nostalgiuri mogonebani

100
arqimandrit qerubini (karambelasi) `nostalgiuri mogonebani aTonis wminda mTaze~. mama qerubini 1920 wels daibada. naTlisRebisas giorgi uwodes. mama dabadebamde moukles mcire aziaSi berZnul-Turquli dapirispirebisas. 14 wlisam moismina ori aToneli beris monaTxrobi mTawmindaze da beroba moesurva. 4 wlis Semdeg malulad aTonis mTas miaSura. mZime avadmyofobis gamo iZulebuli gaxda, sofels dabruneboda, magram wminda mamaTa moRvawe suli da locvebi Tan gamohyva. mama qerubinma aTenTan axlos, oroposSi daaarsa monasteri, sadac mkacri aTonuri tipikoni SemoiRo. is gardacvalebamde (aResrula 1979 wlis 22 agvistos) monastris winamZRvari iyo. arqimandritma qerubinma XX saukunis aTonel mamaTa cxovreba aRwera. aseve dagvitova `nostalgiuri mogonebani~, romelic mis mTawmindaze yofnas asaxavs. Tavi 1. pirveli STabeWdileba 1938 wlis 6 agvistoa. xomaldma `samosma~ portSi unda CauSvas Ruza, gaiaros pirea-aleqsandropolisi-kavala-Tesaloniki. am orTqlmavali xomaldis erT-erTi mgzavri mec gaxlavarT. gzad kavalidan Tesalonikisken Sors davlande, ra didebulad amocurda zRvidan uzarmazari, konusisebri aTonis mTa. gulma ise gamiwia misken, rom mominda, xomaldisTvis xeli wameSvelebina, raTa ufro swrafad ecura. male mivuaxlovdiT wminda mTas. erTimeoris miyolebiT gamoCnda monastrebi, grandiozuli cixesimagreebi, romlebic adamianis rwmenisa da RvTisken swrafvis niSnad augiaT. 14 wlis viyavi, roca ori mTawmindeli mRvdelmonazvnis, mama paisisa da mama qrizanTemosis monaTxrobma sulSi Camisaxes

Upload: kakha-kenkishvili

Post on 08-Nov-2014

205 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: nostalgiuri mogonebani

arqimandrit qerubini (karambelasi) `nostalgiuri mogonebani aTonis wminda mTaze~.

mama qerubini 1920 wels daibada. naTlisRebisas giorgi uwodes. mama dabadebamde moukles mcire aziaSi berZnul-Turquli dapirispirebisas. 14 wlisam moismina ori aToneli beris monaTxrobi mTawmindaze da beroba moesurva. 4 wlis Semdeg malulad aTonis mTas miaSura. mZime avadmyofobis gamo iZulebuli gaxda, sofels dabruneboda, magram wminda mamaTa moRvawe suli da locvebi Tan gamohyva. mama qerubinma aTenTan axlos, oroposSi daaarsa monasteri, sadac mkacri aTonuri tipikoni SemoiRo. is gardacvalebamde (aResrula 1979 wlis 22 agvistos) monastris winamZRvari iyo. arqimandritma qerubinma XX saukunis aTonel mamaTa cxovreba aRwera. aseve dagvitova `nostalgiuri mogonebani~, romelic mis mTawmindaze yofnas asaxavs.

Tavi 1. pirveli STabeWdileba

1938 wlis 6 agvistoa. xomaldma `samosma~ portSi unda CauSvas Ruza, gaiaros pirea-aleqsandropolisi-kavala-Tesaloniki. am orTqlmavali xomaldis erT-erTi mgzavri mec gaxlavarT.

gzad kavalidan Tesalonikisken Sors davlande, ra didebulad amocurda zRvidan uzarmazari, konusisebri aTonis mTa. gulma ise gamiwia misken, rom mominda, xomaldisTvis xeli wameSvelebina, raTa ufro swrafad ecura. male mivuaxlovdiT wminda mTas. erTimeoris miyolebiT gamoCnda monastrebi, grandiozuli cixesimagreebi, romlebic adamianis rwmenisa da RvTisken swrafvis niSnad augiaT.

14 wlis viyavi, roca ori mTawmindeli mRvdelmonazvnis, mama paisisa da mama qrizanTemosis monaTxrobma sulSi Camisaxes miwidan zecamde aziduli mTawmindis xateba. am kurTxeuli adgilis mgznebare siyvarulma gadamawyvetina aq mosvla. uCumrad gavudeqi gzas.

dafnisTan mgzavrebis gadasayvanad ramdenime niCbiani navi mocurda. rogorc ki fexi xmeleTze davabije, maSinve movefare romeliRac Zvel Senobas, movidrike muxli, keTilmokrZalebiT veambore wminda miwas da aRvasrule RvTismSoblisTvis micemuli aRTqma _ Tu uflis deda Rirsmyofs odesme mTawmindaze movxvde, upirvelesad mis miwas vemTxvevi-meTqi.

Page 2: nostalgiuri mogonebani

aTonis mTis centrSi, kariesSi wavedi yvela momlocvelisTvis aucilebeli sabuTis _ diamonitirionis asaRebad. gzaSi ver vZRebodi mSvenieri bunebis _ usieri tyis, ankara wyaroebis yurebiT. msurda, rac SeiZleba meti Semetyo am wminda adgilze, romelic bavSvobidan mizidavda. gzad Sexvedrili zurgCanTiani berebi skvniliT xelSi micocxlebdnen siyrmeSi gagonils.

kariesi mwvaneSi iyo Cafluli. agvistos xvati idga, magram zRvidan monaberi niavi iqaurobas agrilebda. im Rames sastumroSi davrCi. es Cemi pirveli saRamo iyo mTawmindaze. diliT fexiT gavemarTe dafnisken. navsadgurSi xalxi ireoda: berebi, Jandarmebi, muSebi... Cemze didi STabeWdileba moaxdina aw gansvenebulma Zia giorgim. am TeTrwvera oficers Tavze orTaviani arwiviT damSvenebuli qudi exura. dafnis xmaurianma cxovrebam, cota ar iyos, damamwuxra, mizezs ki ver vxvdebodi.

erTma saTno berma tkbilad mkiTxa: _ daxmareba xom ar gindao. Tavidan Cemi ganzraxvis damalva msurda, magram ver SevZeli. vuTxari, kavsokalivis skitSi berad Semdgari megobris naxva minda-meTqi. gaxarebulma mama meTodem (ase erqva im bers) miTxra, kavsovalivis skits ekuTvnis wminda meTodes saxelobis keliac, sadac me vcxovrobo. kateriT wminda anas skitamde mivediT. mgzavrobis dros xan bunebis mSvenierebiT vtkbebodi, xanac kateris mgzavrebs vaTvalierebdi: berebs, piligrimebs, muSebs. gansakuTrebiT berebis asketuri saxeebi mizidavda, mdumared isxdnen fiqrebSi CaRrmavebulni. Canda, rom am mogzaurobisasac ki sakuTari Tavis Secnobasa da gonebis mokrebas cdilobdnen. pirvelad wminda grigolis monasteri gamoCnda. ramdeni ram msmenoda am savaneze! es iyo erT-erTi saukeTeso kinovia, sadac berebi mkacrad mosagreobdnen. male katerma marcxniv mouxvia da maRla gamoCnda simon-petras uzarmazari Senoba. gons mosvla ver movaswari, rom wminda dionises monasteri davinaxe. avReldi. aq xom wminda ioane naTlismcemlis marjvena inaxeba! aqvea konstantinopolis patriarqis, wminda nifontis wminda nawilebi. RmerTo, nuTu es cxadia-meTqi, vCurCulebdi.

dionises monastris mere aTonis udidesi mwvervalis ZirSi mdgari wminda pavles monasteri gamoCnda. zRvidan Zvel veneciur cixesimagres hgavda. am monasterSi inaxeba is Zvirfasi saCuqari, mogvebma rom miarTves axalSobil iesos. male ukan CamovitoveT berebis lamazi daba mSvenieri qoxebiT da Tvalwarmtaci baRebiT. aTi wuTis Semdeg mivaRwieT wminda anas skits. xarbad mivCerebodi. mainteresebda, iyo Tu ara imgvari, rogorc mama paisi da mama qrizanTemosi aRmiwerdnen.

navmisadgomTan mdgari Wadrebis CrdilSi Camovjeqi. moSorebiT viRac beri qviSaSi ormos Txrida, Semdeg ki konservis qila wyliT gaavso. asiod metrSi ankara wyaro morakrakebda. etyoba, berma kalapoti gausufTava. wyali damalevine-meTqi, _ vTxove. Cems sicocxleSi aseTi gemrieli wyali ar damilevia.

skitSi mivediT. me da mama meTode wminda ioane naTlismcemlis kalivisken gavemarTeT. msurda menaxa mama azaria da misi morCili xorcielad Zmebi ioane da amberki. mivuyvebodiT daburul muxnarSi mimaval biliks. beri usityvod miabijebda. me ukan mivyvebodi. locvaSi xeli aRar SevuSale, Torem survili mklavda, bevri ram Semetyo misgan.

gaviareT xSiri buCqnari. irgvliv vazisa da murtis surneli ifrqveoda. gverdiT CavuareT lobios sarebs da aRmovCndiT karebis win. aviareT sami safexuri da movqaCeT zonars. awkrialda zanzalaki. kari gaiRo da gamovida Suaxnis beri, fexSiSveli, Zveli anafora ecva da gacveTili skufia exura. saxe bavSvuri sixaruliT ubrwyinavda. yuradRebiT Semomxeda da mkiTxa, _ Sen albaT giorgi xaro.

Page 3: nostalgiuri mogonebani

_ diax. magram saidan micnobT?_ gicani, radgan swored aseTad aRgwera Cemma Zmam, ioanem. madloba gadavuxade Cems Tanamgzavrs, romelsac amis mere aRar

Sevxvedrivar. arada visurvebdi mis naxvas. yovelTvis maxsendeba locvisas miseuli gonebis mokreba.

SevediT patara, ubralo SenobaSi, romlis wina nawilSi keliis eklesia iyo. mama amberkim, wminda xatebisTvis Tayvani rom meca, taZris karebi gamiRo. saydari wminda ioane naTlismcemlis saxelobisa gaxldaT. didi mokrZalebiT vemTxvie kankelis xatebs. es iyo aTonuri kalivis pirveli eklesia, romelSic Sevedi. Cemi yuradReba miipyro analoRiam, Sandalma, Zvelma bizantiurma xatebma, oradgilianma stasidiam (stasidias skams eZaxian aTonze, masze RvTismsaxurebisas sxdebian). sakmeveli, cvili da zeTi gansakuTrebul surnelebas afrqvevda.

didi iyo Cemi sixaruli. Cems winaSe idga mama amberki, romelzec amdeni ram msmenoda misi Zmisagan. mama amberki aTonze 9 wlisa movida da mas Semdeg sofeli ar enaxa...

Semdeg SevediT ubralo arqondarikSi (stumarTa samaspinZloSi). mama amberki wavida da tradiciuli aTonuri nugeSiscemisTvis momitana luqumi, yava da raka (rZisferi arayi, romelsac wyalgareuls svamen). am dros kibeze nabijebis xma momesma. albaT mama ioanea-meTqi. marTlac, gaugia Cemi xma da mosasalmeblad movida, xelSi yvavilebis Taiguli eWira.

_ mTawminda gxvdeba Tavisi mSvenieri yvavilebiT, _ miTxra RimiliT. SemZra aseTma Sexvedram. `bers, sxva yvelaferTan erTad, keTilSobili suli unda hqondes~, _ gavifiqre. cota xnis Semdeg gamoCnda dauviwyari Rirsi mama azaria. 75-ze meti xnis iyo, magram ufro axalgazrdulad gamoiyureboda da patara bavSviviT iqceoda. aseTi adamianebi Sedian RvTis sasufevelSi, rogorc brZanebs macxovari: `Tu ar moiqceviT da ar iqnebiT bavSvebiviT, ver SexvalT zeciur samefoSi~. mama azariam oriode sityva Tqva, mere ki zari dareka, raTa mecxre Jamisa da mwuxris locva daewyoT. vijeqi stasidiaze da Tavs bednierad vTvlidi. aRvsebuliyo Cemi axalgazrduli suli. ubralo galoba, mamaTa RvTismoSiSeba iseT ganwyobas miqmnida, rom CemTvis vTqvi: `amaze metsa da ukeTess ras unda elode aseTi Rirseuli garemocvisagan?~

mwuxris Semdeg vaxSami SemogvTavazes _ ubralo, magram gemrieli saWmeli da maTi baRiseuli veeberTela atmebi. mama azaria Turme SesaniSnavi mebaRe da meTevze yofila.

mwuxris Semdeg yvelam muxli movudrikeT moZRvars da kurTxeva aviReT misgan. Tumca mgzavrobisgan daRlili viyavi, velodi SuaRamis zars, rom kvlav movxvedriliyavi kandelebiT mkrTalad ganaTebul am patara saydarSi. lamfa anaTebda saRmrTo wignebs da sam bers, romelTa iq yofnac iqaurobas simSvides da Sinagan sixaruls hfenda... es iyo pirveli ciskari, romelic movismine mTawmindaze, amitomac dRemde ar damviwyebia. visurvebdi, isev ganmecada is sulieri mdgomareoba.

ciskris Semdeg yava davlieT, mere ki mama amberkim Tavisi baRi manaxa: nayofiT daxunZluli atmis xeebi da sxva xexili kargad iyo movlili, yvelgan wesrigi da harmonia igrZnoboda. vnaxe samxatvro saxelosnoc, mTlianad davaTvaliere es kaliva, romelic movlil soflis saxls hgavda.

aivanze vijeqi. uknidan nabijebis xma momesma. movbrundi. mama azarias xelSi bade eWira da kalaTiT cocxali Tevzi mohqonda, romelic RamiT Cagdebuli badidan amoeyvana.

Page 4: nostalgiuri mogonebani

am wminda sakrebuloSi 5-6 dRe vicxovre sulieri aRfrTovanebiT da sixaruliT aRsavsem. am xnis ganmavlobaSi mama ioanesTan erTad moviloce kiriakoni (skitis mTavari taZari). skitis dikea (mas skiteli mamebi irCeven, misi movaleoba, sxva saqmesTan erTad, kiriakonis movlacaa) iyo aw gansvenebuli mama xarlampe wminda modestis kalividan. taZari mTlianad bizantiuri xatebiT iyo gamSvenebuli. didi mRelvarebiT vemTxvie wminda anas wminda nawilebs da mis saswaulmoqmed xats. CurCuliT vuTxari madloba, rom Rirsmyo movxvedriliyavi am wminda adgilas, romelic mis xilvamde Semyvareboda.

kiriakoni (mTavari taZari) skitis centrSi mdebareobs da aqedan moCans skitis ormocdaToTxmetive kaliva mcire baRebiT da wyaroebiT. yvelaze metad ganmacvifra irgvliv gamefebulma RvTiurma simSvidem. ramdeni adamiani cxovrobs am savaneSi da maT xmas ver gaigoneb. araviTari xmauri, araviTari SfoTi... myudroebaa beruli cxovrebis saukeTeso Tanamgzavri.

kiriakonis molocvis Semdeg Zmeb karconasebis kalivas vewvieT. aq me beruli didsulovneba vixile. maT Cven sixaruliT da uSualobiT migviRes. kalivaSi oTxi xorcieladac Zma cxovrobda: mRvdelmonazoni gabrieli _ moZRvari senakisa, mama serafime, mama dionise da mama oqropiri. isini aq bavSvobisas moiyvana mSobelma mamam da RvTismSobels miuZRvna. moxuci karconasi odesRac mesinis qalaqisTavi iyo. keTilSobiluri warmomavloba berebs saxezec etyobodaT. oTxive ubadlo xatmweri gaxldaT.

wamosvlisas didi siyvaruliT dagvemSvidobnen, dauviwyaria CemTvis es wuTebi. Zmebma sicocxlis bolomde uerTgules berad aRkvecisas micemul aRTqmas. Tumca mraval adamianTan hqondaT urTierToba, maT ar SeucvliaT mTawminduri cxovrebis principebi. ganusvenos ufalma Zmebs karconasebs da maTi locvebi Segvewios.

Tavi II dadga kavsokalivis skitSi wasvlis dro. mindoda menaxa Cemi megobari da

Tanaklaseli, romelic iosebianelTa kalivaSi moRvaweobda. erT SuadRes sareiso katarRiT mivedi kavsokalivamde. CavuareT udabur kldovan karulsa da katunaks. aq asketebi cxovrobeno, _ miTxra viRacam. am adamianTa gmirobiT da moTminebiT aRtacebuli, mRelvarebisagan sunTqvaSekruli Sevcqerodi am savaneebs. erTma Tanamgzavrma patara senaki damanaxa: `iq cxovrobs rusi Tavadi, mRvdelmonazoni parTeni~. guli amiCqrolda, magram misi naxva sxva droisaTvis gadavde. kavsokalivTan xmeleTze sxva berebic gadmovidnen, isini mzad iyvnen danarCenTa dasaxmareblad. erTma maTganma, mama timoTem, wrfeli siyvaruliT xeli mohkida Cems bargs da waiRo. erTad avediT beqobze, saidanac Canda simwvaneSi Cafluli kavsokalivis skiti. skitis SuaSi iosebianelTa xatweris saxli idga, cota moSorebiT _ kiriako, didebuli, maRali samrekloTi. usazRvrod mixaroda _ me kavsokalivSi viyavi!

mama timoTesTan erTad nel-nela avuyevi aRmarTs. mivaRwieT kutikars. xeebi, balaxi, yvavilebi, arteziuli Wa da uCumrad momdinare wyaro alamazebda ezos. davakakuneT. kari Cemma nacnobma berma gagviRo, romelic, moulodneli Sexvedrisagan gakvirvebuli, gaSeSda. mama timoTes madloba gadavuxade mzrunvelobisTvis. man bargi damitova da wavida. eklesiaSi SevediT. misma didebulebam ganmacvifra. kankeli TiTqmis

Page 5: nostalgiuri mogonebani

mooqruli iyo, rusuli stiliT dawerili xatebi namdvilad xelovnebis nimuSebi gaxldaT. isini daexataT iosebianelTa aw gansvenebul didebul mxatvrebs. yvelaferi brwyinavda. irgvliv idealuri wesrigi da sisufTave iyo. taZridan arqondarikSi SevediT, es marTlac `TavadTa mosasvenebeli~ gaxldaT. davsxediT Tu ara, kalivis moZRvari, mama artemi movida. mama ioane da mama giorgi axldnen. am ukanasknels pireidan vicnobdi.

nasadilevs kireakonis mosalocad wavedi. dikea gaxldaT aw gansvenebuli mama damiane (dikea _ garkveuli xniT mTeli skitis mier arCeuli Tavkacia. misi movaleoba kireakonis meTvalyureobacaa). misi bibliuri Sesaxedaoba pativiscemiT gangawyobda, man Zalze sasargeblo darigeba icoda.

viyaviT wminda akaki kavsokalivelis asketeronSi (beris ganmartoebis adgilia, sadac is askezs aris micemuli). am qoxSi, Cemda gasaocrad da gasaxarad, Sevxvdi mama timoTes _ im bers, bargis zidvaSi rom damexmara. amasobaSi savanis berebic movidnen _ mama akaki da mRvdelmonazoni mama ierosTeozi.

mama akaki 80 wlamde iqneboda, wvetiani wveri hqonda da duduniT laparakobda, gegoneboda, Zveli bizantiuri freskidan romeliRac Rirsi mama gacocxldao! mama ierosTeozi wminda grigolis monastris yofili iRumenis, mama Teodores Zma gaxldaT. Tavisi sikeTiT da ubraloebiT avsebda is am mSvenier rCeul ZmaTa sazogadoebas. Cven miviReT is `nugeSiscema~ (yava, raqaT-luqumi, rakia), ubralo WurWliT rom mogvitanes. visxediT da vtkbebodiT egeosis zRvis cqeriT. wminda akakis skitidan marTlac STambeWdavi sanaxaoba iSleboda. Semdeg ki Znelad gasavleli bilikiT wmindanis mRvimeSi CavediT. SigniT Sevedi da mivweqi mis xis sawolze. mRvimis win uzarmazari xe idga. rogorc wminda akakis cxovrebis aRmwereli ambobs, am xis totebze xSirad jdeboda erTi lamazi Citi, romelic tkbilxmovani galobiT anugeSebda bers mowyinebis Jams, uqarvebda sevdas, romliTac eSmaki xSirad ebrZvis berebs. adgilobrivi mamebis azriT, es Citi uflis angelozi iyo.

imave dRes movixileT erTi keTili moZRvris, mama miqaelis kaliva. aseTi adamianebi yovelTvis iRimebian, yvelas yvelafrisTvis madloben, yovelTvis gulwrfelni da uSualoni arian.

kavsokalivaSi daaxloebiT aTi dRe vicxovre. skitSi bevri mama gavicani. viyavi aseve wminda meTodes kalivaSi, sadac didi gansjis unaris mqone berebi cxovrobdnen: mama kozma da misi morCilebi _ mama egnate, mama meTode da mRvdelmonazoni damiane.

rogor SeiZleba daviwyeba mama arsenisa _ misi xeze nakveTi cnobili iyo mTel sulier samyaroSi: saberZneTSi, evropaSi da amerikaSic ki. mTeli 15 weli moTminebiT muSaobda uflis meored mosvlis scenaze. daaxloebiT aTi weli jvarcmas kveTda. misi SemoqmedebiTi suli askeziT iyo ganwmendili. muSaobisas yovelTvis marxulobda da loculobda. misi saxiT xedavdi adamians, romelic mxolod RmerTisTvis cxovrobda da emsaxureboda mas Tavisi nazi, natifi xelovnebiT.

roca gavicani, daaxloebiT 70 wlis iqneboda. ijda taxtze morTxmiT. win samuSao iaraRebi ewyo da xelSi bzis naWeri eWira. balRiviT naTeli Tvalebi hqonda. kavsokalivaSi yofnisas ori-samjer mivedi mama arsenTan da davtkbi masTan urTierTobiT. erTaderTi saqme Rirsi mamisa xeze kveTa da locva iyo.

me aseve mxvda pativi, gamecno Rirs mamaTa saxelobis kalivis beri antoni mTawmindeli, kavsokalivelTa Soris yvelaze mofiqrali, mkacri. mama antoni kargad icnobda monazvnebis sulier problemebs. mas erTi morCili hyavda _ mama anTimozi.

Page 6: nostalgiuri mogonebani

kavsokaliveli mamebi sikeTiT savseni iyvnen. imaze kamaTobdnen xolme, Tu pirveli vin wamiyvanda Tavis kalivaSi an Tundac yavas vin SemomTavazebda. stumarmaspinZlobis qristianuli tradicia, Tbili urTierToba damaxasiaTebelia berZnebisTvis, magram es mTawmindel berebSi gansakuTrebiT gamoikveTa.

sakmarisi xani davyavi kavsokalivaSi da dadga dro, momeloca didi lavra, centri mTawmindis bermonazvnobisa. Cemma megobarma berma maCvena, saiT unda wavsuliyavi da miTxra, rom gzad unda gamevlo udidesi siwmindis _ wminda nilos mironmdinaris akldamis gverdiT. visac misi saflavis Tayvaniscema unda, frTxilad unda moiqces. misi asketerionis erTi Sexedvac ki SiSis momgvrelia. gamigonia, rom erTxans wmindanis saflavidan mironi moedineboda da zRvaSi eSveboda. im adgils axlac etyoba mironis nakvalevi. kldis qvemoT (akldama kldeSia gamokveTili) patara ialqniani navebiT avadmyofebi mohyavdaT da yvela ikurneboda. am dros maT Tavs esxmodnen yaCaRebi, Seipyrobdnen da yvelas monaTa bazrobaze hyiddnen. rogorc aTonuri gadmocema mogviTxrobs, am borotebisTvis bolo rom moeRo, wminda akakim, romlis mRvimec TiTqmis wminda nilosis mRvimis sapirispirod mdebareobs, sTxova wminda niloss, mironis dena da saswaulebrivi kurnebebi Seewyvita. amis mere mironis dena Sewyda.

meSinoda, ar gadavvardniliyavi am cicabo kldidan da oflSi gaRvrilma, rogorc iqna, mivaRwie wminda nilosis akldamas. viloce da Semdeg avedi kalivaSi, sadac Tayvani veci wminda nilosis wminda nawils (iq inaxeba ybis Zvali), aseve veTayvane felons, romelsac wmindani msxverplSewirvis Jams icvamda. am dros kalivaSi Zmobas mitileneli beri mama nilosi xelmZRvanelobda. me rom mivedi, mama nilosi leRvs krefda da SemomTavaza kidec xili, yavasa da civ wyalTan erTad. aq didxans ver davrCebodi. gamovemSvidobe moZRvars da lavrisken gza gavagrZele.

cota xnis Semdeg erTi monastris win aRmovCndi. mivxvdi, es wminda ioane naTlismcemlis saxelobis ruminuli skiti unda yofiliyo. gadavwyvite, SemTxveviT mesargebla da Tayvani meca naTlismcemlisTvis, gamecno Cveni Zmebi _ rumineli berebi.

Sevedi karibWeSi da gaveSure taZrisken. is, iseve rogorc yvela kaTolikoni (mTavari taZari monasterSi) mTawmindaze, gulmodgined iyo movlili. Senobebi arcTu saxarbielo mdgomareobaSi gaxldaT.

erTma Zmam arqondarikSi wamiyvana _ did darbazSi, romlis kedlebzec gakruli iyo suraTebi patriarqebisa, mefeTa, monastris iRumenebisa. erT kuTxeSi ijda beri, romelmac maSinve miiqcia Cemi yuradReba: ecva sufTa anafora, sqeli beruli fexsacmeli, TeTri naqsovi windebi, naqsovi skufia, iqve ido misi gudac. beris Tavmdabali ieri mis didad morCil xasiaTze metyvelebda. vigrZeni, rogor gamiCnda survili misi gacnobisa. vigrZeni, rom is RvTismoSiSi beri unda yofiliyo, romlisTvisac unda gameziarebina Cemi fiqrebi monazvnobaze. vkiTxe, romeli monastridan iyo. mSvidi da mdabali xmiT mipasuxa: _ dionises monastridan varo.

guli amifancqalda, roca cnobili kinoviis saxeli gavigone. masze ufro metis gageba mominda. albaT asea, RvTivganwmendili berebi yovelTvis floben saRmrTo gamocxadebis madls _ beri survils mimixvda da yvela SekiTxvaze saqmis codniT mipasuxa. lamis mTeli Ramis ganmavlobaSi dauRalavad vsaubrobdiT monastris cxovrebaze da WeSmariti beris sulier gzaze. SemdgomSi gamomityda, mas TviTonve gasCenia CemTan gasaubrebis survili, rom amgvarad Seetyo, viswrafvodi Tu ara berobisaken.

Page 7: nostalgiuri mogonebani

angeloziviT ubrwyinavda saxe. STambeWdavi iyo misi xma da pasuxebi Cems dausrulebel kiTxvebze. `SeiZleba, es is beria, romelsac usityvod unda daemorCilo~, _ vfiqrobdi CemTvis, bolos mainc Sevyoymandi, _ `modi, sxvebsac vnaxav da mere gadavwyvet~. yovel SemTxvevaSi, es saubari meqca gzis maCveneblad berul cxovrebaSi. diliT, roca ciskris zarebi Camorekes, jerac ar gveZina. davibaneT piri da ciskris locvaze wavediT. ruminuli galoba Cvensas (berZnul galobas) hgavs. erTi RvTismoSiSi mRvdelmonazoni swiravda. saRmrTo liturgiis Semdeg erTianad gaxarebuli da aRfrTovanebuli davemSvidobe mama lazares _ ase erqva dionisel bers _ im pirobiT, rom masTan monasterSi mividodi...

naxevari saaTis Semdeg did lavraSi mivedi. monasteri Sua saukuneebis cixesimagres mogagonebT. farTo ezoSi mefurad aRmarTuliyo wminda aTanases aSenebuli kaTolikoni (mTavari taZari monastrisa). mis win darajad ori kviparosi idga. maT Soris didi TviT wminda aTanases daurgavs, meore ki _ mis erT-erT mowafes. yvelaferi didebuli da movlili iyo. lavreli berebi, mekaridan dawyebuli, iRumeniT damTavrebuli, amayobdnen TavianTi sulieri warmoSobiT _ isini iyvnen Svilebi wminda aTanasesi da TanamoZmeni imperator nikifore fokasi (igi iyo qtitori lavrisa). davdiodi monasterSi da ase megona, saidanme savanis didi mama da maSenebeli gamovidoda.

STambeWdavi iyo aqauri erTi tradicia. mebaRe xils saxeobaTa mixedviT agrovebda, berebi ki iRebdnen, visac ramdeni undoda. mezobeli kalivebidanac modiodnen meudabnoe mamani da ramdenime dRis samyofi xiliT ivsebdnen gudebs. amgvari tradicia iyo sxva monastrebSic, sadac RvTis wyalobiT movxvdi.

lavraSi mcire xans davrCi, vCqarobdi kavsokalivaSi dabrunebas, iqidan wminda anas skitSi unda wavsuliyavi, mere ki dionises monasterSi, Cinebul mama lazaresTan. kavsokalividan ori dRis mere me da Cemi megobari, mama iosebi kariesSi vewvieT wminda ioane naTlismcemlis kalivas, sadac didi gansjis unaris mqone mama, beri ioakime da misi morCili beri andria cxovrobdnen.

wminda skitSi ramdenime dRe davrCi da isev mama azarias kalivam mimaspinZla. am dReebs daemTxva RvTismSoblis Sobis dResaswauli. SuadRisas gvewvia WaRara, mkacrsaxiani beri, mama grigoli RvTismSoblis kalividan. dResaswaulze sagaloblad mamebis miwveva undoda. me am dros taxtze vijeqi. mama grigolma gamomcdeli TvaliT Semomxeda da arqondarikSi (sastumro oTaxi) Sevida. mamebma miwveva miiRes da uTxres, erTi stumari gvyavso. isic wamoiyvaneTo, _ Tqva berma.

mama grigolis saZmo ramdenime kacisgan Sedgeboda. isini amerikidan imisTvis Camovidnen, rom mama grigolis winamZRvrobiT emoRvawaT. maT Soris gamoirCeoda erTi Zalze ganaTlebuli da RvTismoSiSi arqimandriti, mama ioakime, romelmac zeadamianuri Rvawli gaswia sakuTari srulyofisaTvis. jer kidev pireaSi miTxres am beris ganswavlulobis, saTnoebebisa da cxovrebis asketuri wesis ambavi.

8 seqtembris wina saRamos (Zv.st.) mama grigols vewvieT. am kalivis berebis mkacrma da asketurma ganwyobam mimizida. yvela mama ioakimes garSemo trialebda. RamisTevis locvis dawyebamde man mkiTxa, saidan viyavi, mindoda Tu ara beroba, maTTan yofna. me davfare Cemi sanukvari ocneba _ movifiqreb-meTqi.

Page 8: nostalgiuri mogonebani

_ Tu gadawyvetT, icodeT, Cven erTi kaci gvWirdeba, _ miTxra mama ioakimem.

kinaRam davrCi am keTil berebTan, magram mama lazareze fiqrma Semakava.

RamisTevis locvaze mravali beri Seikriba, maT Soris iyvnen meudabnoe mamebic. saocrad keTilmokrZalebuli atmosfero sufevda. mamebi TavianT stasidiebTan (skamebTan) idgnen, zogi locvaSi CaRrmavebuliyo, sxvebi ki mdablad da mSvidad galobdnen. RamisTevis locvaze wignis wakiTxva me damavales. maxsovs, wminda grigol palamas sityvas vkiTxulobdi RvTismSoblis Sobaze. ZvelberZnulad iyo dawerili da cotaTi gamiWirda. liturgiis bolos mravali mieaxla barZims saziareblad.

diliT, trapezis Semdeg, sxva mamebTan erTad kalivaSi davbrundi. gzad gulSi vloculobdi: RmerTo, aq dabrunebisa da am ZmebTan darCenis neba momeci-meTqi. mcire xans mama azariasTan vcxovrobdi. es iyo CemTvis mZime dReebi. vorWofobdi, ar vicodi, visTan wavsuliyavi _ mama lazaresTan dionises monasterSi Tu mama ioakimesTan RvTismSoblis Sobis saxelobis kalivaSi. Tumca ki mwamda, bolos da bolos RmerTi iqiTken warmimarTavda gzas, sadac Cemi sulisTvis ajobebda.

Tavi 3. dionises monasterSi13 seqtembers kateriT dionises monasterSi gavemgzavre. sakmaod axlos

mivcureT monasterTan. gansacvifrebeli sanaxaoba gadaiSala: keliebi zRvas gadmohyurebdnen, gegoneboda, Tokebze iyvnen Camokidebulni. saTofurebian da koSkebian cixesimagres gadahyavdi im didebul droSi, roca monasters aRaSenebdnen da ganamdidrebdnen bizantiis imperatorebi.

avuyevi monastris mokirwylul gzas. marcxniv Tvali movkari im istoriul samreklos, wminda patriarq nifonts rom ukavSirdeba. dionises monasterSi mosulma nifontma patriarqoba TavmdablobiT ar gaamJRavna da monastris wesdebis Tanaxmad, pirveli eqvsi Tve jorebs mwyemsavda. magram RmerTma gaumxila iRumens mwyemsis vinaoba. saRamoTi im samreklos adgilas Zmebma patriarqis sakadrisi daxvedra mouwyves _ sakmevlis kmeviT, zaris rekviT, ripidebiT da qorugebiT. RmerTi ase ganadidebs imaT, visac simdabliT unda, rom `yvelaze ukanaskneli~ iyos. udavoa, aseTs zeca sazeimo miRebas umzadebs.

Sevedi karibWeSi da kaTolikonisken gaveSure. saRmrTo liturgiis dasasrulsac mivuswari RvTismSoblis saxelobis saydarSi. am monasterSi yvelafers zeciuri madliT gamSvenebuls vxedavdi. klirosze didad pativcemuli mama lazares danaxvam gamaxara. is ziarebis wina locvebs galobda. wirvis dasrulebis mere mivirbine masTan da xelze veambore. mama lazarem `daujdomelisad~ wodebul RvTismSoblis xatTan mimiyvana, aseve Tayvani veci narteqsSi did jvarcmas. Semdeg ki sTxova mnaTes, aw gansvenebul mama polikarpes, marTlac wminda kacs, neba daerTo CemTvis, monasterSi daculi wminda nawilebisTvis meca Tayvani. gamiZnelda wminda ioane naTlismcemlis marjvenas movSorebodi! `xelni Senni Seexo uxrwnelsa Tavsa ukvdavisasa~, _ wavigalobe Cumad da TrToliT.

vCqarobdiT, radgan taZars ukve ketavdnen da saRamos RamisTevis loc-visTvisRa gaaRebdnen. mama lazares xelCakidebuli mivyavdi, TiTqos amiT meubneboda, _ Sen axla ioane naTlismcemlis Svili xaro... amis mere mimiyvana iRumenTan, wminda da brZen arqimandrit gabrielTan. igi gaxldaT ganmsjeli, mdabali, sikeTiT aRsavse, Rirsi yvelanairi pativiscemisa. igi burjia aTonis bermonazvnobisa (arq. gabrieli 1983 wels gardaicvala 97 wlisa, _ k.k.). warmoSobiT Tesalielia, am mxarem mravali rCeuli monazoni mogvca.

Page 9: nostalgiuri mogonebani

aSkara interesiT mkiTxa: `sadauri xar, beroba xom ar ginda?~ diax, mamao, _ vupasuxe, _ mTawmindaze amisTvis movedi-meTqi...

_ dae, RmerTma wargimarTos ise, rogorc SenTvis ukeTesi iqneba, isic ukve sakmarisia, rom ufalma mama lazaresTan mogiyvana.

am saubris Semdeg mama lazarem monastris saavadmyofoSi wamiyvana, sadac mas eqimis morCileba hqonda. im dRes monasterSi marxulobdnen, radgan RamisTevis locvaze yvela unda ziarebuliyo. mama lazarem samarxvo saWmeli momitana, miTxra, ra mniSvneloba aqvs beris cxovrebaSi marxvas. xarbad vylapavdi mis sityvebs, marxvis Teorias da praqtikas _ orives erTad vswavlobdi. Cveni saubari imdenad saintereso iyo, rom ar dagvisvenia, Tumca RamisTevis gangrZobili locva gveloda. mSivrebi rom ar davrCeniliyaviT, nasadilevs mcireodeni xilic SevWameT.

CamovsxediT saavadmyofos taxtze da mama lazarem ganmiRo da damanaxa Tavisi sulis saunje. RmerTo, ra fiqrebi, ra biografia hqonda am adamians! mTawmindaze 18 wlisa Camovida amerikidan mama arefTan erTad, romelic kariesSi mama sabasTan cxovrobda. mama lazares wminda cxovreba da moRvaweoba swyuroda. man Tavisi asketuri swrafviT rTul mdgomareobaSic ki Caayena monasteri. aseT adamianTa cxovreba, iseve rogorc RvTis wmindaTa, is naTelia, romelic maTi gardacvalebis Semdeg ufro anaTebs...

didxans vsaubrobdiT da isev me Sevawyvetine mama lazares. momeCvena, rom uecrad zecaSi aRmovCndi, yurSi ki mesmoda harmoniuli zeciuri hangebi, romlebic samreklodan modioda. aseTi ram Cems sicocxleSi pirvelad gavigone.

_ mamao, es ra aris?_ zaria, _ mipasuxa, _ samrekloze rekaven da RamisTevis locvaze

mogviwodeben._ zaria! _ vimeorebdi aRfrTovanebuli da gakvirvebuli, _ ese igi

mTawmindaze zarebs rekaven (Turqebis batonobisas aTonze zarebis rekva akrZaluli iyo da ZeliscemiT mouwodebdnen locvisTvis, rac Turqebis wasvlis Semdeg tradiciad iqca, _ k.k.). es zaris xma ki ara, zeciuri musikaa!

mogvianebiT Sevityve, rom zarebs sagangebod ganswavluli mnaTeebi rekavdnen.

kaTolikonis kibes avuyeviT. erTimeoris miyolebiT gamoCndnen mamebi _ Savi, mdumare aCrdilebi. eklesia male Rirsi mamebiT gaivso. anaforasa da kunkulebSi gamowyobili berebi stasidiebze ikavebdnen adgilebs.

locva daiwyo. iRumeni mTeli didebulebiT waruZRva patiosani jvris pativad RvTismsaxurebas. winadasawyisi fsalmunis wakiTxvis Semdeg rCeuli sagaloblebis galoba daiwyes. RamisTevis locva grZeli iyo da mgaloblebi erTmaneTs enacvlebodnen.

sabero mantiebiT mosili kanonarqi da eklesiarqi, angelosTa msgavsad, gadadiodnen erTi klirosidan meoreze. am wminda adgils cocxali da kedlebze gamosaxuli Rirsi mamani WeSmarit samoTxed aqcevdnen. diakons xelT oqrosferi kacia epyra (esaa miniaturuli taZris formis saxeluriani sacecxluri, romelsac xSirad eJvnebs abamen da kmevisas JRarunobs) da galobis taqtis mixedviT akmevda. yvelaferSi igrZnoboda gamorCeuli wesrigi. maSin vifiqre, WeSmaritad isea, rogorc Tqva wminda ioane kibisaRmwerelma _ `kinovia dedamiwis samoTxea, sadac berebi angelozTa darad msaxuroben da ganadideben RmerTso~. vfiqrobdi, davrCeniliyavi wminda dionises kinoviaSi, sadac mama lazare cxovrobda da romelic aRsavse iyo sixaruliT. aqauroba sabero cxovrebisTvis saukeTeso adgilad mesaxeboda.

Page 10: nostalgiuri mogonebani

amasobaSi litia daiwyo. karibWeSi pirveli iRumeni Semovida, mas mohyvnen mgalobeli mamebi. yvelam Tavisi adgili daikava. diakvanma moixsenia wminda savanis qtitorebi da ganmaaxleblebi: imperatorebi, dedoflebi, ufliswulebi. saxelebis CamoTvlam da locvam bizantiis epoqas mimaaxla.

`gixaroden, jvaro cxovelsmyofelo~, _ mesmis mama lazares galoba da vxedav, rom mTeli es procesia brundeba taZris mTavar nawilSi.

litias sakiTxavebi mohyva, Semdeg _ eqvsfsalmuni. mas, rogorc yovelTvis, iRumeni kiTxulobda, didi RvTismoSiSebiT, auCqareblad, gulSemusvrili, sixarulnarevi mwuxare xmiT. TiToeuli sityva Seferili iyo Sesabamisi azriT. mas Semdeg, Cemi aTonze yofnis periodSi, vcdilobdi dionises monasterSi moxvedrisas davswrebodi ciskars mama gabrielis mier wakiTxuli eqvsfsalmunis mosasmenad.

`aqebdiTas~ galobisas didi pativiT gamoabrZanes Zelicxovelis nawili. Cven Rirsni gavxdiT misi Tayvaniscemisa, da Tanac rodis _ misi amaRlebis dRes! ciskaris Semdeg mamebma Seisvenes. grZelma `ufalo, RaRadvhyav~, didebismetyvelebam, zeTiscxebam RamisTevis locva rva-cxra saaTamde gaagrZela.

ori saaTis mere zaris melodiurma xmam saRmrTo liturgiaze mogviwoda. es iyo sazeimo RvTismsaxureba, romelsac iRumeni meTaurobda. danarCeni mRvdelmonazonni da diakvnebi Tanamsaxurebdnen mas. gvirgvini RvTis kurTxevisa iyo wminda ziarebis saidumloSi berebis monawileoba. isini cremlnarevi RvTismoSiSebiT midiodnen saziareblad. ra Rrmad aRmebeWda sulSi es wuTebi!

iRumens xelT wminda barZimi epyra. viRac keTilmokrZalebiT galobda: `serobasa saidumloisa Senisasa dRes, Zeo RmrTisao...~ mamebi muxls idrekdnen klirosis mxares, Sendobas iTxovdnen da wminda barZims, cxovrebis sasmiss mieaxlebodnen, `raTa ecxovraT saukunod~ da `raTa mieRoT qriste, maT gulebSi davanebuli~. igive sasmisi pirvel qristianTa droidan aZlierebda mowameebs, rom ZlevaSemosiliyvnen. igive sasmisi axlac ganaZlierebs `sindisis mowameebisTvis~ mebrZolebs, sabero RvawliT wamebulebs...

aseTi didi dResaswaulebisas trapezze zaris rekviT mouwodeben da satrapezoSi eklesiidan sazeimo msvlelobebiT midian. sanTlebiT xelSi mimaval mamebs mihyvebian mgaloblebi da mantiiT mosili iRumeni, kverTxiT xelSi.

sufrasTan yvelam Cven-Cveni adgili davikaveT, iRumenma gansakuTrebuli zanzalaki dareka da amiT locvis niSani misca. wignis mkiTxvelma locva warmoTqva maRali ambionidan, mere trapezi ikurTxa da mivusxediT sufras. gamikvirda _ saWmeli zeTiT iyo gakeTebuli. erSi did codvad iTvleba patiosani jvris amaRlebis dRes zeTis gamoyeneba. vifiqre, mama lazare amixsnida yvelafers.

wignis mkiTxveli auCqareblad, dinjad kiTxulobda. TavianTi TefSis win Tavdaxrili mamebi Wamdnen uCumrad, Tan Zelicxovelis jvris amaRlebis sakiTxavs usmendnen. cota xnis Semdeg iRumenma zanzalaki kvlav Searxia. mkiTxveli SeCerda, rom warmoeTqva: `locviTa wmidaTa mamaTa CvenTaTa, ufalo ieso qriste, Zeo RvTisao, Segviwyale da gvacxovnen Cven~. amis mere wignis kiTxva gaagrZela. am dros mamebma jvari gamoisaxes da Rviniani Wiqa aswies.

satrapezos garemo _ saocari freskebi, ubralo xis magida, asketuri skamebi da Cveulebisamebr trapezisTvis gankuTvnili mcire dro locvis, dumilis da TavSekavebis atmosferos qmnida _ TiTqos taZarSi vyofiliyavi. trapezs

Page 11: nostalgiuri mogonebani

gansakuTrebul mistikur elfers sZenda iq kunkuliT mosili mdumare mamebis yofna.

roca iRumeni darwmunda, rom yvelam itrapeza, kidev erTxel dareka zanzalaki da wignis kiTxva Sewyda. wignis mkiTxveli Camovida ambionidan da gaemarTa iRumenisken. gzad samjer warmoTqva: `locviTa wmidaTa mamaTa CvenTaTa...~, muxli moidrika da mis xelTagan miiRo dawesebuli evloRia _ puris natexi da Wiqa Rvino. winamZRvarma niSani mogvca da Cvenc wamovdeqiT madlobis saTqmelad.

amas mohyva `panaReas wesi~. satrapezos morCili beri xelT RvTismSoblisbeWdiani sefiskveriT miuaxlovda satrapezos SuaSi dabrZanebul RvTismSoblis xats. sefiskveriT jvari gamosaxa xatis win da Tqva: `didebul ars saxeli wmidisa samebisa~ da `yovladwmidao RvTismSobelo, gvacxovnen Cven~. amis mere, sanam mgaloblebi galoben da eklesiarqi kaciaTi akmevs, sefiskveri ZmaTa Soris nawildeba.

amiT sruldeba trapezobis wesi. satrapezodan iRumeni pirveli gamodis, gasasvlelis pirdapir dgeba da akurTxebs gamomsvlelebs. marjvniv da marcxniv dganan muxlmodrekili trapezari, mzareuli da wignis mkiTxveli. rogorc mama lazarem amixsna, isini Sendobas iTxoven, trapezobisas Tu rame rigze ar iyo.

aTi wuTis Semdeg irgvliv siCume Camovarda. Zmebi keliebSi dabrundnen mcire xniT dasasveneblad. mama lazares vkiTxe, ratom moitanes trapezze zeTiani saWmeli-meTqi. man miTxra, amis nebas RamisTevis Rvawli aZlevTo. pasuxma sruliad damakmayofila. madloba gadavuxade da uamravi Sinagani gancdiT aRvsebuli, araqaTgamoclili dasaZineblad wavedi.

nasadilevs mtkice survili gamiCnda, dionises monasterSi davrCeniliyavi, Tu moZRvari ori wliT mimiRebda da damadgenda mama lazares morCilad da damxmared saavadmyofoSi. RvTis nebis Sesatyobad es Taviseburi gamocda gaxldaT. Tu is Cems winadadebas miiRebda, maSin davrwmundebodi, rom RvTis neba iyo dionises monasterSi davrCeniliyavi da aqve Sevmdgariyavi berad, Tu arada, wavidodi wminda anas skitSi, mama grigolis kalivaSi.

gamixarda, rom am dabrkolebis gadalaxvis saSualeba moiZebna. gaviqeci saavadmyofoSi mama lazaresTan, is taxtze mjdari meloda. gavediT ezoSi da xis skamze davsxediT. Cven win gadaSliliyo mSvidi egeosis zRva. me mas Cemi RamisTeviseuli STabeWdilebebi movuyevi da gulisnadebic gavumxile. yuradRebiT momismina da mipasuxa:

_ uTxari iRumens, Tu es RvTisganaa, is Sens pirobas miiRebs.erTi saaTis Semdeg ukve iRumenis kabinetSi viyavi. _ mamao, makurTxeT, rom erTi seriozuli SekiTxviT SegawuxoT.man didi mamobrivi siyvaruliT mimiRo. vuTxari, rac mindoda. mama

gabrielma mcire xnis dayovnebis Semdeg miTxra:_ Svilo, Cven berebs xelSekrulebiT ar viRebT. vinc aq modis, savanes

emorCileba. monasteri gadauwyvets, Tu ra morCileba misces, aseve sxva danarCensac. Zalian vwuxvar, magram verafriT gagaxarebT. Tu gnebavT, darCiT CvenTan da wminda ioane naTlismcemeli yvelafers moagvarebs.

_ gmadlobT, mamao, gulwrfeli pasuxisTvis, _ vuTxari mas, _ es mavalebs, ufro metad gceT pativi Tqven da Tqvens monasters. magram rom viyo Tanmimdevruli RmerTTan urTierTobaSi, aseve sakuTari Tavisadmi, unda wavide da wminda anas skitSi berad Sevdge.

damwuxrebuli davbrundi mama lazaresTan da mama gabrielis pasuxi gadaveci.

Page 12: nostalgiuri mogonebani

_ me velodi aseT pasuxs, _ miTxra mama lazarem, _ Tumca Tavidanve ar giTxari, guneba rom ar wagxdenoda. magram SeiZleboda mas Seni winadadeba mieRo.

im wuTidan davrwmundi, rom wminda anas skitSi unda gavmgzavrebuliyavi. saRamos mama lazarem momiTxro, Tu rogoria skitis da saerTod mTawmindaze cxovreba-moRvaweoba. cotaTi damwuxrebuli davSordiT erTmaneTs saqmis amgvari daboloebis gamo.

diliT kvlav SevxvdiT erTmaneTs RvTismsaxurebaze, mere davemSvidobe, misgan kurTxeva da locva gamoviTxove. Camovjeqi monastris navsadgomTan da wminda anasken mimaval gems davelode. male meTevzis naviT wminda anas skitamde mivcureT. am wminda savaneze davamyare axla Cemi imedebi.

Tavi 4. wminda anas skitSiai ukve mama grigolis skitSi vzivar. mTawmindelTa wesisamebr, mama

ioakimem momarTva stumarTaTvis gankuTvnili nugeSiscema: yava, erTi Wiqa raka da civi wyali. mama grigolma mas maSinve daavala, Tavisi keliis mezoblad davesaxlebine. male moaxsenes, _ yvelaferi mzad ariso. mouTmenlad SevaRe kari da gaxarebuli Cems patara oTaxSi aRmovCndi. mama ioakime Semomyva da mwvrTneliviT pirveli rCeva momca: `Cemo Svilo, kelia bevrisTvis arenaa. aq Sen Serkineba mogiwevs eSmakTan da sakuTar vnebebTan. yovelTvis unda gaimarjvo. maSin samoTxeSi Sexval~. `Tqveni wminda locvebiT, mamao, dae, arasodes gaixaros eSmakma~, _ vupasuxe aRelvebulma da vemTxvie damWknar xelze.

kari mivxure da keliaSi marto davrCi. locva daviwye: `RmerTo, aqedan samoTxeSi wamiyvane!~ Tvali mimovavle: kelia sigrZeSi ori an ornaxevari metri iqneboda. kedelTan idga xis sawoli. fanjris gverdiT _ patara magida, romelzec dabrZanebuli gaxldaT ZvelisZveli RvTismSoblis xati da lampari. kaliva aSenebuli iyo skitis SemaRlebul adgilas da Cemi fanjridan mTeli skiti Canda. iSleboda mSvenieri panorama, horizontamde zRva iyo gadaWimuli. gargaris xe cdilobda Cems fanjramde amoRwevas.

yuradRebiT davaTvaliere kelia. Tavidan TiTqos ar damakmayofila, dabali iyo, viwro, mosawyeni, magram maleve mivxvdi misi amgvarad aSenebis azrs da am grZnobamac gamiara. TiTqmis yvela kinoviasa da kalivaSi keliebi patara, dabalWeriani, Tagvis sorosaviTaa. aseTi siviwrove bers exmareba, miaqcios Tavisi goneba SigniT, gulisken.

maS ase, es Cemi kelia iqneba. aq momiwevs cxovreba. aq viloceb, aq viRvaweb, aq vibrZoleb, aq davRvri cremlebs, aq gavixareb. yvelaferi aq moxdeba. viwyeb dRevandeli dRidan, magram ar vici, rodis davamTavreb. megobrad meyoleba keliis siRatake, Zalas ki misi warsuli Semmatebs. ramden kacs ucxovria masSi, ramdeni locva, muxlTadreka, mwuxareba da orTabrZola gonebismier amalekTan axsovs am kelias! SeiZleba odesRac miuRia berebi, romelTac `Rvawli keTili moiRvawes, srba aRasrules, rwmena daimarxes~ da axla wmindanni arian mozeime eklesiaSi. cotaTi movewyve da mama grigolTan wavedi. man mSvidad, RimiliT, iSviaTad rom naxavdiT mis mkacr saxeze, miTxra: Camojeqi cota xans, sanam mwuxris zarebs darekaveno. mcire xnis Semdeg erTi axalgazrda, daaxloebiT Cemi xnis beri Semovida kabinetSi. grigolma (ase erqva bers) muxli moidrika moZRvris winaSe, mere CemTan movida, gulTbilad momesalma da misurva, _ dae, RmerTma mogces Zali da moTminebao.

zaris xma gaisma da kalivis eklesiaSi mwuxrze mogvixmo. taZarSi ubralo da Raribuli garemoa, magram aRmafrTovanebeli. Zveli stasidiebi, Zveleburi

Page 13: nostalgiuri mogonebani

xatebi, ubralo kandelebi, ori fergasuli farda _ sameufo karebze da taZris CrdiloeT mxares. moZRvarma maCvena stasidia, sadac unda davmjdariyavi locvis Jams. Semdgomi stasidia mama ioakimes ekuTvnoda, romelic gaunZrevlad, mlocvelis poziT, asketuri saxiT, grZeli da xSiri wveriT amSvenebda am wminda adgils, rogorc erTi romelime bizantiuri xati Zveli wmindanisa.

patara viyavi, cnobismoyvare, maTTvis jer kidev ucxo. mzeras xan erTs mivapyrobdi, xan meores. veCveodi axal garemos. mwuxri ise damTavrda, verc SevamCnie. es iyo ubralo, mokle, ritmiT Sesrulebuli, magram RvTismoSiSebiT aRvlenili locva. mama grigoli _ mamaTa Soris yvelaze umcrosi _ gaiqca trapezis mosamzadeblad. mze jer ar iyo Casuli, savaxSmod rom davsxediT. CemTvis yvelaferi STambeWdavi iyo, Zmebze yvelafris Setyoba msurda pirvelsave dRes, Tu es SesaZlebeli iqneboda. trapezobisas gafacicebiT vakvirdebodi, ras da rogor Wamdnen, saerTod rogori iyo maTi damokidebuleba saWmlisadmi...

daisma me da moZRvars kalivis moSorebiT mogviswro. erTi isiqasturi keliis axlos, qvis skamebze visxediT. kelias, gankerZoebis gamo, `sadayudebulos~ eZaxdnen.

_ rogor mogewona Cveni samyofeli, giorgi? _ Zalian kargia, mamao._ aba, aqedan gza zecaSi midis, Cemo Svilo. _ Tqveni locvebiT, mamao. minda, rom amaSi Tqven damexmaroT._ RvTis madliT, uTuod dagexmarebiT. amitom modis adamiani monasterSi

da cxovrobs ZmaTa Soris, rom moZRvari da Zmebi daexmaron RvTismoyvaruli miznis miRwevaSi.

yuradRebiT da kmayofilebiT vusmendi moZRvars._ Cveni skitis ukeT gasacnobad patara eqskursias mogiwyob. cota qvemoT

wminda evstates kalivaa, Semdeg _ naTlismcemlis, ufro dabla _ wminda serafime fanurelis, marjvniv _ wminda mociqulTa, mopirdapire mxares _ winadacveTis. pirdapir, qvemoT, mTavarangelozisa. skitis kiriakonis axlos amaRlebis saxelobis kalivaa, sadac moZRvaria mama nikodimos kvipreli. ager, marjvniv, ganapiras, xatmweri Zmebi karconesebi cxovroben, qvemoT ki, patiosani jvris kalivaSi, mama ananias da misi TerTmeti mowafis saZmoa, TiTqmis skitis centrSi, rogorc ici, mdebareobs kiriakoni wminda anas saxelobisa, romelic RvTismSoblis Semdeg aq myofTaTvis Suamdgomelia RvTis winaSe. misi wminda nawilebi da saswaulmoqmedi xati gagrZnobinebs wminda anas uxilavad aq yofnas...

moZRvari kidev didxans miyveboda skitze, mTawmindaze, berebze, marTlmadideblobaze. xarbad vusmendi. xan mis aRfrTovanebul saxes vucqerdi, xan ki horizonts. vfiqrobdi, ramdeni `talaxi~ davtove am sofelSi-meTqi. mere ki miwas Cavcqerodi. vxarobdi, Tu raoden Zvirfasi margaliti vipove aTonze. `ra sargebelia kacisTvis, Tu is mTel sofels SeiZens, Tavis suls ki avnebs?~ _ vmsjelobdi CemTvis. berebi saukeTeso vaWrebi arian. cotas kargaven da bevrs iZenen. mcires toveben da dids moipoveben. Seuracxyofen warmavals da pativs miageben waruvals. uars amboben miwierze da zecaSi igroveben saunjes.

Є Є ЄdroTa ganmavlobaSi Cems garSemo myofni kargad gavicani. moZRvari

(mama grigoli) mkacri beri iyo, umowyalod sastiki sakuTari Tavis mimarT, SeRavaTs ar aZlevda, moudrekeli iyo beruli principebis dacvisas. amaSi albaT imanac iTamaSa roli, rom adre saberZneTis jaris aseuls meTaurobda. amiT is Tbilsa da siyvaruliT aRsavse guls malavda.

Page 14: nostalgiuri mogonebani

mama ioakime aristokrativiT uzado saqcieliT gamoirCeoda. Zalze Seupovari iyo. sxvebTan SedarebiT misi erTgvari aRmatebuloba gamoxatavda mis Sinagan cxovrebas, gvimJRavnebda imasac, rom mravali weli amerikaSi arqimandriti iyo da sagangebo adgili ekava. am kacis saTno qceva yovelwuTs aRmafrTovanebda. moZRvari xSirad meubneboda: `patarav, ucqire mama ioakimes, is erTi im mcire berTagania, vinc Tanamimdevrulia Tavis berul cxovrebaSi~. gavicani mama serafimec, axalgazrda sparteli beri. bavSvoba da siWabuke amerikaSi gaetarebina. iq gaicno mama ioakime da iseTi rwmeniT miendo mas, rom amerikidanac ki gamohyva aTonis mTaze. gviyveboda: roca mama ioakime gavicani, vifiqre, aramiwieri arsebaa, ar SeiZleba aseTi dedam Sobos-meTqi. mama serafime axovani iyo. amitomac moZRvari mas akisrebda kalivis yvela samZimo saqmes.

mama paisic amerikidan iyo, isic mama ioakimes sulieri Svili gaxldaT, uswavleli, magram moSurne beri. mas kalivis baRi hqonda Cabarebuli.

Cemze odnav ufrosi iyo beri grigoli. moZRvarma mas Tavisi saxeli misca da gamorCeviT uyvarda. axalgazrda, cecxlebr moSurne sulier cxovrebaSi, mkacri mosagre, saocrad uarmyofeli Tavisa, isic rwmeniT mihyveboda mama ioakimes.

am dros or moxuc bers vuvlidiT. isini didi xnis ganmavlobaSi ganmartoebiT moRvaweobdnen, amitomac Cvenma moZRvarma kalivaSi wamoiyvana, raTa TavianTi cxovrebis dasasruls mcirediT mainc enugeSaT. aseTi ZmaTmoyvareba Cveuli ambavia aTonis mTaze. Tu vinme avad xdeba an berdeba da sakuTar Tavs veRar uvlis, sxva berebs TavisTan mihyavT, amas RvTis did wyalobad Tvlian da siyvaruliT zrunaven masze, vidre gardaicvleba.

Є Є ЄkalivaSi mosvlidan oci dRis Tavze moZRvarTan erTad uTenia kariesSi

gaveSure. mivediT karamanlidisebis keliaSi, sadac Sesamosels keravdnen. maTi moZRvari, qristefore aRmosavleTidan iyo. kalivaSi seriozuli, megobruli erToba hqondaT. mouklebeli locviT, mdumarebiT iRvwodnen. maT zomebi amiRes anaforis, kabis da sxva saWiro samosis Sesakerad. Cveni skitidan kariesamde fexiT eqvsi saaTis savalia, amitom isev mosvla rom ar damWirveboda, vidre samoss Sekeravdnen, ori-sami dRe movicadeT.

ai Cemi sabero samosi ukve mzad iyo da wminda anas skitisken gavemarTeT. Zalze vRelavdi. rogorc ganZi da uZvirfasesi samkauli, ise mimqonda Sesamoseli.

Cemi epoqis mamebi did mniSvnelobas aniWebdnen beris garegnul saxes. maTTvis warmoudgeneli iyo, ranairad SeiZleboda bers TavisTan daetovebina is, rac warsul cxovrebas agonebda, fexsacmeli iqneboda, winda, eriskacobis droindeli qveda sacvali, saaTi Tu sxva ram. yvelaferi sabero unda yofiliyo. ramdeni sibrZnea amgvar damokidebulebaSi! eh, axlac rom misdevdnen am wess Tanamedrove berebi, cxovreba ramdenadme SeumsubuqdebaT damwyebebs!

erT SabaT saRamos muxli movudrike mamebs da sabero samosi Cavicvi. me ukve uflis armiis axalgawveuli jariskaci var. ra Tqma unda, jer araoficialurad, morCilis xarisxSi, Cems saxels skitelTa siaSi mogvianebiT Seitanen. berul cxovrebas rom mtkiced Sevudeqi, amis Zala Cemi moZRvris gverdSi dgomam momca da mama ioakimes wminda xatebam.

rogorc ki anafora Cavicvi, moZRvarma moisurva, erTad fotosuraTi gadagveRo, mere es suraTi Sin unda gamegzavna da mecnobebina SinaurebisTvis, rom mtkiced gadavwyvite berad Sedgoma. fotosuraTs Tan depeSac mihyva: `gadavwyvite, mTawmindaze davrCe. amisTvis Cavicvi

Page 15: nostalgiuri mogonebani

anafora. gTxovT, win nu aRudgebiT ufals, raTa ar CacvivdeT cocxali RmerTis xelSi~. amiT msurda bolo momeRo im peripetiisTvis, amden xans rom mtanjavda mec da maTac. saqme is iyo, rom mamaCemi miqaeli mcire aziaSi daiRupa, berZnuli armiis cnobili tragikuli ukan daxevisas. qorwilidan ocdameToTxmete dRes dedaCemi daqvrivda. Cemze mzrunveloba biZam ikisra, flotis Cinosanma. maxsovs, ganuwyvetliv meCxubebodnen biZa da dedaCemi, xan qamriT mcemdnen, xan memuqrebodnen, cdilobdnen CemSi berobis survilis Cakvlas.

magram, rogorc xSirad xdeba amgvari SemTxvevisas, biZaCemma Seicvala Cemdami damokidebuleba da sicocxlis bolomde pativiscemiT mepyroboda. yvelaze didi RvTis wyaloba dedaCemis moqceva iyo. is ara marto daemorCila RvTis nebas, aramed gadawyvita, angelozis sqema Seemosa! dedaCemis sicocxlis bolo wlebSi Rirsi gavxdi, misi sulieri mama da moZRvari vyofiliyavi da aRmekveca kidec monazvnad makarias saxeliT. axla ki mSvidad var. vici, rom mravalmowyale ufali aRar gauxsenebs maT, rasac ucodinrobiT sCadiodnen da saukuno sikeTeTa gemos axilvinebs.

_ raxan mTawmindaze darCena gadawyvite, moZRvarTan unda waxvide aRsarebis saTqmelad (rogorc viciT, saberZneTSi yvela mRvdels ara aqvs aRsarebis miRebis ufleba, mxolod mas SeuZlia, visac episkoposis sagangebo nebarTva aqvs, _ k.k.), _ miTxra mama grigolma.

Cveni moZRvari, mama qristefore, dayudebuli iyo karulze, im adgilas, romelic yvelaze metad gamoxatavs aTonuri cxovrebis simkacres. me da Cemma sulierma Zmam xili CamovurigeT karulel asketebs, romlebic yvelafers iyvnen moklebulni, Cven ki, dideba RmerTs, yvela cxovrebiseuli sikeTe gvqonda.

pirvelad himnograf mama gerasimes vestumreT kalivaSi. me is pireaSi gavicani 1935 wels, Zalze miyvarda da pativs vcemdi. TviTonac gauxarda mTawmindaze Cemi danaxva, Tanac sabero samosSi gamowyobilis, aTonelTa maxasiaTebeli nivTebiT aRkazmulis _ kverTxiT, gudiT, manqanis saburavislanCiani fexsacmliT. ufro metad gauxarda, roca Seityo, rom RmerTma aseT mkacr da asketur saZmoSi mimiyvana. mec aRfrTovanebuli vucqerdi mama gerasimes. is Cveni eklesiis Tanamedrove himnografi gaxldaT. misi sagalobelTa qmnis niWi didfaseuli imiTac iyo, rom am udabno adgilas iqmneboda.

_ ese igi, es Seni pirveli aRsarebaa mTawmindaze? _ mkiTxa man, _ Sen midixar moZRvarTan, romelsac didi siwminde da gansjis unari aqvs. icode, uRirsi ar aRmoCnde RvTis wyalobisa.

madloba gadavuxadeT mama gerasimes, locva vTxoveT da karulisken gavwieT. mivediT im adgilas, saidanac gzis gagrZeleba mxolod jaWvebis daxmarebiT SeiZleba. veeberTela kldeebi, frialo flateebi, qvemoT ki zRva _ Rrma, Savi da mborgavi. karulSi pirvelad viyavi da ver warmovidgendi, rac meloda, aseTi sarisko mgzavrobisTvis sakmarisi gambedaoba ar mqonda. sabednierod, Tanamgzavrma Zmam gamamxneva da damexmara. pirveli saxifaTo gadasasvlelis Semdeg sami patara qoxis win aRmovCndiT. `aq wminda giorgis kalivaa, sadac dayudebulia ganswavluli rusi beri mama nikoni, adre ruseTis armiis oficeri~, _ miTxra Zmam. karze davakakuneT da davucadeT. male karSi gamoCnda WaRara, saTno beri, romelsac saxeze araamqveyniuri sikeTe da zeciuri Rimili aRbeWdvoda. mcireodeni sakvebi davutoveT, aviReT kurTxeva, vemTxvieT mis ganwmendil marjvenas da gza gavagrZeleT. cota moSorebiT sxva kaliva idga, sadac aseve rusi meudabnoe cxovrobda. `am bers mdumarebis Rvawli aqvs aRebuli~, _ mauwya

Page 16: nostalgiuri mogonebani

Tanamgzavrma. marTlac, man karebi ise gagviRo, sityvac ar uTqvams CvenTvis. mxolod muxli mogvidrika mosalmebisa da nobaTis gamo madlierebis niSnad. vin icis, ramdeni welia, xma ar amouRia, locvasa da mdumarebaSi STafluli miscemia RvTis saidumloTa Wvretas. sityva arc Cven dagviZravs. ar dagvirRvevia misi myudroeba, mxolod mdablad mivesalmeT da kvlav marto davtoveT Tavis ufalTan. amsofliuri dauokebeli avadmetyvelebis Jams rogori gansxvavebulia misi mowmoba asketuri myudroebis saidumloebisa da ramdenad ganisvenebs masze suliwminda!

meore rusuli kalivis odnav marjvniv, uzarmazar kldesTan berZeni asketis, mama barTlomes kalivaa. is uSualo, temperamentiani kaci iyo, gulwrfelad uyvarda adamianebi da es siyvaruli metad ficxeli gaxldaT. WeSmaritad mravalnairia RvTis niWebi. RmerTi sxvadasxva xasiaTis adamianebze ganisvenebs da yvelas unawilebs Tavis madls. mama barTlome Zalze gamxdari iyo, uxorco, Zvlebze gadakruli mimWknari tyaviT, magram Tvalebi hqonda saocrad naTeli, aRsavse bavSvuri gulwrfelobiT. me is pirvelad Cveni kalivis dResaswaulze vnaxe 1938 wlis 8 seqtembers (Zv.st.).

misi keliis win nuSis xe idga, kldis garSemo abzinda afrqvevda keTilsurnelebas. udabnos siCumes Citebis mxiaruli WikWik-JRurtuli acocxlebda. qvemoT ki zRva iyo _ xandaxan wynari, TiTqos miaZineso, xanac SfoTiani, mborgavi. da maT Soris idga mama barTlome _ ConCxad qceuli meudabnoe...

_ mSvidobiT, Cemo Zamiko, wadi da ganiwminde amqveyniuri codvebisgan, raTa Cveni dedis, RvTismSoblis umanko Svili iyo, _ miTxra gamoTxovebisas.

ramdenime wuTis Semdeg Cveni moZRvris kelias mivadeqiT, romelic uflis Sobis saxelobisa iyo. rogorc ki gavediT keliis win, patara moedanze, SiSma da Zrwolam Semipyro _ Cvens qvemoT ukve zRva boboqrobda. morCilma, mama svimonma, moZRvris oTaxSi Segviyvana. mama qristefores fexebi daSvebuli hqonda, taxtze miwolili dagvixvda. Cvens Sesaxvedrad wamodga, welSi moixara da metania aRasrula.

_ keTili iyos Tqveni mobrZaneba, Cemo Svilebo, dasxediT, keTili iyos Seni mobrZaneba, mamao, _ axla me mommarTa, _ aRsarebis saTqmelad moxvedi?

_ diax, wmindao moZRvaro, Cemi pirveli aRsarebaa mTawmindaze. pirvelad vnaxe Cveni moZRvari iseve, rogorc misi isiqastrioni, romelic

patara keliebisgan Sedgeboda. oTaxis aRmosavleT kuTxeSi kioti ekida, sadac qaRaldis xatebi esvena da maT win kandeli enTo. magidaze wmindaTa cxovrebidan da mamaTa swavlebidan amowerili teqstebi ewyo. irgvliv upovareba gamefebuliyo.

_ ai, am sasaxleSi vcxovrobT, _ miTxra, roca marto davrCiT. vucqeriT egeosis zRvas, Cven win rom gadaSliliyo. xandaxan didi Tevzebi mocurdebian xolme, veSapebi, zvigenebi da moTamaSe delfinebi. am kldes darSi mzec dahnaTis...

_ dajeqi, _ miTxra kvlav da patara skamze mimiTiTa, _ Cveni adgilsamyofeli unugeSoa. ramdenime gareuli nuSis xis garda, araferi dgas. SeSisTvisac ki dabla veSvebiT da zurgiT amogvaqvs... Svilo, aRsareba Tu giTqvams?

_ diax, wmindao moZRvaro, pirvelad Tormeti wlisam vuTxari aRsareba ruseTidan ltolvil erT mRvdelmonazons. Tumca mogvianebiT Cemi moZRvari iyo mama paisi finiokaliotakisi.

_ kargia. Tumca es aRsareba Seni axali cxovrebis dasawyisi iqneba. modi, daviwyoT. fanjara daxureT da muxli moidrikeT macxovris xatis win.

Page 17: nostalgiuri mogonebani

daviCoqe. am aRsarebaSi unda amomeTqva Cemi cxovrebis Tvrameti weliwadis codvebi. moZRvarma olari gadamafara. erTi sanTeli aanTo da locva daiwyo. dasasruls CemTvis ucnobi locvebi momca wasakiTxad, romelic albaT Zveli xelnawerebidan gadmoewera da aRsarebis wminda saidumloebas exeboda. magram imdenad sulisSemZvreli iyo da im wuTSi ise pasuxobda Cems fsiqologiur da emociur ganwyobas, rom wakiTxva ver movaswari. Cems sicocxleSi aRsarebisas arasodes migrZnia grZnobebis amgvari mozRvaveba, arc amdeni cremli damiRvria, ramdenic maSin. TvalTagan cremlTa wyaro mdioda, enas sityvis warmoTqma aRar SeeZlo, xelebi mikankalebda.

_ nu iCqareb, Svilo, dagicdi, _ miTxra moZRvarma.magram me locvis gagrZelebis Tavi ar mqonda. suli safuZvliTurT Semerya,

cotaTi gons mosasvlelad moZRvars vTxove, locva Semewyvita. is ki moTminebiT marcvlavda skvnils. suli moviTqvi da darCenili locvebic CavikiTxe.

_ axla, Svilo, aRiare RvTis winaSe im droidan, rac Tavi gaxsovs, dRevandlamde Tu ram codva Cagidenia.

gulistkiviliT mTeli Cemi binZuri codvebi vaRiare. bolos SevniSne, rom moZRvari tiroda. mas CemTvis araferi ukiTxavs, arc arafris axsna uTxovia. me mas yvelaferi movuyevi ise, rogorc iyo.

_ axla ki codvaTagan gaxsnis locvebs wagikiTxav, _ waiCurCula. _ wmindao moZRvaro, nuTu arafers metyviT, arafers mirCevT? _

SevekiTxe. _ ara, Svilo. aq, aTonze, is moZRvrebi xelmZRvaneloben da iZlevian

rCevebs, vinc morCilebze pasuxs agebs. Cven, ubralod, saidumlos aRvasrulebT xolme. moemzade Sobas saziareblad.

Tavi lamis iatakamde movidrike, Cemze codvaTagan gaxsnis locvebi rom waekiTxa

_ Svilo, ase dabla ar ginda, cotaTi wamoiwie, xeli rom Tavze dagado. ase unda miiRo codvaTa miteveba.

wamosvlis win moZRvarma miTxra, rom axalmosulebs Cveulebisamebr did kanons adebda da aTonis mTaze mosvlidan didxans wminda ziarebisgan ganayenebda. magram Tu xedavda WeSmarit sinanuls, kanons amcirebda. maSin Sua oqtomberi idga, qristeSobas ki SemeZlo mimeRo uflis sisxli da xorci.

aRsarebis Semdeg mama qristeforem sxva Zmebs mouxmo da Tavisi sixaruli gauziara.

_ giorgi ganiwminda, axla ki vusurvoT, rom kargi beri dadges. mcire xniT CamovsxediT moZRvris isiqastrionSi da davtkbiT misi sulieri

saZmos xilviT. davlieT balaxebisgan momzadebuli cxeli Cai da ukan `gamovfrindiT~. `masxure me usupiTa da ganswminde me, ganmbano me da ufrois Tovlis ganvspetakne~. axla ki daiwyo Cemi axali cxovreba ganwmendili suliT...

vvvCveni moZRvris qoxi yovelTvis sulieri Zalebis da simtkicis wyaro iyo. ar

SemiZlia erTi ambavi ar movixseno, roca iq meored mivedi aRsarebis saTqmelad. flatedan veSvebodi da Tan xeli jaWvs mqonda CaWidebuli. gzaSi nacnob bers Sevxvdi, romelic qvemodan amodioda. is morCili gaxldaT gansjis unaris mqone, rogorc aTonze ityvian, `beruli~ moZRvrisa. mivesalmeT erTmaneTs Cveulebisamebr.

maleve moZRvris oTaxis karze davakakune. mivxvdi, TviTon miRebda kars, radgan koWlobda da Taviseburi mimoxvra hqonda. Tbilad mimiRo da

Page 18: nostalgiuri mogonebani

Cveulad gamimaspinZlda. aRsarebis Semdeg gareT gamovediT. am adgilis Zalze meSinoda, myar kldesac ki ver vendobodi. karulis zRvis mrisxaneba sulierad maSfoTebda. magram axla gverdiT moZRvari medga da es maZlevda siTamames. vgrZnobdi, rom mama qristefore am dRes raRacas daeRala, guneba waexdina. maleve gamimxila Tavisi sawuxari.

_ rTuli dRe mqonda. Sens mosvlamde aRsarebis saTqmelad erTi beri movida, romelmac Zalian gamabraza. man raRac Sescoda, moisurva misi CemTan aRsareba, magram codva Tavis moZRvars ar gaumxila. mTxova kidec, neba momeci, moZRvars davumaloo. cxadia, uari vuTxari aRsarebis miRebaze _ wadi, pirvelad Sens moZRvars gaumxile codva da mere migiReb-meTqi. Zalze nawyeni wavida.

es epizodi xelsayrel SemTxvevas maZlevda, Cemi moZRvris fiqrTa mdinareSi SemeRwia. vicodi, rom aqedan bevr kargs viswavlidi.

_ wmindao moZRvaro, _ SevekiTxe mama qristefores, _ rogor ucqeriT momxdars da rogor afasebT mis mniSvnelobas beris cxovrebaSi?

_ mismine, Svilo, RmerTi aris RmerTi wesrigisa da ara uwesrigobisa. am SemTxvevaSi saganTa mimdinareoba Semdegnairia: RmerTi _ moZRvari _ morCili. am wesrigiT cxovrobs Cveni eklesia im droidan, rac suliwmindam mamaTa meSveobiT monazvnoba gansakuTrebul sulier sistemad Camoayaliba. am sameulis rigs RmerTi _ moZRvari _ morCili Seesabameba Zveli aRTqmis sameuli: mama RmerTi _ mose _ israelis eri. RmerTi rasac aZlevda israelis ers, moses mier aZlevda. da kidev xalxs rac undoda, RvTisagan mieRo, moses mier iTxovda. Sen unda icode, rom miwieri eklesiis yvela dadgenileba eyrdnoba erTi mxriv wminda werils, romelic uSualod ieso qristesgan momdinareobs da meore mxriv suliwmindas, romelsac wminda mamebis mier mihyavda da mihyavs eklesia WeSmaritebiT. Cemo Svilo, Tu dainaxav monasters da Zmobas, romelic suls Rafavs, icode, rom am RvTivmocemuli wesrigis darRvevaa amisbrali. kurTxeulni arian is berebi, vinc TavianT moZRvars `RvTis Semdeg RmerTs~ uwodeben. Zma, romelzec me mogiyevi, Zalze damwuxrebuli wavida. arc mindoda, gaxarebuli wasuliyo, radgan Tu Sevusrulebdi Txovnas, amiT Zalze arsebiT monazvnur danaSauls Cavidendi da am saqcieliT satanis xelmwifebas gadavcemdi. magram imedi maqvs, rom male mixvdeba da Seinanebs. maSin Sen Cemi sixarulis Tanamoziared gagxdi, radgan vxedav, Zalian Sewuxdi, Tumca im bers ar icnob. ar mindoda, Cemi moZRvari rTul mdgomareobaSi Cameyenebina, amitomac ar miTqvams, rom im Zmas Sevxvdi. vicodi, rom amiT sulier travmas mivayenebdi. is verc warmoidgenda, rom Cven SeiZleboda SevxvedrodiT erTmaneTs, radgan is Zma zemoT jaWvebs ki ar unda amohyoloda, sapirispiro gziT unda wasuliyo. moZRvarma ifiqra, rom is asec moiqca da amitomac miambo es ambavi. Cvens kalivaSi davbrundi da yvelaferi Cems sulier mamas movuyevi, radgan uazroba iqneboda, raime misgan dafaruli mqonoda.

Tavi 6. Cveni saZmoRvTis kurTxevasa da netarxsenebuli moZRvris locvis safarvelqveS mSvidad

miedineboda Cemi cxovreba Cvens kalivaSi. vgrZnobdi, aq yvelaferi mSobliuri iyo Cemi sulisTvis, romelic yovelives udidesi surviliT isrutavda. TiToeuli Zmis pirovneba Taviseburad keTilmoqmedebda Cemze. maTi yoveli moZraoba, yoveli sityva Tu gamoTqma mimaniSnebda Cemi axali cxovrebis

Page 19: nostalgiuri mogonebani

gzas. mec, ramdenadac SemeZlo, vcdilobdi, gavyolodi maT am mkacr sulier brZolaSi.

axalbeda gaxldiT. moZRvari yovel saRamos ismenda Cems gulisTqmebs da didi interesiT adevnebda Tvals Cems sulier mdgomareobas. pirvel nabijebs vdgamdi bermonazvnur cxovrebaSi da yoveldRiuri dasayrdeni mWirdeboda. rogorc ukve vTqvi, Cemi senaki moZRvris senakis gverdiT iyo. mas Cvevad hqonda, mwuxris locvis Semdeg wigni waekiTxa. xSirad, roca Cemi sulisTvis sasargeblo rCevas amoikiTxavda, mixmobda xolme. maxsovs erTi aseTi SemTxveva: erTxel moZRvarma TavisTan mimixmo. mivedi. mama grigoli mTeli gulisyuriT wigns kiTxulobda. Sevicade, sanam ar maniSna, Camojeqio.

_ momismine, Svilo, ra unda wagikiTxo. SesaZloa es arc wagikiTxavs an saTanado yuradReba ar migiqcevia.

mama grigolma qristesTvis sulelis, wminda andrias cxovrebidan erTi mSvenieri epizodi wamikiTxa. wmindani samoTxis xilvis ambavs mogviTxrobs, roca is erT zamTris Rames, sulmTlad TovliT dafaruli, suliT ama soflidan naTlis qveyanaSi iqna aRtacebuli. wmindani adamianuri sityvebiT cdilobs aRgviweros aRuwereli samyaro da axlandeli cxovrebis saxeebiT dagvixatos momavlis suraTi. am suraTma imdenad aaRelva, imdenad gaitaca moZRvari, rom kiTxva Sewyvita, wigni daxura, wuTiT dadumda, cremli moiwminda da miTxra:

_ ifiqre, Svilo, imaze, rac mogvelis! `is, rac Tvals ar unaxavs, yurs ar gaugonia, gulsa kacisasa ara mouxda~. rogori cxovreba gvelis zecaSi! ras vnaxavT! ras gavigebT! ras vigemebT! da am dros ra mcirea da umniSvnelo Cveni swrafva amis mosapoveblad! mTeli cxovreba arasodes dakargo aseTi orientiri: rasac ambob, rasac akeTeb, rasac fiqrob, yovelive maradisobis sazomiT gazome. sulmokle nu iqnebi, nurc siZneleebi SegaCerebs, nurc makurTxeveli Sroma da oflisRvra. bevri unda gasce, yvelaferi unda gaiRo, rac gaqvs da ar gaqvs, raTa kargi vaWris msgavsad moisyido uZvirfasesi margaliti _ caTa sasufeveli.

am sityvebiT moZRvarma nebisyofa ganmimtkica, fiqri Cemi zeawia, mere ki ukan, senakSi gamiSva.

zamTris Rame idga, wvimda da qari qroda. mamebi isvenebdnen, me ki Tvals ra momaxuWinebda? Tvalwin qristesTvis suleli wminda andria medga, TavSi ki moZRvris naTqvami mitrialebda. misi cremlebi, swrafva zecisken, winaaRmdegoba, usastikesi brZola vnebebsa da eSmakTan, ekliani gza zeciuri ierusalimisken, Cemi Zmebi, Cveni skiti, mTawminda, Cveni meomari da mozeime eklesia, maradisoba...

gavida saaTebi. vera da ver daviZine. fanjridan vucqer Cvens skits. irgvliv ukuni sibnelea. `aq gadis mowinave xazi gonebriv mterTan Cemi brZolisa, _ gavifiqre, _ axalwveuli var, brZola axla daviwye. SevZleb ki bolomde gavide da gavimarjvo, razec yrmobidanve vocnebobdi?~ TiTqos daveWvdi. WeSmaritma berebma sisxli gaiRes da suli moipoves. me ki SevZleb amas?.. aravin icis, ramden xans gastanda am fiqrebTan brZola; is maSinRa Sewyda, roca mTeli guliT RvTis mowyalebas mivende da iesos locva warmovTqvi.

vigrZeni, rogor momeria Zili da CamTvlima, Tumca darwmunebuli ara var, rom es sizmari iyo: Ramis myudroebaSi momesma, xmaSewyobili gundi Zalze tkbilad, Zalze sazeimod, didi gatacebiT galobda kondaks: `meufesa zecaTasa, romelsa ugaloben angelosTa mxedrobani, ugalobdiT...~ fexze wamoviWeri gancvifrebuli da uzomod gaxarebuli. RmerTo Cemo, ra didebulad JRerda es himni, es zeciuri hangi! ver gamoverkvie da imis dajereba gamiZnelda, rom Cems senakSi viyavi. uecrad, Cemda uneburad,

Page 20: nostalgiuri mogonebani

RvTismoSiSebisa da sixarulis cremli wamskda. diliT, locvis Semdeg, myisve moZRvarTan wavedi da momxdari vuambe.

_ es movlena im STabeWdilebis Sedegi unda iyos, wminda andrias ambavma rom moaxdina Senze; sxva axsna ver momiZebnia, _ Tqva man.

madloba gadavuxade da Cems Cveul morCilebas Sevudeqi. magram karga xans es araamqveyniuri melodia yurSi miJRerda da guls mitkbobda.

Є Є ЄCveni kalivis Zmebis sulieri winamZRvroba mama ioakimem itvirTa. saocari

damrigebeli iyo, yovel nabijze Tan gvdevda misi siyvaruli. yovel xelsayrel SemTxvevas iyenebda, rom gaveZlierebineT. Zalze didsulovani gaxldaT, magram Tavis principebs arasodes uRalatebda.

rogorc yvelaze umcross, msubuqi samuSao momces: TefSebis darecxva, dagva da sxva amgvari. mama ioakimes surda, yvela samuSao gansjiT da wesierad aRsrulebuliyo. Tanac cdilobda, Sroma saWreTeli gamxdariyo Cveni xasiaTis gamosakveTad. xSirad, zamTris sicivisas, roca xelsabanSi WurWels vrecxavdi, civi wylisgan xelebi miSeSdeboda. mama ioakime modioda da siyvaruliT damiyvavebda: patarav, `zamTari sastikia, magram samoTxea tkbili~. es wvrTna da tkivili CvenSi dabudebuli borotebisa da vnebebisgan gvaTavisuflebso.

mama ioakimes iq yofna da misi sityvebi mixalisebda axalgazrda, mebrZol suls, sxva dros ki gulgrili vrCebodi yovelgvari adamianuri nugeSiscemis mimarT da Tavs gulnaklulad vgrZnobdi. marTlac, ra ar xdeba axalbedas sulSi! ra gamocdas, brZolas, cdunebas, Tavdasxmas ar uwyobs eSmaki, rom angelozebrivi cxovrebisken mimavali gzidan gadaaxvevinos anda sulac Seawyvetinos Rvawli! roca axalbedani iRvwian da gaimarjveben, udidesi gmirebi arian.

maxsovs, pirvel wels Zalze gamiWirda, roca zeTisxilis Segrovebis drom moawia. es samuSao im periods daemTxva, roca Sinagani brZola mqonda gamarTuli Cems egoizmTan, naklTan, Zvel CvevebTan. yoveli sadilobis Semdeg autaneli Tavistkivili mtanjavda. am mdgomareobis gamo moZRvars vTxove, CemTvis sxva samuSao moeca. kalivis dasufTaveba da saWmlis momzadeba damevala.

roca netarma mama ioakimem moZRvrisgan Cemi Txovnis Sesaxeb Seityo, gulSi aseTi gegma dasaxa: zeTisxilis xeebi Cveni kalivis teritoriaze idga. mama ioakime xSirad momakiTxavda da mexmareboda, Tumca misi iq yofna sulac ar iyo saWiro. erTxel miTxra:

_ rao, patarav, Tavi xom ar gtkiva? RvTismSoblis kandelidan zeTi rom wagesva jvris saxiT, gagivlida. wadi da Tan RvTismSoblis Sobis tropari waikiTxe.

_ makurTxeT, _ vTxove da ise moviqeci, rogorc miTxra._ gagiara Tavis tkivilma?_ ara, mamao._ maS, Tavi arafer SuaSi yofila. etyoba, sxva ram mizezia, Torem

mTawmindaze RvTismSobelia eqimi, yvela sneulebisgan kurnavs. xom ar ajobebs, waxvide, naxevari saaTi zeTisxili moagrovo, mere ki dabrunde?

Tavidan am winadadebas didi mniSvneloba ar mivaniWe, magram saRamos yoveldRiur gulisTqmebTan erTad moZRvars esec vuTxari. `Cemo Svilo, mama ioakimes morCilebis gamo wadi da naxevari saaTi imuSave~, _ mirCia.

meore dRes sxva ZmebTan erTad zeTisxilis sakrefad wavedi. mama ioakimec, miuxedavad avadmyofobisa (Wleqi sWirda), am saSinel yinvaSi

Page 21: nostalgiuri mogonebani

zeTisxils agrovebda. gavida naxevari saaTi, mama ioakime momiaxlovda da mkiTxa:

_ Tavi xom ar gtkiva, patarav?_ ara, mamao._ maS, naxevari saaTi kidev imuSave, mere ki wadi.naxevari saaTis Semdeg kvlav mkiTxa:_ xom ar agtkivda?_ sakvirvelia, magram ara! _ vupasuxe._ keTili. wadi axla kalivaSi da sxva morCileba Seasrule.mama ioakimes siyvarulisa da Tanmimdevruli moqmedebis wyalobiT Tve-

naxevari vimuSave zeTisxilis baRSi da Tavis tkivils erTxelac ar Sevuwuxebivar.

zeTisxili zeTissaxdelSi zurgiT gadagvqonda. dRedaRam dolabs vatrialebdiT _ ase vimaragebdiT mTeli wlis samyof zeTs. zeTissaxdeli warRvnamdeli iyo. mamebi muSaobis mkacr pirobebs amjobinebdnen da amis Secvlas arc apirebdnen. erTi an ori Zma dolabs atrialebda, sxva ki iqve ijda, skvnils marcvlavda da ganuwyvetliv iesos locvas imeorebda. marTlac, araamqveyniuri sanaxavi iyo _ SinaarsiT mkacri, Sesaxedad ki mSvenieri. sxva mamebi sawursa da kods dastrialebdnen, romelSic wyali TuxTuxebda. kodSi daWyletil zeTisxils vacxelebdiT. amasobaSi ki nel-nela Ramis sibnele eSveboda. ase meordeboda yovelwliurad. es scena erTgvarad waagavda monanulTa dilegs, wminda ioane klemaqsi rom aRgviwers `saTnoebaTa kibeSi~.

Є Є ЄCveni kalivis saxuravze didi `veranda~ iyo, saidanac mTeli skiti xelisguliviT

moCanda, win ki zRva gadaSliliyo. Zalze naTeli adgili gaxldaT, amitom mama grigoli da mama ioakime mas xatweris saxelosnod iyenebdnen.

ratomRac xatweris Seswavla mominda da aw gansvenebuli mama ioakime maswavlida. Sevasrule pirveli eskizebi: aTasgvari uzarmazari Tvali, bage Tu cxviri... mas erTxelac ar uTqvams, isini usaxurni ariano; yovelTvis maxalisebda. Tumca, miuxedavad misi gamxnevebisa, ramdenime dRis Semdeg xatweris Seswavla mivatove. mogvianebiT vkiTxe mama ioakimes:

_ mamao, roca aseT uazro eskizebs vakeTebdi, namdvil karikaturebs, ratom miqebdiT?

_ patarav, axalbedas guli arasodes ar unda gautexo. zogierT aseT pedagogiur princips amerikis erT kolejSi vaswavlidi. fsiqologiisa da pedagogikis es daskvnebi, nayofi mecnierTa mravalwliani gamokvlevebisa, aTonis mTaze mosulma wminda mamaTa aseulobiT wlis winaT Seqmnil nawerebSi aRmovaCine. magram es principebi mxolod qaRaldze ki ar weria, maT is mamebic ki iyeneben, romelTac didi ganaTleba ar miuRiaT, samagierod, bermonazvnuri cxovrebis gamocdileba aqvT uzarmazari. maT Cemi Tanamedrove aToneli berebic aRasrulebdnen. mama ioakime xSirad uCveulod, originalurad mirCevda, rogori siyvaruliT unda movpyrobodi sameurneo sagnebs: `roca raime WurWels, instruments xmarob, rogorc am danas, WuWyiani rom datove, muSaobis Semdeg unda gawmindo, eamboro da uTxra: gmadlob, Cemo jayvav, rom memsaxure. mere ki Tavis adgilas dado~. absoluturobis zRvars aRwevda mama ioakimes dadgenili wesi da rigi. Cvevad gvqonda gadaqceuli: yvelaferi rigianad unda Segvesrulebina.

Tavi 7. suraTebi Cveni kalivis cxovrebidan

Page 22: nostalgiuri mogonebani

kalivaSi tvirTis gadasatanad cxoveli ar gvyavda. samagierod, CvenTan cxovrobda `siyvarulis mekurtne~ mama stefane. moikidebda xolme zurgze uzarmazar tomaras da navsadgomidan kalivisken biliks amouyveboda. gzadagza loculobda, umetesad xmamaRla. roca mamebi yurs mohkravdnen: `ufalo ieso qriste... Semiwyale me...~, xvdebodnen, rom mama stefane modioda. xSirad raime Temaze msjelobisas uecrad locvas iwyebda da Tavisi ubraloebiT sulac ar fiqrobda, rom amiT Tanamosaubres rTul viTarebaSi agdebda.

erTxel masTan aRfrTovanebuli, krZalviT mivedi, mindoda, raime sulis sargo eTqva CemTvis. Sematyo da miTxra, _ isic sakmarisia, mama giorgi (ase mommarTa, Tumca maSin jer beri ar viyavi), rom Cven gadavrCeT, danarCeni yvelaferi meorexarisxovania. da iesos locva ganagrZo. mama stefane mkacri gaxldaT, uzakveli, pirdapiri, gauRimari. pirquSiao, ityoda is, vinc axlos ar icnobda. arada metad mgrZnobiare, siyvaruliT da sinaziT aRsavse suli hqonda. mTawmindaze xasiaTi uwonaswordebaT, umartivdebaT, CamoSordeba yovelgvari moCvenebiTi, eriskaculi siazize, msaxioburi Tavazianoba. ganiwmindeba gulwrfelobis da im alali siyvarulis embazSi, romlis ZebnaSi ase daviRaleT soflad.

arasodes damaviwydeba mama stefanes siyvaruli da mokrZaleba. cdilobda, ZmaTa Soris yvelaze uaresi samosi Caecva, mZime samuSao Seesrulebina da yvelaze cudi saWmeli eWama. moagrovebda xolme winadRis trapezis monarCens, patara jamSi Caidebda, daumatebda wyals da mdumared Wamda. mama paisi xSirad Seexumreboda: `mama stefane, am balandas rom Wam, gaxsovs, amerikaSi ra didebul saWmelebs mivirTmevdiT?~ mama stefanec morCilad, TiTqmis gulgrilad uqnevda Tavs. sulierad imgvarad iyo ganwyobili, rom kaliva misTvis zeciuri sasaxle iyo, saWmeli ki msoflioSi ugemrielesi. roca mTawmindis portSi, dafnaSi Cadioda, wesad hqonda, CemTvis saCuqrad, niSnad kurTxevisa, aucileblad raRac unda moetana, me xom beniaminiviT umcrosi viyavi ZmaTa Soris. Cems keliaSi uCumrad Semodioda da datovebda saCuqars. fiqrobda, amiT Semimsubuqebda sulier brZolas da damexmareboda monazvnuri cxovrebasTan SeguebaSi.

im xanebSi pirea-Tesalonike-kavalas reisze dacuravda xomaldi `kerkira~. misi bocmani gaxldaT Cveni ojaxis axlobeli spiridon duracinosi. misi da, Cinebuli monazoni deda sinklitikia, kunZul eginas wminda qristefores saxelobis isiqastirionis iRumenia iyo. roca gemi dafnas gaivlida, baton spiridons CemTvis ojaxidan gamogzavnili tkbileuli mohqonda. amanaTs kalivaSi mama stefane moitanda da moZRvari yvelas TiTo naWer namcxvars Camogvirigebda, danarCens ki mama stefanes atanda skitel mamebTan da dayudebul berebTan. ukan dabrunebuli stefane gviyveboda, Tu rogori sixaruliT iRebdnen isini am saCuqars.

erTxel mama stefane karulSi wavida, asketebisTvis dedaCemiseuli nobaTis gadasacemad. iqidan gakvirvebuli da Rrmad Cafiqrebuli dabrunda. Turme TiTqmis arc erT bers saCuqari ar auRia, yvela eubneboda, _ es karulis Sesaferisi ar ariso. zogierTs dautuqsavs kidec _ asketebisTvis aseTi ramis motana rogor gabedeo. yvela ganvcvifrdiT. madloba SevwireT RmerTs, rom Cvens droSi kidev arseboben meudabnoe mamebi, romelTac sakuTari Tavi uaryofili aqvT.

erTxel mama stefanem dafnaSi Seiara sayidlebze da saWiro nivTis magivrad sxva ram iyida. amis gamo mama grigolma mkacrad datuqsa. idga mama stefane moZRvris winaSe Tavdaxrili. mama grigoli saTqmels morCa, stefane Cauvarda fexebSi da patieba sTxova. `makurTxe, makurTxe,

Page 23: nostalgiuri mogonebani

makurTxe~, _ imeorebda mtkice xmiT da TiTqos amiT Tavis jiut xasiaTs sjida. misma sinanulma guli moulbo moZRvars, romelsac Zalze abrazebda amgvari danaSauli. magram Tu Secdomas aRiarebdi, ara marto gpatiobda, aramed ufro metad amJRavnebda Tavis siyvaruls.

skitis sanapiroze cxovrobda moxuci meTevze, Zia ianisi. warmoSobiT mitilineli iyo. grZelTmawverians mudam beris skufia exura, mamebs emsaxureboda xolme.

erTxel Zia ianisma ramdenime okadi (1 okadi=1280g) Tevzi mogvitana. moZRvarma madloba gadauxada da brZana, vinmem gawmindos Tevzi kalivis gareT, raTa qercliT milgayvaniloba ar gaiWedoso. rogorc yvelaze umcrosma _ me gavwmend-meTqi. Tumca is ki ver gaviTvaliswine, rom saSinlad yinavda, wyarodan wyali odnav wveTavda. xelebi momeyina da autanlad mtkioda. iZulebuli gavxdi, Tevzi kalivaSi Semetana da iq gamewminda. mama ioakimem mkiTxa:

_ patarav, SigniT ratom Semoxvedi?_ veRar gavuZeli mamao, aseT yinvas da gayinul wyals._ magram moZRvarma brZana, Tevzi kalivis gareT gagvewminda. misi

davaleba ki uTuod unda Sesruldes. mama stefanem yuri mohkra Cvens saubars, gamomarTva Tevzi, gaitana

kalivis gareT, marjved da swrafad gawminda, ise, rom sicivisTvis yuradReba arc miuqcevia. misi siyvaruli da sulieri gmiroba dauviwyaria CemTvis. xelebi gaeyina, magram bibliuri siyvaruli, romelic `yvelafers dahfaravs, yvelasi sjera, yvelafers daiTmens~, mama stefanesTvis cxovrebis wesi iyo.

_ beri dReSi mravaljer unda mokvdes, roca amas morCileba moiTxovs, _ miTxra mama ioakimem, _ Sen axla sazRauri dakarge, is mTlianad mama stefanem miiRo.

amas mec vxedavdi. ufro metad me masSi vWvretdi im `mkvdreTiT aRmdgar bers~, romelic manamde `mokvda~ xorcisTvis.

mTawmindaze yvela monasters, kalivas, udabnos, lamis yvela kelias Tavisi baRi aqvs, sadac zamTrisa da zafxulis xili da bostneuli mohyavT. mebaRed ki iseTi beria dadgenili, romelsac amis saTanado codna aqvs. Cveni mebaRe mama paisi gaxldaT. man Tavisi cxovrebis didi nawili amerikaSi gaatara. jer kidev erSi Zalze mkacrad, qristianulad cxovrobda. misi Tviseba uangaro siyvaruli gaxldaT. masTan bevri berZeni naTesavi modioda Tavisi gaWirvebis gasaziareblad. bevri xelis gamarTvas sTxovda. emigraciaSi marTlmadidebeli berZnebi mas `Zia ianiss~ eZaxdnen. uqorwinebeli, suliT da xorciT erTguli mama ioakimes miendo, romelsac didad afasebda. amitomac roca mama ioakime mTawmindaze wamovida, isic Tan gamohyva. urTierTobaSi Zalze rbili gaxldaT, Tavaziani, Tavmdabali da morCili. mis xelSi Cveni baRis badali ar moiZebneboda. baRebi ferdobze iyo gaSenebuli. Zvel berebs terasebi gaekeTebinaT da Soridan zurgiT motanili miwiT aevsoT. maTi Sromis nayofiT axlandeli berebi vxarobdiT. mama paisis niadagis gasanoyiereblad tyidan neSompala Camohqonda. baRi skitis wyaroTi irwyveboda da uxv nayofs iZleoda.

mama paisi bavSviviT wrfeli gaxldaT. didi mondomebiT da sulieri wyurviliT ismenda sakiTxavebs taZarSi Tu trapezze. Zalian uyvarda locva. demonis Tavdasxmaze lanZRviT reagirebda. misi xmis gagonebaze xSirad gavqceulvarT baRSi, raTa Segvetyo, ra xdeboda mama paisis Tavs.

_ mamao, ra gayvirebs? _ ekiTxeba moZRvari._ ra vqna, Tavs ar manebebs es borotmoqmedi! (eSmaks gulisxmobda)...

fui Sen, ganmeSore, _ mimarTavda, nerwyvavda uxilav mters!_ kargi, axla ra dagiSava? _ ukve xumrobiT ekiTxeboda moZRvari.

Page 24: nostalgiuri mogonebani

_ movida da yvelaferi gamaxsena _ amerikuli lamazi cxovreba, gemrieli saWmeli, yvelaferi sikeTe da usaxuroba amerikisa, saxeebi da saqmeebi, amao gulisTqmebi da boroti mogonebani. fui Sen, borotmoqmedo.

_ geyofa, daiTmine, _ etyoda xolme moZRvari, _ eSmakis xelobaa, RvTis gzaze mavals yvelanairi maxe daugos. da riTi moaxerxebs amas, Tu ara warsulis gaxsenebiT. mama paisi gviyveboda xolme saintereso ambebs Tavisi eriskaculi cxovrebidan da gviRviZebda azrs monazvnuri cxovrebis upiratesobaze. vucqerdi da vswavlobdi, uxilav brZolaSi ra mzakvrobas, ranair xerxebs iyenebda gonieri amaleki, borotmoqmedi, rogorc mama paisi ityoda. gamaxsenda antoni didi, romelic ambobda: vnaxeo eSmakis dagebuli maxeebi dedamiwaze gardaTxmuli da SevZrwundi.

monazonTagan aravin yofila, sulieri brZola rom ar hqonoda. bunebrivia, mas verc me gadavurCi. dedasTan ganSorebis gamo Zalze xSirad uwyalo iyo CemTvis es brZola, me xom arc da myolia, arc Zma, mamis gacnobac ki ver movaswari da naxevrad oboli viyavi. magram RvTis madliT da Cemi moZRvris locviT veraviTarma gansacdelma ver Semaryia, verc erTma gulisTqmam ver SeZlo Cemi modreka da SeCereba. Tumca mterma iaraRi ar dayara.

maxsovs, gazafxuli idga. sadilis Semdeg vijeqi CemTvis senakSi da wigns vkiTxulobdi. uecrad sarkmelTan Zaxili momesma: `giorgii! giorgii!~ Zalze hgavda dedaCemis xmas. mTel sxeulze damburZgla. angariSmiucemlad gamovaRe sarkmeli da gavixede. im wams azradac ar momsvlia, rom dedaCemis aTonis mTaze amosvla SeuZlebeli iyo. aRelvebuli gaviqeci moZRvarTan da momxdari vuambe. gancvifrebulma Tavi veRar Seikava da CemTvis dauviwyari sityvebi warmoTqva: _ boroto eSmako! am xerxsac ki iyeneb damwyebebTan brZolisas? axla wadi, Svilo, Sens oTaxSi da RvTismSoblis akaTisto waikiTxe.

aTonze yofnisas aqamde arasdros mqonia aseTi mZime wuTebi. akaTistos vkiTxulobdi da vcdilobdi, gonebis Tvali mimedevnebina im Rrma da zeciuri azrebisTvis, RmrTaebriv gankacebas rom eZRvneba, yurebSi ki ganuwyvetliv Camesmoda dedaCemis xma: `giorgi! giorgi!~ davamTavre es sisxlismRvreli locva da kvlav moZRvarTan wavedi.

_ nu geSinia, Svilo, mwuxrze Zmebi skvnilze iloceben, rom RmerTi Segewios. mec vaRiareb, rom es satanis erTi-erTi yvelaze veraguli Tavdasxmaa Senze.

mama grigoli, rogorc moZRvari, morCilebTan urTierTobisas yvelafris zedmiwevniT awonas iyo miCveuli, raTa maTi sulieri brZolidan araferi gamorCenoda, es ki Cven siTamames gvmatebda.

amis Semdeg karga xani gavida. dedaCemisgan werili miviRe. gvatyobinebda, rom imave dRes (Cveni gamoTvliT), nasadilevs, WiSkridan Cemi xma Semoesma: `deda! deda!..~ gareT gamovardnila, ufiqria, mTawmindidan dabrundao. magram karTan aravin daxvedria da atirebuli Sebrunebula Sin. axla ki am ambis axsnas iTxovda. moZRvarma werili Zmebsac waukiTxa. eSmakis xrikebma yvelani gagvaoca. marTlac ra TavgamodebiT cdilobs boroti, xeli SeuSalos maT, visac Tavi RvTisTvis miuZRvnia.

`brZola gamudmebiT mimdinareobs da qristes meomarni yovelTvis iaraRiT unda iyvnen aRWurvilni, radgan Cveni mteri uxorcoa~ (wminda svimeon axali RvTismetyveli).

Page 25: nostalgiuri mogonebani

Tavi 8. sulieri brZola _

feriscvaleba gonebisamama ioakimesTan, mama paisisa da mama stefanesTan erTad kurTxeuli

Tanacxovrebis garda, Cvens Zmobas gansakuTrebul elfers sZenda mama grigolis pirovneba. dalocvili Wabuki gaxldaT, warmoSobiT mesineli, mama ioakimesa da Cemi Tanamemamule. moZRvari xSirad gviyveboda mama grigolis sulier warmatebaze. es ki marTlac Semeweoda sulier cxovrebaSi. uzomod vxarobdi, roca moZRvari asketur brZolaSi mis miRwevebze mogviTxrobda. gavida dro da misi sityvebis simarTleSi piradad davrwmundi, mec ganmecxada mama grigolis heroizmi (is Cemze ori wliT ufrosi iyo (20 wlisa) rogorc asakiT, ise sabero xarisxiT). samagaliTo morCili gaxldaT. marxva, locva, simtkice, morCileba samkaulad Svenoda. mama ioakime mas xSirad misaxavda magaliTad.

_ patarav, ginda, kargi beri gaxde? iseTi, wminda mamebi rom aRgviweren? maSin mama grigolisgan aiRe magaliTi.

mama grigols SeeZlo, ara marto Tavis Tanamedrove mkacrad mosagre berebs, aramed Zvel did mamebsac ki aRmateboda marxviT. srulebiT ar vazviadeb. Tavs zedmeti wveTi wylis dalevis nebasac ki ar aZlevda. marxvisas dReSi erTxel iRebda sakvebs. Tu sworad maxsovs, mas Semdeg, rac saZmoSi movida, mama ioakimes mibaZviT tkbileulis gemo ar uxilavs. mama ioakimes darad, senakis kuTxeSi miwaze mimjdars eZina. tanTgauxdeli miifarebda sabans, skufiasac ki ar moixdida.

monazvnuri kanoniT, bers jariskaciviT qamarSemortymuli kabiT, skufiiTa da windebiT unda eZinos. meomari mudam mzad unda iyos, moxmobisTanave sadarajod dadges. asevea beric _ rogorc ki locvisTvis mouwodeben, myis unda wamoxtes. ase cxovrobda mama grigoli _ yovel RamiT wamodgeboda da Tavis kanons asrulebda.

mama grigolisTvis locva ganuwyveteli Sroma gaxldaT gulisa da gonebisa. mTeli dRe mdumared, gonebiT loculobda. roca raimes SekiTxva mindoda anda, ubralod, msurda gavsaubrebodi, rogorc Tanatols, mudam momigebda: `umjobesia, iesos locva vTqvaT, radgan aravin icis, xvalamde vicocxlebT Tu arao~. yovelTvis axsovda sikvdili.

RamiT, mosvenebis Jams, xSirad mesmoda, rogor loculobda iesos locvas an daujdomels kiTxulobda. vfiqrobdi xolme: `ki magram, ratom loculobs mama grigoli xmamaRla da ar fiqrobs Zmebze, romlebic isveneben?~ gasaWirisgan moZRvarma damixsna: `mama grigols ki ar RviZavs, ZilSi loculobs. gonebiT mTeli dRe locvis mdelozea. amitomac RamiT, Tumca sxeuliT isvenebs, guli misi moWarbebuli siTbosa da sulieri aRZvris gamo ar mSviddeba, RviZavs da bagesac iTrevs, romelic Seugneblad warmoTqvams sityvebs~.

amis mere udidesi aRfrTovanebiT vucqerdi, rogor aResruleboda Cems gmir Zmaze wminda ioane kibisaRmwerelis sityvebi: `Tu suli yoveldRe da moukleblad ganiswavleba uflis sityviT, es sityvebi masSi Zilis drosac aRweven, rac jildoa pirvelis gamo~. Cems didad RvTismoyvare Zmas marTlac SeeZlo Tavmdablad eTqva: `me mZinavs bunebrivi saWiroebis gamo, magram guli Cemi fxizlobs nametnavisagan siyvarulisa~. didi Rvawlisgan sxeuli gamoefita da iolad civdeboda. miuxedavad amisa, mas mainc ar zogavda, umZimes samuSaos asrulebda da yvela aucilebeli msxverplSewirviT sakuTar Tavs sZlevda.

roca esaubrebodi, arasodes TvalebSi ar Semogxedavda, dabla icqireboda. gaurboda yovelgvar zedmet sityvas da moxucebuli, dabrZenebuli beriviT

Page 26: nostalgiuri mogonebani

gansjida. cdilobda, mama ioakimes damsgavseboda. xSirad metyoda: rom icode, ra saganZuri gvyavs mama ioakime, sul masTan yofnas isurvebdio.

asec iyo, moZRvris kurTxeviT mTeli dRe mama ioakimes ar Sordeboda. mama grigoli, mama giorgi da mama ioanike Cveni skitis saukeTeso morCilebi iyvnen. es sameuli didad waremata sulier cxovrebaSi.

Є Є Єgavida sakmao xani. erTxelac, nasadilevs, moZRvarma xeli momkida da

kiriakonSi (skitis mTavar taZarSi) wamiyvana. maSin mama xarlampe iyo dikea (arCeuli meTauri skitisa, romlis movaleobaSi kiriakonze zrunvac Sedis). mama xarlampe wminda modestis kalividan iyo, romelic kiriakonis ukan mdebareobda. maTi saZmo oTxi mRvdelmonazvnisa da erTi berdiakvnisgan Sedgeboda da harmoniulad cxovrobdnen. Rirssaxsovar mama leontis kargi moZRvris saxeli hqonda. Zmebi perangebsa da Salis skufiebs keravdnen.

_ ai, Cemi morCili mogiyvane. gTxovs, siaSi Cawero, _ uTxra dikeas mama grigolma.

maSin Cvens skitSi 130-mde beri cxovrobda. muxli movidrike wminda anas saswaulmoqmedi xatis winaSe, davuCoqe dikeasac, romelic mTel skits warmoadgenda. aRelvebuli da gaxarebuli viyavi, Cemi saxeli xom siaSi Seitanes, wminda katalogSi, romelSic erT dros im cnobil Tu ucnob wminda mamaTa saxelebic iyo, axla `cxovrebis wignSi~ rom weria. aRTqmis dadeba da berad aRkveca mogvianebiT moxdeba.

amieridan yovel saRamos meti dafiqrebiT unda meRiarebina, dRis ganmavlobaSi rogor vicxovre, ra brZolebi da gulisTqmebi mqonda. moZRvari marigebda da Tavis gamocdilebas miziarebda, misi ZaliT vZlierdebodi da misi naTliT gavnaTldebodi. gulisa Tu gonebis arc erTi moZraoba ar unda damefara misgan. mxolod ase SeeZlo emarTa Cemi sulis xomaldi, rogorc kapitans, romelmac kargad icis gemis agebuleba, zRva da amindi, mogzaurobisas rom Sexvdeba.

erT diliT vxedav, mama ioakime tomris gadakeTebas apirebs, xan erTi mxridan Sexedavs, xan meoridan. mere dana aiRo da ori qveda kuTxe moaWra, sigrZeze orad gakeca da gadanakecSi kuTxe SeaWra. bolos damiZaxa da miTxra:

_ Senc igive gza unda gaiaro, rac yvelas gagvivlia. am `kostiums~ Cveni kalivis Zmebi aq mosvlidan pirvel eqvs Tves icvamen. mxolod eklesiaSi Tu moisxamen zemodan anaforas.

wamiT davibeni. amisTana `Sesamosels~ namdvilad ar movelodi! magram mama ioakimes yoveli sityva CvenTvis kanoni iyo. maSinve Camovicvi tomara da vTxove, makurTxeT-meTqi. momkida xeli da moZRvarTan wamiyvana. mama grigols Cems danaxvaze gaeRima.

_ es ra CamoucvamT SenTvis? _ mamao, tomris tarebis did pativs rom ar mohkleboda, ase imitom

SevmoseT. Tavis droze Cvenc xom vnetarebdiT am pativiT._ mixaria, Zalian mixaria, _ kmayofilebiT gaiRima mama grigolma, _

gisurvebT, es tomara TviTnebobisa da didebismoyvareobisgan ganTavisuflebaSi dagxmarebodes. es Cveni saZmos mier boZebuli erT-erTi saSualebaa, raTa kargi beri Seiqmna. axla ki momiaxlovdi.

moZRvrisgan kurTxeva didi Sinagani sixaruliT aviRe, rom neba momeca, amiT mainc mivmsgavsebodi Cveni kalivis Zmebs. xuT Tveze meti vatarebdi am tomaras Cvens kalivaSic da mis gareTac, mxolod RvTismsaxurebisas Tu wamovicvamdi anaforas.

Page 27: nostalgiuri mogonebani

Cveni kalivis samorCilo kanonis mixedviT, skvnili 6-jer unda Camogeloca da 60 metania aRgesrulebina. darRvevas verafriT gaamarTlebdi, seriozuli mizezic rom gqonoda.`beri, romelic dautevebs Tavis kanons, saerTo RvTismsaxurebaze ar midis da Tavs xorcis Wamis nebas aZlevs, ver ganiwmindeba da verc sulierad waremateba. iswavle, gulmodgined da Tanmimdevrulad Seasrulo davalebuli saqme. yoveli sityva, yoveli qmedeba sabero kriteriumiT gazome: isaubre, rogorc berma, icqire, rogorc berma, ijeqi beriviT, iare beriviT, saWmeli Wame, sasmeli dalie, ifiqre da iloce, rogorc berma~, _ xSirad mimeorebda pirvel xanebSi Cemi maswavlebeli mama ioakime, sanam es mniSvnelovani WeSmariteba mtkiced ar SeviTvise.

1938 wlis 20 oqtombers, wminda didmowame artemis xsenebis dRes, Cveni saZmo misive saxelobis kalivaSi wavediT sadResaswaulo locvaze. morCilis kabiT pirvelad gamovedi kalividan. wminda artemis kalivis berebs, moZRvars da morCils dResaswaulisTvis taZari sazeimod moerToT, iatakze vazis foTlebi moefinaT.

saRamos vaxSmad Camodges lokokinebi. mamebi magidas Semousxdnen. maT fermkrTal asketur saxeebs navTis lampa anaTebda. marTlac gulis Semmusvreli bunebrivi atmosfero iyo, romelmac momagona Zveli drois bermonazvnobaze wakiTxuli. aRfrTovanebuli vfiqrobdi, nuTu mec mivekuTvnebi am kurTxeul krebuls-meTqi. diax, es ukve realoba iyo.

protofsalmebi (mTavari mgaloblebi) iyvnen mama azarias morCilebi _ Zmebi ioane da amberki. mlocveli mRvdeli, monacvleobiT mgalobelni, kanonarqi, wignis mkiTxveli, eklesiarqi, wmindanisadmi sazeimo himnebi, Seucvleli mravalsaukunovani bizantiuri wesdeba mTawmindisa _ yvelaferi harmoniul mTlianobad ikvreboda.

bevri mama eziara wminda saidumloebebs. TiToeulma maTganma marjvniv da marcxniv muxlmodrekiT Sendoba iTxova, mere ki kankelis wminda xatebs eambora. saero trapezis Semdeg mamebi Tav-TavianT isiqastrionebs daubrundnen locviT RamenaTevni, abgamokidebulni, bednierni, raTa axali ZalebiT gaegrZelebinaT uxilavi brZola.

vvvmTawmindaze Cemi pirveli zamTaric dadga wvimebiT, qariSxlebiT, TovliT.

Rumels ar vaqrobdiT. me SeSis Cexva mqonda davalebuli. mas Sors vamzadebdiT, mogvqonda da kalivis gverdiT vawyobdiT. mama ioakimem SeSis gadmotanis martivi xerxi moifiqra _ kalivaSi momavlebi roca im adgils CamouvliT, xels erTi iRlia SeSa gamoayoleTo.

sastiki zamTris miuxedavad ganrigi ar Segvicvlia. bizantiuri droiT eqvs, `eriskaculi~ droiT ki _ Ramis Tormet saaTze (aTonis mTaze dResac bizantiuri dro `mefobs~, romelic mzis Casvlidan aiTvleba da wlis ganmavlobaSi icvleba) senakis karze gvikakunebda amisTvis dadgenili Zma da xmamaRla ambobda: `locviTa wmidaTa mamaTa CvenTaTa...~ es niSani iyo gaRviZebisa. im wuTsve gadaviZrobdiT sabans da wamovdgebodiT, viTarca sulieri saguSagos meomarni, viTarca locvis ebgurni. mTliani samonazvno samosiT SemosilT gveZina, rogorc mcvelebs, darajobis Jams rom elian. wamodgomisTanave xelT vipyrobdiT skvnilebs da keliebSi viwyebdiT `kanonis~ Camolocvas, romelic erTi saaTi grZeldeboda. `saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa, ufalo ieso qriste, Zeo RmrTisao, Segviwyalen Cven~ _ ase viwyebdiT samyaroSi yvelaze Zlieri da yvelaze tkbili locvis

Page 28: nostalgiuri mogonebani

warmoTqmas. garkveuli raodenobis skvnilis Camomarcvlis mere vityodiT: `yovladwmindao RvTismSobelo, gvacxovnen Cven~.

SuaRame mogvaswrebda xolme gonebiTa da guliT yovladwminda sameba, erTarseba RmerTis madidebelT, Cven da aTonis yvela monastris berebs. axalbedebs gansakuTrebiT Zili ebrZvis da misi Zleva Znelia. Tavidan SromiT daqanculi sxeuli Znelad eTanxmeba sulis survilebs, magram bolos misi morCili xdeba TviT zamTris autanel RameebSic ki.

rac Seexeba Cemi kanonis xarisxs, maxsovs, maSin amaSi cotaTi win waviwie: jer kidev mcirediT vgrZnobdi qristes gverdiT yofnas.

_ CemSi RmerTs ver vgrZnob, _ SevCiodi moZRvars. _ jer adrea, Svilo, _ mamSvidebda mama grigoli, _ gaivlis dro, SesaZloa

wlebic, sanam RmerTi nugeSiscemisa da sitkboebis wveTebs gagemebs. xom wagvikiTxavs mamaTa nawerebSi, rom rCeuli sulis adamianebi sulieri brZoliT da cremliT gamoiTxovdnen am nugeSiscemas, am saRmrTo moxilvas. isini amas ufro mxurvale surviliT eZebdnen, didi vaebiT, unugeSod, ise, rogorc werda wminda simeon axali RvTismetyveli Tavis himnSi.

zaris xmaze taZarSi, ciskris msaxurebaze SevikribeT da erTad aRvuvlineT RmerTs madlierebisa da didebismetyvelebis himnebi: `cxedrisagan da Zilisa aRmadgine me, ufalo, goneba da guli Cemi gananaTlen da bageni Cemni aRaxven galobad Senda, wmindao samebao: wminda xar, wminda xar, wminda xar Sen, RmerTo...~, `Zilisagan aRdgomili gmadlob Sen, wmindao samebao, rameTu mravlisa saxierebisa da sulgrZelebisa SenisaTvis ara ganrisxen Cem uZRebsa da codvilsa zeda...~

`uxrwnelisa~ da zogierTi locvis Semdeg dasrulda SuaRamiani _ pirveli nawili Cveni msaxurebisa, mas ciskari mohyva. eqvsfsalmuns Cveulebisamebr moZRvari kiTxulobda, roca is ar iyo _ mama ioakime. eqvsfsalmunebisas mxolod kandelebi anaTebdnen mqrqalad kankelis wminda xatebs. Cvens ciskars hqonda yvela elementi mTawminduri wesdebisa. fsalmunisa da dRis kanonebs mohqondaT CvenTan RvTaebrivi azrebi. `aqebdiTas~ da didebismetyvelebis sagaloblebis Semdeg Jamnebi ikiTxeboda, Semdeg ki RvTismSoblis kanoni, akaTisto.

kanonis wakiTxvis mere Tu raime mizezis gamo CvenTan aravin eziareboda, viRebdiT antidors da nakurTx wyals, veamborebodiT moZRvris marjvenas da amrigad ganaxlebulni vxvdebodiT axal dRes.

Cven Cveulebisamebr yoveldRiurad veziarebodiT xolme. ra Tqma unda, saRmrTo liturgia am dros ar aResruleboda, radgan RvTismoSiSma mama ioakimem moZRvars sTxova da manac kurTxeva misca mRvdlobis datevebisa. ase iqceoda bevri mTawmindeli mRvdelmonazoni: isini Rrmad SeigrZnobdnen mRvdlobis simZimes, saSinel samsxverplos winaSe ramdenimewliani msaxurebis Semdeg cxovrebis darCenil wlebs atarebdnen, viTarca ubralo monazonni.

mama ioakime diliT, locvis Semdeg, ubralod Caicvamda olars da gvaziarebda wminda ZRvens, uflis xorcs, romelic yovelTvis inaxeboda wminda trapezze.

amgvarad, Cveni TiToeuli dRe `srulyofili~ iyo da sulier brZolaSi ganileoda. Cveni sulieri cvlileba iyo mama ioakimes ganuwyveteli zrunvis sagani. TandaTan ufro macvifrebda Rvawli mama ioakimesi, simkacre moZRvrisa da simtkice ZmaTa. wesad gvqonda, yovel kvira dRes RamisTevis locviT SevxvedrodiT. dauviwyari darCa CemTvis es wminda locvebi. marjvniv mama grigoli galobda, rogorc SeeZlo, marcxniv ki mama ioakime, Cvenc vexmarebodiT. me mama grigolTan erTad vgalobdi gamokrefil fsalmunebs.

Page 29: nostalgiuri mogonebani

diliT ki romelime sxva kalivaSi, sadac mRvdeli hyavdaT, mivdiodiT saRmrTo liturgiaze.

magram xSirad CvenTan modioda Cveni moZRvari mama qristefore. saRmrTo liturgias aRvavlendiT, romelzec viRebdiT saRmrTo margalits, cxovrebis purs. Cveni moZRvari mkacri mosagre gaxldaT, Zalze cota xans eZina, mcires Wamda. Seubraleblad imonebda Tavis sxeuls.

erTxel, ciskari dasrulda da saRmrTo liturgia unda dawyebuliyo, silis gawvnis xma momesma. avwrialdi, mimovixede, magram danarCen Zmebs SfoTis araferi etyobodaT. moZRvarma mkacrad agvikrZala wirvis dros taZarSi laparaki, amitom sxva droisTvis gadavde SekiTxva. man SeamCnia Cemi SeSfoTeba da maniSna, davwynarebuliyavi. Sua wirvisas meored momesma silis gartymis xma.

mogvianebiT moZRvars vkiTxe, ras niSnavda yovelive. man mSvidad mipasuxa:

_ mama qristefore msaxurebis Jams, roca grZnobs, rom eZineba, siliT Tavs ifxizlebs. cdilobs, srulyofilad emsaxuros RmerTs, mTeli suliT da mTeli sxeuliT. sakuTar Tavs am principidan gadaxvevas ar apatiebs. amisTvis gamoZebna es mtkivneuli, magram praqtikuli da Sedegiani xerxi.

miuxedavad amisa, mama qristefore sxvebis mimarT siyvaruliT iyo aRsavse. roca vinmes xvdeboda, Cveulebrivi misalmebis nacvlad, muxls iyrida da miwamde scemda Tayvans. Tavidan aman Zlieri STabeWdileba moaxdina Cemze. usazRvro iyo misi simdable.

erTxel, diliT, roca kalivis ezoSi visxediT, karebze viRacam daakakuna. vinme glaxaki eriskaci daxmarebas iTxovda. mama qristeforem miirbina masTan da muxli moudrika. Zalze ucnaurad meCvena! roca glaxaki wavida, mama grigolis kurTxeviT mama qristefores vkiTxe, ase ratom moiqeciT-meTqi. atirda da amis TqmaRa moaxerxa _ Svilo, is xom uflis Zma ariso...

aseTi moZRvris gverdiT yofna CvenTvis RvTis fasdaudebeli saCuqari iyo. is krebda da gadaswerda xolme wminda mamaTa nawerebs. xSirad mogviyrida Tavs da wagvikiTxavda raimes Tavisi mravalwliani gamokvlevebidan. da Cvenc vsvamdiT `cxovel wyals~ mamaTa fiqrebisa da gamocdilebis wyarodan.

vvvgarkveuli drois Semdeg mama grigolma ganbWo, rom damidga berad

aRkvecis Jami. daviwye mzadeba am didi movlenisTvis. Cems mosvlamde skits didi lavrisgan (romelsac is emorCileboda) hqonda privilegia, romlis mixedviTac berad aRkvecas yovelTvis ar uTanxmebdnen lavras. magram im periodSi lavram wminda anas skits es privilegia waarTva. agioanelebma Tavidan uari Tqves lavris gadawyvetilebis aRsrulebaze da maTi uari abrkolebda Cems berad aRkvecas. maSin mama grigolma daxmareba sTxova aw gansvenebul monazons, antoni mustaqss, romelmac moagvara es sakiTxi. amgvarad, 1940 wlis 14 oqtombers aRmkveces monazvnad Rirsi aTanases erimitirionSi. cnobilia, roca Rirs mamas dasveneba undoda, aq modioda xolme. Cems berad aRkvecas mTeli saZmo daeswro. gadamwyveti dRe iyo CemTvis, morCilis cxovrebidan didsqemosani monazvnis cxovrebaSi gadavdiodi. magram maincdamainc ar mixaroda, radgan monastersa da skits Soris daZabulma urTierTobam neba ar momca, Cems sayvarel kalivaSi aRvkveciliyavi berad.

Tavi 9. Cveni skiti

Page 30: nostalgiuri mogonebani

Cveni kalivis qvemoT mdebareobda wminda evstaTes saZmo, romlis moZRvari gaxldaT mama antoni, RvTismoSiSi da Tavmdabali beri, romelic Tavis kalivaSi iyo dayudebuli or morCilTan _ xorcieladac ZmebTan erTad da Tavs xelsaqmiT irCenda. isini ise cxovrobdnen, TiTqos ar arsebobdnen, iyvnen mdumareni da mlocvelni.

cota zemoT, mTasTan ori qserokaliva iyo. erT-erT maTganSi mama arsen mewinde cxovrobda. warmoSobiT akarnanis raionidan gaxldaT. matylisgan perangebsa da windebs qsovda. Cemi moZRvari mas pativs scemda, martoxelas exmareboda yoveli SeWirvebis Jams. monazvnur cxovrebaSi friad gamocdili iyo. naTeli saxe hqonda, rom ityvian xolme, `mariliT Sezavebuli~. adamianebSi did pativiscemas iwvevda. xSirad, roca skitSi Camodioda, Cvenc mogvinaxulebda. vucqerdi aRfrTovanebuli. is msxmoiare xes hgavda, saTnoebaTa da bermonazvnuri gamocdilebis nayofiT daxunZluls. Tvalebidan cecxli gamohkrToda. TeTrwverosani axalgazrdulad gamoiyureboda. yovelTvis mxiaruli iyo da iRimeboda.

_ patara bero, _ xSirad metyoda xolme, _ Sen axla Seudeqi gzas, ecade, sagzali ar dakargo. eg gza, romelic airCie, cicaboa, savalad Zneli. mtkiced unda idge, rom ar Camovarde. CaebRauWe moZRvris marjvenas, is iqneba Seni dasayrdeni.

moZRvari xSirad matanda masTan saWmels. is marto cxovrobda da saWmels arasodes imzadebda.

meore qserokalivaSi moRvaweobda mama elefTeri Tavis morCilebTan paxumTan da aqilesTan erTad. mama elefTeri bavSviviT umanko iyo. qristes sityvebi rom gavimeoroT, is `moiqca~ da `bavSviviT gaxda~. es saTnoebebi Tavis morCilebsac gadasca. amgvarad, maT saZmoSi adreulqristianuli `gulis ubraloebis~ atmosfero sufevda. samive bers erTi suli da erTi guli hqonda. maT saxeebze asaxuliyo qristesmosavi siyvaruli da siTbo.

Cveni kalivis cota zemoT mdebareobda uflis feriscvalebis kaliva, sadac skitis `eqimi~ mama artemi Tavis morCil or `sanitarTan~, mama oqropirTan da mama iliasTan erTad cxovrobda. mama artemi Cinebuli praqtikosi eqimi gaxldaT. mas hqonda diplomi, romelsac iZleva cxovrebiseuli gamocdileba da adamianis WeSmariti siyvaruli. roca romelime mama avad xdeboda, is mas gansacvifreblad zust diagnozs usvamda da saWiro wamals aZlevda. magram gansakuTrebuli warmatebebi mas qirurgiaSi hqonda. mama artemis samedicino xelovnebiT yvelanairi iara SuSdeboda. lanceti da misive momzadebuli malamo, romelsac Tan locva axlda, saswaulebs axdenda. mcire xanSi mas mTawmindis iqiTac gauvarda saxeli. kasandriis soflebis avadmyofebi masTan daiarebodnen. wminda anas skiteli `eqimi~ Tesalonikis jandacvis samsaxurSic miiwvies misi Terapiuli da qirurgiuli meTodebis gasacnobad. Caacves TeTri xalaTi da erT avadmyofs gaukeTa operacia. mama artemma Tavisi yvela meTodi gamoiyena da imgvari warmateba xvda, rom oficialurad darTes neba, mTawmindeli berebisTvis qirurgiuli daxmareba aRmoeCina. mama artemis siyvarulis da xelovnebis Zala mec gamovcade _ man operacia gamikeTa da erTi didi xnis Seuxorcebeli iara momiSuSa.

karconesebis krebuli oTxi xorcieladac Zmisgan Sedgeboda. maTi moZRvari iyo ufrosi Zma _ mama gabrieli. mis azrs yovelTvis didi wona hqonda skitisTvis saWirboroto sakiTxebis gadawyvetaSi. karconesebis sulier ojaxSi mkacri cxovrebis wesi da, imavdroulad, yvelas mimarT dauleveli siyvaruli sufevda. maTma kalivam Tavisi stumarTmoyvareobiT Secvala kiriakoni (aTonze stumrebi, Cveulebisamebr, saxldebian xolme arqondrikSi, romelic skitis mTavar taZarSi _ kiriakonSia), Tuki maTTan vinme rames SeWamda, arasodes daaviwydeboda misi gemo.

Page 31: nostalgiuri mogonebani

isini gansakuTrebuli xatmwerebi iyvnen, maTi xelovneba ganTqmuli iyo mTel saberZneTSi. yvela Zma namdvili beruli cxovrebiT cxovrobda, iyvnen peleponesurad guluxvni. warmoSobiT mesinis arfaridan iyvnen. STambeWdavi iyo yvelasTvis maTi saqcieli, oTxma Zmam erTdroulad datova amsofliuri sikeTe, mamis _ qalaqis Tavis saxli da aTonis mTis mkacri cxovreba arCia!

isini uamrav stumars abraamisebr maspinZlobdnen. rogor advilad vcdebiT, roca garegnobis mixedviT vsjiT da ara WeSmaritebiT, rogorc amas gvaswavlis saxareba. roca am Zmebs axlos gaicnobdi, ixilavdi maT mkacrsa da sworad moRvawe berul cxovrebas. amis TvalsaCinoebisTvis ambavs mogiyvebiT:

erTxel moZRvarma samorCilo saqmeze meore Zma, mama serafime gagzavna. mas kalivaSi navmisadgomidan ori tomara unda amoetana. mama serafime daeSva qvemoT, navmisadgomisken. cicabo aRmarTze orjer rom ar asuliyo, gadawyvita, orive tomara, TiTo _ 50-kilogramiani, erTad amoetana, mokled, rogorc xalxi ambobs, erTi gasroliT ori kurdReli moekla. moZRvarma zemodan dainaxa, Cairbina, Sua gzaze daxvda da usayvedura: _ gana ar giTxari, TiTo-TiTo amoitane-meTqi? mama serafimem Tavis marTleba daiwyo, magram moZRvarma gaaCera da uTxra: _ datove erTi tomara aq, meore ki navmisadgomTan Caitane. mere amodi da kalivaSi jer es tomara amoitane, mere ki meore. SemdgomSi ise moiqeci, rogorc gTxoveno. `makurTxe, mamao~, _ uTxra mama serafimem da morCilebis Sesasruleblad gaiqca. man kargad icoda, rom monazonma morCileba zedmiwevniT unda Seasrulos. aseTi iyo karconesebis simarTle!

aTonze Cemi yofnisas mTawmindis zogierTma monasterma gadawyvita, Tavis navmisadgomamde gza mieyvana. vgoneb, am faqtis gavleniT Cvenma dikeam (skitis arCeuli ufrosi) mamebis sabWos hkiTxa, _ Cvenc xom ar SevakeToT skitis gzao.

wamodga mama gabriel karconesi da mtkiced ganacxada: `Cveni skitis es Tavbrudamxvevi da Zneladgasavleli bilikebi daexmarnen Cvenamde mcxovreb mamebs, rom masze siarulisas oflTa Rvris, Rvawlis simZimis gamoisobiT mieRwiaT siwmindisaTvis. amitom Rvawlis Semsubuqebas nu vecdebiT, Tuki maT kvalze siaruli gvinda~.

yvela erTxmad daeTanxma mama gabriels. TiToeulma maTganma paterikidan raime istoria an swavleba gaixsena. erTma wminda paxumi didis cxovrebis epizodi mouTxro mamebs: `udabur, eklian adgilas cxovrobda wmindani. SeSis mosatanad wasuls eklebi fexebs ukawravda, radgan fexSiSveli dadioda. magram ixsenebda Cveni macxovris jvarze milursmvas da amiT gansacdelebs daiTmenda~. meorem ki efrem asuris sityvebi gaixsena: `avadmyofobis Jams tkivili keTilad daiTmine, rom SeZlo gaeqce sxva (jojoxeTis) tkivilebs~. sxvam ki amba isaias naTqvami gaimeora: `Seiyvare yvelanairi boroti gansacdeli da Seni vnebebic dacxrebiano~. meorem ki kiTxvas `ra aris beri?~ amba ioane mmarxvelis sityvebiT upasuxa: `beroba Rvawlia, radgan beri yovelTvis Sromobs~.

gzebis mosworebis sawinaaRmdegod sxva mosazrebebTan erTad gaixsenes da isaubres maradisobis perspeqtivebze, drois ulmoblobaze. `Cven, mas Semdeg, rac berul cxovrebas SevudeqiT, virwmuneT, rom Cveni keliis mesakuTreni ki ara varT, aramed erTgvarad stumarni da damqiravebelni im dromde, vidre sikvdilisa da sicocxlis ufali inebebs, dagvtovos am miwieri gadasaxlebis adgilas, raTa met sinanuls miveceT da ganviwmindoT. amitomac mravali Cvengani gaurbis mcire ramis Secvlasac ki

Page 32: nostalgiuri mogonebani

keliaSi, radgan winamorbedTagan miRebuls uwmindes saganZurad vTvliT da aseTive gvsurs gadavceT memkvidreebs.

amgvari azriT vucqeriT Cvens kalivas, skits da mTlianad aTonis mTas. yvelaferi es CvenTvis uZvirfases saganZurs da mamaTa namemkvidrals warmoadgens, wmindasa da xelSeuxebels. is, rac gvwams Cvens keliasTan dakavSirebiT, aTasjer metad gvwams da gvjera, roca saqme mTawmindas da Cvens skits exeba rogorc sulierad, ise fizikurad: Cven ar varT misi mepatroneebi da aq ramis Secvlis ufleba ar gvaqvs.

roca mTawmindisken gamoveSureT, ase Tu ise vicodiT, aq ra sirTuleebi Segvxvdeboda. miuxedavad amisa, sixaruliT da moSurneobiT wamovediT. cxovrebis pirobebis Semsubuqebasa da sikeTeebze rom gvefiqra, rasac moklebulia oflis usasrulo mdinareebiT ganwmendili es kurTxeuli miwa, maSin aq ki ar unda movsuliyaviT, aramed Cvens samSobloSi arsebul savaneTagan erT-erTSi davsaxlebuliyaviT, sadac gzebic aris da cxovrebis xelsayreli pirobebic. Cven sakuTari nebiT avirCieT mTawminda da vfiqrobT, mcirediTac ar SeiZleba SevcvaloT saukuneebis manZilze Camoqnili sulieri wyoba da misi garegnuli gamoxatuleba cxovrebis gasaioleblad~.

amgvari dasabuTebis Semdeg gadavwyviteT, SegvenarCunebina Cveni skitis tradiciuli saxe da Zveleburad gangvegrZo cxovreba.

skitis kiriakonidan mcired aRmosavleTiT mdebareobda ori Cinebuli saZmo: mama xarlampesi da mama Teodosisa. erTimeoreze ukeTesni iyvnen. amis garda orive beri xorcieli Zmebic iyvnen.

mama Teodosi iyo seriozuli ganmsjeli, mciredmosaubre, maRalsulieri. sanam wminda anas skitSi movidoda, udabnoSi cxovrobda. aseve etyoboda, rom gonier locvas muSakobda. liturgiaze iyo didad TavdaWerili, kargi mosaubre, aRsavse siTboTi da siyvaruliT. igi gaxldaT skitis mtkice dasayrdeni. Tavisi kanonis Camolocvisas Rameebs tirilsa da godebaSi atarebda da amiT gamoiTxovda RvTis mowyalebas. misi didi survili iyo, sicocxle mTawmindaze, Tavis kalivaSi daesrulebina, razec loculobda kidec. erTxel mTawmindis gareT yofnisas hepatitiT daavadda. igrZno sikvdilis moaxloeba da axloblebs mTawmindaze dabruneba sTxova, rasac eqimebi ewinaaRmdegebodnen.

skitis navmisadgomidan kalivamde mama Teodosi mamebma sakaciT aiyvanes, sadac erTi Tve kidev icocxla da RvTis didma madlierma suli Tvisi ufals Caabara. mama xarlampes saZmoc maRalsulieri xalxisgan Sedgeboda. mama xarlampe mdumare da Tavmdabali beri iyo, Rirseuli gamgrZelebeli kalivis tradiciebisa. mas morCilebdnen mama isiqi diakvani, mama sofrone, morCili dimitri da mama danieli, romelic im periodSi erSi imyofeboda. xelsaqmed sabero skufiebis qsova hqondaT. maT cxovrebis iseTi mkacri ganrigi hqondaT, rom xSirad uWirdaT maTTan meored stumroba. mama xarlampes saZmodan umetesoba ukve gardaicvala. dae, maTi locvebiT Segviwyalos ufalma.

jvari patiosanis kalivaSi did sulier Rvawls eweoda aTze meti kacisgan Semdgari saZmo. mkacri tipikoni hqondaT. maTi xelsaqme xatwera iyo. SeumCnevlad cxovrobdnen navmisadgomTan. iSviaTad Tu movkravdi Tvals romelime ufros Zmas, romelsac mudam asakiT umcrosi Zma ioanike acilebda xolme. saZmos erTi navi hqonda, romliTac Tevzs iWerdnen kalivis saWiroebisTvis. zRvis is nawili, CrdiloeTiT rom akravs mTawmindas, mdidaria TevziT. esec xom RvTismSoblis kurTxevaa.

Page 33: nostalgiuri mogonebani

mama ioanike axalgazrda beri iyo, ocdaxuTiode wlisa, seriozuli da mdumare. gegoneboda, didad gamocdil bers xedavdi. sityvasac ver daac-deninebdi bageTagan. rogorc ki morCeboda samuSaos, navs kldes miadgamda da skitis aRmarTs auyveboda. uneblie gancvifreba gipyrobda masTan Sexvedrisas, am mravali niWiT dajildoebul ymawvilTan, romelmac moZRvris SemweobiT qristes miuZRvna yovelive. misi saxe dauviwyaria CemTvis. mama ioanikes dari moRvaweni iyvnen saZmos sxva wevrebic, magram isini arasodes scildebodnen TavianTi kalivis sazRvrebs. mama ioanikem axalgazrdam Seisvena, ocdarva wlisa Tu iqneboda. ufalma ineba da adreve mouwoda TavisTan. srulma morCilebam da kalivis mkacrma cxovrebam Seuryia janmrTeloba da naTeli adgili ganukuTvna saukunod zeciur sasufevelSi. Segviwyalos ufalma misi wminda locviT.

mama gabrieli ki skitis mewisqvile gaxldaT. roca wisqvilSi xorblis dasafqvavad axalbeda beri mividoda, ixmobda da mxurvaled etyoda: `bero, fxizlad adevne Tvali Sens qalwulebas, yoveldRe Seevedre RvTismSobels, daicvas igi. qalwulebis gareSe, aba, rogor SevalT samoTxeSi?~ mas dabali da Taviseburi xma hqonda, yursac aklda, amitom mTeli ZaliT yviroda da misi susti xma gansakuTrebulad didebul JReradobas iZenda.

zRvasTan mama egnates saZmo cxovrobda. TiTqmis yvela Zma qiosidan iyo. saocari gaxldaT maTi RvTismoSiSi asketizmi. mamebi: mina, oqropiri, xarlampe da kidev ori-sami beri mondomebiT, moTminebiTa da morCilebiT Sromobdnen, rom gadaesxvaferebinaT TavianTi kldovani kaliva. TavianTi sulebis aRorZinebazec zrunavdnen, raTa ufali mieRoT.

cota moSorebiT, kiriakonidan dasavleTiT, wminda samebis kaliva mdebareobs. aq ori beri cxovrobda: mama petre da mama andria. erTxel Cems aw gansvenebul moZRvarTan erTad am kalivas CavuareT. mama petre aivanze ijda, raRacas kemsavda da mzis madlmosili sxivebiT Tbeboda.

_ xedav am bers? _ SemekiTxa moZRvari, _ ici, ras akeTebs? saidumlod aRasrulebs siyvarulis saqmes _ Zmebis windebs agrovebs; Sua zamTarSic ki Camojdeba aivanze, loculobs da gansacvifrebeli ostatobiT kemsavs maT. Tanac ar dagaviwydes, ukve oTxmocdaTxuTmets gadaabija. yvelaze gansacvifrebeli ki isaa, rom malulad iRvwis, ar surs, `marcxena xelma icodes, ras akeTebs marjvena~. me es ambavi erTi berisgan Sevityve, romelsac windebs ukemsavda.

amba mose Savi momagonda, romelsac iseTi siyvaruliT aRvseboda suli, rom ukuni Camowveboda Tu ara, yvela Zmas wylis WurWels uvsebda. cxadia, es saqme Zalze damqancveli iyo. axla, roca am striqonebs vwer, vmadlob ufals, rom sakuTari TvaliT vixile Cems Tanamedrove berTa saqmeSi gamovlenili amgvari siyvaruli.

wmindans ubraloeba gamoarCevs. ubraloeba SeeZina mama dionisesac. TiTqmis bavSvi movida mTawmindaze. kargi moZRvari gaxldaT, naTeli gonebiTa da wrfeli guliT. locvam da cremlma, marxvam da TiTqmis dayudebulma cxovrebam gaakeTilSobila igi. erTxel moZRvarma masTan misaxmareblad gamgzavna. roca sadilobis Jamma moawia, mama dionisem sufrasTan mimiwvia, erTad vitrapezoTo, _ SemomTavaza. uari vuTxari didsulovan mipatiJebaze. rTuli mdgomareobidan rom gamoveyvane, Cems moZRvarTan morCili gagzavna sakiTxavad, makurTxebda Tu ara, maTTan erTad metrapeza. mama grigols uyvarda da did pativs scemda mama dionises, amitom sixaruliT damrTo neba.

trapezobisas erTi Zma wigns kiTxulobda. Zalze saintereso sakiTxavi gaxldaT. aw gansvenebulma moZRvarma wakiTxulis ganmarteba moisurva, magram ise aRelda, rom cremlebi waskda da aqviTinda. bolos trapezi datova

Page 34: nostalgiuri mogonebani

da Tavis senakSi ganmartovda. verc motrapezeni davrCiT gulgrilni mosmenilis mimarT, SegvZra mama dionises gulCvilobamac da ra gasakviria, rom Cvenc tiriliT gavuyeviT moZRvris kvals. Rirssaxsovaro mama dionise! vin Seavsebs im sicarieles, Cvens skits rom dautove?

skitis Crdilo-aRmosavleTiT ori kaliva mdebareobda: mama ioseb moZRvrisa da mama konstantinesi. isini kldeze mieSenebinaT da saxifaTod gadmokidebuliyvnen Cveni skitis Tavze. erTimeores ejibrebodnen mkacri da gankrZaluli bermonazvnuri tipikoniT. iq mosagre mamebi saxlobdnen. maTi marxva, locva da WirTaTmena gvacvifrebda. ufro ki gvakvirvebda axalgazrda berebis Tavis uaryofa da heroizmi.

Cveni skitis CrdiloeTiT metyave mama xarlampe cxovrobda, Semkobili yvela saTnoebiT, rac ki SeiZleba moimuSakos moRvawe berma. asketurma cxovrebam, mdumarebam, gulgrilobam miwieri sagnebis mimarT, gulmodgine zrunvam Tavisi morCilebis `RvTismieri srulyofisTvis~ daayena is Cvenze maRla. axla, roca am mogonebebs vwer, mama xarlampem Tavisi nayofieri cxovrebis mimwuxrs miaRwia.

erTaderTxel viyavi mama xarlampes kalivaSi, fexsacmeli mivutane SesakeTeblad. ijda da TavCaRunuli xelsaqmobda sadgisiT, kanafiT, mewaRis daniT. Sevedi. muSaobas ganagrZobda, arc Semouxedavs da sityvac ar uTqvams. mivxvdi: locvasa da myudroebaSi cxovrobda, Tavisi idumali mdumarebisas mTeli arsebiT ufals SeerTeboda. sruliad ver grZnobda, ra xdeboda mis irgvliv. movelaparake mis gverdiT momuSake morCils da Cems kalivaSi davbrundi. STabeWdileba moZRvars gavuziare. mipasuxa: Svilo Cemo, mama xarlampe Cveni drois berebs ar miekuTvnebao!

skitis zeTsaxdelis zemoT, kalivaSi, mama kirile moRvaweobda Tavis morCilTan, Tu mexsiereba ar mRalatobs, mama eqvTimesTan erTad. mama kirile mkacri beri iyo. moZRvrisgan gamigonia, manamde iq mama kesaria cxovrobdao. misi aRsasruli sagulisxmo iyo skitis cxovrebaSi. gardacvalebamde ramdenime dRiT adre sawols mijaWvulma yvirili iwyo _ skitis berebs daxmarebas sTxovda. raRac saSineli sneulebac gamoaCnda _ kiseri ise gausivda, Tavi tanisgan aRar ganerCeoda.

SeSfoTdnen mamebi. cdilobdnen, rogorme aexsnaT es ucnauri ambavi, TiToeuli beris gardacvaleba xom didad mniSvnelovani iyo maTTvis. icodnen, rom mama kesaria Zalze Semwynarebeli moZRvari iyo, Tumca ganusjelad mimtevebeli. yoveli aRsarebis miRebis Semdeg, Cveulebisamebr, ambobda: `migiteveb codvebs da Cems kiserze viRebo~. amgvarad, misi didad samwuxaro gardacvaleba berebma RvTis gangebad miiCnies _ ufalma ineba, avadmyofobiTa da tkiviliT ganewminda moZRvris sulio.

Cvens skitSi 54 kaliva iyo. maTSi umeteswilad ori an meti beri iRvwoda. ramdenimeSi Tu cxovrobda TiTo mama. gavixseneb martodmcxovreb moxucebul berebs mama samuelsa da mama bikentis.

pirveli TiTqmis mTel dros kalivaSi Caketili atarebda, sul ramdenjerme Tu meyoleba nanaxi. es ki did movlenad iTvleboda. rogor arsebobda, ras Wamda, cxovrebis rogori wesi hqonda _ ucnobi darCa. sxva berebTan urTierTobas gaurboda. bevri mas did asketad da moRvawed Tvlida, Tumca sxvebi fiqrobdnen, aseTma cxovrebam xiblSi Caagdoo.

mama bikentis ki bunebrivi ubraloeba hqonda. sadac unda yofiliyo, yvelgan xmamaRla loculobda: gzaSi, kiriakonSi Tu sxvebTan Sexvedrisas. `macxovne me, RvTismSobelo, macxovne me, Semiwyale me!..~ _ xSirad gvesmoda misi locva. mama bikentis xmaSi tkivili da brZola igrZnoboda, TiTqos sityvebi daWrili mkerdidan amosdioda. misi tkiviliT aRsavse SeZaxili wminda makaris brZnul sityvebs gaxsenebda: `Tu suli godebs da RmerTs SehRaRadebs, ufali

Page 35: nostalgiuri mogonebani

sulier moses ugzavnis, romelic mas eviptelTa monobisgan daixsnis. magram amisTvis suli unda godebdes da ufals xsnas SesTxovdeso~. gamudmebiT cxonebaze fiqrobda da es iwvevda mis sulier mwuxarebas. roca vinmes Sexvdeboda, misalmebis (`gvakurTxe, mamaos~) Semdeg Tavisi mkveTri aqcentiT (is kapernisis mxaridan iyo) ekiTxeboda: `ras ityvi, mamao, vcxondebiT?~ sxvas arafers ityoda, sxva araferi awuxebda. Tavisi krZalulebiT efrem asurs daedareboda. `macxovne me, RvTismSobelo!..~ _ iTxovda da TvalTagan cremli mdinaresaviT sdioda. `nu damiteveb me, rom warvwymde. aq sul bavSvi movedi Seni didi siyvarulis gamo. macxovne me, RvTismSobelo, macxovne me...~ Sromobda Tu gzas adga, SeuCerebliv Sestiroda deda RvTisas...

mama bikentis wrfel gulSi RvTismSobeli saxlobda Tavis ZesTan erTad. es qviTini, es cremlebi, rogorc me momeCvena, masSi gamouTqmel wminda sixaruls Sobda. SemdgomSi yovelTvis mainteresebda da vkiTxulobdi xolme, rogor cxovrobda es dalocvili adamiani. vidre sikvdilamde Turme isev ise loculobda _ qviTiniT da vaebiT. rogorc Zmebma karconesebma miTxres: misi sikvdili iyo gardacvaleba Rirsi mamisa, cremliani locvis gmirisa.

Zmebi karconesebis zeviT, Cveni kalivis siaxloves, wminda mociqulTa kaliva iyo, sadac ori sulkurTxeuli adamiani saxlobda: mama anTimozi da misi saZmos erTaderTi wevri mama ieroTeosi. orive samocs gadascileboda. didebuli mgalobelni gaxldnen. magram Cven gvacvifrebda upirvelesad mama ieroTeosis siyvaruli da morCileba Tavisi moZRvrisa. TavianTi galobiTa da didi RvTismoSiSebiT isini gansakuTrebul elfers sZendnen RamisTevis locvebs. dauviwyaria CemTvis maTi xateba!

kiriakonis qvemoT, amaRlebis kalivaSi, mama nikoloz kviprelis saZmo locviTa da SromiT iRvwoda. morCilad hyavdaT mama ioane da Zmebi _ petre, eqvTime da abraami. am kalivaSi adre Rirsmowame nikodimossac ucxovria. Rirsi mama Turqebis batonobisas ewama.

am kalivis mezoblad patriarqis kaliva iyo. es saxeli aq patriarq kirile V yarayalosis moRvaweobis Semdeg daerqva. im dros ki, romelsac Cven aRvwerT, kalivaSi xuTi-eqvsi mama ganmartoebuliyo. TavianT winamorbedTa darad, isinic keTil RvawlSi ganlevdnen sicocxles.

kiriakonis zeviT mdebareobda mama meletis kaliva, romlis saZmos wevric gaxldaT mTawmindaze cnobili protofsalmi mama oqropiri.

yovelTa wmidaTa kalivaSi, jvari patiosanis kalivis qvemoT, sami RviZli Zma iRvwoda: serafime, oqropiri da grigoli. samive mkacri beri iyo, iseve rogorc sxva skitebis mkvidri mamebi. maTi kalivis zemoT Cinebul moZRvarTan, mama neofitesTan erTad cxovrobda mama aRaTangelozis saZmo. am saZmos wevri beri skitis mdivani gaxldaT. am kalivebs Soris mdebare mama azarias kalivaze ki ukve mogiTxreT.

erTxel navmisadgomidan kalivaSi mimavals yvirili momesma. Canda, rom orni Cxubobdnen. male zRvidan moSorebiT, SemaRlebulze wyaros wylis did sacavs mivadeqi. beri, mama p-e da eriskaci menave erTmaneTs lanZRavdnen. kargi araferi moxdeba-meTqi, gamielva da menavem yovladwminda RvTismSoblis saxeli Seuracxyo. ganrisxebulma berma xeli staca menaves, wyliT savse ormoSi Caagdo da miaZaxa: _ Se aramzadav, RvTismSoblis siyvarulisTvis me uari vTqvi mSoblebze, sofelze, sakuTar Tavze, Sen ki mis samflobeloSi mis lanZRvas rogor bedavo. maSinve mivirbine, rom cudi araferi momxdariyo. sabednierod, menaves krinti ar dauZravs. wylidan amoviyvane.

kalivaSi misulma moZRvars da Zmebs yvelaferi vuambe da vTxove aexsnaT, beris saqcieli RvTisTvis sasurveli iyo Tu ara. moZRvarma mipasuxa:

Page 36: nostalgiuri mogonebani

`wminda ioane oqropiri wers, rom Cven valdebulni varT davicvaT RvTis saxeli maginebelTagan. is xelis gartymis nebasac ki gvaZlevs: `gaawani sila, Seumusre bage, ganiwminde Seni marjvena~. wminda mamebi amboben, rom morCili valdebulia, win aRudges cilismwamebels, romelic Seuracxyofs mis moZRvars. miT ufro win unda aRvudgeT RvTis SiSis uqonel adamianebs, romelnic Seuracxyofen uflisa da RvTismSoblis saxels~.

Є Є ЄCveni skitis sicocxliTa da sinaTliT aRsavse sulieri garemo didebulad

erwymoda am patara qalaqis Seudarebel bunebas. moCuxCuxe wyaroebi, nayofiT daxunZluli moxasxase baRebi, yvavilebi, uamravi frinveli, kldeebi, zRva, myudroeba _ yvelaferi es jadosnur samyaros qmnida.

zafxulSi, mwuxris locvis Semdeg baRs vrwyavdi. rezervuaridan wyali baRisken mirakrakebda. vexmarebodi mama paisis baRis movlaSi. cota zemoT, wminda serafimes kalivaSi cxovrobdnen mama dionise da misi morCilebi _ serafime da gelasi. rogorc mamaTa umetesoba, isinic am dros muSaobdnen TavianT baRSi mdumared da locviT. skiti maSin skas hgavda, TanamoazreTa mSvid sulier ojaxs.

Tavi 10. kurTxeuli SexvedrebixSirad moZRvari navmisadgomTan mgzavnida dafnidan mosuli

amanaTebis da fostis misaRebad an SekveTis misacemad. aq imave mizniT TiTqmis yvela kalividan iyridnen Tavs mamebi. yvelani Zia ianisis saxlSi Cerdebodnen. eriskacTa krebulisgan gansxvavebiT aq erTmaneTs laparakSi ki ar ejibrebodnen, aramed sityvaZunwobasa da gankrZalulebaSi.

aq iyvnen xolme mamebi Cveni skitidan, wminda anas mcire skitidan, karulis, katunakis da wminda basilis udabnoebidan, keTilsurnelovani SroSanebi, cocxali SroSanebi locvisa, marxvisa da myudroebisa, suliwmindis beWdiT aRbeWdilni. kalivaSi dabrunebuli vuyvebodi moZRvars, Tu romel mamas Sevxvdi, da vTxovdi, TiToeuli maTganis ambavi moeTxro. axalgazrda berebi arc ufrosebs vesaubrebodiT, arc erTmaneTSi vbaasobdiT. mxolod mivesalmebodiT: `gvakurTxe _ ufalma gakurTxos~ da muxls vidrekdiT.

yvelani moTminebiT velodiT kateris mosvlas.saukunod CamrCa mexsierebaSi kurTxeuli wminda mamebis wminda

xateba: Tavmdablebi, mdumareni da mudam miwisken momziralni, Zveli kabebiT, naqsovi TeTri windebiT, sqeli fexsacmliT, abgiT, kverTxiT, xelSi gacrecili skvniliT... gavida ormoci weli da maTi mdumarebis saidumlo, maTi mcdeloba, rom SeumCnevelni darCeniliyvnen, `yoveldRiurad momkvdariyvnen~, aRmafrTovanebs da ase mgonia, yvelaferi es guSin iyo. maT, cxovelTa WurWelTa suliwmindisa, uaryves yovelive garegnuli, arafrismaqnisi sagnebi, CauRrmavdnen sakuTar Tavs, aaRorZines TavianTi Sinagani samyaro da ipoves didi saunje: RmerTi, zeciuri sasufeveli.

...im mamaTa Soris gamoirCeoda mama aTanase _ xorcieli umcrosi Zma mama ioseb mRvimelisa (mas maSin eZaxdnen ioseb isiqasts an spileots). aTasnairi sakerebliT dakerebuli kaba ZlivsRa ufaravda sxeuls. xelT yovelTvis didi, gacrecili skvnili epyra, romelzec iesos locvas Camoilocavda. zurgze moikidebda xolme sxvadasxva nivTiT savse did tomaras da auyveboda mRvimis biliks.

mama iosebma didi saxeli datova aTonis mTaze. mis saZmoSi Svidi-rva gamorCeuli da mkacri beri iyo. isini moimuSakebdnen gonier locvas da iyvnen Cveni skitis mewinave mamaTa Soris. mxolod dilaobiT iRebdnen stumars anda saqmeze midiodnen. danarCeni dro, TiTqmis 24 saaTi,

Page 37: nostalgiuri mogonebani

mRviZarebasa da locvaSi iyvnen, romelic aris mTavari saqme WeSmariti berisa.

TavianTi kanonis SesrulebasSuadRis dasvenebis Semdeg iwyebdnen. TiToeuli mdumared loculobda SuaRamemde anu bizantiuri droiT eqvs saaTamde. Semdeg taZarSi midiodnen da aRasrulebdnen saRmrTo liturgias. dilis saaTebSi isvenebdnen, xelsaqmobdnen da farulad ganuwyvetliv loculobdnen. maTi am ganawesis Sesaxeb mravali wlis Semdeg Sevityve mama iosebis morCilisgan, romelic dRemde mcireodeni cvlilebiT am ganrigiT moRvaweobs. mama iosebs ar vicnobdi. Cven, axalgazrdebs, sxva savaneebis moZRvrebTan misvlis kurTxeva ar gvqonda. maTi mRvime mamaTagan cotam Tu icoda. mama iosebis morCilebi, suliwmindiT avsebulni, cdilobdnen, XIV saukunis mistikos mamaTa kvals mihyolodnen. mTawmindas marTlac amSveneben mama iosebis sulieri STamomavalni.

skitis moRvawe mamebis naxva mxolod navmisadgomTan SegveZlo. amanaTebis miRebis Semdeg mamebi TavianT kalivebs ubrundebodnen. tvirTakidebulni auyvebodnen biliks.

navmisadgomidan 150 metrSi ekvderi iyo, iqve qvis skami idga. aq davisvenebdiT, Zalas movikrebdiT, mere cicabo aRmarTi iwyeboda. am adgilas, RvTis nebiT, erTi saswaulebrivi ambavi momxdara. es ambavi aReweraT da ekvderSi, jvarcmis win, anTebul kandelTan ido.

erTi beris morCils didi gaWirvebiT amohqonda zRvidan tvirTi. Sesasveneblad Camojda qvis skamze. Tan wuwunebda _ amaod virjebio. uecrad saswaulebrivad Caesma xma Semwisa, yovladwminda RvTismSoblisa: `ras iWvneulob da wuxxar? icode, yvela is Rvawli, romelsac Zmebi daiTmenen tvirTis zidvisas, RvTis winaSe keTilsasurveli msxverplia. aRmarTze asvlisas daRvril ofls qriste mowamis mier daRvril sisxlad Seracxavs. udrtvinvelad damTmenni am mZime Sromisa da morCilebisa gankiTxvis dRes RvTisgan did jildos miiReben~. Zmam guldamSvidebulma mouTxro yovelive Zmebsa da moZRvars. darCenili wminda cxovreba Rvawlsa da morCilebaSi gaatara da gadavida saukuno savaneSi, raTa dapirebisamebr RvTisgan jildo mieRo.

rogorc gvamcnobs tradicia, am gamocxadebis ambavi Seutyvia konstantinopolis patriarqs kirile V yarayaloss, romelic maSin wminda anas skitSi moRvaweobda. im dRidanve Seuwyvetia sasoflo-sameurneo inventaris zeTisxilis baRSi cxovelebis saSualebiT gadatana (baRi gamocxadebis adgilis axlos mdebareobda). im dRidan yvelafers Tavisi zurgiT ezideboda. masac surda mieRo mowamebrivi gvirgvini.

mTeli gzis ganmavlobaSi xelT skvnili gvepyra da vloculobdiT. mivaRwevdiT Cvens kalivamde, dawesebul metanias aRvasrulebdiT xatis win, Semdeg muxls movudrekdiT moZRvars da samorCilo saqmis Sesrulebas vamcnobdiT.

erTxel axali skitidan wminda anas skitSi mivdiodi. gzad xnieri, WaRara, mxiaruli, saTnosaxiani beri Semxvda. gulwrfelad momesalma da miTxra:

_ Camojeqi, qristes axalbeda mxedaro, unda gagicno!mis nebas mivyevi. miuxedavad imisa, rom ucxoebTan gasaubrebis

kurTxeva ar gvqonda, misma saTno saxem damatyveva da win veRar aRvudeqi.

_ saidan xar, patara bero? _ mkiTxa man._ RvTismSoblis Sobis kalividan._ hoi, _ wamoiZaxa gakvirvebulma, _ im rCeuli mamebidan? RmerTma

gakurTxos. mere ki monazvnuri cxovrebis Rirsebaze da beris brZolebze momiTxro.

Page 38: nostalgiuri mogonebani

_ Tu ginda, Cemo Svilo, monazvnur cxovrebaSi waremato, ecade, Zalze Seiyvaro xorcieli Sroma, es kldeebi, aRmarTebi da daRmarTebi, es uTvalavi safexuri, es abgebi da tomrebi, es oflTa Rvra da mowamebrivi Sroma, romelic Seni yoveldRiuri cxovreba iqneba. mTeli suliT Seitkbe Sroma. win aRudeqi Sens egoizms. amgvarad daimsxvreva misi winaaRmdegoba da gaTavisufldebi adamianis sulis lernis hidrasgan. me bavSvobidan aq var. vicnobdi wminda berebs, brZen monazvnebs. wavikiTxe mravali wigni. yvelas azrebi erT rameSi Tanxvdeba: qristianisa da gansakuTrebiT beris udidesi mteri aris egoizmi. amitomac mwams, Sen da Seni moZRvari erTad imgvarad iRvawebT, rom RvTis winaSe warmdgarni, simdablis siyvaruliT gamSvenebulni Tavs daaRwevT am mxecs da SexvalT samoTxeSi.

misi azrebi iyo suliwmindis madliT gaJRenTili, moweuli, surnelovani, `Svidgzis ganwmendili~ sulidan momdinare. misi ieri _ bavSvuri, aRsavse wminda ubraloebiT. `RmerTo Cemo, _ vekiTxebodi Tavs, _ vin aris es mama?~ cota xnis Semdeg ganagrZo: `Svilo Cemo, nu daelodebi mowiful asaks ufro meti moRvaweobisTvis. imosagreve, rom yoveldRiurad miuaxlovde qristeSi cxovrebas. igrZeni Tavi qristesTan erTad. Seni qristesadmi siyvarulis Termometrma yoveldRiurad temperaturis momateba unda aCvenos. amis Secnobas maSin daiwyeb, roca amqveyniuri cxovrebis sagnebi SenTvis yvelanair fass dakargaven, maTdami gulgrilobas ufro metad SeamCnev. amaSi dagarwmunebs Seni moZRvrisadmi siyvarulis sidide, romelic qristesTan SegaerTebs. moZRvari CvenTvis, morCilebisTvis, RmerTia RmerTis Semdeg. xom xedav, Tumca moxuci var, magram aqamde morCili gaxlavar~.

ai, es iyo mTavari, rac SeviZine am SesaniSnav monazonTan Sexvedrisas._ mamao, mapatieT, Tqven vin xarT, ra gqviaT?_ me viglidan var da mama barlaami mqvia. _ Tqven xarT mama barlaami?! _ wamoviZaxe da mis win davemxe, muxli

moviyare. roca wamovdeqi, davinaxe, beric miwaze iyo damxobili, masac muxli moedrika! davibeni, magram man am bunebrivi qceviT mipasuxa, rom miCveuli iyo amgvar moqcevas aseTi SemTxvevisas.

raRa ar gamegona mama barlaamis didsulierebaze Cemi moZRvris, mama ioakimesgan. gana es RvTis saCuqari ar iyo? Cven TiTqmis usityvod davSordiT erTmaneTs, aSkarad aRelvebulebi keTilmokrZalebuli atmosferoTi, romelic mohyva am kurTxeul Sexvedras. is metad aRar minaxavs.

roca kalivaSi davbrundi da Cems moZRvars yovelive movuTxre, mTelma Cvenma saZmom moiyara Tavi, raTa moesminaT am madlmosili pirovnebis, sulieri arwivis ambavi da masTan saubari.

RmerTma Cemze imiTac moiRo wyaloba, rom Semaxvedra mama dionise katunakels da mis sakvirvel morCils mama arsens. mama dionise mwerali gaxldaT, Txzavda mSvenier leqsebs da zogjer gvikiTxavda kidec. moTminebiTa da mondomebiT eZiebda sulis cxonebas. ar icoda kompromisi. mama arseni ki `damonebuli~ beri iyo. misma moZRvarma icoda es da yoveldRiurad moTminebisa da morCilebis gvirgviniT mosavda. ramdenjer moqcevia mkacrad, abuCad augdia, Tanac sxva mamebis winaSe! is ki moTminebiT moudrekda muxls da Sendobas sTxovda.

erTxel, saRmrTo liturgiaze, roca ziarebiswina sagaloblebis dro movida, yvelani Cven-Cvens moZRvarTan mivediT, raTa Sendoba migveRo da ase mivaxlebodiT cxovnebis sasmiss. roca mama arseni moZRvars miuaxlovda, man mkveTri moZraobiT moiSora Tavidan da uTxra: `hoi, Se zarmaco, kurTxevis aRebasac bedav! arawmindebiTa da egoizmiT aRsavsev!~ amis

Page 39: nostalgiuri mogonebani

SemyureT IV-V saukuneebis ber-monazonni warmogvidgnen Tvalwin.

mama arsenma Sendoba iTxova da kuTxeSi dadga. maSin ramdenime beri mivida mama dionisesTan da sTxova, morCilisTvis ziarebis neba mieca. mama dionisem uTxra mama arsens: `wadi, eziare da madlobde, rom mamebis TxovniT ziarebis neba dagrTe. davemorCilebi maT da mwams, rom RmerTi Segindobs da migiRebs~.

`gulSemusvrili da damdablebuli~ mama arseni atirebuli mieaxla barZims da miiRo is, vinc esodeni daiTmina kacTa modgmisagan. saocari ki is iyo, rom yoveli aseTi SemTxvevis Semdeg mama dionise sixaruliT aRivseboda. moZRvari xSirad tiroda morCilisgan malulad da misi moTminebiT aRfrTovanebuli im sikeTeze fiqrobda, romelsac iRebda mama arseni aseTi mopyrobiT.

es morCilebisTvis saucxoo gakveTili iyo. kurTxeul ars RmerTi!ramdenime dRis Semdeg kvlav Sevxvdi am gmiruli sulis adamians._ mamao, _ vkiTxe, _ amas winaT, RamisTevis locvaze, wminda ziarebisas,

rogor miiRe moZRvris saqcieli?_ Zmao, wminda ziarebisas uflis siaxlove ganvicade, aseTi ram ki Cems

sicocxleSi mxolod ramdenjerme momxdara. amitom didad vafaseb Cems moZRvars, rom amis saSualebas maZlevs. dae, maradJam Tan mdevdes misi wminda locvebi.

axla, roca am striqonebs vwer, mama arseni Rrmad xandazmulia da ganmartoebiT cxovrobs. cxovrobs, rogorc morCilebisa da moTminebis nayofiT daxunZluli zeTisxili. mama dionises meore morCili mama aTanase ki adre waiyvana ufalma da moTminebisa da morCilebis gemos xilva ver moaswro.

Tavi 11. udabnoCvens moZRvars erTi dalocvili wesic hqonda _ meudabnoe mamebisTvis

sanugeSod drodadro ZRveni gaegzavna. savanis erT-erTi Zma evlogiebiT datvirTuli udabnoSi midioda.

Cemi berad Sedgomidan karga xani gavida. Soba axlovdeboda. moZRvarma mimixmo da makurTxa, meudabnoe mamebTan wavsuliyavi. cxadia, ganWvrita is sulieri sikeTe, rasac amiT miviRebdi. davaleba movismine da sixaruliT avTrToldi. `makurTxe, mamao~, _ movidrike muxli jer taZarSi, mere moZRvris winaSe, avikide abga, aviRe kverTxi da gzas gavudeqi karuliisken.

es udabno frialo kldeebiTa da cicabo xeobebiT iyo daqselili. iSviaTad Tu SeniSnavdiT murtis xes, muxas Tu buCqs, romlebzec udabnos frinvelni ibudebdnen da garemos WikWikiT atkbobdnen.

sanam mwvervalze mdebare aRdgomis kalivaSi mividodi, erT mRvimes Cavuare, sadac RvTismSoblis ekvderi idga. aq dabrZanebulia RvTismSoblis xati, romelic yvela mgzavrs akurTxebs. kandelis anTeba movisurve, magram CemTvis viRacas daeswro.

gzad mraval mamas Sevxvdi, mdumared, TvaldadrekiT mimomavalT. mxolod vesalmebodiT erTmaneTs: `makurTxe _ RmerTma gakurTxos~ _ da isini gzas agrZelebdnen, erTianad mRviZarebaSi STaflulni, romelsac arc mgzavrobisas dautevebdnen da arc xelsaqmisas, arc dRisiT da arc RamiT. `yvelaze Zlier mdumareba SeiyvareT, _ gvaswavlis asketuri cxovrebis maswavlebeli isaak asuri, _ mdumareba _ mRviZareba _ locva~.

udabno wminda anas skitidan iwyeba. pirveli kaliva mama gerasime himnografisa gaxldaT. davakakune. kari mama gerasimem gamiRo da

Page 40: nostalgiuri mogonebani

gulTbilad, RimiliT Semegeba. movidrike muxli wminda ioane naTlismcemlis patara saydarSi. yvelaferi Raribulad da ubralod moewyoT. bakSi mogrovili wvimis wyliTa da lukumiT gamimaspinZlda. es adgili mSrali da uwylo gaxldaT. mamebi dasalev wvimis wyals bakSi agrovebdnen. mere ki Tavis saxelosnoSi Semiyvana, romelic misi senakic iyo. umal SevniSne xis taxti gaquculi qveSagebiT, romelzec Cveulebisamebr `isveneben~ berebi. pawawina sarkmlidan Semomavali mkrTali Suqi wignebiT, qaRaldiTa da sawer-kalmiT savse magidas ecemoda. aq werda mama gerasime poeturi aRfrTovanebisas saRmrTo himnebs, ase rom gaamdidres Cveni himnografia.

_ aq vmuSaob, _ miTxra man, _ aqve visveneb._ mamao, survili ki maqvs, Sevityo Tqveni muSaobis Sesaxeb, magram

udrooba amis nebas ar maZlevs. vimedovneb, sxva dros mainc momecema xelsayreli SemTxveva.

madloba gadavuxade, kurTxeva aviRe da gza ganvagrZe. marjvniv Camovitove kldeze daSenebuli aRdgomis kaliva, sadac didi moZRvari mama saba cxovrobda. es didebuli mama `Tanamedrove aToneli berebis~ meeqvse TavSi gavixsene (mama saba wminda ilarion qarTvelis (yanCaiSvilis) mowafe gaxldaT, _ k.k.). marcxniv ki Rirssaxsovari moZRvrebis grigolisa da kozmas kaliva SevniSne. SiSma momicva, raRac ucnaurma nostalgiam, TiTqos wminda berTa epoqaSi aRmovCndi: rogor mominda, aseTi gmirebis, sulieri gigantebis gverdiT mecxovra!

mama gerasimes kalivis qvemoT Rrmad moxucebuli mama abimeleqi cxovrobda, keTilSobili da tkbilad moubari. kalivaSi SemipatiJa. mravali ram msmenoda am adamianze da ai, damidga Jami, gamecno igi da ganagonis WeSmaritebaSi davrwmunebuliyavi. davsxediT. arc Semouxedavs, monazvnur cxovrebaze daiwyo saubari, TiTqos amisken Sinagani aucilebloba ubiZgebda. maxsovs, `gonebis siwmindeze~ mesaubreboda. namdvili meudabnoe mama gaxldaT, romelic mouklebeli RvawliT Sinaganad ganiwmendda Tavs.

gavifiqre, netaria Cemi megobari mama melqisedeki, aseTi adamianis gverdiT rom mosagreobs-meTqi. mama abimeleqi icnobda Tavisi epoqis did sulier pirovnebebs, maT Soris _ wminda neqtarios pentapolels, papadiamantisoms, moraitidiss (cnobil berZen mwerlebs, _ k.k.)... roca axalgazrda berebi mama abimeleqs vxvdebodiT, idumali survili gvipyrobda, odesme misnairi cxovrebis mwvervalebisa da gonieri locvisTvis migveRwia. amisTvis ki grZeli, ekalbardebiT savse, sisxlTmadinari gza unda gagvevlo. erTxel, Sexvedrisas rom movikiTxe, mamobrivi siyvaruliT oriode sityviT mi-pasuxa, romlebic mRviZarebis filosofiis mTel biblioTekas moicavda: `Cven, Svilo, `gonebas vicavT~. Senc Seecade, Tvali adevno da goneba wmindad Seinaxo~. mowiwebiT veambore xelze da aRfrTovanebulma ganvagrZe gza.

odnav qvemoT mama Toma iuvileris saZmos kaliva mdebareobda. sakmaod didi manZili gaviare da marcxniv Rirssaxsovari mama daniel smirnelis kaliva gamoCnda. misi biografia `Tanamedrove aToneli mamebis~ meoTxe nawilSi movaTavse. mama danieli Tavisi sexnia moZRvris Rirseuli Svili iyo, mravali niWiT aRsavse da tradiciulad mkacrad moazrovne.

katunakis ganapiras, mama danielis kalivis iqiT, or morCilTan _ ioanesa da nikonTan erTad dayudebuliyo mama anTimozi. monazvnuri cxovrebis pirvel wlebSi mama dionises mkacrad moRvawe saZmoSi morCilebda _ rac SeiZleba ukeT unda momzadebuliyo udabnoSi sulieri brZolisaTvis da marTlac srulyofili isiqasti gaxda. misi morCilebic moZRvars mihyvebodnen sulier cxovrebaSi. WeSmaritad kurTxeuli saZmo gaxldaT, mlocveli, mdumare, moRvawe.

Page 41: nostalgiuri mogonebani

yovladsaxierma RmerTma mravalgzis moiRo wyaloba, mama anTimozs Semaxvedra da axlos gamacno _ imis wyalobiT, rom Cvens kalivas mWidro kavSiri hqonda maTTan. miuxedavad seriozulobisa da simkacrisa, moZRvari Tavs gvitolebda da gvesaubreboda yvelaze umcross, sul axalbedasac ki. marTlac siyvaruliT iyo savse. kalivaSi erTi patara aivani hqondaT karuliis mxares. aq asketur xis skamebze Camomsxdarni vuRrmavdebodiT RvTismier filosofias, romelic monazvnur cxovrebas axlavs. me vtkbebodi am saaTebiT. suli Cemi ZReboda am dalocvili kacis xilviT. amitomac, roca moZRvari meudabnoe mamebTan nobaTs matanda, vsargeblobdi SemTxveviT da mama anTimozs vesaubrebodi.

erTxelac mivedi masTan da karze davakakune. ar mipasuxa. vifiqre, radgan movedi, aRar gavbrundebi-meTqi. Tanac, kari Caketili ar iyo. frTxilad SevaRe da Sevedi. saocari sanaxaoba damxvda: mama anTimozi locvaSi Cafluliyo. xelT samasmarcvliani skvnili epyra. naTeli da amaRlebuli meCvena. Cemi misvla ver SeamCnia. kidev ufro meti sifrTxiliT gamovedi da aivanze Camovjeqi, sadac, Cveulebisaebr, vsaubrobdiT xolme. davelode, sanam Rirsi mama ufalTan saidumlo da wminda saubars daasrulebda...

kalivaSi Sesuli rom daminaxa, gaukvirda. mere TviTonac Camojda. locvis fasze momiTxrobda. dedaazri misi naTqvamisa es iyo: `iesos locva ganaRmrTobs adamians, uflis dedisadmi vedreba ki am ganRmrTobas Seamzadebs~. es swavleba, viTarca Zvirfasi ganZi ganwmendil bageTagan miRebuli, saTuTad Sevinaxe da axla, amdeni wlis Semdeg, Rirsi gavxdi, Cveni epoqis axalgazrda berebisTvis gadameca. vfiqrob, maT naklebi saSualeba aqvT, vidre Cven, Zvel berebs, gvqonda da amitom ufro metic mogveTxoveba.mama anTimozis xasiaTi adasturebda im WeSmaritebas, rom roca suls suliwminda moicavs, ZmebTan urTierTobisas is keTilSobili, faqizi da amaRlebuli xdeba. erTxel sxva ZmebTan erTad vestumre. Tavsxma wvima wamovida. roca gadaiRo, wasvla movindomeT. mama anTimozma Cveni gacileba gadawyvita. win midioda, biliki rom eCvenebina, romelic isedac vicodi. mereRa mivxvdiT, risTvis wamosuliyo: kverTxs buCqebs urtyamda da wvimis wveTebs ferTxavda, rom ar gavwuwuliyaviT. aseTia ganwmendili gulis keTilSobiluri saqcieli.

erTxel anTimozis kalivaSi sami Rirsi mamis: dionise katunakelis, antoni mustakasis da himnograf gerasime mikraianitisis saubars Seveswari. samive gamoirCeoda ara marto Teoriuli, aramed praqtikuli codniT. es marTlac RvTis kurTxeva iyo. maSin Sevityve, Tu rogor unda xvdebodnen erTmaneTs meudabnoe mamebi. vnaxe da movismine, raze msjelobdnen anda rogor eqceodnen sxvebs sulieri mamebi. ganmacvifra iman, Tu ra did pativs scemdnen isini sxvis fiqrsa da azrs. maTi saubrebi didxans grZeldeboda da gansakuTrebuli iyo rogorc gansaxilveli TemiT, ise erTmaneTTan urTierTobiT. maT Soris marTlac RmerTi iyo. roca saubari daasrules, erTmaneTs Sesabamisi pativiT daemSvidobnen.

erTxel mama anTimozi samzareuloSi Rumels mimjdari damxvda, iqve iyo misi morCili ioanec. mcireodeni saubris Semdeg gaxarebulma miTxra: mama ioane Zlieri beria, magram roca misi moZRvari SemTxveviT kudze abijebs fexs, katasaviT Cxavils iwyebs da ar vici, ra vuyo... imedi maqvs, iCxavlebs, idrtvinebs, dawynardeba, daiTmens da mere protests aRar gamoTqvams, Tu kudze davabijeb. es imis niSani iqneba, rom is TandaTanobiT beri xdebao.

Page 42: nostalgiuri mogonebani

mama ioane Tavdaxrili ismenda yovelives da erTsa da imaves imeorebda: `damloce, mamao, Tqveni kurTxeviT gamovswordebio~. am wuTebma ise Zlier imoqmeda Cemze, aviRe guda da atirebuli gzas gavudeqi morCilebis Sesasruleblad.

kalivis iqiT, farTo xeobaSi, mdebareobda katunakis mTavari nawili. mis kalTebze isiqastebis erTimeoreze ukeTesi kalivebi iyo. isini WeSmaritad sulieri mosagreni gaxldnen. TiToeuli kaliva wmindans malavda, romlis povna arc ise Zneli iyo. roca im adgilas xar, ggonia, jerac cocxalia mama kalenike, romelic berebs brZolaSi amxnevebs. am didi asketisTvis sulieri sarbieli erTi isiqasturi kaliva iyo, sadac dResac ganagrZobs mkacr asketur brZolas misi mudam mxiaruli morCili mama qristodulo limneli.

mama kalenikes eZRvneba mesame nawili Cemi wignisa `Tanamedrove aToneli mamebi~.

mama rafaeli cxovrobda erT momcro kalivaSi, romelic mRvimes uerTdeboda. sakmarisi iyo, dahkvirvebodi mis saqciels, mokrZalebul sityva-pasuxs, rom mimxvdariyavi, ra didebuli moRvawe gaxldaT. is miuyveboda Tavis isiqast winamorbedTa _ kalenikes da gerasimes gzas. RmerTTan saubriT gaJRenTiliyo mTeli misi arseba, rac mas usxeulo berad gardasaxavda. sakuTar Tavs etyoda xolme: `sulo, aq, miwaze yovelive warmavalia, xolo iq, zecaSi _ waruvalio~. axla is zecaSi ganisvenebs. dae, Tan gvdevdes misi locvebi da meoxeba.

mama nikifores da misi rCeuli Zmobis kaliva mdebareobda `Rirs arsis~ zemoT. iq ramdenime beri cxovrobda. dauviwyaria mama staqi. is Cvens kalivaSi gavicani. erTxel kutikaris zari axmianda. mama grigoli mivida da gaaRo. am dros baRis terasaze videqi. gavixede _ veravin davinaxe. gverdiT gavedi. qandakebasaviT gaqvavebuli gulxeldakrefili beri Tavdaxrili idga da gveloda. mama grigolma stumars abga saWmliT auvso. man madlierebis niSnad muxli mogvidrika da xmis amouReblad gangveSora. marTlac Zalze amaRelvebeli, iSviaTi scena gaxldaT. gaviqeci Cems moZRvarTan, am berze rame rom Semetyo.

_ mama staqi katunakelia. iq Tavis davrdomil moZRvarTan erTad iRvwis. avadmyofis movlas dRe da Rame undeba, xelsaqmisTvis dro aRar rCeba. avadmyofis siyvarulis gamo mowyalebas sTxovs Cveni skitis guluxv mamebs. is Zalze yuradRebiania, RvTismoSiSi da Tavmdabali. Taviseburad iTxovs mowyalebas, midis karebTan akakunebs da xmaamouReblad elis... iRebs xorciel nugeSs, kurTxevas da, sxvebi rom ar Seawuxos, mdumaredve midis. mgrZnobiare sulis adamiania. ar unda, sxvebi erTi sityviTac ki daamZimos. Tavmdabloba, Cemo Svilo, suls uaRresad akeTilSobilebs. moZRvris siyvarulis gamo uyoymanod midis saglaxakod. es ambavi monazvnisTvis samagaliToa. misi cxovreba im berebisas emsgavseba, `paterikebSi~ rom wagvikiTxavs.

Є Є ЄCveni moZRvris, mama qristefores monaxulebis Semdeg kargad

damamaxsovrda karulamde mimavali yvela gza da biliki. SiSiT da ZrwoliT veSvebodi dabla, raTa SemTxveviT ar movwyvetiliyavi da kldeebSi ar CavCexiliyavi. veeberTela xramis meore mxares kldeSi gamokveTil safexurebsa da jaWvebs dasavleT karulis mamebTan mivyavdiT. iq misasvlelad alpinistis gamocdileba da simarjve gWirdeboda. frTxilad mivdiodi. SeZruli viyavi im sulier arwivTa Tavis uaryofiT da mwirobis grZnobiT, romelTac am kldeebSi daides bude.

pirvelad mama barTlomes isiqastrionSi gavCerdi. lokokinasaviT avcocdi da mivejaWve erT cicabo flates. mama barTlomem sixaruliT mimiRo Tavis

Page 43: nostalgiuri mogonebani

patara kalivaSi _ udabnos abzindis nayeniT unda gagimaspinZldeo, magram dro ar mqonda, davutove saSobaod Cemi moZRvris mier gagzavnili mcireodeni sakvebi da rusi asketis, nikonis isiqastrionSi wavedi. araCveulebrivi pirovneba aRmoCnda. pirvelma momidrika muxli da rusulad raRaca miTxra. gancvifrebuli vucqerdi. ai, zecisa kaci, romelic jer kidev miwaze saxlobs-meTqi, gavifiqre, _ ramdenjer gvinatria, cxovrebaSi aseT adamianebs SevxvedrodiT! vfiqrob, yvelaze sneuli, eriskaculi gulisTqmebiT aRsavse adamianic ver darCeboda gulgrili am suraTis Semxedvare. es udabno adgili da mamaTa simSvide guls amSvidebs, arbilebs, Semusravs.

moxuci asketi, vgoneb, mixvda, romel saZmos vekuTvnodi, radgan misi saubrisas mama ioakimes saxeli momesma. mama grigolis gamogzavnili nobaTi gadaveci. cotaTi dabneulma gamomarTva. didi xvewnis Semdeg komSis kompotis Casasxmelad Tixis TefSi momitana. zed saWmlis narCeni ecxo, etyoboda, gaurecxavad ramdenjerme exmaraT! Sevyovndi. moZRvari mixvda Cems `gasaWirs~, gamiRima da damtvreuli berZnuliT miTxra: me meudabnoe varo.

davasxi kompoti kacTaTvis aseT Seuracx TefSze. amaRelva moxuci asketis mkacrma moRvaweobam, sxeulisa da sulis damonebam. vin icis, ras uzamda is am kompots. SesaZloa Zveli asketiviT masSi wyali Caesxa, gemo rom dahkargvoda, raTa miT sasa ar daetkbo. aRtkinebuli davixare misi kabis kalTis saamboreblad. damaswro, Cems win miwaze daemxo: `gmadlob, gmadlob~, _ CurCulebda. dauviwyari monazoni iyo mama nikoni: yovelmxriv ganaTlebuli, adre ruseTis armiis umaRlesi Cinis oficerTagani, mcodne ramdenime enisa.

dRes sadRa naxav aseT adamianebs. gvapatie, ufalo, Cveni epoqis sulieri siRatake!

isiqastur cxovrebaze fiqrebSi wasuli mivadeqi Cveni moZRvris, mama qristefores kalivas. man Tavis morCilTan, mama svimonTan erTad mimiRo da moxarSuli brinjiT gamimaspinZlda. davisvene da gzas gavudeqi aRmosavleT karulSi mcxovreb meudabnoe mamaTa mosanaxuleblad.

gza metad saxifaToa. zRvaSi cicabod eSveba klde, romelzec Zvel droSi asketebs sacalfexo biliki gamoukveTiaT. xis kibiT, TokebiT da jaWvebiT am bilikamde mivedi. saSineli ram iyo Sesaxedad! magram ras izam, unda wavsuliyavi. CavebRauWe kldeSi didi lursmnebiT mimagrebul rkinis gzas da nel-nela win waviwie. mivadeqi erTi farTo mRvimis Sesasvlels. sibneles Tvali SevaCvie. mRvimis sxvadasxva adgilas adamianebis ConCxi elaga. suli Cemi SiSma Seipyro. uTuod meudabnoeTa wminda nawilni esvena. es mRvime iyo mdumare mowme maTi mkacri sulieri Rvawlisa...

oc metrSi mRvimis kldeze Sverili Canda. freskis nakvalevi SevniSne. mivxvdi, am Sverils mRvimeSi mcxovrebi asketi mamebi wminda trapezad iyenebdnen. aq albaT saRmrTo liturgias aRasrulebdnen. mRelvarebiT movidrike muxlni da Tvalcremliani veambore maT.

_ ufalo, es sad momiyvane, rasa Rirs myav!vin icis, ra mgznebare siyvaruli sufevda am udabnoSi, am mRvimeSi, am

`gamxmar ZvlebSi~! vis eyofa Zala amis gamoxatvisa? kidev erTxel Sevxede asketTa Zvlebs, warmovidgine im meudabnoeTa gmiruli sulebi, romelTac es Zvlebi ekuTvnodaT, warmovidgine, rogor cxovrobdnen, rogor ebrZodnen ama soflis Tavads, tanjavdaT autaneli nostalgia, mkacrad uarmyofelni Tavisa, Zlieri marxviT da gaWirvebiT cxovrobdnen am bnel mRvimeSi. maTi erTaderTi nugeSi iyo Jami, odes suliwminda ewveodaT. axla es SiSveli Zvlebi elodebian meored Sobas, odes gaismeba sayovelTao aRdgomis mauwyebeli xma mTavarangelozis sayvirisa da gaismeba brZaneba, razec

Page 44: nostalgiuri mogonebani

iwinaswarmetyvela ezekielma. `etyvis adonai ufali Zualebsa amas: aha, moviyvano Tqven zeda suli sicocxlisai... mamcno me ufalma... da Tqva Cemdamo: winaswarmetyvelebd sulisa zeda, winaswarmetyvelebd, Zeo kacisao: movedin suli, da mieberen mkvdarTa amaT mimarT da gancocxlen... Sevida maTdami suli da gacocxldes da dadges ferxTa maTTa zeda Sesakrebeli mravali friad~.

mere rus mRvdelmonazon parTens vewvie. bevri ram gamego mis sibrZneze, siwmindeze, didebul warmoSobaze.

roca Tavisi keliis kutikari gamiRo, Cems win aRimarTa, rogorc simbolo amqveyniur amaoebasa da didebaze gamarjvebuli kacisa. mwiri berZnuliT Seityo, romeli saZmodan viyavi, patara taZarSi Semiyvana. mcire xniT masTan Camovjeqi. zogierTebi ambobdnen, rom masTan miaxloebisas saocar keTilsurnelebas grZnobdnen. es mcire xani ar meyo, iseTi mamis cqeriT gavmZRariyavi, rogoric mama parTeni gaxldaT. udavod is im epoqis yvelaze moRvawe aTonel berTa aTeulSi Sedioda. magram me isev Cems moZRvarTan, mama qristeforesTan unda davbrunebuliyavi. mere ki _ Cvens kalivaSi. veRar gavbede saSineli gziT dabruneba, Tumca is yvelaze mokle iyo.

gegmebi Semecvala, roca, moZRvris moTxovniT, saSobaod RamisTevis locvaze mis kalivaSi davrCi. maTi eklesia macxovris Sobis saxelobisa iyo.

meore dRes moZRvris morCil mama simonTan erTad kaliva sadResaswaulod movawesrigeT. mogvianebiT, sadilobis Semdeg, maxloblad mcxovrebma berebma iwyes mosvla, erTad rom ezeimaT Soba macxovrisa.

vijeqi momcro aivanze da vucqerodi, rogor eSvebodnen kldeebze meudabnoe mamebi. zogi naqsovi kibiT Camodioda, sxvebi jaWvs mohyvebodnen. dauviwyari sanaxaoba gaxldaT! axalgazrdebi, Suaxnisani, moxucebulni _ mozeimeTa oqros mwkrivs warmoadgendnen. zurgze gacrecili abgebi moekidebinaT, aTasgzis dakerebuli kabebi da anaforebi emosaT. mkacri, magram ubralo gamometyveleba hqondaT. didi metaniiT esalmebodnen erTmaneTs da TavianT adgils ikavebdnen uflis Sobis eklesiaSi.

`es xalxi _ uflis rCeuli eria, sayvarelni Svilni RvTisani. am saRamos RamisTevis locvaSi miiReben monawileobas~, _ vambobdi gulSi.

patara zari awkrialda da RamisTevis locva daiwyo. Zalze cioda. zogierTma maTganma, magaliTad, mama barTlomem da Cemma moZRvarma, kargi galoba icoda. erTi umcrosi beri wignis mkiTxvelad daayenes. ori-sami kandeli da erTic Raribuli qorkandeli wminda cvilis sanTlebiT anaTebda bnels. yvelaferi Zalze ubralo da asketuri iyo.

am wminda garemoSi Tavi ucxod da uRirsad vigrZeni. me xom codviTa da uZlurebiT aRsavse kaci viyavi, romlebic sul cota xnis win, pirveli aRsarebisas, Cemi moZRvris ferxTiT davawyve.

mainc ver davrCi ucxo da gulgrili imis mimarT, rac Cem garSemo xdeboda. mwyuroda, ufro meti Semetyo am asketebze: rogor fxizlobdnen, rogor loculobdnen, rogor eziarebodnen...

patara taZris sakurTxeveli kldeSi iyo SeWrili, mTavari nawili ki kldis Sverilis kidemde aRwevda, saidanac zRva moCanda. grZeldeboda RamisTevis locva da yinvasac sul ufro metad vgrZnobdiT. stvenda qari, mZimed iqoCrebodnen talRebi da kldeebs uwyalod exeTqebodnen. zRva boboqar, dauokebel mxecs damsgavseboda...

Page 45: nostalgiuri mogonebani

es sanaxaoba arasdros damaviwydeba: erT WaRara askets, Zalze moxucebuls, fexsacmeli ar ecva. Zalze Sescivda da fexebi tomaraSi Caawyo. wamiT miuaxlovda patara Rumels da yinvisgan dawiTlebuli fexebis gaTboba scada. locvaSi CaRrmavebulma verc ki SeamCnia, rogor waekida tomaras cecxli. veciT axalgazrdebi da CavaqreT. sabednierod, bers fexebze damwvrobis kvalic ki ar etyoboda.

Cven garda dasaxmareblad aravin mosula, mamebi arc ki ganZreulan. SesaZloa, verc SeamCnies momxdari. Tavdaxrilni ganagrZnobdnen RvTis didebas, ganuwyvetliv marcvlavdnen skvnils.

damTavrda ciskari da daiwyo saRmrTo liturgia. axlovdeboda Jami. vxedavdi, rogor xvdebodnen ufals mravalni keTilmokrZalebis cremlmoreuli TvalebiT. zogierTs ise daexara Tavi, saxe arc ki uCanda.

_ movediT, wmidaa wmidaTa, _ moisma xma RmrTismsaxurisa.mamebi erTimeoris miyolebiT, asakis mixedviT, muxls iyridnen RvTisa da

erTmaneTis winaSe. `SiSiTa RvTisaTa...~ _ moisma galoba. berebi rigrigobiT mieaxlnen wminda barZims da miiRes zeciuri margaliti.

RmerTs gulmxurvaled Sevwire madloba, momeca uZvirfasesi saSualeba, mexila, rogor eziarebodnen asketebi da nanaxiT davmtkbariyavi. bolos mec mivedi, magram ara viTarca Svili, mamebis msgavsad, aramed viTarca mona.

liturgiis Semdeg mamebs yava SesTavazes. mestumreebTan erTad mec vemsaxurebodi maT, axalbedasTvis Cveuli ganwyobiT _ aRfrTovanebiTa da yuradRebiT vucqerdi asketebs. aRmafrTovanebda maTi dinji moZraoba, saubari. `udabno ara marto wmindanebs, mowesrigebul da srulyofil adamianebsac qmnis~, _ gavifiqre.

amas mohyva trapezi Cveni kalivis gamogzavnili mcireodeni brinjiTa da bolokiT. asketebi mdumared Wamdnen da Tan wignis mkiTxvels usmendnen. gonebiT RvTis sityvasa da locvas miscemodnen. Tavic ki aravis auwevia, gverdiT rom gaexeda, vinc trapezs daasrulebda, Tavmodrekili moTminebiT eloda sxvebs. vin icis, ramdeni xani iyo, boloki ar egemaT!

metad aRarasdros gavmxdarvar Rirsi, mexila asketTa amgvarad mozeime krebuli.

mas Semdeg xSirad vewveodi xolme karulias, mogvianebiT aq mTeli eqvsi Tvec ki vicxovre. es iyo Cemi sulieri naTlobis periodi da RvTis WeSmariti saCuqari!

Tavi 12. wminda basilis udabnoSi

udabno is adgilia, sadac asketebi da meudabnoe mamebi cxovroben. aTonze ramdenime udabnoa: katunakisa da karuliis udabnoebi, wminda anas mcire skiti, wminda basilis skiti, vigla da sxva.

mTawmindaze yofnis meore wels moZRvarma mama gerasimes kalivaSi gamazgavna, romelic wminda basilis skits ekuTvnoda. aviare damqancveli gza da is iyo, TiTqmis mivaRwie mizans, rom Tavsxma wvimam daasxa. TavSesafris Ziebisas iZulebuli gavxdi, uaxloesi kalivis karze damekakunebina. Cemda gasakvirad, mama gerasime managiasis kalivaSi aRmovCndi. mas pirvelad vxedavdi. nuTu es is saxelganTqmuli beri iyo, romelmac qristes siyvarulisTvis saxeli, simdidre, mecniereba datova?! warmoSobiT aTeneli gaxldaT, aristokratiuli ojaxis Svili. ramdenime ena icoda. qimia sazRvargareT Seeswavla. erTxans materialisturi ideebis labirinTSi gza aebna da RmerTi daiviwya. roca `gons movida~, miatova yvelaferi da aTons

Page 46: nostalgiuri mogonebani

miaSura, raTa kvlav SeeZina RmerTi, Sexvedroda ufals udabnoSi, sadac cxadad igrZnoba misi myofoba.

didi sixaruliTa da simSvidiT mivujeqi gverdiT. misi saxiT vWvretdi mecniers, askets, mama kalenike isiqastis morCils, gonieri locvis muSaks _ mas, visac afasebda da pativs scemda mTeli mTawminda.

misi morCili gaxldaT wminda pavles monastris mRvdelmonazoni mama andria, SemdgomSi _ amave monastris iRumeni. is mama gerasimesTan gonieri locvis Sesaswavlad misuliyo. gamixarda, rom mama andrias amis saSualeba hqonda.

mama gerasimes naxvis Rirsi kidev or-samjer gavxdi da misma Rrma sulierebam ganmacvifra. is gxiblavda ubraloebiT, romelic Tanamdevia ufalSi mcxovrebi yoveli kacisa. TvalnaTliv Canda misi ganswavlulobac. nebismier sazogadoebaSi Zalze bunebrivad iqceoda. seriozulobiTa da gansjis unariT sulierebis umaRles sazoms miaRwia. raki ganaTleba SveicariaSi mieRo, okupaciisas (meore msoflio omis dros) wminda kinotma kariesSi Tarjimnad miiwvia. Cveni Sexvedrisas, Tumca sabero gamocdileba mcire mqonda, myisve SevniSne, _ da SeuZlebelic iyo, ver SegemCnia, _ rom soflisgan gandgomisas Zlieri xelmZRvaneli Sexvedroda. gardacvlil moZRvars mama kalenikes mis sulsa da xasiaTze didi mondomebiT emuSava. WeSmariti beri Tavs saubris maneraSic warmoaCenda, jdomaSic, gverdiT gaxedvaSic. mama gerasimeSi brwyinavda aristokratuli, moxdenili xateba berisa. dae, mogvixsenios Tavis locvebSi.

wminda basilis udabno maSin asketebiT iyo aRsavse. marTalia, mama gerasimes dari ganaTleba ar hqondaT, magram isinic didad moRvawe berebi gaxldnen.

erT-erT kalivaSi ganmartoebiT moRvaweobda mama qerubini. 50 welze metxans cxovrobda udabnoSi. marto darCenilma Tanamgzavrad simSvide irCia da `gonebis sadarajoze~ iRvwoda. maRali iyo, Zalze gamxdari, TeTri wveri da naTeli saxe hqonda. roca ki Sexvdebodi, xelebi mudam jvris saxed ewyo gulze da miwas dahyurebda. SekiTxvaze oriode sityviT gipasuxebda. misalmebisas sapasuxod muxls mogidrekda. mdumare da sityvaZviri sifxizlis gonier Rvawlsa da locvas arasdros wyvetda. erTi Tvalis SevlebiTac naTlad Canda, wminda basilis udabnos isiqasti mama qerubini naTlis sofels gadasaxlebuliyo.

misma saxelma da cxovrebis wesma misi mibaZvis didi survili gamiCina, magram sakuTar TavSi ver vxedavdi Zalas, misnairi sulieri niWebi momexveWa. amitom Cems sulier moZRvars vTxove, berad aRkvecis Jams CemTvis misi saxeli mainc daerqmiaT. mwamda, amgvarad SevZlebdi, kavSiri mqonoda am dauviwyar pirovnebasTan...

mama iona rumineli Tavis gonier morCilTan mama makarTan erTad moRvaweobda. mas xelsaqmed mesaaTeoba hqonda. yovelgvar saaTsa da meqanizms agrovebda.

wminda basilis skitSi morCilTan, mama danielTan erTad, cxovrobda didad moRvawe beri mama leonti. is amerikaSi mravali wlis ganmavlobaSi flobda did savaWro qsels, magram dauteva yovelive da mosamsaxuresTan erTad aTonze movida. oriveni berad aRikvecnen.

mTawmindaze rom Camovedi, mama leonti simon-petras monastris erT-erT kaTizmaSi kaTizmatariosi iyo (kaTizma monastris axlos mdebare da mis kmayofaze myofi mcire savanea, kaTizmatariosi ki iq mcxovreb bers hqvia _ k.k.). roca kateriT mivcuravdiT da kaTizma gamoCndeboda, pativiscemiT vivsebodiT, iq xom mama leonti moRvaweobda. misi saTnoebebisa da mosagreobis ambavi mTelma mTawmindam Seityo. odesRac msaxuri, axla ki

Page 47: nostalgiuri mogonebani

misi erTguli morCili mama danieli, viTarca nayofi keTili, im xis Rirsebaze mowmobda, romelmac is gamoiRo.

mogvianebiT mama leonti katunakSi vnaxeT, dabrmavebuli, magram Tavs datexili gansacdeliT gaxarebuli. xSirad imeorebda: `axla ukeTesad vxedav, ukeTesad. RmerTma ufro Zlieri naTeli miboZa, vidre maSin mqonda, janmrTeli rom viyavio~. mama danieli RviZl mamasaviT uvlida. am Sromis gamo moZRvari misTvis aTas iesos locvas aRavlenda. dabrmavebis Semdeg mama leonti sulier cxovrebaSi kidev ufro dawinaurda da mraval katunakel mamas gaaswro _ ase Tvlidnen iq mcxovrebi berebi. aTonis, gansakuTrebiT ki katunakis istoriaSi is ase moixsenieba: `usinaTlo mama leonti, saTnoebaTmoqmedi~.

wminda basilis skitis kiriakoni, romelsac axla mama gerasimes kaliva uvlida, wminda basili didis pativad iyo nakurTxi. skiti dauarsebiaT kabadokiidan mosul basilianel berebs, romelTac Tan wminda mamis Tavi mousvenebiaT.

mama gerasime Tesalieli iyo. Tavidan volosis gverdiT, flamuriis savaneSi moRvaweobda. jer kidev diakvanma Sinagani asketuri cxovrebis moSurneobiT volosi datova da am udabnoSi movida. daumegobrda isiqast mamas, kalenike katunakels. misgan Seiswavla gonieri locva. gvjeroda, rom is Tavisi moZRvris kvals mihyveboda.

tanad dabali iyo, suliT ki goliaTi. ConCxiviT gamxdars meCxeri wveri hqonda, ubraloebiT da siyvaruliT iyo aRsavse. is bevri ramiT iyo dakavSirebuli Cvens saZmosTan. Tavis morCils, mama maqsimes gauziara mistikuri cxovrebis codna. wminda mamaTa Sromebis, gansakuTrebiT ki `saTnoebaTmoyvareobis~ kiTxva iyo maTi yoveldRiuri tkbobis sagani. maT patara kalivas dabali kari hqonda da momcro keliebi. roca vestumre, buxris gverdiT ijda da `saTnoebaTmoyvareobas~ kiTxulobda. gansakuTrebuli sixaruliT mimiRo. iqve CamovsxediT. civi zamTari idga. buxarSi naZvis xis SeSa iwvoda. man abzindis cxeli nayeni momitana da saubari daviwyeT Cvens sayvarel Temaze _ xSir wminda ziarebaze. am Temaze sasaubrod didi gamocdileba hqonda. xSirad ityoda cremlmoreuli: ramden kurTxevas kargaven Zmebi, roca wminda barZimis (ziarebis) gareSe cxovroben! yoveldRiurad Tvalwin udgaT qriste, is maTTvis Seiwireba, isini ki uars amboben mis msxverplze. vnaxoT, ras weren amaze wminda mamebi, _ miTxra da wigni gadaSala. Cven vkiTxulobdiT `saTnoebaTmoqmeds~, `saTnoebaTmoyvareobas~, wminda nikodimos mTawmindelis da wminda makari korinTelis Sromebs. man aseve gamacno upirveles mamaTa azrebic. saubari oTx saaTze metxans gagrZelda. uaRresad wmindad da mkafiod metyvelebda. is amgvarad damexmara xSiri ziarebis mniSvnelobis SecnobaSi.

misi morCili, dalocvili mama maqsime, iatakze fexmorTxmuli mdumared usmenda moZRvars. gareT qvena qari namqers atrialebda. Cven ki buxarTan Tbilad msxdomni veRar vamCnevdiT, rogor gadioda dro.

_ modiT, mwuxris locva wavikiTxoT, _ Tqva mama gerasimem, _ oRond aqve, radgan amindi kiriakonSi wasvlis nebas ar gvaZlevs, saSinlad civa.

auCqareblad, keTilmokrZalebiT da asketuri wesiT CavikiTxeT mwuxri da RvTismSoblis kanoni. rogorc ki davasruleT, mama gerasimem Tqva: `daRamda, modi serobis locva wavikiTxoT~. serobis locvisa da RvTismSoblis daujdomlis wakiTxvis Semdeg dasasveneblad CamovsxediT. vifiqre, dilis

Page 48: nostalgiuri mogonebani

msaxurebis dawyebamde viZineb-meTqi, magram mama gerasimes, etyoba, sxva, kurTxeuli gegma hqonda:

_ SuaRamiani da ciskari xom ar gveloca?Zalze daRlili viyavi da damezara. Tumca amas mniSvneloba aRar hqonda.

mama gerasimem warmoTqva: `kurTxeul ars...~ Cvenc SuaRamianis locva daviwyeT, romelsac ciskari movayoleT. Jamnebis kiTxvas movrCiT Tu ara, gviTxra, _ axla nel-nela wavideT taZarSi da veziaroTo.

bneloda. ukuneTSi samive erTi farniT gavudeqiT gzas. yinavda. male mivaRwieT kiriakons, gavaReT kari da mokrZalebiT SevediT. didebuli, araamqveyniuri wuTebi idga! Sinaganad daZabulni viyaviT. ziarebis wina locvebi wavikiTxeT da ufals gardamosvla vTxoveT... `wyalobisa Senisa momarT kadnierad moval Senda metyvelisa: romeli sWamdes xorcsa Cemsa da hsumides sisxlsa Cemsa, Cems Soris hgies, da me mis Soris~. taZris gayinuli gumbaTis qveS gaisma Cveni imediT, tkiviliTa da saRmrTo siyvaruliT aRsavse xma: `serobasa saidumlosa Senisasa dRes, Zeo RmrTisao, ziarebad Semiwynare...~

mama gerasimem wminda trapezze aRasrula wminda SeerTeba da male sameufo karisken mogvixmo: `SiSiTa RvTisaTa, sarwmunoebiTa da siyvaruliT movediT~.

SiSiT da gamouTqmeli sixaruliT veziareT wminda saidumlos. `sadac ori an sami Cemi saxeliT Seikribeba, me maT Soris var~. wavikiTxeT samadlobeli locvebi da davbrundiT Cvens kalivaSi. Tendeboda. irgvliv siglaxake da ubraloeba sufevda: taZarSi, kalivis mdabal asketTa saxeebze. Sinaganad ki vflobdiT aRuwerel simdidres, Seufasebel saunjes.

arasodes damaviwydeba is saRamo, romelic mTlianad RmrTisadmi iyo miZRvnili da aRsavse gaxldaT mamaTa swavliT, locviT da RvTismsaxurebiT.

ase cxovrobda mama gerasime Tavis saZmosTan erTad asketuri cxovrebiT, xSiri wminda ziarebiT, simSvidiT, mRviZarebiT, gonieri locviT, qristesTan ganuyreli SeerTebiT.

cxeli nayeni davlieT, madloba gadavuxade am wminda kacs da frTebSesxmulma Cems kalivas mivaSure. roca moZRvarsa da Zmebs aRvuwere momxdari, mama grigolma miTxra: rac ufro gazrdi da moikreb SenSi Tavmdablobas, qriste miT metad gangecxadeba. ase rom, gansacdelis Jams iqonie moTmineba da simdablis gulisTqma.

Є Є Єaq, wminda basilis skitSi, moxda mTawminduri cxovrebisTvis

damaxasiaTebeli erTi yvelaze yuradsaRebi ambavi. erT moZRvarTan udabnos mkacr pirobebSi samoRvaweod erTi axalgazrda mivida. moZRvari jer yoymanobda, bolos mainc daitova.

ymawvili mondomebiT Seudga axal cxovrebas. moZRvari xedavda mis swrafvas da Sesabamisadac exmareboda. magram erTxel kiserze Zvirfas jaWvze Camokiduli oqros saaTi SeamCnia. daacada, mcire xani gasuliyo, mere ki Sesaferisi dro SeurCia da hkiTxa, _ es ra ariso.

_ mamaCemis saxsovari oqros saaTia. es CemTvis didi saunjea, _ upasuxa aRelvebulma morCilma.

_ Svilo, ar SeiZleba bers Tavisi ojaxis gasaxseneblad raime hqondes, miT umetes, oqro.

morCili daibna._ Tu aq cxovreba ginda, es nivTi, romelsac guliT ase miejaWve, unda

daamsxvrio.morCili gaqvavebuli usmenda._ ai, am qviT daamsxvrie, _ uTxra berma.

Page 49: nostalgiuri mogonebani

male morCili marto darCa. eSmakis Tavdasxma, gulisTqmebi, sulieri orTabrZola _ yvelaferi erTdroulad daatyda Tavs da uwyalod tanjavda. sami dRe da Rame ebrZoda gulisTqmebs. `me yvelaferi mivatove, _ fiqrobda is, _ erTxel da samudamod gavwyvite kavSiri sofelTan da ojaxTan. mxolod mamaCemis saaTi davitove. isic unda gavanadguro, uaryofis qvaze unda davamsxvrio? nuTu aseTi mkacria beruli cxovreba? ra Seuvali moZRvaria! saaTis xelyofas, mirCevnia, TviTon damamsxvrios qvaze~.

moZRvari uyurebda am orTabrZolas da loculobda misTvis. roca meoTxe Jami dadga, vaJma aiRo saaTi, eambora, vaJkacurad

gamoisaxa jvari, gaiqca moZRvarTan da sixaruliT amcno Tavisi gamarjveba._ mamao, sad aris qva?_ ai, iq, Svilo.wamiT SeCerda. gaaxsenda mama, moefera miseul saCuqars. magram

Tamamad mivida qvasTan._ me Sen unda dagamsxvrio, _ Tqva man, _ qristes unda, rom mTlianad

mas vekuTvnodeT. mas ar surs, sofelTan erTi Zafic rom gvakavSirebdes, Tundac is Zafi oqrosi iyos.

mere mtkice moZraobiT dado saaTi filaze da wminda SeupovrobiT ise dascxo qvasanayi, TiTqos sakuTar nebas da guls urtyamda! roca saaTi uformo masas daamsgavsa, moZRvarma, romelic am scenas saxlidan ucqerda, dauZaxa, Svilo, waiRe da ufskrulSi moisroleo. morCili asec moiqca. Tanac Tvalebi daxuWa, rom SemTxveviT ar daenaxa, sad Cavardeboda saaTi, SemdgomSi eSmaks rom ar SeeSfoTebina gulisTqmebiT. gaxarebuli mobrunda moZRvarTan.

_ axla ukve berobis Rirsi xar, Svilo, _ uTxra brZenma moZRvarma. man ki cremlmoreulma muxli moudrika bers, kurTxeva aiRo da madloba gadauxada, rom saSualeba misca, gamocdiliyo da brZolaSi gaemarjva.

Tavi 13. kavsokalivis skitSi

mTawmindaze skitSi Tu vinme dasaxldeba, aucileblad raime xelsaqme unda icodes, rom Tavi gaitanos. Cvens kalivaSi misuls ori Zma damxvda, xatmwerebi: mama ioakime da mama grigoli. maT Segirdad amiyvanes, gamakeTebines ramdenime eskizi, rom Sevemowmebine, ramdenad SemeZlo es saqme. magram roca darwmundnen, amis niWi ar mqonda, moZRvarma da mama ioakimem gadawyvites, kavsokalivis skitSi xeze kveTa Semeswavla.

skitSi wminda grigolis monastridan misuli ori nacnobi beri cxovrobda: mama oqropiri da misi morCili mama aleqsi, Cemi xorcieli naTesavi. maTi isiqastrioni skitidan 20 wuTis savalze, erT kldovan, uwylo adgilas mdebareobda da arsaidan Canda. mSralad iyo nagebi. erT saxuravqveS iyo moqceuli wminda ioane naTlismcemlis saxelobis mcire saydari, ori-sami kelia da patara samzareulo, romelic satrapezosac warmoadgenda. adre aq rusi isiqastebi mosagreobdnen.

kavsokalivaSi TviT moZRvarma wamiyvana da sTxova orive mamas, CemTvis xeloba eswavlebinaT. Rirsma mamebma sixaruliT mimiRes. Tumca gamafrTxiles, _ cxovreba aq mkacri da unugeSoao. magram aman ver damabrkola. Cemi moZRvris locvebiT sulierad ise viyavi ganwyobili, mixaroda kidec Cemi meudabnoeoba.

kavsokaliveli mamebi didi siyvaruliT da pativiscemiT mepyrobodnen. bevri maTgani eriskacobaSi gavicani, roca aTenSi saqmeebze Camosulebs mamaCemis saxlSi vmaspinZlobdi. es skiti mTawmindis erT-erT ulamazes

Page 50: nostalgiuri mogonebani

adgilas iyo gaSenebuli. Tvals itacebda baRebi, moCuxCuxe wyaroebi, simwvaneSi Cafluli kalivebi, muxebi, vazi, yvavilebi, dekoratiuli mcenareebi. mSvenieri qvafenili da istoriuli kaTolikoni maRali samrekloTi _ avsebda am adgilis silamazes. yovelive es materialuri Tu sulieri garemo aRavsebda suls, fers ucvlida, aRamaRlebda yvelas, vinc am myudro garemoSi moxvdeboda.

isiqastrionSi 1939 wlis oqtombridan 1940 wlis maisamde vcxovrobdi. Rirs mamebTan yofniT ara marto xeze Wra Seviswavle, aramed axlos gavicani am wminda berTa cxovreba da gmiruli mosagreoba. qancgamcleli marxva, gaWirveba-siZneleebi, mcire xnis Zili, uzomo Sroma. dumili gaxldaT mSvenieri musika dRisa. isini saubrobdnen didi saWiroebis SemTxvevaSi, danarCeni dro ganuwyvetliv gonebiT loculobdnen.

ra Tqma unda, es CemTvis siaxle ar iyo, Cveni kalivis berebsac cxovrebis daaxloebiT aseTi ganrigi hqondaT.

me viyavi im kacTa Soris, romelTac, Tumca sxeuli esxaT, magram angelozebriv cxovrobdnen, maTi cxovrebis wess didad afasebdnen skiteli mamebi da Semomnatrodnen, rom am wminda berTa gverdiT vcxovrobdi. rarigi madlierebiT iyo aRsavse Cemi axalgazrduli suli!

dauviwyar, utkbes kavsokalivaSi rva Tve vicxovre da erTxelac ar minaxavs, mamebs mkacri mosagreobis wesi daerRviaT. aq saocari harmonia sufevda. xelobis Seswavlisas Cems daSvebul Secdomebs didi sifrTxiliT da siyvaruliT asworebdnen. rogori didebuli xeze mkveTlebic iyvnen, ise gemovnebiT, faqizad moasworebdnen Cems mouxeSav xasiaTs. megona, mama ioakimes gverdiT viyavi.

Cemi kelia moZRvris asketuri oTaxis gverdiT mdebareobda. igi mZinari TiTqmis arasodes minaxavs. yovel saRamos erTsa da imave dros iwyebda miwamde muxlTa drekas, oxvras, tirils, rac ioane kibisaRmwerlis sityvebs gvaxsenebda: `glova WeSmariti saRmrToi ese arn Wmunvareba sulisa da guli mwuxare, romeli maradis iurvebn saqmeTaTvis satkivarTa, da yovelsa Jamsa trfialisa mis mimarT Tvisisa wyuriel arian, raJams ver ewiis, eZiebn mas tkiviliTa gulisaTa da Semdgomad missa godebiT xmoben kvnesiT da sulTqmiT~.

CvenTan RvTismsaxureba daaxloebiT SuaRamisas, pirvel saaTze iwyeboda da, asketTa wesisaebr, umetesad skvnilze sruldeboda. me iq vigrZeni, ras niSnavda maTTvis, iseve rogorc yvela WeSmariti berisa da WeSmariti qristianisTvis, uwmindesi saxeli uflisa Cvenisa ieso qristesi, romelic `metia yvela sxva saxelze~. locvisas Zalze xSirad berebi atirdebodnen da wyvetdnen RvTismsaxurebas, radgan misi gagrZeleba aRar SeeZloT...

rTxel, erT-erTi dResaswaulis RamisTevis locvaze moZRvarma bevri kavsokaliveli mama miiwvia. saRamopirs isini erTimeores miyolebiT amouyvnen Cveni kalivis biliks. uzomod mixaroda. stumrad momavali mamebi SesaniSnavi pirovnebebi gaxldnen. male kldis Sverilze mowyobili ezo araamsofliuri cxovrebiT moronine mwirebiT gaivso. maT Soris gaxldaT mama panteleimoni, mama antoni, mama ioanike, mama sofroni Tavis morCilebTan erTad. am dRes mouxda CvenTan yofna lavrel bers mama ambakums.

vaxSmisTvis sakmarisi mxolod yava da Cai aRmoCnda. RamisTevis locvaze unda ziarebuliyvnen. mama ioanike msaxurobda, mama antoni kanonarqobda, TiToeuli ise exmareboda, rogorc SeeZlo. ase daiwyo RamisTevis locva am Raribul saydarSi. mizani am locvisa, iseve rogorc sxva RamisTevisa, uflis sisxlTan da xorcTan SeerTebaa. beruli cxovrebiT mosagreebma TviT qriste unda miiRon, rogorc jildo msxverplSewirvisTvis da brZolaSi gansaZliereblad. `dideba Senda mamao, dideba Senda Zeo, dideba

Page 51: nostalgiuri mogonebani

Senda wmindao sulo. samebao wmindao, dideba Senda~. uecrad Cems gverdiT mdgomi beri aslukunda. ganvcvifrdi. am saRamos gansakuTrebuli RamisTevis locvis mosmena momiwevs-meTqi, _ gavifiqre. am udabnoSi mamebs mizezi ar hqondaT TavianTi grZnobebis damalvisa. Cven martoni viyaviT RvTis winaSe. rac dro gadioda, locvaze ufro meti beri malavda mantiaSi danaoWebul saxes. `didebanze~ mgaloblebmac ver Seikaves Tavi tirilisgan, meore mgalobeli saerTod gaCumda. kanonebs mama ambakumTan erTad vkiTxulobdi...

`kurTxeul ars meufeba~, _ gaisma mRvdlis xma. daiwyo saRmrTo liturgia. yvelas etyoboda, rom raRac Zalze

mniSvnelovanisTvis emzadebodnen..._ `Seni SenTagan~...yvelam muxli moviyareT da Tayvani veciT gardamomaval suliwmindas,

romelmac am momentSi puri da Rvino qristes sisxlad da xorcad gardaaqcia. qriste ars CvenTan! yvela saidumlod raRacas CurCulebda.

`ganicades~ sagaloblebis galobisas wminda xatebis Tayvaniscema daiwyes. mere ki TiToeuli morCili moZRvrisgan kurTxevas iRebda da mieaxleboda wminda ziarebas, kargad icodnen, rom ziareba ar SeiZleba moZRvris kurTxevis gareSe, romelic misTvis `RmerTi aris RmerTis mere~ (wminda svimon axali RvTismetyveli).

`SiSiTa RvTisa, sarwmunoebiTa da siyvaruliT movediT~.mamebi midiodnen asakis mixedviT.`serobasa saidumlosa Senisasa~, _ vgalobdi, rogorc yvelaze umcrosi.

qriste miviReT da Semovida CvenSi, RmerTma mogvixila!samadlobelo locvebs me vkiTxulobdi. am patara saydarSi ukve Zalze

SesamCnevi gaxda mamaTa mier am didi ZRvenis miRebis gamo samadlobelod daRvrili cremlebi, oxvra. liturgiis dasrulebisTanave ZmebisTvis yavis mosaduReblad gaviqeci. magram cecxlis danTebac ver movaswari, yvela wavida. moZRvars vkiTxe:

_ mamebi yavis daulevlad ratom wavidnen?_ aseTi kurTxeuli RamisTevis locvis Semdeg yavas rogorRa dalevdnen?

maT qriste, uZvirfasesi margaliti miiRes da saswrafod imitom wavidnen, rom saubriT ar daekargaT is, rac RamisTevis locvam aCuqaT.

_ mamao, aseTi ra kurTxeuli RamisTeva iyo._ Cemo Svilo, me amgvar RamisTevebs davswrebivar. magram es

gansakuTrebuli iyo. albaT imitom, rom mamebi erTi sulisani iyvnen da grZnobebis dafarva aRar sWirdebodaT.

yinavda, SeuCereblad Tovda. keriisTvis SeSa udrood Semogvelia. keTili morCili mama akaki xSirad adioda mTaze, naxevari metri siRrmis TovlSi da SeSiT datvirTuli eSveboda. Semdeg ki apobda. is am morCilebas mTeli zamTari asrulebda.

am usazRvro udabnoSi Cvens garda aravin iyo.darSi skitSi CavdiodiT xolme liturgiaSi monawileobis misaRebad da

ziarebisTvis. Cven kavsokaliveli mamebis siyvaruliT vcxovrobdiT. isini metoqeobdnen kidec, Tu vin ufro metad dagvexmareboda, mogvitanda saWiro nivTebs. maTi saCuqrebiT datvirTulni vbrundebodiT Cvens isiqastionSi samoRvaweod.

Sobas wminda anas skitSi Sevxvdi, dResaswaulis Semdeg kvlav Cems maswavleblebTan davbrundi. axla ukve sakmaod warvemate xeze kveTaSi, wvril sadurglo xelsawyoebsac kargad vxmarobdi. xeze kveTa moiTxovs maxvil Tvals, mtkice xels, moZraobis siswores, moTmenebas, amitom kavsokalivSi, romelic am xelobis centri iyo, dReSi mxolod eqvsi saaTi

Page 52: nostalgiuri mogonebani

muSaobdnen. maswavleblebs uxarodaT Cemi warmatebebi, magram erTma usiamovno SemTxvevam mcire xniT SeaCera Cemi winsvla.

wminda anas skitidan kavsokalivSi mimavali RamiT wminda basilis udabnoSi, mama gerasimes kalivaSi davrCi, diliT ki, Tovis miuxedavad, gza ganvagrZe. xvavrielad Tovda. didi gaWirvebiT gadaviare kareesi. Tovam imata. gza grZeli da Znelad savali iyo, Tovlis simaRle zogan 70 santimetrs aRemateboda. daviRale, rogorc iqna, Rirsi aTanase aTonelis isiqastirions mivaRwie. is mama antoni mustafas ekuTvnoda, romelic kavsokalivSi cxovrobda. qoxi TiTqmis TovliT iyo dafaruli. kari daketili aRmoCnda _ yvela skitSi Casuliyo da uamindobis gamo ver dabrunebulan. ar vicodi, ra meqna. dro gadioda. Tovam mouxSira. garSemo veRarafers vxedavdi. bilikebic gaqra. Tan am adgils kargad ar vicnobdi. avReldi, saSiSi Rame dgeboda. wminda aTanases SevTxove gonebis ganaTleba, rom qoxSi ramenairad Sevsuliyavi. samercxuli movZebne, gamovaZre urduli, xeli vkari saxuravis erT koWs da SigniT Cavxti.

knaviliT Semomegebnen mama antonis katebi. isiqastrionSi bneloda. uZvelesi taZris kandeli avanTe da xatebs Tayvani veci. gadavCxrike TaxCebi. ramdenime kartofili vipove. SevWame, nel-nela gons movedi, avanTe pawia Rumeli. wamovweqi keliaSi da rac ram sabani iyo, davifare. SuaRamisas locvaze dadgoma mindoda, magram eklesiaSi autanlad cioda. aviRe wignebi da loginze Camomjdarma, sabnebiT SefuTulma ciskari CavikiTxe. iciskra, kalivaSi ki isev bneloda. fanjridan gavixede _ Tovli saxuravamde ido, buxari avanTe, davlie Cai, cotaTi SevTbi da davuwye cda, Tu ras izamda RmerTi, an ris gakeTebas magulisxmebda. SeSa kalivaSi meti aRar iyo, buxaric Caqra da Rumelic danebda Camomdgar zamTars.

SuadRe iqneboda. garedan xma Semomesma. mama antoni mosuliyo Tavis morCilTan, mama filoTeosTan erTad da cdilobdnen TovliT Caxergili karis gaRebas. didi wvalebis Semdeg gaaRes. Cems danaxvaze moZRvars gaecina, Tqva: `naxe, qurdi daviWireTo~.

gaocebulebi mekiTxebodnen, Sig rogor aRmoCndio. me Cemi Tavgadasavali mouyevi. mere ki maT raRac nivTebi aiRes da kavsokalivisken erTad wavediT, radgan mama antonis varaudiT, uamindoba gagrZeldeboda.

mivuyvebodiT gzas. erT adgilas fexi Camivarda, damisxlta da xramisken davqandi, kldidan gadavvardi. gons rom movedi, davinaxe _ mama antoni qurcikiviT moxtis TovlSi, Tan gareul katasaviT xan erT xes eWideba da xan meores. ramdenime wuTSi momiaxlovda. TovliT dafarul kldeze, ufskrulis Tavze mwols swrafad momkida fexebze xeli, siyvaruliT da ostaturad nel-nela wamomayena. Subli gamtexoda da sisxli mdioda. mama antonma Tavisi kabis naxeviT Semixvia Wriloba. SiSma da saSinelma yinvam TiTqmis gamaqvava. sisxldena rom SeaCera, moZRvarma zurgze momikida da morCilis daxmarebiT male skitSi mimiyvana.

rogor daviviwyo misi guliTadi, qristeTi aRsavse siyvaruli, romelic aseTi bunebriobiT da TavSewirviT gamJRavnda? mama antoni namdvili mTawmindeli iyo da CemTvis im momentSi keTili samariteli gaxldaT, romelsac `moyvasi, rogorc sakuTari Tavi, ise uyvarda~.

_ RmerTo Cemo _ vfiqrobdi, roca mas sakuTari zurgiT am RrantebSi mivyavdi, _ srulyofili beri xom siyvarulis beria. srulyofileba siyvaruliT gamoixateba. `Tu me adamianuri da angelozuri eniT vsaubrob da siyvaruli ara maqvs... araferi var... rkina var, JRaruna...~

ai ase, amgvarad gadamiyvanes maT TavianT saxlamde _ wminda ioane RvTismetyvelis kalivamde.

Page 53: nostalgiuri mogonebani

kalivaSi pirveli daxmareba gamiwia mama antonis xorcielma Zmam da morCilma mama grigolma. mama antoni Tesaliidan iyo, is mTawmindaze patara biWi movida da morCilad daudga did isiqasters, wminda anas mcire skitis bers mama amiibleqs. mama antons Rrma goneba hqonda. is erT dros sqolarqisi (aTonze arsebuli dawyebiTi, saRvTismetyvelebo skolis direqtori) gaxldaT. codniT da seriozuli kvlevebiT mTawmindis mecnier berad Tvlidnen.

man sakmaod bevri ram dawera, gansakuTrebiT _ kalendris cvlilebaze. seriozuli, Tavmdabali, ukidursad Sromismoyvare iyo, aseve galia cxovreba, daucxromlad ebrZoda eklesiaSi yovelgvar ganmaaxlebel moZraobas. iyo saqmis kaci da ara uqmadmetyveli. ar iyo iseTi saeklesio da saRvTismetyvelo Tema, romelzec mas ar gamoexata Tavisi safuZvliani azri.

misi monaTxrobiT, warmoSobiT is Raribi ojaxidan iyo da saskolo saxelmZRvaneloebis SesaZenad fuli ar hqonia. usmenda xolme Tavis mezobel mdidar bavSvs, romelsac didi swavlis unari ar gaaCnda da amitom xmamaRla kiTxulobda wignebs ramdenime saaTis ganmavlobaSi da ase swavlobda mama antoni gakveTilebs. Tavisi gonierebis wyalobiT, saukeTeso moswavle iyo. mis saZmoSi cdilobdnen, mkacrad daecvaT Zveli tradiciebi da cxovrobdnen maRalsulieri cxovrebiT. kavsokalivSi es saZmo gamoirCeoda Tavisi stumarTmoyvareobiT da siyvaruliT.

gazafxuli idga. erT saRamos iosebianel xatmwerTa saxelosnos vstumrobdiT.

mwuxris locvis Semdeg aivanze gamovediT, mcire xniT rom davmtkbariyaviT savse mTvariT ganaTebuli skitis cqeriT. irgvliv siCume sufevda. mTvare ise uxvad mogvfenda Suqs, rom TiToeuli kaliva mkafiod Canda. maxlobeli saxlidan locva ismoda _ romeliRac beri aivanze, varskvlavebiT moWedili cis qveS, kanons asrulebda. gavifiqre: `Zma ufals esaubreba da misgan wyalobas gamoiTxovs. adami da evac aseve rom moqceuliyvnen urCobis Semdeg, RmerTi uTuod apatiebdaT codvas da kacobriobasac ascdeboda am tragikuli gziT siaruli-meTqi~.

skitis kidev mravali mama idga skvniliT xelSi da imave locvas imeorebda. evedrebodnen mowyale RmerTs: `ufalo ieso qriste, Zeo RvTisao, Semiwyale me, codvili!~ `iesos saxels mudam Tan axlavs sityva `mowyaleba~, _ SevniSneT saubrisas me da saZmos erTma berma.

Cvens Tvalwin dalocvili egeosis zRva gadaWimuliyo. rarig kurTxeuli, myudro da lamazi iyo is saRamo! drodadro saubars vwyvetdiT, iesos locva rom mogvesmina.

uecrad am bunebriv da sulier silamazeSi, lamis srul siCumeSi iseTi sulis gamgmiravi kivili gaisma, Jruantelma dagviara. fexze wamovcvivdiT da gafacicebulebma mivugdeT yuri.

etyoba, eSmaks SeSurda es sulis Semmusvreli saRamo da mamebis SesaSfoTeblad `waicelqa~. anda iqneb romelime bers rame SeemTxva?

RvTismSoblisadmi galobiT moiCqaroda viRac. `dedao RvTisa, netav ra moxda? rarig mSvenivrad galobs! etyoba, kargad icis galoba... vin SeiZleba iyos? aseT dros ratom morbis? ra xdeba, RmerTo?~ _ aTasgvarma fiqrma gagvielva, vcdilobdiT agvexsna, rac xdeboda.

kaci jer skitis pirvel kalivasac ar moaxloeboda, rom mis zurgs ukan sirbilisgan daqanculi moxuci beris sulisSemZvreli kivili Semogvesma:

_ mamebo, daiWireT, damexmareT! moxuci var da magis devna aRar SemiZlia...

Page 54: nostalgiuri mogonebani

RmerTo Cemo, ra xdeba? SesaZloa, qurdia da cdilobs, galobiT Tavgza agvirios... iqneb morCilia da moZRvars raRac dauSava? vin icis, iqneb saqme sul sxva rameSia da Cven azradac ar mogvdis...

ucnobi bolo kalivas mouaxlovda. ori-sami xanSiSesuli beri win gadaudga da daiWira. is isev SeuCereblad ugalobda RvTismSobels da kiTxvebze ar pasuxobda.

mTeli skiti aRelda. mSvidoba da myudroeba SiSma da SfoTma Secvala. male misma moZRvarmac moirbina. gavigoneT, rogor umeorebda ltolvils:

_ ra gemarTeba, Svilo, ase ratom iqcevi? damSviddi... xmaze vicaniT _ yovelTa wmidaTa kalivis beri gaxldaT. ucnobi mgalobeli

misi morCili unda yofiliyo. is arc moZRvars pasuxobda, mxolod galobda. `rogorc Cans, morCils raRac SeemTxva, _ gavifiqre, _ mere rogor ganicdis amas misi siberiT dauZlurebuli moZRvari!~ Toki moitanes da morCili gavkoWeT. yvelani kiriakonSi SevediT. moxuci beri tiroda da gvevedreboda, marto ar dagvetovebina, sanam ar moifiqrebda, ra eSvela morCilisTvis.

aRar dagviZinia. mTeli saRamo locvaSi gavatareT: `yovladwmidao RvTismSobelo, acxovne monai Seni...~

diliT kiriakonSi SevediT da ambavi vikiTxeT. Turme yovelTa wmidaTa keliis morCils uecrad paranoia daswyebia: keliidan ise gamorboda, TiTqos viRac mosdevso. misi moZRvari, miuxedavad uZlurebisa, ukan gamohyolia, sadme xramSi rom ar gadaCexiliyo.

hoi, kurTxeulo mamaSviluro siyvarulo!meore dRes skitSi unda davbrunebuliyavi. navSi Sevityve, rom beri da misi

avadmyofi morCili TesalonikSi wauyvaniaT samkurnalod.

Є Є Єis dro, romelic xeze kveTis Sesaswavlad am or kavsokalivel mamasTan

gavatare, Zalze sasargeblo aRmoCnda CemTvis _ ara imdenad xelobis Seswavlis mxriv, ramdenadac maTi samagaliTo cxovrebiseuli gamocdilebis Segrovebis TvalsazrisiT. am keTilma berebma Zalze mniSvnelovani roli iTamaSes Cemi beruli cxovrebis idealis CamoyalibebaSi.

dauviwyaria mama miqaelis bavSvuri suli da Rrma suliereba. mudam Rimili dasTamaSebda pirze. gonieri locva romeliRac didi mamisgan eswavla da axla sxvebisgan malulad loculobda.

mama sofrons gansakuTrebuli morCili hyavda _ mama Teofilaqte. vfiqrob, oriode morCils Tu gadaulaxavs misi dari umkacresi gamocdebi. misi usityvo morCileba, iobis moTmineba da dauRalavi swrafva, ar waborZikebuliyo gansacdelebis Jams _ CemSi gansakuTrebul krZalvasa da pativiscemas iwvevda.

beruli cxovrebis gzaze pirvel nabijebs rom vdgamdi, yovelTvis vcdilobdi, me, patara da glaxak monazons, misgan raRac meswavla. vfiqrob, isic mimixvda da yovelTvis rames miboZebda xolme Tavisi sulieri saganZuridan. mis yovel gamonaTqvams visrutavdi da sulis siRrmeSi vimarxavdi.

erTxel vkiTxe:_ mamao, ra aris is, mamebi `uflebas~ rom eZaxian?maxsovs, Tvalebi aemRvra. miTxra:_ Zmao, albaT RmerTma gulisxma mogca, am Temas rom Sexebodi.

swored me gaxlavar gansaxiereba imisa, visac mamebi `uflebian~ bers eZaxian. me rom sulidan is saSineli winaaRmdegoba gamedevna, romelic yovel morCils xvdeba srulyofilebis gzaze, namdvili beri viqnebodi. magram, samwuxarod, ase ar movqceulvar...

Page 55: nostalgiuri mogonebani

sadRa arian mamebi, romlebic Tvlidnen, rom ufleba hqondaT wveTi wyalis Sesmisa da ramdenime orcxobilas SeWmisa? Zvelad swamdaT, rom es orcxobila da wyali wyaloba iyo RvTisa da mowyaleba adamianebisa, romelic siyvaruliT mouZRvnes da ara maTi damsaxurebis gamo.

Zmao, mamebi mravalgzis gvafrTxileben uflebis damRupvel mniSvnelobaze beris cxovrebaSi. Cveni cxovrebac amas gvimtkicebs. aba, warmoidgine morCili, romelic gulSi gaifiqrebs: `dRes trapezze kargi saWmeli unda mqondes, radgan morCilebam Zalze damRala da Zala gamomelia. mcireoden zeTisxils ver vimyofineb. gana ar maqvs ufleba, rame moviTxovo, Tu ufrosebi amas ver xvdebian? kaba, Sarvali, windebi _ yvelaferi Cvrad meqca. nuTu ara maqvs ufleba, axali Cavicva, sxva berebs xom yvelafers aZleven, rac sWirdebaT? mec xom adamiani var, ratom ar maqvs ufleba, momsvlels gavesaubro, vkiTxo, ra xdeba sofelSi?~

ara! bers arafris ufleba ar unda hqondes. is valdebulia, uari Tqvas yvelaferze, TviT Tavis kanonier da bunebriv uflebebzec ki.

erT magaliTs getyvi. zogjer Cveni mteri (eSmaki) Tavs damcvelad gvaCvenebs, modis da Cagvagonebs, TiTqos surdes, sakuTari uflebebi davicvaT. vTqvaT, satrapezod jdebi. Sen garda yvelas TefSebi uwyvia win. am dros uflebis vneba cdilobs, radac ar unda daujdes, SenSi winaaRmdegobis mxeci gaaRviZos: `nuTu ar maqvs ufleba, mec medos TefSi? gana es usamarTloba ar aris?!~ Tu SeZleb daamarcxo es gulisTqma da ganaqarvo sakuTari `uflebebis~ damcveli fiqrebi, Sens gulSi sruli simSvide daisadgurebs, radgan ifiqreb, Cemi codvebis gamo saWmlis Rirsic ki ar varo. Tu sxvebTan erTad samadlobel locvas warmoTqvam, TiTqos sazrdeli migeRos, da mSvidad da Tavmdablad daelodebi Semdgom trapezs, Caiklav sakuTar uflebas da swori monazvnuri cxovrebis gzas daadgebi. Seni uflebis Cakvlas mohyveba aRorZineba Zmebis uflebebisa, ufro ki _ RvTis uflebebisa, rasac mudamJam SevTxovT kidec: `kurTxeul xar Sen, ufalo, maswave me simarTleni Senni!..~

ganmacvifra misma azrebma, romelTa msgavsi manamde ar momesmina. mcire xnis Semdeg vkiTxe:

_ mama Teofilaqte, ra aris mizezi amgvari momakvdinebeli azrebis dabadebisa?

_ am dros bers mTavari saTnoeba aklia _ Tavis uaryofa. am saTnoebas mravali saxe da safexuri aqvs. Tavis nawilobriv uaryofisas mxolod zogierT nivTze vambobT uars, magram namdvili berebi rom gavxdeT, es sakmarisi ar aris; mxolod sruli uaryofa Tavisa amarTlebs Cvens berul mowodebas. mudam unda gvaxsovdes, rom sakuTar Tavs ki ara, RmerTs vekuTvniT da erTaderTi ufleba gvaqvs: mTeli sxeuliTa da suliT, mTeli arsebiT yovel wams mxolod uflisa viyoT.

ramdeni Seborka da daRupa eSmakma! ase rom, iZine xis taxtze, erTaderTi qaSayiT Sexvdi aRdgomas, Wame mxolod erTi kovzi zeTiT Senelebuli mwvanili, Tu ginda, rom kargi beri gaxde... mTeli cxovreba gaxsovdes Cemi naTqvami da madloba Seswire RmerTs, rom mogaSora yvelaze bunebrivi uflebebi...

_ gmadlob, mama Teofilaqte, am sasargeblo rCevisTvis! is didad waadgeba Cems sulier aRorZinebas. gTxovT, ar damiviwyoT Tqvens locvebSi, rameTu msurs, kargi beri gavxde...

madli Sevwire RmerTs am SexvedrisTvis.mas Semdeg ocdaaTi weli gavida, magram meCveneba, TiTqos es yvelaferi

guSin moxda.

Page 56: nostalgiuri mogonebani

Є Є Єsxva kavsokaliveli mamebi gaxldnen: mama evlogi da mama pavle

TavianTi saZmoTi, wminda akakis kalivis berebi _ mama akaki morCilebiTurT: mama ieroTeoziT da mama timoTeTi, romelic gansakuTrebulad miyvarda. arasodes damaviwydeba misi gamaspinZleba, roca kavsokaliva pirvelad movinaxule.

erTxel, wminda anas skitidan wamosuli, kavsokalivisken daveSvi. mcire xnis Semdeg beris xma momesma _ Cumad, odnav gasagonad loculobda iesos locvas. SevCerdi da mivayurade. xma ver vicani. locvas cremli axlda. gulamomjdari RaRadisi agaRelvebda.

mivuaxlovdi, Tanac rac SeiZleba uxmaurod, rom mlocveli ar Semewuxebina.

Jruantelma damiara _ kldis qveS mdgari mama timoTe davinaxe. abga miwaze daedo, skufia moexada da kabis Rilebi mkerdTan Seexsna. xelT skvnili epyra. Tvalebi zecisTvis miepyro da cremli sdioda. RaRadebda da iesos mouwodebda. darwmunebuli gaxldaT, am dros aq aravin gaivlida. amitomac erTianad locvas miscemoda, mkerdSi mjiRs icemda da RmerTs mowyalebas SesTxovda. gulze erTi Zveli xis jvari ekida.

uecrad Tvali momkra da Zalze Secba. esRa miTxra: damloce, Zmao, da mapatieo. mec aRelvebulma vupasuxe: oriode sityva miTxari RmerTze, mamao, sulierad Zalze Rataki var-meTqi. wamovedi erTi iseTi didi magaliTis xilviT gamdidrebuli, rogorsac uZRvnis xolme Tavis berebs mTawminda.

did pativs vcemdi mama isidore xeze mkveTs da mis morCils, mama serafimes. mxiblavda mama isidores natifi iumori.

mama panteleimoni mkacri asketuri cxovrebiT samagaliTo mRvdelmonazoni gaxldaT. is mTawmindaze Zalze axalgazrda movida da kavsokalivaSi dasaxlda. mas mohyva misi Zma ioane. skitisTvis is sulieri Tavadi gaxldaT, mdumare, seriozuli, urTierTobisas Zalze rbili, yvela pativs scemda.

mama ioakime bevrs kiTxulobda da yovelTvis icoda saeklesio da TviT sazogadoebrivi sakiTxebic ki. xSirad miemgzavreboda mTawmindidan eklesiis msaxurebisTvis, aRsarebis saidumlos Sesasruleblad.

mogvianebiT erSi Sevxvdi moxucs, odesRac rom aRsareba uTqvams `erTi aToneli berisTvis, romelic kavsokalivaSi moRvaweobda~. is dauviwyari aRsareba misTvis axali cxovrebis dawyebis sababi gaxda. mTawmindaze, vin icis, mama panteleimonis dari ramdeni beri iyo! mxolod erTi Sexeba gindoda aseT adamianTan da did sargebelsa povebdi.

Є Є Єkavsokalivel asket da RvTiskac berebs Soris gamoirCeodnen mama arseni

xeze mkveTi da mama antoni Rirs mamaTa kalividan _ mkacri da dalocvili beri yovelTvis mxolod sulier Temebze saubrobda.

miambes, Tu ra mkacrad Sexvdnen mamebi kalivaSi misul patara biWs. gamosacdelad, daiTmenda Tu ara berul cxovrebas, Seuracxyofdnen, cudad eqceodnen, sikvdiliTac ki daemuqrnen. magram antoni ar wavida. `vgrZnobdi, maT vuyvardi, _ miyveboda mama antoni, _ rac ar unda gaekeTebinaT CemTvis, rac ar unda eTqvaT, siyvaruli amoZravebdaT. mwamda, isini monazvnuri cxovrebis swor gzaze gamiyvandnen, radgan TviTon mihyvebodnen mas~.

erTxel vkiTxe: _ Sexvedrixar Tu ara cxovrebaSi rame zebunebrivs, sakuTari TvaliT ginaxavs an gigrZnia suliT, SesaZloa aRtacebuli yofila Seni suli zeciur

Page 57: nostalgiuri mogonebani

sferomde, an Cveni saZmos romelime nacnob bers xom ar hqonia aseTi SemTxveva-meTqi.

maSinve vigrZeni, rom SekiTxva ar eama.Svilo, _ brZana mama antonma, _ zebunebrivi ambebi iSviaTad xdeba,

magram Tuki xdeba, misi WeSmaritebis niSani is aris, rom visac ganecxadeba raRac didad faseuli, malavs mas, rogorc RvTis saCuqars, rogorc sruliad saidumlos da piraduls. cdilobs, miniSnebebiT da umciresi JestebiTac ki ar gamoamJRavnos RvTis es saCuqari. Tu mTawmindaze Sexvdebi vinmes, vinc aseT gamocxadebaze mogiTxrobs, daeWvdi mis sinamdvileSi. mTawmindaze uamrav saTnoebiT aRsavse mamas Sevxvedrivar, uaRresad moRvaweni gaxldnen da Tavmdabali gulisTqmebi hqondaT. RmerTi Cumad gveubneboda gulSi, rom maT, aSkarad wmindanebs, uTuod eqnebodaT mravali zeciuri gamocxadeba, magram erTi sityvac ar dascdeniaT amaze. samagierod, xSirad imeorebdnen, codvilebi varT da RvTis wyaloba da miteveba gvWirdebao. wminda mamaTa cxovrebaSi vxvdebiT did mamebs, asketebs, romlebic mudam gaurbian amis gaxmaurebas. TviT mociqulma pavlem, Tumca mociquli iyo, mesame camde aRtaceba sakuTar Tavs ki ar miawera, brZnulad da gansjiT Tqva, rom `icis kaci~.

amis garda, albaT wagikiTxavs qristesTvis sulel mamaze, wminda andriaze. didi wmindanobisa da sibrZnismoyvareobis gamo mis cxovrebaSi zeciuri sagnebi ar gamoeyofoda yoveldRiuri cxovrebis sagnebs, erTmaneTSi iyo SenivTuli. roca miwaze myofi Tavis `sisuleleebs~ akeTebda, imavdroulad SeeZlo zeciuri samyaros ambebi exila, romelTac mudam saguldagulod malavda. mxolod moZRvars umJRavnebda, raTa eSmakis xiblSi ar Cavardniliyo. gamocxadebebidan mxolod mcireodeni gaando saidumlo da erTgul megobar epifanes.

amitomac, Cemo Svilo, arasodes dainteresde amgvari sagnebiT. eZie mxolod RvTis mowyaleba da cxondebi.

Є Є ЄRrmad damrCa mexsierebaSi mama maqsime mgaloblis xateba. sawols

mijaWvuli erT ZmasTan erTad movinaxule da maSin gavicani. misi garegnoba, Tavmdabloba gvimJRavnebda, rom Semkuli iyo suliwmindis gansakuTrebuli niWiT. is protofsalmi gaxldaT konstantinopolSi, magram moiZula dideba da saxeli, uaryo soflis amaoeba da mTawmindaze movida, raTa RvTismSoblis baRis sulieri bulbuli yofiliyo.

bulbulebi bunebaSi sacxovreblad arian Seqmnilni, sadac martoobaSi ugaloben RmerTs. aseTi iyo mama maqsimec. misi suli erSi ver waremateboda.

mdumarebiT da moTminebiT iwva sneulebis sarecelze. 30 weli morCilebda Tavis moZRvars, mama kiriles. axla ki sxeuldawylulebuls ukve misi moZRvari emsaxureboda didi TavmdablobiT da TavganwirviT. aRelvebulni CamovsxediT sawolTan, davuwyeT saubari im imediT, mama maqsimes galobas movismendiT. vTxoveT kidec amaze mis moZRvars. `ausrule Txovna Zmebs, mamao~, _ uTxra mama kirilem.

_ damaviwyda, rogor unda vigalobo, _ gviTxra TavmdablobiT berma, _ mxolod imaze vfiqrob, moTminebiT rogor gamoviyeno Cemi avadmyofobis dReebi, raTa amqveynidan gasvlis Jams mqondes uwyeba RvTisgan, rom vcxondebi. Tumca morCilebis gamo mainc gigalobebT mcireodens.

mivexmareT wamojdomaSi, beWebqveS ramdenime baliSi davudeT.

Page 58: nostalgiuri mogonebani

_ ukve mravali weli gavida, rac RamisTevis locvaze aRar migalobia. axla mxolod RvTismSobels vumReri, Cveni uflis dedas da yvela mTawmindelis dedas. `Rirs arss~ gigalobebT.

smenad viqeci, rom wminda mowamisTvis momesmina _ aseTad vTvlidi mas. roca galoba daiwyo, gavifiqre, zeciuri hangebi sinamdvileSic zemiwieri orRanidan JReren. pirvelad da SesaZloa, ukanaskneladac, movismine amgvari angelozebrivi himni. CaaTava galoba da aRelvebuli, daRlili miwva.

madloba gadavuxadeT mas da mis moZRvars da gareT gamovediT. Semovuare kelias da SevaTvaliere. mas Semdeg iq aRar vyofilvar. mama maqsime axla zecaSia da daudumebeli bageebiT angelozTa qorosTan erTad wminda samebisa da yovladwminda RvTismSoblis winaSe utkbesi xmiT gamarjvebis sagalobels aRavlens _ `wmida ars, wmida ars, wmida ars...~

Є Є Єkavsokalivel mama damianes patriarqis Sesaxedaoba hqonda. warmoSobiT

mesineli gaxldaT, aRsavse siTboTi da siyvaruliT! uxvad mWevrmetyveli, maRali da didebuli, spetaki wveriT. Tu skitis bilikebze gadaeyrebodiT, vinme didebuli patriarqi gegonebodaT.

mama aTanase arkadiis stremovasidan gaxldaT. madlmosili, guliTadi da Zalze ubralo mama. sadac ubraloebaa _ iq ganisvenebs RvTaebrivi madli, masze ixarjeba simdidre da kurTxeva RvTisa.

am wmindanebidan, am berebidan, romlebic aqamde gavicani, yvelas amSvenebda saxarebiseuli balRuri ubraloeba.

siyvaruli da ubraloeba axasiaTebda kavsokalivas. aq hqondaT erTi mSvenieri tradicia: yovel aRdgomas mamebi jguf-jgufad ikribebodnen, mimoivlidnen kalivebs da erTmaneTs aRdgomas ulocavdnen: `qriste aRsdga~. im wlis aRdgomasac Cemi isiqastrionidan vucqerdi Rirs mamebs, jgufebad rom gadadiodnen erTi kalividan meoreSi da bavSvebiviT gaxarebulni galobdnen saaRdgomo sagaloblebs.

ramdenime jgufi erTmaneTs mama miqaelis stumarTmoyvare kalivasTan Sexvda. sapaseqo troparebis Semdeg kalivis ezoSi Sevidnen, sadac gaumaspinZldnen. Cvengan yvelaferi Canda, isxdnen magidasTan da win ewyoT wiTeli saaRdgomo kvercxebi, yveli da Rvino...

roca miwieri sikeTeebiTac aRavses TavianTi sixaruli da sarwmunoebis gamarjvebis sagalobeli `qriste aRsdga~ igalobes, aiRes notebi da daiwyes simRera miuwvdomeli sixaruliT. maTi zecis angelozebsac unda SeSurebodaT! maTi xma _ wminda, mxiaruli da sazeimo _ eqod ismoda xeobaSi, eSveboda zRvis mSvid zedapirze da adioda aTonis mTidan vidre zeciur varskvlavebamde.

Tavi 14. dionisos monasterSi

Zalze axlos iyo Cems gulTan wminda dionises monasteri. dafnaSi fexiT mimavali zogjer Sevivlidi xolme Cems sayvarel monasterSi sayvareli da pativcemuli mamebis _ gabrielis da lazares sanaxavad, aseve veamborebodi xolme wminda ioane naTlismcemlis marjvenas da kurTxevas viRebdi misgan.

erTxel vnaxe, taZris stoaSi, kuboSi micvalebuli esvena. mamebi garSemo stasidiebze isxdnen, usmendnen fsalmunebs, romelsac erTi Zma kiTxulobda, Tan gardacvlili berisTvis skvnilze loculobdnen.

veambore cxedars, yuradRebiT mimovixede da Tvali movkari mama lazares. wesisamebr muxli movidrike mis winaSe da vkiTxe, _ vin gardaicvala-meTqi. aRelvebulma mipasuxa: `mama polikarpe~. davibeni: _ amas winaT rom vnaxe, Tavs kargad grZnobda-meTqi.

Page 59: nostalgiuri mogonebani

_ gavideT da yvelafers agixsni, _ miTxra. gareT gamovediT, mama lazarem aRelvebulma momiTxro mama polikarpes gardacvalebis ambavi:

_ gardacvalebamde sami saaTiT adre mama polikarpem iRumenis keliis karze daakakuna: _ mamao, male gaval am qveynidan. aiRe Cemi keliis gasaRebi, moamzade sanTlebi da sxva yvelaferi, rac dakrZalvisTvisaa saWiroo. mere gasaRebi gadasca da iRumens xelze eambora, ukanasknelad aiRo kurTxeva Tavisi moZRvrisgan. wminda winamZRvari Tavidan uarobda, magram mama polikarpem ukan ar daixia. mas undoda, male wasuliyo saavadmyofoSi. iq me miviRe da sawolSi Cavawvine. ra gWirs-meTqi. Tavs cudad vgrZnob, male waval am qveynidan. dauZaxe iRumens, zeTi macxos da maziaroso.

mTeli savanis Zmoba Seikriba zeTiscxebis saidumlos Casatareblad da mama polikarpes saziareblad. amasobaSi sicxem auwia. ar gasula sami saaTic, rom uecrad moZRvari moixmo. magram mis mosvlamde gardaicvala...

saocari iyo Rirsi mamis gardacvaleba. igi marTlac didad moRvawe gaxldaT. Tan gvdevdes misi locvebi.

mec amaRelva mama polikarpes gardacvalebam. gadavwyvite, wminda mRvdelmonazvnis dakrZalvaze davrCeniliyavi. vucqerdi mas Tavis anaforaSi gaxveuls da guli mwydeboda, rom ukanasknelad ver vixile misi saxe (gardacvlil berebs anaforaSi ise axveven, rom saxe ar gamouCndeT, _ k. k.). berebis azriT da gadmocemiT, sxeuli, romelic berma RmerTs miuZRvna, ukve aRar ekuTvnis amao, cru sofels. yovelive es ki bers `wmindanTa~ dasSi ayenebs.gansakuTrebiT amaRelvebeli suraTi iyo, roca cxedari kubodan amoasvenes da samaris pirze daawvines. am dros gaisma iRumenis gulSemusvrili xma:L_ mamano da Zmano, Cveni Zma, mRvdelmonazoni polikarpe am warmavali soflidan zeciur sasufevelSi gadasaxlda. modiT, kidev erTxel CavmarcvloT skvnili misi sulis gansvenebisTviso da aRelvebulma warmoTqva: _ `ufalo ieso qriste, ganusvene monasa Sensa...~

bevris moyola SemeZlo dionises monasterze, magram mxolod yvelaze mniSvnelovans mogiTxrobT.

skitebsa da keliebSi mcxovreb berebs Cveulebad hqondaT, monastrebSi wasuliyvnen da iqaur mamebs trapezis dResaswaulisTvis momzadebaSi daxmarebodnen.

erTxelac, moZRvris kurTxeviT, ramdenime ZmasTan erTad dionises monasterSi wavedi mamebis dasaxmareblad. TiTqmis mTeli mTawmindidan iwyes mosvla berebma da eriskacebma, raTa erTad ezeimaT Soba wminda ioane naTlismcemlisa. Tavdauzogavad vSromobdiT, yvela samorCilo saqmeSi vexmarebodiT.

wina dRes, sadilis Semdeg, militupolisis Rirssaxsovari mitropoliti ierosTeosi mobrZanda. atyda zarebis rekva. iRumeni, mRvdelmonazvnebi da mgaloblebi galobiT gaemarTnen mis Sesaxvedrad. STambeWdavi sanaxaoba iyo!

mogvianebiT, roca mze gadaiwvera, kvlav gaisma zarebis aramiwieri wkriali. male didebuli RamisTevis locva unda dawyebuliyo: `dideba wmidasa da erTarsebasa da cxovelsmyofelsa da ganuyofelsa samebasa...~ stasidiebi mdumare landebiT Seivso. marjvniv mama daniel katunakeli galobda, romelsac misi morCilebi exmarebodnen, geronti da nifoni. marcxniv skiteli mama idga.

Page 60: nostalgiuri mogonebani

daiwyes galoba. iseTi grZnoba geufleboda, TiTqos sxva samyaroSi iyavi. diakvnebi kmevisas mgalobelTa ritms hyvebodnen. mama danielma Tavisi keTilkrZaluli, Zlieri xmiTa da ritmis xelovnebiT Cemze imgvari STabeWdileba moaxdina, rom is RamisTeva dRemde maxsovs. magram mama daniels misi sulierebis gamo ufro met pativs vcemdi.

iq momsaxureni wirvas erT-erTi karibWidan vucqerdiT. mxolod is, visac unaxavs da ganucdia es imqveyniuri RvTismsaxureba, mimixvdeba, risi aRwerac msurs. mRvdelmTavari, mRvdlebi da diakvnebi, mgaloblebi, kanonarqi, yvelani mantiaSemosilni, _ msaxurebas araamqveyniur elfers sZendnen. RmerTi da adamianebi gaerTiandnen. taZari zecas miemsgavsa.

taZris brwyinvalebam male satrapezoSi gadainacvla. trapezze 350-ze metma berma moiyara Tavi. sufris TavSi episkoposi brZandeboda, mis marjvniv _ savanis iRumeni. miirTmevdnen da imavdroulad ambionze Semdgar wignis mkiTxvels usmendnen. dasasruls `panaReis wesi~ aRasrules da `Rirs arsi~ igalobes. kurTxevis niSnad yvelam RvTismSoblis sefiskveris nawili aviReT.

meore dRes aRmSenebelTa da damaarsebelTa xseneba iyo, magram moZRvrisgan iq darCenis kurTxeva ar mqonda da mwuxris locvisTvis aRar damicdia, imave dRes gamovbrundi. RamisTevis locvebi aTonel berebs sulier sikeTes matebs. radgan Tavs sulierad `glaxakad da upovrad~ vTvlidi, vcdilobdi, yoveli RamisTevis locvisas menaxa an momesmina iseTi ram, rac ufalTan miaxlebaSi damexmareboda. ase xdeboda Cveni kalivis yovelkvireul RamisTevebzec.

mama ioakime gveubneboda, Tu RamisTevis locvisas gulSi ufalTan miaxlebas ver SevZlebT, Cveni Sroma da msxverplSewirva fuWi iqnebao. berisTvis RmerTi unda iyos anic da hoec. amitomac viwyebT RamisTevis locvas kmeviT da cxovelmyofeli samebis gandidebiT. mTeli Rame guliTa da gonebiT saRmrTo didebis taxts unda vuvlideT gars.

Є Є Єwminda grigolis monasteri Cems dros erT-erTi saukeTeso kinovia iyo

mTawmindaze. iqauri mamebi didi moRvaweni iyvnen. maTi iRumeni, arqimandriti aTanase, sulieri cxovrebis magaliTs aZlevda mTel savanes. didebuli pirovneba gaxldaT! vcade, `Tanamedrove aToneli mamebis~ meore nawilSi masze momeTxro.

aw gansvenebuli mama dimitri ki mowame iyo. oc welze metxans itanjeboda TiaqriT. misi sneuleba maSinac ki iyo SesamCnevi, roca anafora ecva, radgan lamis mTeli Signeuloba tanze mikrul tomaraSi hqonda moTavsebuli. eqimebi daJinebiT sTxovdnen, operacia gaekeTebina, ukidures SemTxvevaSi, Seewyvita taZarSi locvaze daswreba, RvTismsaxurebas xom mkacrad ukrZalavdnen, magram, miuxedavad asakisa da mZime avadmyofobisa, mama dimitri oci wlis ganmavlobaSi yoveldRe aRasrulebda saRmrTo liturgias da yvela RvTismsaxurebaSi monawileobda. mamebi aRfrTovanebuli iyvnen misi sulieri gmirobiT.

avadmyofobasa da tanjvaSi gaatara sicocxle mama konstantinemac _ SesaniSnavma berma, namdvilma gmirma. da RmerTmac akurTxa misi aRsasruli _ mama konstantine ziarebisTanave gardaicvala.

ar SeiZleba, ar gavixsenoT mama artemi. TanamedroveTa mowmobiT, locvisas is arasodes jdeboda stasidiaze. savaneSi mosvlidan vidre aRsasrulamde ase iqceoda.

erTxans mama artemi arteSi, monastris metoqionSi moRvaweobda. roca bazarSi midioda sayidlebze, ukan xelcarieli brundeboda, radgan mTel navaWrs moxucebsa da glaxakebs urigebda.

Page 61: nostalgiuri mogonebani

saocrad ubralo iyo. erTxel monastris saqmeze pireaSi Cavida. navsadgurSi erTi meZavi dedakaci miuaxlovda da saxlSi (bordelSi) wayvana SesTavaza. umanko beri RmerTs adidebda: amden xalxSi erTi kaci mainc gamoCnda, vinc Semifarebso.

maspinZelma oTaxSi Seiyvana, saWmeli misca da marto datova. berma skvnilze locva daiwyo. male qalma karze daukakuna.

mama artemi miCveuli iyo, rom karze kakunisas ambobdnen: `locviTa wmidaTa mamaTa CvenTaTa...~, is ki `amins~ ityoda da kars gaaRebda.

_ Tqvi `locviTa...~, Torem ar gagiReb, _ gasZaxa qals, roca man karze braxuni atexa.

`raxan ar ambobs, ese igi demonuri sulia~, _ gaifiqra mama artemma, locva ganagrZo da kakuns yuri aRar aTxova.

radgan berma Ramis gaTevisTvis fuli ar gadaixada, meore dRes qali mTavarepiskoposTan mivida saCivlelad. mama artemi Tavs imarTlebda, mas Tavad surda Cemi dabinaveba da amaSi fuli ar mouTxoviao. mTavarepiskoposma daafasa mama artemis ubraloeba da misi kvebisa da RamisTevis fuli TviTon gadaixada.

Є Є Єkonstamonitis monasteri Cemi moZRvris monaniebis savane iyo. aTonze

axalmosuli pirvelad swored iq moRvaweobda. amitomac, bunebrivia, masTan didi siaxlove gvqonda. am sulieri naTesaobis gamo xSirad vstumrobdi monasters, gansakuTrebiT ki mis dResaswaulebze. aq moRvawe yvela mamas vicnobdi _ rogorc moZRvris monaTxrobidan, ise piradadac. mama filareti, mama stefane, mama nifoni, mama modesti, mama simoni _ keTilgonieri da ganmsjeli berebi, monazvnuri srulyofilebis Rvawlis mosagreni. maT yvela did pativs scemda.

monastris erT-erTi dResaswauli wminda konstantines xsenebis dRes aResruleboda.

erTxelac Cveni skitis ramdenime Zma gavemgzavreT konstamonitSi maTi sixarulis gasaziareblad.

monasteri mTeli mTawmindidan mosuli momlocvelebiT gavsebuliyo. RamisTevis locva sazeimod daiwyo. mRvdlebi, diakvnebi, mgaloblebi TavianTi movaleobis aRsrulebas Seudgnen. yvela da yvelaferi ganadidebda RmerTs da pativs miagebda udides imperator wminda konstantines.

satrapezoSi mivexmare, mere ki karibWeSi stasidiaze Camovjeqi. marjvnidan CurCuli momesma. cxadad gavarCie sityvebi: `ufalo Cemo, Semiwyale me~. locvasTan erTad qviTinic gaisma. gavinabe. Zalze mominda Semetyo, vin iyo es Zma, TviT sazeimo RamisTevisasac ki ase daZabulad rom loculobda. n-i aRmoCnda, RvTismoSiSebiTa da gankrZaluli locviT cnobili mama. oci wlisa mosula monasterSi. maSin savanis sulier mxedrobaSi mravali wminda monazoni iricxeboda da isic maT magaliTs misdevda. umZimes samuSaosa da samorCilo saqmes akeTebda da amas mdumared aRasrulebda. yvela sulier gmirobaSi mowinave iyo. yvelas ganacvifrebda, gansakuTrebiT ki maT, vinc mis mibaZvas cdilobda. mama n-i dRemde (1979 wlamde) Tavis monasterSi cxovrobs da sulier cxovrebaSi erTxel arCeul gzas mihyveba. ramdensac unda ecadon, moRvawe berebi TavianT mosagreobas mainc ver dafaraven da maTi sulieri gmirobebi cnobili xdeba.

RamisTevis locva, romelsac pativcemuli iRumeni svimeoni warmarTavda, didi sulieri daZabulobiT Catarda. ramdengzis SemimCnevia cremli da amooxvra Rirs mamaTa, uflis siaxloves rom ganicdidnen!

mamaTa Soris gansakuTrebiT sayvareli mama modesti iyo, RvTisgan uxvad dajildoebuli beri. mravali wlis ganmavlobaSi ikvlevda wminda mamaTa

Page 62: nostalgiuri mogonebani

Sromebs da Teorias praqtikasTan aerTebda. mama modesti biblioTekari gaxldaT. imavdroulad savanis saavadmyofoSi sneulebs emsaxureboda. lmobiersa da didsulovans yvela mama Zmad miaCnda.

erTxel, roca monastris sasaflaoze saukunovan xeebqveS mivseirnobdiT, miTxra:

_ Tu ver vgrZnobT, rom yvelani Zmebi varT, suliwminda verasodes ganisvenebs Cvens gulebSi. Cveni damokidebuleba ZmaTa mimarT ar unda iyos damokidebuli maT sulier Rirsebebze. amisi magaliTi TviT ufalma mogvca. mas vuyvarvarT da zrunavs Cvenze ganurCevlad Cveni sulieri mdgomareobisa. yvelaze codvilic ki iseve uyvars, rogorc yvelaze wminda. amitomac yoveli adamiani sulSi unda CavikraT, metadre unda moveferoT aTonel mamebs. siyvaruls daTmena SeuZlia. siyvaruls daTmobac ZaluZs. ase movawesrigebT urTierTobas TanamosagreebTan. RmerTi xom siyvarulia.

siyvaruli iyo misi cxovrebis misamReri. swori gaxldaT misi yvela moqmedeba, mudam RvTis nebis beWdiT damowmebuli. did pativs vcemdi mas da yovelTvis, roca monasterSi mividodi, vcdilobdi, masTan rac SeiZleba metxans vyofiliyavi. mama modesti damexmara, gamego, rom siyvarulis winapiroba RmerTTan urTierTobaa, romelic locviTa da wminda saidumloebaSi monawileobiT xorcieldeba.

Semeqmna STabeWdileba, rom mama nifonsa da mama modests savanis sulier cxovrebaSi wamyvani adgili ekavaT. SesaZloa, vcodav maTi Tavmdablobis winaSe, radgan isini jer kidev wuTisoflis tyveebi arian, magram imedi maqvs, Semindoben, maTze rom giambeT. maT xom ukve iswavles, uyvardeT da erTnairad daiTminon isinic, vinc ganadideben, da isinic, vinc ganikiTxaven.

Tavi 15. aTonis mitropoliaSi erTxel kalividan lavris sakrebuloSi werili gamatanes. SuaRamisas unda

wavsuliyavi, rom diliT, roca sakrebulos kancelaria gaiReboda, monasterSi vyofiliyavi. swrafad moviTave saqme da ukan gamovbrundi.

_ qerubin, frTxilad iyavi, _ gamafrTxila moZRvarma, _ Tu RamiT tyeSi vinmes Sexvdebi, nu gamoesaubrebi. ici, vinc myavs mxedvelobaSi (erT pirovnebas gulisxmobda). gzaSi iesos locva ikiTxe.

muxli movidrike, moZRvrisgan kurTxeva aviRe da gzas gavudeqi.Ramea. tyeSi ucnauri xmebi mesmis. daZabuli var. `ufalo ieso qriste, Zeo

RvTisao, Segviwyalen Cven~, `yovladwmidao RvTismSobelo, Segiwyalen Cven~, `wmidao RmrTisao, evedre RmerTsa CvenTvis~...uecrad joris yroyini momesma. `vinc unda iyos, davRunav Tavs da Cavuvli, kurTxevasac ar vTxov~, _ gavifiqre. aseTi iyo brZaneba Cemi moZRvrisa.

male amovCndi mTel Cvens olqSi yvelaze `arasasurveli~ piris winaSe._ moixede, bero, da mismine! vici, Senma moZRvarma gagafrTxila, Tu

Sexvdebi, arc xma gasce da arc Sexedoo. magram Zalian minda, raRac gagiziaro Cemi gamocdilebidan.

fexi ar SemiCerebia, magram cnobismoyvareobam mZlia, nabiji Sevanele. Ramis siCumeSi naTlad mesmoda misi naTqvami:

_ mowameebad ara marto isini aRiares, vinc mxecebma daglijes, dawves an Tavi mohkveTes, mowameebi arian isinic, visac kerpebis winaSe xeli mcirediTac ar amoubrunebiaT (Zvel qristianebs warmarTebi xelisgulze `Sesawirs~ adebdnen da cecxls unTebdnen xelis qveS im imediT, xels amoabrunebdnen da Sesawirs kerpis win daagdebdnen. mowame qristianebs xelebi ewvodaT, magram ara Tu ar Slidnen, aramed cecxlis simxurvale maT

Page 63: nostalgiuri mogonebani

amotrialebas ver aiZulebda), gesmis? maSin iqnebi kargi beri, roca yuradRebiT moepyrobi Seni morCilebis wvrilmansac.

me gza gavagrZele. uecrad maRla xidan kivili da raRac didi frinvelis frTebis faTquni momesma. Tma yalyze damidga, wamiT SevZrwundi. moZRvarma adreve gamafrTxila, aseTi ram rom moxdeboda da amitomac mSvidad gavagrZele gza. mas mere aTonze xSirad mesmoda am frinvelebis xma.

diliT, savanis karebis gaRebamde galavnis win videqi. Cavicvi anafora, movikide guda da roca darajma karebi gaaRo, SigniT Sevedi da arqondarikisken gavemarTe. mama aRaTangelosi yaviT gamimaspinZlda. zaris xma moisma, rac imas niSnavda, rom kancelaria ukve gaaRes.

ezoSi Sevxvdi Cems sayvarelsa da pativcemul mama Teofile mekuWnaves. ramdenad wminda iyo es adamiani! gamoirCeoda mkacri cxovrebiT da saTnoebebiT.

_ mama qerubin, _ miTxra man, _ wasvlamde kargi iqneboda, genaxe. ra SeiZleba amaze iTqvas? verc udabno, verc kinovia, verc monasteri

adamians wmindans ver xdis. mxolod RvTisadmi sruli mindoba da morCileba ayalibebs amgvar rCeul saxeebs.

didi dro mqonda da mama ambakumis sanaxavadac wavedi. yovelTvis, roca lavraSi RamisTeviT mivdiodi, es siyvarulis raindi yovelTvis mmaspinZlobda TavisTan, saavadmyofoSi. adreve miTxra: roca monasterSi gvewvevi, maSinve CemTan modio.

RamiT Tu dRisiT, TveobiT, wlobiT, zamTarSi, zafxulSi mama ambakumi varcls atarebda da abanavebda sawols mijaWvul savanis Zmebs da mraval mitovebul eriskacs. mere samzareuloSi garboda maTTvis saWmlis mosamzadeblad, visac xSirad erTi Tavi kerZi ar akmayofilebda. asauzmebda avadmyofebs, ucvlida tansacmels.

morCeboda am samorCilo saqmeebs da beruli movaleobebis Sesrulebas Seudgeboda. TavSesafris samrekloSi CaikiTxavda ocdaoTxsaaTiani msaxurebis `Sedegebs~ da Tavis `kanons~. mravali weli am tipikons misdevda. miuxedavad imisa, rom xSirad vstumrobdi, axlac ar vici, rodis da ramdeni xani eZina.

Cems dros lavraSi udidesi pirovnebebi cxovrobdnen. samwuxarod, yvelas ar vicnobdi.

beri aTanase kambanaosi ganswavluli eqimi gaxldaT, saxelgavardnili, niWieri da keTili. yvela adamians Tavisi xasiaTisdamixedviT eqceoda.

Cemi moZRvari masTan axloblobda da misgan Sevityve, rom mama aTanase moRvawe beri iyo. Cvevad hqonda, xSirad moenaxulebina meudabnoeni. ambobdnen, rom is im Tormet asketTanac iyo dakavSirebuli, romlebic, aTonuri gadmocemiT, mTawmindis yvelaze wminda berebi arian da cxovroben sruliad ganmartoebiT, ucnob adgilas. mxolod is amaragebda maT sefiskveriT da RviniT saRmrTo liturgiisTvis. imave gadmocemis Tanaxmad, dedamiwaze bolo liturgias aRasrulebs es Tormeti uxilavi beri. maTi ricxvi ar icvleba, radgan Tu Tormetidan romelime gardaicvleba, maT adgils ikavebs mTawmindis romelime saukeTeso beri.

mama aTanases morCili, mama pavle, aseve eqimi gaxldaT, is Tavisi mkacri, aRmosavluri RvTismoSiSebiT monastris cxovrebas gansakuTrebul iers aZlevda. uyvarda RvTismsaxureba da wminda nikolozis WeSmariti mimdevari gaxldaT xSiri ziarebis sakiTxSi.

winamZRvari mama ambrosi, sveti da garanti monastris gansjiT marTvisa, aocebda yvela stumars. misi morCilebi _ naTanaili da filipe cocxali mowmeni iyvnen swori monazvnuri xelmZRvanelobisa. ZmaTa Soris gamoCenili iyvnen aseve: mama ioakime _ mama ambrosis TanaSemwe savanis marTvaSi,

Page 64: nostalgiuri mogonebani

gansvenebuli mama isaaki, mama oqropiri, mama gerasime da mama aleqsandre, didad niWieri da ganaTlebuli adamiani. aseve sxva mama aleqsandre, mama ierosTeozi, mama tarasi _ dafaruli moRvawe, biblioTekari mama panteleimoni, mama nilos peleponeseli, meore mdivani mama grigoli da sxva Rirsi mamebi, romlebic im dros akurTxebdnen da ganamSvenebdnen lavras. marTlac rom erTguli memkvidreni gaxldnen Cveni udidesi mamis, aTanasesi. lavris monasteri (wminda aTanases monasteri) istoriiT da mdebareobiT CvenSi idumal sixaruls iwvevda, Cven xom misi Svilebi viyaviT. lavra, Tavisi udabnoebiT, skitebiT da sxva ganStoebebiT, TavisTavad aris mTawminduri bermonazvnobis akropolisi da TviTonve wminda mTa. mTawminda ki TviTon lavra gaxlavT.

wamosvlamde mama Teofiles Sevuare, romelmac guda `evlogiebiT~ amivso. Semdeg misgan kurTxeva aviRe da Cemi skitisken gavemarTe.

z z zdidi lavridan orasi metris daSorebiT wminda konstantines kaTizma

mdebareobs. Cemi moZRvris kurTxeviT, isic movinaxule. kaTizma iSviaTad myudro adgilas, veluri mcenareulobiTaa garemoculi.

savanis moZRvari gaxldaT mama giorgi, bevri ram gamegona mis asketurobaze. davakakune da davucade. kari axalgazrda berma gamiRo. muxli movudrike, mere Tavis moZRvarTan wamiyvana. mama giorgi xanSiSesuli beri iyo, WaRara, saTvale win hqonda wamoweuli. mxiaruli da moRimari saxiT axalgazrdulad gamoiyureboda.

fexSiSvela gaxldaT, ecva gasacodavebuli kaba. muxli movudrike, erT ZvelisZvel skamze Camojdoma SemomTavaza. moZRvrisa da Cveni kalivis Zmebis ambebi gamomkiTxa. TviTon ar damjdara. Sevwuxdi. Cvens saZmoSi principad gvqonda, roca ufrosi fexze idga, umcrosi ar unda mjdariyo. amitomac vcade wamodgoma, magram maiZula, vmjdariyavi.

saZmos xelsaqmed xatwera hqonda. Cemma TanamoZmem, mama ioakimem am berebTan iswavla xatwera.

kaliva uwesrigod, usufTaod, areulad moCanda. Cveuli gamaspinZlebis Semdeg Cavedi eklesiaSi wminda konstantines

Tayvansacemad. roca morCilma paisim taZris kari gamiRo, ganvcvifrdi: gamaoca iqaurma `akademiurma~ sisufTavem, wesrigma da araCveulebrivma xatebma. kandelebi brwyinavda. wminda sakurTxeveli anaTebda. taZarsa da Senobis danarCen nawils Soris mkveTrma gansxvavebam damabnia. vifiqre da analogia vipove kalivis Zmebis sulier siwmindes, taZris sisufTavesa da kalivis mouvlelobasa da Zmebis garegnul gulgrilobas Soris.

mama ioakimem aRgviwera mama giorgis saxe, rogorc asketi mxatvrisa, sakuTari Tavisadmi mkacri moSurnisa, adamianisa, romelmac kargad icis, ra aris miwieri cxovreba da saukuno sicocxle. man Sesabamisad Seafasa isini da cxovreba ise ganvlo, rom arafrad miiCnia yovelgvari miwieri. amaSi dasarwmuneblad masTan saubaric ar gWirdeboda, mxolod unda Segexeda. dauviwyari piovneba gaxldaT.

z z zerTxel, didi lavridan momavalma, im adgils mivaRwie, saidanac win

gadameSala Tvaluwvdeneli egeosis zRva.1941 wlis martis bolo iyo. Sors oTxi-xuTi xomaldi gavarCie, romlebic

CrdiloeTisken kaala-aleqsandropulosken miemarTebodnen. maT moaxloebas davucade. maSin omi iyo da yvelaferi, rac mas exeboda, CvenSi gansakuTrebul interess iwvevda. sakmarisad momiaxlovdnen, ramdenime patara samxedro gemi badragad mohyveboda or-sam did satransporto

Page 65: nostalgiuri mogonebani

gems. nanaxma Zalze amaRelva. ese igi Cemi samSoblo ibrZvis jer kidev, iaraRi ar dauyria (saberZneTs 1940 wels jer italia daesxa, mere _ germania, qveyana didxans icavda Tavs, magram 1941 wels mainc daipyres). ra fiqrebma aRar gamielva im wuTs! Cemi TanamoZmeni ibrZvian. ganuwyvetliv bombaven qalaqebs, sadac qalebi da bavSvebi arian darCenili. ltolvilebi, sikvdili, hospitalebi daWrilebiTaa savse, uWirs qveyanas, xalxs...

zeciur mamas mxurvaled vTxovdi, Sesweoda gansacdelSi Cavardnil Cems samSoblos. ise hqeni, ufalo, rom am badragma Tavis mizans ver miaRwios. gemebi, romlebsac vxedav, CaiZiros. nu miuSveb maT iqamde-meTqi, _ aRelvebuli vbutbutebdi.

guli madlierebiT mqonda avsebuli saxieri RmerTis mimarT, rom man mTawminda saSineli omebisgan daixsna. Tavi saocrad usafrTxod vigrZeni.

amis gafiqreba ver movaswari, rom sisini momesma. davixare da davinaxe, fexebze gveli mexveoda, Tavs asarsalebda da sacaa, mikbenda. wamSi Sors gadavxti da kverTxiT movkali qvewarmavali. gavifiqre, Tu RmerTi ar dagifaravs, arsad ar aris usafrTxo adgili-meTqi. am gvelis Sxami momakvdinebelia da rom ekbina, veravin miSvelida. kurTxeul iyos uflis saxeli.

male badragsac veRar vxedavdi. is swrafad midioda win. gza gavagrZele patriotuli grZnobebiT da RvTisadmi madlierebiT anTebulma, rom man ueWveli sikvdilisgan damixsna.

roca civ wylebs mivaRwie, davinaxe erTi xanSiSesuli da zorba beri, romelsac jori buCqze mieba da wyaros gverdiT fexmorTxmiT ijda. win abga edo. iqidan gamxmar orcxobilas iRebda, wyalSi albobda da mas nigozsa da TaflTan erTad miirTmevda. bers ar vicnobdi. mivesalme da mivxvdi, rom rumineli iyo. damtvreuli berZnuliT mimipatiJa Tavis Tvalwarmtac sufrasTan. vifiqre, rom igi ueWvelad mama korniliusi iyo, wminda ioane naTlismcemlis saxelobis ruminuli skitis winamZRvari.

civi wyaro, tye, tablasTan mimjdari beri, iqve mobalaxe jori _ bevri mxatvari inatrebda amis daxatvas da iSviaTi suraTic gamouvidoda.

z z zlavris raionSi gansakuTrebul sulier interess iwvevda wminda petresa da

viglas Soris mdebare udabno. 1941 wels, RvTismSoblis taZrad miyvanebis wina dRes, kavsokalivel mama anton mustakasTan erTad es adgili gaviare. viglaSi kalivis dResaswauli hqonda Cvens nacnob or araCveulebriv isiqasts.

ukan movitoveT gzis cicabo nawili, gavcdiT wminda nilos mironmdinaris kelias, mivuyvebodiT kideebs, Tan joxiT buCqebs gverdze vwevdiT. erT momentSi saocari keTilsurneleba vigrZeni. SevCerdi da Cems pativcemul Tanamgzavrs vkiTxe, _ mamao, risi sunia, rogori keTilsurnelebaa, sunTqvac miWirs-meTqi. verafers vgrZnobo, _ mipasuxa, _ modi cota kidev gaviaroT, mere CamovsxdeT da yvelafers agixsnio. roca beri amas meubneboda, keTilsurneleba gaqra. male CamovisveneT. mama antons SekiTxva gavumeore. _ me es keTilsurneleba orjer vigrZeni, _ miTxra man, _ magram sxva mamebi roca aq Caivlian, zogi _ metad, zogi naklebad tkbeba am saRmrTo wyalobiT, romelic ar viciT, saidan da risgan moedineba. amis gamo yvela im daskvnamde mivediT, rom am sakvirveli keTilsurnelebis wyaro wminda petre aTonelis mRvimea. etyoba, sadRac aqve aris dakrZaluli wminda petre, Tumca zogierTi istorikosi ambobs, kontantinopolSi gadaasveneso. Rirsi mama cota zemoT, mRvimeSi moRvaweobda. SesaZloa aq romelime sxva

Page 66: nostalgiuri mogonebani

ucnobi wmindania dakrZaluli da keTilsurneleba misgan modis. wminda petres mRvimeSi moRvawe mama oqropirs bevri ramis moyola SeuZlia am keTilsurnelebis saswaulze.

mama oqropiri wminda petres mRvimeSi Tavis moZRvarTan erTad aske-turad cxovrobda. ramdenime wabli, mcireodeni orcxobila, romelsac lavra ugzavnida da patara baRi iyo maTi ganZi, magram sZlies sxeulis saWiroebas. isini umaRlesi xarisxis berebi iyvnen, cdilobdnen, miebaZaT wminda petres cxovrebisTvis, romlis mRvimeSic binadrobdnen.

gancvifrebuli, didi mRelvarebiT ixsenebda maT maradsaxsovari mitropoliti dionise, romelic lavraSi mama zosimes morCili iyo. moZRvars is xSirad mihyavda Rirsi petres mRvimeSi, raTa am or wminda asketTan urTierTobiT damtkbariyvnen: `SeuZlebelia daiviwyo cxovrebaSi maTi TavSekaveba, gulis ubraloeba, unari, gaeZloT yvelaze aucilebeli sagnebis gareSec. Zveli da daxeuli kabebi ecvaT. daubanlobiT usaxurni Candnen, mudam fexSiSvelni iyvnen. miuxedavad amisa, xSirad vTxovdi moZRvars, maTTan waveyvane, radgan maT gverdiT sulier simSvides da brwyinvalebas vgrZnobdi~.

mama antonTan wminda petre aTonelze saubarSi, SeumCnevlad mivaRwieT Cveni mogzaurobis samiznes. suli Cemi ver Caswvdomoda am didebul xatebas. bevri SegveZlo gvesaubra am pirvel warmomadgenelze mTawminduri isiqazmisa. SemogvrCa gardamocema, romlis mixedviTac RvTis dedam mas aTonsa da iq mcxovreb berebze gansakuTrebuli dapireba misca: `amieridan am adgils daerqmeva mTawminda da Cemi samoTxe (baRi). me gansakuTrebiT miyvars da vexmarebi maT, vinc aq imisTvis modis, rom mTeli suliT RmerTs emsaxuros. dadgeba dro, roca aqauroba berebiT aivseba. amitomac maT gamo mxiarulobs da xarobs Cemi suli... me mas (mTawmindas) ganvadideb aRmosavleTsa da dasavleTSi, samxreTsa da CrdiloeTSi, cnobili gaxdeba misi saxeli mTel msoflioSi. da vinc daiTmens aq SeWirvebasa da gansacdelebs, Rirs vyof did wyalobas Cemi Zis saSineli samsjavros dRes~.

Tavi 16. mTawmindis CrdiloeTiT

erTxel kalivis saqmeebis gamo vaTopedis monasterSi wavedi. igi calkecxovrebulTa monasteri iyo da sakmaod mdidari gaxldaT. sanam gzas davadgebodi, moZRvarma am monasterze yvelaferi momiTxro, ramdenime rCeva momca, bolos ki miTxra: upirvelesad mama evgeni meklituri naxe, is mogemsaxurebao.

kurTxeva aviRe da Sevudeqi Soreul, magram imavdroulad sasiamovno mogzaurobas. gzis didi nawili fexiT gaviare. zogan marTlac rom didebuli, iSviaTi silamazis peizaJebi, tye da civi moCuxCuxe wyaroebi mxvdeboda.

aTi saaTis mgzavrobis mere qancgawyvetili vaTopeds mivuaxlovdi, mivaRwie Zvel nangrevebamde aToniadis skolisa, romelsac erT dros xelmZRvanelobda didi saxalxo maswavlebeli evgeni vulgarisi. zemodan kargad Canda didebuli nageboba, romelic erT dros savanes warmoadgenda. ramden wmindans ucxovria iq! ramden istorias, gardamocemas, saswauls, ramden saganZurs da saswaulmoqmed xats imarxavdnen isini!

gancvifrebuli, krZalviT Sevedi alayafis karSi. `vaTopedSi var~, _ vCurCulebdi CemTvis. pirvelive Semxvedr bers vTxove, CemTvis mama evgenis kelia eCvenebina. davukakune karze da davucade. davukakune meored, mesamed. gavige nabijebis xma, male Cems win sakmaod

Page 67: nostalgiuri mogonebani

xandazmuli beri wardga. muxli movudrike da vuTxari, saidan movdiodi da visi morCili viyavi. rogorc ki Cemi moZRvris saxeli Seityo, xeli Camkida da Tavis keliaSi Semiyvana. mama evgeni Tavisi sityvebiT da mopyrobiT Cemdami did siyvaruls gamoxatavda.

keliaSi saocrad asketuri garemo sufevda. mama evgeni Tumca mdidar da calkecxovrebulTa monasterSi cxovrobda, umkacres skituri cxovrebis wess misdevda. keliis ubraloeba, mWevrmetyvelurad miganiSnebda mis asketurobaze.

mcire xniT marto damtova, yava rom moeduRebina CemTvis da mec saSualeba momca, perangi gamomecvala, rogorc Cveulebisamebr iqcevian xolme aTonelebi xangrZlivi mogzaurobis mere. dro vixelTe da Tvali movavle oTaxs. kedelze or lursmanze kaba da perangi ekida, erT kuTxeSi didi cxvris tyavi iyo dagebuli, cota iqiT xeliT nakeTi magida idga da erTi skamic, romelzec me vijeqi. ori-sami xati kedelze dakidebuli _ es iyo sul keliis simdidre. `vaTopedSi var Tu karuliaSi?~ _ vambobdi CemTvis gancvifrebuli (karulia udabnoa aTonze).

male berma yava Semomitana. me mas Cemi stumrobis mizani gavacani. mirCia kidec, rogor momegvarebina saqmeebi. dro midioda. siyvaruliT da mzrunvelobiT aRsavse xmiT miTxra:

_ arqondarikSi wagiyvan da am Rames iq darCebi, radgan aq Seni dabinaveba ar SemiZlia.

_ mamao, Zalian minda am Rames TqvenTan davrCe, Tundac skamze mjdoms momiwios Ramis gaTeneba.

_ samwuxarod, skamic erTi maqvs, _ mipasuxa mama evgenim, _ xval diliT Sens saqmeebs rom morCebi, CemTan Semoiare, erTad vitrapezoT, maSin sakmarisi dro gveqneba ukeT gasacnobad.

mTeli Rame mama evgenize da mis asketur garegnobaze, garemocvaze vfiqrobdi: cxvris tyavi, skami, magida, warRvnamdeli sakidari da ramdenime xati. ese igi cxvris tyavze sZinavs, zis xeliT nakeT magidasTan, keliaSi erTaderT skamze? vaTopedSi, sadac yvelaferi am monastris SeZlebulobasa da simdidreze metyvelebs, nuTu aseTi asketebi cxovroben? RmerTo Cemo, rodisRa gaTendeba?!

diliT saqmes movrCi Tu ara, mama evgenisTan gaviqeci. sadils amzadebda. morCa Tu ara keTebas, aRar daucada sadilobis Jams, iqve cxvris tyavze patara magida dadga, daaxloebiT oci santimetris simaRlisa, da masze is ubralo saWmeli dado. CamovjeqiT cxvris tyavze da vitrapezeT. urTierTobisas rbili da moRimari, ganuwyvetliv meubneboda: Wame, Svilo, Wame, win Sori gza giZevs, sanam skitamde mixvalo. TviTon ki am dros Zalze cota Wama.

_ mamao, didi xania, rac monasterSi xarT?_ ocdaaTi weli iqneba. Tavidan vaTopedis skitSi vcxovrobdi, sadac jer kidev

bavSvi movxvdi. monasterSi meklituri sWirdebodaT da amitom aq mamebis dasaxmareblad movedi.

_ Tavidanve am oTaxSi dasaxldiT?_ diax, mas Semdeg, rac monasterSi movedi, aq vcxovrob. kargi oTaxi

maqvs. CrdiloeTis qaric ise ar uberavs, zamTarSi Tbila. avanTeb Cems patara Rumels da Rames kargad vaTeneb.

_ monastris tipikonis mixedviT RvTismsaxurebT Tu sakuTari tipikoni gaqvT? _ vcdilob Rame RmerTTan saubarSi gavataro. magram jer ar mimiRia

RvTisgan mowmoba, rom misTvis saTnoa Cemi locvebi. mjiRs virtyam mkerdSi, rogorc mezvere, da vyviri: `Sevcode!~ _ uZRebi SviliviT, romelmac ganmarTleba da `samoseli pirveli~ miiRo.

Page 68: nostalgiuri mogonebani

roca mama evgeni amas ambobda, TvalTagan cremli gadmougorda, isini wmindanis cremlebi iyo. yvelaferi mowmobda imas, rom igi wmindani beri iyo. Cemma moZRvarma ki specialurad gamagzavna masTan, es wminda sulis adamiani rom gamecno. metic aRaraferi mindoda.

davbrundi Cems kalivaSi da movuyevi Zmebs nanaxi da gagonili. yvelam erTad vadideT RmerTi, rom mTawmindaze yvelgan hyavs Tavisi dafaruli wmindanebi.

Є Є ЄRvTis wyalobiT, bedad mergo zemo mesinis sofel konstantineSi

davbadebuliyavi: am sofelma Cems dros qveyanas cxra monazoni misca! zogierTi maTgani adre gardaicvala. cocxalTagan yvelaze axalgazrda me gaxlavarT. ori maTgani mTawmindaze moRvaweobda. erTs akaki erqva da naTesavad mergeboda. is kavsokalivis skiti cxovrobda, wminda ioane naTlismcemlis qserokalivaSi, sadac me xeze kveTas vswavlobdi. am kurTxeul monazonze ukve sakmaod mogiTxreT, roca kavsokalivaze vsaubrobdiT. meore ki stavronikitaSi moRvaweobda da mewisqvilis morCileba hqonda. Cemi moZRvari da wminda anas skitis berebi icnobdnen mas da mosagre mamaTa rigSi ayenebdnen. mas anTimozi erqva.

Tu kargad maxsovs, sanam aTonze wavidodi, ori wliT adre, Sevxvdi mis aw gansvenebul dedas _ bebo marinenas, rogorc mas sofelSi eZaxdnen. man ki miTxra:

_ Svilo, albaT amden xans ar vicocxlebdi, Cemi Svili iq rom ar wasuliyo, sadac bevri monasteria. rogor aris is axla? cocxalia? mokvda? hoda, davtiri Cems oblobas da ubedurebas.

_ ase nu ambob, deida, _ vuTxari mas, _ Sen Svili RmerTs mieci. roca am cxovrebidan gaxval, angelozebi migirqvamen da uflis taxtis winaSe wargadgenen.

_ amin iyos, Cemo Svilo, amin.Cemi Tanamedroveni RvTis SiSiTa da didi rwmeniT iyvnen aRsavseni.

marxvis dros xorcis maRaziebi iketeboda. xorcs mxolod avadmyofebi Wamdnen. skolaSi maswavlebeli xSirad gvekiTxeboda, marxva xom ar daarRvieTo. didi dResaswaulebis wina dRes, roca sadilobis Semdeg zars darekavdnen, yvela taZarSi garboda aRsarebis saTqmelad. taZris safexurze erT mxares kacebi isxdnen, meore mxares ki qalebi. mTeli sofeli aRsarebas jer mama antonis olaris qveS ambobda, mere ki codvebs mama vasils aRuarebdnen. aRsarebis gareSe ziarebas vin gabedavda. mRvdeli yvelas icnobda _ didsa Tu pataras, icoda, aRsareba vin uTxra da mxolod maT aziarebda. mTel sofelSi aTiode kaci ar ambobda aRsarebas. maT bavSvebic ki RvTisgan Sors myof adamianebad vTvlidiT.

bebo marinenas saxli taZris sakurTxevlidan oc metrSi iyo aSenebuli. swored aq gaatara mama anTimozma Tavisi bavSvoba.

erTxel kariesSi kalivis saqmeze unda wavsuliyavi. moZRvars kurTxeva vTxove, Tan Cemi Tanamemamulec momenaxulebina stavronikitas wisqvilSi. moZRvari yovelTvis Zunwad iZleoda aseT kurTxevebs, magram axla, Cemda gasakvirad, neba damrTo da miTxra: wadi SeneburTan, is amas imsaxurebso. kariesidan daaxloebiT erTi saaTis mgzavrobis Semdeg aRmovCndi iseT adgilas, romelic Tavisi simwvaniTa da ankara wyaroebiT egzotikur adgils gagonebda. aqve mdebareobda mama anTimozis wisqvili, mTeli avladidebiT. man didi siyvaruliT da TavmdablobiT migviRo.

_ saidan xar, bero?_ wminda anadan, mamao. _ romel kalivaSi cxovrob?

Page 69: nostalgiuri mogonebani

_ RvTismSoblis Sobis kalivaSi._ hoo, Sen amerikelebis saZmodan yofilxar, mama grigolis morCili. aq

rogorRa aRmoCndi, moZRvris kurTxeva gaqvs?_ diax, maqvs. didi xania Tqveni naxva msurda. amitomac movedi._ Tu asea, keTili iyos Tqveni mobrZaneba. dajeqi. skamze mimiTiTa, TviTon ki xili da civi wyali Semomitana. mere ki saubari

daviwyeT. _ Sen axalgazrda xar, Svilo. axlaxan Seudeqi berobas, win ki grZeli gza

gaqvs, romelic berisTvis ekliania. bevrjer getkineba. mravalgzis dainaxav, rom usamarTlod geqcevian. moZRvari an ufrosi Zma zogjer Sens nebas mokveTs da maSin igrZnob, rom Zalian giWirs. anda SesaZloa RamiT locvaze wamodgoma gemZimeba? brZolaa saWiro. SeRamebisas unda wamodge, Tovlsa da yinvaSi, kanonis Sesasruleblad, mere ki dilamde msaxurebaze iyo... da ramdeni amnairi sxvaa dasaTmeni.

erTaderTi, rasac SeuZlia Segewios yvela siZnelis gadalaxvaSi _ esaa, rom mTeli Seni siyvaruli qristes miuZRvna. maSin danarCeni mZimed aRar mogeCveneba, gzazec araferi gadageRobeba win. ra Tqma unda, amas Seni moZRvrebic geubnebian, arc Cemi rCevebi iqneba zedmeti SenTvis. rogorc berebma, aba, sxvaze kidev raze SeiZleba visaubroT? sxva ras vakeTebT, Tu ara imas, moviTxovoT is sulieri simdidre, ris gamoc davtoveT Cveni saxli, mSoblebi, yvelani.

_ mamao, saidan xarT?_ ratom mekiTxebi? Soridan var pelenopolisidan. xelsayreli SemTxveva momeca, misTvis Tanasofleloba ganmecxadebina,

magram Tavi avaride amas. gadavwyvite, rom sanam xils vWamdi, davmtkbariyavi simSvidiTa da siCumiT, romelic mas saxeze aSkarad aerekleboda da sityvebSi igrZnoboda. is drodadro Cvens kalivaze mekiTxeboda. gageba surda, rogor vcxovrobT, ra tipikoni gvaqvs, movimuSakebT Tu ara iesos locvas. roca vuTxari, rom Cemi TanamoZmeni Zalze warematnen locvaSi, saxe gaubrwyinda da miTxra: maSin Senc yvela saSualeba gaqvs, TviTonac waremato locvaSi.

mTeli Cemi yuradReba masze mqonda mipyrobili. vucqerdi mas da vusmendi gancvifrebuli. amave dros saocar survils vgrZnobdi, misTvis Cemi saidumlo gamemxila. sabednierod, TviTon momca amis sababi.

_ Sen SemTxveviT aTenidan xom ara xar? _ SemekiTxa. _ ara, Tumca sakmaod didxans vcxovrobdi pireaSi, me warmoSobiT

mesineli var. _ kalamatidan?_ ara, CrdiloeT mesinidan, sofel konstantinedan. me mas saxeSi pirdapir vucqerdi, Tu rogori reagireba eqneboda, roca mis

sofels vaxsenebdi. man Tavi miabruna, sadRac daiwyo cqera. absoluturad araferi miTxra da saubari sul sxva Temaze gadaitana. mivxvdi, Cvens saerTo samSobloze ar surda saubari. me ki msurda, es xelsayreli SemTxveva ar damekarga da isev mivubrundi.

_ mamao, radgan peleponeseli xarT, mesinac gecodineba..._ diax, _ mSvidad mipasuxa. _ albaT konstantineSic yofilxarT..._ ki, namyofi var._ ese igi, warmoSobiT am soflidan xarT?_ diax, iqauroba 40 wlis win davtove._ me karambelasebis ojaxidan var. Tqven ra gvaris xarT?

Page 70: nostalgiuri mogonebani

_ axla albaT aRaravin iqneba Cems ojaxSi cocxali, Sen maSin patara iqnebodi da ar gexsomeba.

_ mamao, Tqven bebo marinenas vaJi xarT?_ diax, odesRac misi Svili viyavi...

mama anTimozs araferi ukiTxavs Tavis dedaze, naTesavebze, sofelze, magram me saubris gagrZeleba mindoda. mamao, _ vuTxari, _ mTawmindaze wamosvlamde dedaTqveni vnaxe. Rrmad moxucebuli iyo. Tqvenzec visaubreT. vuTxari, radgan Svili RmerTs miuZRveniT, ufali sikvdilis Jams angelozebs gamogigzavniT, raTa Tqveni suli RvTis taxtrevnis winaSe waradginon-meTqi. bebo marinenam miTxra: _ RmerTma gisminos, Sviloo. mamaTqveni ki mravali wlis win gardaicvala-meTqi. vicio, _ mipasuxa, mdumared Semomxeda. Canda, saubris Sewyveta surda. mere Tavis sayvarel sulier Temebs daubrunda. bolos miTxra, radgan aseTi kargi saZmos wevri xar, ecade da monazvnur cxovrebaSi win waiwieo.

me ar vicodi, misi xasiaTis romeli Rirseba ufro metad ganmacvifrebda: simSvide, gulTbiloba Tu am sofelTan ganSorebis unari.

magram dro gadioda, kariesSi unda davbrunebuliyavi, saidanac meore dRes Cems skitSi vapirebdi wasvlas. TanasofleliT didad aRfrTovanebuli kariesamde masze vfiqrobdi. metad maRelvebda mama anTimoziseuli Tavis uaryofa. am monazonma yovelgvari ojaxuri urTierTobebi moikveTa da sofels sruliad ganSorebuli, netar mdgomareobaSi imyofeboda. man Tavisi `gulis Tvalebi~ mxolod da mxolod ieso qristes miapyro.

Є Є ЄyuTlumuSis skiti karieris qvemoT, iverTa monastris gzazea. roca Rirsi

Seviqmeni misi moxilvisa, zafxuli idga, ivlisis Tve. adrianad gavudeqi lavra-provatis gzas. daCrdilul biliks mivyvebodi. wminda

aTanases wyarosTan wavixemse, Sevsvi yinuliviT civi wyali wyarosi, romelic kidev erTi saswauli iyo RvTismSoblisa. gadmocemiT, am adgilas, lavridan daaxloebiT erTi saaTis savalze, Cveni wminda mama aTanase RvTismSobels Sexvda. wminda mariamma is anugeSa, gaaZliera gaWirvebis Jams, romelic mama aTanases im periodSi Tavs daatyda. RvTismSobelma Tavisi danapirebis dasamtkiceblad ubrZana Rirs mamas, kverTxi kldisTvis daertya. klde ganipo da wminda, gemrieli wyaro gardamodinda. am adgilas aSenda didebuli pavilioni da patara samlocvelo. pavilionSi dgas karada, romelSic lavreli mamebismieri ZmaTa siyvarulisa da zrunvis dasturad yovelTvis devs puri, yveli an zeTisxili, raka da sxva ram sanugeSo, romliTac daRlili mgzavri moZlierdeba. dalocvili tradiciaa, saqmiT gamoxatuli siyvarulia. kargad davisvene da gza ganvagrZe.

mzis Casvlisas mivaRwie yuTlumuSis wminda skits. mama nikoloz kviprelis kalivaSi unda mivsuliyavi. didi siyvaruliT mimiRes. navaxSmevs dasasveneblad oTaxi mimiCines. Tvalis daxuWva ver movaswari, rom mTel sxeulze pwkena vigrZeni. wamoviWeri da ras vxedav, leibi da sabani baRlinjoebs daefara.

saTno berebs xma SemoesmaT Tu ara, sanaxavad momaSures, ase swrafad ratom wamodgao. mizezis Tqma ar mindoda, magram Tavadve miTxres:

_ etyoba, Cvenma keTilma megobrebma ifiqres, rom loginze romelime Cvengani wamowva da sakvebisTvis movidnen. mamao qerubin, isini Cven Zalze gvexmarebian. naxevar saaTze meti xniT waZinebis nebas ar gvaZleven, amitomac maTdami gansakuTrebul madlierebas vgrZnobT.

moZRvarma ki, romelic TavmdablobiTa da sikeTiT gamoirCeoda, brZana:

Page 71: nostalgiuri mogonebani

_ ormocdaaTi welia aq var da am Cvens keTil megobrebs wuTiTac ar mivutovebivarT. isini did sikeTes gviSvrebian _ Zils nebas ar aZleven, Cvenze gabatondes. gvaxseneben imas, rom beri rac SeiZleba didxans unda idges RvTis winaSe.

rac movismine, CemTvis sakmarisi iyo. davrwmundi, rom Cems win udidesi moRvaweebi idgnen. `mamao nikoloz, _ vTqvi CemTvis, _ RvTis siyvarulisTvis mokeTeebad Tvli baRlinjoebs, romlebic mTel sofels awuxeben. vxvdebi, rogor unda miedinebodes Seni cxovreba~. magram Cemi asaki da mdgomareoba amis xmamaRla Tqmis uflebas ar maZlevda. aRfrTovanebuli vusmendi mas da Sevnatrodi mis or morCils, mama maqsimes da mama spiridons. ramdenad Seeferebodnen isini TavianTi mamis moRvawe suls!

Cems skitSi dabrunebisTanave yvelaferi Cems pativcemul moZRvars movuyevi. isic gancvifrda da darwmunda imaSi, rac am mamebze smenoda.

Є Є ЄsaberZneT-italiis omi mZvinvarebda. Cems moZRvars didad ainteresebda,

ra xdeboda Cvens qveyanaSi. erTxel, kariesisken mimavals, damavala, omze raime Semetyo. kariesSi mama amberkis kalivas mivaSure. aq modiodnen kariesSi moxvedrili Cveni kalivis Zmebi.

yvela maTgani rCeuli monazoni iyo _ mama giorgiT dawyebuli, ukanaskneli beriT damTavrebuli. maT moZRvars, mkacr, seriozul da keTilSobil monazons, Tavisi saZmo Zalze mkacri moRvaweobis gziT mihyavda. es kaliva metoqeobda wminda uvercxlo mkurnalTa kalivas, araCveulebrivi beris mama paxumis saZmos. es moRvawe berebi iyvnen keTilad dammarxvelni da mimdevarni mamaTa gardamocemisa da maTi sulieri memkvidreni.

omis ambebi vikiTxe. mama amberkim xumrobiT miTxra:_ Sens moZRvars Tavi jerac saberZneTis armiis oficeri hgonia da omis

mimdinareoba ainteresebs. uTxari, ukve davberdiT da aRar varT samSoblos jariskacebi. Cveni interesi zeciskenaa mimarTuli. magram Sen mainc unda aRasrulo morCileba. roca saqmes morCebi, wadi mama stefanes kalivaSi, maT radiomimRebi aqvT da iq Seityob ukanasknel ambebs.

wavedi, movusmine samxedro qronikas da davbrundi Cvens kalivaSi. taZarSi movidrike muxli RvTismSoblis xatis winaSe; veambore Cemi keTili moZRvris marjvenas da tipikonis mixedviT, dawvrilebiT movuTxre Cemi mogzaurobis ambavi.

SeTvisebuli mqonda umTavresi principi monazvnuri cxovrebisa: moZRvarma Tavisi morCilis TiToeuli nabiji unda icodes. is, rac ar icis berma Tavis morCilze, RmerTsac ar unda misi codna, radgan ufals morCilTan urTierToba mxolod misi moZRvris mier surs. rogorc Cemma moZRvarma maswavla, am wesrigis winasaxe iyo is, rac udabnoSi israelTan xdeboda. isini RmerTs moses mier ukavSirdebodnen. RmerTi israels aRar ifaravda, roca maT mose moSordeboda.

Cveni armiis moqmedebaTa Sesaxeb sanugeSo ambebi movuTxre moZRvars da didad gavaxare. magram roca vuTxari, es yvelaferi kariesSi radioTi movismine-meTqi, ieri Seecvala, mcire xans Cafiqrda, mere ki mkacrad damtuqsa _ berma rogor gabede radios mosmenao da damsaja _ garkveuli droiT saRmrTo ziarebisgan ganmayena da dadgenil muxlTa modrekas asi metania damimata. amiT maswavla, rom Sors unda iyo yovelgvari siaxlisgan, romelic cxovrebas aiolebs.

_ fxizlad iyavi, _ miTxra man, _ rameTu siaxle da eriskaculi nivTebi sruliad ucxo da mavnea asketi monazvnis sulisTvis. Tu skitSi an monasterSi monazonTa raime siaxles waawydebi, maSin maT sulier warmatebas nu eli. mTawmindaze yvela monastris didi mteri siaxlis Semotanaa. es isaa, razec

Page 72: nostalgiuri mogonebani

pavle mociqulma Tqva: nu Tanaxat eqmnebiT am sofelso. aba dafiqrdi, vTqvaT, Sen kiTxulob wminda mamaTa nawerebs, daxurav wigns, Tvals mimoavleb da xedav, rom eriskaculad keTilmowyobil mdidrul oTaxSi xar. ramxela ufskrulia maT Soris, rasac am dros beri kiTxulobda da ra garemoSic cxovrobda. Tu ginda mamaTa sulis erTguli darCe, rac aris erTaderTi garanti Cveni cxonebisa, unda gaeqce am dawyevlil siaxleebs. Seni beruli samosi, Seni oTaxi, Seni trapezi, is, riTic sxvebs umaspinZldebi, wminda mamaTa warsuls unda afrqvevdnen. Sexede Cvens skits da Tu ipovi sadme sul mcire eriskacul gulisTqmas _ es tvirTad daawveba monazvnur saTnoebas.

miwamde Tayvani veci mama grigols, Sendoba vTxove da misi sulierebiT aRsavse sityvebi, viTarca oqros saganZuri, gulSi davimarxe.

Tavi 17. eqvsi Tve karulSiTandaTanobiT vigrZeni, rom ufro metad viazrebdi monazvnuri cxovrebis

wess. yvela maTgans CemSi gamoZaxili hqonda. yvelafers viRebdi, rogorc RvTis xmas, xmas Rirs mamaTa, romelTa wminda gardamocemam Cvens epoqamde moaRwia da keTilsurneleba mohfina Cvens yofas. TiToeul monazonSi, vcdilobdi, is wminda mama damenaxa, romelTac ganicades da akurTxes dalocvili gza angelozebrivi cxovrebisa.

yovelive is, rasac kaci am garemoSi ganicdis, imdenad bevria, rom Znelia yvelaferi dawvrilebiT aRwero. aTonze, karulSi cxovrebis bolo eqvs Tvesac gavixseneb. RvTis did wyalobad vTvli, rom Tumc mcire xniT, magram mainc gamovcade karulSi cxovreba da gavicani iqauri mamebi.

Є Є ЄTiTqmis ori wlis Semdeg kavsokalividan Cemi dabrunebidan garkveuli

siZneleebiT gatanjulma mama grigolma mcireodeni sulieri dasvenebisTvis karulSi ganmartoeba iTxova.

RvTis nebiT, Tan vaxldi. erT mitovebul keliaSi davsaxldiT. 1942 wlis aRdgomis Semdgomi gazafxuli idga.

kalivaSi ori kelia da samzareulo iyo, verandac hqonda, romelsac eklesiad viyenebdiT, kanonebs vkiTxulobdiT. kalivis dasavleTi kedeli iyo ufskrulis napirze, romelic zRvamde cicabod eSveboda. Zalze mkacri iyo karulSi cxovreba. produqtebi TiTqmis ar gvqonda. rac gvWirdeboda, kviraSi or-samjer wminda anas skitidan mogqonda.

Cvens qserokalivaSi sanugeSod mxolod ori nuSis xe idga. wvimis wylis Sesagroveblad rezervuarebic ki ar iyo. wyliT mezobel kalivaSi mcxovrebi rusi beri mama nilosi gvamaragebda.

swyuria suls karulis udabnoSi, RmerTi swyuria. sxeulsac swyuria. uwylo, unayofo SemaZrwunebelo karulo... magram rogorc ar unda uxeSi da mdumare iyo, ramdenadac miuwvdomeli da usiamovnoc ar unda Cande, ramdenic ar unda geZaxon, saSineli xaro, dgeba momenti, roca aq suli magrilobeli saidumlo sixaruliT ivseba.

ar vici, SesaZloa imitom, rom axalgazrda viyavi, am dafarul sixaruls vgrZnobdi.

meudabnoe mamebi, romelTac ugemiaT madli myudroebisa, mRviZarebisa da gonieri locvisa, aq, am mdumare da gamomSral udabnoSi cxovrobdnen, viTarca sulieri arwivni.

netav Tavi rogor gahqondaT, rogor cxovrobdnen ramdenime orcxobilas, marwyvisa da nuSis amara?

miuxedavad siRatakisa, miuxedavad sruli upovarebisa, Tavs bednierad da sulierad usafrTxod grZnobdnen, winaswar tkbebodnen saukuno netarebiT. am striqonebis werisas mexsierebaSi amotivtivda yvela is asketi, bednieri

Page 73: nostalgiuri mogonebani

Svilebi RvTisa. yvelas Tavisi gansakuTrebuli madli da sulieri Rirseba hqonda. mama nilosi, mama zosime mama nikodimosTan erTad, didsulovani mama parTeni, romelsac aristokratuli warmoSoba hqonda, mama barTlome...

am mamebis garda, gansakuTrebiT unda iTqvas or rCeul berze: rus mRvdelmonazon sofronze da mkacrad mmarxvel mama gabrielze. pirveli maTgani am dros Cveni kalivis Soriaxlo cxovrobda. RvTis wyalobiT, is Cemi moZRvari gaxda mas Semdeg, rac Cveni saZmos moZRvari mama qristefore karulidan vaTopedis skitSi gadasaxlda.

mama sofromTan yofnisas Sevityve, marTla ramdenad mdidrdeba suli myudroebasa da locviTi cxovrebisas. me vtkbebodi misi sulis didebulebiT, codniT, gamocdilebiT, siwmindiT da karulis udabnoSi samudamod darCena movindome, Tumca vicodi, rom axalbedas da axalgazrdas bevri sirTule Semxvdeboda.

mama sofromi mravalmxrivad ganaTlebuli iyo. bevri ena icoda, saucxood flobda berZnulsa da ZvelberZnuls. ganaTlebaze ufro mizidavda misi saTnoebebi, sulieri brwyinvaleba da locvis momuSakeba.

man me karulel meudabnoeTa locvis sxvadasxva xerxi aRmiwera. maT Soris isic, TviTon rom iyenebda, romelic sauflo locvis, `mamao Cvenos~ mravalgzis ganmeorebisa da zecisken xelaRpyrobaSi gamoixateboda. dae, mapatios mama sofromma, rom misi sulieri cxovrebidan Zalze piraduli ram gagimJRavneT. is locvas imeorebda nela, damarcvliT, rom gulsa da gonebas SesZleboda TiToeul sityvas Caswvdomodi da Seecno maTi Rrma azri. is locvas saRamoTi iwyebda da diliT, mzis amosvlisas amTavrebda. mama sofromi albaT iesos goniersa da guliTad locvas asrulebda. meubneboda, `mamao Cveno~ aris erTgvari mosamzadebeli stadia da varjiSi sulieri da gonieri locvis Sesrulebis wino.

mama sofromi axla (1979 wels) inglisSia, is londonTan axlos, eseqsis sagrafoSi, wminda ioane naTlismcemlis saxelobis stavropigialuri monastris damaarseblad iTvleba da CemsaviT albaT natvriT ixsenebs karulSi gatarebul wlebs.

mama gabriel karuleli Cvengan odnav zemoT moRvaweobda. mTawmindaze mosvlamde policieli iyo, magram dauteva yvelaferi da movida aq, udabnoSi, daiwyo saSineli da usastikesi brZola sakuTari boroti `mes~ winaaRmdeg.

umkacresi mmarxveli iyo, mxolod SabaTsa da kviras iRebda zeTian sakvebs. wminda saidumloebas kviraSi orjer eziareboda. gaurboda eriskac mnaxvelebTan Sexvedras, radgan bevri maTgani masTan mxolod cnobismoyvareobisa da usaqmurobis gamo modioda, sZulda qeba-dideba da yvelafers akeTebda, rom mas gaqceoda.

piradad me mama gabrieli or-samjer Tu minaxavs, miuxedavad imisa, rom mezoblebi viyaviT. axla zecaSi ganisvenebs da Cemi qeba mis suls zians ar moutans. erTxel is aivanze mjdomi vixile, apyrobili xelebiT, zafxulis mcxunvare mzis qveS, wels zeviT SiSveli idga _ Canda, amiT xorcis daTrgunva surda. Tavisi cxovrebis yovel momentSi is praqtikulad asrulebda wminda ioane kibisaRmwereliseul gansazRvrebas monazvnisas: beroba aris ganuwyveteli iZuleba bunebisa. is marTlac udidesi damTrgunveli iyo sakuTari bunebisa.

u u urac dro gadioda, miT ufro miveCvie karulis sulier klimats. magram misi

bunebrivi klimatis Segueba Zalian gamiWirda. miuxedavad amisa, mainc

Page 74: nostalgiuri mogonebani

vibrZodi, rom sakuTari bunebisTvis meZlia, romelsac Zalze uWirda, am klde-RreSi zafxulis sicxe daeTmina. aqauri mkvidrni namdvili mowameebi iyvnen. amgvarad, me saqmiT aRvasrulebdi imas, rasac Cemi moZRvari metyoda xolme: _ oflTan SeerTebul monazvnis cremlebs misi sulisTvis ganmwmendeli mniSvneloba aqvso. asketuri teqstebis Sesaswavlad karulis udabno idealuri `skolaa~, unikaluri adgilia swavlisa da mecnierebisa, filosofosobisa da cremlTa denisa, RvTis Secnobisa, saRmrTo siyvarulisa.

Cems moZRvars Tavisi gamorCeuli unariT da xelovnebiT SeeZlo CaRrmaveboda mamaTa nawerebs da eTargmna isini, am Zveli da saukuneebiT gamocdili masaliT man Tavis suls saxli augo. saTnoTmoyvareobidan gansakuTrebiT Rirsi markoz gandegilis swavlebebis kiTxva uyvarda. ramdenime aseT margalits gagacnobT misi 200-muxliani `sulieri sjulidan~, romelsac moZRvari xSirad mikiTxavda.

15. nu gaamaydebi, odes locvisas cremli dagedineba, rameTu qriste Seexo TvalTa SenTa da sulierad agixila.

9. Tu gulisTqma iSva SenSi, romelic adamianuri didebisken gibiZgebs, kargad icode, SenTvis sircxvilia gamzadebuli.

101. goneba dabrmavdeba Semdegi sami vnebiT: vercxlismoyvareobiT, avxorcobiT da pativmoyvareobiT.

175. mwuxarebis Jams Tvalyuri adevne sitkboebis Semotevas, radgan mwuxarebis Jams nugeSiscemis sababiT is namdvilad miiReba.

marTalni iyvnen bizantielebi, roca ambobdnen, `yvelaferi gayide da markozi iyide~ (anu misi Sromebi). aseTi myari sazrdeliT ikvebeboda Cveni sulebi karulis udabnoSi. ikvebeboda RvTis suliT, WeSmaritebiTa da naTliT savse sazrdeliT, romelic suls xdida Zliers, mdgrads, lbilsa da mZlevels gonier brZolaSi, sxeuls ki msubuqs, gamowrTobils da morCils sulisa. sityva RvTisa, mraval oqrosa da bajaRloze sasurveli, utkbesi goleulisa, ganaZRobda gulebs.

karulSi gatarebuli eqvsi Tve ganumeorebelia Cems cxovrebaSi. u u u

vfiqrobdi, Cems moZRvarTan erTad kidev SemeZleboda karulSi darCena anda Cvens skits mainc davubrundebodiT. magram kaci bWobs da RmerTi ganagebs. araferi am qveyanaze SemTxveviT ar xdeba. yovelive im gzas mihyveba, romelic gamosaxa saRvTo gangebulebam.

seriozulma avadmyofobam _ mwvave tonzilitma gulisa da Tirkmlebis garTulebebiT _ Cemi sicocxle safrTxis qveS daayena da swavluli eqimis nikoloz grigoriatelis rCeviT, Cemma moZRvarma aTenSi gamgzavna saoperaciod. 1942 wlis oqtomberi idga. germanulma okupaciam wamebuli saberZneTis yvela kunWulSi SeaRwia. dakavSirebis saSualeba ar arsebobda. amitom erTi TevzsaWeri gemiT unda gamecura aTasnairi safrTxiT aRsave egeosis zRva, sadac mimofantuli iyo naRmebi, Tavze ki germanuli TviTmfrinavebi dafrinavdnen, magram RvTisa da RvTismSoblis wyalobiT, volosamde mivaRwie, iqidan ki aTenSi Cavedi.

dauTmeneli iyo Cemi tkivili. egeosis zRvaSi mogzauroba simbolo gaxldaT cxovrebis zRvisa, romelSic moulodnelad unda aRmovCeniliyavi. naRmebi ki saxe gaxldaT bneleTis dacemuli boroti Zalebisa. magram meimedeboda Cemi didad pativcemuli moZRvris locvisa, romelsac viTarca fars unda davecavi yoveli nabijis gadadgmisas.

sulistkiviliT davukocne xeli mama grigols. manac aRelvebulma makurTxa, da ganveSore mas mwuxarebiT aRsavse guliT da ukan dabrunebis kaeSniani molodiniT.

Tavi 18. nostalgia

Page 75: nostalgiuri mogonebani

oTxi weli, romelic RvTismSobelma Rirsmyo aTonze mecxovra, CemTvis aRmoCenad iqca. aRmoCenad adamianis dacemis dramisa da `pirvandel mSvenierebamde~ dabrunebisa. yvela xedavs, rogor meordeba es drama WeSmariti beris sisxlismRvreli gzisa, romelic ieso qristes RmerTkacebrivi pirovnebis monawileobiT sabolood sZlevs xorciel cxovrebas, sZlevs xorciel sikvdils da monawileobs ukvdavsa da saukuno aRdgomiseul cxovrebaSi.

mamebma, romelTa gacnobis Rirsi Seviqeni, TavianTi codna, enaTmetyveleba, aristokratoba, mefuri warmoSoba, Tanamdeboba, pativi, sazogadoebrivi da samxedro wodeba _ yovelive, rogorc zedmeti da usargeblo, damarxes udabnoebis klde-RreebSi, mkacri skituri cxovrebis morCilebaSi, kinoviis SeumCnevel yofaSi da zeciuri saganZuri, uZvirfasesi margaliti, qriste moiges.

maTgan vinc gavixsene, cotaniRa Tu arian cocxlebi. umetesoba memkvidre Seiqmna RvTisa da Tanamemkvidre qristesi, dausrulebeli netarebiT tkbebian TavianTi sasurveli samsxverplo kravis gverdiT, spetaki samosi SeumosavT da samefo gvirgviniT Semkobilni `axal sagalobels~ galoben, viTarca wevrni 144000-kaciani armiisa, miwisgan gamosyidulni... rom mihyvebian kravs, saiTac wava.

kurTxeulo Cemo mamebo, aTonze, Tqveni sulieri feriscvalebis adgilas, mcire xniT mainc dabruneba rom SegeZloT, dainaxavdiT ki cxovrebis im gzas, romelic amdeni msxverplis gaRebiTa da RvawliT SeinaxeT? naxavdiT ki im suls, romliTac rogori TavganwirviT cdilobdiT gardamocemis damarxvas? naxavdiT iq moRvaweTa sxeulze sixarulis momgvreli mwuxarebidan warmodenil ofls da TvalebSi cremls? naxavdiT ki imave upovarebas, uaryofas yovelgvari siaxlisa da yovelive amsofliurisa, RvTisken gonebisa da gulis srulyofil swrafvas? mogesmebodaT netav Tqveni mdumareba? anda Tu naxavdiT Tqvennair gacrecil skvnilebs, dablandulsa da fergasul kabebs, sxvaTa maswavlebel garegnobas Tvalebs qve macqerals? naxavdiT ki imas, riTic Tqven cxovrobdiT maradisobis wyurviliT, sisxlTaqcevamde brZolaSi? naxavdiT yovelive amas Tu gulgatexilni gabrundebodiT zeciuri mSvenierebisken da miibrunebdiT pirs Cven udebTagan?

mamano wmindano, mamano ukvdavno, me var pirveli imaTgan, vinc gasca (gaaniava) Tqvengan boZebuli memkvidreoba. SesaZloa arian sxvebic, amitomac SeiwireT vedreba Tqvens uRirs SvilTagan.

gviSuamdgomleT Cvens saerTo dedasTan, aTonis patronTan, dedofal RvTismSobelTan, erTad SeevedreT Zesa missa da RmerTsa Cvensa, romlis saxelic Rrmad aris amokveTili Tqvens gulsa da gonebaSi, romelmac daatkbo sasai Tqveni `utkbiles Taflisa da goleulisa~, aTonis mTaze yvela drois Rvawlsa da siwmindeSi gabrwyinebul wmindanebTan erTad SesTxoveT madli, rom is, rac Tqven gadmogecaT mamaTagan, xeluxleblad daicvan Tqvenma memkvidreebma.

evedreT, raTa ar gawydes mTawmindis gardamocemaTa oqros jaWvi, rom Rirsi petre aTonelidan vidre ukanasknel monazvnebamde, romlebic mTawmindaze cxovroben, gagrZeldes is asketuri suli, swrafva RvTisken da yvelaferi, rac Seadgens arsebiTad aTonuri cxovrebis saxes.

aToni samudamod unda darCes saostatod, sadac adamianTa sulebi damuSavdeba da ganigzavneba zeciur, saukuno naTelSi. Tqven yovladpativcemulo mamano, dae iyaviT samudamo da cocxali magaliTni, dae Tqvens Semdgom momavali monazvnebi cxovrobdnen ise, rogorc Tqven, ganvleT sicocxle, dae ise itrapezon, rogorc Tqven trapezobdiT, Caicvan ise, rogorc Tqven gecvaT, isaubron ise, rogorc Tqven saubrobdiT, dasxdnen ise, rogorc Tqven isxediT xolme, iZinon imden xans, rogorc Tqven

Page 76: nostalgiuri mogonebani

geZinaT, ilocon da yovladwminda samebas emsaxuron imave saRmrTo mxurvalebiT, rogorc Tqven msaxurobdiT ufals...

mamano Cemno, mravalsasurvelno! Tqven gansulierebul xatebebSi vixile da Tqvens gverdiT vigeme, rameTu tkbil ars ufali, rameTu Tqven xarT cxoveli WurWelni suliwmidisa da samoTxis keTilsurnelovani yvavilni. mudam sulier brZolaSi Caflulni, moTminebiT eliT im sanatrel wuTebs, odes am amao wuTisofels datovebT, RvTismSoblis wilxvedri miwidan zeciur sasufevelSi gadasaxldebiT.

wmindano asketuro xatebano, Tqven Tan atarebT mowamebriv gzaze moRvaweobisas dadenil sisxlis laqebs, qristes sisxlis laqebs! Tqven CemTvis gmirobisa da zeciuri sasiZos maZiebelTa magaliTad iqeciT. gana yofila dRe, ar gamxsenebodiT, Tqvenze ar mesaubra, Tqvens brZolasa da daRvril oflze, romelic uflis taxtis winaSe mowamis sisxlad Seiracxeba?

me mivaRwie mwvervals Tqvendamisurvilisa da Tqveni angelozebrivi cxovrebis siyvarulisa. gamoviyene yoveli sityva warmoSobili Cemi mwiri gonebidan, movixmare yoveli feTqva Cemi gatanjuli gulisa, rom Tqven SemeqeT, sadac ar unda vyofiliyavi. rameTu vici, rom WeSmaritebas vambob, ucnob WeSmaritebas: Tqvens SeumCnevel, saidumlo, Seudarebel gmirobaze, romelsac iCenT vnebebisa da eSmakis winaaRmdeg gonieri brZolisas. magram rom mqondes Zali da bage oqropirisa, maSinac verasodes SevZlebdi meCvenebina, Tu ramdenad valSia mTeli sofeli Tqvens mdumare, SeumCnevel arsebobasTan.mTeli Tqveni cxovreba, brZola da swrafva saidumlod miedineboda udabnos isiqastur sakuWnaoSi. magram erT dResac zeciuri mama gancxadebulad mogagebT Tqvens Rvawlis safasurs, rom mTelma samyarom Seicnos, `Tu ra aris sigrZe, siRrme da simaRle~ im zeciuri arsebebisa, romelTac mTawmindel berebs eZaxian da ramdenad miuwvdomlad mniSvnelovanni arian isini sazogadoebisa, eklesiis sxeulisa da sruliad kacobriobisTvis...

Targmani kaxaber kenkiSvilisa