ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ  ΚΑΙ  ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ  ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ  ΤΟΥ  ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ  ΙΣΤΟΡΙΑΣ  Σύγχρονες  Στρατηγικές  στο  πλαίσιο  της  Ιστορικής  Εκπαίδευσης    

Θεσσαλονίκη,  Φεβρουάριος-­‐Μάρτιος  2015  Αρμόδιος  Τσιβάς  

Δρ.  Επιστημών  Αγωγής,  Σχολικός  Σύμβουλος  Συντονιστής  Επιμορφωτικού  Προγράμματος  

 

4η  ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ:  «Οι  μέθοδοι»  

διαφορετικοί  όροι  οριοθέτησης  των  σκοπών,  στόχων  και  μεθόδων  της  ιστορικής  εκπαίδευσης  

α)  «ιστορική  σκέψη»  (historical  thinking)    β)  «ιστορική  συνείδηση»  (historical  consciousness)    γ)  «ιστορικός  εγγραμματισμός»  (historical  literacy)    δ)  «ιστορικός  συλλογισμός»  (historical  reasoning)    

«ιστορικός  εγγραμματισμός»  και  «ιστορική  συνείδηση»    γενικότερη  ικανότητα  και  στάση  των  ατόμων  «ιστορική  σκέψη»  και  «ιστορικός  συλλογισμός»,  δραστηριότητα  των  μαθητών  και  των  μαθητριών  και  προσδιορίζουν  το  χώρο  της  ιστορικής  εκπαίδευσης  

«ιστορική  συνείδηση»  

η  μελέτη  της  ιστορικής  συνείδησης  

ο  τρόπος  που  οι  άνθρωποι  ως  άτομα  ή  ομάδες  προσεγγίζουν  το  ιστορικό  παρελθόν,  στο  πλαίσιο  των  γνωστικών  και  πολιτισμικών  αντιλήψεων  του  παρόντος,  αλλά  και  στη  συσχέτιση  αυτής  της  προσέγγισης  με  αντίστοιχες  στο  παρελθόν  και  στο  μέλλον    η  επίτευξη  της  ιστορικής  συνείδησης:  πλήρης  επίγνωση  της  ιστορικότητας  του  κάθε  τι  στο  παρόν    η  σχετικότητα  των  απόψεων  στην  προοπτική  διάσπασης  των  παραδοσιακών  σχημάτων  σκέψης  • αντανακλάται  στο  σύνολο  του  πολιτισμικού  

περιβάλλοντος  • δεν  αποτελεί  μέριμνα  μόνο  της  ιστοριογραφικής  

παραγωγής  • πεδίο  ιδιαίτερης  προσοχής  μορφών  της  δημόσιας  

ιστορίας  (μουσεία,  τηλεοπτικά  προγράμματα,  τόποι  μνήμης)  σε  συνήθειες  και  πρακτικές  της  καθημερινότητας,  όπως  οι  διακοπές  και  οι  οικογενειακές  συγκεντρώσεις  

θεωρητικές  διαστάσεις  στη  διαδικασία  προσδιορισμού  της  ιστορικής  συνείδησης:    

1)  η  σχέση  μεταξύ  ακαδημαϊκής  και  δημόσιας  ιστορίας  2)  οι  σχέσεις  μεταξύ  θεωρίας,  εμπειρικής  έρευνας  και  πρακτικής  3)  η  διαμόρφωση  μορφών  κατανόησης  και  χρήσης  του  παρελθόντος    από  διαφορετικές  πολιτισμικές  ομάδες,  χωρίς  την  υπαγωγή  τους  σε  μορφές  του  δυτικού  τρόπου  σκέψης  4)  η  ανάγκη  δεσμεύσεων  για  την  προώθηση  μιας  ανοικτής,  δημοκρατικής  και  δίκαιης  κοινωνίας  5)  η  ιστορικοποίηση  της  ίδιας  της  μελέτης  της  ιστορικής  συνείδησης    

4

  2  

• δημιουργώντας  τις  απαραίτητες  διασυνδέσεις  του  παρόντος  με  το  παρελθόν  και  μέσω  αυτού  με  το  μέλλον,  επιτρέποντας  την  κατανόηση  της  ιστορίας  ως  επιστήμης  και  τη  διαδικασία  προσανατολισμού  στο  χρόνο  

Ιστορικός  εγγραμματισμός  

δημιουργία  ενός  ασφαλούς  πλαισίου  αναφοράς  του  ιστορικού  παρελθόντος  

«Η  οικειοποίηση  του  εγγραμματισμού,  ως  σύνθετης  κοινωνικο-­‐πολιτισμικής  διεργασίας  με  κεντρικές  διεργασίες  την  αλληλουχία,  τη  διάδραση,  τη  διαμεσολάβηση  και  την  αλληλεπίδραση,  εμπλέκει  αλληλένδετα,  ωστόσο  διακριτά  μεταξύ  τους  περιβάλλοντα,  που  αφορούν  τόσο  στο  υποκείμενο  και  στο  αντικείμενο  της  μάθησης,  όσο  και  στο  ευρύτερο  κοινωνικό  περιβάλλον  μέσα  στο  οποίο  συντελείται  η  μάθηση»  

η  έννοια  του  σχολικού  ιστορικού  εγγραμματισμού  επικεντρώνεται:    

• στην  κατανόηση  της  δομής  της  ιστορίας  • στη  γνώση,  στην  κατανόηση  και  στη  

συνειδητοποίηση  των  ιστορικών  γεγονότων  και  φαινομένων  

• στην  οικειοποίηση  των  διερευνητικών  μεθόδων  και  την  ανάπτυξη  της  ικανότητας  επίλυσης  προβλήματος,  την  αξιολόγηση  της  πληροφορίας  και  την  ικανότητα  της  κρίσης  

• στη  σύνδεση  της  ικανότητας  της  ανάγνωσης  του  ιστορικού  κειμένου  και  της  γραφής  με  την  ικανότητα  της  σκέψης  σχετικά  με  ό,τι  «διαβάζεται»  και  «γράφεται»,  και  προσδιορίζεται  από  συγκεκριμένες  ικανότητες  και  δεξιότητες  

Ιστορική  σκέψη  

ανάπτυξη  και  καλλιέργεια  της  ιστορικής  σκέψης    

πολύπλοκη  διαδικασία  προσέγγισης  του  ιστορικού  παρελθόντος  με  τρόπους  σκέψης  και  πρακτικές  παρόμοιες  με  τους  ειδικούς  ιστορικούς  στο  πλαίσιο  της  ιστορικής  διερευνητικής  μάθησης    αποδοχή  της  διερευνητικής  μάθησης  στην  προοπτική:    • ανάπτυξης  και  καλλιέργειας  της  ιστορικής  σκέψης    • απομάκρυνσης  από  διδακτικές  στρατηγικές  

απομνημόνευσης  και  άκριτης  αποδοχής  των  μικρών  και  μεγάλων  αφηγήσεων  του  παρελθόντος    

συγκριτική  αποτίμηση  της  εργασίας  μεταξύ  αρχαρίων  και  ειδικών  ιστορικών    

στο  πλαίσιο  των  ερευνητικών  προσεγγίσεων  της  γνωστικής  ψυχολογίας  διαφοροποίηση  της  επιστημονικής  γνώσης  μεταξύ  ειδικών  και  αρχαρίων    σημαντικές  διαφορές  στον  τρόπο  προσέγγισης  του  ιστορικού  παρελθόντος  και  τις  δυσκολίες  που  αντιμετωπίζουν  οι  μαθητές  και  οι  μαθήτριες  με  την  οικειοποίηση  πολύπλοκων  διαδικασιών  έρευνας  και  νοηματοδότησης  • η  γνώση  των  αρχαρίων  είναι  κατακερματισμένη    • η  γνώση  των  ειδικών  διασυνδέεται  και  

διαφοροποιείται  πολλαπλά  

δεξιότητες  της  ιστορικής  σκέψης    

• καθορισμός  προβλήματος  • διατύπωση  υποθέσεων  για  τις  αιτίες  και  τα  

αποτελέσματα  • στοχασμός  περί  των  εναλλακτικών  επιχειρημάτων  

αξιολόγησης  

  3  

• ανάλυση  των  συσχετίσεων  μεταξύ  γεγονότων  και  φαινομένων  

• εξαγωγή  συμπερασμάτων  • κριτική  εξέταση  της  φύσης  των  ιστορικών  πηγών  • διευθέτηση  των  τεκμηρίων    • απόκτηση  πληροφοριών  από  διαφορετικές  πηγές  • ερμηνεία    • αξιολόγηση  της  επάρκειας  των  επιχειρημάτων    

ευρετικές  ανάλυσης  ιστορικών  ντοκουμέντων  Wineburg  (1991)  

• διερεύνηση  (sourcing)  του  ιστορικού  ντοκουμέντου,  η  οποία  αναφέρεται  στην  αναζήτηση  της  προέλευσης  του  ντοκουμέντου  και  κατανόησης  του  διαμεσολαβητικού  ρόλου  των  δημιουργών  

• επιβεβαίωση  -­‐  τεκμηρίωση  (corroboration)  των  ιστορικών  ντοκουμέντων,  η  οποία  αφορά  στην  αποτίμηση  της  συνεισφοράς  των  διαφορετικών  ιστορικών  ντοκουμέντων  στην  κατανόηση  του  εξεταζόμενου  θέματος  με  την  παροχή  των  κατάλληλων  επιχειρημάτων  

• πλαισίωση  -­‐  συγκειμενοποίηση  (contextualization)  των  ντοκουμέντων,  η  οποία  αφορά  στην  τοποθέτηση  των  ιστορικών  ντοκουμέντων  στο  ιστορικό  πλαίσιο  δημιουργίας  τους  

«The  Benchmarks  of  Historical  Thinking  Project»  

σκοπός  η  ανάπτυξη  και  η  εφαρμογή  προγράμματος  αξιολόγησης  της  σχολικής  επίδοσης  των  μαθητών  και  των  μαθητριών  στο  μάθημα  της  ιστορίας  επιμέρους  δομικού  (μεθοδολογικού)  χαρακτήρα  ιστορικές  έννοιες  προσδιορίζονται  ως  οι  βασικές  όψεις  της  ιστορικής  σκέψης  στη  διδακτική  τους  διάσταση:  • α)  εμπέδωση  της  ιστορικής  σημασίας  (historical  

significance)  • β)  χρήση  και  αξιοποίηση  των  ιστορικών  τεκμηρίων  

(use  evidence)  • γ)  αναγνώριση  των  εννοιών  της  συνέχειας  και  

αλλαγής  (continuity  and  change)  • δ)  ανάλυση  της  αιτιότητας  και  των  συνεπειών  

(cause  and  consequence)  • ε)  υιοθέτηση  της  ιστορικής  προοπτικής  (historical  

perspective)  • στ)  κατανόηση  της  κοινωνικής  διάστασης  των  

ιστορικών  ερμηνειών  (moral  dimension)