مدیریت پرستاری

در نظام حاکمیت بالینی

سید قاسم باقریمسئول آموزش کارکنان بیمارستان شهید دکتر

چمران1391

تعریف مدیریت

مدیریت علم و هنری است برای :•پدید آوردن محیطی مناسب جهت هم فکری و –

همکاری با دیگرانشکل دادن به فرآیندی کارساز و موثر–پرهیز از عواقب ناخواسته–افزایش بهره وری–

Management Process

فرآین@دی • را م@دیریت س@قراط ب@ار نخس@تین اجتم@اعی تلقی ک@رد ، فرآین@دی ک@ه متض@من ی@ک متقاب@ل رواب@ط و فعالیته@ا ، وظ@ایف سلس@له اس@ت بگون@ه ای ک@ه مناس@بات و رواب@ط متقاب@ل

افراد درآن نقش اساسی دارد .

راه تشخیص عناصر فرآیند مدیریت

ساده ترین راه تشخیص ، پاسخ به سئواالتی •است که مدیر باید به آنها پاسخ دهد :

چه باید کرد ؟1(شامل : هدف های کلی ، مقاصد ویژه ، برنامه کار و ...

( کار چگونه انجام داده خواهد شد ؟2شامل : خط مشی ، روش ها و فنون انجام کار

( کار چگونه تقسیم خواهد شد ؟3شامل : شیوه استفاده از منابع انسانی و نیروهای مادی

) سازماندهی (

راه تشخیص عناصر فرآیند مدیریت

ساده ترین راه تشخیص ، پاسخ به سئواالتی •است که مدیر باید به آنها پاسخ دهد :

( چه کسانی کار را انجام خواهند داد ؟4شامل : وظایف و تکالیف کارکنان ، شرایط استخدام ، تربیت و

آماده سازی

( کار با چه وسایلی انجام خواهد شد ؟5شامل : تجهیزات ، تسهیالت ، سرمایه ، بودجه و ...

( کار در چه وقت و در چه مدتی انجام خواهد شد ؟6شامل : جدول گانت ، توالی فعالیت ها و ...

( کار با چه کیفیتی انجام داده شد ؟7شامل : ارزشیابی کار را بیان می کند

مهارتهای مدیریت

مهارتهای مورد نیاز مدیران شامل :•( مهارتهای فنی و تخصصی مربوط به سازمان1( مهارتهای مراوده ای :2

مینتزبرگ معتقد است که صرف وقت مدیران شامل موارد زیر است :

درصد مالقات ها69 درصد تلفن6 درصد گردش در سازمان 3

کلیه وقت های مصروف ذکر شده باید از طریق مهارت مدیر در برقراری ارتباط ، به نحو احسن انجام گردد .

مهارتهای مدیریت

مهارتهای مورد نیاز مدیران شامل :•( مهارتهای ادراکی :3

توانائی تفکر مدیر در باره جذب مسائل ، درک روابط علت و معلول و در یک کالم تفکر استراتژیک

( مهارتهای تشخیص و تحلیل مسائل :4مدیر باید همچون پزشک ، با تجزیه و تحلیل عالئم و

نشانه های بیماری مسائل و مشکالت سازمان تحلیل و در جهت مرتفع نمودن آنان برنامه ریزی نماید .

وظایف مدیریت به عقیده گیولیک

• Planning

• Organizing

• Staffing

• Directing

• Coordinating

• Reporting

• Budgeting

برنامه ریزی•سازمان دادن•به کار گماردن•راهنمائی کردن•هماهنگ نمودن•گزارش دادن•بودجه بندی•

POSDCORB

سطوح مدیریت

مدیران عالی•اهداف و استراتژی های بیمارستان را پایه گذاری و سیاست ها –

وخط مشی را تعیین می کنند . ) دستخوش تغییرات سیاسی هستند . بیشتر تغییر می کنند (

مدیران میانی •مسئول پیاده کردن سیاست ها و برنامه های تدوین شده و نیز –

نظارت بر مدیران سطح پائین تر را عهده دار هستند . ) دستخوش تغییرات سیاسی نیستند . کمتر تغییر می کنند (

مدیران اجرائی ) مدیران صف (•وظیفه پیشبرد اهداف و نیز سرپرستی و هماهنگی فعالیتهای –

کارکنان را عهده دار هستند . از مهمترین مدیران سازمان به شمار رفته و ) نبض سازمان ( تلقی می شوند .

تفاوت کار مدیران در سطوح متفاوت

بر اساس عنوان بر اساس موقعیت

بر اساس سطح

روسا مدیریت عالی مدیریت سطح سوم

مدیران مدیریت متوسط مدیریت سطح دوم

سرپرستان مدیریت پائین مدیریت سطح اول

تفاوت کار مدیران در سطوح متفاوت

سطح سوم

مدیران عالی

سطح دوممدیران

میانی

سطح اولمدیران اجرائی

برنامه ریزی

سازماندهی

هدایتنظارت

سطوح مدیریت در پرستاری

رده سطح عنوان مسئولیت

مدیران رده عالی سوم مدیر خدماتپرستاری

خ@دمات ه@ای فع@الیت ک@ل مس@ئول خ@ط ، اه@داف . هس@تند پرس@تاری مش@ی ه@ا و اس@تراتژی ه@ا را تع@یین می

کنند . مذاکرات را به عهده دارند

مدیران رده میانی دوم سوپروایزرها را بخش چن@دین فعالیته@ای معم@وال هماهن@گ می کنن@د . از ط@رف م@دیرتی رده ع@الی اس@تراتژی ه@ا و خ@ط مش@ی ه@ا را دری@افت و آن را ب@ه برنام@ه ه@ای

خاص تبدیل می کند

مدیران رده پائین ) عملیاتی (

اول سرپرستار فعالیته@ای مس@ئول مس@تقیم ط@ور به . هس@تند پرس@تاری خ@دمات واقعی و ع@@الی رده م@@دیران بین ارتب@@اط

کارکنان را برقرار می کنند .

تعریف برنامه ریزی

برنامه ریزی از دوکلمه درست شده است :•برنامه –

راه و روش ، که از نظر زمانی به آینده متکی است•

ریزی–تدوین و تعیین فعالیت ها•

نتیجه :•برنامه ریزی یعنی انتخاب راه و روشی مناسب –

برای بهتر رسیدن به هدف

تعریف برنامه ریزی

برنامه ریزی عمال یک فرآیند تصمیم گیری است که •مسیر اقدامات سازمان را تعین می کند .

سه )) ک ((•کی–کجا–کی–

سه )) چ ((•چی –چرا–چگونه –

فرآیند برنامه ریزی

گام اول :•مقصود اصلی سازمان را تعریف کنید–

نوع خدمتی که سازمان ارائه می دهد•ارائه خدمات درمانی در بیمارستان شهید دکتر چمران–

گام دوم : •هدف ها را تعیین کنید –

فرآیند برنامه ریزی

ادامه گام دوم :•تعیین اهداف و تحقق آنها تابع شرایط زیر است :•

هدف ها باید قابل سنجش باشند –اندازه گیری هدف از طریق عوامل چهارگانه :•

کمیت هدف –مثال : هدف سازمان ما ارائه خدمات درمانی است ) غلط ( «هدف سازمان ما ارائه چه مقدار خدمات درمانی است ؟ ) صحیح («

کیفیت هدف ) خدمات ما با چه سطح کیفیتی ارائه می گردد ؟ (–زمان هدف –

این خدمات چه وقت و برای چه مدت ارائه می گردد ؟«هزینه هدف–

خدمات ارائه شونده به چه میزان بودجه نیازمند است ؟«

فرآیند برنامه ریزی

ادامه گام دوم :•هدف ها باید دست یافتنی باشد –هدف ها باید پذیرفتنی باشد –

ارسال اهداف به صورت بیانیه به کارکنان غلط است ) یک طرفه (•اهداف باید به کارکنانی که در تحقق اهداف مشارکت دارند ابالغ گردد زیرا تعهد •

ایجاد می کند .

هدف ها باید هم خوانی و توافق داشته باشد–تضاد و تناقض بین اهداف وجود نداشته باشد •بر اساس عوامل چهارگانه اهداف : کمیت ، کیفیت ، زمان و بودجه باشد•اثر بخشی ایجاد می نماید•

هزینه فرصت –مقدم شمردن یک هدف بر هدف دیگر ، فرصت هدف دیگر را از بین می برد•بنابراین ، در تعیین یک هدف دقت نمائید زیرا هزینه از دست رفته بدنبال خواهد •

داشت

فرآیند برنامه ریزی

گام سوم :•پیش بینی ها را بر اساس مواردی چون موارد •

زیر تهیه کنید : شرایط اقتصادی–سلیقه مراجعین–تکنولوژی های جدید–

فرآیند برنامه ریزی

گام چهارم :•منابع سازمانی را ارزیابی کنید–

گام پنجم :•راه حل های مختلف را طراحی کنید –

گام ششم :•هماهنگی را بین راه حلهای مختلف را بررسی کنید–

گام هفتم :•برنامه ای را انتخاب کنید –از بین راه حل ها بهترین ها را برای اجرا انتخاب کنید–

گام هشتم : •برنامه را اجرا کنید–

گام دهم :•برنامه را ارزیابی کنید–

انواع برنامه ریزی

برنامه ریزی استراتژیک•برنامه ریزی تاکتیکی•برنامه ریزی عملیاتی•

برنامه ریزی استراتژیک

خصوصیات :•توسط مدیران عالی سازمان نوشته می شود–جهت ماموریت های اساسی تصمیم گیری می کند–راه اصلی فعالیت ها را تعیین می کند– سال 5زمان الزم برای دستیابی به اهداف ) معموال –

به باال ( را مشخص می کند .پلی است بین وضعیت فعلی و آینده سازمان– متغیرشامل برنامه ریزی های بلند مدت با ماهیت –

است که ممکن است هرسال مورد تجدید نظر قرار گیرد .

چهار اصل برنامه ریزی استراتژیک

تخصیص منابع•منظور امکانات مالی ، پرسنلی ، مدیریتی و تکنولوژی–

تطابق محیطی•کلیه عملیات استراتژیکی که روابط سازمان با محیط –

بیرون را بهبود می بخشد ) بررسی تهدیدات و فرصت ها (

هماهنگی داخلی •شناخت نقاط قوت و ضعف–

آگاهی از استراتژی سازمان•

برنامه ریزی تاکتیکی

فرآیندی که از طریق آن مدیران فعالیت •گروههائی را که در ارتباط با یکدیگر وظایف خاصی را انجام می دهند ، طراحی و هدایت

می کند .

برنامه ریزی تاکتیکی

خصوصیات :•توسط مدیران میانی طراحی می شود–بیشتر با مردم و عمل سروکار دارد–از برنامه ریزی استراتژیک مشتق می شود–به عنوان بازخورد برنامه ریزی استراتژیک تلقی –

می شود

برنامه ریزی عملیاتی

زمان محدود ) یک یا کمتر از یکسال (•مشتق از برنامه ریزی تاکتیکی است•توسط مدیران سطوح پائین سازمان نوشته می شود•برنامه های موردی و پایدار جزء برنامه های عملیاتی است•برنامه های موردی :•

برنامه هائی که احتمال تکرار آنها در آینده وجود ندارد–

برنامه های پایدار :•برنامه هائی که در فواصل زمانی خاص تکرار می شوند–از جمله برنامه های پایدار :–

خط مشی ، دستورالعمل ، استاندارد ، قوانین و مقررات•

Policyسیاست یا خط مشی

یک برنامه عمومی است که اعضاء سازمان را •در اجرای عملیات هدایت می کند

بیان کننده نحوه اجرای اهداف است•بدون خط مشی نمی توان سطوح مسئولیت •

را برای مدیران تعیین کردموثرترین ابزار کنترل عملیات است •

انواع خط مشی

:Basic Policyخط مشی اساسی •توسط مدیران سطح باال نوشته می شود–دارای برد زیاد است–تمام سازمان را در بر می گیرد–

مثال :•دولت می گوید :–

به تمام کارکنان دولت به ازاء یک سال کار یک ماه •مرخصی داده می شود .

انواع خط مشی

:General Policyخط مشی کلی •جنبه عمومی دارد–بخش بزرگی از سازمان را دربر می گیرد–از طرف مدیران رده میانی سازمان بکار گرفته –

می شودمثال :–

آن دسته از کارکنانی که موسسه آنها در فصل معینی از •سال کار ندارد بایستی مرخصی خود را در آن فصل

اتخاذ نمایند .

انواع خط مشی

:Departmental Policyخط مشی واحدی •مربوط به واحد مشخصی از سازمان است–توسط مدیران سطح پائین بکار گرفته می شود–مثال :–کارمندان بیمارستان در زمان جنگ نمی توانند –

مرخصی خود را یک جا تقاضا نمایند

خصوصیات مشترک خط مشی ها

صراحت•وضوح•قابلیت اجرائی•انعطاف پذیری•جامعیت•هماهنگی•

رویه

محدودتر از خط مشی هستند•قابل تجدید نظر است •جریان عملیات را در مدیریت مشخص تر می •

کندمثال :•

(procedure bookدفترچه راهنمای علمیات ) –دفترچه راهنمای ضد عفونی کردن–دفترچه راهنمای انجام مراقبتهای پرستاری–

روش

برای هر رویه ای یک مرحله اجرائی نیز وجود •دارد

روش چگونگی انجام کار را در هر یک از گام •ها تعیین می کند

مثال

:policyسیاست • توسط دولتاستخدامجذب نیرو از طریق –

رویه ها :•نشر آگهی استخدام، پركردن فرم استخدام، –

آزمون، مصاحبه و ....

روش ها•آزمون كتبی یا شفاهی، چهارجوابی، تك جوابی، –

تشریحی و یا پاسخ كوتاه استفاده شود .

Rulesقوانین و مقررات

غیر قابل انعطاف•غیر قابل تغییر•باید انجام شود•غیر قابل داوری است•

کاربرد در پرستاری

موضوع : •تشکیل کمیته ارزشیابی مراقبت پرستاری–

خط مشی :•برای کمک در حفظ فعالیتهای حرفه ای در –

بیمارستان ، کمیته ارزشیابی مراقبت از بیمار تشکیل شود .

تشریح : •سیاست ما برای حفظ فعالیتهای حرفه ای –

پرستاری ، تشکیل کمیته ارزشیابی مراقبت از بیمار است .

کاربرد در پرستاری

رویه :•تعیین استانداردهای مراقبت از بیمار–تعیین افراد کمیته ارزشیابی–

روش :•افراد کمیته ، اطالعات بدست آمده از بیماران را با –

استانداردها مقایسه نموده و نتایج را اعالم نمایند .

مدیران پرستاری و برنامه ریزی

رده مدیران سطح عنوان حدود برنامه ریزی

مدیران رده عالی سوم مدیر خدماتپرستاری

برنامه ریزی استراتژیک•تامین پرسنل پرستاری•

مدیران رده میانی دوم سوپروایزرها تنظیم خ@ط مش@ی ، ق@وانین ، روی@ه ، •روش

تنظیم و ه@دف گ@ذاری فعالیته@ای رده •پائین و اجرای پروژه های ضروری

مدیران رده پائین ) عملیاتی (

اول سرپرستار تنظیم ج@داول زمانبن@دی ک@ار ب@ه ط@ور •روزانه ، هفتگی و ماهانه

ارائ@ه مراقبته@ای • ب@رای ری@زی برنام@ه مستقیم و غیر مستقیم

مدیران پرستاری و مراحل کلیدی در برنامه ریزی استراتژیک

بررسی محیط داخلی

مراقبت از بیمار•منابع انسانی•سیستم های •

اطالعاتیقابلیتهای تحقیق و •

توسعهسیستم های •

آموزشی

بررسی محیط خارجی

بازار کار•رقابت•فاکتورهای اقتصادی•تکنولوژی•فاکتورهای اجتماعی•

فرصت ها و تهدیدها توانائی ها و ضعف ها

اهداف

استراتژی ها

برنامه ها

اجرا

مدیران پرستاری و شناسائی نیازها و تعیین اولویت ها

شناسائی نیاز ها از طریق بارش افکار•تطبیق نیازها با خط مشی ، استانداردها•طبقه بندی اولویت ها•اجرا•