt naâo ngoaâi hònh tûúángTiïu diïån àaåi sô. Xuyïn suöëtchiïìu daâi lõch sûã, ngûúâi Viïåtcuäng coá nhiïìu nhêån thûác khaácnhau vïì Ngaâi. Ban àêìu, Ngaâixuêët hiïån nhû nhûäng võ thêìnàêìy quyïìn nùng tûâ trïn trúâi.Dêìn daâ, Ngaâi hoáa thên trongcaác võ tyâ-kheo coá uy àûác vaâ thêìnlûåc phi phaâm. Ngaâi laåi hoáa thênlaâm Thõ Kñnh, möåt ngûúâi phuånûä chên chêët, khöng biïët àïëngiêån húân, gioãi chõu àûång, àêìytònh nhên aái,... Àêy laâ möåt hònhtûúáng àùåc trûng cuãa nïìn vùnhoáa Viïåt. Vaâ cuäng tûâ àêy, Ngaâi

48

caâng gêìn guäi, thên quen hún vúáimoåi têìng lúáp cû dên trong xaähöåi Viïåt Nam.

Ngaâi la â ngûúâi meå baodung, àêìy loâng tûâ bi vaâ àöålûúång. Ngûúâi Phêåt tûã Viïåt Namcoá viïåc gò cuäng muöën àïën àaãnhlïî vaâ cêìu nguyïån Ngaâi àïí tòmsûå bònh an, xoáa tan bao nöîi mïåtnhoåc tûâ cuöåc söëng nhiïìu böånbïì,... Ngaâi quaá àöîi thên quen,vò thïë, chuáng sinh àaä khöngngêìn ngaåi tön thúâ Ngaâi bêët cûánúi naâo maâ hoå cêìn, tûâ trongchñnh àiïån chuâa, trïn nhûängngoån àöìi linh thiïng cho àïënnhûäng núi nguy hiïím dûä döåi,...

Ngaây nay, ài bêët cûá núiàêu trïn thïë giúái naây, ta àïìuthêëy sûå hiïín hiïån cuãa Ngaâi. Búãi

vò, ai biïët àïën Phêåt giaáo thò biïëtàïën sûå vi diïåu cuãa Böì-taát QuanThïë Êm. Vúái àûác tñnh trñ tuïå,Ngaâi xoáa tan moåi sûå mï múâ;bùçng con àûúâng tu chûáng,Ngaâi khuyïën khñch haâng hêåuhoåc vûäng chñ tu haânh; àûác tñnhtûâ bi cuãa Ngaâi nhiïëp phuåc contim cuãa giúái Phêåt tûã tûâ tri thûácàïën bònh dên; haånh nguyïåncûáu àöå chuáng sinh cuãa Ngaâiàaä hêëp dêîn chuáng sinh trongsaáu neão. Ngaâi àaä ban chochuáng sinh quaá nhiïìu, lúåi ñchmaâ Ngaâi àûa àïën cho nhûängngûúâi biïët tön thúâ, tñn phuångNgaâi laâ khöng thïí àïëm kïí...

Kñnh laåy àûác Quan thïë êm,võ àaåi sô biïën thïí moåi thên hònhmaâ du hoáa moåi quöëc àöå.

VIÏÎN PHÛÚNGNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅC

Ra ài tûâ àöå luên höìiBaân chên moân moãi dûúái trúâi àiïu linhQuï hûúng khùæc khoaãi dùåm trònhNhûäng chiïìu sûúng khoái nghe tònh ngöín ngangCon tim mêëy bêån baâng hoaângViïîn phûúng múái hiïíu lang thang kiïëp ngûúâi.

49

What will remain as my legacy? Flowers in the spring,The hototogisu in summer,And the crimson leaves of

autumn.Di saãn cuãa töi seä coân laåi gò?Nhûäng àoáa hoa trong muâa xuên,Nhûäng con chim cu trong muâa haå,Vaâ nhûäng chiïëc laá àoã cuãa muâa thu.

Trong lúâi phaát biïíu khinhêån giaãi Nobel cuãa öng vaâonùm 1968, Yasunari Kawabataàaä trñch dêîn baâi thú trïn àêycuãa Ryoâkan vaâ thïm rùçngRyoâkan àaä truyïìn ài nhûängtinh thêìn vaâ rung caãm cuãangûúâi Nhêåt ngaân xûa.

Trong quyïín Thiïìn vaâ vùnhoáa Nhêåt Baãn, Daiset-T-Suzukiàaä viïët rùçng: “Khi chuáng töi biïëtmöåt ngaâi Ryoâkan thò chuáng töi biïëthaâng trùm haâng ngaân ngaâi

PHAÁP THUÃY PHAÁP THUÃY PHAÁP THUÃY PHAÁP THUÃY PHAÁP THUÃY

Ryokan trong nhûäng con timngûúâi Nhêåt”.

Nhû vêåy, thú ca cuãa Ryoâkancoá möåt võ trñ àùåc biïåt trong thiïìnhoåc vaâ vùn hoáa Nhêåt Baãn. Vaâ sauàêy laâ nhûäng biïn dõch toám tùætvïì Ryoâkan vaâ thi phêím cuãa Ngaâi.

Ryoâkan sinh vaâo khoaãngnùm 1758 (?) taåi laâng Izumozakitónh Echigo úã búâ biïín phña têy

50

nûúác Nhêåt, böë cuãa Ngaâi laâ möåtthön trûúãng àöìng thúâi cuäng laâmöåt thûúng nhên rêët giaâu coá vaâthaânh àaåt. Ryoâkan coá hai em traivaâ möåt em gaái.

Ryoâkan àùåc biïåt khöngthñch nhûäng giúái haån cuãa têët caãsûå giaã taåo cuãa thïë gian, nhûängsûå troái buöåc do con ngûúâi àùåtra röìi trúã laåi raâng buöåc conngûúâi. Vò vêåy, Ngaâi àaä xuöëngtoác vaâ tu hoåc úã möåt thiïìn viïåntaåi àõa phûúng vaâo luác 18 tuöíivaâ trúã thaânh nhaâ sû vaâo nùm 22tuöíi. ÚÃ àêy, khöng thêëy nhùæcàïën meå cuãa Ryoâkan, nhûng roäraâng qua thú ca cuãa Ngaâi, ta coáthïí biïët àûúåc baâ laâ möåt conngûúâi trang nhaä vaâ khaã aái.

Ryoâkan viïn tõch vaâo ngaây6-1-1831. Sû cö Teishin laâ ngûúâiúã bïn caånh Ngaâi nhûäng ngaâycuöëi àúâi vaâ ghi laåi baâi thú saucuâng cuãa Ngaâi:Life is like a dewdrop,Empty and fleeting;My years are goneAnd now, quivering and frail,I must fade away.Cuöåc àúâi nhû nhûäng gioåt sûúng,Röîng khöng vaâ thoaáng qua mau;Nhûäng nùm thaáng cuãa töi àaä

qua röìi

Giúâ àêy run run mong manh vaâtaåm búå,

Töi phaãi luån taân ài thöi.Böën nùm sau, vaâo nùm 1835

Teishin xuêët baãn möåt baãn sûutêåp thú cuãa Ryoâkan, àùåt tïn laâHasu No Tsuyu (Nhûäng haåtsûúng trïn laá sen).

Ryoâkan thuöåc thiïìn phaáiSoâtoâ, thiïìn phaái nêìy coá xuêët xûátûâ Trung Quöëc vaâ do thiïìn sûDoâgen (Àaåo Nguyïn 1200-1253) àûa vaâo Nhêåt Baãn.

Doâgen nhêën maånh úã haiàiïím:

1. Shikantaza, tûác laâ khöngcoá chuã àïì trong khi toåa thiïìn,àoá laâ sûå buöng boã têët caã nhûängyá niïåm töët hay xêëu, giaác ngöå haymï hoùåc.

2. Shushoâ Ichigyoâ, tûác laâthûåc haânh vaâ giaác ngöå laâ nhêëtquaán. Khöng coá sûå àöën ngöå(There is no sudden enlighten-ment). Sûå giaác ngöå khöng thïítaách rúâi ra khoãi sûå thûåc haânh.

Thïë nhûng àiïìu àùåc biïåtcuãa thiïìn phaái Soâtoâ laâ möåt thiïìnsû sau khi àaä traãi qua möåt thúâigian tu hoåc trong tu viïån, phaãidu hoáa tûâ núi nêìy sang núi khaácnhû mêy vaâ nûúác. Àêy laâ möåt

RYOKANVÕ THIÏÌN SÛ CUÃA NHÛÄNG

VÊÌN THÚ & NEÁT CHÛÄ

51

truyïìn thöëng maâ ai cuäng phaãithûåc haânh.

Ryoâkan laâ möåt ngûúâi tu khöíhaånh, nhûng sûå khöí haånhkhöng laâm cho ngaâi trúã nïncaách biïåt vúái quêìn chuáng maâlaåi laâm cho Ngaâi cúãi múã vaâ dïîmïën hún. Do àoá Ryoâkan àaä trúãlaåi núi phöë thõ vúái àöi baân tayphuång sûå vaâ ban phaát haånh phuác(Returned to the market placewith bliss-bestowing hands).

Traång thaái àûúåc miïu taãtrong nhûäng giai àoaån thiïìn nöíitiï ëng sau cuâng cuãa Tenoxherding pictures (Thêåp muåcngûu àöì), àónh cao cuãa haânhgiaã, laâ nhêåm vêån, vö têm vaâ tûåtaåi; thïë nhûng laåi diïîn taã àûúåcnhûäng caãm xuác vúái vö söë hònhthûác caãm tûúãng cuãa nhên loaåi.Àiïìu àoá cho thêëy rùçng vö têmtuyïåt àöëi khöng laâ phaãi vö caãmvaâ dûãng dûng.

Chuáng ta haäy àoåc tiïëp vêìnthú cuãa Ryoâkan:With no-mind, blossoms invitethe butterfly;With no-mind, the butterfly vis-its the blossoms.When the flower blooms, thebutterfly comes;

When the butterfly comes, theflower blooms.I do not “know ” others,Others do not “know” me.Not-knowing each other wenaturally follow the Way.Vúái sûå vö têm hoa núã múâi

bûúm bûúám;Cuäng vúái sûå vö têm bûúm bûúám

viïëng hoa núã.Khi hoa núã bûúm bûúám àïënKhi bûúám àïën hoa núã.Töi khöng biïët ngûúâi khaácNgûúâi khaác khöng biïët töi,Chùèng biïët lêîn nhau, ngûúâi ta

vaâo Àaåo möåt caách tûå nhiïn.Chûä “Biïët” úã àêy laâ phên biïåt

àöëi àaäi, laâ nhõ nguyïn “chùèng biïëtlêîn nhau”, laâ bêët nhõ (Non-dual-ity), laâ khöng chêëp thuã, laâ khöngtranh giaânh, haäy tûå mònh buöngboã (Don’t cling! Don’t strive!Abandon yourself!).

Chuáng ta cuäng caãm thêëymöåt tñnh caách maånh meä trongthú cuãa Ryoâkan la â Muju:vö thûúâng.This world is a dream,

passing away like dew.Long ago, I often drand sakeâ

at this house;Now only the earth

52

Covered with plum blossoms.Trêìn gian laâ möåt giêëc mú, tanbiïën ài nhû möåt gioåt sûúng.Ngaây xûa töi vêîn thûúâng uöëngrûúåu Sakeâ taåi cùn nhaâ nêìy;Bêy giúâ chó laâ baäi àêëtPhuã àêìy hoa mêån.

Ryoâkan viïët khoaãng 1000baâi thú, àoá laâ möåttrong nhûäng böåsûu têåp thú cöí cuãathïë kyã XVIII. Bêygiúâ ngûúâi ta chó múáitòm àûúåc 100 baâithú tiïëng Hoa vaâ103 baâi thú Nhêåt(101 waka va â 2Haiku). Hêìu hïëtthú cuãa Ryoâkan àïìuliïn quan àïën àúâisöëng haâng ngaâycuãa Ngaâi nhû khêëtthûåc, chúi àuâa vúáitreã con, thùm viïëngcaác nöng dên.Ngaâi cuäng viïët thú vïì tònh yïuvaâ vïì àaåo Phêåt. Àùåc biïåt laâ thiphêím Hasu No Tsuyu (Nhûänghaåt sûúng trïn laá sen - Dew-drops on a Lotus leaf).

Thú cuãa Ryoâkan khöngchaãi chuöët vaâ goåt giuäa. Noá tûåphaát, tûå sinh vaâ trûåc tiïëp, àún

giaãn vaâ tinh khiïët. Ryoâkan cuängàaä nöíi tiïëng laâ möåt trong nhûängngûúâi viïët chûä àeåp vô àaåi nhêëtcuãa nûúác Nhêåt. Vaâ Ryoâkan àûúåcquyá mïën búãi hai taâi nùng àöåcàaáo, thú trûä tònh vaâ loaåi chûä àeåptrong thú.

Nhiïìu luác Ryoâkan cuäng coánhûäng giêy phuát phiïu böìng

laâm cho ta liïn tûúãng àïën LyáBaåch, Lyá Baåch thò: Cûã böi yïuminh nguyïåt, àöëi aãnh thaânh tamnhên. Coân Ryoâkan thò:Only two in the garden:Plum blossoms at their peakAnd an old man full of years.“Chó coá hai keã trong vûúân:

53

Cêy mêån núã hoa trïn àêìuchuáng noá

Vaâ möåt öng giaâ luöëng tuöíi”.Nhû àaä noái, thiïìn phaái Soâtoâ

khöng taách rúâi sûå chûáng ngöå rakhoãi thûåc haânh, giûäa thûåc haânhvaâ chûáng ngöå laâ möåt. Àiïìu àoácho thêëy rùçng têm vúái caãnhcuäng laâ nhêët nhû, têm thanhtõnh thò quöëc àöå thanh tõnh, nhûnhûäng vêìn thú sau:If you speak delusion, every-thing becomes a delusion;If you speak the truth, every-thing becomes the truth.Outside the truth there is nodelusion,But outside delusion there is nospecial truth.Folowers of Buddha’s Way!Why do you so earnestly seekthe truth in distant places?Look for delusion and truth inthe bottom of your own hearts.Nïëu em noái lúâi lûâa döëi, moåi viïåc

àïìu trúã nïn lûâa döëi;Nïëu em noái sûå thêåt, moåi viïåc àïìu

trúã thaânh chên thêåt.Bïn ngoaâi sûå thêåt khöng coá sûå

lûâa döëi.Bïn ngoaâi sûå lûâa döëi khöng coá

sûå thêåt caá biïåt.

Nhûäng ngûúâi cuãa Àaåo Phêåt!Taåi sao em laåi thiïët tha ài tòm

sûå thêåt úã àêu xa?Haäy tòm sûå lûâa döëi vaâ sûå thêåt

chñnh têån àaáy loâng em.

Tuy nhiïn, Ryoâkan cuängnhû nhûäng võ thiïìn sû khaác,khöng muöën ngûúâi nghe vûúángvaâo yá niïåm vaâ ngön ngûä, duâ àoálaâ ngön ngûä cuãa giaáo phaáp. Vòvêåy, caác thiïìn sû hay coá nhûängphaãn biïån trong caách noái cuãacaác Ngaâi:Who says my poems are poems?My poems are not poems.After you know my poems arenot poems,Then we can begin to discuspoetry!Ai noái thú cuãa töi laâ thú?Thò thú cuãa töi khöng phaãi laâ thú.Sau khi em hiïíu thú cuãa töi

khöng phaãi laâ thú,Thò chuáng ta coá thïí baân luêån

vïì thú.Chû Töí vaâ chû võ thiïìn sû

thûúâng söëng möåt cuöåc àúâi thanhàaåm, àún sú, nhûng sûác maånhcuãa sûå giaãi thoaát vaâ veã àeåp cuãatêm höìn phuång sûå. Chuáng tahöm nay thêåt khoá saánh kõp. Búãivò, àúâi söëng cuãa chuáng ta mang

54

quaá nhiïìu phuå tuâng cöìng kïình.Noá laâm cho chuáng ta chuá yá àïënphuå tuâng maâ nhiïìu luác quïnmêët hûúáng ài. Trong luác chuángta rêët muöën ài àuáng hûúáng, thïënhûng laåi luön bõ chïåch hûúáng.Buddha is your mindAnd the Way goes nowhere.Don’t look for anything but this.If you point your cart NorthWhen you want to go South,How will you arrive ?

Phêåt laâ têm cuãa emVaâ Àaåo khöng úã bêët cûá núi àêu.Àûâng tòm kiïëm gò caã ngoaåi trûâ

caái (têm) nêìy.Nïëu em hûúáng muãi xe vïì

phûúng BùæcTrong khi em muöën ài vïì

hûúáng Nam,Thò laâm sao em àïën àûúåc?

Thïë nhûng, chuáng ta laåi ñtcoá can àaãm boã hïët caác phuå tuâng,hay chó boã búát moåi tiïån nghi cuãacuöåc söëng àïí trúã vïì vúái veã àeåpàñch thûåc cuãa ngûúâi tu sô.Keeping out of the rainToday, while begging food, asudden downpour.I wait out the storm in a smallshrine.

Laughing— one jug for water,one bowl for rice.My life is like an old run-downhermitage-Poor, simple, quiet.Truá mûaHöm nay, trong khi khêët thûåc,

bêët chúåt cún mûa rúi.Töi chúâ dûúái voâm cûãa cuãa möåt

àiïån thúâ nhoã.Tûác cûúâi – möåt bònh àûång nûúác,

möåt baát àûång cúm.Àúâi töi giöëng cùn lïìu tu khöí haånh

suy suåp -Ngheâo, àún sú, yïn tônh.

Trïn àêy laâ nhûäng biïndõch toám tùæt tûâ taác phêím OneRobe One Bowl (Nhêët y nhêët baát)cuãa John Stevens nhû möåt lúâiseã chia àïí goáp phêìn höî trúå tinhthêìn nöî lûåc cuãa anh em hoåc tùngtrong tu viïån Quaãng Hûúng GiaâLam. Xin anh em xem àêy nhûmöåt kyã niïåm àïí nhúá vïì nhûängngaây cuâng tu hoåc vúái nhau.

QUAÃNG HÛÚNG GIAÂ LAMMuâa Vu lan PL 2549

55

Möîi muâa heâ àïën, caácChuâa, Tõnh xaá, Phêåthoåc viïån laåi töí chûác

ba thaáng an cû kiïët haå, àïí chûTùng coá núi an truá öín àõnh,cuâng nhau saách têën trong viïåctu têåp, thuác liïîm thên têm, traudöìi giúái àûác. Trong àoá, nghithûác quaá àûúâng cuäng àoáng goápmöåt phêìn khöng nhoã vaâo viïåc

thaânh tûåu giúái haånh cuãa chûTùng trong ba thaáng an cû,àöìng thúâi taåo àiïìu kiïån cho àaânna tñn thñ àïën chöën toâng lêmphaát têm cuáng dûúâng vaâ nghephaáp, tu têåp phûúác trñ.

Quaá àûúâng laâ möåt nghithûác duâng cúm cuãa chû TùngNi trong ba thaáng an cû kiïëthaå. Tûâ Quaá àûúâng xuêët phaát

VAÂI NEÁT VÏÌ NGUÖÌN GÖËC VAÂ NGHÔA CUÃA TÛÂ

“QUAÁ ÀÛÚÂNG”TRONG PHÊÅT GIAÁO

PHAÁP ÊËNPHAÁP ÊËNPHAÁP ÊËNPHAÁP ÊËNPHAÁP ÊËN

56

tûâ Trung Quöëc, àïí chó möåttrong nhûäng phûúng thûác sinhhoaåt cuãa chû Tùng Ni trongcaác tûå viïån. Àiïìu naây coá sûåkhaác biïåt vúái viïåc cêìm baát àikhêët thûåc cuãa Tùng àoaân ÊËnàöå. Khi àûác Thïë tön coân taåithïë, hùçng nùm chû Tùng Ni ancû vaâo muâa mûa, têët caã àïìutrúã vïì söëng chung trong caáctinh xaá. Trong thúâi gian naây,chû Tùng khöng ài khêët thûåc,àaä coá thiïån nam, tñn nûä, àïëntaåi truá xûá “àïí baát” vaâ lo tûá sûåcuáng dûúâng(1). Tûâ àoá, úã TrungQuöëc cuäng nhû úã Viïåt Nam,trong chöën toâng lêm, y theothanh quy thûúâng ngaây, luácdu âng cúm thò tû â Phûúngtrûúång cho àïën Sa di àïìu vaâoTrai àûúâng duâng cúm, goåi laâùn quaá àûúâng. Trûúác khi duângcúm, têët caã cuâng nghe chuöngniïåm Phêåt cuáng Quaá àûúâng,sau àoá yïn tõnh duâng cúm. Ùncúm xong laåi àöìng thanh niïåmPhêåt kïët thuác buöíi Quaá àûúângvaâ rúâi Trai àûúâng(2).

Theo Cöí àaåi Haán ngûä tûâàiïín, “quaá” tûác laâ “kinh quaá,traãi qua”. Lyá Xuên Traåch viïët:“kinh quaá Trai àûúâng, nhû onglêëy mêåt”(3).

Àûúâng laâ chó Trai àûúâng,coân goåi laâ Nguä quaán àûúâng, laânúi duâng cúm cuãa chû Tùng. Vòngûúâi trong tûå viïån àöng àuác,nïn viïåc duâng phûúng thûác Quaáàûúâng àïí ùn cúm têåp thïí seä coánhiïìu lúåi ñch.

ÚÃ goác àöå nguyïn nghôa,theo Haán ngûä àaåi tûâ àiïín, vaâoàúâi Àûúâng, thñ sinh sau khiàêåu Tiïën sô, àïìu do quan chuãkhaão dêîn àïën Àö àûúâng ra mùætTïí tûúáng, goåi laâ Quaá àûúâng.Thúâi xûa, àûúng sûå bõ khúãi töëàûúåc dêîn àïën cöng àûúângchõu thêím vêën cuäng goåi laâQuaá àûúâng.

Theo Tûâ àiïín Phêåt hoåc Huïåquang, Quaá àûúâng laâ núi Tùngchuáng àïën thoå thûåc, hoùåc Tùngchuáng vaâo Trai àûúâng thoå thûåcmaâ khöng khúãi têm tham trûúác,nïn goåi laâ Quaá àûúâng.

Theo Trung Hoa Phêåt hoåctûâ àiïín, vaâo Tùng àûúâng duângcúm goåi laâ Quaá àûúâng.

Nhû vêåy, Tùng chuáng vaâoTrai àûúâng duâng cúm trong tûåviïån laâ möåt thúâi khoáa quantroång, trong thúâi gian thoå thûåcthò cêìn phaãi khöng tham, khöngsên, lùæng loâng thúã nheå maâ

57

tiïëp thoå cuáng dûúâng, tõch giaãtu chún. Nhû böën cêu kïådûúái àêy:Tûâ bi hyã xaã biïën phaáp giúái,Tñch phûúác kïët duyïn lúåi

nhên thiïn,Thiïìn tõnh giúái haånh bònh àùèng

nhêîn,Taâm quñ caãm ên àaåi nguyïån

têm(4).

Cöí àûác daåy, theo chuángQuaá àûúâng, coá taám àiïìu lúåi ñch.Taám àiïìu lúåi laâ:

1. Khöng giaäi àaäi, chñnh laâkhöng phoáng dêåt. Trûúác khi quaáàûúâng àaánh baãng ba lêìn, goåi laâ“Tam thöng” (thöng tûác laâ thöngbaáo). Thöng thûá nhêët àïí chuêínbõ Quaá àûúâng; thöng thûá hai àïímoåi ngûúâi mùåc aáo àùæp y, ài vaâoTrai àûúâng tuêìn tûå maâ ngöìi;Thöng thûá ba laâ yïn tônh vaânhêîn naåi àúåi Hoâa thûúång vaâochûáng trai. Laâm nhû vêåy laâ àïímoåi ngûúâi khöng bõ tñnh giaäi àaäilaâm aãnh hûúãng.

2. Tiïët kiïåm cöng sûác khi doånquaá àûúâng. Ban haânh àûúâng vaânhaâ bïëp luác doån cúm vaâ àöì ùnlïn tiïån goån, coá thïí doån cheán-àuäa-cúm-rau qua möåt lêìn maâthöi, luác thu doån cuäng laâm àûúåc

nhanh.3. Bònh àùèng vö ngaä. Moåi

ngûúâi àïìu coá cúm - rau nhûnhau, Hoâa thûúång, sa di àïìukhöng coá sûå cuáng dûúâng khaácbiïåt, thïí hiïån ra tñnh bònh àùèngtrong Phêåt giaáo.

4. Khöng thiïn võ vïì àöì ùncuãa chuáng. Moåi ngûúâi thoå nhêånvêåt phêím cuáng dûúâng àïìu bònhàùèng, àûúåc phên phöëi bùçngnhau, dinh dûúäng cuäng àûúåcquên bònh. Àöëi vúái thên thïícuäng coá àiïìu lúåi. Sûå phên phöëibònh àùèng cuäng goáp phêìn thayàöíi thoái quen khöng töët cuãa caácthaânh viïn trong tùng chuáng.

5. Àöìng cam cöång khöí. Moåingûúâi khöng nïn coá sûå choånlûåa, àöëi vúái bêët cûá moán êím thûåcnaâo luác ùn cuäng tûúãng nhû nïëmvõ cam löì, khöng coá têm phênbiïåt, maâ nïn sanh têm vö cuânghoan hó.

6. YÁ niïåm töìn taåi. Àònh chócaác ngoaåi duyïn voång àöång,quaán tûúãng sûå böë thñ cuãa àaânna tñn thñ laâ khoá tiïu, ùn cúmchó nhû duâng thuöëc maâ thöi,khi voång niïåm vûâa khúãi lïn liïìnvêån duång àïën yá thûác coá khúãitûác coá diïåt, nïn goåi laâ yá niïåmtöìn taåi.

58

7. Nhû phaáp nhû lyá. Tûâ àúâiÀûúâng vïì sau, ngûúâi cuãa Tûåviïån ngaây caâng nhiïìu, nhêët laâluác truyïìn giúái, thûúâng coá trïnngaân ngûúâi. Nïëu nhû khöng lêåpra quy tùæc Quaá àûúâng, têët seähö în loa ån. Nghi thûác Quaáàûúâng seä taåo nïn trêåt tûå, coá trêåttûå thò khöng nhûäng khiïënngûúâi loâng an àaåo öín maâ coânthïí hiïån àûúåc tinh thêìn nghiïmtõnh cuãa Phêåt giaáo.

8. Khúãi chó oai nghi. Laâ àïåtûã Phêåt, phaâm laâm viïåc gò cuängcêìn thïí hiïån sûå giaác tónh. Quaáàûúâng khöng ngoaâi lïå àoá, noáphaãi thïí hiïån àûúåc oai nghi tïëhaånh, khiïën keã thêëy ngûúâi ngheàïìu sanh têm hoan hó maâ khúãiniïåm cung kñnh. Nhû thïë chñnhlaâ hiïån thên thuyïët phaáp.

Tûâ khi Phêåt giaáo TrungQuöëc truyïìn vaâo Viïåt Nam,ngoaâi kinh àiïín chûä Haán ra,nïìn vùn hoáa Phêåt giaáo cuãangûúâi Trung Quöëc cuäng àûúåcdu nhêåp theo, trong àoá coá caácnghi thûác cuãa truyïìn thöëng Ancû kiïët haå. ÚÃ Viïåt Nam, nghithûác Quaá àûúâng trong ba thaángan cû laâ khöng thïí thiïëu. Duâcho chû tùng coá Phêåt sûå àaàoan àïën mêëy ài nûäa thò viïåc

Quaá àûúâng têët khöng thïí boã(trûâ khi àûúåc Tùng sai) vaâ coinhû àoá la â möåt phêìn traáchnhiïåm cêìn thiïët cuãa baãn thên.Cho àïën ngaây nay, nghi thûácQuaá àûúâng úã Viïåt Nam vêînàûúåc duy trò nghiïm tuác, àiïìuàoá chûáng minh möåt caách huânghöìn vïì sûå quan troång cuãa lïînghi trong Phêåt giaáo. Thöngqua viïåc tra cûáu vaâ khaão saátvïì vêën àïì trïn, chuáng töi chorùçng Phêåt giaáo Viïåt Nam àaä,àang vaâ seä gòn giûä maäi neát àeåpmang àêåm neát vùn hoáa Phêåtgiaáo trong sûå trong saáng cuãabaãn sùæc dên töåc.————(1) Phêåt hoåc khaái luêån – ThñchChún Thiïån.(2) Trung Quöëc Phêåt giaáo Baáchkhoa toaân thû.(3) http://www.bliayad.org/ar-ticles/pages/0076.htm(4) www.fgs.org.tw/Temple/Temple-7.htm

59

Thaáng Baãy laåi vïì, möåtmuâa Vu lan sùæp àïën,vang àêu àêy nhûäng

tiïëng kinh, tiïëng kïå ca tuång vïìcöng ún sinh thaânh vaâ dûúängduåc cuãa cha cuãa meå. Hún thïënûäa, nhûäng ngûúâi con trïn toaâncêìu àang lùæng àoång têm tûhûúáng voång vïì àêëng sinhthaânh, hoaâi niïåm cöng ún sinhthaânh dûúäng duåc, àöìng thúâi thïíhiïån loâng thaânh cuãa möåt ngûúâicon hiïëu thaão. Àoåc sûå tñch hiïëuthaão cuãa Tön giaã Muåc Kiïìn

Liïn trong kinh Phêåt giuáp tacaãm niïåm àûúåc loâng hiïëu thaãocuãa Tön giaã coá taác duång layàöång rung caãm bao traái timcon ngûúâi.

Thiïn hûäu tûá thúâi xuên taåi thuãNhên sinh baách haånh hiïëu vi tiïn

(Trúâi coá böën muâa, xuên laâ göëc;ngûúâi sinh trùm nïët, hiï ëuàûáng àêìu)

Àiïìu àoá àaä xaác chûáng rùçnghaånh Hiïëu laâ möåt caái gò àoá rêëtthiïng liïng, cao quñ àöëi vúái möåt

Voång vïì hai chûä

Cuâ LaoTHÑCH NGUYÏN NHÊÎNTHÑCH NGUYÏN NHÊÎNTHÑCH NGUYÏN NHÊÎNTHÑCH NGUYÏN NHÊÎNTHÑCH NGUYÏN NHÊÎN

60

ngûúâi con Phêåt noái chung vaâmoåi ngûúâi con dên töåc Viïåt Namnoái riïng. Nïn trong Kinh Thicoá noái:

Phuå hïì sinh ngaäMêîu hïì cuác ngaäAi ai phuå mêîuSinh ngaä cuâ lao

Taåm dõch laâ: cha sinh rata, meå nuöi nêëng ta, thûúngthay cha meå, sinh ta khoá nhoåc.Hay trong Khuyïën phaát böì àïìtêm vùn, ngaâi Thêåt Hiïìn coá rùn daåy:

Vên haâ niïåm phuå mêîu ên?Aiai phuå mêîu sanh ngaä cuâ lao,thêåp nguyïåt tam niïn hoaâi thainhuä böå, thöi caân khûá thêëp, yïënkhöí thöí cam. Taâi àùæc thaânhnhên, chó voång thiïåu kïë mönphong, cung thûâa tïë tûå.

(Nghô nhúá ún cha meå thïënaâo? Caãm thûúng cha meå sinhta cûåc nhoåc, mûúâi thaáng banùm thai mang buá múám,nhûúâng khö nùçm ûúát, nuöët àùængnhaã ngoåt. Múái àûúåc thaânhngûúâi, àaä àùåt hy voång thûâa kïëgia phong, cung phuång khisöëng, tïë tûå khi chïët.)(1)

Àoaån thi kïå vaâ àoaån trñchKhuyïën phaát böì àïì têm vùn trïn

duâng hai chûä cuâ lao àïí miïutaã cöng ún cuãa cha meå. Cuâ coánghôa laâ to lúán, lao coá nghôa laâcöng lao khoá nhoåc. Nhû vêåy,cuâ lao nghôa laâ cöng lao to lúán,khoá nhoåc cuãa cha cuãa meå.Cöng lao naây àûúåc cö àoång laåithaânh chñn àiïím, vaâ àûúåc goåilaâ cûãu tûå cuâ lao (cuâ lao chñnchûä). Àoá laâ sinh, cuác, phuã, suác,trûúãng, duåc, cöë, phuåc, phuá(sinh, nuöi nêëng, vuöët ve, chobuá cho ùn, nuöi lúán, daåy döî,tröng nom, tuây tñnh maâ daåy,che chúã). Thoaát thai tûâ trongKinh Thi vaâ vùn kinh nhaâ Phêåt,ca dao ta cuäng coá cêu:Nhúá ún chñn chûä cuâ laoBa nùm nhuä böå, biïët bao

nhiïu tònh.Hay trong truyïån Kiïìu

Nguyïîn Du cuäng coá àïì cêåp àïën:Duyïn höåi ngöå, àûác cuâ lao,Bïn tònh bïn hiïëu, bïn naâo

nùång hún.Têët caã cöng ún sinh thaânh

dûúäng duåc khoá nhoåc cuãa chacuãa meå àûúåc toaát lïn trong lúâikinh Vu lan vaâ Baáo ên maâ möîiàöå rùçm thaáng baãy vïì, ngûúâingûúâi con Phêåt chuáng tathûúâng tuång: “A nan, mûúâithaáng mang thai, meå rêët khöí súã.

61

Thai mang möåt thaáng múái nhûhaåt sûúng rúi trïn coã, tuå taánmong manh. Hai thaáng múái nhûvaáng sûäa. Ba thaáng múái nhûhuyïët àoång. Böën thaáng múái tûúånghònh ngûúâi. Nùm thaáng múái coáàêìu, hai tay vaâ hai chên. Saáuthaáng caác giaác quan múái khaitûúång. Baãy thaáng gên cöët löngda múái coá. Taám thaáng múái coáluåc phuã nguä taång. Chñn thaángmúái thaânh thai nhi, hêëp thuånguyïn khñ cuãa meå maâ söëng. Quathaáng thûá mûúâi múái khúãi sûåchuyïín sinh. Nïëu laâ hiïëu thuêånthò haâi nhi xuöi tay maâ ra, khöngthûúng töín meå. Nïëu laâ ngöînghõch thò caâo cêëu àaåp phaá thaibaâo, laâm meå àau àúán vaån traång.Nïn thên naây sinh àûúåc thêåt maymùæn phûúác àûác”(2) vaâ àûác Phêåtlaåi daåy tiïëp: “Tûâ mêîu thai mangtrong mûúâi thaáng troân, àûángngöìi khöng yïn, nhû gaánh gaánhnùång, ùn uöëng khöng xuöëng, nhûbõnh lêu ngaây. Khi àuã ngaâythaáng, sùæp sûãa sinh con, thò àuãkhöí súã, khiïëp súå tûã thêìn, taánhmaång mong manh. Nhû vêåt bõhaåi, huyïët chaãy traân àêët. Meå khöíàïën thïë múái sinh ra ta, sinh röìinuöët àùæng nhöí ngoåt, böìng ùémnuöi nêëng, khöng kïí mïåt nhoåc,nhõn nùæng chõu mûa, khöng tûâ

cay àùæng. Chöî khö con nùçm, chöîûúát meå lùn. Suöët trong ba nùm,nhúâ huyïët sûäa meå, múái thaânh àûáabeá. Àïën khi khön lúán, lo viïåc giaáoduåc, lo viïåc hön nhên, kinhdoanh saãn nghiïåp, têån tuåy laokhöí. Khöí nhoåc suöët àúâi, khöngkïí cöng khoá. Con caái têåt bõnh,cha meå bõnh theo, bõnh con nïëuhïët, cha meå múái laânh…”(3).

Nhêån chên àûúåc cöng únto lúán vaâ sêu daây cuãa cha cuãameå àoá, möîi ngûúâi con phaãi biïëtbaáo àaáp hiïëu dûúäng meå cha.Caách baáo hiïëu thò coá rêët nhiïìu,nhûng chung quy laåi laâ coá haimûác caån vaâ sêu. Baáo hiïëu caåntheo caách thöng thûúâng laâ thênthïí da toác cuãa ta nhêån tûâ chameå nïn khöng daám laâm thûúngtöín, àoá laâ nïët hiïëu khúãi àêìu. Baáohiïëu thêm sêu, troån veån, thò phaãithûåc hiïån chñ nguyïån lêåp thêntrong àúâi laâm raång ngúâi töngmön, vang danh àúâi sau, àïí chocha meå vinh hiïín, núã mùåt núãmaây. Àoá laâ caách baáo hiïëu troånveån. Tiïën thïm bûúác nûäa laâphên tñch caách baáo hiïëu cuãa conàöëi vúái cha meå laâ phaâm laâm conthò ài thûa vïì trònh, chúi àuángnúi àuáng chöî, hoåc têåp thò àïënnúi àïën chöën, ùn noái thò khiïm

62

cung lïî àöå… Àoá laâ caách ûángxûã cuãa möåt ngûúâi con àaåo àûáctöët, biïët kñnh cha troång meå.Ngûúåc laåi, nïëu ngûúâi con àammï cúâ baåc rûúåu cheâ, lûúâi biïëngtrïî naãi chùèng àoaái hoaâi àïën viïåcphuång dûúäng cha meå, buönglung theo duåc voång cuãa àúâithûúâng laâm cho cha meå buöìnphiïìn lo lùæng, vûúáng theo tïå naån,gêy röëi xaä höåi laâm cha meå vaålêy, thò àoá laâ àaåi bêët hiïëu.

Phaát xuêët tû â nhûängnguyïn tùæc àaåo lyá rêët thiïët thûåcvaâ nhên baãn êëy, öng cha ta àaälêëy àoá laâm àiïìu cöët yïëu àïíhûúáng dêîn moåi ngûúâi haânhàöång, xêy dûång möåt xaä höåi coákyã cûúng, àaåo àûác töët àeåp.Nhûäng nguyïn tùæc söëng êëythêm nhêåp vaâo trong têm khaãmcuãa dên chuáng, dê ìn dê ìnchuyïín hoáa thaânh húi thúã cuãacuöåc söëng vaâ àûúåc thöët rathaânh nhûäng cêu ca dao, tuåcngûä àêìy tònh nghôa, àêåm àaâbaãn chêët nhên aái:Con coá cha nhû nhaâ coá noác,Con khöng cha nhû noâng noåc

àûát àuöi.Hay:

Coân cha goát àoã nhû son,Möåt khi cha khuêët, goát con àen sò.

Coân cha nhiïìu keã yïu vò,Àïën khi cha mêët, ai thò yïu con.

Àoá laâ nhûäng cêu ca dao àïìcao vai troâ ngûúâi cha, xem chanhû möåt chöî dûåa tinh thêìn vûängchùæc. Chùèng nhûäng khi con coânthú beá maâ khi àaä trûúãng thaânh,ngûúâi cha vêîn laâ möåt thaåch truåtöng mön, möåt cöë vêën laäo luyïånàaáng tin cêåy àïí hûúáng dêînngûúâi con trïn moåi ne ãoàûúâng àúâi.

Coân vúái ngûúâi meå, dûúângnhû moåi ngûúâi àaä daânh nhiïìutònh caãm hún, cho nïn, trongdên gian àaä coá rêët nhiïìu cêu cadao, tuåc ngûä mûúåt maâ êëm aáp cangúåi ngûúâi meå. Nhû khi noái vïìtònh caãm cuãa meå àöëi vúái àaân con,tònh caãm êëy ngoåt ngaâo, ïm àïìmchùèng khaác gò:Meå giaâ nhû chuöëi ba hûúng,Nhû xöi nïëp möåt, nhû àuúâng

mña lau.... Meå giaâ úã tuáp lïìu tranh,Súám thùm töëi viïëng múái àaânh

daå con.... Gioá muâa thu meå ru con nguã,Nùm canh chêìy thûác àuã nùm canh.

Vaâ caãm àöång hún hïët laâ khicaác con khön lúán, laâm nïn sûånghiïåp, saánh vai bûún chaãi vúái

63

àúâi, vaâ khi êëy höìi tûúãng laåinhûäng ngaây thú beá àûúåc meå dùættay; àûa àêíy tûâng bûúác ài chêåpchûäng, luyïën laáy nhûäng tiïëngnoái bêåp beå àêìu àúâi cho àïën luácngöìi trïn ghïë nhaâ trûúâng àaánhvêìn àûúåc chûä “Meå”, vaâ ñ a àoåcthuöåc baâi ca dao:Vñ dêìu cêìu vaán àoáng àinh,Cêìu tre lùæt leão gêåp ghïình khoá ài.Khoá ài meå dùæt con ài,Con ài trûúâng hoåc, meå ài

trûúâng àúâi.Öi! Laâm sao noái vaâ kïí hïët

cöng lao cao caã cuãa cha, cuãameå àûúåc:

Àöë ai àïëm àûúåc laá rûâng,Àöë ai àïëm àûúåc mêëy têìng trúâi cao.Àöë ai àïëm àûúåc vò sao,Àöë ai àïëm àûúåc cöng lao meå thêìy.

Hay:Cöng cha àûác meå cao daây,Cûu mang trûáng nûúác nhûäng

ngaây coân thú.Nuöi con khoá nhoåc vö búâ,Trûúãng thaânh con phaãi biïët thúâ

song thên.Ngoaâi nhûäng cêu ca dao,

tuåc ngûä ca ngúåi vïì ún changhôa meå ra, vùn chûúng ViïåtNam viïët vïì têëm loâng hiïëu haånh

64

cuãa möîi möåt ngûúâi con cuängthêåt nhiïìu. Truyïån Kiïìu cuãaàaåi thi haâo Nguyïîn Du, NamHaãi Quan Êm; hay Luåc VênTiïn cuãa Nguyïîn ÀònhChiïíu… ca ngúåi têëm loâng hiïëuthaão cuãa möåt naâng Kiïìu baánmònh chuöåc cha, möåt Luåc VênTiïn khoác tang meå cho àïën muâcaã mùæt, möåt Diïåu Thiïån hiïëndêng àöi mùæt vaâ àöi tay cuãamònh àïí cûáu chûäa bïånh chovua cha…

Vaâ nûäa, tuy möåc maåc nhûnglaåi rêët thêm tònh:Ai vïì töi gúãi buöìng cau,Buöìng trûúác kñnh meå, buöìng sau

kñnh thêìy.Ai vïì töi gúãi àöi giêìy,Phoâng khi mûa gioá àïí thêìy meå ài... Möîi àïm laåi thùæp àeân trúâi,Cêìu cho cha meå söëng àúâi vúái con

(…)

Vu lan laåi vïì, xin lùængàoång têm tû, möåt loâng hûúángvoång vïì song thên, niïåm ênsinh thaânh dûúäng duåc to lúánnhû nuái cao biïín röång àaä möåtàúâi chùm chuát nuöi nêëng têëmthên naây; thaânh têm saám höëihïët thaãy nhûäng löîi lêìm maâchuáng ta àaä taåo, àaä tûâng laâm

cho cha meå phaãi rúi nûúác mùæt,lo lùæng vaâ buöìn khöí. Vaâ xin àöëtneán têm hûúng, phuã phuåc nùmvoác àöëi trûúác Phêåt àaâi, nhêët têmcêìu nguyïån höìng ên Tam baãogia höå cho öng baâ töí tiïn, chameå baãy àúâi trong quaá khûá àïìuàûúåc siïu thoaát, cêìu cho chameå trong àúâi hiïån taåi àûúåc bònhan söëng àúâi vui àaåo.

Giaâ Lam nhûäng ngaây cuöëi haå.10-8-2005

(1) HT. Thñch Trñ Quang dõch -Baâi vùn khuyïën khñch phaát têmBöì-àïì, pl: 2541-1997, trang 42.(2) HT.Thñch Trñ Quang dõch -Kinh Vu Lan vaâ Baáo Ên, Pl:2547, trang 32(3) Kàd, trang 38.

65

1. Meå ta, hoa Phêåt laâ cêutuåc ngûä tiïu biïíu cho

nhûäng àûáa con tinh thêìnsinh ra tûâ cuöåc “hön phöëi”giûäa Phêåt giaáo vaâ dên töåc.

Tuy xuêët hiïån vúái têìn söëthêëp, song coá thïí noái, àêy

laâ cêu tuåc ngûä hay vaâo loaåibêåc nhêët trong kho taâng

vùn hoåc dên gian Viïåt Nam.Àún giaãn, ngùæn goån nhûkhöng thïí naâo ngùæn goån

hún, cêu tuåc ngûä chûáaàûång caã möåt quan niïåm vïìàaåo àûác, triïët lyá, tònh caãm,

löëi söëng cuãa ngûúâidên Viïåt.

Xeát vïì nguöìn göëc vaâ thúâiàiïím xuêët hiïån, coá thïíthêëy cêu tuåc ngûä naây

thuöåc vaâo loaåi khaá cöí. TheoCao Huy Àónh, Meå ta, hoa Phêåtbùæt àêìu àûúåc truyïìn ngön vaâothúâi Sô Nhiïëp, luác öng cho xêychuâa, taåc tûúång vaâ tön xûngPhêåt Phaáp Vên lïn laâm “MeåPhêåt” - võ Phêåt àêìu tiïn cuãa Viïåt

Nam, möåt võ Phêåt nûä, rêët gêìnguäi vúái dên töåc tñnh, vúái nïìnvùn hoáa thiïn vïì tñnh êm cuãangûúâi Viïåt. Phêåt Phaáp Vên, vòvêåy, laâ kïët quaã cuãa quaá trònhbaãn àõa hoáa sêu sùæc, taåo cú súãvûäng chùæc cho Phêåt giaáo thêmnhêåp vaâo àúâi söëng cuãa ngûúâidên Viïåt. Bêëy giúâ, Phêåt giaáo möåtmùåt giúái thiïåu hònh aãnh cuãa

Vïì cêu tuåc ngûä:Meå ta, hoa Phêåt

QUAÃNG KIÏËNQUAÃNG KIÏËNQUAÃNG KIÏËNQUAÃNG KIÏËNQUAÃNG KIÏËN

Phêåt Phaáp Vên chuâa Dêu

66

àûác Phêåt nhû möåt võ thêìn àêìyquyïìn nùng, “biïën hoáa nhanhchoáng, phên thên taán thïí, hoùåccoân hoùåc mêët, nhoã àûúåc lúánàûúåc, troân àûúåc vuöng àûúåc, giaâàûúåc treã àûúåc, êín àûúåc hiïånàûúåc, àaåp lûãa khöng boãng, ài(trïn) dao khöng àau, úã dúkhöng bêín, gùåp hoåa khöng mùæc,muöën ài thò bay, ngöìi thò loáesaáng”(1); mùåt khaác, Phêåt giaáoquy tuå nhûäng võ thêìn baãn àõavaâo trong àõa haåt cuãa mònh,biïën hoå thaânh nhûäng nhên vêåtcu ãa Phêåt gia áo. Phaáp Vên(Mêy), Phaáp Vuä (Mûa), PhaápLöi (Sêëm), Phaáp Àiïån (Chúáp)vöën laâ nhûäng võ nhiïn thêìn cuãangûúâi Viïåt, nghiïîm nhiïn trúãthaânh nhûäng võ Phêåt cuãa Phêåtgiaáo vaâ dên gian. “Tûâ àoá, baâmeå Viïåt, cö gaái Viïåt àûúåc coi nhûlaâ hiïån thên trong saáng nhêët cuãaÀêëng Tûâ bi Baác aái. Höåi tùæmPhêåt hay höåi Meå Töí muâng Taámthaáng Tû bùæt àêìu coá tûâ àoá. “Meåta, hoa Phêåt” chùæc hùèn cuängàûúåc truyïìn ngön tûâ àoá”(2).

2. Meå ta, hoa Phêåt mangàêìy àuã àùåc tñnh cuãa möåt cêu tuåcngûä - cö àoång, haâm suác, hònhtûúång vaâ giaâu yá nghôa. Thöngthûúâng, möîi cêu tuåc ngûä phaãn

aánh möåt lônh vûåc hay möåt kinhnghiïåm naâo àoá cuãa cuöåc söëng.Meå ta, hoa Phêåt laâ sûå phaãn aánhrêët trung thûåc caái nhòn cuãa dêngian vïì hònh tûúång Meå trongmöëi tûúng quan tön giaáo.

Tòm hiïíu cêu tuåc ngûä trïnchñnh laâ tòm vïì baãn sùæc vùn hoáacuãa ngûúâi Viïåt. Trong quaá khûá,khi nhùæc àïën Meå ta, hoa Phêåt,coá leä möîi ngûúâi dên Viïåt àïìu coáthïí tiïëp nhêån hònh aãnh naây möåtcaách trûåc tiïëp, dïî daâng, khöngcêìn phaãi thöng qua suy luêån.Búãi luác bêëy giúâ, Phêåt Phaáp Vênàaä laâ möåt hònh aãnh linh thiïng,ngûå trõ trong traái tim cuãa möîingûúâi dên Viïåt, àoá laâ möåt võ “MeåPhêåt” luön chúã che, ban phûúác- khöng chó trong viïåc cêìu xinmûa thuêån gioá hoâa, muâa maângböåi thu, sinh con àeã caái, maâ caãtrong àúâi söëng têm linh, trongviïåc ngùn chùån mûu àöì Haán hoáacuãa ngûúâi phûúng Bùæc… Tuynhiïn ngaây nay, khi Phêåt giaáoàaä ài qua möåt chùång àûúâng daâithùng trêìm, vêën àïì tiïëp nhêåncêu tuåc ngûä Meå ta, hoa Phêåtkhöng coân laâ möåt vêën àïì àúngiaãn, thêåm chñ coân laâ möåt thûãthaách. Hiïån nay, chuáng töi vêînchûa tòm thêëy bêët kyâ möåt taâi liïåu

67

naâo lyá giaãivïì cêu tuåcngûä naây.Trong taácphêím cuãaCao HuyÀónh, öngchó nhùæcàïën Meå ta,hoa Phêåtmöåt lê ìnduy nhêëtnhû àoaåntrñch nïu trïn, vaâ vò vêåy, khöngdïî daâng cho ta cùæt nghôa möåtcaách thuyïët phuåc vïì cêu tuåc ngûänaây.

Nhû trïn àaä noái, Meå ta, hoaPhêåt phaãn aánh rêët trung thûåc caáinhòn cuãa dên gian vïì hònh tûúångMeå trong möëi tûúng quan töngiaáo. Vò vêåy, úã àêy, coá hai tûâ ngûämaâ chuáng ta cêìn chuá yá, àoá laâ“Meå” vaâ “Phêåt”. Trong tñnh àöëixûáng cuãa cêu tuåc ngûä, coá thïíhiïíu “Meå” àöìng àùèng vúái“Phêåt”, vaâ nhû vêåy, Meå cuängchñnh laâ Phêåt. Tuy nhiïn, möåttrong nhûäng àùåc tñnh cuãa tuåcngûä laâ sûå chùæt loåc, cö àoång àïënmûác töëi àa, nhû V.I. Àal vñ von:“Möåt cêu tuåc ngûä coân ngùæn húncaã muäi con chim”(3), cho nïn hai

chûä “ta” vaâ“hoa” trongcêu tuåc ngûätrïn chùæcchùæn phaãiàoáng möåtvai troâ quant r o å n g ,khöng phaãilaâ nhûäng tûâthûâa. Thûãài tòmnhûäng cêu

tuåc ngûä coá kïët cêëu tûúng àöìngvúái sûå xuêët hiïån cuãa hai tûâ naây,chuáng töi phaát hiïån cêu Ngûúâita, hoa àêët. Xeát vïì kïët cêëu vaâ caãvïì tûâ loaåi, dïî daâng nhêån thêëyhai cêu tuåc ngûä trïn coá möåt möëitûúng àöìng rêët lúán, nïëu khöngmuöën noái laâ chuáng coá thïí thaythïë tûâ ngûä cho nhau. Cêu Ngûúâita, hoa àêët khaá phöí biïën, mùåcdêìu chuáng ta chûa biïët àñch xaáccêu noái naây xuêët hiïån trûúác haysau cêu Meå ta, hoa Phêåt.

Vïì cêu tuåc ngûä Ngûúâi ta,hoa àêët, chuáng ta àïìu biïët rùçngàêy chñnh laâ caách noái cö àuácnhêët cuãa cêu Ngûúâi ta laâ hoacuãa àêët, hoùåc Ngûúâi ta laâ hoaàêët - yá noái con ngûúâi laâ tinh hoacuãa trúâi àêët, nhû Shakespeare

68

ca ngúåi: “Kò diïåu thay laâ conngûúâi! Con ngûúâi cao quñ laâmsao vïì lñ trñ, vö têån laâm sao vïìnùng khiïëu. Vïì hònh dung vaâ voácdaáng, noá àeåp tûåa thiïn thêìn, vïìtrñ tuïå noá coá thïí saánh taây Thûúångàïë. Thêåt laâ veã àeåp cuãa thïë gian,kiïíu mêîu cuãa muön loaâi”; coânTchernychevski thò cho rùçng:“Con ngûúâi laâ caái àeåp nhêët trongthïë giúái maâ chuáng ta caãm giaácàûúåc”; Kant laåi noái goån hún:“Con ngûúâi laâ lñ tûúãng cuãa caáiàeåp”. Coá thïí thêëy, caách noái cuãatuåc ngûä mang caái àeåp löång lêîycuãa cuöåc söëng - möåc maåc, chênchêët song khöng keám phêìntriïët lyá. ÚÃ àêy, hoa khöng àúnthuêìn laâ böng hoa, maâ laâ sûå kïëttinh cuãa trúâi àêët, laâ caái àeåp caocaã cuãa thiïn nhiïn…

Trúã laåi cêu Meå ta, hoaPhêåt, chuáng töi cho rùçng àêylaâ caách noái cö àoång cuãa cêu Meåta laâ hoa cuãa Phêåt, hay Meå talaâ hoa Phêåt. Vaâ chuáng ta cuängseä àûúåc pheáp nghô rùçng, trongtêm thûác dên gian ngûúâi Viïåt,hònh aãnh ngûúâi Meå àûúåc tönvinh ngang bùçng vúái hònh aãnhàûác Phêåt. Meå chñnh laâ tinh hoacuãa Phêåt. Àiïìu àoá coá thïí lyá giaãiàûúåc hiïån tûúång taåi sao Viïåt

Nam laåi coá möåt võ Phêåt MêîuMan Nûúng, maâ võ Phêåt êëy laåixuêët thên tûâ möåt phuå nûä rêët àöîibònh thûúâng. Ngûúâi phuå nûä naâylaâ hiïån thên cuãa Meå - Phêåt, cuãatònh yïu thûúng, cuãa loâng tûâ bivö búâ bïën, khi con cêìn thò meåsùén saâng chúã che, giuáp àúä. Vaâcuäng chñnh vò Phêåt giaáo ViïåtNam coá àûúåc möåt võ Phêåt nhûthïë maâ Phêåt giaáo àaä trúã thaânhmöåt coäi hûúáng têm, möåt chöîdûåa, núi ngûúâi dên Viïåt tòmàûúåc sûå yïu thûúng, che chúã.Phêåt giaáo àaä trúã thaânh nguöìnsöëng cuãa möîi ngûúâi. Tûâ àoá, cadao Viïåt Nam coá nhûäng cêunhû: Duâ ai buön baán trùm nghïì/ Thaáng Tû, muâng Taám thò vïìchuâa Dêu / Duâ ai buön àêu, baánàêu / Nhúá ngaây muâng Taám höåiDêu thò vïì.

3. ÚÃ àêy, quan niïåm cuãadên gian möåt lêìn nûäa àaä gùænkïët, giao thoa vúái quan niïåmcuãa Phêåt giaáo. Àiïìu naây chochuáng ta nhêån thûác roä raângrùçng nhûäng nhaâ truyïìn giaáoàêìu tiïn cuãa Phêåt giaáo ViïåtNam, khi xuác tiïën quaá trònhbaãn àõa hoáa, àaä rêët linh hoaåt,uyïín chuyïín song vêîn khöngxa rúâi giaáo lyá àaåo Phêåt. Meå -

69

möåt ngûúâi phuå nûä bònh thûúâng,àûúåc saánh ngang vúái Phêåt - möåtcon ngûúâi phi thûúâng; sûå sosaánh, àöìng nhêët naây khöng coágò sai traái, ài ngûúåc vúái tinh thêìncuãa àaåo Phêåt. Trong rêët nhiïìubaâi kinh, àûác Phêåt àaä khùèngàõnh rùçng Meå cuäng laâ möåt võPhêåt - cha meå taåi àûúâng nhûPhêåt taåi thïë. Trong kinh Baãotaång, Phêåt daåy: “Hiïëu sûå cha meåthò vua trúâi Àïë thñch úã trong nhaâcaác ngûúâi, thûåc haânh hiïëu sûå thòchuáa trúâi Àaåi phaån úã trong nhaâcaác ngûúâi, vaâ hiïëu sûå têån lûåcthò àûác àaåi giaác Thñch tön úã trongnhaâ caác ngûúâi”(4). Ngaâi Trñ Huáccuäng dêîn lúâi Phêåt: “Coá hai võPhêåt àang söëng trong nhaâ caácngûúâi, àoá laâ cha vaâ me å”(5). Nhûvêåy, trong têm tñnh cuãa möîingûúâi dên Viïåt, phaãi chùng àaäcoá sùén nhûäng töë chêët Phêåt giaáo,àïí khi tön giaáo naây truyïìn àïën,hoå àaä tiïëp nhêån möåt caách cúãimúã, khöng e deâ, nghi kyå.Ngûúâi Viïåt tön thúâ cha meå nhûtön thúâ Phêåt; àiïìu naây àaä trúãthaânh möåt nïìn taãng àaåo lyá ùnsêu vaâo têm thûác cuãa möîi ngûúâidên Viïåt. Àoá laâ möåt thûá triïët lyásong cuäng laâ möåt thûá tònh caãmtrên troång cuãa bêët kyâ nhûäng aitûå haâo mònh vöën laâ con Laåc,

chaáu Höìng, con cuãa Meå Êu Cú,Meå Àêët, Meå Söng, Meå Nuái…Meå Viïåt.

Nhû vêåy, ngûúâi con Phêåtkhöng chó hiïíu rùçng Meå chñnhlaâ Phêåt, maâ Meå coân laâ tinh hoacuãa Phêåt. Chuáng ta tön kñnh Meåtûác laâ chuáng ta tön kñnh Phêåt.Têët caã nhûäng àiïìu naây àaä àûúåcthïí hiïån möåt caách hònh tûúång,cö àoång trong cêu tuåc ngûä: Meåta, hoa Phêåt.

Giaâ Lam, muâa Vu lan 2549 – 2005

———-(1) Lï Maånh Thaát (1999), Lõchsûã Phêåt giaáo Viïåt Nam, têåp 1,Nxb Thuêån Hoáa, Huïë, tr.135.(2) Cao Huy Àónh (1998), Böåba taác phêím nhêån giaãi thûúãngHöì Chñ Minh, “Tòm Hiïíu tiïëntrònh vùn hoåc dên gian ViïåtNam”, Nxb Vùn hoáa Thöng tin,tr.41.(3) Dêîn theo Buâi Maånh Nhõ(2002), Vùn hoåc dên gian -nhûäng cöng trònh nghiïn cûáu,Nxb Giaáo duåc, tr.258(4), (5) Dêîn theo Tyã-kheoTrñquang (2005), Kinh Baáo ên,Nxb Tön giaáo, tr.112.

70

TUÏÅ VIÏNTUÏÅ VIÏNTUÏÅ VIÏNTUÏÅ VIÏNTUÏÅ VIÏN

Töí BaáchTrûúång bïnTrung Hoa

coá cêu: “Nhêët nhêåtbêët taác, nhêët nhêåt bêëtthûåc”, tûác möåt ngaâykhöng laâm thò möåtngaây khöng ùn. Cêunoái naây thûúâng àûúåcaáp duång trong chöënthiïìn mön TrungHoa cuäng nhû úã ViïåtNam. Vaâo nhûäng giúâdaåy luêåt Tiïíu, nïëu coáthêìy, chuá hoùåc àiïåunaâo laâm biïëng trongcöng taác, trïî naäitrong caác thúâi khoáa,quyá Ön thûúâng àemcêu noái naây ra àïí nhùæc nhúã.

Giöëng nhû caác anh emkhaác, töi cuäng tûâng traãi quamöåt thúâi kyâ haânh àiïåu - hamchúi, ham nguã, biïëng nhaáctuång kinh vaâ khöng yá thûác sêu

sùæc vïì viïåc tu hoåc. Song, nhúâsûå nhùæc nhúã, àöëc thuác cuãa quyáÖn, quyá thêìy maâ sûå ham chúi,biïëng nhaác àoá àaä àûúåc haån chïëphêìn naâo, töi siïng nùng húntrong viïåc kinh kïå.

Chia seã cuâng caác Huynh Àïå:

TUÅNG KINH:tûâ bùæt buöåc àïën… phaát têm

71

Àïën khi trûúãng thaânh àûúåcài hoåc xa caách Thêìy Töí lêëy ainhùæc nhúã, àöëc thuác.

Theo töi àûúåc biïët, úã möîichuâa hay möîi tu viïån àïìu coá àïìra nhûäng nöåi quy nhùçm kiïímsoaát sinh hoaåt cuãa Tùng chuáng.Tuy möîi núi aáp duång viïåc kiïímsoaát hai thúâi khoáa cöng phuhùçng ngaây coá khaác nhau,nhûng coá möåt àiïím chung laânhûäng núi êëy àïìu bùæt buöåc möîinguúâi phaãi gùåp Phêåt ñt nhêët möåtlêìn trong ngaây.

Taåi tu viïån cuãa chuáng tacuäng vêåy. Töi nhúá vaâo khoaãngnùm 1989, Ön truå trò (tûác ÖnViïån chuã bêy giúâ) thêëy caác anhem hoåc tùng khaá bï trïî trongviïåc kinh kïå, beân hoåp àaåi chuángvaâ noái rùçng: “Kïí tûâ bêy giúâ, caácthêìy phaãi ài tuång kinh vaâ töi seätrûåc tiïëp ghi tïn caác thêìy”. NgheÖn noái, coá möåt söë thêìy phaãn àöëi,cho rùçng tuång kinh laâ viïåc tûågiaác cuãa möîi ngûúâi, Ön khöngnïn laâm nhû vêåy; búãi coá luác tuycon khöng ài tuång kinh trïnchaánh àiïån nhûng con ngöìithiïìn úã trong phoâng hay laâ contu trong têm thò laâm sao Ön biïët.Coân caác anh em khaác tuy khöngtrûåc tiïëp vúái Ön nhûng trong

têm hoå nghô, tuång kinh thò phaãithoaãi maái vui veã, phaát têm tuångkinh thò múái mang laåi kïët quaã,chûá bùæt buöåc thò chùèng ñch lúåigò maâ coân sanh thïm phiïìn naäo.Nhûng röìi cuöëi cuâng thò quyàõnh bùæt buöåc tuång kinh naâycuäng àaä àûúåc aáp duång vaâ duytrò maäi cho àïën ngaây höm nay.

Anh em chuáng ta bêy giúâthûúâng goåi àuâa viïåc caác thêìyghi laåi danh saách nhûäng ngûúâitham gia caác thúâi khoáa laâ “chêëmcöng”, coân ài tuång kinh thò goåilaâ ài “kiïëm chêëm”. Dô nhiïnkhöng phaãi ai trong söë caác anhem ngaây nay cuäng àïìu coánhûäng suy nghô nhû baãn thêntöi vaâ möåt söë anh em lúáp trûúác.Coá ngûúâi thùæc mùæc rùçng nhûängquy àõnh vïì viïåc “chêëm cöng”hay “kiïëm chêëm” àoá liïåu coáàem laåi kïët quaã gò hay khöng?Traã lúâi cêu hoãi naây, töi cho laâcoá. Bùçng chûáng laâ chñnh baãnthên töi, trûúác kia töi rêët bï trïîtrong caác thúâi khoáa tuång niïåm.Àïën nöîi coá thaáng töi chó ài tuångkinh àûúåc mêëy bûäa, khi thòviïån lyá do bêån hoåc haânh, khithò bêån tiïëp khaách, hoùåc laâ mïåtmoãi. Thïë nhûng, àïën luác quyàõnh vïì viïåc “chêëm cöng” cuãa

72

Ön àûúåc aáp duång, ngaây naâo töicuäng gùåp Phêåt, khi buöíi saáng,khi buöíi trûa, chiïìu hoùåc töëi.Ñt lêu sau töi quyïët àõnh choåncho mònh möåt thúâi tuång kinhnhêët àõnh: thúâi Tõnh àöå buöíitöëi. Tuång riïët, tuång riïët trúãthaânh thoái quen, hïî cûá àuáng 7giúâ laâ töi àùæp y hêåu lïn chaánhàiïån tuång kinh. Khi thoái quentöët naây àûúåc huên têåp, töi thêëysûå bùæt buöåc àoá khöng coân nûäa,thay vaâo àoá laâ sûå tûå nguyïån,sûå phaát têm. Vaâ khi àoá, sûå lúåiñch cuãa viïåc tuång kinh cuängàïën möåt caách khöng ngúâ. Àiïínhònh laâ viïåc töi coá rêët nhiïìu thoáihû, têåt xêëu maâ chñnh Ön truå tròcuäng àaä tûâng noái. Nhûäng thoáihû àoá àaä ngêëm vaâo xûúng tuãycuãa töi, tûúãng nhû khöng coácaách naâo gúä boã ra àûúåc, húnnûäa töi cuäng khöng coá yá àõnhàoaån tuyïåt vúái noá. Nhûng nhúâvaâo viïåc tuång kinh thûúângxuyïn, dêìn dêìn, tuy khöngmoáng lïn möåt niïåm cêìu xin,vêåy maâ nhûäng thoái hû, têåt xêëuàoá àaä àûúåc töi boã búát ài höìi naâocuäng khöng biïët. Mùåc duâ bêygiúâ, tuy chûa daám quyïët laâ àaäàoaån tuyïåt vúái chuáng, nhûngtöi vêîn àoan chùæc rùçng, möåt khichuáng ta têåp trung vaâo möåt

àiïìu gò àoá thò nhûäng yá nghôkhöng chên chñnh, nhûäng thoáihû, têåt xêëu seä khöng coân àuãàiïìu kiïån àïí phaát khúãi. Búãi khinhûäng niïåm xêëu khúãi lïn cuângvúái luác chuáng ta àang chuá têmtuång kinh thò noá seä tûå nhiïn tröiqua vaâ dêìn dêìn biïën mêët -“Nghôa laâ, diïåt àaåt àûúåc khöngdo tû traåch maâ do thiïëu àiïìukiïån” (Luêån Cêu-xaá). Coân vïìphûúác baáo cuãa viïåc tuång kinh,töi cho rùçng möîi ngûúâi haäy cûáthûåc haânh ài, chuáng ta seä thêëyàûúåc nhûäng phûúác baáo docöng nùng cuãa viïåc tuång kinhàem àïën.

Viïët lïn àiïìu naây, töi khönghïì chó baão hay khuyïn nhuã ai;töi chó muöën chia seã vúái anh emrùçng, khi chuáng ta àïën söëng úãmöåt truá xûá naâo àoá, haäy coi viïåctuång kinh nhû laâ nhûäng cöngtaác hùçng ngaây, àûâng nghô rùçngàoá laâ àiïìu bùæt buöåc, ñt lêu sau,viïåc tuång kinh seä trúã thaânh möåtthoái quen, dêîn àïën sûå phaát têmtûå trong àaáy loâng cuãa möîi chuángta. Viïåc tuång kinh seä àem àïëncho ta rêët nhiïìu àiïìu lúåi ñch vaânhûäng thuêån duyïn trïn bûúácàûúâng tu hoåc.

73

Suöët böën mûúi chñn nùmthuyïët phaáp àöå sanh, àûácPhêåt Thñch Ca Mêu Ni àaä

chó daåy trïn taám vaån böën ngaânphaáp mön. Búãi chuáng sanh cùntaánh bêët àöìng, thiïn sai vaånbiïåt, àûác Phêåt àaä tuây cú àûa ranhiïìu phûúng phaáp haânh trò chophuâ húåp vúái cùn taánh cuãa chuángsanh. Tuy kinh àiïín phong phuá,súá giaãi caác kinh laåi coá nhiïìu,nhûng têët caã àïìu mang chung

möåt muåc àñch trõ laânh têm bõnhcho chuáng sanh thoaát khoãi khöíluåy, thoaát khoãi voâng lêín quêínluên höìi.

Têët caã phaáp mön àûác Phêåtàïí laåi àûúåc trònh baây baâng baåckhùæp trong Tam taång giaáo àiïín,phaáp mön niïåm Phêåt àûúåc àûácPhêåt àùåc biïåt nhêën maånh. Vúáitêët caã tònh thûúng yïu, Ngaâi thiïëttha kïu goåi, khñch lïå chuáng sanhnïn thûåc haânh phaáp mön naây.

TÑN - NGUYÏåN - HAÅNH:BA YÏËU TÖË QUYÏËT ÀÕNH VAÄNG SANH TÕNH ÀÖÅTÊM ÀÛÁCTÊM ÀÛÁCTÊM ÀÛÁCTÊM ÀÛÁCTÊM ÀÛÁC

74

Trong kinh Vö Lûúång Thoå, àûácPhêåt àaä tuyïn thuyïët cho chuángsanh thêëy roä nguyïån lûåc àûácPhêåt A Di Àaâ bao la, röång lúán.Ngaâi coân khùèng àõnh vaâo thúâimaåt phaáp, ngoaâi phaáp mön niïåmPhêåt, khöng coá phaáp mön naâocûáu giuáp chuáng sanh giaãi thoaátluên höìi sanh tûã coá hiïåu quaãbùçng phaáp mön niïåm Phêåt naây.

Thïë nhûng, àöëi vúái haânhgiaã Tõnh àöå, nïëu muöën àûúåcvaäng sanh vïì coäi Phêåt A Di Àaâ,àiïìu kiïån cêìn vaâ àuã àoá laâ phaãicoá Tñn sêu, Nguyïån thiïët vaâHaânh trò miïn mêåt. Liïn Trò àaåisû àaä khùèng àõnh: “Coá vaängsanh cuâng chùng laâ Tñn Nguyïåncoá hay khöng, phêím sen cao haythêëp búãi Haânh trò sêu hay caån”.

TÑN:TÑN:TÑN:TÑN:TÑN:Tñn laâ àûác tin, laâ cöåi nguöìn

cuãa moåi cöng àûác. Ngûúâi tuphaáp mön niïåm Phêåt, nïëu thiïëumêët yïëu töë niïìm tin thò khöngthïí thoaát ly sanh tûã, àaåt àïën quaãvõ an vui giaãi thoaát. Búãi leä, moåicöng àûác cuãa ngûúâi niïåm Phêåt,àiïìu nûúng nhúâ vaâo àûác tin maâthaânh lêåp. Nghôa laâ tûâ núi nïìntaãng cuãa niïìm tin, caác haånhlaânh múái tùng trûúãng. Trongkinh Phêåt daåy: “Phêåt phaáp nhû

biïín caã, do tin maâ vaâo”. Àûáctin cuãa ngûúâi niïåm Phêåt khaáilûúåc coá ba phêìn:

1- Tin Phêåt: tin tûúãng vaâoàûác Phêåt laâ àêëng hoaân toaân giaácngöå, vúái trñ tuïå siïu viïåt vaâ loângtûâ bi cao caã àûác Phêåt Thñch CaMêu ni vò muöën chuáng sanhthoaát khoãi luên höìi nïn múáituyïn thuyïët phaáp mön niïåmPhêåt, àïí chuáng sanh thûåc haânhvaäng sanh vïì Tõnh àöå.

2- Tin phaáp: tin phaáp mönniïåm Phêåt laâ möåt phaáp mön thuâthùæng, dïî tu têåp, mau chûáng àùæcvaâ phuâ húåp vúái moåi cùn taánh cuãachuáng sanh.

3- Tin vaâo baãn thên mònhcoá àêìy àuã khaã nùng thaânh Phêåt:Tin tûúãng nïëu mònh thûåc haânhàuáng theo lúâi àûác Phêåt àaä chódaåy, chuyïn niïåm danh hiïåuPhêåt A Di Àaâ cho àïën nhêët têmbêët loaån thò khi thên hoaåi maångchung chùæc chùæn àêìy àuã nhênduyïn vaäng sanh vïì Tõnh àöå.

NGUYÏÅN:NGUYÏÅN:NGUYÏÅN:NGUYÏÅN:NGUYÏÅN:

Nguyïån thöng thûúâng àûúåchiïíu laâ sûå hûáa heån, sûå ûúác ao,loâng chñ nguyïån, hay loâng mongmuöën thûåc hiïån nhûäng àiïìuchên chñnh. Ngûúâi tu theo phaáp

75

mön niïåm Phêåt chñ nguyïån luácnaâo cuäng thiïët tha, mong cêìuàûúåc sanh vïì thïë giúái Cûåc laåccuãa àûác Phêåt A Di Àaâ, chñnh vònguyïån lûåc laâ àöång cú thuác àêíyngûúâi niïåm Phêåt mau àaåt àïënmuåc àñch vaäng sanh Tõnh àöå.

HAÅNH:HAÅNH:HAÅNH:HAÅNH:HAÅNH:Haånh tûác thûåc haânh, laâ trò

danh hiïåu Phêåt, chuyïn tu Tõnhàöå. Thûåc haânh quyá úã chöî chênthêåt, nïëu coá àûác tin, coá chñnguyïån thoaát ly maâ khöng coátinh têën thûåc haânh thò vêînkhöng thïí vaäng sanh Tõnh àöå.

Tñn, Nguyïån, Haånh laâ bamoán tû lûúng cuãa ngûúâi tu phaápmön niïåm Phêåt cêìu vaäng sanhTõnh àöå. Nhû ngûúâi ài àûúângcêìn chuêín bõ tû lûúng trûúác khilïn àûúâng, ngûúâi niïåm Phêåtcuäng thïë, muöën vaäng sanh Cûåclaåc khöng thïí thiïëu möåt trongba moán tû lûúng naây.

Sau khi haânh giaã àaä àêìy àuãniïìm tin, chñ nguyïån vaâ muöënhaå thuã cöng phu, nhûng muöëncoá kïët quaã töët àeåp, trûúác tiïnhaânh giaã phaãi hiïíu roä phûúngphaáp haânh trò. Dêîu biïët phaápmön niïåm Phêåt rêët giaãn dõnhûng do cùn taánh cuãa chuángsanh bêët àöìng, ngûúâi thò lúåi cùn,

keã thò àöån cùn, do àoá caác bêåcTöí sû àaä chia phaáp mön niïåmPhêåt ra hai nhoám haânh trò khaácnhau, vúái muåc àñch nhiïëp hoaámoåi cùn cú, mang laåi lúåi ñch chotêët caã moåi ngûúâi. Nhoám thûá nhêëtlaâ chuyïn tu niïåm Phêåt, coânnhoám thûá hai laâ haânh giaã vûâaniïåm Phêåt, vûâa quaán tûúãng nhûbïn Thiïìn töng. Nhoám chuyïnniïåm danh hiïåu àûác Phêåt A DiÀaâ cùn cú cao thêëp àiïìu tu àûúåc,riïng nhûäng phûúng phaáp thûåchaânh vûâa niïåm danh hiïåu Phêåtvûâa quaán chiïëu chó thñch húåpvúái nhûäng haång ngûúâi cùn taánhlanh lúåi múái coá thïí haânh trò.

Phaáp mön niïåm Phêåt thñchhúåp ba cùn, toám thêu caã phaâmlêîn thaánh. Ngûúâi cùn trñ caothñch húåp ûáng duång phaáp mönnaây. Ngûúâi haå cùn cuäng coá thïíhaânh trò, nhúâ phaáp mön naây maâchoáng àûúåc vaäng sanh, àaåt ngöibêët thöëi chuyïín. Trïn caác haângBöì-taát nhû ngaâi Vùn Thuâ, ngaâiPhöí Hiïìn v.v… àïìu phaát nguyïånvaäng sanh, dûúái àïën haå cùn,thêåp aác niïåm Phêåt cuäng tuyânguyïån àúái nghiïåp vaäng sanh,cêån kïì chû Thûúång thiïån nhên,chû àaåi Böì-taát Quan Êm, ThïëChñ v.v… Nhû vêåy, chuáng ta

76

thêëy sûå diïåu duång cuãa phaápmön naây thêåt laâ to lúán, sûác ñtmaâ kïët quaã gùåt haái àûúåc laåithêåt nhiïìu. Trong kinh VöLûúång Thoå, Phêåt daåy: “Àúâitûúng lai khi kinh phaáp diïåt têån,ta àem loâng tûâ bi thûúng xoát àùåcbiïåt lûu kinh naây laåi möåt trùmnùm, chuáng sanh naâo gùåp àûúåckinh naây tuyâ yá nguyïån cêìu àïìuàûúåc àöå thoaát”, yá Phêåt muöënnhêën maånh têìm quan troångcuãa baãn kinh, sûå phuâ húåp chomoåi ngûúâi ûáng duång tu têåptrong thúâi maåt phaáp naây.

Bïn caånh sûå phuâ húåp vúáimoåi cùn cú, phaáp mön niïåm Phêåtcoân coá àùåc thuâ laâ dïî daâng thûåchaânh vaâ nhanh chûáng àùæc. Tûâluác phaát têm tu hoåc cho àïënngaây thaânh Phêåt, khöng coá giaiàoaån naâo laâm cho ngûúâi thûåchaânh phaãi gian nan lao khöí. Tuúã àêu cuäng àûúåc, hoaân caãnhnaâo tu cuäng àûúåc, tuöíi taác naâotu cuäng àûúåc. Laåi trong quaátrònh tu hoåc, khöng coá nhiïìuchûúáng duyïn laâm cho haânh giaãdïî sai laåc, mï lêìm. Haânh giaãmöåt loâng niïåm giûä böën chûä ADi Àaâ Phêåt, hoùåc saáu chûä “NamMö A Di Àaâ Phêåt” thêåt vûängchaäi, roä raâng trong têm tûâng

cêu tûâng chûä, àûúåc nhû thïëchùæc chùæn khi thên hoaåi maångchung seä àûúåc vaäng sanh vïìTõnh àöå cuãa àûác Phêåt A Di Àaâ.Chó trong möåt àúâi maâ coá thïí àaåtngöi bêët thöëi chuyïín nïn phaápmön naây àûúåc xem laâ dïî tu têåpvaâ mau chûáng àùæc. Ngaâi VônhMinh Diïn Thoå khen ngúåi phaápmön naây: “Coá Thiïìn khöng Tõnhàöå, mûúâi ngûúâi chñn keã sai; coáTõnh àöå khöng Thiïìn, tu mêëy thòàûúåc mêëy”.

Khi haânh giaã chñ thaânhniïåm Phêåt, thiïët tha tûúãng nhúáàïën Phêåt, haânh giaã àûúng nhiïnàang bùæt àêìu söëng trûåc tiïëptrong aánh saáng böín nguyïån cuãaàûác Phêåt A Di Àaâ. Àöìng thúâi,chñnh ngay khi niïåm laâ haânh giaãàang tõnh hoaá thên têm, àêìy àuãTam vö lêåu hoåc, vaâ cuäng nhúânùng lûåc cêu niïåm Phêåt maânghiïåp chûúáng nhiïìu àúâi àûúåctiïu trûâ, thên têm an tõnh v.v…Àiïìu quan troång cuãa phaáp mönniïåm Phêåt laâ sûå chuyïn têm,luön giûä sûå tu têåp trûúác sau nhûmöåt, àûâng möåt ngaây niïåm nùmmûúâi ngaây nghó thò lúåi ñch tuyvêîn coá nhûng e khöng àuã àiïìukiïån vaäng sanh. Cuöëi cuâng,haânh giaã nhêët thiïët phaãi thûåc têåp

77

àuáng theo lúâi Phêåt daåy, nghôalaâ phaãi àêìy àuã chaánh haånh niïåmPhêåt, trong àoá niïìm tin, chñnguyïån, thêåt haânh, nghiïm tròtõnh giúái, phaát têm Böì-àïì v.v…laâ nhûäng àiïìu kiïån tiïn quyïëtkhöng thïí thiïëu àöëi vúái haânh giaãtu têåp phaáp mön niïåm Phêåt.

Toám laåi, àöëi vúái ngûúâi niïåmPhêåt, nïëu coân lo súå têm mònhphoáng dêåt, hoùåc Tñn, Haånh,Nguyïån khöng kiïn cöë, coá thïínûúng vaâo möåt bêåc minh sû haybaån hiïìn vaâ nïn lêåp cho baãnthên mònh möåt thúâi khoaá cöëàõnh, phuâ húåp vúái thúâi gian hoaâncaãnh cuãa baãn thên. Trongnhûäng phûúng phaáp niïåm Phêåt,nïn lûåa choån möåt phûúng phaáphaânh trò phuâ húåp vúái mònh. Àiïìuquan troång laâ haânh giaã phaãiluön kiïn têm thûåc hiïån, tûânggiêy tûâng phuát, ài àûáng nùçmngöìi, khöng lòa möåt giêy naâokhoãi cêu “Nam Mö A Di ÀaâPhêåt”. Àoá laâ möåt phûúng phaáplúåi ñch cho têët caã moåi ngûúâi, duâhaânh giaã laâ cöng nhên trong caácxñ nghiïåp, nhaâ maáy, hoùåcthûúng gia, nöng dên vv… cûáthûåc haânh nhû vêåy, àïën giêyphuát lêm chung, tõnh nghiïåp caãàúâi gieo tröìng seä quyïët àõnh cho

haânh giaã vaäng sanh Cûåc laåc.Khi chuáng ta coân sûác khoeã, nïnniïåm caâng nhiïìu caâng töët. Cöíàûác thûúâng noái: “Niïåm Phêåt möåtcêu phûúác tùng vö lûúång, lïî Phêåtmöåt lïî töåi diïåt haâ sa”. Àêëy laâcöng nùng vaâ lúåi ñch cuãa phaápmön niïåm Phêåt maâ ngûúâi viïëtàaä trònh baây sú lûúåc àöi àiïìu hêìutûå saách têën baãn thên mònh tùngthïm tñn têm niïåm Phêåt.

MEÅQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂA

Meå nhùåt conbïn göëc raå chiïìu

Thaáng baãymong manh

gioåt nùæng vaângcuöëi xoám

Hai mûúi nùmtoác cöîi cùçn

sûúng nhuöåm

Toác con xanh dêìnnhúâ meå súát sang.

78

Kinh naây àûúåc Ngaâi Cûu-ma-la-thêåp chuyïín ngûätûâ Phaån sang Haán, in

trong Àaåi chaánh tên tu àaåi taångkinh söë 482, têåp 14, trang 642a -666b, chia ra laâm böën quyïín,mûúâi hai phêím. Àêy laâ baâi kinhàûúåc àûác Phêåt khai triïín nhûängchuã àïì giaáo lyá cùn baãn nhû Tûáàïë, Thêåp nhõ nhên duyïn…Thïënhûng àùåc àiïím cuãa kinh laâ àûácPhêåt àûa ra tûâ nhûäng khaái niïåmbònh thûúâng àïën nhûäng yá nghôatöåt cuâng cuãa tûâng chuã àïì giaáolyá. Sau àêy, xin àïì cêåp àïën

nhûäng nöåi dung cú baãn cuãakinh vùn.

Böì-taát haånh - mêîu ngûúâi lyá tûúãngNhû nhûäng böå kinh àaåi

thûâa khaác, kinh Trò thïë múã àêìugiúái thiïåu vïì chuáng höåi vúái rêëtnhiïìu chû võ Böì-taát, Tyâ-kheocuâng long, thiïn, baát böå… Trongphaáp höåi naây, Böì-taát Trò thïë vúáitêm nguyïån cao caã vò nhûängchuáng sanh trong àúâi aác trûúåcmaâ thûa hoãi nhûäng vêën àïì Phêåtphaáp. ÚÃ àêy, Böì-taát Trò thïë laânhên vêåt chñnh yïëu trong böå

KKKKKhaái lûúåc nöåi dungKINH TRÒ THÏË

HAÅNH PHÊÍMHAÅNH PHÊÍMHAÅNH PHÊÍMHAÅNH PHÊÍMHAÅNH PHÊÍM

79

kinh naây àïí thûa hoãi nhûäng vêënàïì then chöët cuãa kinh vùn:

“Böì-taát-ma-ha-taát laâm thïënaâo àïí coá thïí kheáo nhêån biïët àûúåctûúáng thêåt cuãa caác phaáp, cuängnhû biïët roä raâng tûúáng cuãa hïëtthaãy phaáp. Vaâ nhû thïë naâo võ Böì-taát-ma-ha-taát coá thïí àaåt àûúåcnùng lûåc cuãa niïåm. Tu têåp thên,thaânh tûåu niïåm khöng giaán àoaåncho àïën àaåt àûúåc quaã võ vö thûúångböì àïì?” (kinh Trò thïë - Phêím tûåa)

Bêët cûá ngûúâi xuêët gia chênchñnh naâo cuäng vêåy, khi phaátkhúãi têm nguyïån tûâ boã nhûänggò thïë tuåc, chêëp nhêån cuöåc söëngkhöng gia àònh àïí cûu mangcho mònh möåt lyá tûúãng thoaát trêìnduâ àang söëng giûäa thïë sûå phaâmtònh. Vúái lyá tûúãng vaâ hoaâi baäocao caã êëy, tûâng bûúác möîi ngûúâithùng hoa vaâ hoaân thiïån cönghaånh cuãa chñnh mònh. Luác àoáduâ cho mang xaác thên thûúângphaâm nhûng cöng haånh àaä vûúåtra ngoaâi nhûäng chi phöëi cuãacuöåc söëng danh lúåi. Têm thaáihaânh àaåo khöng coân tû hûäu, võkyã maâ luön vò lúåi ñch cho têët caãchuáng sanh. Möîi bûúác chên cuãaBöì-taát luön àem àïën cho chuángsanh nhûäng hoâa giaãi an vuitrong cuöåc söëng. Chñnh vò àiïìu

naây, ngay tûâ àêìu kinh vùn àûácPhêåt àaä khùèng àõnh:

“Laânh thay laânh thay, naâythêìy Trò thïë, thêìy [642b] coá thïívò chû Böì-taát-ma-ha-taát maâ hoãiNhû Lai nhûäng viïåc nhû vêåy.Thêìy lo rêët nhiïìu àïën sûå an öíncho chuáng sanh, vaâ thûúng xoátthïë gian. Vò lúåi ñch cho chû thiïnvaâ nhên loaåi, cuäng vò caác Böì-taátàúâi naây vaâ àúâi sau v.v… maâ laâmaánh àaåi quang minh, cöng àûáccuãa thêìy khöng thïí tñnh àûúåc.”(kinh Trò thïë - Phêím tûåa)

Khöng phaãi chó úã phêìn múãàêìu cuãa kinh vùn maâ xuyïn suöëttoaân böå kinh naây àûác Phêåt nhiïìulêìn nhùæc àïën nhûäng phûúngthûác tu têåp haânh àaåo cho chû võBöì-taát vaâ nhûäng chuáng sanhtrong àúâi sau.

Mêîu ngûúâi lyá tûúãng chochuáng sanh nûúng nhúâ têët phaãicoá nhûäng tñnh chêët ûu viïåt. ÀûácThïë tön àaä àûa ra mêîu ngûúâicho chuáng ta thêëy luön vò haånhphuác cuãa tha nhên maâ sùén saângkhûúác tûâ nhûäng niïìm vui cuãabaãn thên. Trong kinh vùn, àûácPhêåt àaä giúái thiïåu cho chuáng tahai võ vûúng tûã con cuãa vua ÀaåiÑch tuöíi múái mûúâi saáu, caái tuöíimaâ nhûåa söëng bùæt àêìu àang traâo

80

dêng vúái nhûäng ûúác mú quyïìnthïë àõa võ, vúå àeåp con xinh. Thïënhûng caác võ àaä rúâi boã hoaângcung àïí ài àïën vúái àaåo traângàûác Phêåt Àaåi YÁ Sún Vûúng àïíxuêët gia tu hoåc. ÚÃ àêy, chuángta caãm thêëy àûúåc têm haånh caocaã cuãa nhûäng võ Böì-taát xuêët trêìnvò lúåi ñch cho chû thiïn vaâ nhênloaåi. Cöng haånh thûåc haânh Böì-taát àaåo laâ möåt quaá trònh giaãi trûângaä chêëp, hoáa giaãi nhûäng ñchkyã riïng tû. Ngay tûâ buöíi àêìumúái chuyïín baánh xe phaáp, àûácPhêåt àaä saách têën:

“Haäy ra ài, caác Tyâ-kheo,àem laåi sûå töët àeåp cho nhiïìungûúâi, àem laåi haånh phuác chonhiïìu ngûúâi. Vò loâng tûâ bi, haäyàem laåi sûå töët àeåp, lúåi ñch vaâ haånhphuác cho chû thiïn vaâ nhên loaåi.Möîi ngûúâi haäy ài möåt ngaã (…).Haäy phêët lïn ngoån cúâ bêåc thiïåntrñ. Haäy truyïìn daåy giaáo phaáp caosiïu. Haäy mang laåi sûå töët àeåp chongûúâi khaác. Àûúåc vêåy, laâ caác conàaä hoaân têët nhiïåm vuå”.

Phaát khúãi têm nguyïån vaâthûåc haânh têm haånh Böì-taát laâtiïëp nöëi sûá maång truyïìn baáchaánh phaáp cuãa àûác Phêåt vaâocoäi àúâi nguä trûúåc. Chñnh vò thïë,cöng haånh Böì-taát khöng tûâ

khûúác bêët cûá möåt àöëi tûúång haymöåt chöën naâo, cho duâ núi êëy àêìybêët an vaâ phiïìn luåy. Bùçng trñ tuïåvaâ tònh thûúng cuãa mònh, Böì-taát vêån duång moåi phûúng tiïånthiïån xaão àïí ài vaâo àúâi vúái sûåvö uáy. Coá khi, Böì-taát quïn mònhtrong khi phuåc vuå keã khaác, coákhi phaãi hy sinh tñnh maång cuãamònh àïí giûä gòn chuáng sanh,huöëng gò nhûäng haånh phuác giaãtaåm cuãa cuöåc àúâi.

Tham àùæm duåc laåc luön laâcùn bïånh truyïìn kiïëp cuãa conngûúâi. Cuäng chñnh vò nhûängtham àùæm êëy nïn con ngûúâi àêuthoãa maän àûúåc nhûäng khaát voångàiïn cuöìng êëy, vaâ caâng theoàuöíi thò si mï caâng chöìng chêët.Caái khaát voång vûún túái cuãa Böì-taát khöng phaãi laâ nhûäng thamàùæm cuãa thên nguä uêín àêìy giaãtaåo naây maâ caái vûún àïën toaânthiïån cho cöng haånh cho chñnhmònh. Trñ tuïå luön laâ àiïím àñchmaâ ngûúâi hoåc Phêåt luön cöë gùængàïí hoaân thiïån cho àúâi mònh.Chñnh vò nhúâ vaâo trñ tuïå conngûúâi múái khöng lêìm chêëpnhûäng khaát khao tham muöënthûúâng phaâm vaâ nhêån chênàûúåc nhûäng chên giaá trõ cuãacuöåc söëng.

81

Tñnh vö thûúâng biïën àöíi vaâ Tñnhnhû thêåt cuãa vaån phaáp

Trong suöët toaân böå kinhvùn, àûác Phêåt luön nïu tûângkhaái niïåm vïì Phaáp. Tûâ nhûängkhaái niïåm vïì Nguä uêín, àïënMûúâi hai nhên duyïn hay Tûániïåm xûá v.v… Vaâ khaái niïåm naâongaâi cuäng cho ta biïët boáng daánghû aão vö thûúâng cuãa vaån phaápvaâ tñnh thûúâng hùçng cuãa vaånphaáp. Con ngûúâi vò khöng nhêånthûác àûúåc nhûäng khaái niïåm vïìPhaáp nïn cûá àùæm trûúác theonhûäng hû aão phuâ phiïëm taåm búå.Chùèng haån thên nguä uêín chó laânhûäng giaã húåp cuãa sùæc chêët vaâtònh thûác chûá khöng phaãi laâ möåtthêåt thïí cöë àõnh. Hún nûäa, bêëtcûá nhûäng khaái niïåm naâo, cuängchó laâ nhûäng gaán gheáp taåm búåcuãa chuáng sanh maâ thöi. Chñnhvò khöng roä àûúåc baãn chêët thêåtcuãa phaáp nïn con ngûúâi caângbõ troái buöåc trong voâng vö minhtùm töëi.

Tuây theo thúâi phaáp maâ ngaâicoá nhûäng khai triïín theo nhiïìugoác àöå khaác nhau, theo tûâng cùncú cuãa chuáng sanh. Chùèng haånnhû giaáo lyá Mûúâi hai nhênduyïn, vöën laâ chuã àïì àûúåc àûácPhêåt khai thõ trong nhiïìu kinh

àiïín, nhûng àiïìu àùåc biïåt trongkinh naây, ngoaâi nhûäng khaitriïín úã mûác àöå bònh thûúâng,ngaâi coân àûa ra àïën yá nghôa töåtcuâng, uyïn aáo vïì baãn chêët.Khöng phaãi chó riïng Mûúâi hainhên duyïn maâ toaân böå nhûängchuã àïì giaáo lyá cú baãn trònh baâytrong kinh naây àïìu àûúåc àûácPhêåt nêng lïn àïën têån cuâng yánghôa cuãa chuáng.

Thöng thûúâng, dûúái nhaänquan cuãa möåt ngûúâi chûa tu têåp,vaån phaáp dûúâng nhû luön biïënàöíi khöng ngûâng nghó, sanhdiïåt trong tûâng thúâi gian ngùænnguãi; vaâ coá khi dûúâng nhû luönthûúâng truå bêët biïën khöng hïìcoá sûå àöíi thay. Hoå thûúâng dïî bõrúi vaâo hai thaái cûåc maâ khöngnhòn nhêån àuáng nhû thêåt baãnchêët thûåc taåi cuãa caác phaáp.Chñnh vò thïë, duâ caãm nhêån úãdûúái daång naâo thò àoá cuäng chólaâ trïn bïì mùåt cuãa hiïån tûúångchúá khöng thêm nhêåp vaâo baãnchêët cuãa caác phaáp:

“Naây caác thiïån nam tûã, caáinhòn chún chaánh laâ cùæt àûát hïëtthaãy moåi phûúng tiïån cuãa ngönngûä. Chùèng phaãi chún, chùèng phaãivoång, chùèng phaãi coá, chùèng phaãikhöng. Lòa hïët thaãy Phaáp, chùèng

82

nùæm giûä têët caã phaáp, chùèng àûúåchïët thaãy phaáp. Nhêån thûác àûúåcnhû vêåy goåi laâ thêëy Nhû Lai”(kinh Trò thïë - Phêím Tûåa).

Ngûúâi hoåc Phêåt khöng chóöm múá kiïën thûác tûâ chûúng maânïn thïí nhêåp vaâo thûåc taåi. Vòthûåc taåi khöng thïí thïí nhêåpbùçng nhûäng kiïën thûác cuãa voångtònh sai biïåt, maâ chñnh laâ möåtquaá trònh thêåt sûå söëng vaâ chiïmnghiïåm úã tûå thên. Nhûng nïëucoá sûå tu têåp vaâ quaán chiïëu àöëivúái vaån phaáp thò duâ nhòn úã khñacaånh vö thûúâng hay baãn chêëtnhû thêåt cuãa phaáp cuäng àïìugiuáp cho haânh giaã phaát triïín sûåchûáng ngöå têm thûác. Vaâ àöëi vúáibaãn kinh naây, àûác Phêåt àaä khaitriïín theo hai chiïìu hûúáng sanhdiïåt vö thûúâng vaâ baãn thïí tuyïåtàöëi chún nhû. Vaâ ta thêëy rùçngcaái mêìu nhiïåm cuãa ngûúâi conPhêåt laâ khi nhòn vaâo sûå sanh diïåtvö thûúâng cuãa phaáp, vêîn caãmthêëy an öín vò biïët rùçng têët caãphaáp hûäu vi chó laâ sûúng maitrïn àêìu ngoån coã, chó laâ hoaàöëm giûäa hû khöng. Nhêån biïëttûâ sûå vö thûúâng sanh diïåt àïíthùng tiïën têm linh. Vò sûå vöthûúâng êëy chñnh laâ cú nùngchuyïín hoáa moåi hiïån tûúång sai

lêìm àïí trúã thaânh töët àeåp. Vaâ khicaãm nhêån àûúåc tñnh thêåt cuãavaån phaáp thò duâ söëng trong möitrûúâng hay hoaân caãnh naâocuäng àïìu an öín vaâ bònh antrong nöåi taåi.Phaá trûâ chêëp ngaä vaâ chêëp phaáp

Con ngûúâi tûâ vö thó vònhûäng voång niïåm bêët giaác si mïnïn luön chêëp chùåt vaâo caác phaápvaâ cûá cho rùçng caác phaáp hûäu viluön laâ nhûäng caái thêåt ngaäthûúâng hùçng. Tûâ àoá, trongkhung vaâng chêåt heåp cuãa tûduy hûäu, con ngûúâi luön cöë baãothuã cho mònh têët caã nhûäng gòbaãn thên àaä bön ba vêët vaã taåothaânh. Thêåm chñ trong tûâng yániïåm sêu xa, nhûäng höìi tûúãngcuãa quaá khûá hay mú maâng àïënvõ lai cuäng àïìu do nhûäng voångthûác sanh khúãi taác thaânh chúákhöng coá möåt thêåt thïí gò nhêëtàõnh caã. Haâng phaâm phu khöngthïí nhêån thûác àûúåc rùçng nhûängphaáp hûäu vi sanh diïåt chó laâ donhûäng voång niïåm sai lêìm cöëhûäu cuãa chuáng sanh maâ hònhthaânh. Cho nïn, trong chuöîi daâisanh tûã bêët têån con ngûúâi nhûkeã lêìm luäi bûúác ài trong àïmtöëi khöng coá aánh saáng cuãa trñtuïå dêîn dùæt. Caâng tham chêëp,

83

con ngûúâi caâng caãm thêëy khöngthïí thoãa maän nhûäng ûúác voångthêìm kñn, caâng lïn àûúâng tòmkiïëm cho nhûäng kinh nghiïåmgiaác quan con ngûúâi caâng luánsêu vaâo trong vuäng lêìy cuãa thamaái vaâ khoá mong thoaát khoãi.Nùng lûåc tu têåp cêìn coá möåt quaátrònh chuyïín hoáa, nhûängphûúng thûác àuáng vaâ thûåc haânhmöåt caách miïn mêåt thò múái coácú may laänh höåi àûúåc aánh saángnhiïåm mêìu cuãa thêåt taåi. Búãi vòbaãn chêët cuãa thêåt taåi laâ caái nhûnhû bêët àöång thûúâng hùçng,khöng nhuöëm maâu cuãa tû duyhûäu ngaä mang thoái lêìm chêëpcuãa voång niïåm àiïn àaão.

“Naây caác thiïån nam tûã, thêncuãa ta khöng phaãi phaáp, cuängkhöng phaãi khöng phaãi phaáp, goåilaâ haânh theo phaáp. Àoá goåi laâ thñphaáp thûá nhêët. Cuäng goåi khöngdñnh mùæc núi phaáp, khöng dñnhmùæc khöng phaãi núi phaáp. Vò saovêåy? nïëu dñnh mùæc núi phaápkhöng goåi laâ thêëy Phêåt. Khöngdñnh mùæc núi hïët thaãy Phaáp goåilaâ thêëy Phêåt. Nïëu úã trong hïët thaãyphaáp khöng ngûúâi thêëy ( phaáp),àoá goåi laâ thêëy Phêåt. Vò sao vêåy?Nhû Lai khöng thïí duâng phaáp(àïí) thuyïët; khöng phaãi duâng

khöng phaãi phaáp (àïí) thuyïët;cuäng khöng phaãi duâng phaáp (àïí)thêëy” (phêím Tûåa).

Bùçng nhiïìu khaái niïåm,hònh aãnh cuå thïí, àûác Phêåt àaäkhai thõ cho haâng phaâm phuàang chêëp vaâo tònh thûác sailêìm, nhûäng keã maâ luác naâocuäng cho rùçng coá nhûäng chuãthïí vaâ àöëi tûúång chên thêåt. Vúáicaác phaáp liïn quan àïën baãnthên, àûác Phêåt cuäng luön daåyrùçng chuáng chó töìn taåi nhûnhûäng hiïån tûúång aão. Ngaychñnh têëm thên nguä uêín giaãtaåm, chó laâ phûúng tiïån haânhàaåo thöi maâ con ngûúâi vêîn cûábaám chùåt vaâo àoá àïí röìi àêëutranh kiïån tuång hay tranhgiaânh lêîn nhau. Sùæc chêët cêëutaåo nïn hònh haâi cuãa möåt cúthïí chuáng sanh cuäng khöngphaãi laâ möåt thûåc thïí cöë àõnh,noá chó do nhên duyïn kïët húåpmaâ thaânh. Chùæc hùèn ai cuängbiïët cêu chuyïån giûäa Na-tiïntyâ-kheo vaâ vua Di-lan-àaâ. Chiïëcxe cuãa nhaâ vua àïën tu viïånkhöng phaãi laâ möåt chiïëc xe thêåtsûå maâ noá chó àûúåc cêëu thaânhtûâ nhûäng böå phêån khaác. Nïëunhû tûâng böå phêån taách rúâi rathò cuäng khöng thïí naâo goåi laâ

84

xe àûúåc. (Kinh Na-tiïn tyâ-kheo,Cao Hûäu Àñnh dõch tr. 30)

Tûâ nhûäng khaái niïåm rêët roätrong kinh, àûác Phêåt àaä khùèngàõnh cho chuáng ta thêëy caái thêåttaåi khöng phaãi laâ nhûäng hiïåntûúång sanh diïåt theo tònh thûác.Noá cuäng khöng nùçm trongnhûäng khaái niïåm chuã quan maâphaãi laâ nhûäng thêåt taåi luön àûúåcthïí nghiïåm qua chên lyá. Chêëpvaâo Ta laâ möåt vêën àïì cêìn àûúåcloaåi trûâ, vaâ chêëp vïì phaáp cuängphaãi àoaån dûát. Vò khi naâo baånchûa àoaån dûát àûúåc nhûängdûång lêåp núi têm thò vêîn coân bõtroái buöåc trong sûå giaây voâ cuãamï loaån. Trong kinh vùn, àûácPhêåt àaä khùèng àõnh cho chuángta thêëy, duâ laâ nhûäng khaái niïåmvïì Niïët baânhay khaái niïåmvïì Phêåt cuängphaãi loaåi boã.Nïëu nhû coânchêëp trûúácvaâo àoá thòcuäng nhûngûúâi quasöng lïn búâröìi maâ vêîncoân nuöëi tiïëcchiïëc thuyïìn

vaâ cöë àeo mang noá, röët cuöåc chógêy thïm phiïìn luåy nhoåc sûác maâthöi.Hûúng võ giaãi thoaát

Möåt trong nhûäng tñnh chêëtcuãa phaáp laâ tñnh thiïët thêåt, coánghôa laâ con ngûúâi khi tiïëp nhêångiaáo phaáp cuãa àûác Phêåt laâ thïínhêåp giaáo lyá êëy trong àúâi söëngcuå thïí hùçng ngaây. Giaãi thoaátkhöng phaãi nùçm úã möåt chên trúâinaâo àoá xa xöi maâ ngay taåi trongchñnh möîi con ngûúâi. Haånhphuác êëy chñnh do con ngûúâi taåodûång vaâ khöng coá möåt ai coá thïícan thiïåp vaâo haånh phuác hayàau khöí cuãa chuáng ta. Giaáo phaápcuãa àûác Phêåt duâ coá úã dûúái hònhthûác naâo ài chùng nûäa thò giaátrõ êëy vêîn xuyïn suöët cuâng àöìng

85

haânh vúái thúâi gian, khöng coámöåt caãn trúã lûåc naâo laâm cho mêëtài taác duång. Giaáo lyá êëy duâ laâ möåtphaáp mön cùn baãn hay àïënnhûäng vêën àïì uyïn aáo chiïìu sêunöåi taåi thò cuäng coá khaã nùng laâmthay àöíi àúâi söëng cuãa con ngûúâitûâ phaâm phu sang Thaánh giaã.Trong suöët toaân böå kinh vùn,àûác Phêåt àaä nhiïìu lêìn nhùæcàïën giaá trõ cuãa phaáp, vò chó coágiaáo phaáp chên thêåt múái coá thïíchuyïín hoáa têm thûác conngûúâi vöën àang àùæm chòmtrong maân lûúái vö minh.Nhûäng chuã àïì thuyïët giaãng cuãaàûác Phêåt trong kinh vùn naây,khöng ngoaâi yá nghôa laâm chocon ngûúâi thùng hoa àúâi söëngnöåi taåi. Vöën dô con ngûúâi tûânhûäng nghiïåp cuä kïët húåp vúáinhûäng nghiïåp múái, tûâ àoá taåo ranhiïìu sai biïåt nïn luön coánhûäng khuynh hûúáng tûå kyã húnlaâ cho cöång àöìng xaä höåi. Vaâ möåtkhi tö böìi cho caái baãn ngaä thòtaåo thïm nhûäng nghiïåp múái vaâkhöí àau caâng tiïëp diïîn, voângluên höìi caâng múã ra bêët têån.

ÚÃ trong chûâng mûåc naâoàoá, khaái niïåm haånh phuác àûúåcxem nhû àöìng nghôa vúái giaãithoaát. Nhûng cuäng khöng dïî

daâng àïì cêåp àïën haånh phuácmöåt caách thêåt chñnh xaác. Àöëivúái àaåo Phêåt, khi têm yïn tõnhthò múái chñnh laâ haånh phuác thêåtsûå. Hay noái caách khaác, giaãithoaát chñnh laâ giaãi thoaát tûâ núitêm tûúãng cuãa haânh giaã chúákhöng phaãi giaãi thoaát taåi núinaâo àoá ngoaâi thên têm cuãachuáng ta. Töí Liïn Trò noái:“Khöng coá haånh phuác naâo bùçngsûå an laåc cuãa têm thûác”; tûúngtûå nhû thïë, ta cuäng coá thïí noáikhöng coá sûå giaãi thoaát naâobùçng sûå giaãi thoaát cuãa têmthûác. Chñnh vò sûå giaãi thoaáttêm thûác nïn ngûúâi con Phêåtmúái khöng bõ nhûäng phiïìnmuöån cuãa vêåt chêët laâm bùnghoaåi àúâi söëng phaåm haånh cuãamònh. Trong nhûäng luác thiïëuthö ën vï ì cuö åc sö ëng ngoa å iduyïn, nïëu nhû ngûúâi caãmnhêån àûúåc sûå tûå taåi cuãa têmthûác thò nhûäng raâng buöåc, chiphöëi bïn ngoaâi chùèng khaácnaâo chó laâ troâ àuâa huyïîn hoáa,têm thûác àang an truá vaâo trongtraång thaái thanh thaãn cuãa niïìmhyã laåc nöåi taåi thò caãnh vêåt coáphuâ du hay coá muön höìng vaåntña ài chùng nûäa thò cuäng chólaâ chuyïån thûúâng tònh. Khöng

86

phaãi khi àaä caãm nhêån àûúåchûúng võ giaãi thoaát röìi boã laåitêët caã phña sau nhûäng gò cuãatrêìn thïë, khöng liïn quan gòàïën cuöåc àúâi, maâ khi ngûúâi giaãithoaát thêåt sûå thò coá àuã tû caáchàïí caãm nhêån nhûäng veã àeåpthûåc taåi cuãa vaån phaáp. Luác êëymoåi ûáng xûã àïìu dung thöng vöngaåi khöng coân haån heåp trongnhûäng phiïën diïån cuãa tri thûácàúâi thûúâng vaâ sûå boáp meáo cuãavoång thûác nhùçm gom goáp têëtcaã nhûäng súã hûäu maâ mònh cholaâ vûâa yá. Ngûúâi mang hûúngvõ giaãi thoaát vaâo àúâi seä laâm cho

àúâi thïm hûúng võ vaâ tùngthïm chêët liïåu cuöåc söëng. ÀûácThïë tön àûa ra nhiïìu mö hònh,phûúng thûác àïí tõnh hoáa thêntêm cuäng khöng ngoaâi caãithiïån cho tûâng caá nhên. Khitûâng caá nhên àaä thanh loåc thêntêm mònh thò xaä höåi thùng tiïënmöåt caách dïî daâng. Ngûúåc laåi,nïëu nhû xaä höåi chó toaân nhûängngûúâi tham danh lúåi thò duâ úãdûúái hònh thûác naâo ài chùngnûäa cuäng chó àem laåi sûå nguytöín cho quöëc gia xaä tùæc vaâ nhênloaåi maâ thöi.

NHÙÆN NGÛÚÂINHUÊÅN HAÅNHNHUÊÅN HAÅNHNHUÊÅN HAÅNHNHUÊÅN HAÅNHNHUÊÅN HAÅNH

Kinh xûa voång xûá sûúng muâ.

Ngaân nùm coân àêëy thiïn thu ngêët trúâi.

Mai naây lúä bûúác chúi vúi.

Ngûúâi úi! Haäy nhúá möåt lúâi Chên Kinh.

Giaâ Lam, Haå 2549

87

GIÚÁI LUÊÅT

Giúái (Sila), ban sú laâ tiïëng goåi chung caác chïë àõnhcuãa moåi tön giaáo. Theo nghôa röång maâ noái, phaâm moåigiúái àiïìu duâ thiïån hay aác àïìu goåi laâ giúái. Giúái naâo coátñnh caách lúåi mònh, lúåi ngûúâi trong hiïån taåi cuäng nhûtrong tûúng lai goåi laâ thiïån giúái. Giúái naâo coá tñnh caáchhaåi mònh, haåi ngûúâi trong hiïån taåi cuäng nhû trongtûúng lai goåi laâ aác giúái.

NGUYÏN LIÏNNGUYÏN LIÏNNGUYÏN LIÏNNGUYÏN LIÏNNGUYÏN LIÏN

88

Trong kinh Àaåi baát niïëtbaân, àûác Phêåt coá daåy,Giúái laâ thïìm thang cuãa

têët caã phaáp laânh, nhû quaã àõacêìu laâ cöåi göëc cuãa têët caã thaãomöåc phaát sanh. Giúái laâ võ àaåosû, laâ võ thûúng chuã dêîn dùætàoaân thûúng nhên. Giúái laâ thùængtraâng cuãa têët caã thiïån phaáp, nhûthùæng traâng cuãa thiïn Àïë thñch.Giúái coá cöng nùng vônh viïînàoaån trûâ têët caã caác aác phaáp vaâba aác àaåo, nhû dûúåc liïåu coácöng nùng trõ liïåu têët caã aác bõnh.Giúái laâ tû lûúng trïn con àûúânghiïím sanh tûã. Giúái laâ chiïëc aáoàöìng, laâ cêy gêåy thêìn diïåt trûâaác tùåc kiïët sûã. Giúái laâ thêìn chuátöëi linh diïåt trûâ rùæn àöåc phiïìnnaäo. Giúái laâ cêy cêìu àïí qua khoãihaånh nghiïåp töåi aác… Àoaån kinhngùæn trïn àaä taán thaán cönghaånh mêìu nhiïåm cuãa giúái trongviïåc àoaån trûâ sanh tûã khöí àau,xêy dûång caãnh giúái Niïët baân anvui giaãi thoaát; vaâ àaä cho chuángta thêëy àûúåc têìm quan troångmang tñnh quyïët àõnh cuäng nhûcöng duång cuãa giúái trong àúâisöëng giaãi thoaát cuãa àaåo Phêåt nhûthïë naâo.

Vêåy Giúái laâ gò? Giúái nguyïntiïëng Phaån “Sila” Pali: “Sila”.

YÁ dõch haânh vi, têåp quaán, tñnhcaách, àaåo àûác… Giúái laâ cú súãàaåo àûác thûåc tiïîn cuãa Phêåtgiaáo, nïn cuâng vúái Àõnh hoåc,Tuïå hoåc goåi laâ Tam hoåc. Àöìngthúâi Àaåi thûâa coân liïåt giúái vaâomöåt trong Luåc ba la mêåt hayThêåp ba la mêåt, maâ goåi laâ Giúáiba la mêåt.

Giúái (Sila), ban sú laâ tiïënggoåi chung caác chïë àõnh cuãamoåi tön giaáo. Theo nghôa röångmaâ noái, phaâm moåi giúái àiïìu duâthiïån hay aác àïìu goåi laâ giúái.Giúái naâo coá tñnh caách lúåi mònh,lúåi ngûúâi trong hiïån taåi cuängnhû trong tûúng lai goåi laâ thiïångiúái. Giúái naâo coá tñnh caách haåimònh, haåi ngûúâi trong hiïån taåicuäng nhû trong tûúng lai goåilaâ aác giúái. Nhûng chûä Giúáitrong Phêåt giaáo so vúái caác töngiaáo khaác coá chuát sai biïåt. ChûäGiúái trong Phêåt giaáo chó haånàõnh núi tõnh giúái, tûác nhûängàiïìu do Phêåt chïë àõnh, laâm quicuã cho caã haâng taåi gia cuängnhû xuêët gia phuång trò.

Do sûå sai biïåt àoá, chûä Siladõch laâ Giúái, theo Phêåt giaáo coá4 nghôa:

Nghôa thûá nhêët laâ chïë ngûå.Chïë ngûå theo nùm caách laâ chïë

89

ngûå vúái sûå chïë ngûå giúái böín; chïëngûå bùçng sûå tónh giaác; chïë ngûåbùçng kiïn trò; chïë ngûå bùçngkham nhêîn; chïë ngûå bùçng tinhtêën. Nghôa thûá hai cuãa giúái laâkïët húåp, coá nghôa laâ kïët húåpthên, khêíu, yá hûúáng àïën conàûúâng thaánh thiïån. Nghôa thûába cuãa giúái laâ nïìn taãng, vò noálaâm cú súã cho caác thiïån phaápphaát sanh. Nghôa cuöëi cuângcuãa giúái laâ thanh lûúng, vò noálaâm cho ngûúâi thoå trò thên têmmaát meã.

Khi àûác Phêåt coân taåi thïë,xaä höåi ÊËn àöå àaä àêìy dêîy caáctön giaáo vúái nhûäng giúái àiïìu haâkhùæc. Àiïìu naây laâm cho möåt xaähöåi vöën mang àêìy nhûäng tûtûúãng mï tñn, nhûäng têåp tuåc cöíhuã phiïìn toaái àaä röëi ren laåi caângthïm röëi ren. Àa phêìn caác võgiaáo chuã àûúng thúâi àïìu chorùçng: chó coá àúâi söëng khùæt khekhöí ha ånh múái àûa àïëngiaãi thoaát.

Giúái àûúåc chia laâm hailoaåi chñnh laâ giúái taåi gia vaâ giúáixuêët gia.

I. Giúái taåi gia:I. Giúái taåi gia:I. Giúái taåi gia:I. Giúái taåi gia:I. Giúái taåi gia:

Giúái taåi gia göìm coá nùmgiúái (Nguä giúái), hay mûúâi giúái

(Thêåp thiïån giúái) hay taám giúái(Baát quan trai giúái) (riïng taámgiúái chó thoå trong möåt ngaây möåtàïm).

a) Nguä giúái: laâ giúái cuãangûúâi Phêåt tûã taåi gia, cêìn phaãithoå trò. Nguä giúái bao göìm: 1)Khöng saát sanh.

2) Khöng tröåm cùæp; 3)Khöng taâ dêm; 4) Khöng voångngûä; 5) Khöng uöëng rûúåu.

b) Thêåp thiïån giúái: NgûúâiPhêåt tûã àaä thoå trò nguä giúái, nïëucoá khaã nùng thò bûúác lïn möåtbûúác cao hún, thoå Thêåp thiïångiúái. Thêåp thiïån giúái bao göìm:1) Khöng saát sanh; 2) Khöngtröåm cùæp; 3) Khöng taâ dêm; 4)Khöng noái döëi; 5) Khöng noáiàêm thoåc; 6) Khöng noái yã ngûä;7) Khöng noái hai lûúäi; 8)Khöng tham; 9) Khöng sên; 10)Khöng si.

c) Baát quan trai giúái: laâgiúái cuãa ngûúâi Phêåt tûã taåi gia,hoåc theo haånh cuãa ngûúâi xuêëtgia, thoå trò trong möåt ngaây àïm.Baát quan trai giúái bao göìm: 1)Khöng saát sanh; 2) Khöng tröåmcùæp; 3) Khöng phi phaåm haånh;4) Khöng voång ngûä; 5) Khönguöëng rûúåu; 6) Khöng àeo traâng

90

hoa, ûúáp nûúác hoa, khöng xemca muáa xûúáng haát; 7) khöngnùçm ngöìi giûúâng cao röång lúán.8) Khöng ùn phi thúâi.

II. Giúái xuêët gia:II. Giúái xuêët gia:II. Giúái xuêët gia:II. Giúái xuêët gia:II. Giúái xuêët gia:

Haâng xuêët gia göìm coá nùmchuáng: Sa di, Sa di ni, Thûác xoama na, Tyâ-kheo vaâ Tyâ-kheo ni.Caác chuáng tuây theo sûå tu haânhcao hay thêëp, nam hay nûä maâcoá sûå sai biïåt vïì giúái àiïìu:

a) Sa di giúái: (Sa di vaâ Sadi ni àöìng) göìm mûúâi giúái:Khöng saát sanh; 2) Khöng tröåmcùæp; 3) Khöng phi phaåm haånh;4) Khöng voång ngûä; 5) Khönguöëng rûúåu; 6) Khöng àeo traânghoa, ûúáp nûúác hoa; 7) Khöng camuáa xûúáng haát vaâ cöë yá ài xemnghe; 8) Khöng nùçm ngöìigiûúâng cao röång lúán. 9) Khöngùn phi thúâi; 10) Khöng giûä tiïìnbaåc vêåt quyá…

b) Thûác xoa ma na giúái:göìm saáu giúái: 1) Khöng coá têmnhiïîm ö xuác chaåm ngûúâi nam;2) Khöng tröåm cuãa ngûúâi böëntiïìn trúã lïn; 3) Khöng cöë giïëtmaång söëng cuãa loaâi suác sanh;4) Khöng tiïíu voång ngûä; 5)Khöng ùn phi thúâi; 6) Khönguöëng rûúåu.

c) Cuå tuác giúái: göìm haiphêìn: Tyâ-kheo giúái vaâ Tyâ-kheoni giúái:

1. Tyâ-kheo giúái: giúái cùnbaãn cuãa Tyâ-kheo bao göìm 250giúái, àûúåc chia thaânh 8 àoaån:1) Ba la di (4 giúái); 2) Tùngtaân (13 giúái); 3) Bêët àõnh (2giúái); 4) Xaã àoåa (30 giúái); 5)Àún àoåa (90 giúái); 6) Hûúángbó höëi (4 giúái); 7) Chuáng hoåcphaáp (100 giúái); 8) Thêët diïåttraánh (7 giúái).

2. Tyâ-kheo ni giúái: Giúái cùnbaãn cuãa Tyâ-kheo ni göìm batrùm böën mûúi taám giúái, àûúåcchia thaânh baãy àoaån: 1) Ba ladi (8 giúái); 2) Tùng taân (17giúái); 3) Xaã àoåa (30 giúái); 4)Àún àoåa (178 giúái); 5) Hûúángbó höëi (4 giúái); 6) Chuáng hoåcphaáp (100 giúái); 7) Thêët diïåttraánh (7 giúái).

III. Giúái Böì Taát:III. Giúái Böì Taát:III. Giúái Böì Taát:III. Giúái Böì Taát:III. Giúái Böì Taát:

Giúái Böì taát coân goåi laâ Àaåotuåc thöng haânh giúái, búãi giúái naâyhaâng xuêët gia vaâ taåi gia àöìngthoå. Giúái Böì taát lêåp cùn baãn trïnviïåc phaát Böì àïì têm, tu Böì taáthaånh maâ chïë lêåp. Giúái Böì taát vïìsöë àiïìu coá sai khaác, nhûng trïncùn baãn bao göìm ba tuå tõnh giúái

91

nhû sau:1) Nhiïëp luêåt nghi giúái: coân

goåi laâ Tûå taánh giúái, nghôa laâ xalòa caác àiïìu aác, bao haâm têët caãcaác luêåt nghi. Giúái naây baãychuáng àïìu thoå trò, tuây theo taåigia, xuêët gia maâ phên biïåt göìmNguä giúái, Thêåp giúái, Cuå tuácgiúái… Giúái naây cuäng coá thïí toámthaânh ba moán laâ Biïåt giaãi thoaátgiúái, Àõnh cöång giúái vaâ Àaåocöång giúái. Ngûúâi thoå trò Nhiïëpluêåt nghi giúái laâ nguyïån xa lòatêët caã caác àiïìu aác.

2) Nhiïëp thiïån phaáp giúái:Coân goåi Thoå thiïån phaáp giúái,nghôa laâ tu têåp caác àiïìu laânhnhû thûúâng siïng nùng cuángdûúâng Tam baão, giûä têm khöngphoáng dêåt, tu caác phaáp Ba lamêåt… Ngûúâi thoå trò Nhiïëp thiïånphaáp giúái laâ nguyïån thûåc haânhtêët caã caác àiïìu laânh.

3) Nhiïëp chuáng sanh giúái:Coân goåi laâ Nhiïu ñch hûäu tònhgiúái, nghôa laâ duâng têm thanhtõnh tu caác haånh tûâ, bi, hyã, xaã;laâm moåi àiïìu lúåi ñch cho chuángsanh vaâ phaát têm hoáa àöå têët caãchuáng sanh, tûâ phaâm phuchûáng lïn quaã võ Vö thûúångböì àïì.

Qua sûå trònh baây sú lûúåc

vïì giúái luêåt, chuáng ta thêëy rùçnggiúái luêåt Phêåt giaáo khöng phaãilaâ nhûäng giúái àiïìu cûáng nhùæchay nhûäng qui àõnh sai laåc, àûacon ngûúâi ài vaâo voâng töåi löîi,gêy ra sûå xaáo tröån cho cöångàöìng; maâ giúái luêåt êëy àûúåc chïëlêåp dûåa trïn trñ tuïå siïu viïåt cuãaàûác Phêåt. Vúái trñ tuïå siïu xuêët,àûác Phêåt àaä nhêån thêëy àûúåcnguyïn nhên taác thaânh sûå khöíàau sanh tû ã luên höìi cu ãachuáng sanh laâ do vö minh vaâaái duåc che lêëp. Àïí röìi tûâ àoá conngûúâi thö kïåch trong yá nghô,vuång vïì trong moåi ûáng xûã giûäacon ngûúâi vúái con ngûúâi, giûäacon ngûúâi vúái xaä höåi. Hoùåc cöëchêëp vaâo nhûäng têåp tuåc sai lêìmtûâ ngaân xûa àïí laåi. Muöën vûúåtthoaát khöí àau, diïåt saåch vöminh vaâ aái duåc, con ngûúâi cêìnphaãi tuên thuã theo nhûäng quiluêåt saáng suöët, laâm chuêín mûåccho tûå thên, tùæm göåi cho banghiïåp thên, khêíu, yá àûúåctrong saåch. Tûâ àoá, gêìy dûångmoåi ngûúâi söëng vaâ giao tïë vúáinhau theo nhûäng qui luêåt àoá.Caác qui tùæc saáng suöët laâmchuêín mûåc àïí caãi taåo xaä höåi,hûúáng àïën möåt xaä höåi chên,thiïån, myä, têët yïëu khöng ngoaâigiúái luêåt do Phêåt chïë àõnh.

92

Xaä höåi höm nay àang àöëidiïån vúái caác tïå naån xaä höåi àaángbaáo àöång, nhû maåi dêm, ma tuáy,HIV, tröåm cûúáp,… laâm bùnghoaåi àaåo àûác con ngûúâi àïën mûáctrêìm troång. Nïëu möîi chuáng tatûå thûåc hiïån àuáng theo giúái luêåtPhêåt chïë àõnh thò caác tïå naån xaähöåi seä bõ àêíy luâi, laâm cho nïìnàaåo àûác cuãa con ngûúâi ngaâycaâng àûúåc nêng cao hún trongcöång àöìng, coá thïí chuyïín hoáacaãnh giúái àau khöí thaânh caãnhgiúái an laåc.

Àûáng trûúác caác tïå naån laâmnguy haåi àúâi söëng cuãa con ngûúâi

LÛU BUÁTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅT

Vaâi gioåt mùæt traân sa xuöëng àêy

Doâng thu gúãi laåi maãnh têm naây

Lûu tònh thiïn cöí höìn söng nuái

Buát phaáp àûúåm nöìng trang sûã say.

vaâ xaä höåi ngaây höm nay, húnbao giúâ hïët, Phêåt giaáo seä laâ töngiaáo duy nhêët múã löëi thoaát chonhên loaåi vaâo kyã nguyïn múái.Thïë nhûng, Phêåt giaáo coá thïíphaát huy àûúåc ûu thïë cuãa mònhhay khöng laâ do möîi con ngûúâicoá thûåc hiïån theo nhûäng giúáiluêåt Phêåt chïë àõnh hay khöng.Súã dô Phêåt giaáo àem àïën sûå anlaåc cho cöång àöìng laâ nhúâ sûå coámùåt cuãa giúái luêåt. Nïëu àaánh mêëtyïëu töë cú baãn êëy, thò Phêåt giaáoseä khöng coân laâ chñnh mònh nûäa,coá chùng chó coân töìn taåi nhû möåtcaái xaác khöng höìn.

93

NHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅTNHÛ VIÏÅT

Àaåo Phêåt súã dô àûúåcquaãng baá vaâ truyïìnthûâa lêu daâi trïn thïë

gian naây thêåt ra khöng chó vòtûå noá chûáa àûång möåt kho taânggiaáo lyá cao thêm nhû nhiïìungûúâi thûúâng nhêån àõnh, maâàiïìu tiïn quyïët vaâ thiïët yïëuchñnh laâ Giúái luêåt.

Chñnh nhúâ Luêåt taång naây,haânh nhên laâm nïìn taãng cho bêëtkyâ tiïën trònh thaánh thiïån hoaá tûduy naâo - tu têåp thiïìn àõnh, trñtuïå. Thïë múái biïët taåi sao àûác

Thñch tön àùåc biïåt chuá troångnhùæc laåi nhiïìu lêìn trong húnböën mûúi nùm hoùçng hoáa lúåisinh cuãa Ngaâi. Cêu noái bêët huãluác Phêåt sùæp nhêåp Niïët-baân hùènkhoá phai múâ trong tiïìm thûác baongûúâi con Phêåt: “Giúái luêåt coân,Phêåt phaáp coân; Giúái luêåt mêët,Phêåt phaáp mêët”.

Ngaây nay, trong böëi caãnh xaähöåi xao àöång, tûâng bûúác chuyïínmònh tûúng thñch vúái sûå phaáttriïín vaâ tröîi nhõp cuãa vùn minhthúâi àaåi, Phêåt giaáo, möåt tön giaáoàûúåc xem laâ “chên lyá thûåc taåi”,phaãi laâm gò àïí minh àõnh baãnsùæc vaâ giaá trõ àñch thûåc cuãa chñnh

Tñnh thiïët yïëucuãa Giúái Luêåt

94

noá? Àêy laâ vêën àïì ûu tû nhêët cuãacaác bêåc cao tùng kyâ tuác noáiriïng, giúái hoåc Phêåt noái chung.

Traãi qua nhiïìu thúâi kyâ, coánhiïìu vêën àïì àûúåc àûa ra baânthaão. Trong àoá, Giúái luêåt vêîn laâtiïn àïì. Vò sao nhû vêåy? Vò chñnhGiúái luêåt quyïët àõnh cho sûå töìnvong cuãa Phêåt giaáo. Vêën àïì àùåtra khöng chó giaãi minh trïn bònhdiïån lyá luêån vùn chûúng, maâthûåc sûå chuáng ta phaãi tû duy, xaácquyïët vaâ traãi nghiïåm thïë naâo àïímöîi thaânh viïn trong Tùng tûângbûúác hoaân thiïån nhên caách,phêím haånh cho chñnh baãn thênmònh nhùçm àem laåi àúâi söëng anlaåc, giaãi thoaát.

Giúái luêåt (Siksapada)nguyïn nghôa laâ sûå àiïìu phuåc,chïë ngûå têët caã caác phaáp laâmchûúáng ngaåi Thaánh àaåo. Noáitheo quan hïå khúãi nguyïn, noálaâ sûå gùæn liïìn vúái àúâi söëng Tùngthên, phi àiïìu naây àïìu àûúåcxem laâ mêët göëc cho duâ chuángta “àûúâng àûúâng Tùng tûúáng,dung maåo khaã quan”. Khi thamcûáu hoùåc haânh trò Giúái luêåt,chuáng ta khöng nïn nhêån thûácvaâ kïët luêån möåt caách vöåi vaângrùçng: noá tiïu cûåc hay tñch cûåc,tiïíu thûâa hay àaåi thûâa, búãi noá

khöng thuöåc phaåm truâ riïng biïåtcho bêët kyâ hïå thöëng tû tûúãngnaâo cuãa Phêåt giaáo. Baãn chêët noákhöng mang àêåm tñnh bùæt buöåc,maâ laâ tiïu àiïím cho sûå tûånguyïån cuãa nhûäng ai hoåc Phêåtmuöën ài trïn löå trònh gaån loåcthên têm, trau giöìi nhên caách,hoaân thiïån àaåo haånh chñnhmònh. Duâ chuáng ta thuöåc töngphaái, hïå thöëng truyïìn thûâa naâothò vêën àïì trûúác tiïn vêîn laâ trangnghiïm thên giaáo cho chñnhmònh bùçng phûúng phaáp haânhtrò Giúái luêåt. Khi chuáng ta kiïënvùn möåt söë àiïín tñch, haânh traångdõ biïåt hoùåc nghõch haånh cuãacaác võ Böì taát, Töí sû, Thiïìn sû…,àûâng bao giúâ coá nhêån àõnh sailêìm rùçng viïåc “kiïën taánh ngöåàaåo” khöng dñnh daáng gò àïënGiúái luêåt, maâ chuáng ta phaãi hiïíulaâ caác Ngaâi haânh trò Giúái luêåt àïënàöå khöng cêìn haânh trò nûäa. Mùåtkhaác, Giúái luêåt Phêåt giaáo laâ Phaápàiïín àaåo àûác chuêín mûåc choTùng. Khöng nïn xem noá nhûPhaáp luêåt úã àúâi. Noái nhû Thûúångtoåa Nguyïn Chûáng: “Giúái luêåtkhöng àöìng vaâ khöng theo möåtmö tñp naâo nhû Phaáp luêåt àúâithûúâng, tuy vêåy, noá khöng chöëngtraái maâ thûåc sûå ài sêu hún, noámang tñnh phöí quaát àûúåc xuêët

95

phaát tûâ àaåi bi vaâ trñ huïå”.

Khi khaão saát vïì tñnh hiïånthûåc tûúng phuâ hoùåc bêët tûúngphuâ cuãa tûâng giúái trong 250 giúáicho tyâ-kheo, 348 giúái cho tyâ-kheoni (àún cûã Luêåt Tûá Phêìn),chuáng ta phaãi biïët àiïìu quantroång laâ: Giúái luêåt dô nhiïn àûúåcxem nhû nêëc thang cho muönngaân Thaánh haånh. Duâ vêåy, noákhöng phaãi àõnh phaáp, nghôa laâcoá thïí thay àöíi. Àiïím naây, trongThaánh àiïín ghi roä: “àûác Thñchtön cho pheáp boã möåt söë àiïìu nhoãnhùåt sau khi Ngaâi Niïët-baân”.Nhûng trïn thûåc tïë, lõch sûã Phêåtgiaáo chûa ai daám boã ài giúái naâoduâ noá khöng quan troång. Hiïåntaåi, chuáng ta coá thïí hoùåc khöngthïí haânh trò möåt àiïìu naâo àoátrong Giúái luêåt. Tuy nhiïn, têët caãàïìu coá giaá trõ vaâ yá nghôa cuãa noá.Töi thêåt sûå giêåt mònh vaâ tri ênkhi nghe Thûúång toåa NguyïnChûáng noái vïì yá nghôa sêu xa cuãagiúái: khöng àûúåc cêìm löng dï(…). Vò vêåy, ngaây nay cho duâ coánhûäng giúái khöng coân thñch ûángcho sûå haânh trò, nhûng maäi maäinoá vêîn coân giaá trõ biïíu trûng, laâthû tõch cho chuáng ta y cûá thamkhaão. Chñnh vò sûå baão lûu noá coátêìm quan troång nhû vêåy, nïn traãi

qua nhiïìu thúâi kyâ, Giúái luêåt àûúåchaânh trò trong nhiïìu töng mönPhêåt giaáo taåi nhiïìu quöëc gia khaácnhau vêîn giûä àûúåc baãn nguyïncuãa noá.

Laâ Tùng sô, viïåc “thûúångcêìu haå hoáa”, àûa àaåo Phêåt vaâoàúâi laâ hoaâi baäo. Song, viïåc duångtêm giûä gòn phaåm haånh, khöngbõ àöìng hoaá búãi thïë tuåc laâ àiïìuluön luön canh caánh bïn loâng.Hai chûä “tuây duyïn” àûúåcchuáng ta thûåc hiïån sao cho noácoá yá nghôa tñch cûåc: “tuây thuêånchuáng sinh, dô vùn taãi àaåo”,àûâng àïí noá biïíu thõ theo nghôa:“phan duyïn trêìn caãnh, ö nhiïîmthên têm”.

Töi hy voång laâ möåt ngaâykhöng xa, möåt böå thanh quy raàúâi, goáp phêìn xêy dûång àúâi söëngthanh tõnh cuãa cöång àöìng Tùnglûä àaãm baão 3 yïëu töë quan troång:

1-1-1-1-1- Giûä gòn tñnh chêët truyïìnthöëng baãn nguyïn cuãa Giúái luêåt;2-2-2-2-2- Phuâ húåp vúái àúâi söëng tu têåpcuãa Tùng sô trong thúâi hiïån àaåi;3-3-3-3-3- Hûúáng túái thaánh thiïån hoáathên têm: an laåc hiïån taåi, giaãithoaát tûúng lai.

Ûúác nguyïån chên thêåt nhûvêåy coá àûúåc xiïín dûúng haykhöng chñnh laâ úã möîi chuáng ta.

96

QUÏ NÖÅI QUAÃNG HOÂA QUAÃNG HOÂA QUAÃNG HOÂA QUAÃNG HOÂA QUAÃNG HOÂA

Xao xaác raâo treQuï nöåi möåt chiïìu cuöëi thaáng

Caát trùæng mïnh möngBûúác chên chûa chaåm vaâo àaä raátNöåi quúâ tay tòm luöìng gioá maátRu con giêëc nguã chêåp chúân

Soáng saánh búâ vaithiïëu nûä chên trêìn gaánh nûúác

Ngêín ngú caánh diïìu mú ûúácNöåi caã àúâi xe caát

vui buöìn trïn maãnh àêët quï hûúng

Trêìu cau xe chó möi ngûúâiCaát trùæng têån cuâng àaáy mùætCon kheä chaåm tay vaâo kyã niïåmÊm vang quï nöåi thiïëu thúâi.

97

NGAÂY ÀÖNGNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅCNGUYÏN TRÛÅC

ÚÃ àêy xûá ngûúâi buöìn laånh lùæmDuâ mûa khöng lúán reát khöng nhiïìuQuùån loâng chúåt nhúá núi quï êëyCoá meå giaâ tröng mùæt lïå chiïìu

Giúâ àêy quï meå àang muâa reátNhaâ vùæng àòu hiu gioá laånh löìngTay meå run run khúi bïëp lûãaÀúåi con vïì sûúãi êëm muâa àöng

Möåt muâa àöng nûäa, möåt muâa àöngMöåt muâa khùæc khoaãi daáng meå tröngÀaânh biïët vêåy thöi, xin meå hiïíuÀúâi con troát gûãi kiïëp phiïu böìng.

98

Nhúá maäi lúâi ÖnTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑ

Trong giúái hoåc tùngchuáng ta, coá leä khöngai maâ khöng coá nhûäng

kyã niïåm àeåp, nhûäng nhên duyïnlaânh àêìu tiïn àaáng nhúá trongcuöåc àúâi xuêët gia cuãa mònh. Àöëivúái töi, thêåt laâ möåt diïîm phuác lúánlao, möåt nhên duyïn may mùænkhi àûúåc diïån kiïën, hêìu chuyïånvaâ gêìn guäi cöë Hoâa thûúångthûúång Àöîng haå Minh maâ töithûúâng goåi laâ “Ön Àöîng”.

Cûá möîi nùm àïën muâng möåtthaáng ba êm lõch laâ kyã niïåmngaây cöë Hoâa thûúång Giaâ Lamviïn tõch. Tûâ töí àònh Long Sún,Ön Àöîng cuâng vúái ñt nhêët laâ haithõ giaã ài vaâo Giaâ Lam àïí dûå lïîhuyá nhêåt. Nhên duyïn àêìu tiïnàûa töi àïën àaãnh lïî Ön laâ thêìyTêm Tõnh (phaáp hûäu cuãa thêìyNguyïn An - thõ giaã Ön). Cuângthêìy Têm Tõnh lïn Töí àûúângàïí àaãnh lïî Ön, têm traång töi luácàoá vûâa vui sûúáng, vûâa höìi höåplo súå. Vui sûúáng vò lêu nay töiàaä nghe àûúåc danh thúm vaâcöng haånh cuãa Ön chûá chûa

tûâng àûúåc diïån kiïën maâ nayàaä àêìy àuã duyïn laânh àûúåc diïånkiïën Ngaâi nïn niïìm hên hoandêng lïn têån àónh. Höìi höåp losúå vò phaãi àöëi diïån trûúác möåt bêåccao Tùng thaåc àûác, töi phaãi baâytoã cûã chó nhû thïë naâo àêy àïíbiïíu hiïån troån veån loâng tönkñnh. Nhûäng tûúãng nhûäng höìihöåp lo súå àoá laâm cho töi mêët bònhtônh, nhûng ngûúåc laåi khi àûúåcdiïån kiïën Ngaâi, vúái khuön mùåtàêìy phuác hêåu, vúái aánh mùæt àêìytûâ hoâa, vúái hònh daáng uy nghiïmvaâ àûác àöå, chêët phaác vaâ giaãn dõ,töi nhêån àûúåc tûâ trûúâng àûác àöåêëy nïn loâng traân ngêåp niïìm hyãlaåc. Niïìm hyã laåc chiïëm ngûåtrong têm töi nïn nhûäng lo êu,höìi höåp êëy tan biïën tûâ khi naâomaâ töi khöng hïì hay biïët.

Theo thûúâng lïå trûúác khicûã haânh lïî huáy nhêåt Hoâa thûúångGiaâ Lam, töëi ngaây höm trûúác àoáTu viïån coá töí chûác möåt buöíi hoåpmùåt nhûäng anh em cûåu hoåc tùngthúâi hoåc úã Haãi Àûác cuäng nhûnhûäng anh em hoåc tùng àangtruá úã Giaâ Lam. Buöíi hoåp mùåt àoágoåi laâ Ngaây Vïì Cöåi, tûác ön laåi

99

nhûäng kyã niïåm hay baây toã loângtri ên cuãa nhûäng ai tûâng thoå êncöë Hoâa thûúång Giaâ Lam. Trongngaây vïì cöåi àoá, Ön laâ ngûúâichûáng minh töëi cao. Trong suöëtböën nùm töi coá nhên duyïn laâàûúåc tu viïån chia cho nhiïåm vuådêîn thónh vaâ thïë laâ töi laåi coádõp àïí gêìn guäi Ngaâi hún nûäa.

Trûúác ngaây Ön viïn tõchkhoaãng gêìn möåt nùm, Hoâathûúång Thñch Chñ Tñn, truá tròchuâa Long Sún - Nha Trang,nhêåp viïån taåi bïånh viïån An BònhTP. HCM. Ön laâ ngûúâi àaä àûaHoâa Thûúång Chñ Tñn vaâo nhêåpviïån vaâ trong suöët thúâi gian húnmöåt thaáng Hoâa thûúång Chñ Tñnnùçm viïån, ngaây naâo Ön cuängcoá mùåt úã bïånh viïån àïí chuyïåntroâ, an uãi Hoâa thûúång Chñ Tñntrong nhûäng luác àau àúán cuängnhû khi vui khoãe. Tònh caãm êëysao maâ sêu àêåm thïë ! Nghôa cûãêëy sao maâ cao thûúång àïën thïë !Tûâ khi xuêët gia àïën giúâ, töi chûabao giúâ gùåp trûúâng húåp nhûvêåy. Tònh Linh sún cöët nhuåc,tònh phaáp lûä lûúng bùçng êëy laâbaâi hoåc söëng àaä in sêu vaâo têmthûác maâ suöët àúâi töi phaãi ghinhúá. Trong dõp naây, cuäng coánhiïìu lêìn töi àûúåc ài theo Ön

àïën thùm Hoâa thûúång Chñ Tñn.Ngöìi trïn xe, töi àaä àûúåc ngherêët nhiïìu cêu chuyïån lyá thuá vïìCöë Hoâa thûúång Giaâ Lam maâ Önàaä kïí. Vaâ hêìu nhû luác naâo cuängvêåy, àûúåc hêìu chuyïån vúái Önlaâ töi laåi àûúåc nghe Ngaâi kïíchuyïån vïì Cöë Hoâa thûúång GiaâLam. Ban ngaây, Ön àïën bïånhviïån thùm Hoâa thûúång Chñ Tñn,ban àïm, Ngaâi vïì Giaâ Lam nghó.Cûá möîi khuya, àïën giúâ chûTùng laåy Phêåt hay tuång chuáLùng nghiïm, Ön tûâng bûúáctûâng bûúác nheå thiïìn haânh tûâ Töíàûúâng ra Chaánh àiïån. TuöíiNgaâi àaä gêìn baát tuêìn nïn cùåpmùæt khöng coân saáng nhû xûanhûng Ngaâi vêîn thêëy biïët roänhûäng ai laåy Phêåt, nhûäng aituång kinh. Coá möåt cêu chuyïåncuäng khaá vui laâ buöíi saáng àoáÖn chuêín bõ vïì laåi Nha Trangthò töi theo Ön lïn phoâng Thêìytruå trò àïí Ön chaâo vïì, sau khichaâo xong, trïn àûúâng ài xuöëngcêìu thang thò Ön vaâ töi gùåp möåtchuá àiïåu. Ön hoãi töi: “Coá phaãiàêy laâ àiïåu úã chuâa Giaâ Lamkhöng?”, töi àaáp: “Baåch Ön, daåphaãi.” Ön liïìn chó mùåt chuá àiïåuvaâ noái rùçng: “Töi úã àêy àaä húnmöåt thaáng nhûng chó thêëy àiïåutuång kinh àûúåc hai buöíi cöng

100

phu khuya thöi àêëy”. Chó chûângêëy thöi cuäng àuã biïët rùçng Önàaä tinh vi, àaä quan têm àïën sûåsinh hoaåt cuãa chuáng àïën mûácnaâo. Qua àoá, töi àaä chûángnghiïåm àûúåc sûå chùm lo choàúâi söëng Tùng chuáng cuãa Önkhi Ön coân giûä chûác vuå Giaámhoåc taåi Phêåt hoåc viïån Haãi ÀûácNha Trang.

Saáng hömÖn vïì laåi NhaTrang, töi cuângthêìy Têm Tõnhlïn Töí àûúâng àïíthùm viïëng. Saukhi thùm viïëngxong, chaâo Önàïí vïì laåi phoâng,töi àûúåc Ön vöîvaâo vai vaâ baão:“Thöi, töi biïët röìiàoá, Thaánh Trñ cöë gùæng tu têåp”.Öi! Cêu noái êëy cuãa Ön àaä laâmcho töi haånh phuác vö cuâng vaâtöi àaä caãm nhêån àûúåc sûác maånhcuãa phûúác baáo maâ mònh àangcoá. Tuy cêu noái àún giaãn, nheånhaâng nhûng àêëy chñnh laâ kimchó nam, laâ tû lûúng àïí saách têëntöi trïn bûúác àûúâng tu hoåc. Vaâhún bao giúâ hïët, àöëi vúái töi, cêunoái êëy laâ khuön vaâng thûúác ngoåcmaâ Ngaâi àaä êën chûáng cho töi.

Lêìn huáy nhêåt nùm nay, Öncuäng vaâo trûúác vaâi ngaây nhûngNgaây Vïì Cöåi, Ön àaä khöng àinhiïîu thaáp Cöë Hoâa thûúång GiaâLam àûúåc vò sûác khoãe cuãa Önhúi thuyïn giaãm. Vaâ àêëy cuängchñnh laâ lêìn cuöëi cuâng, Ön vônhviïîn khöng coân ài nhiïîu thaápCöë Hoâa thûúång Giaâ Lam nûäa.

Trúã vïì NhaTrang vaâi ngaâysau lïî huáy nhêåtCöë Hoâa thûúångGiaâ Lam, Ön laåiphaãi trúã vaâo SaâiGo ân àï í nhê åpviïån. Chiïìu hömàoá töi cuâng àaåichuáng àïën thùmÖn liï ìn va â Öncûúâi, noái rù çng:“Mêëy Thêìy àûâng

lo, töi chûa chïët àêu”. Vúái hònhaãnh àún sú giaãn dõ, vúái lúâi noáichêët phaác chên tònh cuãa Ön àaälaâm cho töi caãm thêëy an öín húnkhi phaãi lo ngaåi vïì bïånh duyïncuãa Ngûúâi.

Nhûäng tûúãng bïånh tònhcuãa Ön súám höìi phuåc àïí truåthïë lêu daâi ngoã hêìu laâm lúåi laåcquêìn sanh, naâo ngúâ thuêån thïëvö thûúâng, Ön àaä vônh viïînra ài:

Xuêët thên tûâ chöën TöíThiïìn Lêm, Ngûúâi àaäthúã thaânh bêåc phaápkhñ cuãa àaåi thûâa, bêåclong tûúång cuãa thiïìnmön. Cuöåc àúâi haânhàaåo cuãa Ngûúâi àaäbao truâm hïët yá nghôa:“Töí êën truâng quang,rûâng thiïìn hoa núã,hûúng giúái bay xa”.

101

Ra ài ài maäi khöng vïì,Àïí haâng tûá chuáng ngêín ngú lïå sêìu.

Kñnh baåch giaác linh Ön!Xuêët thên tûâ chöën Töí Thiïìn

Lêm, Ngûúâi àaä thúã thaânh bêåcphaáp khñ cuãa àaåi thûâa, bêåc longtûúång cuãa thiïìn mön. Cuöåc àúâihaânh àaåo cuãa Ngûúâi àaä baotruâm hïët yá nghôa: “Töí êën truângquang, rûâng thiïìn hoa núã,hûúng giúái bay xa”. Àïí röìi tûâàêëy, têëm gûúng àûác haånh êëytung bay khùæp núi trong loângnhên thïë nhû Phaáp cuá diïîn taã:“Hûúng caác loaâi hoa thúm, khöngbay ngûúåc chiïìu gioá; chó hûúngngûúâi àûác haånh, ngûúåc gioá baymuön phûúng”.

Dêîu Ön àaä ài vaâo coäi vötrêìn ly cêëu, vö tung bêët diïåtnhûng hònh aãnh cuãa Ön vêîn coânin maäi trong têm thûác cuãachuáng con. Thêåt laâ:Bñ thaão àiïu taân du võ tûã,Àaâm hoa laåc khûá hûäu dû hûúng.(Coã Bñ - Bñ sö, Tyâ kheo - dêîu taânnhûng chùèng mêët; hoa Àaâm tuy ruångvêîn coân hûúng)

Kñnh baåch giaác linh Ön!Chuáng con vêîn biïët: “sùæc

tûúáng vöën khöng, mûúån caãnhhuyïîn àöå ngûúâi nhû huyïîn; tûã

sanh naâo coá, nûúng thuyïìn tûâvúát keã trêìm luên”. Nhûng laâmsao chuáng con traánh khoãi sûåbaâng hoaâng thöín thûác, vò tûâ àêy,chuáng con vônh viïîn khöng coânnhòn thêëy hònh aãnh cuãa bêåcThêìy khaã kñnh nûäa. Long Sún,Thiïìn Lêm coân àoá; Giaâ Lam coânàêy nhûng hònh boáng cuãa Tönsû àêu coân. Àau xoát tûâ àêy nöîibú vú chiïìu vùæng laånh, naâothiïìn saâng àêu nûäa bêåc caominh! Than öi, giúâ naây:

Trùng Lùng giaâ im boáng,Mêy Linh Thûáu ngûâng tröi,Baát Nhaä thuyïìn rúâi bïën,Hûúng sen toãa ngaát miïìn.

Nhûäng ngaây heâ àaä ài qua,tiïët trúâi chuyïín sang thu maát meã,caãnh vêåt ïm àïìm u tõch, nhûängchiïëc laá vaâng theo tûâng cún gioáthöíi, vaâi caánh chim laåc àaân baylûúån trïn bêìu trúâi xanh…, muâaVu lan baáo hiïëu laåi vïì vúái ngûúâicon Phêåt. Hoâa quyïån vaâo khöngkhñ chung cuãa muâa hiïëu haånhêëy, con maåo muöåi viïët lïn nhûängkyã niïåm vïì lúâi daåy cuãa Ön.Ngûúäng mong Ön thuây tûâchûáng giaám cho con. Vúái lúâi daåyêëy, con nguyïån khùæc cöët ghi têmàïí tiïën tu àaåo nghiïåp hêìu baáoàaáp thêm ên trong muön möåt.

102

Thêìy Quaãng Viïn laâ thaânh viïn tùng cuãa tu viïån.Nhiïìu nùm liïìn, thêìy giûä cöng taác hûúng àùng vaâ vêån

thuãy möåt caách têån tuåy. Sûå ra ài àöåt ngöåt cuãa thêìy àïílaåi niïìm tiïëc thûúng vö haån cho chû Tùng vaâ Phêåt tûã

Quaãng Hûúng Giaâ Lam. Nhên dõp thûåc hiïån nöåi san söëàêìu, chuáng töi xin giúái thiïåu baâi truy niïåm cuãa chû

huynh àïå hoåc tùng àoåc trûúác linh cûäu giaác linhÀaåi àûác ngaây 27 thaáng 01 nùm 2005.

LÚÂI TRUY NIÏåM Thêìy Quaãng Viïn thên quyá,

Vêåy laâ thêìy àaä tûâ giaä coäi taåm àïí ra ài - ra ài thêåt vöåivaâng. Thêìy ra ài trong sûå im lùång - im lùång nhû chñnhcuöåc àúâi cuãa thêìy vêåy: nhêîn naåi vaâ àêìy hoan hyã. Thêìy àaächo chuáng töi, nhûäng huynh àïå cuâng tu hoåc vúái thêìy dûúáimaái tu viïån Quaãng Hûúng Giaâ Lam thên thûúng, hiïíu roähún àõnh luêåt vö thûúâng maâ baãn thên thêìy vaâ chuáng töiàaä tûâng àûúåc hoåc vaâ àûúåc thûåc têåp söëng chung vúái sûåkhùæt nghiïåt êëy. Sûå ra ài cuãa thêìy, thïm lêìn nûäa, khùèngàõnh rùçng “vö thûúâng giaâ bïånh khöng heån cuâng ai; súámcoân töëi mêët, trong möåt saát na àaä qua àúâi khaác. Khaác naâosûúng muâa xuên, moác saáng súám, chöëc laát àaä khöng; cêybïn búâ, dêy trong giïëng, àêu àûúåc lêu bïìn. Nhû yá nghônaây nöëi tiïëp yá nghô khaác, chuyïín biïën mau choáng, nïntrong möåt saát na, chuyïín húi thúã àaä laâ àúâi sau...”

Thêìy Quaãng Viïn úi! Trong möåt saát na, thêìy àaä thúãvaâo maâ khöng thúã ra nûäa. Thêìy àaä khiïën cho caã àaåi chuángphaãi baâng hoaâng, duâ rùçng ai trong söë huynh àïå cuãa chuáng

103

ta cuäng hiïíu rêët roä àõnh luêåt vö thûúâng. Vö thûúâng chñnhlaâ nhû vêåy àoá! Múái höm trûúác àêy thêìy coân ra vaâo, coântroâ chuyïån vúái anh em, vêåy maâ nay thêìy àaä lùæng sêu vaâomöåt giêëc nguã thêåt daâi, yïn bònh, thanh thaãn, nhûng cuängthêåt àau loâng cho nhûäng ngûúâi coân úã laåi, coân khöí àau vúáicoäi thïë àêìy lao àao, tranh chêëp vaâ biïën àöång naây. Múáihöm trûúác àêy thêìy coân bêån röån vúái viïåc hûúng àùng, vúáihoa dêng cuáng Phêåt, vúái nûúác cho àaåi chuáng duâng, vêåymaâ nay thêìy àaä buöng boã têët caã, giao têët caã laåi cho nhûängngûúâi coân nùång nghiïåp vúái trêìn gian. Múái höm trûúác àêythêìy coân lo khöng coá àûúåc möåt chuát thúâi gian raãnh röîi àïí àikhaám chûäa bïånh, vêåy maâ nay, chó qua möåt àïm, thêìy àaäthong dong tûå taåi vúái khoaãng thúâi gian vö têån cuãa mònh...

Thêìy Quaãng Viïn úi! Duâ laâ ba nùm, nùm nùm haymûúâi nùm cuâng chung söëng vaâ chia ngoåt seã buâi vúái thêìydûúái maái tu viïån Quaãng Hûúng Giaâ Lam, têët caã huynh àïåcuäng àïìu thêëu hiïíu möåt àiïìu rùçng: thêìy laâ möåt ngûúâi thêåtàaáng quyá. Khoá ai coá thïí cêìn mêîn nhû thêìy lo cho caáithúm, caái saåch, caái àeåp cuãa tu viïån. Nûãa àïm, thêìy thûácdêåy ài mua hoa vaâ suöët ngaây luåc àuåc möåt mònh vúái nhûängbònh, nhûäng loå cùæm hoa dêng cuáng Phêåt. Thêìy búm nûúáccho àaåi chuáng duâng, thêìy chõu khoá hoåc hoãi caái naây, saángtaåo caái khaác. Nhûng àiïìu àaáng quyá hún caã úã thêìy chñnhlaâ caái têm hoan hyã, hoâa nhaä, hiïëm khi laâm mñch loângngûúâi khaác; ai trïu gheåo gò thêìy cuäng cûúâi - khöng húân,khöng giêån vaâ khöng hïì traách mùæng. Nhûäng hònh aãnhàeåp êëy seä coân laåi maäi trong loâng quyá thêìy, chû huynhàïå vaâ quyá Phêåt tûã Quaãng Hûúng Giaâ Lam. Nhûäng buöìnphiïìn, giêån húân, sai soát, nïëu coá, cuäng seä tan thaânh mêy,thaânh khoái trûúác cöng àûác, têëm loâng vaâ sûå ra ài quaá àöîiàöåt ngöåt cuãa thêìy àïí coân laåi laâ möåt niïìm thûúng, möåtnöîi tiïëc vaâ sûå bao dung vö lûúång...

Thêìy Quaãng Viïn thûúng kñnh! Coá leä thêìy àaä nhiïìu

104

lêìn àoåc baâi thi kïå: “Chiïëc thên tûá àaåi khoái, sinh hoaåt thïëgian mêy; thaânh cöng khöëi nûúác àaá, thêët baåi chuâm boåttan; nhuåc vinh bong boáng nûúác, thûúng gheát haåt sûúngmai; khöí vui trong giêëc möång, laânh dûä boáng chim bay;thaáng ngaây caái chúáp mùæt, coân mêët nûúác trùng lay; chungcuöåc cún gioá thoaãng, viïn maän bêìu trúâi trong”. Vêåy thòhöm nay àêy, toaân thïí chû huynh àïå Quaãng Hûúng GiaâLam, àïën bïn thêìy, coá àöi lúâi têm sûå, höå niïåm cho thêìyvaâ àoåc baâi thi kïå àïí tiïîn àûa thêìy vïì coäi Phêåt, cêìu nguyïånthêìy súám àûúåc sinh trong hoa sen, laâm baån vúái Böì taát, tuhaânh vúái têm bêët thöëi - “viïn maän” nhû möåt “bêìu trúâi trong”.

Thêìy Quaãng Viïn thên quyá! Nùm nay xuên laåi vïìnhûng thêìy seä khöng coân “vêån thuãy”, khöng chûng hoatrïn àiïån Phêåt, khöng thûác khuya dêåy súám, khöng cûúâihiïìn möîi khi quyá huynh àïå trïu àuâa, cöng viïåc cuãa thêìycuäng seä coá ngûúâi thay thïë - maâ chùæc chùæn seä khöng thïíchu àaáo bùçng thêìy; nhûng thêìy Quaãng Viïn úi, möîi khinhòn thêëy nûúác trong höì vúi caån, nhòn thêëy hoa trïn àiïånuáa taân, chû huynh àïå laåi seä tûúãng nhúá, tiïëc thûúng chosûå ra ài quaá súám vaâ quaá vöåi cuãa thêìy vúái mong muöën seãchia vaâ höìi hûúáng cöng àûác cuãa thêìy, cêìu nguyïån thêìysúám vaäng sanh vïì coäi Têy Phûúng Cûåc Laåc cuãa Àûác Tûâphuå A Di Àaâ Phêåt.

Möåt lêìn nûäa, toaân thïí chû huynh àïå àöët hûúng khêënnguyïån thêìy nheå bûúác vên du vïì coäi Phêåt vúái hoa thúm,nûúác maát nhû chñnh cöng àûác bêëy lêu nay cuãa thêìy àöëivúái tu viïån vaâ àaåi chuáng.

Nam mö Tiïëp dêîn Àaåo sû A Di Àaâ Phêåt.

Tu viïån Quaãng Hûúng Giaâ Lam, ngaây 27-01-2005

105

Quaá khûá laâ nhûäng gòcoân soát laåi sau nhûängcuöåc thùng trêìm cuãa

kiïëp söëng. Con soáng sau xötruâm lïn con soáng trûúác vaâ cûáthïë maâ tiïëp tuåc vöî búâ röìi laåi ruátra khúi àïën vö têån. Caái maâ conngûúâi cê ìn cho cuöåc sö ëngkhöng chó laâ quaá khûá, khöngchó laâ ngaây mai maâ coân laâ caáihiïån taåi trong sûå trao àöíi chêëtgiûäa moåi ngûúâi vúái nhau. Niïìman laåc luön laâ caái troång têm àïímoåi ngûúâi àïën vúái nhau trongsûå tûúng quan àoá. Töi tuy söëngvaâ lúán lïn trong maái êëm tònhthûúng cuãa quñ Ön, quñ Thêìy

trong ngöi Tam baão Giaâ Lamnaây, nhûng caái maâ töi tòm àûúåccho chñnh baãn thên mònh thòngoaâi sûå daåy döî cuãa quñ Ön ra,coân coá àûúåc sûå thûúng, mïën,gheát, giêån,… trong caác anh emnöåi tûå, caác anh em tùng sinhtûâ Cao cêëp khoáa III àïën Hoåcviïån Phêåt giaáo khoáa IV & V. Duâsao ài nûäa thò têët caã nhûäng biïíuhiïån têm lyá àoá àaä chûáng minhàûúåc nhûäng haån chïë thûåc taåicuãa baãn thên, vaâ coá nhû vêåythò töi múái nhòn laåi möåt caách roäraâng vïì baãn thên mònh. Caámún caác anh em nhiïìu lùæm.

Cûá 4 nùm tröi qua, lúáp cuä

Nhõp CêìuNhõp CêìuNhõp CêìuNhõp CêìuNhõp CêìuQUAÃNG VIÏÅTQUAÃNG VIÏÅTQUAÃNG VIÏÅTQUAÃNG VIÏÅTQUAÃNG VIÏÅT

106

ra ài àïí lúáp múái laåi vaâo, vaâ thïëlaâ töi laåi coá thïm àûúåc nhûängmöëi quan hïå múái. Mùåc duâ coánhûäng möëi quan hïå thöng quacaác hònh thûác nhû cuâng nhaungöìi uöëng traâ hay cuâng nhaungöìi laåi ùn uöëng mang àêåm neáttònh thên hûäu, hoùåc giaã coánhûäng cuöåc vui giûäa anh em vúáinhau trong nhiïìu daång thûác,nhûng ñt nhêët trongàoá cuäng noái lïnàûúåc tònh àaåo võgiûäa nhûäng ngûúâiàïën vúái nhau trongnhiïìu vuâng àêët vúáinhûäng neát vùn hoáakhaác nhau. Vaâcuäng tûâ trong möëitûúng quan àoá,nhûäng niïìm vuihay nöîi bûác xuác caánhên maâ nhiïìu khi khoá noái ravúái caác bêåc Tön tuác àaä àûúåc baâytoã. Coá leä chó coá nhûäng ngûúâiàöìng trang lûáa thò nhûäng nöîiniïìm êëy múái dïî daâng àûúåc giaãibaây àöìng thúâi cuäng dïî daâng thunhêån nhûäng yá kiïën àoáng goáp tûâàöìng àaåo. Nhû vêåy, tñnh àoaânkïët cuãa Tùng àaä àem laåi sûácmaånh vaâ sûác söëng sinh àöånghún bêët cûá sûác maånh naâo khaác.Trïn goác àöå thûåc tiïîn, chñnh tûâ

nhûäng möëi quan hïå naây maâ töiàaä hoåc hoãi àûúåc rêët nhiïìu àiïìuböí ñch cho chñnh baãn thên. Nïëukhöng thiïët lêåp àûúåc möëi quanhïå cúãi múã, thên thûúng vúái caáchuynh àïå êëy, thò coá leä töi àaä chïëtngúåp trong sûå buöìn teã, leã loi cuãangaây thaáng cö tõch khi ra nûúácngoaâi du hoåc. Trong suöët thúâigian rúâi quï hûúng sang xûá

ngûúâi, ngoaâi viïåchoåc ra, töi cuäng coánhûäng phuát giêytûå nhòn laåi mònhthöng qua nhûänggûúng phêën àêëuàêìy nghõ lûåc cuãacaác anh em ngaâytrûúác taåi quï nhaâ,nhùæc cho töi ngoånlûãa yá thûác vïì sûåyï ëu àuöëi, nhuát

nhaát cêìn phaãi dêåp tùæt vaâ tùngtrûúãng niïìm tin trong àúâi söënghiïån taåi. Tuy rùçng bûúác ài kïëtiïëp cuãa baãn thên seä laâ “tiïìn löåmang mang, võ tri haâ vaäng”,nhûng töi tin tûúãng rùçng sûå nöîlûåc cuãa baãn thên vaâ sûå khñchlïå cuãa quñ Ön, sûå uãng höå cuãaanh em seä laâ aánh saáng àïí dêîndùæt töi vaâo con àûúâng tu têåpngaây caâng tinh têën vaâ tùngtrûúãng phûúác trñ.

Nïëu khöng thiïët lêåpàûúåc möëi quan hïåcúãi múã, thênthûúng vúái caáchuynh àïå êëy, thò coáleä töi àaä chïët ngúåptrong sûå buöìn teã, leãloi cuãa ngaây thaángcö tõch khi ra nûúácngoaâi du hoåc.

107

“Ùn cúm coá canh…” cêu noáilù åp ài lù åp la åi àïën àöå bònhthûúâng vúái bùçng hûäu sú giaogêìn nhû cêu thêìn chuá möîi ngaâymaâ maäi àïën höm nay töi nhû

vûâa àûúåc kiïím nghiïåm ra. Quaãthêåt, kïí tûâ ngaây giaä tûâ cha meåài xuêët gia, möåt àûáa beá trai nhûtöi phaãi àöëi diïån biïët bao àiïìubñ mêåt maâ vúái têìm hiïíu biïët haånheåp cuãa treã thú, töi tûúãng chûângnhû àuång phaãi bûác tûúâng khöngthïí xuyïn phaá àûúåc. Vò Thêìy Töítuy úã gêìn nhûng quyá ngaâi xaquaá; mùåt khaác, cha meå úã xa naâocoá thïí hiïíu thêëu àûúåc têëc loângcuãa keã bûúác àêìu lòa boã thïë giannhû töi. May thay, nhúâ baån beâ,thên hûäu, nïëu noái chñnh danhhún laâ nhúâ phaáp hûäu, töi vúä leära nhiïìu àiïìu vaâ tri thûác cuãa töingaây möåt múã mang ra.

CHUÁC PHUÁCHUÁC PHUÁCHUÁC PHUÁCHUÁC PHUÁCHUÁC PHUÁ

Baån úi, nïëu nhû töicoá thïí àûúåc pheápgúãi laåi möåt lúâi thò

thêìm chia seã, thò töichó cêìu mong têët

caã, giûäa baån vaâ töicêìn ngöìi laåi àïí giûä

vûäng möëi thêmtònh. Vaâ, nhû baån

biïët àêëy, bêët haånh lúán nhêëtgiûäa cuöåc àúâi laâ ta phaãilang thang giûäa nhûäng

thiïn haâ àún laånh maâ xungquanh khöng hïì coá möåtchuát húi êëm cuãa beâ baån

thên tònh. Cho nïn, baån vaâtöi, chuáng ta cuâng phaãi

thùæp saáng lûãa niïìm tin, tinbaån, tin töi vaâ tin vaâo têët caã

nhûäng ai àöìng chñ hûúáng.

Phaáp hûäu

108

Thuá thêåt, lêìn àêìu tiïn töiàïën vúái àaåo laâ vò sûå hêëp dêîncuãa nhûäng traái mêån, chuâm öíiúã trïn cao cuãa möåt ngöi chuâalaâng nhoã beá. Ngaây êëy, möîi chuãnhêåt haâng tuêìn, töi vêîn thûúângtheo vaâi àûáa baån lïn chuâa hoåcgiaáo lyá vúái möåt thêìy “Sa di” coânrêët treã. Tuy Thêìy êëy khöng gioãigiaáo lyá lùæm, nhûng kiïën thûác“àöì söå” cuãa Thêìy vïì cuöåc àúâicuãa àûác Phêåt, cuãa caác bêåc Hiïìnthaánh àaä thu huát bao têm höìntrong saáng vaâ àêìy nhaåy caãmnhû chuáng töi.

Nhúâ thiïån duyïn àêíy àûa,töi àûúåc xuêët gia vaâ thoå hoåc taåimöåt trûúâng Phêåt hoåc úã miïìn quïyïn tônh. Sûå thiïëu thöën nhiïìuàiïìu vïì cuöåc söëng vêåt chêët àaänöëi kïët vaâ quyïån chùåt bao têmhöìn nhiïåt huyïët vò àaåo, vò lyátûúãng phuång sûå laåi vúái nhau.Nhûäng buöíi cúm trûa, khi cuângnhau chia seã cheán “xò dêìu”chñnh haäng, loâng chuáng töi laåicaãm thêëy haånh phuác tuyïåt vúâi.Ún Phêåt, tuy àaåm baåc àún sú,nhûng chuáng töi khöng àûáanaâo bïånh hoaån caã, vaâ maäi àïënbêy giúâ - duâ möîi àûáa möåt phûúng- nhûng khi höåi ngöå, baån beâchuáng töi vêîn nhùæc laåi àiïåp

khuác cuã caãi, tûúng chao thuúãnaâo. Àún sú, giaãn tiïån àïën mûácbêìn cuâng laâ àiïìu chuáng töithûúâng caãm nhêån vaâ chia seãcho nhau maâ dûúâng nhû lúáp treãhöm nay ñt coá cú duyïn caãmnhêån. Nhùæc laåi chuyïån xûa,khöng ñt ngûúâi baån àaåo thúâi naythûúâng baão: “chuyïån cöí tñchthúâi hiïån àaåi”, nhûng àöëi vúáichuáng töi, quaã laâ chuyïån cöí tñchnhûng coá thêåt úã àúâi thûúâng.

Trong söë nhûäng ngûúâi baåncuãa chuáng töi, coá keã choån conàûúâng nhêåp thêët quyïët tu, àöikeã buöng xuöi theo doâng àúâiphiïu baåt vaâ baãn thên chuáng töichêëp nhêån dêën thên vaâo nhûängàõa haåt maâ sûác treã àang nungnêëu vaâ thuác àêíy chuáng töi nhûmöåt sûå nöî lûåc, dêën thên. Khöíàau, tuãi nhuåc, cö àún vaâ húnthïë, khoá tòm thêëy möåt sûå thêëuhiïíu, seã chia… laâ nhûäng hïå quaãkeáo theo nïëu nhû ai àaä lûåa choånmöåt con àûúâng dêën thên, thoãaloâng têm nguyïån phuång sûå.Nhûäng thaáng ngaây àêìu, rúâi xatònh huynh àïå, rúâi xa sûå àuâmboåc thên thûúng cuãa Thêìy Töívaâ àöëi diïån vúái bao nöîi àùæng caycuãa cuöåc söëng bùåm buåi àuachen, àöi luác chuáng töi cuäng coá

109

yá nghô àaânh yïn phêån buöngxuöi, phoá thaác cho nhên duyïnàûa àêíy. Nhûng àöi khi, giûäadoâng àúâi naáo nhiïåt, giûäa baâi vúã,giûäa thaách àöë tri thûác, giûäahiïìm tõ lúåi danh… bïn ly caâ phïböëc khoái úã möåt quaán vùæng bïnàûúâng, chuáng töi vêîn thoaángnhúá àïën tònh baån lûä, nhúá àïënnhûäng cûã chó ên cêìn, nhûäng lúâichia seã möåc maåc àïën naäo loângngûúâi: “Chuá aåh, mai naây chuá àihoåc xa, con khöng muöën àiïìu gòkhaác hún laâ mong muöën chuá maäilaâ chuá nhû thuúã naâo”. Möåt lúâinoái khöng trau chuöët vùnchûúng, khöng ngön tûâ diïîm lïånhûng ùn sêu trong têm khaãmàaä laâm cho chuáng töi ghi nhúámaäi àïën bêy giúâ. Duâ thõ thaânhcoá naáo nhiïåt ngûåa xe, duâ phöëxaá phöìn hoa coá rûåc rúä aánh àeânmaâu ài chùng nûäa, nhûng àêuàoá têån trong sêu thùèm cuãa têmhöìn, möåt yá thûác vuún lïn, khùèngàõnh niïìm tin vúái moåi ngûúâi àaävaâ àang len loãi trong suy nghôcuãa chuáng töi.

Lêu lêu, baån beâ du phûúngkhùæp núi coá cú duyïn gùåp gúä,ai àoá àaä nhùæc laåi nhûäng kyãniïåm àêìy vúi möåt thúâi nöng nöíi,nhûng trong töi vêîn khùæc ghi

nhûäng dêëu êën khöng phai nhaåtmaâ baån beâ dêîu vö tònh hay cöëyá àaä xêy dûång cho töi. Möåt cûãchó baão ban, möåt lúâi nhùæc khöngcêìn sûå höìi àaáp, möåt sûå caãmthöng húi vûúåt qua “ngûúäng”cuãa khuön pheáp nhaâ chuâa… àaägiuáp cho töi vûäng tin, àûángvûäng vaâ tûå khùèng àõnh mònhvûún lïn trong cuöåc àúâi lùæm nöîiphong ba.

Khöng, töi khöng muöënnhùæc laåi nhûäng caãm xuác mangnùång dêëu êën cuãa möåt thúâi traitreã. ÚÃ àêy, töi chó muöën nïu ravúái mong moãi nhû laâ möåt nhõpcêìu nöëi nhõp sûå thêëu hiïíu, caãmthöng. Baån biïët àoá, Thêìy Töí thòquaá û xa lùæm, cha meå thò khöngcoá cú höåi gêìn kïì; chó coân coá baånvaâ töi, nhûäng ngûúâi àöìng haânhmaâ do nhên duyïn kiïëp naây haytûâ vö thuãy kiïëp àaä run ruãi nïnta àaä gùåp nhau. Thïë thò giûäabaån vaâ töi, taåi sao ta khöng nïnbùæt tay nhau cuâng chung lo xêydûång möåt tònh thên hûäu, taåi saolaåi phaãi boã phñ möåt cú höåi ngaânvaån nùm sau múái coá àûúåc àïícuãng cöë vaâ xêy àùæp cho nhau?Chuáng töi àöi luác thêåt sûå àaubuöìn vò coá àöi ngûúâi baån do sûåchi phöëi cuãa tûå kyã baãn thên nïn

110

khöng thêëy àûúåc sûå chia seã,caãm thöng cuãa baån beâ; dokhöng caãm nhêån àûúåc khönggian cuãa caánh chim bùçng, chimhaåc maâ cûá tûúãng rùçng tiïëng vöîcaánh cuãa loaâi chim seã, chim cêunïn àöi luác khöng tin rùçng baånmònh seä vûún lïn nhû möåt caánhdiïìu no gioá. Chùæc hùèn do thiïëunhên duyïn nïn giûäa baån vaâ töikhoá tiïën túái möåt sûå caãm thöng,gêìn guäi trong thêm tònh. Nhûngmöåt bònh minh naâo àoá, nïëuniïìm tin trong baån coân giûävûäng, phaát huy thò töi tin rùçngbaån àaä vaâ àang goáp phêìn dûångxêy möåt lêu àaâi maâ baån vaâ töi laânhûäng ngûúâi úã trong àoá.

Baån úi, nïëu nhû töi coá thïíàûúåc pheáp gúãi laåi möåt lúâi thòthêìm chia seã, thò töi chó cêìumong têët caã, giûäa baån vaâ töi cêìnngöìi laåi àïí giûä vûäng möëi thêmtònh. Vaâ, nhû baån biïët àêëy, bêëthaånh lúán nhêët giûäa cuöåc àúâi laâta phaãi lang thang giûäa nhûängthiïn haâ àún laånh maâ xungquanh khöng hïì coá möåt chuát húiêëm cuãa beâ baån thên tònh. Chonïn, baån vaâ töi, chuáng ta cuângphaãi thùæp saáng lûãa niïìm tin, tinbaån, tin töi vaâ tin vaâo têët caãnhûäng ai àöìng chñ hûúáng. Dêîu

rùçng trïn löå trònh tòm vïì baão súã,trong vö lûúång phaáp mön aicuäng coá thïí lûåa choån möåt phaápmön thñch ûáng vúái mònh. Thïëthò taåi sao ta khöng múã röångloâng tin, taåi sao ta phaãi bùæt baånphaãi giöëng töi nhû hai gioåt nûúác,àêu biïët rùçng, sûå àa daång àöiluác cuäng laâ möåt neát chêëm phaálaâm àeåp cuöåc àúâi? Vaâ hún thïë,neát chêëm phaá àoá coân dïåt gêëmthïu hoa cho nhûäng têm höìnröång múã.

Nïëu noái daâi, baån seä cho töilaâ möåt ngûúâi xaão biïån, cho nïnxin àûúåc chia seã nhûäng caãmnhêån möng lung cuãa möåt contim àang cùng àêìy nhiïåt huyïët.Dêîu rùçng, tòm ra möåt sûå nöëi kïëtthêm tònh laâ àiïìu khoá coá thïí,nhûng sêu thùèm trong töi vêînmong moãi dûúâng naâo. Möåt linhhöìn àún laånh seä ngêåp traân khöíàau vaâ dô nhiïn tònh thên hûäuseä giuáp töi tòm ra nguöìn húi êëm.Vaâ, rêët mong moãi baån vaâ töi, möîingûúâi chuáng ta phaãi tûå tòm ramöåt tònh thên hûäu keo sún maânhúâ àoá, chên lyá, niïìm tin seä laâcon àûúâng trûúác mùåt nhû niïìmtin vïì möåt aánh dûúng quang vêînchiïëu saáng möîi ngaây.

Nhûäng ngaây cuöëi Haå 2005

111

NGUYÏN MINHNGUYÏN MINHNGUYÏN MINHNGUYÏN MINHNGUYÏN MINH

Trong muön haånh, haånhhiïëu àûáng àêìu. Hiïëuhaånh laâ möåt viïåc hïët sûác

quan troång maâ bêët cûá ai trongàúâi söëng laâm ngûúâi àïìu phaãithûåc haânh. Hiïëu taác thaânh haånhnguyïån vaâ laâm nïn quaã võ giaãithoaát cho chuáng sanh. Möîi võBöì-taát nhêåp thïë àïìu thïí hiïån möåthaånh nguyïån laâm phûúng tiïånàöå thoaát chuáng sanh. Trong völûúång haånh nguyïån cuãa chû võThûúång sô, hiïëu luön àûúåc triïínchuyïín vaâ thûåc haânh möåt caáchhoaân haão.

Trong baâi viïët nhoã naây,chuáng töi xin àûúåc giúái thiïåuàïën haånh hiïëu cuãa Böì-taát ÀõaTaång theo kinh Àõa Taång Böì taátBöín nguyïån. Böì-taát laâ võ Àaåi sônguyïån úã laåi cûáu chuáng sanhtrong coäi Phuâ-àïì. Hònh tûúång vaâdanh hiïåu cuãa Ngaâi rêët quenthuöåc vúái têët caã tñn àöì Phêåt giaáo.

Trong vö lûúång kiïëp tu haânh,Ngaâi àaä phaát lúâi nguyïån: “Àöåtêån chuáng sanh trong chöën khöícuãa tam giúái, chûâng naâo chuángsanh khöng coân thoå khöí Ngaâi múáithaânh Phêåt”.

Kinh diïîn taã vïì haânh traång

HAÅNH HIÏËUcuãa Böì-taát Àõa Taång

112

cuãa Ngaâi khi coân úã àõa võchuáng sanh nhû sau: Thúâi àûácPhêåt Giaác Hoa Àõnh Tûå TaåiVûúng, Ngaâi laâ möåt nûä nhêndoâng doäi Baâ-la-mön coá hiïëu têmhún ngûúâi. Meå cuãa Ngaâi laângûúâi mï tñn taâ thuyïët, khinhkhi Tam baão nïn khi maångchung àoåa vaâo neão aác. Ngaâi àaävò muöën cûáu àöå meå maâ phaát àaåithïå nguyïån rùçng: “Nguyïån têåncuâng thò gian võ lai, coá bao keãtöåi khöí, con xin tòm àuã moåi caáchlaâm cho hoå giaãi thoaát”.

ÚÃ möåt tiïìn kiïëp khaác, khiàûác Phêåt Thanh Tõnh Liïn HoaMuåc coân truå thïë, ngaâi laâ möåt nûänhên tïn Quang Muåc, möåtngûúâi con chñ hiïëu. Ngûúåc laåi,meå cuãa Quang Muåc laâ möåt ngûúâitaåo aác nghiïåp saát sanh sêu nùångdêîn àïën àoåa laåc khöí àau. Vòmuöën cûáu meå, Ngaâi àaä phaát àaåinguyïån: “Phêåt àaâ mûúâi phûúngxin thûúng tûúãng con, chûángminh cho con vò meå maâ phaátnguyïån röång lúán. Nïëu meå conàûúåc thoaát hùèn ba neão àûúâng dûävaâ thên ngûúâi heân haå, cho àïëncaái thên nûä nhên cuäng vônh viïînkhöng laâm nûäa, thò trûúác hònhaãnh àûác Thanh Tõnh Liïn HoaQuang Muåc Nhû Lai, con nguyïån

tûâ nay sùæp ài, cho àïën têån ngaânvaån ûác kiïëp sau naây, bao nhiïukeã töåi khöí úã trong coäi àõa nguåc,ngaå quyã, suác sanh cuãa caác thïëgiúái hïå, con thïì cûáu vúát cho hoåthoaát khoãi nhûäng chöî êëy, nhûängkeã töåi khöí thaânh Phêåt caã röìi conmúái thaânh”.

Qua hai kiïëp quaá khûá trïn,ta thêëy àûúåc hiïëu haånh cuãa Böì-taát Àõa taång thêåt vô àaåi. Ngaâi laâmöåt ngûúâi con chñ hiïëu, hy sinhnhûäng quyïìn lúåi vêåt chêët vaâ thûåchiïån nhûäng hiïëu sûå baáo àaáp chomeå. Hai ngûúâi meå cuãa Ngaâitrong hai tiïìn kiïëp, tuy coá chungmöåt àiïím laâ taåo nghiïåp aác sêudaây dêîn àïën àoåa laåc khöí àau,khöng tin sêu vaâo nhên quaã,nghiïåp baáo, nhûng Böì-taát àïìuthûåc hiïån troån veån tri ên vaâ baáoên àöëi vúái àúâi söëng cuãa meå. Ngaâiàaä àùåt niïìm tin vaâo Tam baão àïíthûåc hiïån hiïëu haånh. Nhúâ Phêåtphaáp, Ngaâi thêëu hiïíu têån cuângnöîi khöí cuãa chuáng sanh trongchöën u àöì. Ngaâi àaä àem nùnglûåc cuãa Tam baão xêy dûång thaânhhaånh nguyïån àöå sanh cuãa mònh.Dûåa vaâo uy lûåc cuãa Tam baão,khöng nhûäng riïng Ngaâi troånveån àûúåc Hiïëu haånh maâ meå cuãaNgaâi cuäng àûúåc giaãi thoaát. Ngaâi

113

àaä kiïën lêåp cho chuáng sanh möåtàúâi söëng trong saáng khöng taåocaác aác nghiïåp. Trïn cú súã àoá,Ngaâi coân hûúáng dêîn cho nhûängngûúâi àaä taåo nghiïåp aác loaåi dêìnnhûäng khaã nùng taåo nghiïåp cuängnhû hûúáng dêîn cho hoå xêy dûångmöåt àúâi söëng trong saáng hún.Tuy nhiïn, cuäng vò haåt giöënglaânh chûa àuã lúán trong têm thûácnhûäng keã taâ maång, aác kiïën, nïnkhi maång chung, hoå phaãi chõubêët haånh trong nhûäng chöën khöíàau. Àõa Taång Böì-taát cuäng vò hoåmaâ úã laåi chöën naây cho àïën khichuáng sanh hïët taåo aác nghiïåp.

Têm höìi hûúáng àaä giuápNgaâi hoaân thaânh haånh nguyïån.Böì-taát àaä nhên núi nöîi khöí cuãachuáng sanh maâ hy sinh têët caãnhûäng gò coá àûúåc cuãa baãn thênmònh. Lúâi phaát nguyïån khöngbiïn cûúng àaä minh chûángàiïìu àoá. Höìi hûúáng laâ àónh caocuãa böë thñ, thïí hiïån tinh thêìnvö ngaä cuãa Àaåi sô. Tûâ Hiïëuhaånh trúã thaânh nguyïån lûåc, Böì-taát àaä xêy dûång cho mònh àõavõ vûäng chùæc trong tiïën trònhgiaãi thoaát. Phaát têm nhû vêåychñnh laâ cú súã vûäng chùæc choBöì-taát àaåo, phaát triïín têm tûâ biàïën àónh cao. Sûå thaânh tûåu

haånh nguyïån cuãa chû võ Àaåi sôchñnh úã àiïím naây. Phaát têm nhûvêåy chùæc chùæn seä thaânh tûåu.

Nhû vêåy, chuáng ta hoåcàûúåc úã Böì-taát Àõa Taång caách baáohiïëu cho cha meå. Ngaâi cuäng tûâàõa võ phaâm phu bûúác lïn thaánhvõ bùçng caách hoaân thaânh caáchaånh nguyïån tûâ trong vö lûúångkiïëp cho àïën têån cuâng võ lai.Hiïëu àûúåc ba àúâi chû Phêåt coitroång, àûúåc chû võ Böì-taát thûåchaânh, àoá laâ con àûúâng hoaânthiïån. Thûåc hiïån haånh hiïëu,nhû vêåy, laâ thûåc hiïån con àûúânggiaãi thoaát, ngûúåc laåi, bêët hiïëuvúái cha meå seä laâ haåt nhên cuãaàoåa laåc, khöí àau. Baãn thên möîihaânh giaã phaãi laâ ngûúâi coá möåtàúâi söëng trong saáng, möåt ngûúâicoá niïìm tin sêu sùæc vaâo Tam baãovaâ thûåc hiïån hiïëu haånh àöëi vúáicha meå. Möîi möåt chuáng ta àïìucoá khaã nùng trúã thaânh möåt ngûúâichñ hiïëu, biïët hoåc hoãi, lùæng nghetûâ thûåc tïë cuöåc söëng vaâ aáp duångnhûäng phûúng caách tu haânhtheo lúâi Phêåt daåy vaâo àúâi söënghùçng ngaây. Khi chuáng ta laâ möåtcon ngûúâi hoaân thiïån, àoá laâ möåtcú höåi töët àïí coá thïí khuyïënkhñch cha meå vaâ quyïën thuöåccuãa mònh vaâo neão saáng.

114

Vaâo nùm àûác Thïë tön 80tuöíi, luác àoá Ngaâi úã taåiRaâjagaha coá võ Baâ-la-

mön vêng sùæc lïånh cuãa vuaAjaâtasattu Vedehiputta, nûúácMagadha, àïën vêën an vaâ thónhyá àûác Thïë tön vïì mûu àöì muöënxêm chiïëm dên töåc Vajjò. Öngta tûâng tuyïn böë: “Ta quyïët

chinh phaåt dên Vajjò naây, dêìuchuáng coá uy quyïìn, coá huângmaånh; ta quyïët laâm coã dên Vajjò;ta seä tiïu diïåt dên Vajjò; ta seä laâmcho dên Vajjò bõ hoaåi vong”. Khivõ Baâ-la-mön trònh baây xong, luácàoá coá sûå hiïån diïån cuãa tön giaãAnanda àûáng hêìu cêån àûác Thïëtön, Ngaâi liïìn hoãi:

VÙN HOÁA DÊN TÖÅC VAJJÒ QUA BAÂI KINHQUA BAÂI KINHQUA BAÂI KINHQUA BAÂI KINHQUA BAÂI KINH

MAHAÂPARINIBBAÂNAMAHAÂPARINIBBAÂNAMAHAÂPARINIBBAÂNAMAHAÂPARINIBBAÂNAMAHAÂPARINIBBAÂNASUTTANATASUTTANATASUTTANATASUTTANATASUTTANATA(*)

HHHHHoåc tùng oåc tùng oåc tùng oåc tùng oåc tùng GIÚÁI MINHGIÚÁI MINHGIÚÁI MINHGIÚÁI MINHGIÚÁI MINH

115

“Naây Ananda, Ngûúi coánghe dên Vajjò thûúâng hay tuåhoåp vaâ tuå hoåp àöng àaão vúáinhau khöng?

- Baåch Thïë Tön, con coánghe dên Vajjò thûúâng hay tuåhoåp vaâ tuå hoåp àöng àaão.

- Naây Ananda, khi naâo dênVajjò thûúâng hay tuå hoåp vaâ tuå hoåpàöng àaão vúái nhau, thúâi naâyAnanda, dên Vajjò seä àûúåccûúâng thõnh, khöng bõ suygiaãm. Naây Ananda, Ngûúi coánghe dên Vajjò tuå hoåp trong niïåmàoaân kïët, giaãi taán trong niïåmàoaân kïët, vaâ laâm viïåc trongniïåm àoaân kïët khöng?

- Baåch Thïë Tön, con coánghe dên Vajjò tuå hoåp trong niïåmàoaân kïët, giaãi taán trong niïåmàoaân kïët, vaâ laâm viïåc trongniïåm àoaân kïët.

- Naây Ananda, khi naâo nghedên Vajjò tuå hoåp trong niïåm àoaânkïët, giaãi taán trong niïåm àoaânkïët, vaâ laâm viïåc trong niïåmàoaân kïët, naây Ananda dên Vajjòseä àûúåc cûúâng thõnh, khöng bõsuy giaãm. Naây Ananda, Ngûúicoá nghe dên Vajjò khöng banhaânh nhûäng luêåt lïå khöng àûúåcban haânh, khöng huãy boã nhûängluêåt lïå àaä àûúåc ban haânh, söëng

àuáng vúái truyïìn thöëng cuãa dênVajjò nhû àaä ban haânh thúâi xûakhöng?

- Baåch Thïë Tön, con nghedên Vajjò khöng ban haânhnhûäng luêåt lïå khöng àûúåc banhaânh, khöng huãy boã nhûäng luêåtlïå àaä àûúåc ban haânh, söëng àuángvúái truyïìn thöëng cuãa dên Vajjònhû àaä ban haânh thuúã xûa.

- Naây Ananda khi naâo dênVajjò, khöng ban haânh nhûängluêåt lïå khöng àûúåc ban haânh,khöng huãy boã nhûäng luêåt lïå àaäàûúåc ban haânh, söëng àuáng vúáitruyïìn thöëng cuãa dên Vajjò nhûàaä ban haânh thuúã xûa thúâi, naâyAnanda, dên Vajjò seä àûúåccûúâng thõnh, khöng bõ suygiaãm. Naây Ananda, Ngûúi coánghe dên Vajjò tön suâng, kñnhtroång, àaãnh lïî, cuáng dûúâng caácbêåc trûúãng laäo Vajjò vaâ nghetheo lúâi daåy cuãa nhûäng võ naâykhöng?

- Baåch Thïë Tön, con coánghe dên Vajjò tön suâng, kñnhtroång, àaãnh lïî, cuáng dûúâng caácbêåc trûúãng laäo Vajjò vaâ nghetheo lúâi daåy cuãa nhûäng võ naây.

- Naây Ananda, khi naâo dênVajjò tön suâng, kñnh troång, àaãnhlïî, cuáng dûúâng caác bêåc trûúãng

116

laäo Vajjò vaâ nghe theo lúâi daåycuãa nhûäng võ naây, thúâi dên Vajjòseä àûúåc cûúâng thõnh, khöng bõsuy giaãm. Naây Ananda, Ngûúicoá nghe dên Vajjò khöng coá bùætcoác vaâ cûúäng eáp nhûäng phuå nûävaâ thiïëu nûä Vajjò phaãi söëng vúáimònh khöng?

- Baåch Thïë Tön, con coánghe dên Vajjò khöng coá bùæt coácvaâ cûúäng eáp nhûäng phuå nûä vaâthiïëu nûä Vajjò phaãi söëng vúái mònh.

- Naây Ananda, khi naâo Vajjòkhöng coá bùæt coác vaâ cûúäng eápnhûäng phuå nûä vaâ thiïëu nûä Vajjòphaãi söëng vúái mònh thúâi, naâyAnanda, dên Vajjò seä àûúåccûúâng thõnh, khöng bõ suygiaãm. Naây Ananda, Ngûúi coánghe dên Vajjò tön suâng, kñnhtroång, àaãnh lïî, cuáng dûúâng caáctûå miïëu cuãa Vajjò úã tónh thaânhvaâ ngoaâi tónh thaânh, khöng boãphïë caác cuáng lïî àaä cuáng tûâtrûúác, àaä laâm tûâ trûúác àuáng vúáiquy phaáp khöng?

- Baåch Thïë Tön, con coánghe dên Vajjò tön suâng, kñnhtroång, àaãnh lïî, cuáng dûúâng caáctûå miïëu cuãa Vajjò úã tónh thaânhvaâ ngoaâi tónh thaânh, khöng boãphïë caác cuáng lïî àaä cuáng tûâtrûúác, àaä laâm tûâ trûúác àuáng vúái

quy phaáp.- Naây Ananda, khi naâo dên

Vajjò tön suâng, kñnh troång, àaãnhlïî, cuáng dûúâng caác tûå miïëu cuãaVajjò úã tónh thaânh vaâ ngoaâi tónhthaânh, khöng boã phïë caác cuánglïî àaä cuáng tûâ trûúác, àaä laâm tûâtrûúác àuáng vúái quy phaáp, thúâinaây Ananda, dên Vajjò seä àûúåccûúâng thõnh, khöng bõ suygiaãm. Naây Ananda, Ngûúi coánghe dên Vajjò baão höå, che chúã,uãng höå àuáng phaáp caác võ A-la-haán úã taåi Vajjò khiïën caác võ A-la-haán chûa àïën seä àïën trong xûá,vaâ nhûäng võ A-la-haán àaä àïënàûúåc söëng an laåc khöng?

- Baåch Thïë Tön, con nghedên Vajjò baão höå, che chúã, uãnghöå àuáng phaáp caác võ A-la-haán úãtaåi Vajjò khiïën caác võ A-la-haánchûa àïën seä àïën trong xûá, vaânhûäng võ A-la-haán àaä àïën àûúåcsöëng an laåc.

- Naây Ananda, khi naâo dênVajjò baão höå, che chúã, uãng höåàuáng phaáp caác võ A-la-haán úã taåiVajjò khiïën caác võ A-la-haánchûa àïën seä àïën trong xûá, vaânhûäng võ A-la-haán chûa àïën seäàïën trong xûá vaâ nhûäng võ A-la-haán àaä àïën àûúåc söëng anlaåc, thúâi naây Ananda, dên Vajjò

117

seä àûúåc cûúâng thõnh, khöng bõsuy giaãm.

Röìi Àûác Thïë tön daåy tiïëp:“Naây Baâ-la-mön, möåt thúâi

Ta söëng úã Vesaâli taåi tûå miïëuSaârandada, Ta daåy cho dên Vajjòbaãy phaáp bêët thöëi naây. Naây Baâ-la-mön, khi naâo baãy phaáp bêëtthöëi àûúåc duy trò giûäa dên Vajjò,khi naâo dên Vajjò àûúåc giaãng daåybaãy phaáp bêët thöëi naây, thúâi Baâ-la-mön, dên Vajjò seä àûúåc cûúângthõnh, khöng bõ suy giaãm.”

Vúái baâi kinh naây, thiïët nghônoá khöng nhûäng khiïën cho möåtxaä höåi phöìn vinh maâ coân laâ baãyyïëu töë cú baãn cho möåt quöëc giahûng thõnh vaâ bïìn vûäng. Búãi leä,noá laâ chêët liïåu duy nhêët àïí kiïënlêåp töí chûác, laâ nïìn taãng àaåo àûácvö tiïìn khoaáng hêåu. Àêy cuänglaâ nhûäng yïëu töë vö giaá àïí xêydûång vaâ phaát huy nïìn vùn hoáadên töåc. Möåt quöëc àöå muöënàûúåc phaát triïín öín àõnh cêìn phaãiàûúåc quên bònh trïn hai phûúngdiïån laâ tinh thêìn vaâ vêåt chêët.Tinh thêìn giuáp ta nghïå thuêåt sûãduång vêåt chêët sao cho hûúángthûúång, hûúáng thiïån vaâ böí ñchthûåc sûå. Traái laåi, vêåt chêët phaãichuyïín taãi möåt yá nghôa caothûúång vaâ lúåi laåc. Noái àuáng hún,

cuöåc söëng phaãi coá vùn hoáa; tönvinh vùn hoáa laâ hoaân toaân nhênbaãn. Theo EncydopediaBritanvica: “Vùn hoáa laâ nhûänghònh thûác töíng húåp caác kiïënthûác, niïìm tin vaâ haânh vi cuãacon ngûúâi, coá nghôa laâ bao göìmngön ngûä, tû tûúãng, tñn ngûúäng,phong tuåc, cêëm kyå, luêåt lïå, giaáoduåc, kyä thuêåt, nghïå thuêåt, nghithûác, lïî baái vaâ nhûäng yïëu töë liïnhïå khaác”. Laåi nûäa, caác nhaâ xaähöåi hoåc nhû A. Krocher vaâ C.Khuckholm phaát biïíu: “Troångàiïím cuãa vùn hoáa bao göìmnhûäng têåp truyïìn tû tûúãng. Hïåthöëng vùn hoáa möåt mùåt àûúåc coinhû laâ saãn phêím cuãa haânh àöång,mùåt khaác laâ àiïìu kiïån thûåc thicaác haânh àöång”. Qua nhûäng lúâiphaát biïíu trïn chûáng toã vùn hoáakhöng thïí thiïëu trong möîi dêntöåc, cöång àöìng. Noá hêìu nhû laâmöåt hïå thöëng vêån haânh cuãa xaähöåi. Vùn hoáa laâ nïìn tû tûúãng liïnhïå giûäa cuöåc söëng con ngûúâi vúáitaåo hoáa, tûâ àoá nhûäng liïn hïå giûäacon ngûúâi vúái con ngûúâi àûúåcthiïët lêåp. Vúái têìm quan troångnhû vêåy, chuáng ta dïî daâng nhêånbiïët rùçng bêët luêån vêën àïì naâo,möîi khi têìm quan troång cuãa noácaâng cao, nïëu khöng thêån troångthò sûå huãy diïåt cuãa noá caâng lúán.

118

Nhû trïn àaä noái, dên töåcVajjò súã dô hûng thõnh laâ nhúâdên töåc êëy biïët trên troång vaâphaát huy baãy yïëu töë bêët hoaåitrïn. Noái àuáng hún laâ hoå phaáthuy àûúåc sûác maånh têåp thïí; kïugoåi tinh thêìn àoaân kïët nhêët trñ;hoå tön troång caác luêåt lïå mangtñnh truyïìn thöëng, khöng banhaânh luêåt lïå theo caãm tñnh, maâsöëng àuáng quy tùæc àaä àûúåc tiïìnnhên traãi nghiïåm vaâ chùæt loåctûâ ngaân xûa; hoå giaáo duåc àûúåcàaåo lyá, biïët kñnh trïn nhûúângdûúái, biïët tön troång vaâ lùængnghe nhûäng lúâi daåy cuãa nhûängbêåc trûúãng laäo; hoå biïët thiïët lêåpquyïìn tûå do trong hön nhên vaâtön troång ngûúâi phuå nûä, khönglúåi duång tiïìn cuãa hay thïë lûåcàïí phuåc vuå thuá tñnh trong lônhvûåc naây; hoå baão vïå, duy trò vùnhoáa vêåt thïí vaâ phi vêåt thïí cuãadên töåc mònh, nhû àïìn, chuâa,miïëu vuä vaâ nhûäng lïî nghiphong tuåc khaác; hoå giaáo duåcàûúåc ngûúâi dên nûúác hoå biïëtyïu quyá àaåo àûác têm linh, biïëttrên troång têìng lúáp trñ thûác vaânguöìn chêët xaám cuãa dên töåc.Baãy lúâi daåy naây àûúåc Giaáo sûTrêìn Ngoåc Ninh chuyïín ngûänhû sau:

1. Sinh hoaåt dên chuã.2. Tinh thêìn àoaân kïët dên töåc.3. Nguyïn tùæc phaáp trõ.4. Sûå hoaâ àöìng thïë hïå.5. Sûå kñnh troång phuå nûä.6. Sûå tön troång tñn ngûúäng.7. Chñnh saách thu huát trñ thûác.

Àûác Thïë tön khöng phaãi laâmöåt nhaâ chñnh trõ hay möåt nhaâcöë vêën chñnh trõ cho quöëc gianaâo. Ngaâi laâ bêåc àaåo sû, luönhûúáng dêîn cho nhên loaåi conàûúâng thoaát khöí vaâ àem laåihaånh phuác thûåc sûå. Vò vêåy khichó daåy baãy phaáp trïn, Ngaâi àaävaåch cho vua nûúác Magadhaphûúng phaáp xêy dûång vaâ cuãngcöë àêët nûúác mònh, khöng nïndêëy binh maâ xêy dûång àêët nûúáccoá phûúng phaáp; coá nhên baãnvaâ àaåo àûác; bïn caånh àoá khiïëncho nhûäng yá àöì xêm lùng cuãangoaåi bang khöng coân nûäa. Roäraâng àêy laâ nïìn taãng àaåo àûác,laâ yïëu töë thiïët yïëu àïí kiïën thiïëtnïìn hoâa bònh cho nhên loaåi.

Möåt dên töåc àûúåc giaáo duåcvaâ biïët tön troång àaåo àûác têmlinh cuäng nhû duy trò sùæc thaáivùn hoáa vêåt thïí vaâ phi vêåt thïíthò dên töåc àoá àûúåc thaái bònh;khöng võ kyã, khöng aác têm,

119

söëng hoâa húåp, khöng chia reä,àöë kyå nghi ngúâ hay vu haåi lêînnhau. Traái laåi khiïën loâng ngûúâithanh thaãn, hiïìn hoâa, caãmthöng vaâ chia seã cho nhau. Dêntöåc êëy laâ möåt dên töåc mêîu mûåccho nhên thiïn, möåt dên töåcsöëng bùçng trñ tuïå, hiïíu biïët vaâtrñ nùng hoaân toaân chiïën thùængàûúåc baãn nùng.

Vúái baãy yïëu töë trïn, àûác Thïëtön àaä chó ra con àûúâng xêydûång möåt nïìn hoâa bònh, möåtdên töåc thõnh vûúång. Nghôa laâ,möåt dên töåc thaái bònh àoâi hoãingûúâi dên phaãi tön vinh vùnhoáa, coá thiïån têm, biïët phaát huythiïån têm, khúi dêåy tiïìm nùngthûúng yïu vaâ sûå hiïíu biïët. ÚÃàêy, dên töåc Vajjò laâ möåt hònhaãnh xaác thûåc vaâ huâng höìn nhêët.Hoå khöng nhûäng xêy dûång dêntöåc bïìn vûäng, thaái bònh, vùn hoáamaâ coân khiïën cho nhûäng mûuàöì xêm haåi cuãa ngoaåi bang phaãichuân chên. Àêy laâ möåt baâi hoåchïët sûác cao quyá tûâ ngaân xûa choàïën nay vêîn coân lûu maäi. Nhûtiïën sô W. Rahula àaä tûâng phaátbiïíu: “Phêåt giaáo àûáng duy nhêëttrong lõch sûã tû tûúãng nhên loaåibaác boã sûå hiïån hûäu cuãa caái goåilaâ Linh höìn, Baãn ngaä, hay

Atman. Theo giaáo lyá cuãa àaåoPhêåt, quan niïåm baãn ngaä laâ möåttñn ngûúäng aão tûúãng sai lêìmkhöng ài àöi vúái thûåc tïë, vaâ taåora tû tûúãng coá haåi, cho laâ “ta”hay “cuãa ta” nhû tham àùæm ñchkyã, duåc voång, luyïën aái, thuâ hêån,aác yá, tûå kiïu, ngaåo maån, võ kyãvaâ caác têåt àöë hoen öë khaác, dúbêín vaâ rùæc röëi. Àoá laâ nguöìn göëccuãa caác phiïìn naäo trïn thïë giúáitûâ nhûäng mêu thuêîn caá nhênàïën chiïën tranh giûäa caác nûúác.Toám laåi, vò quan àiïím sai lêìmmaâ têët caã nhûäng töåi löîi trïn thïëgiúái àaä xaãy ra”.

———(*) HT. Minh Chêu, Trûúâng böåkinh I, Kinh Àaåi baát niïët baân, tr.539-686.

120

QUAÃNG THIÏÅNQUAÃNG THIÏÅNQUAÃNG THIÏÅNQUAÃNG THIÏÅNQUAÃNG THIÏÅN

Anh em thên mïën!Coá leä nhiïìu ngûúâi trong söë

chuáng mònh sau khi chia taykhoá maâ gùåp nhau àûúåc. Nhûngmònh mong anh em treã trungvaâ khoãe khoùæn. Ñt nhêët laâ anhem khöng àûúåc pheáp giaâ cho túáikhi gùåp laåi nhau.

Mai àêy xa trûúâng, chùæcmöîi àûáa seä möîi núi. Trong muönvaân caái toan lo, tñnh toaán vaâ giaápmùåt vúái caác neão khuêët cuãa con

ngûúâi vaâ cuöåc àúâi, hùèn coá luácta buöìn vaâ ta nhúá túái nhau lùæmlùæm: tûúãng nhû nïëu coá thïí gùåpàûúåc nhau ngay luác êëy, ta coáthïí nhaâo vaâo nhau, öm chùåt lêëynhau maâ khoác maâ cûúâi maâ chichi nhiïìu lùæm. Cuöåc söëng nhûcaánh àöìng maâ möîi chuáng mònhlaâ haåt giöëng àûúåc ûúm gieo cuângmöåt muâa. Mai àêy, ngoån gioá cuãacuöåc àúâi seä àêíy àûa ta ài taãnmaác. Haåt giöëng naâo trongchuáng mònh seä tòm àûúåc maãnh

Gúãi lúâitheo goát chên ai!

àêët thñch húåp àêy? Nhûäng haåtmay mùæn, nêíy mêìm baám trïnàêët maâu múä, seä lïn xanh töët.Nhûäng haåt yïëu haåt gêìy chùæcphaãi àaânh phêån vêåy thöi. Hùènseä coá nhûäng haåt lang thang,rong chúi; röìi trong cuöåc laängdu cuãa mònh, möåt ngaây naâo àoárúi baám xuöëng sûúân àúâi soãi àaá,röìi theo àoá maâ moåc lïn cöîi cùçngiûäa nùæng heâ thiïu àöët.

Noái gò àêy? Giaãi thñch saoàêy? Chõu!? Chuáng ta chùèng

121

daám baão ai khön ngoan, cuängkhöng thïí noái ai daåi döåt. Àúâi cûáchaãy maäi thò buöìn vui xêëu töët,àûúåc mêët laâ chuyïån vö cuâng.Caái ruãi caái may cuãa cuöåc àúâivêîn khön lûúâng khoá taã.

Coá thïí àïën möåt ngaây kia,baån seä laâm möåt baãng töíng kïët,baån ngùæm laåi baân tay vúái nhûängàûúâng vên daâi ngùæn, àêåm nhaåt,trong tay cuãa baån coá thïí laâ àêìy“vaâng” vaâ cuäng coá thïí laâ taytrùæng.

Röìi cuäng coá thïí möåt ngaâynaâo àoá, baån nhòn xuöëng baânchên, nhòn xuöëng chöî mònh

àang àûáng, coá thïí baån àangàûáng úã choát voát vinh quangdanh voång vaâ cuäng coá thïí baånàang àûáng giûäa truåi trêìn consöë “khöng”…

Nhûng anh em úi!Nhûäng haåt giöëng ta gieo

ûúm trïn àöìng ruöång, nhûänghaåt luáa thúm khöng bao giúâ moåcthaânh coã daåi. Dêîu muön thuúãcuöåc àúâi naây vêîn nhiïìu ngangtraái nhûng ngûúâi gieo haåt phaãitin vaâ luön tin rùçng: haåt giöëngnaâo ta choån thò loaâi cêy êëy seämoåc lïn.

Ùn maây raác cuä.

122

NHUÊÅN TAÁNHNHUÊÅN TAÁNHNHUÊÅN TAÁNHNHUÊÅN TAÁNHNHUÊÅN TAÁNH

Noái àïën cuöåc söëng nghôalaâ noái àïën sûå tûúngquan mêåt thiïët vúái

nhau. Àoá laâ chên lyá tûâ ngaân xûacho àïën ngaân sau. Tuy nhiïn,con ngûúâi àïën vúái coäi àúâi naây vúáihai baân tay trùæng, vaâ cuäng vúáihai baân tay trùæng, con ngûúâi giaätûâ cuöåc söëng àïí ài theo conàûúâng riïng cuãa mònh. Caái conàûúâng êëy daâi thùm thùèm vaâ röångthïnh thang, nhûng chó coá möåt

àïën vaâ àaä söëng, chuáng ta thêëyàiïìu gò àaä laâm cho cuöåc söëngcoá yá nghôa vaâ caái gò àaä laâm nïìntaãng duy trò àïí cho cuöåc söëngàûúåc töìn taåi? Chuáng ta khöngngêìn ngaåi àïí noái rùçng: chñnhsûå quan têm, sûå thöng caãm, sûåthûúng yïu lêîn nhau laâ chêët liïåunöëi kïët nhûäng sûå hiïån hûäu caáthïí thaânh möåt cöång hûäu àöìngloaåi, laâm cho gia àònh vaâ xaä höåihònh thaânh. Trong mùåt tiïu cûåcthò sûå quan têm laâ nhûäng thuâhêån, tûúng tranh lêîn nhau. ÚÃmùåt tñch cûåc thò sûå quan têm laânhûäng haânh àöång mang tñnh

Sûå thêåt laâ vêåymònh ta ài. Ài nhûng chùèng baogiúâ biïët mònh ài àêu vaâ vïì àêu.Chó mònh ta ài trong caái thúâi giandaâi àùng àùèng, trong khöng giantûá phña khöng búâ bïën êëy, thòàûúng nhiïn úã mùåt tuyïåt àöëi conngûúâi luön hiïån hûäu trong sûå cöàöåc tuyïåt àónh kyâ cao:

Tûâ àêu túái? Khöng hay!Seä túái àêu? Chùèng biïët!Tûå nhiïn mònh úã àêyBuåi àúâi lùn maäi miïët.Thïë thò, àaä àïën thò àaä àïën

röìi. Vêåy, chuáng ta chó noái àïën yánghôa cuãa cuöåc söëng khi àaäàïën, àaä söëng vaâ àang söëng. Àaä

CHAÂOÀÖÎ THIÏÌN ÀÙNGÀÖÎ THIÏÌN ÀÙNGÀÖÎ THIÏÌN ÀÙNGÀÖÎ THIÏÌN ÀÙNGÀÖÎ THIÏÌN ÀÙNG

Tay chùæp: hoa sen nuå

Miïång cûúâi: hoa sen khai

Cuái chaâo nhau - chùèng noái

Vêîn nghe loâng tûúi vui...

123

nhên baãn, maâ cuå thïí laâ sûåthûúng yïu nhûäng àöìng loaåi cuãamònh. Duâ laâ mùåt tiïu cûåc haytñch cûåc cuäng àïìu noái lïn möåtàiïìu laâ khùèng àõnh sûå hiïån hûäuhûäu haån cuãa mònh trïn cuöåc àúâiàêìy biïën àöång naây. ÚÃ àêy,chuáng ta chó noái àïën vaâ xûngtuång àïën mùåt tñch cûåc àaä laâmcho cuöåc àúâi coá yá nghôa söëng,tûác laâ noái àïën nhûäng gò êín ngêìmsêu thùèm nhêët trong tònh caãmcon ngûúâi, àïí tûâ àoá phêím chêët“ngûúâi” àûúåc thùng hoa maâ laâmgiaãm nheå búát ài tñnh chêët “con”.

Noái nhû thïë laâ àaä daâi doâng,coân noái goån laåi thò möåt cêu thúcuäng laâ quaá àuã: “Thûúng ngûúâinhû thïí thûúng thên”.

Àêy laâ möåt cêu tûåa nhû sosaánh maâ chuáng ta àoåc túái, nhûngphaãi hiïíu lui múái àuáng. Nghôalaâ, vò thûúng thên phêån cuãa tamaâ ta phaãi thûúng luön caã thênphêån cuãa ngûúâi. Bêët cûá àöëi tûúångnaâo àûúåc yá thûác ta vûún túái thòàöëi tûúång êëy àaä mang hònh aãnhcuãa ta trong àoá. Hònh aãnh êëy laâhònh aãnh cuãa con ngûúâi ta, thòduâ nhiïìu hay ñt, sêu thùèm tûåtrong têm thûác ta àaä tûå gùæn thênphêån mònh vaâo trong àöëi tûúångêëy. Möåt ngûúâi ta quen biïët múái

qua àúâi möåt caách quaá àöåt ngöåt,bêët ngúâ laâm chuáng ta xöën xang,höët hoaãng thò thûã hoãi: caái têmtraång êëy laâ sûå thûúng caãm ngûúâiêëy, hay chuáng ta thêëy thên phêåncuãa mònh röìi ra cuäng seä giöëngnhû hoå? Sûå biïíu hiïån bïn ngoaâilaâ sûå thûúng caãm thêåt sûå chûáchùèng phaãi laâ giúän chúi. Nhûngtêån trong àaáy loâng, chuáng ta höëthoaãng vò sûå biïën àöíi êëy quaá bêëtngúâ vaâ choáng vaánh. Noá nhùæc nhúãcho chuáng ta laâ moåi sûå àïìu mongmanh nhû chñnh cuöåc söëng vêåy.Sûå ra ài maäi maäi cuãa baån hömnay cuäng laâ sûå ra ài maäi maäi cuãatöi úã ngaây mai. Chuáng ta àïìuàïën vaâ ài möåt caách bêët àõnh giûäatrêìn gian naây, thò àïën cuäng coánghôa laâ àaä ài, vaâ ài laâ ài mêëthuát vaâo truâng khúi soáng vöî. Vêåythò, sûå gùåp gúä chó laâ möång mõchiïm bao giûäa ranh giúái nhû laånhû quen trong sûå quïn, nhúá möåthònh aãnh chúåt hiïån lïn röìi bêëtngúâ chòm xuöëng. Thûúng caãmngûúâi vò ngûúâi vúái ta coá möåt àiïímchung úã thên phêån cuãa kiïëpngûúâi. Ai àaä nghe Muâa thu chïëtcuãa Phaåm Duy möåt lêìn cuäng àuãthêëy sûå xao xuyïën bêët chúåt nhoáilïn trong höìn, cuäng àuã möåt lêìnchaåm àïën sûå mêët maát têët caã. Möåtcaânh hoa thaåch thaão ruång taân laâ

124

möåt àiïìu khuãng khiïëp thêåt sûå,vaâ thúâi gian coân laåi àïí söëng chólaâ thúâi gian cuãa maâu hoa thaåchthaão. Sûå bùæt gùåp tònh cúâ möåt nêëmmöì ven àûúâng laâm ta caãm thêëyàaä hïët nhûäng àiïìu múái laå trïnàúâi. Noái nhû vêåy khöng coá nghôalaâ ta súå haäi quaá àöîi àöëi vúái caáichïët maâ sinh ra bi quan lêìm laåc,vò súå haäi thûúâng laâ súå haäi möåt caáigò, vaâ àöëi tûúång laâm ta súå haäi phaãilaâ möåt àöëi tûúång cuå thïí. Coân úãàêy chuáng ta xao xuyïën, naonuáng, höët hoaãng vò àöëi tûúång hiïånhûäu múâ aão, möng lung, khöngdanh khöng taánh, chùèng cöë àõnhnhû hònh aãnh möång mõ chiïmbao maâ ta àaä gùåp, nhûng chùèngbao giúâ nhúá roä mùåt. Caái chïët cuãabaån laâ möåt sûå kiïån têët yïëu, vaâcuäng laâ möåt sûå têët yïëu luön cuãamoåi loaâi. Chuáng ta söëng tronghiïån taåi bùçng caách quay vïì quaákhûá àïí hûúáng àïën tûúng lai. Caáichïët luön nùçm úã tûúng lai thò sûåsöëng cuãa ta höm nay laâ hûúángvïì caái chïët cuãa ngaây mai. Chïëtlaâ khaã tñnh cuãa sûå söëng, nhûngta khoá maâ chêëp nhêån noá laâ khaãtñnh nöåi taåi cuãa riïng mònh. Tûâlêu chuáng ta àaä chaåy tröën caái chïëttrong nhûäng cöng viïåc, trongnhûäng khuêy khoaã haâng ngaây,vaâ cûá tûúãng caái chïët khöng tòm

àûúåc riïng ta nûäa röìi. Caái chïëtàöåt ngöåt vaâ thêìm lùång cuãa baånhöm nay nhû laâ möåt bûác tûúângchêån àûáng trûúác àûúâng chaåytröën cuãa riïng töi. Thò thûã hoãibaån laâm sao töi khöng khoá chõu,khöng höët hoaãng, xao xuyïënàûúåc. Töi thûúng caãm baån chñnhvò baån cuäng nhû töi, nïëu coá khaácthò chó khaác laâ baån àaä ài súám húntöi. Ai àaä nghe AÁo anh sûát chóàûúâng taâ thò röìi ra cuäng coá caãmgiaác nhû vêåy. Chuáng ta khöngthûúng caãm caái chïët cuãa ngûúâicon gaái hêåu phûúng bùçng caái tûáctûúãi, ngheån ngaâo cuãa ngûúâi anhúã tiïìn tuyïën khi nhêån àûúåc baáotûã trûúác, röìi múái nghe àûúåc tincûúái hoãi sau. Öi chao laâ àauthûúng chûa cho ngûúâi coân úã laåi.Khi quay vïì, thò húäi öi! Bònh hoatrong ngaây cûúái àaä trúã thaânh loåcùæm nhang trïn möå ngûúâi múáimêët. Ai àaä kheáo phúi baây ra sûåthêåt cuãa cuöåc àúâi àïí vïët thûúngtrong höìn laåi bõ thïm möåt nhaátgûúm àau.

Bùçng nhûäng niïìm àauthûúng cho thên phêån cuãariïng mònh, nguyïån cêìu chonhûäng ai àaä ra ài trûúác töi coámöåt con àûúâng ài thaãnh thúicho riïng Ngûúâi.

125

CHUÁC MINHCHUÁC MINHCHUÁC MINHCHUÁC MINHCHUÁC MINH

Doâng àúâi cûá maäinûúng theo thúâi gian

tröi ài, àúâi ngûúâi thòhûäu haån, thúâi gian thò

vö haån. Theo àõnhluêåt vö thûúâng (thaânh,

truå, hoaåi, khöng), thoåmaång coá luác phaãi

chêëm dûát, nguä uêíntan raä theo leä thûúâng,thên tûá àaåi traã laåi chocaát buåi, thêìn thûác trúãlaåi nhûäng neão àûúâng

taái sanh.

Chuáng ta phaãi nhêån thûácrùçng àúâi ngûúâi khöngúã traång thaái töìn taåi vônh

cûãu maâ luön thay àöíi traång thaáisöëng; tûâ traång thaái naây sangtraång thaái khaác, àúâi söëng seähiïån hûäu dûúái nhiïìu hònh daångkhaác nhau, trong nhûäng möitrûúâng khaác nhau, tuây theonghiïåp thûác cuãa möîi ngûúâi àaä

taåo taác tûâ nhiïìu kiïëp trong quaákhûá cuäng nhû trong hiïån taåi, seähònh thaânh nïn sûå söëng trongtûúng lai. Chùèng khaác naâo àõnhluêåt Baão toaân nùng lûúång:“Nùng lûúång khöng tûå sinh ra,cuäng khöng tûå mêët ài maâ chóchuyïín hoáa tûâ daång naây sangdaång khaác”.

Noái àuáng hún, chuáng ta

Nhêån thûác roä giaá trõ àñch thûåc

giûäa söëngvaâ chïët

126

khöng chó àûúåc sinh ra, àûúåcnuöi nêëng trong voâng tay yïuthûúng cuãa ngûúâi thên, vaâ kïëtthuác maång söëng trong nêëm möåàiïu taân, hiu quaånh. Thêåt töåinghiïåp cho ta khi thêëy thên xaácbõ phúi baây ngoaâi nghôa àõahoang sú kia maâ cho rùçng: sûåsöëng cuãa ta àaä chêëm dûát. Àoáchùèng qua laâ möåt biïíu hiïån cuãasûå kïët húåp vaâ tan raä cuãa kiïëpngûúâi phuâ du, tuây theo möîidaång nghiïåp thûác àaä taåo taác úãtrong quaá khûá maâ thöi. Nhûngthûåc ra, maång söëng cuãa ta keáodaâi miïn viïîn, vö têån theo thúâigian vaâ khöng gian, chuángàûúåc biïíu hiïån dûúái luêåt Nhênquaã vaâ lyá Duyïn sinh maâ ta khaãtri àûúåc. Khi nhên duyïn höåituå àêìy àuã thò thên nguä uêín naâyxuêët hiïån, hònh thaânh nïn möåtmaång söëng coá tri thûác. Cuängchñnh do nhên duyïn bõ àoaåndiïåt maâ thên nguä uêín naây tanraä. Cûá nhû vêåy luên chuyïínmaäi trong voâng sinh tûã tûúngtuåc, khöng coá àiïím khúãi àêìu,cuäng khöng coá àiïím kïët thuác(vö thuãy vö chung). Sûå luênchuyïín naây àûúåc biïíu trûngnhû möåt “Baánh Xe Luên Höìi”àïí diïîn taã caái thïë giúái sanh tûãcuãa con ngûúâi. Coân àöëi vúái

caãnh giúái siïu viïåt vûúåt ngoaâikhaã nùng tri thûác cuãa trñ tuïåvïì baãn chêët thûåc taåi cuãa noá,chñnh úã giao àiïím giûäa sûå söëngvaâ chïët, noá hoaåt àöång nhû thïënaâo? Vaâ noá seä ra sao? Thò vúáichuáng sanh múâ mõt, hoaân toaânkhöng biïët àûúåc, giöëng nhû keãài trong àïm töëi khöng coá aánhsaáng àïí dêîn àûúâng chó löëi. Chótrûâ nhûäng bêåc Thaánh múái nhònthêëy roä cùn nguyïn sûå söëng,chïët cuãa chuáng sanh.

Nïëu chuáng sanh thêëy sûåsinh-tûã cuãa möåt maång söëng maâxaác chûáng theo khaã nùng trigiaác cuãa hoå rùçng: àúâi söëng cuãachuáng ta coá sanh, vaâ coá tûã tûácta coá sûå khúãi àêìu, vaâ coá sûå kïëtthuác, thò thêåt sai lêìm cho khaãnùng hiïíu biïët cuãa hoå, coá thïídêîn hoå àïën sûå sa àoåa cuãa möåtàúâi söëng tri thûác loaâi ngûúâi,hònh thaânh nïn trong hoå tûtûúãng cöë chêëp, noá aãnh hûúãngrêët nhiïìu àïën àúâi söëng àaåo àûáccon ngûúâi. Tûâ nhûäng nhêån thûácsai lïåch trïn cuãa hoå seä àûa hoårúi vaâo vuäng lêìy sanh tûã, núiêëy khöng coá sûác maånh cuãa aánhsaáng trñ tuïå àïí phaá tan bûác maânvö minh ngùn caách giûäa hönaám vaâ minh nhiïn. Búãi vò

127

chuáng sanh coân mï muöåi chòmàùæm sêu trong biïín khöí sanhtûã, cho nïn maân vö minh chûaàûúåc veán lïn àïí múã toang caánhcûãa trñ tuïå, nhêåp vaâo trñ Baát-nhaä cuãa chû Phêåt vaâ Böì-taát, coáthïí thêëy roä vïì baãn chêët thûåctaåi cuãa sûå söëng chïët. Thöngthûúâng, chuáng ta khöng nhònthêëy roä àûúåc quaá trònh hoaåtàöång cuãa caái “thûác” trûúác vaâsau khi nhêåp vaâo baâo thai meå;cuäng nhû trûúác vaâ sau khi chïët.Vò thïë, bêët kyâ ai àûáng úã khñacaånh cuãa möåt ngûúâi cêìu hoåcàaåo giaãi thoaát, nûúng tûåa úã bêåcThaánh, àïí ài trïn con àûúânggiaãi thoaát vaâ giaác ngöå tûå thên,chuáng ta khöng nïn duâng khaãnùng tri thûác cuãa keã vö vùnphaâm phu maâ nhêån xeát caãnhgiúái siïu viïåt vûúåt ngoaâi têìmhiïíu biïët cuãa ta, röìi tûå cho mònhlaâ bêåc Thaánh vò coá súã hoåc húnngûúâi möåt chuát. Maâ ta phaãi biïëttûå phaãn chiïëu vaâo cöåi nguöìntêm thûác núi tûå thên, àïí nhêånthûác núi chñnh mònh möåt caáchchên xaác hún vïì thûåc taåi, khöngrúi vaâo kiïën thûác sai lêìm, àïíthoaát khoãi trêìm luên trong biïínkhöí sanh tûã. Keã cêìu àaåo nïnhoåc àûác tñnh biïët taâm quyá cuãabêåc trûúång phu, àïí xêy dûång

cho mònh àûác tñnh khiïm töën,noi theo gûúng Thiïån Taâi ÀöìngTûã (trong kinh Hoa Nghiïm).

Chuáng ta nïn nhêån thûác sûåhiïån hûäu cuãa ta trïn coäi àúâi naâykhöng phaãi laâ tûå nhiïn, cuängkhöng phaãi laâ têët yïëu, khöng chócoá sûå hiïån hûäu cuãa cha meå thênta múái àûúåc hiïån hûäu, maâ coâncoá nhûäng möëi tûúng duyïn khaácmaâ ta coá thïí nhêån biïët àûúåcthöng qua giaáo lyá kinh àiïínnhû: nhên quaã nghiïåp baáo vaâlyá nhên duyïn…

“Do caái naây coá mùåtnïn caái kia coá mùåt.

Do caái nay khöng coá mùåtnïn caái kia khöng coá mùåt.

Do caái naây sinh nïn caái kia sinh.Do caái naây diïåt nïn caái kia diïåt.”

“Chñnh vò khöng giaác ngöå,khöng thêm hiïíu giaáo phaápDuyïn khúãi naây, maâ chuángsanh hiïån taåi bõ röëi loaån nhûmöåt töí keán, röëi ren nhû möåt öëngchó, giöëng nhû coã munja vaâ lausêåy babaja, khöng thïí naâo rakhúãi khöí xûá, aác thuá, àoåa xûá,sinh tûã.”

Nhû vêåy, sûå hiïån hûäu cuãata trïn trêìn thïë uïë trûúåc naây laâmöëi tûúng quan raâng buöåc giûäa

128

caái naây vaâ caái kia, giûäa ngûúâinaây vaâ ngûúâi khaác. Nïëu ta nhêånthûác àûúåc nhûäng möëi tûúngquan raâng buöåc naây thò àûa tatrúã laåi hiïíu roä hún vïì giaá trõ, vaâbaãn chêët cuãa àúâi söëng hiïån taåi.Cuäng nhû giuáp ta hònh thaânhnïn caái giaá trõ àñch thûåc cuãacuöåc söëng hiïån thúâi, vaâ nhûängngûúâi súã hûäu sinh maång cuãachñnh mònh luön coá chaánh niïåmtrong tûâng haânh àöång taåo taác,thöng qua lyá trñ tri thûác tûå thên.Tûâ àoá ta coá thïí xêy dûång nïnmöåt thïë giúái têm thûác hoaân toaânthanh tônh, núi êëy khöng coánhûäng mûu mö toan tñnh, ñchlúåi riïng cho caá thïí. Cuäng nhûtrong thïë giúái àoá àûúåc xêy dûånghoaân toaân thuêìn tuáy búãi aánh saángcuãa trñ tuïå, maâ ta lêëy tûâ bi laâmnïìn taãng. Möåt thïë giúái maâ bêëtkyâ ai cuäng coá thïí caãm nhêånàûúåc sûå hyã, laåc, hên hoan khihiïån hûäu úã thïë giúái naây bùçngluöìng têm thûác khöng bõ önhiïîm búãi phiïìn naäo.

Nïëu ta hiïíu roä chên tûúángcuãa viïåc sanh tûã nhû möånghuyïîn thò ta khöng coân quantêm àïën viïåc sanh tûã nûäa. Khiàoá ta gaåt boã hïët têm ñch kyã,tham lam… têm ta àûúåc thanh

loåc hoaân toaân, rúâi khoãi nhûängbuåi trêìn ö nhiïîm, baãn thïí têmàûúåc thanh tõnh; têm ta luönhûúáng àïën caãnh giúái bêët nhiïîmö, cuâng vúái nhûäng viïåc laâm ñchlúåi cho chuáng sanh, cho nhênloaåi v.v…

“Hûäu sanh, hûäu tûã, hûäu luên höìi.Vö sanh, vö tûã, vö khûá lai.Sanh, tûã, khûá, lai àö thõ möång.Niïët-baân sanh tûã töíng giai khöng”.

Àoá laâ böën cêu kïå noái lïncaái sanh tûã khöng coá thêåt tûúánghay sûå hiïån hûäu cuãa thên nguäuêín naây khöng coá tûå ngaä trûúângcûãu, hay sûå hiïån hûäu cuãa ta úãtrong thïë giúái huyïîn aão naây búãitruâng truâng duyïn khúãi hònhthaânh nïn, mang tñnh chêët taåmthúâi. Nïn noá coá thïí suåp àöí bêëtcûá luác naâo, möåt khi thên takhöng coân höåi àuã nhên duyïnàïí töìn taåi, thò tûå noá seä tan raä.

Coân àöëi vúái tri thûác cuãa bêåcnhêåp vaâo doâng Thaánh thò baãn thïítêm hoaân toaân thanh tõnh, têmkhöng coân nhiïîm ö. Khi hoå úãtrong traång thaái bêët àöång cuãa têm(traång thaái cuãa thiïìn àõnh), thòhoå caãm nhêån àûúåc traång thaái nöåitaåi trong têm thûác “khi töi thanhtõnh, töi thêëy thïë giúái thanh tõnh”,

129

tûác laâ têm chuáng sanh luác naâyàaä àöìng vúái têm Phêåt, hoâa thaânhnhêët thïí, nhû nûúác hoâa vúái sûäa.Trong Trung luêån, ngaâi LongThoå àaä cho thêëy àûúåc thïë giúáithûåc taåi laâ duyïn khúãi, vö ngaä.Àêy chñnh laâ Thêåt phaáp, Thêåttaánh, Bêët hû voång taánh, Phaápgiúái truâng truâng duyïn khúãi.

“Thïë gian rúâi sinh diïåt,cuäng nhû hoa àöëm giûäa hûkhöng. Trñ chùèng àùæc hûäu, vömaâ sanh khúãi têm Àaåi bi”. Àoáchñnh laâ baãn thïí cuãa thïë giúáimaâ möîi caá thïí phaãi cêìn xêydû ång cho riïng mònh, àï í

mònh tûå biïët quñ troång, gòn giûänhûäng àiïìu töët àeåp maâ mònhàaä súã hûäu; nhûäng àiïìu gòchûa töët àeåp mònh cêìn phaãicöë gùæng chuyïín hoáa bùçng sûåtinh têën vaâ nöî lûåc trong sûå tutêåp. Àïí thuác liïîm cho chñnhtû tûúãng, cuäng nhû sûå nhêånthûác cuãa chñnh mònh hûúángàïën giaá trõ àñch thûåc cuãa àúâisöëng têm thûác, tûác laâ àúâi söëngêëy àûúåc xêy dûång trïn ba yïëutöë (Chên, Thiïån, Myä), lêëy àoálaâm cú súã cho àúâi söëng hiïåntaåi, vò lúåi ñch cho söë àöng, chonhên loaåi, cho chû thiïn.

130

QUAÃNG NGÖNQUAÃNG NGÖNQUAÃNG NGÖNQUAÃNG NGÖNQUAÃNG NGÖN

Àùåc àiïím nöíi bêåt cuãagiaáo lyá àaåo Phêåt laâchên thûåc gêìn guäi, phuâ

húåp vúái moåi têìng lúáp trong xaähöåi. Búãi leä, con ngûúâi laâ àöëitûúång giaáo duåc cuãa Phêåt giaáomaâ muåc àñch cuãa giaáo duåc Phêåtgiaáo laâ hûúáng con ngûúâi àïënchên haånh phuác, àïën àïí thêëygiaá trõ àñch thûåc cuãa cuöåc söënghiïån taåi. Vò thïë, kinh àiïín àaåoPhêåt coá tû tûúãng giaáo duåc nhênbaãn rêët cao:

“Khi sûå trung thûåc hûúángvïì con ngûúâi mö taã phaát hiïån,soi saáng bao tònh caãm khaát voångchñnh àaáng cuãa con ngûúâi, giuápcon ngûúâi àoåc hiïíu thïm vïì conngûúâi, vïì cuöåc söëng àïí maâ mïënyïu, trên troång thò chñnh àoá laânhên baãn.” (Àaâo Nguyïn, KinhPhûúng Quaãng Àaåi TrangNghiïm, Têåp vùn Phêåt Àaãn, PL2544, tr. 41)

Giaá trõ nhên baãn luön luönphaãn aánh hiïån thûåc möåt caáchkhaách quan, àaánh giaá con ngûúâi

vaâ quöëc àöå maâ con ngûúâi àanghiïån hûäu rêët cuå thïí. Giaáo duåcnhên baãn laâ giuáp con ngûúâi giaotiïëp vúái thûåc taåi, vúái caái chêëtngûúâi àang traân trong hiïån taåivaâ taåi àêy. Theo Phêåt giaáo, quaákhûá vaâ tûúng lai àïìu phi thûåc,àïìu aão giaác; caâng truy tòm quaákhûá laåi caâng röëi rùæm thïm, caângsuy nghô voång tûúãng tûúng laicaâng àau àêìu uöíng cöng maâ vêînkhöng coá giaãi phaáp naâo àuáng caã.Vaån phaáp duyïn sanh truângtruâng, àiïåp àiïåp, khöng coá àêìu

Giaá trõ thiïët thûåc, nhên baãn cuãaGIAÁO DUÅC PHÊÅT GIAÁO

131

möëi cuäng khöng coá chung cuöåc.Nïëu cûá truy tòm cho bùçng àûúåcthò chùèng khaác naâo nhû keã bõtruáng muäi tïn àöåc kia, khöng lonhöí muäi tïn àöåc ra maâ cûá khùngkhùng tòm hiïíu cho àûúåc muäi tïnàöåc naây tûâ àêu àïën, noá laâm bùçngchêët liïåu gò, ngûúâi bùæn muäi tïnàöåc laâ ai,... thò ngûúâi bêët haånhêëy seä chïët giûäa luác caác cêu hoãivêîn coân y nguyïn.

Àûác Phêåt khöng muöën giaãiquyïët nhûäng cêu hoãi hay nhûängviïåc laâm khöng cêìn thiïët chocon ngûúâi, maâ Ngaâi luön daåyroä chuáng ta phaãi nhêån chên sûåthêåt khöí àau vaâ con àûúâng àoaåntêån khöí àau, tiïëp nhêån sûå thêåtàïí tûå giaãi cûáu mònh ra khoãi khöíàau. Vñ nhû ngûúâi truáng àöåckia, àûâng hoãi gò quanh co bùçngnhûäng cêu hoãi vö ñch haåi maångmaâ haäy nhanh choáng ruát muäitïn àïí chûäa trõ vïët thûúng, cûáusöëng maång ngûúâi.

Thïë nïn, giaáo duåc Phêåt giaáoluön mang àêåm giaá trõ nhên baãn,caái giaá trõ cuãa sûå söëng vûúåt lïngiaá trõ suy tû vaâ caã giaá trõ vùnhoáa truyïìn thöëng. Hïå thöëng kinhàiïín cuãa àaåo Phêåt luön giaáo duåccon ngûúâi söëng trong hiïån taåi,an truá trong hiïån taåi, nhêån chên

àûúåc sûå thêåt cuãa cuöåc àúâi khöíàau àïí lòa khoãi khöí àau, àoá laâgiaá trõ cuöåc söëng têm linh cuãacon ngûúâi hiïån àaåi. Àaåo Phêåt àaäàem laåi möåt sûå an tõnh trûúác nöîikhuãng hoaãng têm höìn cuãa conngûúâi vaâ kïu goåi haäy trúã laåi vúáisûå söëng thûåc, rêët thûåc àïí tûå gaánhlêëy traách nhiïåm cuãa cuöåc àúâi,nïn giaáo duåc Phêåt giaáo laâ:

“Möåt nïìn giaáo duåc nhû thïëhùèn seä àaâo taåo nïn nhûäng mêíungûúâi laâm chuã, söëng lúåi ñch chobaãn thên vaâ cho xaä höåi, àêåp vúämoåi aách troái buöåc bïn trong vaâbïn ngoaâi.” (TT.Thñch ChúnThiïån, Phêåt hoåc khaái luêån, Bangiaáo duåc Tùng ni êën haânh, 1993,tr.73).

Con ngûúâi tûå laâm chuã mònhbùçng lyá trñ, bùçng trñ tuïå khöngnö lïå bêët cûá möåt hoaân caãnh àöëitûúång naâo, khöng bõ duåc voång,tham aái chi phöëi. Vò sao vêåy?Tham duåc laâ nguöìn göëc cuãa moåivö minh, ngu muöåi, laâ têåp khúãicuãa khöí àau; àûâng lêìm tûúãngrùçng àaåt àûúåc thoãa maän trongtham duåc laâ haånh phuác. Haånhphuác êëy chó laâ sûå têåp khúãi cuãakhöí àau, àaä ngêìm chûáa khöíàau. Cho nïn giaáo duåc Phêåt giaáodaåy cho chuáng ta nhêån ra àûúåc

132

möåt nguöìn haånh phuác chên thêåt,laâ nïëp söëng àaåo àûác bùçng sûå tûåchuã: “Haäy laâ núi nûúng tûåa cuãachñnh mònh”, àoá laâ giaá trõ giaáoduåc nhên baãn rêët nhên baãn.

Àaåo Phêåt àïën vúái con ngûúâiqua nhûäng lúâi daåy thiïët thûåc gùænliïìn vúái nhûäng haânh vi cûã chó cuãamöîi ngûúâi, nhûäng möëi quan hïågiûäa con ngûúâi vúái con ngûúâi vaâgiûäa con ngûúâi vúái xaä höåi. Nhûngtrong bêët cûá tònh huöëng naâo thòcon ngûúâi cuäng phaãi “laâm chuã”,khöng bõ nö lïå bêët cûá möåt àöëitûúång naâo hay möåt sûå vêåt naâo caã.“Laâm chuã” khöng coá nghôa laânïu cao baãn ngaä, nuöi dûúängbaãn ngaä hay àöåc quyïìn, àöåcàoaán. Maâ “laâm chuã” coá nghôalaâ tûå mònh laâm chuã mònh trûúácmoåi hoaân caãnh, trûúác nhûäng àöåtbiïën cuãa nöåi têm vaâ ngoaåi caãnh.BS. Victor Pauchet noái rùçng:“Muöën thaânh cöng trïn àûúângàúâi, chuáng ta phaãi laâm chuã thúâicuöåc, chuáng ta phaãi laâm chuã àûúåcngûúâi xung quanh. Muöën laâmchuã àûúåc nhûäng ngûúâi xungquanh, chuáng ta phaãi laâm chuãàûúåc chñnh mònh.”

Chuáng ta thêëy àoá, muöënthaânh cöng trïn àûúâng àúâi àaäphaãi laâm chuã mònh, huöëng höì àïí

thaânh tûåu àûúåc an laåc giaãi thoaátlaåi laâ möåt quaá trònh reân luyïån tutêåp laâm ngûúâi. Muöën àöå ngûúâi,àöå àúâi, muöën biïën Ta baâ thaânhcoäi Tõnh àöå, trûúác tiïn, nhêët thiïëtphaãi àöå mònh, tûå quay laåi vúáichñnh mònh, soi roåi têån têm àïítu têåp, àïí sûãa àöíi, chuyïín hoáatêm thûác cuãa mònh nïn noái:

“Phûúng chêm hûúáng nöåi,quay vïì vúái chñnh mònh vúái conngûúâi thêåt cuãa mònh… laâ phûúngchêm söëng àöång nhêët vaâ thiïëtthûåc nhêët àïí caãi taåo xaä höåi… vaâxêy dûång Niïët baân ngay trïn thïëgian naây.” (HT.Thñch MinhChêu, Haäy tûå mònh thùæp àuöëc lïnmaâ ài,1998, tr.210).

Àoá laâ caã möåt qui trònh söëng“söëng vúái chñnh mònh” ngaytrong hiïån taåi vaâ taåi àêy. Hiïåntaåi luön múái meã, àêìy yá nghôasöëng. Àêy laâ thúâi gian thñch húåpnhêët àïí con ngûúâi giaãi quyïët caácvêën àïì trong cuöåc söëng. Vò thïë,àûác Phêåt luön quan têm àïënhaånh phuác thûåc taåi cuãa ngûúâi àïåtûã. Lúâi daåy cuãa Ngaâi khöng phaãilaâ lúâi hûáa heån vïì cuöåc söëng töëtàeåp trong tûúng lai maâ laâ nhûängphûúng phaáp tu têåp àïí thaânh tûåuàúâi söëng haånh phuác ngay tronghiïån taåi. Lúâi nhêån àõnh sau noái

133

lïn rêët roä yá nghôa êëy:“Àûác Phêåt khi daåy phaáp gò

cho àïå tûã cuäng nghô ngay àïënhaånh phuác hiïån taåi cuãa ngûúâi àïåtûã mònh, vaâ lúâi daåy êëy phaãi thiïëtthûåc, àûúåc ûáng duång ngay tronghiïån taåi. Ngaâi khöng àïì cêåp àïënnhûäng triïët lyá mú höì, trûâu tûúång,viïîn vöng, traái laåi lúâi daåy cuãaNgaâi rêët thiïët thûåc vúái cuöåc söëngcon ngûúâi, ûáng duång ngay trongnïëp söëng hiïån taåi.” (HT. ThñchMinh Chêu, Böën phûúng phaápàûa àïën haånh phuác, Têåp Vùn PhêåtÀaãn, Pl 2533, tr.26).

Vaâ àûác Phêåt daåy:“Haäy tûå laâ ngoån àeân cho

chñnh mònh, khöng y tûåa möåtcaái gò khaác. Duâng chaánh phaáplaâm chöî nûúng tûåa, khöngnûúng tûåa möåt caái gò khaác.”(HT.Thñch Minh Chêu, TrûúângBöå III, VNCPHVN êën haânh,1992, tr.101).

Lúâi daåy vö cuâng thiïët thûåc,Ngaâi khöng bao giúâ noái laâ caáccon phaãi tin theo Ngaâi, khöngeáp buöåc ai maâ Ngaâi khuyïënkhñch chuáng ta haäy àïën àïí maâthêëy. Haäy suy nghô cho àuáng röìimúái tin maâ thûåc haânh. Ngaâi daåy:

“Naây caác Kalamas, chúá coátin vò nghe truyïìn thuyïët, chúá

coá tin vò theo möåt lêåp trûúâng,chúá coá tin vò àaánh giaá húâi húåtcaác dûä kiïån, chúá coá tin vò phuâhúåp vúái caác àõnh kiïën, chúá coátin vò phaát xuêët núi coá uy quyïìn,chúá coá tin vò võ Sa mön laâ bêåcàaåo sû cuãa mònh. Naây Kalamaskhi naâo caác ngûúi biïët rùçngnhûäng viïåc naây laâ töët, nhûängviïåc naây laâ thiïån, nhûäng viïåcnaây àûúåc moåi ngûúâi taán thaán.Nhûäng viïåc naây nïëu thuêån theovaâ thûåc haânh seä mang laåi lúåi ñchtöët àeåp thò caác ngûúi haäy chêëpnhêån chuáng.” (HT.Thñch MinhChêu, Trûúâng Böå Kinh I, KinhKalamas, Trûúâng CCPH êënhaânh 1990, tr.6-8).

Vúái phûúng phaáp giaáo duåcnaây, àûác Phêåt muöën con ngûúâitûå laâm chuã mònh, tûå taåi, khöngnö lïå vaâo bêët cûá àöëi tûúång naâo;bùçng trñ tuïå, bùçng kiïën thûác,bùçng quan àiïím àuáng àùæn,bùçng caái nhòn chên thêåt, conngûúâi tûå àõnh hûúáng cho chñnhmònh, tûå mònh ài ra khoãi khöíàau. Caái giaá trõ lúán lao laâ àaánhgiaá trong thûåc taåi cuöåc söëng cuãacon ngûúâi, hûúáng con ngûúâi àïënchöî an laåc, chó coá con ngûúâi xaácquyïët möåt niïìm tin chên chaánh,tin tûúãng chñnh mònh, mònh

134

chñnh laâ hoân àaão khöng bõ chòmàùæm trong àaåi dûúng phiïìnmuöån cuãa duåc voång, khöng bõchön vuâi trong hiïån taåi.

Söëng vúái hiïån taåi laâ caáchsöëng töët nhêët, thiïët thûåc nhêët àöëivúái vêën àïì àoaån têån khöí àau,xêy dûång àúâi söëng haånh phuác.Chñnh vò thïë, àûác Thïë tön àaäkhuyïën caáo moåi ngûúâi haäy tûâboã nïëp söëng tiïu cûåc, khöng àïítêm thûác tröi chaãy vïì quaá khûáhay cêåp bïën tûúng lai, söëng àúâisöëng thiïët thûåc àêìy trñ tuïå soiroåi. Trung böå kinh III, Kinh NhêëtDaå Hiïìn, àûác Phêåt daåy:

“Quaá khûá khöng truy tòm,Tûúng lai khöng ûúác voång,Quaá khûá àaä àoaån têån,Tûúng lai laåi chûa àïën,Chó coá phaáp hiïån taåi,Tuïå quaán chñnh núi àêy.”

Nhûäng lúâi daåy trïn cuãa àûácPhêåt àaä toã roä rùçng, thaái àöå söëngàuáng vúái chaánh phaáp laâ biïët chêëpnhêån hiïån taåi nhû noá àang laâ,daám nhòn thùèng vaâo sûå thêåt àïíchuyïín hoáa maâ khöng êëp uã thaáiàöå bi quan, tröën chaåy sûå thêåt.

Con ngûúâi nïëu khöng àemàau khöí àïën cho cuöåc àúâi thòcuöåc àúâi cuäng khöng bao giúâ hïå

luåy àïën mònh. Nïëu con ngûúâisöëng trong sûå tónh giaác, biïët vêånduång trñ tuïå àïí loaåi trûâ nhûängtaác nhên gêy àau khöí thò hoå seäxêy dûång àûúåc nïëp söëng haånhphuác úã hiïån taåi vaâ tûúng lai.Ngûúåc laåi, nïëu con ngûúâi söëngtrong têm àöë kyå, tham lam, luyïëntiïëc hay mú möång haäo huyïìn,khöng minh àõnh àûúåc thiïån aác,khöng biïët àiïìu phuåc têm thò conngûúâi seä ngaây caâng heáo moân búãicaái têm buöng thaã theo doâng àúâi.YÁ niïåm vïì “quaá khûá” hay “tûúnglai” khöng mang nghôa tiïu cûåc.Quaá khûá laâ kinh nghiïåm söëng,tûúng lai laâ àiïím heån cuãa muåcàñch. Têët caã àïìu laâ úã vêën àïì àiïìuphuåc têm, phaát khúãi têm nhû thïënaâo àöëi vúái quaá khûá, tûúng laivaâ caã hiïån taåi.

Nhû vêåy, vúái tuïå quaán caácphaáp laâ vö thûúâng, laâ khöí, laâ vöngaä, con ngûúâi seä vûúåt ra khoãinhûäng tiïëc nuöëi quaá khûá vaâvoång tûúãng tûúng lai, laåi khöngbõ cuöën tröi búãi doâng thaác hiïåntaåi. Con ngûúâi trúã vïì vúái chñnhmònh, tûå chuã, tûå tri, tûå chõu traáchnhiïåm. Tinh thêìn tûå mònh laâmhoân àaão nûúng tûåa cho chñnhmònh àem laåi niïìm an laåc vötêån. Àoá laâ tinh thêìn giaáo duåcnhên baãn vaâ rêët thiïët thûåc.

135

Nhùæc àïën Tùng Sinh,chuáng ta nghô ngayàïën nhûäng tu sô Phêåt

Giaáo coân àang ài hoåc. Vaâ mùåcnhiïn, chuáng ta thûúâng duânghai chûä naây àïí chó cho nhûängtu sô treã. Nhû vêåy, chuáng ta thêëy,chó hai chûä Tùng Sinh thöicuäng àaä mang yá nghôa röång lúán,bao quaát:

Tùng: ngûúâi xuêët gia,khûúác boã tham aái.

Sinh: hoåc sinh.Noái àïën möåt tùng sinh laâ

noái àïën möåt ngûúâi xuêët gia cöångvúái möåt hoåc sinh. Hai cú thïítrong möåt hònh haâi - vûâa àaåo,vûâa àúâi. Nïëu ngûúâi àúâi chómang trïn vai möåt gaánh nùång,möåt traách nhiïåm vúái àúâi, thò

TÙNG SINH PHÛÚÁC NGUYÏÅN PHÛÚÁC NGUYÏÅN PHÛÚÁC NGUYÏÅN PHÛÚÁC NGUYÏÅN PHÛÚÁC NGUYÏÅN

136

Tùng Sinh trong nghôa cuãa noágöìm caã hai traách nhiïåm - vúái àaåovúái àúâi.

Tùng + Sinh = Tu + Hoåc.Tùng laâ phaãi tu, laâm troân

viïåc àaåo.Hoåc sinh laâ phaãi hoåc, laâm

troân viïåc àúâi.Trong Phêåt hoåc khaái luêån,

TT. Thñch Chún Thiïån viïët:“Möåt àûúâng hûúáng giaáo duåc töët,luön luön hûúáng àïën sûå hoaânthiïån hai muåc tiïu: Àaâo taåo conngûúâi xaä höåi vaâ con ngûúâi chñnhnoá. Àaâo taåo con ngûúâi xaä höåi laâtrang bõ cho hoå nhûäng tri thûácchuyïn mön nhû: kinh tïë, vùnhoáa, chñnh trõ, quöëc phoâng…Con ngûúâi chñnh noá laâ con ngûúâitoaân diïån cuãa vêåt lyá, têm lyá, sinhlyá, yá chñ, tònh caãm vaâ trñ tuïå

àang tröi chaãy. Möåt hïå thöënggiaáo duåc thiïëu möåt trong haimuåc tiïu êëy laâ möåt nïìn giaáo duåckhöng hoaân chónh”.

Nhû vêåy, möîi Tùng Sinhngaây nay luön àûúåc giaáo duåctheo hai muåc tiïu êëy. Hoaân thiïånTùng Sinh, laâ hoaân thiïån muåctiïu giaáo duåc Phêåt giaáo. Búãi tucoá nghôa laâ tûå chiïën thùæng mònh;hoåc tûác laâ tûå hoaân thiïån nhêncaách vaâ kiïën thûác mònh. Sûå kïëthúåp giûäa tu vaâ hoåc luön luönàem àïën cho baãn thên vaâ thanhên lúåi ñch lúán lao. Cuäng nhûhoa àaä àeåp laåi thúm, thò chùæcchùæn phaãi coá sûác hêëp dêîn thïëgian. Möîi Tùng Sinh, vò vêåy,phaãi vûâa hoaân thiïån con ngûúâixaä höåi, vûâa hoaân thiïån con ngûúâichñnh noá.

BÖËN NÙMQUAÃNG KHÛÚNGQUAÃNG KHÛÚNGQUAÃNG KHÛÚNGQUAÃNG KHÛÚNGQUAÃNG KHÛÚNG

Böën nùm chung möåt maái trûúângBöën nùm chung möåt con àûúâng thïnh thang

Böën nùm chung möåt lúâi vaângBöën nùm chung möåt àaåo traâng Giaâ Lam.

137

Êm thanh laâ tiïëng noái kyâdiïåu cuãa taåo hoáa. Tûâ êm thanh,con ngûúâi nghe ra sûå vêån àöångkhöng ngûâng cuãa àúâi söëng; tûâêm thanh, con ngûúâi chûángnhêån sûå söëng cuãa vaån vêåt vaâthûåc chûáng sûå söëng cuãa chñnhmònh. Kinh Thuã Lùng Nghiïm -möåt böå Kinh thuöåc Phêåt giaáo àaåithûâa coá noái:

“Nhû Lai xuêët û Ta baâ,Thûã phûúng chún giaáo thïí,Thanh tõnh taåi êm vùn.Duåc thuã Tam-ma-àïì,Thêåt tuâng vùn trung nhêåp”.

Coá nghôa rùçng: Àûác NhûLai xuêët hiïån úã thïë giúái Ta baâ,baãn thïí giaáo thuyïët cuãa coäi naâylaâ êm thanh vaâ sûå thanh tõnh vaâoviïåc nghe. Vò thïë, muöën thaânhtûåu àûúåc chaánh àõnh thò phaãi tûânúi nghe.

Êm thanh laâ vö thûúângnhûng taánh nghe thò thûúâng truåbêët sanh bêët diïåt. Chñnh vò nhêånlêìm vö thûúâng laâ thûúâng, nhêångiaã laâm thêåt nïn A nan àaä bõPhêåt quúã traách khi Ngaâi hoãi Anan vïì vêën àïì êm thanh.

Búãi quay lûng vúái giaác maâthaânh ra saáu neão,

Bûúác vöåi theo thinh trêìnàaânh quïn hùèn taánh nghe.

Tûâ êëy, Nhû Lai cöë quêåncaâng xa diïåu vúåi, bïën giaác

nghòn truâng…(1)

Nhû vêåy, ta coá thïí noái rùçng,lyá thuyïët vïì tñnh thêím myä vùnhoåc cuãa Phêåt giaáo àaåi thûâa àaätiïën àïën chöî phên tñch khaã nùngnghe laâm nïìn taãng têm lyá caãmthûác nghïå thuêåt. Vaâ vò vêåy, nghechó laâ nhiïåm vuå cuãa nhô thûác,

Tiïëng Vûúån trong thú

Tuïå Trung Thûúång Syä

Tiïëng vûúån trong thú cuãaThûúång Syä chñnh laâ êm

thanh tõch nhiïn cuãa rûângruá, laâ êm voång cuãa baãn thïí

muön àúâi. Cho nïn, ngheàûúåc tiïëng vûúån núi rûângsêu laâ ta àaä hoâa nhêåp vaâo

thûåc taåi tuïå giaác, hoâa nhêåpvaâo suöëi nguöìn cuãa baãn

thïí uyïn nguyïn núivaån phaáp.

THÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑTHÑCH THAÁNH TRÑ

138

coân lùæng nghe laåi laâ vêën àïìthuöåc têm thûác.

Êm thanh trong thú thiïìnkhaá àa daång. Coá khi laâ êmthanh cuãa Phêåt tñnh nhû tiïëngngoåc (baâi Àaáp Tûâ Àaåo Haånhchên têm chi vêën cuãa Thiïìn SûKiïìu Trñ Huyïìn), coá khi laâ tiïëngdöåi thinh khöng khoá loâng tòmthêëy (baâi Têìm hûúãng cuãa ThiïìnSû Tö Minh Trñ), coá khi laâ tiïëngSêëm àaánh thûác mêìm cêy (KhoaáHû Luåc cuãa Trêìn Thaái Töng)hay laâ tiïëng nhaåc kyâ diïåu cuãagioá vaâ truác (Tham àöì hiïín quyïëtcuãa Thiïìn Sû Viïn Chiïëu). Giúâàêy, ta haäy lùæng nghe tiïëngVûúån tûâ rûâng sêu voång laåi cuãaTuïå Trung Thûúång Syä:“Bêët yïëu chu mön, bêët yïëu trung,Àaáo àêìu haâ xûá bêët an têm.Nhên gian têån kiïën thiïn sún hiïíu,Thuây thñnh cö viïn àïì xûá thêm .”

(Phoãng Tùng Àiïìn àaåi sû)Dõch:

Naâo phaãi rûâng sêu naâo cûãa tña,Cuöëi cuâng àêu chùèng chöën

yïn loâng.Ngûúâi àúâi chó thêëy nghòn non saáng,Tiïëng vûúån rûâng sêu ai

biïët khöng?(2)

Baãn taánh thanh tõnh sùén coá

núi tûå thên möîi ngûúâi. Vò thamaái, chêëp thuã che lêëp nïn conngûúâi khöng thêëy àûúåc baãn thïíChún nhû . Bõ dêîn dùæt búãi têåpkhñ vö minh êëy, con ngûúâi söëngtrong sûå àau khöí, tuyïåt voång.

May thay cho nhên loaåitrûúác sûå xuêët hiïån cuãa àûác ThïëTön. Sûå hiïån hûäu cuãa Ngaâi trïncuöåc àúâi naây àaä giuáp chuángsanh nhêån chên àûúåc giaá trõàñch thûåc cuãa cuöåc söëng. Ngaâiàaä chó cho chuáng sanh thêëy taánhgiaác thûúâng hùçng sùén coá núi möîingûúâi hay viïn baão chêu nhû yámaâ tïn cuâng tûã laâ ta àaä lúä àaánhmêët tûå bao giúâ. Giûäa vuä truå baola, möîi ngûúâi laâ möåt dêëu chênlaåc àaâ beá boãng trïn sa maåc àaäquïn mêët àûúâng vïì chöën cuä:Ngûúâi àaä àõnh möåt lêìn thöi àïí khoácÀûúâng vu vú vïì chöën cuä

trùm nùmMiïìn caát laånh chên laåc àaâ beá boãngBoáng hònh em túi taã dûúái

trùng rùçm.

(Buâi Giaáng, Mûa nguöìn)Coân gò sung sûúáng bùçng

khi ta tòm laåi àûúåc viïn baão chêuvö giaá maâ ta àaä àaánh mêët? Luácêëy, ta coá thïí bûúác vaâo thïë giúáicuãa Khöng tõch, cuãa phaáp giúái

139

taánh baát ngaát nguyïn veån nhûrûâng xanh:Ngöi nhaâ ngûúâi dûång giûäa

rûâng xanh,Cûãa gioá bùçng cêy coá nhaánh caânh,Àïí kheáp sú sú vaâ cuäng àïí,Múã múâi anh chõ bûúác vaâo nhanh.

“Rûâng xanh” úã àêy tûúångtrûng cho têm höìn nhiïn tûúisaáng cuãa thuúã “tònh chûa biïënàöång”, chûa àau khöí vò cuöåc bïídêu. Noá vûâa úã trong gang têëcmaâ cuäng vûâa caách mêëy truângquan san. Ta coá thïí bûúác vaâongöi rûâng êëy nïëu ta muöën. Àiïìuêëy dïî hiïíu thöi. Búãi leä, ngöi rûângêëy laâ quï hûúng ta, laâ böå mùåtthêåt xûa nay cuãa ta.

“Têm viïn, yá maä” laâ thuêåtngûä maâ ta thûúâng thêëy trongKinh Luêån, yá noái àïën sûå voångàöång cuãa têm thûác. Nhûng úãàêy, tiïëng vûúån maâ Thûúång Syäduâng trong thú öng thò khöngcoá nghôa nhû vêåy. Vò maäi mïtheo àuöíi hònh danh sùæc tûúánghuyïîn hoùåc, con ngûúâi chó thêëynuái non àeåp àeä bïn ngoaâi, chúánaâo ai nghe thêëu tiïëng vûúån núirûâng sêu? Khi lùæng àoång têmthûác hay trúã vïì nghe núi taánhnghe cuãa mònh (phaãn vùn vùntûå taánh), con ngûúâi seä coá khaã

nùng nghe ra moåi tiïëng àöångcuãa sûå söëng, nghe ra nhûäng êmthanh phaát nguöìn tûâ baãn thïícuãa vuä truå vaån hûäu. Möåt têm höìncùçn cöîi bõ hû huyïîn phuã lêëp thòkhöng sao nghe àûúåc êm thanhcö tõch êëy. Do àoá, tiïëng vûúåntrong thú cuãa Thûúång Syä chñnhlaâ êm thanh tõch nhiïn cuãa rûângruá, laâ êm voång cuãa baãn thïímuön àúâi. Cho nïn, nghe àûúåctiïëng vûúån núi rûâng sêu laâ taàaä hoâa nhêåp vaâo thûåc taåi tuïågiaác, hoâa nhêåp vaâo suöëi nguöìncuãa baãn thïí uyïn nguyïn núivaån phaáp. Vaâ tûâ àoá, trong coäimiïìn thêìm lùång, ta söëng giûäadoâng chaánh phaáp. Vò, Chaánhphaáp laâ doâng suöëi maát vaâ ngoåtcuãa sûå söëng, rûãa saåch têët caãnhûäng uïë trûúåc cuãa cuöåc àúâi.Búãi vêåy, möåt têm höìn khi àaächûáng nhêåp chaánh phaáp, thò noácuäng trong vaâ maát nhû doângsuöëi ngoåt êëy”(3).—————(1) Trñch baâi Lúâi Chuöng –Chuâa Linh Phûúác, Àaâ Laåt.(2) Àöî Vùn Hyã dõch - Viïån vùnhoåc, Thú vùn Lyá Trêìn, têåp 2(quyïín thûúång).(3) Tû Tûúãng, Vaån Haånh, 1972,tr.51.

140

Böën nùm tu hoåc taåi Tuviïån Quaãng Hûúng GiaâLam, laâm sao noái hïët ên

àûác cuãa Hoâa thûúång Viïån chuã,Thûúång toåa Truå trò, Thûúång toåaQuaãn lyá, Thûúång toåa Quaãnchuáng, vaâ quyá thêìy trong Banquaãn chuáng cuãa Tu viïån àaä êncêìn giaáo dûúäng chuáng contrûúãng thaânh.

Chñnh núi àêy àaä vun àùæpcho chuáng con nhûäng haânhtrang trïn löå trònh tu têåp. Nhûängàiïìu chuáng con àaä hoåc àûúåc núiquyá Ön laâ têëm loâng bao dungàöå lûúång, löå trònh tu têåp haângngaây, caách töí chûác cuãa möåtngöi tûå viïån, caách thûác quaãn lyátùng chuáng, àöëi nöåi, àöëi ngoaåiv.v… thêåt sûå khoá maâ noái hïëtàûúåc. Möåt ngöi tûå viïån mêîu mûåckhoá maâ tòm thêëy ngöi thûá hai

nhû úã núi àêy.

Nhúá laåi ngaây chuáng con múáibûúác vaâo Tu viïån, luác êëy chuángcon coân rêët böìng böåt, khúâ daåi,nöng caån, àaä laâm nhiïìu àiïìuphiïìn loâng àïën quyá Ön. Hömnay, chuáng con múái thêëu hiïíutêëm loâng vö búâ bïën, àêìy sûå baodung àöå lûúång, àaä bao lêìn suöëilïå laâm vui, xoáa tan bao löîi lêìmmaâ chuáng con àaä gêy taåo. Êngiaáo dûúäng cuãa quyá Ön trongthúâi gian qua, cho duâ chuáng concoá viïët ra muön vaân trang giêëycuäng khöng sao taã hïët àûúåc.Höm nay, chuáng con biïët laâmgò àïí àïìn àaáp ên sêu trúâi bïí êëy,chó biïët vêån duång sûå tu hoåc cuãamònh, ghi daå khùæc loâng nhûänggò maâ quyá Ön àaä chó daåy, àûavaâo thûåc tiïîn cuãa cuöåc söëng àïísao cho töët àaåo àeåp àúâi.

Caãm niïåm

NGUYÏN ÀÖÅNGUYÏN ÀÖÅNGUYÏN ÀÖÅNGUYÏN ÀÖÅNGUYÏN ÀÖÅ

141

Böën nùm tröi qua àêìy ùæpnhûäng kyã niïåm, bïn caånhnhûäng thêm tònh thiïng liïngtûâ núi quyá Ön laâ nhûäng têëmchên tònh cuãa phaáp hûäu núi Tuviïån. Duâ rùçng möîi ngûúâi möåttruá xûá nhûng khi àûúåc thêëmnhuêìn sûå giaáo dûúäng cuãa quyáÖn maâ huynh àïå núi Tu viïångêìn nhû möåt thïí thöëng nhêët.Thiïët nghô, mai naây duâ coá chiaxa nhûng chuáng ta vêîn luön coákyã niïåm möåt thúâi àïí nhúá. Thúâigian àaä cho chuáng ta têët caã,nhûng cuäng chñnh thúâi gianbuöåc chuáng ta phaãi caách xa.Àiïìu naây, giuáp cho chuáng ta

hiïíu sêu hún yá nghôa cuãa àõnhluêåt vö thûúâng. Chñnh vò thïë,nïn chuáng ta phaãi quyá troångthúâi gian, quyá troång vaâ nêngniu têët caã nhûäng giaá trõ maâmònh àang coá trong cuöåc söëng.

Dêîu biïët rùçng moåi sûå biïënàöång trong cuöåc àúâi àïìu mangtñnh tûúng àöëi, nhûng tûâ trongcöåi nguöìn têm thûác chuáng convêîn caãm thêëy nhû thûúng nhûnuöëi tiïëc möåt caái gò thêåt thênthûúng vaâ gêìn guäi. Chuáng conmuöën biïíu hiïån bùçng lúâi nhûngkhöng thïí, sûå haån heåp cuãa ngöntûâ khöng thïí naâo diïîn taã hïët nöîitri ên vaâ hoaâi niïåm.

142

PHAÁP HIÏÌN PHAÁP HIÏÌN PHAÁP HIÏÌN PHAÁP HIÏÌN PHAÁP HIÏÌN cû syäcû syäcû syäcû syäcû syä

Coá leä vò quaá kñnh yïuTam baão, do vêåy töiluön quan niïåm rùçng,

hïî ai maâ khiïën cho möåt ngûúâinaâo àoá hûúáng vïì ba ngöi tönquyá êëy thò ngûúâi àoá àûúåc goåi laâtuyïåt àaåi.

Khi hûúáng vïì Tam baão,cuäng laâ luác ngûúâi ta bùæt àêìuchuyïín hoáa àúâi mònh vaâ ngûúâita chúåt thêëy mònh nhû múái àûúåcsinh ra.

GIAÂ LAM trong töiThêåt àún giaãn nhû vêåy, àúâi

töi - sau nhiïìu lêín thêín, àaä coáduyïn tûúng ngöå vúái hai bêåcthêìy: thêìy Nguyïn Giaác vaâ thêìyTuïå Syä. Möåt ngûúâi vúä loâng chotöi bùçng chûä A Phaån ngûä, möåtngûúâi möîi khi tiïëp cêån vêîn nghera muâi hûúng trêìm loäi xaám.

Nhiïìu khi töi ngêy ngönghô rùçng, thêìy Nguyïn Giaáctûåa cêy rúåp boáng xanh àïí töi coáthïí truá nùæng cuãa nhûäng trûa heâoi aã vaâ thêìy Tuïå Syä àaä chùæp chotöi caánh cuãa chim bùçng.

Töi khöng nhúá roä laâ donhên duyïn gò maâ mònh coá thïívïì núi úã êín nhû vêåy. Chuâa GiaâLam àaä in dêëu möåt ngaây chúámhaå, caách àêy khoaãng 6 nùm, luácêëy töi àaä vûúåt quaá tuöíi 40, úã lûáatuöíi maâ àöëi vúái têët caã moåi cû syäàaä coá gia àònh vêîn phaãi têët bêåtvúái caái goåi laâ cúm aáo gaåo tiïìnvaâ nhûäng gò maâ ta hay noái túái,àoá laâ nghiïåp vöën àaä àeo mangcuãa hïå luåy vúå chöìng. Thïë maâtöi khi êëy, suöët möåt thaáng trúâi

143

trò chuá Chuêín Àïì àïí cêìu àûúåchoåc Phaån vùn - Phêåt lûåc luönhûáa khaã cho bêët cûá ai theo löåtrònh hoåc haânh - vaâ töi àaä àûúåcgiaáo sû Lï Maånh Thaát giúái thiïåuvïì àêy àïí hoåc vúái ên sû NguyïnGiaác, lúáp hoåc khi àoá töi nhúá kôvaâo buöíi töëi cuãa möåt ngaây heâ,trong aánh àeân khöng àûúåc saángmêëy cuãa thû viïån chuâa vúái möåttêåp thïí tùng sinh trang nghiïmkhoaãng 20 võ, töi laâ möåt cû syäàöåc nhêët lúán tuöíi trong söë tùngsinh êëy. Caái caãm giaác ban àêìumöìn möåt trong töi: möåt cö gaáiquï muâa lêëy chöìng xa xûá chöënthõ thaânh - noá ngaåi ngêìn laâm saoàoá! Vaâ, úã àêy töi àaä àûúåc gùåpthêìy Tuïå Syä. Thêåt caãm àöång biïëtbao! Bêåc thêìy êëy àaä tûâng laâ àöëitûúång xa vúâi lung linh aánh diïåu;àaä tûâng möåt thúâi, khi coân laâ möåtcêåu hoåc sinh àaä àûa töi cêån kïìbiïín hoåc.

Töi àaãnh lïî thêìy vaâ khöngcêìm àûúåc nûúác mùæt. Thêìy vêîncoân àêy, sao maâ treã trungnhû vêåy!

Thúâi hoåc sinh vúái biïët baonhiïu hoaâi voång, vúái biïët baonhiïu truâ tñnh cho tûúng lai, vaâmoåi thûá tûúãng àaä tröi theo nhûängbiïën thiïn cuãa àêët trúâi vaâ vêån

nûúác. Ngûúâi con trai laâ töi khiêëy àaä coá vúå, coá con vaâ cuäng nhûbao ngûúâi khaác vúái nhûäng gaánhnùång àúâi söëng gia àònh caâi àùåttrïn vai; vaâ, nhûäng ûúác múnhûäng suy tû cuãa möåt thúâi tuöíitreã tûúãng àaä phöi phai, tûúãng àaäsinh ra röìi chïët maâ thöi. Laâm saocoá thïí noái hïët nhûäng ngaây xûatûúi treã êëy, taác phêím Taánh khöngluêån cuãa thêìy vñ nhû nhûäng àiïåutröëng trúâi, nhûäng àaám mêy mangmûa thaánh thoát, nhûäng tia chúápraång ngúâi àêíy àûa tuöíi àúâi mònhài lïn phña trûúác, vûún túáinhûäng chên trúâi baát ngaát cuãasaáng taåo nguyïn sú.

Tûâ àoá töi theo Thêìy bùçngnhûäng cún mú.

Thêåt thïë, têët caã tûúãng àaätröi xuöi theo doâng hiïån nghiïåp.Vêåy maâ, töi laåi àûúåc haånh ngöåThêìy, caái dêëu êën ban àêìu cuãathuúã “taánh khöng” thúâi trai treãlaåi bûâng lïn vaâ töi nhû àûúåc trúãvïì vúái nhûäng nùm coân ài hoåc(hay laâ nhûäng nùm àúâi chûalem luöëc); trong möåt thoaáng múmaâng töi nhêån ra rùçng, cuöåc töìnsinh cuãa bêët cûá ai laâ sûå giao phöëibùçng vö lûúång nhên duyïn. Vaâ,nhûäng àan xen mõt múâ vö lûúångêëy vêîn coá möåt caái gò àoá nhû laâ

144

möåt yïëu töë quyïët àõnh troån veåncho àúâi mònh. Dêëu êën “taánhkhöng” cuãa möåt thúâi nhû àaä noáivaâ töi gùåp bêåc laâm ra caái taácnhên êëy, àoá laâ thêìy Tuïå Syä. Coályá naâo ta laåi buâi nguâi khi ta bùætgùåp laåi mònh.

Lúáp hoåc Phaån ngûä àûúåc töíchûác vaâo muâa heâ nùm 2000,töíng söë hoåc viïn 21 võ, röìi rúirúát dêìn hêìu nhû coân laåi möåt mònhtöi. Bêëy giúâ, lúáp hoåc laâ phoângphûúng trûúång, möåt tuêìn möåtbuöíi vïì àïm, ngöìi dûúái chênthêìy Nguyïn Giaác àïí àûúåc thêìytruyïìn daåy ba baãn Kinh bùçngPhaån ngûä: Kim Cang, Baát Nhaä,A Di Àaâ. Möåt thêìy möåt troâ maâthêìy cûá daåy. Möåt troâ möåt thêìymaâ töi cûá maãi mï theo. Vêåy àoá,suöët böën nùm hay nùm nùmroâng, töi vêîn cûá lêín quêín theochên hai thêìy mònh.

Töi àaä hoåc àûúåc gò?Sinh ra laâm thên ngûúâi àaä

khoá, àûúåc sinh àöìng thúâi vúái bêåcThaánh laåi khoá hún.

Coá leä, caái maâ töi àûúåc hoåctûâ hai võ thêìy êëy chñnh laâ sûå dõuïm nhû voâm cêy xanh rúåp maátgiûäa trûa heâ vaâ loäi xaám cuãa trêìmhûúng thúm ngaát àaä xua ài têëtcaã nhûäng gò laâ bêín nhú, nhûäng

gò laâ bûác naäo cuãa möåt doâng xoaáykhöng kò haån. Thûúng yïu û?Nhên aái û? Möåt cuöåc löåt xaác û?Nhûäng khêíu hiïåu nhû vêåy, coáleä chuáng ta àaä khöng coân töìntaåi trong möåt caãm nghiïåm sêuxa rùçng, hïî ai maâ khiïën cho bêëtcûá chuáng sinh naâo hûúáng vïìTam baão, thò theo töi àoá múái laâtuyïåt àaåi.

“Phuåc vuå chuáng sinh laâcuáng dûúâng chû Phêåt”. Chñlyá thay!

Vêåy àoá, Giaâ Lam vúái töi laâmöåt maái êëm: Phaån ngûä goåi maáiêëm laâ grha tûác laâ núi chûáanhoám hay laâ kho taâng. Vúái töi úãàêy laâ boáng maát, laâ hûúng thúmtrñ tuïå, bêët chêëp ngoaâi kia mûagioá baäo buâng. Nhûäng mú ûúáccuãa möåt thúâi trai treã vêîn luönluön buâng dêåy maâ sao nghe sêulùæng tuyïåt vúâi.

Töi àaä vïì àêy vaâ töi àaä hoåcàûúåc gò? Chên lyá laâ caái àûúåcchia àïìu nhêët trïn coäi àúâi naây(Gesunder Sinn ist das, was aufErden am besten ausgeteil ist),ngaån ngûä Àûác àaä noái nhû vêåy.

Giaâ Lam trong töi laâ thïëàêëy.

Giaâ Lam, cuöëi haå, nùm ÊËt Dêåu

145

Mêëy àöå xuên qua tiïëttrúâi thay àöíi, tûâ ngaâygùåp quyá Ön, thúâi

gian thêëm thoùæt àaä böën nùm,khöng nhûäng caãnh sùæc àöíi thaymaâ àúâi ngûúâi cuäng nhiïìu tuyïëtsûúng pha tröån, giûäa coäi àúâitrûúåc loaån dïî mêëy ai taåo àûúåcthiïån duyïn.

Coá phaãi chùng àêët trúâi xuikhiïën, hay duyïn kiïëp trûúác àaätaåo, nïn con àaä àûúåc gêìn guäi

quñ Ön úã trong chöën Tu ViïånQuaãng Hûúng Giaâ Lam naây. Sûåhiïån diïån cuãa quñ Ön àöëi vúáicon nhû nùæng haån lêu ngaây gùåptrúâi mûa lúán, nhû cúm thaángsaáu àûúåc baát canh ngon, nhûkeã àoái àûúåc ùn, ngûúâi khaát àûúåcuöëng, nhû àïm àöng reát mûúátàûúåc aáo êëm sûúãi loâng, nhû gaäcuâng tûã chöën tha phûúng naygùåp laåi cha giaâ, nhû hoân ngoåcmani bõ laäng quïn nay tòm laåi

HHHHH oooooaaaaaâââââ i i i i i nnnnniïåmiïåmiïåmiïåmiïåmHAÅNH LÛUHAÅNH LÛUHAÅNH LÛUHAÅNH LÛUHAÅNH LÛU

146

trong cheáo aáo. Öi! haånh phuácnaâo hún khi nhûäng khaát voångàûúåc troân àêìy.

Sû phuå úi! ngûúâi coá biïëthay chùng, sûå xuác àöång, niïìmhaånh phuác cuãa con khi àûúåcgêìn guäi quñ Ön úã Tu Viïån GiaâLam cuäng nhû thïë êëy, nhûängên tònh con goái troån leä thiïngliïng. Böën nùm trûúâng khöngphaãi thúâi gian daâi àuã àïí con coáthïí hoaân têët nhûäng gò mònhmuöën laâm haânh trang bûúác vaâoàúâi. Nhûng úã Giaâ Lam, núimaãnh àêët thên thûúng thùæmtònh àaåo võ, chó böën nùm thöicoá leä caã àúâi ngûúâi cuäng khoá coáthïí tòm thêëy àûúåc. Maãnh àêët êëyûúm mêìm cho nhûäng haåt giöëngsinh söi.Ún giaáo dûúäng möåt àúâi nïn

huïå maång,Nghôa ên sû muön kiïëp khoá

àaáp àïìn.Ngoaâi vêën àïì chùm lo àúâi

söëng vêåt chêët cho caác hoåc tùng,quñ Ön coân böìi dûúäng tinh thêìn,múã caác lúáp hoåc vïì Kinh, Luêåt,Luêån, dõch thuêåt vaâ ngoaåi ngûä.Hún thïë nûäa, Tu Viïån QuaãngHûúng Giaâ Lam laâ núi coá nöåiquy, giúâ giêëc tu hoåc rêët haâi hoâavaâ àïìu àùån, khöng nhûäng chó

khñch lïå tinh thêìn tu hoåc àöëi vúáitùng chuáng trong chuâa, maâ laâchiïëc beâ lúán cho baá taánh tûåanûúng vûúåt söng sanh tûã.Dêîu rùçng soáng gioá ba àaâo,Vïì Giaâ Lam tûå möåt maâu

thên thûúng.Thiïët nghô, nïëu coá ai àaä

möåt lêìn tûâng söëng úã àêy, thò múáicaãm nhêån troån veån yá nghôa naây.

Coá phaãi chùng, chuáng conàûúåc diïîm phuác êëy chñnh laâ nhúâên àûác tûâ bi cuãa quñ Ön chechúã, nhuám chuát tònh thûúng chocon treã trûúãng thaânh. Sêu kñntrong con, quñ Ngaâi laâ bêåc thêìykhaã kñnh, àaä ûúm mêìm chochuáng con lúán dêåy, taåo sûác vûängvaâng cho thïë hïå mai sau. Thêmún êëy laâm sao con quïn àûúåc,thúâi gian vaâng sao núä àïí tröinhanh. Bêët giaác vö minh, huyïînsanh voång tûúãng, khúi dêåy gioánghiïåp múã cûãa tham sên, phiïìnquñ Ön laåi phaãi nhùæc nhúã ên cêìn,àûác tûâ lúán khiïën loâng con toã ngöå,boã búát dêìn phiïìn naäo tñnh àa sên,khiïën chuáng con thïm xñch laåigêìn, tònh phaáp lûä cöë cöng tu hoåc,nöëi ngoån àeân chaánh phaáp toã maisau. Giúái àûác trau döìi, chuángcon nguyïån tiïën tu naâo daám boã.Öi thûúng quaá, tiïëng chuöng

147

chiïìu àiïím nhoã, nhõp tröëng döìnbuöíi cöng phu khuya. Giêëc thúchûa kõp trúã vïì, Cha giaâ khïungoån àeân khuya nûãa vúâi, lúâidoäng daåc ngûúâi xûúáng cêu hiïåuPhêåt, huynh àïå con lêìn lûúåt theosau, tònh thûúng nöëi nhõp bùæccêìu, giao hoâa trong àiïåu phaápmêìu uyïn nguyïn.

Tiïët truâng dûúng trúâi chiïìukhöng buöng nùæng, trúâi àöí mûahay loâng thêëy mûa? Phuát xûa saolaåi thêëy gêìn, tònh xûa laåi thêëyrêët gêìn höm nay.

Trúâi trong vùæt súám maibûâng tónh dêåy, sûác khñ thiïngtoãa röång khùæp ba ngaân, khiïënloâng ngûúâi nheå bûúác lo toan,hoâa theo àiïåu tõch yïn cuãa vuätruå. Ngaây cuä àaä ài qua, thïmngaây múái trúã laåi, xin quyá Ön chocon túái àêy àûúåc kheáp laåi, bûácthû loâng gûãi àïën quyá Ön. Sêukñn trong têm höìn möåt loângthaânh kñnh, nguyïån cêìu höìngên tam baão gia höå quyá Ön “phaápthïí khûúng an, tuïå àùng thûúângchiïëu”, thên têm an laåc, sûáckhoãe döìi daâo, quaã võ böì àïì mauchoáng thaânh tûåu, luön laâ ngoånàeân saáng, dêîn dùæt haâng hêåu hoåcchuáng con vaâ phaáp giúái chuángsanh àïìu lïn búâ giaác.

GÚÃI MEÅQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂAQUAÃNG HOÂA

Con vïì hûáng troån mûa quïSúå dêîm vaâo coäi nhúáNhoán goát chên bïn vóa heâ búä ngúäThúâi gian nhû vïåt sao bùng

Meå laâ söng tröi maäi vônh hùçngCon laâ soáng troån àúâi meåPhêëp phoãng lo cún döng chiïìu

baäo luäCuöën phùng aáo meå baåc maâu

Con vïì day dûát nöîi àauHoa caãi bïn böìi vaâng chûa

troån caánhDaáng meå nghiïng giûäa boáng chiïìu

hiu quaånhÀoân gaánh quùçn, vai meå thùèng -Meå úi!

148

Thêëm thoaát maâ àaä tröiqua böën nùm. Öi thúâigian sao maâ mau àïën

thïë. Múái ngaây naâo chuáng conàïën àêy xin nhêåp chuáng tu hoåc,vêåy maâ giúâ àaä àïën luác chuêín bõchia tay röìi. Thúâi gian qua laâthúâi gian chuáng con caãm thêëyvö cuâng haånh phuác. Suöët thúâigian naây, chuáng con àûúåc sûåthûúng yïu àuâm boåc cuãa quyáÖn, laåi àûúåc hoåc hoãi nhiïìu kiïënthûác laâm haânh trang cho viïåchoùçng phaáp lúåi sanh trong thúâi

gian sùæp túái. Chuáng con khöngthïí naâo diïîn taã hïët niïìm an laåcvö biïn maâ chuáng con àûúåchûúãng trong thúâi gian qua.

Àûúåc tu hoåc taåi tu viïånQuaãng Hûúng Giaâ Lam vaâ àûúåcgêìn guäi hoåc hoãi caác bêåc LongTûúång trong Phêåt phaáp, chuángcon caãm thêëy àoá laâ möåt niïìmhaånh phuác lúán. Chuáng con chómuöën úã laåi àêy àïí àûúåc nûúngtûåa quyá Ön caâng lêu caâng töëtnhûng vò súå laâm trúã ngaåi chohoåc tùng khoáa sau nïn chuáng

Nhûäng ngaây haånh phuácTÊM TÕNHTÊM TÕNHTÊM TÕNHTÊM TÕNHTÊM TÕNH

149

con vui veã ra ài àïí nhûúâng chöîlaåi cho lúáp àaân em.

Duâ ài àïën àêu, chuáng concuäng khoá quïn àûúåc hònh boángÖn Viïån chuã àêìy tûâ bi, thûúngchuáng con nhû nhûäng àïå tûãcuãa chñnh mònh, thûúâng xuyïnàöång viïn nhùæc nhúã chuáng continh têën tu hoåc. Chuáng concuäng vö cuâng quñ kñnh thûúångtoåa Truá trò vò thûúång toåa luác naâocuäng lo viïåc chuâa, taåo chochuáng con möåt cuöåc söëng yïnöín. Thûúång toåa laâ möåt ngûúâihïët sûác chñ cöng vö tû khöngbao giúâ biïët thiïn võ möåt ai. Möîikhi coá vêën àïì gò cêìn giaãi quyïëtlaâ thûúång toåa giaãi quyïët àïën núiàïën chöën, coá lyá coá tònh khiïënchuáng con hïët sûác têm phuåckhêíu phuåc. Khi chuáng con coáviïåc gò sai traái thò thêìy Quaãn lyákïu àïën la rêìy ngay lêåp tûác nhúâvêåy chuáng con coá thïí mauchoáng sûãa chûäa nhûäng sai lêìmcuãa mònh vaâ laâm cho caác sinhhoaåt úã tu viïån àûúåc nhõp nhaângàïìu àùån.

Thêìy Quaãn chuáng thòthûúâng tòm caách töí chûác cöngviïåc sao cho chuáng con coá nhiïìuthúâi gian àïí lo hoåc haânh.

Chuáng con àaä tûâng úã nhiïìu

chuâa nhûng chûa thêëy núi naâoàêìy sinh khñ nhû tu viïån naây.Trong ba thaáng an cû, tûâ böëngiúâ saáng cho àïën chñn giúâ töëi,chaánh àiïån dûúâng nhû khöngluác naâo dûát tiïëng chuöng, tiïëngmoä. Tuy chuâa nùçm giûäa thaânhphöë nhûng sau chñn giúâ töëi thòcaãnh chuâa trúã nïn yïn tônh möåtcaách laå thûúâng giuáp cho quñthêìy dïî daâng ài vaâo thiïìn àõnh.

Giúâ àêy, chuêín bõ trúã laåiquï nhaâ, chuáng con seä àemnhûäng kiïën thûác àaä hoåc hoãi tûâhoåc viïån cuäng nhû tûâ quyá Ön úãtu viïån aáp duång vaâo viïåc hoùçngPhaáp lúåi sanh trong thúâi giansùæp túái. Nghô laåi thúâi gian qua,tuy àaä bao lêìn chuáng con vò vöminh, bêët giaác nïn àaä laâm phiïìnquyá Ön; nhûng, lêìn naâo cuängàûúåc quyá Ön tûâ bi tha thûá vaânïëu coá quúã traách thò cuäng vòthûúng yïu muöën saách têën maâthöi, chuáng con caãm thêëy kñnhmïën quyá Ön vö cuâng.

Ên àûác cuãa quyá Ön àöëi vúáichuáng con thêåt vö lûúång vöbiïn, chuáng con khöng biïët laâmsao àïí àïìn àaáp àûúåc, chó biïëtnöí lûåc tu têåp giúái àõnh huïå ngoähêìu tûå hoaân thiïån mònh, tiïëp dêînhêåu lai baáo Phêåt ên àûác.

150

Kñnh thûa quyá võ,

Quyá võ àang cêìm trïn tay söë nöåi san àêìu tiïn do chuáng hoåctùng tu viïån Quaãng Huúng Giaâ Lam thûåc hiïån. Qua suöët 150trang saách, quyá võ coá thïí nhêån thêëy nhûäng neát sêu lùæng lêîn möåcmaåc, chên tònh... cuãa quyá Ön, quyá Phêåt tûã vaâ àùåc biïåt laâ cuãanhûäng hoåc tùng àaä vaâ àang tu hoåc taåi Tu viïån.

Nhên duyïn têåp nöåi san naây àïën vúái quyá àöåc giaã, trûúác hïët,chñnh laâ nhúâ loâng mong muöën cuãa Ön Viïån chuã. Nhiïìu nùm qua,Ön àaä khuyïën khñch caác anh em hoåc tùng nïn thûåc hiïån möåt têåpkyã yïëu àïí “ghi laåi nhûäng kyã niïåm (...), taåo àûúåc möåt nhõp cêìuthöng caãm, seã chia, gùæn kïët trong tinh thêìn luåc hoâa...”; búãi nïëukhöng, “nhûäng dêëu êën möåt thúâi êëy seä tröi ài hïët...”. Tuy nhiïn, donhûäng àiïìu kiïån khaách quan lêîn chuã quan, maäi cho àïën höm naynöåi san Quaãng Hûúng múái höåi àuã nhên duyïn ra àúâi.

Thöng thûúâng, söë àêìu tiïn laâ con söë cuãa nhûäng khoá khùn,thûã thaách. Vò vêåy, têåp nöåi san naây ghi nhêån kïët quaã cuãa sûå nöî lûåcrêët lúán cuãa caác anh em. Sau möåt thúâi gian tu hoåc taåi Tu viïån, anhem àaä hoåc hoãi àûúåc rêët nhiïìu àiïìu tûâ quyá Ön, quyá Thêìy vaâ quyáhuynh àïå... Möåt phêìn nhûäng kyã niïåm, nhûäng àiïìu gùåt haái àûúåcêëy àaä àûúåc thïí hiïån trong têåp nöåi san naây.

Qua quaá trònh thûåc hiïån têåp nöåi san, àiïìu quan troång nhêëtmaâ anh em nhêån àûúåc chñnh laâ tinh thêìn hoâa húåp, biïët sûãa sai,cêìu tiïën...

Hy voång rùçng, kïí tûâ sau söë àêìu tiïn naây, möîi nùm chuáng hoåctùng Tu viïån seä thûåc hiïån àûúåc ñt nhêët möåt têåp nöåi san theo nhûmong muöën cuãa quyá Ön, cuãa chû huynh àïå cuâng quyá Phêåt tûã.

Quaãng Hûúng Giaâ Lam, ngaây 30 thaáng 08 nùm 2005

Chuáng hoåc tùng tu viïån

LLLLLúâi cuöëi