This publication was produced with the financial support of the European Union. Its contents are the sole responsibility of International IDEA and do not necessarily reflect the views of the European Union.

© 2019 International Institute for Democracy and Electoral Assistance

ဤစာအပထတေဝမႈသည ႏငငတစႏငင သ႔မဟတ ႏငငေရးလႈပရားမႈဆငရာ အကးအျမတတစခခႏင ပတသကျခငးကငးရငး

ပါသည။ ဤထတေဝမႈတြငပါဝငေသာ ထငျမငယဆခကမားသည International IDEA ႏင ၎၏ဘတအဖြ႕ သ႔မဟတ ေကာငစ

အဖြ႕ဝငမား၏ ထငျမငယဆခကမားက ကယစားမျပပါ။

ဤစာအပက အလကထေရာနစပစျဖငရယလပါက Creative Commons Attribute-Non Commercial-Share Alike 3.0 (CC

BY-NC-SA 3.0) လငစငျဖင ရယႏငပါသည။ စးပြားေရးအကးအျမတအတြက မဟတပါက လြတလပစြာကးယျခငး၊ ျဖန႔ေဝျခငး၊

ပ႔လႊတျခငး၊ အပငးလကျပနလညစစဥျပစျခငး၊ ျပျပငေျပာငးလျခငးမား လပေဆာငႏငပါသည။ သငတငေလာကပတေသာ

ရညၫႊနးခကေဖာျပေပးၿပး အလားတခြငျပခကျဖင ျဖန႔ေဝရနျဖစပါသည။ ဤလငစငႏင ပါတသက၍ အေသးစတသရလပါက

Creative Commons website သ႔ဝငေရာက ၾကည႐ႈႏငပါသည။

<http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/>.

International IDEA International IDEA Myanmar

Strömsborg ၆၈ (ဘ)၊ ဆရာစလမး၊ ဗဟနးၿမ႕နယ။

SE–10334 Stockholm ရနကန ၁၁၂ဝ၁။

Sweden ျမနမာ။

Tel. +46 8 698 37 00 Tel: +95 9 263128104

Website: <https://www.idea.int> Project website: : <http://www.stepdemocracy.eu>

သင႐းၫႊနးတမးျပစေရးသားသ - Kara Wong

ဒဇငး - ျမငစးဦး

သ႐ပေဖာပမား - မးျမငထြနး

ပႏပျခငး - စနရတနာပႏပတက (ဝဝ၄၈၃)၊ ရနကနၿမ႕

ISBN: 978-91-7671-261-0 (PDF)

DOI: <https://doi.org/10.31752/idea.2019.26>

International IDEA မ ဤသင႐းၫႊနးတမးက စတေရာကယပါႏစ၍ ျပစေရးဆြၿပး ထေရာကစြာအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကနငရန ဆရာျဖစသငတနးေဆာငရြကေပးေသာ Kara Wong အား ေကးဇးတငရေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။ ထ႔ျပင STEP စမကနး၏ မတဖက အဖြ႔မားျဖစၾကေသာ စေကာလာအငစတကႏင ပညာအငစတကတ႔အား ၎တ႔၏ ပပးကညမႈ မားအတြက ေကးဇးတငရပါသည။ အထးသျဖင အေသးစတမတခကမား ေပးခၾကေသာ ဦးသရေဇာ၊ ဦးေအာငႏငေမာ၊ ေဒၚစလႏင၊ ဦးေဇယာလငး၊ ဦးဉာဏလငးေအာင၊ ေဒၚသနးအႏြယ၊ ေဒၚေအးျမတေကာ၊ ေဒၚပးျဖဇင၊ ဦးေကာေကာထြနးတ႔က ေကးဇးတငရေၾကာငး ေဖာျပလပါ သည။ ဤစမကနးက စမခန႔ခြေသာ ဦးေတဇာမးဝငးႏင Shana Kaiser တ႔ကလညး ေကးဇးတင အပပါသည။ ထ႔ျပင Lisa Hagman ႏင International IDEA မ ပႏပထတေဝေရးအဖြ႕ကလညး ေကးဇးတငရပါသည။ ဤထတေဝေရးျဖစေျမာကေစရန STEP Democracy စမကနးအား ရနပေငြကညပပးေပးပါေသာ ဥေရာပသမဂၢအား ေကးဇးတငရေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။

ေရြးေကာကပြျဖစစဥမားႏင ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလေရးအား ကညေထာကပေပးသည အစအစဥ (STEP Democracy - ေရ႕သ႔ျမနမာ) သည ဥေရာပသမဂၢ၏ ကညပပးမႈျဖင ျမနမာ ဒမကေရစ အကးအေျပာငးျဖစစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကေနၾကေသာ အဓကပါဝငပတသကသ မားက ကညေထာကပေပးရနရညရြယေသာ အစအစဥျဖစပါသည။ ျပညတြငးနင ႏငငတကာ အဖြ႕ (၉) ဖြ႕မ ပးေပါငးေဆာငရြကေသာ ေရ႕သ႔ျမနမာ (STEP Democracy) အစအစဥသည ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင၊ နငငေရးပါတမား၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမား၊ မဆႏၵရင မား၊ ပထမဆးအႀကမမေပးမညသမား၊ လငယမားက ဒမကရကတစအခနးက႑နင တာဝနမား ျဖစေသာ ျပညေထာငစအဆငနင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငတ႔တြင ဒမကေရစ ျပျပင ေျပာငးလေရး၊ သမာသမတကေသာေရြးေကာကပြမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြက ျခငးႏင ပးေပါငးပါဝငျခငးတ႔က ေဆာငရြကႏငေစရန ကညပပးေပးျခငးျဖစသည။ ဤအစအစဥ သည လငယမား၊ အမးသမးမားႏင တငးရငးသားမားအပါအဝင ကယစားျပမႈနညးေနေသာ အပစမားအတြက ဒမကေရစလပငနးစဥမားတြင ထထေရာကေရာက ပးေပါငးပါဝငႏငရနႏင က႑ေပါငးစပါဝငေသာ အငစတကးရငးမား ေပၚထြနးေစေရးအတြကလညး ပပးကညေဆာငရြက လကရသည။

ဤစာအပအား အသးျပနညး .................................................................................................. ၁

သငခနးစာ ၁ - ဒမကေရစႏင မတဆကျခငး .............................................................................. ၇

သငခနးစာ ၂ - ဒမကေရစႏင မတကြျပားမမားစလငစြာရေနမ ....................................................... ၁၅

သငခနးစာ ၃ - ဒမကေရစႏင ဆးျဖတခကခမတျခငး................................................................... ၂၃

သငခနးစာ ၄ - ဒမကေရစႏင ေခါငးေဆာငမႈ .............................................................................. ၃၃

သငခနးစာ ၅ - ေရြးေကာကပြမား ............................................................................................ ၄၁

သငခနးစာ ၆ - ျပနလညသးသပျခငး ........................................................................................ ၅၃

သငခနးစာ ၇ - ဒမကေရစႏင တနးတညမမႈ .............................................................................. ၆၃

သငခနးစာ ၈ - အခြငအေရး၊ တာဝနႏင ဝတရား ......................................................................... ၇၃

သငခနးစာ ၉ - ႏငငသားျဖစမႈ ................................................................................................. ၈၁

သငခနးစာ ၁ဝ - သတငးအခကအလကႏင ပြငလငးျမငသာမႈ ........................................................ ၉၁

သငခနးစာ ၁၁ - ဒမကေရစတြင လငယမား၏ အခနးက႑ ........................................................... ၁ဝ၁

သငခနးစာ ၁၂ - ေနာကဆးျပနလညသးသပျခငး ........................................................................ ၁၁၆

ရညၫႊနးကးကား ................................................................................................................. ၁၂၁

ENDNOTE ......................................................................................................................... ၁၂၂

International IDEA အေၾကာငး .............................................................................................. ၁၂၄

1

စာသငေကာငးမားအတြက ျပညသ႔နတသင႐းၫႊနးတမးသည International IDEA မ Scholar Institute နင Paññā Institute တ႔ျဖငပးေပါငး၍ ေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ သင႐းၫႊနးတမးသည ဆရာမတစမားပါဝငၿပး ေကာငးသားမားအတြကရညရြယေသာ သင႐းစာအပတစချဖစသည။ ဆရာမားအတြကလညးသငၾကားေရးတြင အဆငေျပေခာေမြ႕ေစရန စစဥေရးဆြထားသည။ သင႐းၫႊနးတမးသည လငယမားကဒမကရကတစ စႏႈနးမားႏင တနဖးမားကမတဆကေပးျခငးျဖင မးဆကသစမဆႏၵရငမားႏင ေခါငးေဆာငမားေပၚထြနးလာေစရန ရညရြယပါသည။

ဤစာအပက ၄၅ မနစၾကာသငခနးစာ ၁၂ ချဖင ဖြ႕စညးထားသည။ မတဆကသငခနးစာတစခ၊ သကဆငရာ ေခါငးစဥသငခနးစာ ကးခႏင ေရ႕ပငးသငၾကားခနမားမသငခနးစာမားက ျပနလညမတမေစရန ျပနလညသးသပျခငး ႏစခနးပါဝငသည။ သငၾကားခနတစခနစသည သေဘာတရားမား၊ အေတြးအေခၚမားကအေျခခဆငက ေရးဆြထား ေသာေၾကာင ဆရာအေနျဖငသငၾကားခနမားက အစဥလကအတငး သငၾကားရနရည႐ြယသည။

သငၾကားခနတစခစေအာကတြင ေအာကပါအတငး အပငးငါးပငးပါဝငသည။

အဖြင ေကာငးသားမားအား လကရအသႏင အေတြ႕အႀကမားက ျပနလညစဥးစားေတြးေတာေစကာ

ေဆြးေႏြးျခငးက ျဖစေပၚလာေစရန တြနးအားေပးသည။

တငျပခက

ျပညသ႔နတဗဟသတမား တးပြားလာေစရနအဓကထားလက သတငးအခကအလကအသစ မား၊ သေဘာတရားႏင စကားလးအသစမားက တငျပထားသည။

ေလကငခနးမား

ေကာငးသားမားအား သတငးအခကအလကႏငသေဘာတရားအသစမား အသးျပတတလာ ေစရနႏငအဓကကေသာ ျပညသ႔နတစြမးရညမား လကေတြ႕ေလကငျခငးက ကညေပးသည။

ေဆြးေႏြးျခငး

ဤစာအပတြငပါဝငေသာ သေဘာတရားႏငအေတြးအေခၚမားက ေကာငးသားမား၏ ေန႔စဥ ဘဝႏငဆကစပကာ၊ အျပနအလနေျပာဆျခငးႏင မေဝျခငးက ေစေဆာေပးသည။

ခကဆစ(ေဝါဟာရ) သငခနးစာအတြငး အသးျပထားသည အေရးပါေသာစကားလးအသးအႏႈနးမား၏ အဓပၸါယ

ဖြငဆခကအျပညအစ ပါဝငသည။

2

ဆရာလကစြတြင လႈပရားမႈမားပမ ျပလပရနသငေတာသညေနရာ၊ ကယဝနးေသာစာသငခနးမားအတြက ေ႐ြးခယစရာနညးလမးမားအပါအဝင သငခနးစာမားကသငၾကားရန လမးၫႊနခကမားပါဝငသည။

ဤစာအပသည ေကာငးသားကယတငပါဝငသည ခဥးကပသငၾကားနညးကအသးျပထားသည။ ေကာငးသား ကယတငပါဝငသည ခဥးကပသငၾကားနညးသည သငယျခငးအေတြ႕အႀကတြင (ဆရာအားဗဟမျပဘ) ေကာငးသား အားဗဟျပကာ သငၾကားသညနညးလမးမားက ျမႇငတငျခငး ျဖစသည။ ဤခဥးကပသငၾကားနညးသည "အေျဖမန" ရရရနအာ႐စကျခငးထက အျပအမႏငသေဘာထားမား ေျပာငးလမႈကဦးတညေစေသာ အေတြးအေခၚႏင အေၾကာငး အရာမား ရာေဖြေဖာထတျခငးက အေလးထားသည။ ေလလာရရေသာစြမးရညအသစမားက ေကာငးသား၏ ေန႔စဥ ဘဝတြင လကေတြ႕အသးချခငးက အားေပးသည။ ဤနညးျဖငအသပညာႏင စြမးရညအသစမား တးတကလာေစ ရန ျပစပးေထာငေပးသည။

ဤစာအပတြငပါဝငေသာ သငခနးစာမားသညေကာငးသားမား ေဆာငရြကေနကပစထက ပ၍တကကြေသာ အခနးက႑မပါဝငေစရန စနေခၚမတစခ ျဖစေစလမမည။ ဤသငခနးစာမားသည ေကာငးသားမားသငယဖးသည အျခားသငခနးစာမားႏင မညသ႔ျခားနားသညကရငးျပၿပး ေကာငးသားမားပမပါဝငလာေစရန အားေပးပါ။ သငခနးစာ အစတြင သငလခငေသာေမာလငခကမားက ရငးရငးလငးလငးေျပာဆပါ။ ေကာငးသားအားလးပါဝငခြငရ၊ ေလးစားခ ရၿပး ႐းသားစြာေျပာဆရန လၿခသညဟခစားရေစမည ယၾကညပြငလငးသည သငယမႈပတဝနးကငတစခက ဖနတး ကာ ထနးသမးပါ။

ေအာကေဖာျပပါဇယားသည ဤသင႐းအတြက သယယမႈပနးတငမားက အကဥးခပေဖာျပထားပါသည။

အသ ကြၽမးကငမႈ တနဖးမား

ဤသငခနးစာမားၿပးဆးေသာအခါေအာကပါေခါငးစဥမားအေပၚသင၏နားလညမႈသညတးတကလာမညျဖစသည။• ဒမကေရစအေတြးအေခၚ• အမတသ႐ပ၏အေရးပါမႈ• မတကြျပားမမား စလငစြာရေနမ

အယအဆ• ပဋပကၡႏငအၾကမးဖကမႈ ျခားနား

ခက• ဒမကေရစနစအတြငး ဆးျဖတ

ခကချခငး၏အခနးက႑• တက႐ကႏငသြယဝကဒမ ကေရစ

ျခားနားခက

ဤသငခနးစာမား ၿပးဆးေသာ အခါ ေအာကပါအေၾကာငးအရာမား တြင သင၏စြမးရညမားတးတကလာ မည ျဖစသည။• လကရကယပင ဗဟသတမား

က ျပနလညဆငျခငျခငး• သင၏ ကယပငအျမငကပေဖာ၊

ထတေဖာျပသၿပး အေၾကာငး အကးရငးျပျခငး

• အျခား ေ႐ြးခယစရာ နညးလမး မားက နားေထာငကာ စဥးစား ျခငး

• အပစငယ၊ အပစႀကးေဆြးေႏြးပြ အသးသးတြင ပါဝငျခငး

ဤသငခနးစာမား ၿပးဆးေသာ အခါ ေအာကပါအေၾကာငးအရာမား က သငသရလာမညျဖစသည။• "ျပညသမားမအပခပမႈ" အေတြး

အေခၚ• "သငဘယသလ" ျဖစေပၚလာေစ

သည အမတသ႐ပအမးမ း• အမးအစားစလငမႈ၏ တနဖး• ေခါငးေဆာငေကာငး တစေယာက

ျဖစေစသညအရည အေသြးမား• ပါဝငလႈပရားမႈ၏ အေရးႀကးပ• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခက

ခမတျခငး၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမား

3

အသ ကြၽမးကငမႈ တနဖးမား

• ေခါငးေဆာင တစေယာက၏ တာဝန

• ေ႐ြးေကာကပြမား၏ အသးဝငမႈ• တနးတညမမႈ၏ အေရးႀကးပ• အခြငအေရး၊ တာဝနႏငဝတရား

ဆငရာ အေတြးအေခၚမား• ႏငငသားျဖစမႈ အေတြးအေခၚ• ပြငလငးျမငသာမႈႏင သတငး

အခကအလကရႏငမႈ၏ အေရး ႀကးပ

• ေကာလဟာလမား၏ ျဖစလာႏင ေသာ အႏရာယ

• ဒမကေရစစနစတြင လငယမား ၏ အခနးက႑

• ရပ႐ြာမားတြင လငယမားပါဝငလႈပရားေနသညနညးလမးမား

• ေမးခြနးမားစဥးစား ပေဖာကာ ေမးျမနးျခငး

• ျဖစတနေခနညးလမး အသြယ သြယက ရာေဖြေဖာထတျခငး

• ဂ႐တစက စဥးစားၿပး အခက အလကေပၚအေျခခသညဆးျဖတ ခကမား ခမတျခငး

• မတညေသာအေတြး အေခၚမား က ႏႈငးယဥသးသပျခငး

• သတငး အခကအလကမားက သးသပျခငး

• အေတြးအေခၚမားက စတကး ေတြးေတာ ေဖာျပျခငး

• ကယပငအျမငမားက ေရးသား ေဖာထတျခငး

• သင၏ "တနဖးထားမႈ" ႏင ဘာ ေၾကာငဒါေတြက သငအတြက အေရးပါသလ

• လမႈအဝနးအဝငး ဖယထတျခငး ၏ အႏရာယမား

• သင အခြငအေရး၊ တာဝနႏင ဝတရားမား

• လ႔အခြငအေရး အေတြးအေခၚ• သတငး အခကအလကမားသး

သပျခငး၏ အေရးႀကးပ• သငရပ႐ြာအတြငး ပါဝငလႈပရား

ရန နညးလမးမား• သငေနထငလသည ရပ႐ြာလထ

အမးအစား• သငရပ႐ြာအတြငး သငပါဝငလ

သည အခနးက႑

(၁) ဤပသည မညသညအေၾကာငးအရာျဖစသနညး။

(၂) ပကၾကညေသာအခါ မညသ႔ခစားရသနညး။

(၃) အနပညာရငသည မညသညအေၾကာငးအရာမားကထတေဖာျပရနႀကးစားျခငးျဖစသနညး။

Photo: The Irrawaddy

A Show of Hands ဒမကေရစအေရး တကၾကြလႈပရားသ ထနလငးသည ႏငငေရးလႈပရားမႈမားတြင ပါဝငသညဟ

သသယရမႈျဖင ၁၉၉၈ ခႏစမ ၂ဝဝ၄ ခႏစအထ အကဥးကခသည။ အကဥးမကခင ကာလမားတြင ထနလငးသည ႐ပရငသ႐ပေဆာငႏင သ႐ပေဖာတငဆကျပသမႈမား ျပလပခသည။ ေထာငထတြင လညး အကဥးသားမားႏငအတ သ႐ပေဖာအႏပညာမားက ဆကလကလပေဆာငခသည။ စးကရက၊ ဆပျပာခြက၊ အကဥးသားဝတစကသ႔ေသာ ရႏငသမပစၥညးမားကအသးျပ၍ ၎၏အေတြ႔အၾကမားက အေျခခ၍ ပနးခကားခပေပါငး ၃ဝဝ ေကာႏင အနပညာပစၥညးမားက ဖနတးခသည။

ေထာငမလြတျပးေနာက ၂ဝဝ၆ ခႏစတြင ထနလငးသည ျမနမာႏငငမထြကခြာျပး လနဒနတြင ေနထငခသည။ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားေပၚေပါကျပး ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ျပနလညေရာကရလာခသည။

၂ဝ၁၃ ခနစတြင ‘A Show of Hands’ အစအစဥက စတငလပေဆာငခသည။ ပလကစတာျဖင ရာခေသာ ျမနမာနငငမ နငငေရးအကဥးသားေဟာငးမား၏ လကပစမားကျပလပ၍ တငဆကျပသျခငး ျဖစသည။ လကတစချခငးစတြင တစဦးခငးစ၏ သတငးအခကအလကမားပါရျပး ဗဒယအငတာဗး တခ႕လညးပါရသည။ ဤနညးျဖင A Show of Hands သည တစဦးခငးစ၏ ျမနမာဒမကေရစ ခရးရည လမးေၾကာငးေပၚတြင လ႔အဖြ႕အစညးအတြက ပါဝငခၾကသမားကလကေထာင၍ ေရတြကနငေစရန ျဖစသည။

ထနလငးမ ‘A Show of Hands’ သည အေတြးအေခၚ အသပညာကျပသေသာ အႏပညာျဖစျပး ျမနမာႏငင၏ အေျပာငးအလကာလက ေတြးၾကညနငရန တငဆကျပသေသာ အနပညာမးျဖစသည။ ျမနမာလ႔အဖြ႕အစညးတြင ရေသာသမားက မမပတဝနးကငတြင ျဖစေပၚေနေသာအရာမားနင ပတသက၍ နားလညေအာငျပသမႈမရသည ေခတေဟာငးပစမးႏင ကြာျခားပါသည။

Sources:

Malinowski, Emily ‘A Show of Hands for Burma’s Former Political Prisoners’ <https://www.irrawaddy.com/features/show-hands-burmas-former-political-prisoners.html>, accessed 17 June 2019

Albert-Knox Art Gallery, Htein Lin: A Show of Hands, <https://www.albrightknox.org/art/exhibitions/htein-lin-show-hands>, accessed 17 June 2019

7

ဒမကေရစလ႔ ေတြးမတအခါ ဘယစကားလးေတြက ေတြးမပါသလ။ ေအာကပါစတကးေျမပ (mind map) က ျဖညပါ။

ဒမကေရစ

ဒမကေရစသည ဂရဘာသာစကား "ျပညသမား" ဟအဓပၸါယရသည "ဒမ" ႏင "အပခပမႈ"ဟ အဓပၸါယရသည "ကရာတ" တ႔မဆငးသကလာသည။ ထ႔ေၾကာငဒမကေရစဟသည "ျပညသမား၏အပခပမႈ" ဟ အဓပၸါယသတမတ၍

8

ရပါသည။ ဒမကေရစဟသည ျပညသမားက၎တ႔၏လမႈဘဝအား စမခန႔ခြသညအေနအထားအေပၚ သကေရာက ေသာဆးျဖတခကမားတြင ပါဝငႏငသညအသြငအမးမးေသာ အစးရပစမားကရညၫြနးသည။

ဤသင႐းညႊနးတမးတြင ဒမကေရစႏငသကဆငသည အဓကသေဘာတရား၊ အေတြးအေခၚႏင အေၾကာငး အရာမားက မတဆကေပးပါမည။ ဤသငခနးစာ၏ရည႐ြယခကသည ဒမကေရစႏငငသားျဖစမႈအတြက အေရးႀကး ေသာ အသ၊ စြမးရညႏငတနဖးမား ဖြ႕ၿဖးလာေစဖ႔ကညရန ျဖစသည။ သငခနးစာတစခစတြင သငသထားသည မားက ျပနလညစဥးစားေတြးေတာရနႏင ေခါငးစဥအေၾကာငးစဥးစားရနအားေပးသည "အဖြင"၊ သတငးအခကအလက အသစမား၊ သေဘာတရားႏင စကားလးအသစမားကတငျပထားသည "တငျပခက"၊ စြမးရညအသစမားက ေလ ကငႏငရန ကညေပးသည "ေလကငခနးမား" ႏင သငခနးစာအတြငးမအေတြးအေခၚ၊ အယအဆမားက သငရပ႐ြာ ႏင ေန႔စဥလမႈဘဝတ႔ႏင ခတဆကႏငရနကညေပးသည "ေဆြးေႏြးျခငး" ဟ၍အပငးလကပါဝငပါသည။

ေလကငခနး - ဒမကေရစအေၾကာငး သငဘာသခငပါသလ။ ေအာကပါဇယားက ျဖညပါ။

ကၽြႏပ သခငေသာအရာ

ဒမကေရစ - ျပညသမားက ၎တ႔၏လမႈဘဝအား စမခန႔ခြသညအေနအထားအေပၚ သကေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားတြင ပါဝငႏငသညအသြငအမးမးေသာ အစးရပစမား။

သငခနးစာ ၁ - ေဝါဟာရ

9

မနစ ၂ဝ

ေကာငးသားမားက အေတြ႔အၾကရေစရန အေျခခထားေသာကစားနညးတစချဖင ဒမကေရစ၏သေဘာတရားက မတဆကေပးပါ။

• ေအာကတြငေဖာျပထားေသာကစားနညး နညးလမးမားကေလလာပါ။ • ရရႏငေသာပစၥညးမား၊ ေနရာႏင ေကာငးသားမား၏ လအပခကေပၚမတည၍ ကစားနညးတစခက

ေရြးခယပါ။ • လအပေသာ ပစၥညးမားကစပါ။• လအပပါက စာသငခနးကေနရာရေစရန ရငးလငးပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (မကမျမငစတရနး)

ႀကးအား အဝငးျဖစေအာငခညပါ။ ပါဝငသမားအားမကစပတထားျပး အဝငးပစအေနအထားမားျဖင ႀကးအားအားလးကငထားရမညျဖစသည။ ႀကးအားမျမငရဘ ပါဝငသမားသညႀကးအား မလြတခဘစတရနးပစ ေဖာရမည (အခငးခငး လကေမာငးကင၍ ေရြ႕နငသည)။ ၎တ႔စတရနးပျဖစျပဟ ထငသညအခနတြင ႀကးအားျပနချပး မကစမားဖြငကာ မမတ႔ခန႔မနးျပလပခသညႀကးအား စတရနးပ ဟတ၊ မဟတ စစေဆးရမည။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (ၾကယတပြငျပလပျခငး)

မကမျမငစတနရနးနင ပစတသည။ သ႔ေသာ ယခလပေဆာငမႈတြင အမတ ၅ မတပါသည ၾကယပစျပလပ ရမညျဖစသည။ ၎ၾကယပစအား စာရြကေပၚတြငဆြျပး စကဝငး၏အလယတြင ခထားပါ။ ဤကစားနညးသည ခကခႏငၿပး တျဖညးျဖညးႏင ညႊနၾကားမႈေပးႏငမညေခါငးေဆာင ထြကေပၚလာဖ႔လအပလမမည။ အကယ၍ မကစပတထားျပးေဆာငရြကရာတြင ခကခေနပါက မကစဖြငခငးျပးလညး ေဆာငရြကေစႏငသည။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ဂ (မးရထား သ႔မဟတ ေျမြ)

သငတနးသားမားအား အဖြြ ဝင ၅ ဥးမ ၇ ဥးပါေသာ အဖြ ဖြ ေစပါ။ တနးစခငးပါ၊ လကမားက ၎တ႔၏အေရ႕ရ အဖြ႕ဝငပခးအား ကငထားရမည။ အတနးတငးသည ေနာကဆးလမလြျပး အားလးမကစမတထားရမည။ ေနာကဆး လသည ေရ႕လပခးအားတ႔ျပး အခနးတြငးသြားလာရနလမးညႊနရမည။ အတ႔ခရသညလသညလညး မမ၏ေရ႕လ၏ ပခး ျပနလညထေတြ႕အခကျပရမည။ ထအတငးအဖြ႕၏ ေရ႕ဆးလထေရာကေအာင အခကျပလမးညြနရမည ျဖစသည။ ေရ႕ဆးမလသည ၾကမးျပငတြငရေနေသာ ပစၥညးမားအားေကာကျပး အခနးတစေနရာရ သတမတထား

10

၁။ "ဒမကေရစ" ဟ သငပနးေပၚတြင ေရးခလကပါ။၂။ ဒမကေရစဟေသာ စကားလးကၾကားလင မညသညစကားလးမားစဥးစားမသလဟ ေကာငးသားမားက

ေမးပါ။

၁ဝ မနစ

ေသာပးတြင သြားေရာကထညရမညျဖစသည။ ထေရ႕ဆးမလသည ပးထသ႔တစခါထညျပးသညနင မကစဖြငျပး အေနာကသ႔ျပနလညသြားရပ ပခးပတလမးညြနျခငးတာဝနက လႊယရမညျဖစသည။ ယခငမကစဖြငျပး လမးညြန သညလသည မမေရ႕ဆးမလေနာကသ႔ျပနလာရပလင မကစပတထားရေပမည။ ထအတငး ၾကမးျပငရပစၥညးမား အားလး ေကာကျပးသညအထသြားပါ။ ပါဝငသသငတနးသားမားအား အခကျပဆကသြယမႈစနစ ဖနတးနငရန ေဆြးေႏြးခနေပးပါ။ ေဆြးေႏြးျပးေနာက ကစားသညအခနတြင မညသမစကားမေျပာရေတာပါ။ အားလးသည ဆတျငမစြာကစားရမည။

ကစားနညးက ေအာကပါေမးခြနးမားျဖင အနစခပပါ။

• ဘယလအေတြ႔အႀက ရခသလ။ ဤကစားနညးကကစားျခငးျဖင ဘယလခစားခရသလ။• သငေအာငျမငခပါသလား။• သင ဘယလနညးဗဟာေတြ အသးျပခသလ။ ဘယနညးလမးမားကေအာငျမငခလ။• ေနာကတစႀကမတြင မညသ႔ေျပာငးလလပေဆာငမလ။• ေခါငးေဆာငေပၚထြကခတာ ရပါသလား။ ၎တ႔ကအကအညရဖ႔ ဘာေတြေဆာငရြကေပးခၾကသလ။ • ဤကစားနညးမ ကြႏပတ႔အတြက အသငးအဖြ႔အားေကာငးဖ႔ မညသညအရာေတြ သငေပးပါသလ။

ဆကသြယေျပာဆေရး နညးလမးလား။ ဥးတညခကေတြခမတျခငး အတြကလား။ • ဤကစားနညးမ သငယခရသညမားက ကြႏပတ႔ ေန႔စဥဘဝအတြက ဘယလျပနလည အသးခႏငပါသလ။

ကစားနညးက ဒမကေရစေခါငးစဥႏင ဆကစပ၍ သငခနးစာကမတဆကပါ။ ေအာကပါတ႔သည သငေျပာဆ ႏငသည ဥပမာမားျဖစသည။

• ယေန႔ ကြႏပတ႔ ‘ဒမကေရစ’ သငခနးစာအသစတစခက စတငမာျဖစပါတယ။ • ကစားနညးတြင ကြႏပတ႔ေလလာခၾကသလပင အပစတစစအေနျဖင ဥးတညခကမားက ေရာကရရန

အတြက အသငးအဖြ႔ျဖင အလပလပရန သငယရမည။ တစေယာကႏငတစေယာက ဆကသြယေဆာငရြက မႈ၊ ယၾကညမႈ၊ တာဝနခြေဝမႈမားကလညး ေလလာရနလအပသည။

• ဒမကေရစသည ကယျပန႔ေသာအတငးအတာတစခတြင ေဆာငရြကႏငေသာ ဆးျဖတခကခမတျခငး/ အစးရစနစပစတစချဖစသည။ စာသငခနးတစခနးအေနျဖင၊ ရပရြာလထတစခအေနျဖင၊ ႏငငတစခအေန ျဖင ကြႏပတ႔ အတတကြ ပးေပါငးေဆာငရြကၾကပါက ကြႏပတ႔အားလးအတြက ဘတညေသာဥးတညခက မားႏင ပမေကာငးမြနေသာရလဒမားကရရနငမညျဖစသည။

• ဤသငခနးစာသည ဒမကေရစႏငပတသကေသာအေျခခအေတြးအေခၚႏင စကားလးတခ႕တ႔ကမတဆက ေပးမညျဖစသည။ ဒမကေရစ၏အေရးပါေသာ စြမးရညမားျဖစသည ထေရာကစြာဆကသြယ ေျပာဆ ေဆာငရြကျခငး၊ အသငးအဖြ႔ျဖငေဆာငရြကျခငးႏင ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညတ႔ကလညး ျမငတငေပးရန ကညလမမညျဖစသည။

11

၁ဝ မနစ

၃။ ေကာငးသားလကစြစာအပ၏ စာမကႏာ (၇) ကဖြငေစၿပး စတကးေျမပကျဖညရန အခနအနညးငယေပးပါ။၄။ ေကာငးသားမားျဖညၿပးေသာအခါ မေဝရနေကာငးသားတစေယာကက ဖတေခၚပါ။ စတကးေျမပ ပသ႑ာန

ေရးဆြထားေသာသငပနးေပၚသ႔ ေကာငးသားမားေျပာသညအယအဆမား၊ အေတြးအေခၚမားက ျဖညစြက ပါ။ အမးမးေသာအေတြးအေခၚမား ျပညစၿပဟသငယဆသညအထ ဆကလကျဖညပါ။

၁။ အေရးပါေသာေဝါဟာရမားက သငပနးေပၚေရးထားၿပး ဒမကေရစ၏အဓပၸါယဖြငဆခကက ေျပာျပပါ။၂။ ဤ ျပညသ႔နတသငခနးစာမား၏ရည႐ြယခကက အကဥးခပေျပာျပပါ။

၁။ တစဥးခငးျဖစေစ၊ အတြလကျဖစေစ၊ အပစငယဖြ႕၍ျဖစေစ ဇယားက ျဖညစြကေစပါ။

ကၽြႏပဘာေတြ သခငတာလ

ဒမကေရစအေၾကာငး ေကာငးသားမား ထပမေလလာ သရလသည ေမးခြနးမား

၂။ သငပနးေပၚတြင ဇယားဆြလကပါ။၃။ ေကာငးသားမားဇယားတြင ျဖညစြကၿပးပါကအေျဖမားကမေဝရန ေကာငးသားမားကဖတေခၚပါ။၄။ အေျဖမားက သငေလာေသာဇယားကြကတြင ျဖညစြကပါ။၅။ ေကာငးသားမား၏ အေျဖမားအားလးေရးသားၿပးပါကသငယမႈပနးတငက ျပနလညဆနးစစပါ။ (စာမကႏာ ၂) ေကာငးသားမား၏သငယမႈပနးတငႏင ထပေနသညမားက မတသားထားပါ။

မတခက ။ ဤေလကငခနး၏ရည႐ြယခကသည ေကာငးသားမား၏လကရနားလညသရမႈက တငးတာရာတြင ဆရာအားကညရနႏင ေကာငးသားမား၏ေမာလငခကကထနးေကာငးႏငရန ျဖစသည။ ဤသင ခနးစာမားသည အတခးသာျဖစၿပးေကာငးသားမားသရလသည ေခါငးစဥအားလးက လႊမးၿခႏင မညမဟတေပ။ ေကာငးသားမား၏သလစတ အားေကာငးလာရနႏင လကေတြ႕မကေသာေမာလင ခကမားကေရာငရားႏငရနအတြက သငခနးစာ၏သငယမႈပနးတငႏင ေကာငးသားမား၏ပနးတင၏ တညခကမားက မးေမာငးထးျပရနအေရးႀကးသည။

၅ မနစ

(၁) သငဘာျမငသလ

ဤကာတြနးသည ၁၉၈၈ ခႏစတြင အမညမသ ဂာမနအနပညာရငတစဦးမ ဖနတးချပး ၁၉၁၅ ခနစတြင ျဗတသကာတြနးပညာရင ဝလယအလေဟးလမ ျပနလညေရးဆြခသည။ ပကၾကညသ အသးသးအတြက မတတအျမငက ထြကေပၚေစသည။ တစခ႕ကျမငျမငခငး အမးသမးငယပက ျမငၾကျပး တစခ႕ကအဖြားအတစေယာကက ျမငၾကသည။

လတငးသည ၎တ႔၏ ကမ႓ာၾကးအေပၚ႐ႈျမငပမာ မတကြျပားၾကသည။ ကၽြနပတ႔ ပတဝနးကင တြင ျဖစေပၚေနသညမားက ကၽြႏပတ႔၏ အျမင၊ နားလညမႈမားသည ကၽြနပတ႔၏ ယဥေကးမႈ၊ အေတြ႕ အၾကနင သမငးအစဥအလာတ႔အေပၚမတညေနျပး ကၽြနပတ႔၏ ယၾကညမႈ၊ တနဖးထားမႈ၊ ပေသ ကားကစဥးစားမႈနင ဘကယမးမႈအေပၚလညး သကေရာကမႈရသည။ ဒမကေရစတြင မတကြျပားေသာ အျမငမားက ေလးစားၾကသည။ ဒမကရကတစ လ႔အဖြ႕အစညးသည မတညေသာအျမငမားက သငယေလလာမႈနင တထြငၾကဆနငမႈတ႔အတြက အရငးအျမစတစခအေနျဖင ႐ႈျမငၾကသည။

Source:

The Illusions Index <https://www.illusionsindex.org/i/young-woman-or-old-wom-an>, accessed on 17 June 2019

15

ေအာကပါ သေကၤတမားသည မညသညအရာက ကယစားျပသနညး။

A. B. C.

သေကၤတ႐ပပ (icon) သည ကြၽနပတ႔ေန႔စဥလမႈဘဝတြင အလြနအေရးႀကးေသာ ျမငရသညသေကၤတမား ျဖစသည။ ကြၽနပတ႔အားလး သေကၤတမားႏင ရငးႏးေနၿပးသားျဖစသည။ သ႔ေသာ သငကယသင သေကၤတတစခ ျဖင ႏႈငးယဥစဥးစားၾကညဖးပါသလား။

ေလကငခနး - ေအာကပါကြကလပတြင သငကကယစားျပသည သေကၤတစခက ဖနတးပါ။

16

ဒမကေရစသည လအမားက၎တ႔ေနထငလသည လ႔အသကအဝနးကဆးျဖတႏငေသာ အစးရစနစတရပ ျဖစသည။ ဒမကေရစသည ဂရဘာသာစကား "ျပညသမား" ဟဆလသည "ဒမ" ႏင "အပခပမႈ"ဟအဓပၸါယရသည "ကရာတ" တ႔မဆငးသကလာသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစဟသည "ျပညသမား၏အပခပမႈ" ဟ အဓပၸါယသတမတ၍ ရပါသည။ ဒမကေရစစနစတြင ျပညသမားက၎တ႔၏လမႈဘဝအား စမခန႔ခြသညအေနအထားအေပၚ သကေရာက ေသာဆးျဖတခကမားခမတရာတြင ပါဝငၾကသည။ ဒမကေရစစနစတြင အျခားသမားထက အခြငအေရးပမရရေသာ ဘရငမားမရသလ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားမရပါ။ ဒမကေရစစနစတြင မမတ႔လ႔အသကအဝနးက မညသ႔စမ အပခပသငသညက ဆးျဖတရာတြင လတငးကပါဝငခြငေပးသည။ လတငးတြင "သင"လညးပါဝငပါသည။ ဒမက ေရစစနစတြင လငယမား၏အျမငမား၊ အယအဆမားႏငသေဘာထားမားအား တနဖးထားေလးစားသည။ မမတ႔ လ႔အသကအဝနးအေပၚ သကေရာကေသာဆးျဖတခကမားတြင လအမားပါဝငလာလင မမတ႔တနဖးထားမႈမား ျပညဝသည ၿငမးခမးသာယာေသာလ႔အသကအဝနးတြင ေနထငႏငလာမညဟ ဒမကေရစကေထာကခသမားက ယၾကညၾကသည။

လတစေယာကခငးစတြင မမဘယသလဟ ျဖစေပၚလာေစသည အမတသ႐ပမားစြာ (Identities) ရပါသည။ အခ႕အမတသ႐ပမားသည ကြၽနပတ႔အသားအေရာငႏင အသကအ႐ြယကသ႔သသာပါသည။ အခ႕ကေတာမျမငသာ ေပ။ ဥပမာ ဘာသာေရးယၾကညမႈ၊ သ႔မဟတ ေမာငႏမထတြင အႀကးဆး၊ အငယဆး ျဖစေနျခငးမး။ ကြၽနပတ႔၏ အေရးႀကးဆးေသာ အမတသ႐ပမားသည ကြၽနပတ႔အတြက အေရးႀကးဆးျဖစေသာဆကဆေရးမားက ေရာငျပန ဟပေနပါသည။

17

ေလကငခနး - တစဖကပါပနးပြငတြင သငအတြကအေရးအႀကးဆးေသာ အမတသ႐ပကအလယဗဟတြင ျဖညစြက ပါ။ သငအတြကအေရးပါေသာ အျခားအမတသ႐ပမားက ပနးပြငခပမားတြငေရးပါ။ ျမငရေသာအမတသ႐ပမားႏငမျမငရေသာ အမတသ႐ပမားပါဝငပါေစ။1

အျခားတြဖကေကာငးသားတစေယာကရာပါ။ ပနးပြငခငးႏႈငးယဥသးသပၾကညပါ။

• သငအမတသ႐ပ ဘယႏစခက ျမငသာႏငတာလ။ ဘယႏစခက မျမငသာႏငတာလ။• မညသညအမတသ႐ပက သငပနးပြငေပၚတြငပါဝငသငသလဆတာက သငမညသ႔ဆးျဖတပါသလ။

ကြၽနပတ႔တစဥးခငးစသည တမထးျခားသညအေတြ႕အႀကမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ အမတသ႐ပမားစြာ ျဖငဖြ႕စညးထားပါသည။ ကြၽနပတ႔တြငမတညေသာယၾကညမႈမား၊ တနဖးထားမႈမားႏင ဦးစားေပးမႈမားရၾကပါသည။ဒမကေရစစနစတြင ထမတညမႈမားအား ေလးစားၿပးတနဖးထားသည။ မတညမႈမားကၿခမးေျခာကမႈအျဖစ ရႈ႕ျမငျခငး အစား မတညမႈမားသညသငယမႈမားႏင ဆနးသစတထြငဖနတးမႈမားက ျမႇငတငေပးသည စတကးဉာဏမား၏ အရငးအျမစအျဖစ ဒမကေရစလ႔အဖြ႕အစညးကရႈ႕ျမငပါသည။ ဒမကေရစသည အပစတစခအတြငးရ ကြျပားျခားနား ေသာ အကးစးပြားမား၊ အယအဆမားႏငအျမငမားကေျဖရငးရန နညးလမးတစခေပးအပေသာ အစးရစနစတစရပ ျဖစသည။ ဤနညးျဖင မတကြျပားမမားစလငစြာရေနမႈက အေလးထားေလးစားလက အၾကမးဖကမႈမားက ေရာင လႊႏငသည။

မတကြျပားမမားစလငစြာရေနမ - အမးမးကြျပားေနေသာ သ႔မဟတ မတညမႈမားတညရေနၾကေသာ အေျခ အေနတစရပ။

အမတသ႐ပ (Identity) - လတစေယာက ဘယလလျဖစသလ၊ လတစေယာက သ႔မဟတ အပစတစခ၏ ၎တ႔က အျခားသမားနင ကြျပားျခားနားလက ျဖစေပၚေစေသာအရညအေသြးမား။

ဆနးသစတထြငမႈ - အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည ဖြ႕ၿဖးမႈကအားေပးျမႇငတငေသာ စတကးဖနတးထားသည အေတြးသစ၊ အယအဆသစမား။

ဦးစားေပးမႈ - အျခားအရာမားထက ပမအေရးႀကးသညဟ သေဘာထားခရသည အေၾကာငးအရာကစၥတစခခ။

အခြငအေရး - ကြၽနပတ႔ရပငခြငရေသာ တစစတစခ။

တနဖးမား - အမနအမားဆးျဖတႏငရနႏင အေျခအေနအမးမးတြင မညသ႔တ႔ျပနေဆာင႐ြကသငသညအားသငကကညေပးေသာ အေျခခမ။

သငခနးစာ ၂ - ေဝါဟာရ

18

၁။ သေကၤတသးခသည မညသညကကယစားျပသလေမးပါ။ ထ႔ေနာက၎တ႔၏အယအဆမားက မေဝရန ေကာငးသားတခ႕က ဖတေခၚပါ။

၂။ သေကၤတရပပ (icon) မားသည ကြၽနပတ႔ေန႔စဥလမဘဝတြင အလြနအေရးႀကးေသာ ျမငရသညသေကၤတ မား ျဖစေၾကာငးရငးျပပါ။ ေကာငးသားမားအား ကယကယကယ ကယစားျပေသာ သေကၤတတစခဖနတး ရန အခနငါးမနစရရမညျဖစေၾကာငးေျပာပါ။ အျခားနညးလမး - သငကယသငကယစားျပေသာ သေကၤတ တစခ ႀကတငျပငဆငထားၿပး ေကာငးသားမားက ျပသပါ။ ဤနညးျဖင ေလကငခနးကလြယကရငးလငး ေစၿပး စတကးဖနတးမႈက အားေကာငးေစမညျဖစသည။

၁၅ မနစ

19

ဥပမာ - ဆရာရ႕သေကၤတကေတာ အေရာငစတအသးေတြအျပညန႔ သစပငတစပင ျဖစပါတယ။ သစပငလပဆရာက သနမာတယ။ ဆရာကေမာငႏမေတြထမာအႀကးဆးျဖစၿပး ညေတြ၊ ညမေတြက အေကာငးဆးႀကးစားၿပး ေထာကပ ေပးတယ။ အခေလာေလာဆယေတာ သစပငငယငယေလးတစပငေပါ။ ဒါေပမယ ဆကၿပးေတာႀကးထြားလာေန တယ။ အနာဂတမာဆရင ဆရာရ႕အကငးအခကေတြက ကယျပန႔လာၿပးအ႐ြကေတြေဝစညလာမယ။ ကယရပ႐ြာ တစခလးက အရပအာဝါသေပးစြမးၿပးေအးခမးေအာင လပေပးႏငလမမယ။ အျမစေတြကလညး နကနကရႈငးရႈငး တြယလာလမမယ။ ကယေနထငခတ ဇာတေျမကလညးဂဏယတယ။

၃။ ငါးမနစခန႔ ၾကာေသာအခါ အတြလကျဖစေစ၊ အပစလကျဖစေစ ေကာငးသားမား၏သေကၤတမားက ျပသ ပါေစ။ အတနးသားအားလးႏင မေဝရနေကာငးသားတစခ႕က ဖတေခၚပါ။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေကာငးသားမားကဖတခငးေစျခငး၊ အပစလက အသထြကဖတ ေစျခငးလညး ျပလပႏငသည။

၂။ အေရးပါေသာ စကားလးအသးအႏႈနးမားက သငပနးေပၚတြင ေရးပါ။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။၂။ "ငါဘယသလ" ဆသညေမးခြနးအား ေကာငးသားမားကစဥးစားခငးပါ။၃။ ေကာငးသားမားအား ၎တ႔၏အမတသ႐ပပနးပြငမား ျဖညစြကၿပးစးရန အခနခဏေစာငပါ။ အေရးအႀကး

ဆးေသာအမတသ႐ပက ပနးပြငအလယတညတညတြငေရးေစၿပး အျခားအေရးႀကးေသာ အမတသ႐ပမား က ပြငဖတမားတြင ေရးေစပါ။ အျခားနညးလမး - ေလကငခနးက ပၿပးလြယကရငးလငးရန သင၏ကယပငအမတသ႐ပပနးပြငတစခ ႀကတငျပငဆငထားၿပးေကာငးသားမားက ျပသႏငသည။

၄။ အခနခဏၾကာေသာအခါ ေကာငးသားမားကအတြလကျဖစေစ၊ အပစလကျဖစေစပနးပြငမားက အျပန အလနလလယေစပါ။ တညခကမား၊ ျခားနားခကမားကသတထားၾကညရႈ႕ေစၿပး အျပနအလနေမးခြနးမား ေမးရန တကတြနးပါ။

၅။ ေကာငးသားမားအား ျပနလညစစညးေစၿပး ေလကငခနးအကဥးခပေပးပါ။• ပနးပြငထသ႔ မညသညအမတသ႐ပထညသြငးမညက ဆးျဖတရလြယကပါသလား။ ဘာျဖစလ႔ခကခ

တာပါလ။• မညသညအမတသ႐ပက ထညသြငးမည၊ မထညသြငးမညက သငမညသ႔ဆးျဖတပါသလ။• ကြၽနပတ႔ရ႕အမတသ႐ပေတြက အၿမတနးေျပာငးလေနပါသလား။ ဘယအခနမာ ဘာေၾကာငေျပာငး

လတယလ႔ သငထငပါသလ။

၅ မနစ

မနစ ၂ဝ

20

၁။ စာပဒကအကဥးခပရငးျပၿပး သငခနးစာကအဆးသတပါ။၂။ ေအာကပါ အဓကအခကမားက မးေမာငးထးျပပါ။

• ဒမကေရစသည ျပညသမားက အပခပျခငးကဆလသည။• "ျပညသမား" ဆသညမာ လ႔အသကအဝနးအတြငးရ အဖြ႕ဝငမားအားလးကဆလသည။• ကြၽနပတ႔လ႔အသကအဝနးသည မတညေသာတနဖးထားမႈမား၊ ဦးစားေပးမႈမားရေသာ အမးအစား

စလငသည လမားျဖငဖြ႕စညးထားျခငး ျဖစသည။• အဆပါမတညမႈမားက ကငတြယရျခငးသည စနေခၚမႈမားစြာရႏငပါသည။• ဒမကေရစသည မတကြျပားမမားစလငစြာရေနမကအေလးထားေလးစားလက အၾကမးဖကမႈမားက

ေရာငလႊႏငသညနညးလမးမားျဖင အဆပါကြျပားျခားနားမႈမားက ကငတြယေျဖရငးသညအစးရစနစတရပျဖစသည။

• မတကြျပားမမား စလငစြာရေနမသည ဒမကေရစစနစ၏ တနဖးထားမႈတစချဖစသည။

၅ မနစ

“ဒမကေရစသည ဝပေလြႏစေကာငႏင သးတစေကာငတ႔ ညစာဘာစားသငေၾကာငး မေပးၾကျခငးမးထက ပရမည”

စာေရးဆရာဂမးစ ဘဗတဒ

(၁) ဤအဆအမန႔က သငမညသ႔ နားလညပါသလ။

(၂) ေျပာဆခသမ မညသညသတငးစကားက ေပးလျခငးျဖစသနညး။

ဒမကေရစသည ျပညသမားက ၎တ႔၏လမႈဘဝအား စမခန႔ခြသည အေနအထားအေပၚ သကေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားတြငပါဝငနငသည အစးရပစတစမးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး တရားမတမႈရေသာ ဒမကေရစျဖစေစရန လမားစနင ဩဇာအာဏာရေသာ အပစမားထမ လနညးစ၏ အခြငအေရးက ကာကြယေပးရမညျဖစသည။ လမားစက ဩဇာအာဏာရေသာလနညးစမ အပခပျခငး သညလညး တရားမတမႈမရေပ။ ဒမကေရစတြင လနညးစ (သး) က ကာကြယရန လမားစ၏အပစးမႈ (ဝပေလြ) က ကန႔သတထားသည။

23

ေကး႐ြာမားအတြကလအပေသာ အေျခခအေဆာကအဦမားတြင ရငးႏးျမႇပႏရနအတြက ေထာကပေငြမား ခထားေပးမညဟ အစးရကေၾကျငာလကသည။ သငေကး႐ြာက အဆပါအစးရေထာကပေငြရရသည။ ရရသညေငြ ေၾကးက မညသ႔အသးျပသငသညကေဆြးေႏြးရန ႐ြာသားအားလးအစညးအေဝးတစခ ျပလပၾကသည။

ေလကငခနး - သငေကး႐ြာအတြက လအပေသာလပငနးတစခသာလပကငႏငရန လေလာကေသာေငြေၾကးက ရရ သည။ သင႐ြာကတညေဆာကႏငမည လအပေသာအေျခခအေဆာကအဦစာရငးက စစေဆးၾကညပါ။ ဦးစားေပး သငသညဟ သငယဆသညလပငနးသးခက ေ႐ြးခယပါ။ သငေ႐ြးခယထားသညမားက ရငးျပရနႀကတငျပငဆင ထားပါ။

24

ေဆး႐ယခလကရအေျခအေနတြင အေျခခကနးမာေရး ကသမႈကသာေပးႏငေသာ ေကး႐ြာ ေဆးခနးက အဆငျမႇငတငရန ေငြမားကအသးျပပါ။

ပညာေရးယခလကရအေျခအေနတြင မလတနးသာသငၾကားႏငေသာ ေကး႐ြာစာသငေကာငးက တးခ႕ရန ေငြမားက အသးျပပါ။

လမးမားေကး႐ြာသည လတတေလာတြငေမာေတာဆငကယျဖငသာ ခရးသြားလာ၍ရသည။ ေမာ ေတာကားမားသြားလာႏငရန ေကး႐ြာလမးကခ႕ထြငရန ေငြမားကအသးျပပါ။

ဆကသြယေရးေကး႐ြာရဖနးလငးမားသည အလြနညဖငးသည။ ဖနးလငးႏင အငတာနကခတဆက ႏငရန ဖနးတာဝါတငတစခ တညေဆာကရန ေငြမားကအသးျပပါ။

အပနးေျဖလကရေကး႐ြာအတြငးတြင လအမားစေဝးရနႏင ကေလးမားကစားရန ေနရာမရေပ။ အမားျပညသအတြက ပနးၿခႏငေဘာလးကြငး တစကြငးတညေဆာကရန ေငြမားက အသးျပပါ။

လပစစမးေလာေလာဆယေကး႐ြာသည လပစစမးတစရကလင ေလးနာရသာရရသည။ တစရက လင လပစစမး ၁၂ နာရရရလာေစရန ေငြမားကအသးျပပါ။

ဘာသာေရး႐ြာသ႐ြာသား မသားစေတာေတာမားမားသည ဘာသာေရးကငးရႈငးၾကသည။ ေကး႐ြာ အတြငးရ ဝတျပဆေတာငးရာေနရာက ျပနလညျပျပငရန ေငြမားကအသးျပပါ။

ေရ႐ြာသ႐ြာသား မသားစအမားစသည လယသမားမား ျဖစၾကသည။ ေျခာကေသြ႕ေသာ ရာသတြင ေရေကာငးေကာငးရရႏငရန ေရတြငးအသစတစတြငးတးရန ေငြမားကအသး ျပပါ။

ရပ႐ြာလထအားလးသညတညေသာအေျခခေမးခြနးမားကရငဆငၾကရသည။

• ဆးျဖတခကမညသ႔ ခမတသငသလ။• မညသညစညးကမးမားက လကနာသငသလ။• မညသညအရာက ကြၽနပတ႔၏ပနးတင ျဖစသငသလ။• အလပႏငအရငးအျမစမားက မညသ႔ခြေဝသငသလ။

ဤေမးခြနးမားက မသားစအတြငး၊ စာသငေကာငးအတြငး၊ ရပ႐ြာအတြငးႏင အျခားေနရာတငးတြင ေမးၾက၊ ေျဖၾကသည။ အေျခခအားျဖင မညသညေနရာတြငမဆ လအပစတစစအတြက ဆးျဖတခကမားခမတရန လအပ သည။

အပစလကခမတရေသာ ဆးျဖတခကမားတြင တညခကတစခရသည။ ၎မာလအမားက သေဘာမတတတ ၾကျခငးပငျဖစသည။ သငခနးစာ ၂ - ဒမကေရစႏငမတကြျပားမမား စလငစြာရေနမတြင ေလလာခသညအတငး လ မားတြင မတညေသာတနဖးထားမႈမား၊ အျမငမားႏင ဦးစားေပးမႈမားရၾကသည။ လမားတြငကြျပားျခားနားေသာ

25

လအပခကႏင အေတြးအေခၚမားရေသာေၾကာင အပစလကဆးျဖတခကမားခမတရာတြင ပဋပကၡမား ရတတၾက ပါသည။

အပစလကဆးျဖတခကတငးတြင ဆးရႈးသႏင ေအာငႏငသမားပါဝငသည။ ရပ႐ြာလထတစခက အရငးအျမစ မား၊ အခြငအလနးမားက မေဝသးစြၾကရနဆးျဖတခကခမတေသာအခါ အခ႕အပစမားက အျခားအပစမားထက ပၿပးအကးေကးဇး ရရၾကသည။ ဥပမာအားျဖင နာမကနးသညလမားႏင ပညာမတတသညလမားစြာရသည ရပ႐ြာ တစခရသညဆပါစ႔။ ေကာငးတစေကာငးေဆာကလပေသာအခါ ပညာမတတေသာလမားက အကးေကးဇးရရၿပးနာမကနးသညလအမားအတြက အကးရမညမဟတေပ။ ေဆးခနးတစခနးေဆာကလပမညဆပါက နာမကနး သမားအတြက အကးေကးဇရရမညျဖစၿပး ပညာမတတသညလမားကေတာ ရရမညမဟတေပ။

ဒမကေရစသည ဆးျဖတခကခမတရသညစနစတစခ ျဖစသည။ အပစတစစအတြငးရမတညေသာအကးစးပြားမား၊ အယအဆမား၊ အျမငမားက အငအားမသးဘ၊ အၾကမးမဖကဘ ေျဖရငးသညနညးလမးတစခပင ျဖစသည။ ဤအခကကပပးေပးသည ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငး၏ အေရးႀကးသညလကၡဏာႏစရပရသည။

(၁) အားလးသညမမတ႔အျမငက ထတေဖာေျပာဆရနတညေသာ အခြငအေရးရၾကသည။ ဩဇာႀကးမားေသာ လမားနညးတ ဩဇာမႀကးေသာသာမာနလမားသညလညး ပါဝငေျပာဆႏငၾကသည။

(၂) အားလးသည ဆးျဖတခကခမတျခငးလပငနးစဥတြငပါဝငရန တညေသာအခြငအေရးရၾကသည။ ဒမ ကေရစနညးက ဆးျဖတခကတစခတြင ဆးျဖတခက၏သကေရာကမႈကခၾကရမညလမား ပါဝငပါသည။

ဒမကေရစသည ကမာၻေပၚတြငလႀကကအမားဆး အစးရပစတစရပ ျဖစသည။ ဒမကေရစတငးျပညမားသညဒမကေရစမဟတေသာ တငးျပညမားထက အမားအားျဖငပ၍ခမးသာၾကသည။2 စစျဖစရနအလားအလာ ပနညးပါး သည။ ျပညသလထအေပၚသကေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားတြင ျပညသလထကယတင ပါဝငၾကသည။ သ႔ေသာ လညး ဒမကေရစသည ၿပးျပညစသညစနစတရပေတာမဟတေပ။ ေအာကပါဇာတညြႊနးေလးခသည ဒမကေရစနညး က ဆးျဖတခကခမတျခငး၏ အားနညးခကႏငအားသာခကတစခ႕က မးေမာငးထးျပထားသည။ ျဖစရပမားကအသ မထြကဘဖတပါ။ ေအာကပါေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးရန တြဘကေကာငးသားတစေယာကရာပါ။

ဇာတညြႊနး - ၁

သငအေမသည ျပငးထနေသာေရာဂါတစချဖင ေဆး႐တကေနရသည။ မညသညကထးျဖင ကသရမညက ဆရာဝနမား မျဖစမေနဆးျဖတခကခရေတာမည။ ဆရာဝနကလနာကစမးသပလကၿပး လနာေစာငအခနးထရ လမားအား ေရာဂါလကၡဏာမားက ရငးျပလကသည။ ထ႔ေနာက မညသ႔ကသသငသညက ၎တ႔အား ေ႐ြးခယ ေစသည။

26

ဇာတညြႊနး - ၂

သငစာသငေကာငးတြင ဘတဂကပေငြအခ႕ရေနၿပး မညသညအရာတြငအသးျပမလဆးျဖတရန ႀကးစား ေနၾကသည။ ေအာကပါတ႔အထမ တစခခက ေ႐ြးခယရမည ျဖစသည။ က) ေကာငးေဘာလးကြငးက ျပျပငရန ခ) အမသာမားကျပျပငၿပး မနးကေလးမားအတြက အမသာအသစတညေဆာကရန သ႔မဟတ ဂ) ေကာငး၏ အဓကအေဆာကအဦသ႔ မသနစြမးလကတြနးလညးမားဝငႏငရန ဆငေျခေလာတစခ ထညသြငးတညေဆာက ရနတ႔ ျဖစသည။ ဆးျဖတခကခမတျခငး ျဖစစဥတြငေကာငးသားမား ပါဝငခြငရရေစရန ေကာငးသားအဖြ႕ အစညးမ ကယစားျပေကာငးသား ဆယေယာကကဖတၾကားလကသည။ ေကာငးသားရစေယာကႏငေကာငးသႏစေယာက အစညးအေဝးတကေရာကၾကသည။ ေကာငးသားထမတစေယာကသည မသနစြမးလကတြနးလညး ႏငျဖစသည။ ေနာကဆး ဆးျဖတခကသညေဘာလးကြငးက ပေကာငးေအာငျပျပငရာတြင ဘတဂကကသးရန ျဖစသည။

ဇာတညြႊနး - ၃

သင၏ေကး႐ြာေခါငးေဆာငသည ဆငကလနးမနတငးတစခလာေနၿပး ေနာကထပႏစနာရၾကာလင ႐ြာက ျဖတသနးမညျဖစေၾကာငး သရလကသည။ ႐ြာထတြငမနတငးဒဏခႏငေသာ ခငမာသညအေဆာကအဦတစခရသည။သ႔ေသာ လ ၁ဝဝ သာဆန႔သည။ အေဆာကအဦထသ႔ မညသ႔ကဦးစားေပးခလႈေစသငသလ ေဆြးေႏြးရန ေကး႐ြာေခါငးေဆာငက ႐ြာသားအားလးပါဝငေသာ အစညးအေဝးတစခ ျပလပသည။ ႐ြာသား ၄ဝဝ လးတက ေရာကၾကသည။ အစညးအေဝးက ေကာငးေကာငးမြနမြန စတငခေသာလညး ပထမတစနာရေလာကေဆြးေႏြး ေနၾကၿပးေနာက ႐ြာသားမားသညအခငးခငး ျငငးခလာၾကကာ ကယထလကေရာကရနပြမား ျဖစပြားလာေတာ သည။

ဇာတညြႊနး - ၄

စေနေန႔ နနက ၇ နာရတငး သငႏငေကာငးသား ၂၅ ေယာကသည ကရငဆရာမအမတြင စာသငၾကရ သည။ ေကာငးသားမားသည အၿမလလေနာကကမေရာကလာၾကၿပး ေကာငးသားအမားစသညလညး တမနက လး အပငကေနၾကသည။ ေကာငးသားမားအခနမေရာကေစရနႏင အပမငကေစရန ဘာေတြေျပာငးလသင သလဟ ေကာငးသားမားကေမးၾကညရန သငဆရာမကဆးျဖတလကသည။ ေကာငးသားတစေယာကခငးစကသတ႔အျမငမားက ေျပာျပၾကသည။ ေကာငးတကခနက စေနေန႔ နနက ၈း၃ဝ နာရသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ႕ရနဆးျဖတ ခကတစခခမတလကသည။ ထအခနမစ၍ေကာငးသားမားသည ကရငေနာကမကေတာဘ စာသငခနးထတြင လညး တကတကကြကြအာ႐စက သငယလာၾကသည။

ေဆြးေႏြးျခငး - ၁

၁။ ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငး၏ အားနညးခကႏငအားသာခကေတြက ဘာေတြလ။၂။ ရပ႐ြာ/စာသငေကာငး/အမမားအတြငး ဆးျဖတခကခမတျခငးတြင လတငးပါဝငျခငးသည ေကာငးသည

အယအဆတစခဟ သငထငပါသလား။

27

ပဋပကၡ - ကြျပားေသာအျမငႏင ပနးတငမားရသည လႏစဦးႏငအထကလမားအၾကား သသာထငရားေသာ သေဘာထားကြလြမႈ၊ ၎သညအႏတလကၡဏာ သ႔မဟတ အေပါငးလကၡဏာလညး မေဆာငေပ။ သ႔ေသာ ညဖငးစြာ ကငတြယေျဖရငးပါက အၾကမးဖကမႈဆဦးတညႏငသည။

ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမ - ထထဝငဝင ပါဝငသည။ ပါဝငလပကငသည။

အၾကမးဖကမႈ - ဒဏရာရရေစရန၊ ႏပစကညႇငးပနးရန၊ ထခကေစရနႏင ပကစးေစရန ခႏၶာကယအငအားသး သည အမအကင။

သငခနးစာ ၃ - ေဝါဟာရ

28

မနစ ၂ဝ

၁။ ဇာတညြႊနးမားက ေကာငးသားမားကေျပာျပ/ ဖတျပပါ။ ေမးလာသညေမးခြနးမားက ေျဖေပးပါ။၂။ ေ႐ြးခယစရာအမးမးက ျပနလညစစစရန ေကာငးသားမားကအခနအနညးငယေပးပါ။ ဦးစားေပးသငသည

က ေကာငးသားမားယၾကညသည အေျခခအေဆာကအဦလပငနးသးခက ေ႐ြးခယေစပါ။ ၎တ႔ ေ႐ြးခယ ထားသညမားက ရငးျပရနအတြကႀကတငျပငဆငထားဖ႔ အသေပးပါ။

၃။ ေကာငးသားမား ေလကငခနးၿပးစးပါက ေအာကပါဇယားကြကက သငပနးေပၚတြငဆြလကပါ။

ေဆး႐

ပညာေရး

လမးမား

ဆကသြယေရး

အပနးေျဖ

လပစစမး

ဘာသာေရး

ေရ

၄။ ေကာငးသားမား စဥးစားၿပးေသာအခါ ၎တ႔၏အေျဖမားက စစတမးငယတစခေကာကၾကညပါ။ အေျဖ မားေဘးတြင (အမနျခစ) မတသားလကပါ။ ဥပမာ - ေကာငးသားငါးေယာကက ၎တ႔၏ဦးစားေပးလပငနး ထတြင လပစစမးဟေ႐ြးခယပါက လပစစမးေခါငးစဥေဘးနားတြင အမနျခစငါးခ မတသားရန ျဖစသည။

၅။ ေကာငးသားမားက အတြလကျဖစေစ၊ အပစငယျဖစေစျပလပေစကာ ၎တ႔၏အေျဖမားက ႏႈငးယဥေစၿပး အျပနအလနရငးျပပါေစ။

၆။ ေကာငးသားမားကျပနစေစၿပး ၎တ႔ေ႐ြးခယထားသညလပငနးမားက ေျပာငးလခငေသးသလားေမးပါ။အေျပာငးအလလပခငသည ေကာငးသားမားက ဘာေၾကာငလပခငသလ ရငးျပေစပါ။

29

၁ဝ မနစ

၁၅ မနစ

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေကာငးသားမားကဖတခငးေစျခငး၊ အပစလက အသထြကဖတေစ ျခငးလညး ျပလပႏငသည။

၁။ ဇာတညြႊနးမားက ေကာငးသားမားအသမထြကဘ ဖတေနၾကသည။၂။ ေကာငးသားမားက အပစငယမားဖြ႕ေစကာ ေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးပါေစ။ (သ႔မဟတ) ေကာငးသားမားက

အပစငယမားဖြ႕ေစၿပး အပစတစစခငးကေဆြးေႏြးရန ေမးခြနးမားသတမတေပးႏငသည။၃။ အေျဖမားက အျခားေကာငးသားမားႏငေဝမႏငရန ေကာငးသားတစေယာကက ဖတေခၚပါ။၄။ ေအာကပါအဓကအခကမားက မးေမာငးထးျပၿပး သငခနးစာကအဆးသတပါ။

• အပစလကဆးျဖတခကမားတြင သေဘာမတမႈအခ႕ ပါဝငတတပါသည။• ဒမကေရစသည ပဋပကၡျဖစေနေသာ အကးစးပြားမား၊ အယအဆမားႏင အေတြးအျမငမားကေျဖရငး

သည နညးလမးတစခ ျဖစသည။• ဒမကေရစစနစတြင အားလးသညမမတ႔အျမငက ထတေဖာေျပာဆရန တညေသာအခြငအေရး

ရၾကသည။• ဒမကေရစစနစတြင အားလးသညဆးျဖတခက ခမတျခငးလပငနးစဥတြင ပါဝငရနတညေသာ အခြင

အေရး ရၾကသည။

ျဖစႏငေခရေသာ အေျဖမား

ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငး၏ အားနညးခကႏင အားသာခကေတြက ဘာေတြလ။

အားသာခကမား

• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငးတြင ဆးျဖတခက၏သကေရာကျခငးက ခစားၾကရမညလမား အား ဆးျဖတခကခမတျခငးျဖစစဥတြင ပါဝငခြငေပးသည။

• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငးတြင မတညေသာရႈ႕ေထာငအျမငမားက သငယရနအားေပး သည။

• လတစဦးခငးစ၏အျမငမားက တနးတတနဖးထားသည။• မမတ႔ဘဝအေပၚသကေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားတြင လအမားပါဝငပါက ရလာဒမားသည ပမေကာငးမြန

ေလရၿပး ပ၍ေရရညတညတသည။

အားနညးခကမား

• အခ႕လမား၌ သာမာနလမားတြငမရေသာ အထးကြၽမးကငမႈအသပညာ အတတပညာမား ရေနႏငသည။• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငးသည အလြနအခနၾကာျမငႏငသည။

30

• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငးသည ပဋပကၡမားဆဦးတညႏငသည။• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငးသည လမားစရသညအပစမားက ဆးျဖတခကမားကလႊမးမး

ေစသည။ ထ႔ေၾကာင လနညးစမား၏အခြငအေရးမားက ကာကြယႏငရန အထးနညးလမး၊ လပထးလပ နညးမား ခမတထားရနလအပသည။

သငရပ႐ြာအတြငး ဆးျဖတခကမားက မညသ႔ခမတၾကသလ။ အနညးန႔အမား ဒမကေရစနညးကျဖစသငသညဟသငထငပါသလား။ ဘာေၾကာငပါလ။

အေျဖအမးမး ျဖစႏငသည။

(၁) ဤကာတြနးက သငမညသ႔ နားလညပါသနညး။

(၂) အႏပညာရငမ မညသညသတငးစကားကေပးရန ႀကးစားထားပါသလ။

(၃) ဤသတငးစကားသည ဒမကေရစနင မညသ႔ဆကစပပါသလ။

ဓါတပ - ကာလင (Carlin) ၏ ပကမျငမး၍ ျပနလညဆြထားသည။

ျမနမာႏငငအပါအဝင ကမ႓ာအႏ႔မ အမးသမးမားသည နငငေရးႏင ျပညသ႔ေရးရာဆးျဖတ ခကခမတျခငးလပငနးမားတြင တကၾကြစြာပါဝငရနႏင တနးတပါဝငခြငရရန အတားအဆးမားစြာ ရငဆငေနၾကရသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားသည အမအလပႏင ႐းအလပတာဝနမားက ဟနခကညေစရန ႀကးစား႐နးကနေနၾကရသည။ ၎တ႔သည အျပငတြငအလပထြကလပသညျဖစေစ အမမႈကစၥမားႏင သားသမးမားကေစာငေရာကရန တာဝနယၾကရသည။ ထ႔ျပင ပတဝနးကငအသငး အဝငးမလညး ၎တာဝနမားက မညမေကပြနသလဆသညအေပၚတြင အကျဖတၾကျခငးကလညး ခၾကရသည။ အမးသမးမားသည ႏငငလဦးေရ၏ ၅ဝ% အထကတြငရၾကသည။ ျမနမာႏငငက အနာဂတတြင ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကေသာ ဒမကေရစႏငငတစခအျဖစေမာမနးပါက အမးသမးမား ႏင မနးကေလးမားသည ပညာေရး၊ စးပြားေရးႏင ႏငငေရးဆးျဖတခတမားတြင ပးေပါငးပါဝငနငျပးအကးအျမတတနးတခစားရရန အေရးႀကးပါသည။

Source:

Oxfam, ‘Women and Leadership in Myanmar,’ Sept. 2013, <https://myanmar.oxfam.org/sites/myanmar.oxfam.org/files/file_attachments/Women%20%26%20Leader-ship%20%28Full%20Report_English%29.pdf> accessed on 17 June 2019

33

ေလကငခနး - ေအာကပါစကားလးမားက ဖတပါ။ ေခါငးေဆာငတစေယာကအတြက အေရးႀကးသညဟ သငခယ သည အရညအခငးမားက ေအာကပါမဥးတေလာက ေနရာခၾကညပါ။

(က) ဂ႐ဏာစတရျခငး (ခ) အသကအရြယၾကးျခငး (ဂ) တကကြျခငး (ဃ) အမးသားျဖစျခငး

(င) ေကာငးစြာ နားေထာင တတျခငး

(စ) အားလး ပါဝငေဆာင ရြကေစတတျခငး

(ဆ) ခမးသာျခငး (ဇ) ၾကငနာတတျခငး

(ဈ) ပညာတတျခငး (ည) ယၾကညမရျခငး (ဋ) အမေထာငရျခငး (ဌ) ေသသပ သပရပျခငး

(ဍ) ႐းသားျခငး (ဎ) ဟာသဉာဏရျခငး(ဏ) လကေလာညေထြေန တတျခငး

(တ) စကားေျပာ ေကာငး ျခငး

အေရ

းႀကး

အေရ

းမႀက

း

3

34

ေဆြးေႏြးျခငး

တြဘကေကာငးသားတစေယာကရာၿပး ေအာကပါေမးခြနးမားက ေဆြးေႏြးပါ။ သငအေျဖမားက အတနးထတြင ျပနလညေဝမရနအတြကလညး ျပငဆငထားပါ။

၁။ သငႏင သငတြဘက သငယခငးတ႔ စကားလးမားကေနရာခထားရာတြင မတညသညမားရပါသလား။ သငဆးျဖတခကႏငပတသတၿပး အေၾကာငးျပခကကရငးျပပါ။

၂။ အထကပါစာရငးတြင မပါဝငဘ၊ ထပျဖညခငေသာ ေခါငးေဆာငတစေယာက၏ အရညအခငးမားရပါ သလား။

၃။ ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာက ျဖစရနဆသညမာ ဘာကဆလပါသလ။၄။ သငဘဝတြင ေခါငးေဆာငမႈက မညသညနညးလမးမားျဖင လကေတြ႕ကငသးပါသလ။

ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကမားခမတရာတြင နညးအမးမးရသညအနက "တက႐ကဒမကေရစ" ႏင "သြယဝကဒမကေရစ" ဟ၍ ရသည။ တက႐ကဒမကေရစတြင ရပ႐ြာအတြငးရလအားလးက ဆးျဖတခကခမတၾက သည။ သ႔ေသာ တက႐ကဒမကေရစသည လဦးေရမားျပားလြနးေသာေနရာမားတြင အသးျပ၍မရပါ။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ . . .

၁။ လဦးေရမားျပားလြနးေသာေနရာမားတြင ဆးျဖတခကခမတရနအတြက လအားလးကစစညးရနမာ မျဖစ ႏငေပ။

၂။ မမရပ႐ြာအတြငး ျပလပသမဆးျဖတခကမားအတြကပါဝငရန လအမားစတြင အခန၊ စတဝငစားမႈႏင ဗဟသတ မရၾကေပ။

"သြယဝကဒမကေရစ" သ႔မဟတ ကယစားျပဒမကေရစစနစတြင အခနအကန႔အသတတစခအတြငး ၎တ႔က ကယစားျပႏငရန ျပညသမားကကယစားလယ ေ႐ြးခယၾကသည။ အဆပါကယစားလယမားက အစးရဖြ႕စညးၾက သည။ ကယစားလယမားက တငးျပညကဥးေဆာငၿပး ျပညသမား၏အကးစးပြားကေရးရႈလက ႏငငေတာကစၥမားက ဆးျဖတခကခမတ လပကငၾကသည။ ဒမကေရစစနစတစခတြင ကယစားလယမားက အမားျပညသအကးစးပြား အတငး မလပေဆာငေသာအခါ အပႏငးထားေသာအာဏာမားက ျပနလည႐ပသမးပငခြငရသည စနစမားရသည။လမႈအသငးအဝငးအမားစတြင မညသကကယစားလယျဖစသငသညဆေသာ စညးမဥးမားရၾကသည။ အခ႕ေသာ စညးမဥးမားမာ "ဖြငဟမေျပာေသာ" စညးမဥးမား သ႔မဟတ အစဥအလာမားျဖစသည။ ဥပမာ ရပ႐ြာအတြငးမ အသကႀကးသညလႀကးမား သ႔မဟတ အမးသားမားသာကယစားလယ ျဖစခြငရသည။ တငးျပညအမားစတြင ေတာ မညသကကယစားလယျဖစႏငသညကဆးျဖတရန တရားဝငစညးမဥးမား၊ ဥပေဒမားခမတထားရသည။ ဥပမာ ျမနမာႏငငတြင ျပညသ႔ဝနထမးရာထးမားရယရနအတြက ပါဝင အေရြးခယခလသမားသည အသကအနညး ဆး ၂၅ မ ၃ဝ ႏစအထက ရရမည။

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ သငရပ႐ြာအတြငးတြင ေခါငးေဆာငမားကမညသ႔ ေ႐ြးခယၾကသလ။ ၎တ႔၏လပပငခြငအာဏာမားသည မညသညေနရာမ ဆငးသကလာပါသလ။

35

ေခါငးေဆာင - အပစတစစ၊ အဖြ႕အစညးတစခ သ႔မဟတ တငးျပညတစျပညက ဥးေဆာငသ သ႔မဟတ ကြပကသ။ ပနးတငတစခေအာငျမငရန လအပစတစခကလႊမးမးသည လပဂၢလ။

တက႐ကဒမကေရစ - ျပညသမားက တက႐ကပါဝငကာဆးျဖတလပကငေသာ ဒမကေရစစနစတစခ။

သြယဝက (ကယစားျပ) ဒမကေရစ - ျပညသမားကကယစားလယ ေရြးခယတငေျမႇာကၾကၿပး ၎တ႔ကယစား အေရးႀကးဆးျဖတခကမားခမတေစေသာ ဒမကေရစစနစတစခ။

ျပညသ႔ဝနထမးရာထး - ေရြးေကာကခရျခငး၊ ေရြးခယခရျခငးေၾကာင ရရလာေသာအစးရအတြငးရ ရာထး ေနရာ။

သငခနးစာ ၄ - ေဝါဟာရ

၂။ ျမနမာႏငငတြင အစးရကယစားလယမားက မညသ႔ေ႐ြးခယၾကပါသလ။၃။ ျမနမာႏငငသည "တက႐ကဒမကေရစ" လား "သြယဝကဒမကေရစ" လား။

36

၂ဝ-၃ဝ မနစ

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႔အသတ)

၁။ ဤစကားလးမားသည ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကအတြက အေရးႀကးႏငသည အရညအခငးမား ျဖစသည။ ေကာငးသားမားအား အရညအခငးမားအားဖတၾကညပါေစ။ ေကာငးသားမားႏင မရငးႏးေသာ စကားလးမားက ရငးလငးေျပာျပပါ။

၂။ ေကာငးသားမားအား စကားလးတစလးခငးကဆနးစစေစၿပး မဥးတေလာကေနရာခၾကညေစပါ။ ေခါငး ေဆာငေကာငးတစေယာကအတြက အေရးႀကးသညအရညအခငးဟယဆပါက မဥးေၾကာငး၏လကယာ ဘကပငးတြငေရးရမည။ စကားလးသညေခါငးေဆာငတစေယာကအတြက အေရးမႀကးသညအရညအခငး ျဖစပါက၊ သ႔မဟတ ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကျဖစရန သပမလအပေသာစကားလးျဖစပါက မဥး ေၾကာငး၏ လကဝဘကပငးတြငေနရာခေစရမည။ တခ႕စကားလးမားသည ရငးရငးလငးလငးမရဘ ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကအတြက အရညအခငးတစရပ ျဖစမျဖစမေသခာလင မဥး၏အလယပငး တြင ေနရာခေစရမည။

၃။ ေကာငးသားကတစဦးခငး ျပလပပါေစ။ ထ႔ေနာက တြဘကေကာငးသားျဖင အေျဖခငးႏႈငးယဥေစကာ ေဆြးေႏြးရန ေမးခြနးမားကေျဖဆခငးပါ။

၄။ ေကာငးသားမားအား ျပနလညစစညးေစၿပး ေအာကပါေမးခြနးမားျဖငေလကငခနးက ျပနလညသးသပပါ။• သငတြဘကသငယခငးက သငန႔မတဘစကားလးမားက ေနရာခထားပါသလား။• မညသညအရညအခငးက အျငငးပြားဖြယရာအျဖစဆးလ။• အရညအခငးစာရငးထသ႔ သငထပထညလသညကနရေနေသးေသာ အရညအခငးမားရပါေသး

သလား။• ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာက ျဖစရနဆသညမာ ဘာကဆလပါသလ။

၅။ အဓက သငယမႈအခကမားက အကဥးခပေျပာျပၿပး သငခနးစာကအဆးသတပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လပရားမႈအေျချပ)

၁။ အရညအခငးတစလးခငးစက စာသငခနး၏ေနာကဆးတနးမ ျမငႏငေအာင ေလးေထာငစကအႀကးေပၚ တြငေရးပါ။

၂။ စာ႐ြကအႀကးႏစခ (ေအဇး႐းအ႐ြယ) ေပၚတြင "အေရးမႀကး" ႏင "အေရးႀကး" ဟေရးပါ။ အေရးမႀကးဟ ေရးထားေသာ စာ႐ြကႀကးကသငပနး၏လကဝဘကအစြနတြင တပျဖငကပပါ။အေရးႀကးဟ ေရးထားေသာ

37

စာ႐ြကႀကးက သငပနး၏လကယာဘကအစြနတြင ကပပါ။၃။ သငပနး၏ေအာကေျခနားတြင ေလးေထာငစာ႐ြကမားအတြက လေလာကေသာတပအပငးအစမား အဆင

သင ကပထားေပးပါ။၄။ စာ႐ြကမားကေကာငးသားမားထ ျဖန႔ေဝပါ။ ေကာငးသားအေရအတြကက စာ႐ြကအေရအတြကထကမား

ေနပါက ေကာငးသားမားကပးတြၾကညရႈပါေစ။၅။ စာ႐ြကေပၚေရးထားသည စကားလးမားသည ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကျဖစရနအတြက အေရးႀကး

ေသာ၊ သ႔မဟတ အေရးမပါေသာအရညအေသြးမားျဖစသညက ရငးျပပါ။၆။ သငပနးေပၚတြင ျပလပထားသညအေရးမႀကးသညမစ၍ အေရးႀကးသညဆသည အနမအျမငအလက

ေနရာခထားရမညျဖစေၾကာငး ရငးျပပါ။ ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကအတြက ရသငရထကသညဟ ေကာငးသားမားယဆသညအတငး ေနရာခထား၍တပျဖငကပရနေျပာပါ။ (အေသးစတလမးၫႊနခကကအထကတြငၾကညပါ)

၇။ ေကာငးသားအားလး အေရးပါမႈအရေခါငးေဆာငမႈအရညအေသြးမားက မဥးတေလာကကပထားၿပးပါက ေကာငးသားတစေယာကကဖတေခၚကာ ဘာေၾကာငထစကားလးမားက ထေနရာတြငခထားရသလေျပာ ျပခငးပါ။ အဆပါေကာငးသားေျပာျပၿပးပါက အျခားေကာငးသားမားကလညး စကားလးမားေနရာခထားမႈႏငပတသတ၍ သေဘာတ၊မတေျပာဆႏငရန ဖတေခၚပါ။

၈။ ေအာကပါေမးခြနးမားေမးျမနး၍ ျပနလညအကဥးခပေပးပါ။• ဘာေၾကာငစကားလးေတြက အဒေနရာမာထားရသလဆတာက တစေယာကေယာကကမား ရငးျပခင

ပါသလား။• ဒစကားလးေတြထကတစခခကမား ကယထားတေနရာန႔ မတတာမား ရပါသလား။• အေျခအေနမတဘးဆရင ေနရာေျပာငးေ႐ႊ႕ဖ႔လအပမယ စကားလးေတြမားရပါသလား။• အရညအခငးစာရငးထသ႔ သငထပထညလသည ကနရေနေသးေသာအရညအခငးမား ရပါေသး

သလား။• ဒေဆြးေႏြးမႈအရ ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကျဖစဖ႔အတြက သငေတြးမတာေတြကဘာေတြလ။• သငဘဝမာ ေခါငးေဆာငမႈကသငမညသညနညးလမးျဖင ကငသးေနပါသလ။

၉ အဓကသငယမႈအခကမားက အကဥးခပေျပာျပၿပးသငခနးစာက အဆးသတပါ။

အဓကသငယရန အခကမား

• ထေရာကေအာငျမငေသာ ေခါငးေဆာငတစေယာကအား အရညအေသြးအနညးငယမျဖင သတမတ၍ မရပါ။

• မတညေသာအေျခအေနမားသည မတညေသာေခါငးေဆာငမႈမား လအပပါသည။

• ထ႔ေနာက ေအာငျမငေသာေခါငးေဆာငမားသည လထ၏အကးစးပြားမားက ကယစားျပကာ (လထအကး စးပြား ဆသညမားကနားလညႏငရန အခနယတတၾကသညကဆလ) လထအားလးႏငသကဆငသည ပနးတငသ႔ေရာကရႏငရန ကညတြနးအားေပးႏငစြမးရၾကသည။

38

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေကာငးသားမားကဖတခငးေစျခငး၊ အပစလကအသထြက ဖတေစ ျခငးလညး ျပလပႏငသည။

၂။ ေကာငးသားမားအားအပစငယမားဖြ႕ေစ၍ ေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးေစပါ။ အခနအကန႔အသတရပါက ေမးခြနးတစခႏစခသာ ေ႐ြးခယပါ။ အျခားနညးလမးအားျဖင ေကာငးသားမားအားအပစခြေစ၍ ေမးခြနး မားက အပစလကခြေဝေပးကာ ေဆြးေႏြးေစႏငသည။

၃။ ေကာငးသားမားအားဖတေခၚ၍ ၎တ႔၏အေျဖမားက မေဝပါေစ။

ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

သငရပ႐ြာတြင ေခါငးေဆာငကမညသ႔ ေ႐ြးခယပါသလ။ ၎တ႔၏လပပငခြငအာဏာမားသည မညသညေနရာမ ဆငးသကလာပါသလ။

• အေျဖအမးမး ျဖစႏငသည။• ၎တ႔ရပ႐ြာအတြငးရ ေခါငးေဆာငမားသည အမားျပညသအား တာဝနခမႈရ၊ မရ ေကာငးသားမားအား

စဥးစားခငးပါ။ ၎တ႔ေခါငးေဆာငမား၏ လပေဆာငႏငစြမးမားအား မေကနပပါက ေခါငးေဆာငမားက အပႏငးထားသညအာဏာမား ျပနလည႐ပသမး၍ရပါသလား။

ျမနမာႏငငတြငအစးရကယစားလယမားကမညသ႔ ေ႐ြးခယၾကပါသလ။

• ငါးႏစတႀကမ ေ႐ြးေကာကပြမား

ျမနမာႏငငသည "တက႐ကဒမကေရစ" လား "သြယဝကဒမကေရစ" လား။

• သြယဝကဒမကေရစ - အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြက ၂ဝ၁၅ ခႏစ ႏဝငဘာလတြင ကငးပခသည။• ႏစခစလးမဟတပါ - ကယစားလယမားအား ေ႐ြးခယၾကရသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔သည ျပညသမား၏

အကးစးပြားက အမနတကယကယစားမျပၾကပါ။ လႊတေတာ၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးအား တပမေတာအတြက သးသန႔ထားရသည။

၁၅-၂ဝ မနစ

(၁) ဤကာတြနးက သငမညသ႔ နားလညပါသလ။

(၂) အနပညာရငမ မညသညသတငးစကားကေပးရန ႀကးစားထားပါသလ။

(၃) ဤသတငးစကားနင ဒမကေရစ မညသ႔ဆကစပပါသလ။

ေရြးေကာကပြမားသည ျပညသလထအတြက ၎တ႔၏ေခါငးေဆာငမားက ေရြးခယရန အခြင အေရးျဖစသည။ ေခါငးေဆာငမားကေရြးခယရန (ဖယရားရန) တာဝနသည ျပညသလထအေနျဖင မမတ႔ မညသ႔ေသာလမႈအဝနးအဝငးတြင ေနထငလသည၊ မညသ႔ေသာေခါငးေဆာငမားသည မမတ႔ေနထငလသည လမႈအဝနးအဝငးကေဖာေဆာငရန အေျပာငးအလျပလပနငမလဆသညအေပၚ ေသခာအေလးထားစဥးစားၾကရမည တာဝနျဖစသည။ မညသညကယစားလယေလာငးသည မမတ႔၏အျမငနင တနဖးမားကကယစားျပႏငမလဆသညႏငပတသက၍ ကယစားလယေလာငးမားအေၾကာငးကေလလာရနမာ မဆႏၵရငျပညသတ႔၏ တာဝနျဖစသည။ ဤသ႔ေလလာရန ခကက လကက ေမးခြနးမားေမးနငရနႏင ကယစားလယေလာငးမားထမရရေသာ သတငးအခကအလက မားက ေဝဖနဆနးစစအကျဖတရန အခနလအပပါသည။

41

အပစငယ ေဆြးေႏြးျခငးတြင ေအာကပါေမးခြနးကေဆြးေႏြးပါ။

ျမနမာႏငငတြင အစးရဖြ႕စညးရနကယစားလယမားက ေ႐ြးခယတငေျမႇာကသည ေ႐ြးေကာကပြမား ငါးႏစ တစႀကမ ကငးပသည။ အစးရအဖြ႕အတြငး ရပ႐ြာတစခက ကယစားျပပါဝငလသည လပဂၢလတစဦးခငးက "ကယစားလယေလာငး" ဟေခၚသည။ ေ႐ြးေကာကပြတစခမတငမ ကယစားလယေလာငးမားက ဘာေၾကာငသတ႔က ရပ႐ြာလထက ကယစားျပလသည၊ သတ႔မညသ႔အလပေကာငးေကာငး လပႏငမညတ႔ကရငးျပၾကသည။ ကယစား လယေလာငးအမးမး၏ မတညေသာအျမငမား၊ တနဖးထားမႈမားက ျပညသမားကေလလာရန အခြငအေရးရၾက သည။ မညသညကယစားလယေလာငးက ၎တ႔၏အျမငမား ၊တနဖးထားမႈမားက ကယစားျပႏငသညဟ ျပညသ မားက စဥးစားၾကသည။ အဆပါကယစားလယေလာငးက မေပးႏငသည။ မအမားဆးရရသည ကယစားလယ ေလာငးက လႊတေတာ သ႔မဟတ အစးရအတြငးတြင ေနရာတစေနရာရရသည။ အစးရအဖြ႕ဝငတစဦးအေနျဖင၊ ကယစားလယေလာငးသည (ယခအခါ ကယစားလယတစဥးအျဖစ) ႏငငေတာအဆငကစၥရပမားအား ဆးျဖတခက ခမတရာတြင ပါဝငႏငသည။

ျမနမာႏငငလႊတေတာတြင လႊတေတာႏစရပ ရသည။ ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာတ႔ ျဖစသည။ လႊတေတာႏစရပက ေပါငးစညး၍ ျပညေထာငစလႊတေတာဟ ေခၚဆသည။ မေပးသမားက ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ကယစားလယ ၇၅ ရာခငႏႈနးက ေ႐ြးခယၾကရသည။ တပမေတာက ကန ၂၅ ရာခငႏႈနးက ခန႔အပသည။

ငါးႏစျပညတငး ေ႐ြးေကာကပြအသစတစခကငးပၿပး ျပညသမားအား ကယစားလယေ႐ြးခယခြငႏင ကယစား လယမားဖယရားခြငေပးအပသည။ ေခါငးေဆာငမားအား ေ႐ြးခယျခငး (ဖယရားျခငး) ၏တာဝနသည ျပညသမား အေနျဖင ေလးေလးနကနက စဥးစားၾကရနကဆလသည။ ျပညသမားအေနျဖင မမတ႔ေနထငလသည လ႔ေဘာင

42

အသကအဝနး၊ ထကသ လ႔ေဘာငအသကအဝနးတစခတညေဆာကရန လအပမညအေျပာငးအလမား၊ ဆးျဖတ ခကမားခမတႏငစြမးရသည ေခါငးေဆာငအမးအစားမားက စဥးစားၾကရမည။ ႏငငတငးတြင ကယစားလယ ေလာငးတစေယာကျဖငခြငရရန အမးမးေသာလအပခကမားက ျပညမရနလအပသည။ ဥပမာ ျမနမာႏငငတြင ကယစားလယေလာငး တစေယာကျဖစရနအတြက အနညးဆး အသက ၂၅ ႏစႏင ၃ဝ ႏစအထကရရမည။ ႏငငသား ျဖစသညမဘႏစပါးမ ေမြးဖြားလာသ ျဖစရမည။

ေလကငခနး - ေအာကပါကြကလပတြင ျမနမာႏငင၏ အစးရဖြ႕စညးပကပေဖာသည ပတစပဆြပါ။

ေလကငခနး - ေကာငးသားသမဂၢက ကယစားျပႏငသည ေကာငးသားဥက႒တစဦးကေ႐ြးခယရန သငေကာငးတြင ေ႐ြးေကာကပြမား ယခလအတြငးကငးပျပလပေနသည။ေကာငးသားသမဂၢဥက႒သည ေကာငးသားမား၏အကးက ကယစားျပရနတာဝနရမည ျဖစသည။ ၎သညေကာငးအပခပေရး၊ ဆရာ၊ ဆရာမမားႏင ျပလပသညအစညး အေဝးမားက တကေရာကရမညျဖစၿပး ေကာငးသားမားအေရးကစၥႏငသကဆငသညဆးျဖတခကမားက ပါဝင ေျပာဆေဆာင႐ြကရမည။

43

ေအာကပါေကာငးသားမား၏ ကယေရးအခကအလကမားကၾကညပါ။ သငမညသ႔ကမေပးမလ။ ဘာေၾကာင ေပးမာလ။

ကယစားလယေလာငး (က) - ပါက

ကမနာမညက ပါကပါ။ ကြၽနမက ကးတနးတကေနပါတယ။ ေကာငးသား ဥက႒ တစေယာကအေနန႔ ေကာငးသန႔ရငးေရးက အဓကထားပါမယ။ ေကာငး စႀကလမးတငးမာ အမႈကပးေတြထားရေပးၿပး ပမနသန႔ရငးေရးေန႔ေတြကလညး ဦးေဆာငျပလပသြားမာပါ။ ကမတ႔ေကာငးသားေတြက ေကာငးန႔ေကာငးဝနးထ မာအခနအမားစ ေနၾကရတသေတြပါ။ ကယေကာငးက တနဖးထားသငၿပး ဂ႐စက ျပျပငရမာပါ။ ကမတ႔ပတဝနးကငဆတာ ကမတ႔ဘဝရ႕ ေနရာအစတအပငး

တစခပါပ။ ပတဝနးကငက ကမတ႔ရ႕ ကယ၊ စတ ကနးမာေရးန႔ တက႐ကဆကစပေနပါတယ။

ကယစားလယေလာငး (ခ) - ခငသရန

ကြၽနေတာနာမည ခငသရနပါ။ ကြၽနေတာ ေကာငးသားေတြရ႕ ဥက႒ တစေယာက ျဖစခငပါတယ။ အခဆယတနးတကေနၿပး အားကစားန႔ ကယလက ႀကခငေရးမာ ႐းသြပစြာဝါသနာပါ ပါတယ။ ကြၽနေတာတ႔ စတေတြကေလကင တာအျပင ခႏၶာကယကလညးဂ႐စကဖ႔ လပါတယ။ အားကစားက အပနးေျဖဖ႔၊ မတေဆြ သစေတြရဖ႔န႔ အသငးအဖြ႕တစခအေနန႔ အလပလပတတေအာင သင ယဖ႔ အေကာငးဆးနညးလမးတစခ ျဖစပါတယ။ သငတ႔ရ႕ ေကာငးသားဥက႒

တစေယာကအေနန႔ ေဘာလးကြငးက ပေကာငးေအာငလပဖ႔န႔ ေကာငးသားေတြအတြက အားကစားပစၥညး အသစေတြဝယယဖ႔က ေကာငးန႔ညႇႏႈငးသြားမာပါ။

ကယစားလယေလာငး (ဂ) - ေအာငေအာင

ကြၽနေတာနာမည ေအာငေအာငပါ။ ကးတနးတကေနပါတယ။ ေကာငးသား ဥက႒ တစေယာကအေနန႔ ေကာငးစာၾကညတကက တးတကေအာငလပပါမယ။ အခေလာေလာဆယမာေတာ စာၾကညတကက စာအပအေဟာငးေတြန႔ပ ျပည ေနပါတယ။ ၿပးေတာ ေမာငမျပညၾကပေနၿပး စတညစစရာ ျဖစေနပါတယ။ ေကာငးသားေတြ စာေတြလပဖ႔အတြက သကေသာငသကသာ ျဖစေစမယ ေနရာ ကယကယဝနးဝနးျဖစေအာင၊ ပစၥညးအသစေတြန႔ အဆငျမႇငခငပါတယ။

ေကာငးသားအမားစက ရႈပေထြးၿပးလၾကပတအမေတြမာ ေနၾကရတာပါ။ ကြၽနေတာတ႔ေကာငးက ေအးေအး ခမးခမးစတကးယဥေတြးေတာႏငဖ႔ ဆတၿငမေနရာေလးတစခ ရာေတြ႕ႏငတေကာငးေလး ျဖစသငတယလ႔ ကြၽနေတာယဆပါတယ။

44

ကယစားလယေလာငး (ဃ) - ထဆမ

ကမနာမည ထဆမပါ။ ဆယတနးတကေနပါတယ။ ေကာငးသားဥက႒ တစေယာကအေနန႔ ဒေကာငးကတကေနတ ေကာငသားအားလး လၿခမႈကခစား ရေစခငပါတယ။ မနးကေလးေတြ အပါအဝငပါ။ ေကာငးသ လငယတစေယာက အေနန႔ ေကာငးစႀကလမးမာ၊ ေကာငးဝနးထမာ ေယာကၤားေလးေတြက ကမန႔ ကမသငယခငးေတြက စေနာကၾကပါတယ။ ဒါဟာလကခႏငစရာ မဟတပါဘး။ ေႏာငယကမႈမားကငးေဝးတ ေကာငးပတဝနးကငတစခ ဖနတးတညေဆာက

ႏငဖ႔ ကမအေကာငးဆးကညသြားမာပါ။

ေလကငခနး - ေကာငးသားေ႐ြးေကာကပြသည တရားမတမႈရေစရနစညးကမးမားခမတထားေၾကာငး သငဆရာက ေၾကညာလကသည။ ေအာကပါစညးကမးခကမားကဖတပါ။ စညးကမးခကမားသညတရားမတသညဟ သငထငပါ သလား။ မတပါကအဘယေၾကာငမတသည၊ မမတပါကအဘယေၾကာငမမတဟ ထငပါသလ။

၁။ မနးကေလးမားသာ ဝငေရာကယဥၿပငခြငရသည။၂။ မလတနးကတညးက ဤေကာငးတြငေကာငးတကခသည ေကာငးသားမားသာ ယဥၿပငခြငရသည။၃။ ရစတနးႏင အထကေကာငးသားမားသာ ယဥၿပငခြငရသည။၄။ ယဥၿပငလသည ေကာငးသားမားအေနျဖင စာရငးသြငးခ ေငြကပ ၁ သနးေပးေဆာငရမည။၅။ ႐ပပငးဆငရာမသနစြမးသည ေကာငးသားမားဝငေရာကယဥၿပငခြင မရ။၆။ ကယစားလယေလာငးမားအားလး ဘာေၾကာငဝငေရာကအေ႐ြးခသညက ဆယမနစစာမန႔ခြနးတစခေျပာ

ၾကားရမည။

ဒမကေရစစနစတြင ကယစားလယမားသည ျပညသမား၏သေဘာတည ခြငျပခကရရရနလအပသည။ ထသ႔ မရရပါက ေနာကလာမညေ႐ြးေကာကပြတြင ျပညသမားကအစားထးႏငသည။ ထ႔အတ ကယစားလယမားသည ျပညသလထအတြက ဆးျဖတခကေကာငးမားခမတလပကငပါက ေနာကတစႀကမေ႐ြးေကာကပြတြင ဆကလက မေပးေ႐ြးခယၾကမည ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင ေ႐ြးေကာကပြမားအေရးႀကးရျခငး ျဖစသည။ ေ႐ြးေကာကပြမားသည ႏငငသား မားအား မမတ႔သေဘာတညခကစတဆႏၵကေဖာထတရန အခြငအေရးေပးအပသည။ ျပညသမား၏လအပခကမား၊ စးရမပပနမႈမားကလစလရႈပါက ကယစားလယေလာငးက ျပနလညအစားထးႏငရန ေသခာစစဥထားသည။

သ႔ေသာ ေ႐ြးေကာကပြမားအား စနစတကမကငးပပါက ညဖငးသညေခါငးေဆာငမားကဖယရားၿပး ထကျမက သညေခါငးေဆာငက တငေျမႇာကႏငေသာျပညသမား၏ လပပငခြငဆးရႈးသြားလမမည။ ထ႔ေၾကာငပင ဒမကေရစ ေ႐ြးေကာကပြမားသည လြတလပ၍တရားမတရန အလြနပငအေရးႀကးေပသည။

45

ကယစားလယေလာငး - ေ႐ြးေကာကခေနရာ၊ ရာထးတစခအတြက ဝငေရာကယဥၿပငသည လတစဦး။သေဘာတညခက (Consent) - တစစတစခ ျဖစေပၚလာေစရန ခြငျပခက၊ ခြငျပေပးျခငး။ေ႐ြးေကာကပြ - ႏငငေရး သ႔မဟတ အစးရရာထးေနရာတစခအတြက လတစဦးဦးကေ႐ြးခယရန ျပညသမားက မေပးၾကသည အခန။

သငခနးစာ ၅ - ေဝါဟာရ

46

၁၅ မနစ

၁။ ျမနမာႏငငတြင အစးရကမညသ႔ဖြ႕စညးသနညး ဆသညေမးခြနးက သငပနးေပၚတြငေရးပါ။၂။ ေကာငးသားမားက တြဘကရာ၍ေမးခြနးအား ေဆြးေႏြးပါေစ။၃။ ၎တ႔၏အယအဆမားက ျပနလညေဝမရန ေကာငးသားမားက ဖတေခၚပါ။၄။ စာပဒကဖတျပပါ သ႔မဟတ ရငးျပပါ။ ေကာငးသားမားက ဖတခငးေစျခငး၊ အပစလက အသထြကဖတ

ေစျခငး လညး ျပလပႏငသည။၅။ စာပဒအားဖတၿပးပါက ေကာငးသားမားအား ျမနမာႏငငတြင အစးရဖြ႕စညးပကပေဖာသည ပတစပဆြေစပါ။

ေကာငးသားတစဦးခငးျဖစေစ၊ အပစငယအတြငးပေပါငး၍ ျဖစေစေဆာင႐ြကႏငသည။ ထ႔အတြက စာ႐ြက အလြတမားက ျဖန႔ေဝပါ။

၆။ ေကာငးသားမားအားတြဘကရာ၍ ဆြထားသညပမားက အခငးခငးအျပနအလန ျပသပါ။ သ႔မဟတ အပစ ငယမားအား တစတနးလးက၎တ႔ဆြထားသညပက ျပသေစပါ။

၇။ မတခကေပးၿပး လအပလငရငးလငးေျပာျပပါ။

ဥပမာ -

47

၁။ ဇာတညြႊနးမားက ေကာငးသားမားအား ဖတျပပါ။၂။ ေကာငးသားမားအား ကယစားလယေလာငးမား၏ ကယေရးအခကအလကမားကဖတရႈေစၿပး မညသက

မေပးမလ ဆးျဖတေစပါ။ ဘာေၾကာင မေပးမလစဥးစားခငးပါ။၃။ ေကာငးသားမားအား တြဘကရာေစ၍ ေ႐ြးခယထားသညအေၾကာငးက ရငးျပပါေစ။၄။ ေအာကပါေမးခြနးမားေမးျမနး၍ ျပနလညအကဥးခပေပးပါ။

• မညသညကယစားလယေလာငးအား မေပးရမညကဆးျဖတရျခငးသည ခကခပါသလား။• သငမညသ႔ဆးျဖတခက ခခပါသလ။ မညသညအခကအလကမား ထညသြငးစဥးစားခပါသလ။• မမတြဘကေကာငးသားအား ေျပာၿပးသညအခါမ စတေျပာငးသြားတေကာငးသားမား ရပါေသးသလား။

၅။ ေ႐ြးေကာကပြမတငမအခနတြင ကယစားလယေလာငးအမးမး၏အျမငမား၊ တနဖးထားမႈမားက ျပညသ မားအေနျဖင ေလလာရနအခြငအေရးရေၾကာငးေျပာျပၿပး သငခနးစာကအဆးသတပါ။ ျပညသမားက မညသညကယစားလယေလာငးက ၎တ႔၏အျမငမား၊ တနဖးထားမႈမားကအေကာငးဆး ကယစားျပႏင သလစဥးစားကာ ထကယစားလယေလာငးက မေပးၾကသည။ ျပညသမား၏တနဖးထားမႈမား၊ လအငဆႏၵ မား၊ လလားသညမားကကယစားျပသည ေခါငးေဆာငမားကေ႐ြးေကာကရန အလြနပငအေရးႀကးပါသည။

ေ႐ြးေကာကပြသ႑ာနတေလကငျခငး - မလကမတႏင မပးမားႀကတငျပငဆငထားပါ။ ေကာငးသားမားအား အတနးေရ႕ထြကလာေစပါ သ႔မဟတ အပစငယမား ျပလပပါ။ မလကမတမားက ေဝငပါ။ ေကာငးသားမားအား၎တ႔ ေ႐ြးခယလသည ကယစားလယေလာငး၏ေဘးတြင အမနျခစျခစေစၿပး မညသမမသေစဘ (လ႕ဝက) မေပးေစပါ။ မလကမတက မပးထထညေစပါ။ ေကာငးသားအားလး မေပးၿပးေသာအခါ မပးကေကာငးသားမားေရ႕ေမာကတြငသြနခ၍ မေရတြကပါ။ မအႏငရသကေၾကျငာပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႔အသတ)

၁။ ဇာတညြႊနးမားက ေကာငးသားမားအား ဖတျပပါ။၂။ ေကာငးသားမားအား ႏစေယာကတစတြျဖစေစ၊ အပစလကျဖစေစ စညးကမးမားကဆနးစစေစပါ။

စညးကမးမားသည တရားမတမႈ ရ၊ မရ ဆးျဖတေစပါ။၃။ ေကာငးသားမားေဆြးေႏြးေနစဥ စညးကမးမားကသငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။၄။ ၎တ႔အျမငမားကေဝမရန ေကာငးသားမားကဖတေခၚပါ။ ေကာငးသားမားေျပာသညက သငပနးေပၚရ

သကဆငရာစညကမးခကေဘးနားတြင မတသားပါ။၅။ ေအာကပါေမးခြနးမားေမး၍ ေဆြးေႏြးျခငးကပပးေပးပါ။

• သေျပာတာက အားလးသေဘာတပါသလား။• သေဘာမတတအေျဖ ရပါသလား။ ဘာျဖစလ႔ပါလ။• ဒစညးကမးရ႕ရည႐ြယခကက ဘာျဖစမယလ႔ ထငပါသလ။• ဘာစညးကမးမမထားရင ပမေကာငးဘးလား။

၁၅ မနစ

၁၅ မနစ

48

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမ အေျချပ)

၁။ ဇာတညြႊနးမားက ေကာငးသားမားအား ဖတျပပါ။၂။ ေကာငးသားမားအား ႏစေယာကတစတြျဖစေစ၊ အပစလကျဖစေစ စညးကမးမားက ဆနးစစေစပါ။

စညးကမးမားသည တရားမတမႈ ရ၊ မရ ဆးျဖတေစပါ။၃။ ေကာငးသားမားေဆြးေႏြးေနစဥ စညးကမးမားကသငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။၄။ ေကာငးသားမားအား ၅-၁ဝ မနစခန႔ေဆြးေႏြးရန အခနေပးၿပးေနာက "လကသးလကဝါး" နညးလမး

အေၾကာငးရငးျပပါ။၅။ ေကာငးသားမားအား လကေျမႇာကထားရနေျပာပါ။ ပထမစညးကမးက အသကယကယ ဖတျပပါ။

"လကသးလကဝါး" နညးလမးအတငး "တရားမတမႈ ရ၊ မရ" ေကာငးသားမားအား အခကျပေစပါ။၆။ ေကာငးသားအခ႕က ၎တ႔အျမငအားရငးျပရနေမးျမနးပါ။ လကသး၊ လကသးေခာငး၊ လကငါးေခာငး

စသညျဖင အေျဖေပးသညေကာငးသားစေအာင ပါဝငပါေစ။ ကနေသာစညးကမးငါးခကက ဆကလက လပေဆာငပါ။

လကသးလကဝါး4 ေကာငးသားမား၏ တစဦးခငးနားလညမႈႏင ပးေပါငးပါဝငမႈအေကာငးဆးရရရန အားေပးသည နညးလမးေကာငးတစရပျဖစသည။ လကသးဆပက "လးဝသေဘာမတဘး" (ယခေလကငခနးတြင "လးဝတရား မတမႈမရ") ဟဆလသည။ လကဝါး (လကငါးေခာငးျပျခငး)သည "လးဝသေဘာတတယ" (ယခေလကငခနးတြင "လးဝတရားမတယ") ဟဆလသည။ လကတစေခာငးေထာငျခငး၊ ႏစေခာငး၊ သးေခာငးေထာငျခငးတ႔သည အထကပါႏစခၾကားတြင သေဘာတညမႈအနမအျမငက ျပသျခငးျဖစသည။ (လကႏစေခာငးထက လကသးေခာင ေထာငတာက ပၿပးသေဘာတသည)

ျဖစႏငဖြယအေျဖမားႏင ေနာကခအခကအလက5

မနးကေလးမားသာ ဝငေရာကယဥၿပငခြငရသည။

• ၂ဝ ရာစအထ တငးျပညအမားစသည အမးသမးမားအားမေပးခြင၊ အစးရရာထးမားတြင ပါဝငအေ႐ြးခခြင မရေပ။

• ပါလမနေ႐ြးေကာကပြသည အမးသမးကယစားလယေလာငးမားအတြက စခနတင ၆၄ ရာခငႏႈနးေနရာ ေပးျခငးျဖင အာဖရကတက၏ ရဝမဒါႏငငအား ႏငငေရးေလာကမအမးသမးမားအတြက ထပတနးႏငင ျဖစေစခသည။

မလတနးကတညးက ဤေကာငးတြငေကာငးတကခသည ေကာငးသားမားသာယဥၿပငခြငရသည။

• ျမနမာႏငငတြင ကယစားလယေလာငးတစဦးသည ႏငငအတြငးအနညးဆး ဆယႏစဆကတက ေနထငသ ျဖစရန ဥပေဒအရလအပသည။

ရစတနးႏငအထကေကာငးသားမားသာ ယဥၿပငခြငရသည။

• ျမနမာႏငငအပါအဝင ႏငငအမားစတြင အစးရရာထးယဥၿပငသည ကယစားလယေလာငးသည အနညးဆး အသက ၂၅-၃ဝ ရရနလအပေသာလညး တငးျပညအခ႕တြငသာ ပညာေရးလအပခကသတမတထားသည။

49

ယဥၿပငလသည ေကာငးသားမားအေနျဖင စာရငးသြငးခေငြ ၁ သနးေပးေဆာငရမည။

• ျမနမာႏငငတြင ကယစားလယေလာငးတစဦးသည အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြ၊ ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြမားပါဝငယဥၿပငရနအတြက ဝငေၾကး ၃ သနးကပေပးသြငးရသည။

႐ပပငးဆငရာ မသနစြမးသညေကာငးသားမား ဝငေရာကယဥၿပငခြငမရ။

• ႐ပပငးဆငရာမသနစြမးသည ကယစားလယမားသည တစကမာၻလးအတငးအတာျဖင ပါဝငမႈနညးပါးေနပါ ေသးသည။ ျမနမာႏငငတြငလညး "စတပငးဆငရာခ႕ယြငးသ" မားသည ေ႐ြးေကာကပြပါဝငယဥၿပငခြင မရေပ။

ကယစားလယေလာငးမားအားလး ဘာေၾကာငဝငေရာကအေ႐ြးခသညက ဆယမနစစာမန႔ခြနးတစခ ေျပာၾကားရ မည။

• ထးစအားျဖင ကယစားေလာငးမားသည ၎တ႔ပါဝငယဥၿပငရသညအေၾကာငးရငးမားက ရငးျပရန မဆြယ ပြမား ျပလပရသည။ မဆြယျခငးတြင မန႔ခြနးေျပာျခငး၊ ေထာကခပြမားကငးပျခငး၊ မဒယာမားတြင ပါဝင ထတလႊငျခငး စသညတ႔ပါဝငသည။

၁.။ ေ႐ြးေကာကပြမားရျခငးသည ထႏငင ဒမကေရစႏငငျဖစသညဟ မဆလေၾကာငးရငးျပၿပး သငခနးစာက အဆးသတပါ။ ေ႐ြးေကာကပြသည လြတလပ၍တရားမတရန လအပေသးသည။ အာဏာရေနသမား သညလညး ေ႐ြးေကာကပြရႈးနမႏငသည အေျခအေနစစစစရရမည။ တငးျပညအမားစတြင ေ႐ြးေကာကပြမားလြတလပ၍တရားမတေစရန စညးကမးမားရၾကသည။

၂။ လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေ႐ြးေကာကပြမားသငခနးစာ၏ စာပဒကဖတျပၿပး (သ႔မဟတ) ေကာငးသား မားအားဖတေစၿပး အကဥးခပေျပာျပပါ။

လပျခငးေတြ... ၿငမးခမးျခငးေတြျမနမာျပညရယ သာယာေစသားေလာကထမာ အျမရတအရာ...ဒေျမဟာ... တရားမတလြတလပရာေျမ...

ေတးေရး/ဆ - လငးထက တရားမတလြတလပရာေျမ

(၁) အထကပါစာသားမားသည လငးထက၏ “တရားမတ လြတလပရာေျမ” သခငးမ စာသားမား ျဖစပါ သည။ ထစာသားမားကဖတျပး သငမညသ႔ ခစားရပါသလ။

၂) လငးထကမ မညသညခစားခက (သ႔) သတငးစကားကေပးရန ႀကးစားထားပါသလ။

၃) ဂတသည လ႔အဖြ႕အစညးအေျပာငးအလအတြက အငအားႀကးေသာလကနကတစခ ျဖစပါသည။ ဘာေၾကာငဟ သငထငပါသလ။ မညသ႔ေသာနညးျဖင ဂတသညလ႔အဖြ႕အစညးအေျပာငးအလျဖစဖ႔ အတြက လႈ႔ေဆာေပးႏငပါသလ။

စတခစားခကမားက ေစေဆာေပးရနနင စတကးကြန႔ျမးနငေစရန ပပးေပးနငေသာအစြမးရ သညဂတသည တနဖးထားမႈႏင အေတြးအေခၚတၾကသမားက စစညးေပးနငသည။

လငးထကသည အသက ၁၅ ႏစတြင သခငးမားကစတငေရးသားျပး စစေဘးသငျပညသမား အထးသျဖင မလျခေသာေဒသမားတြငေနထငေနရေသာ ကေလးသငယမား၏ အေျခအေနမားႏင ပတသကျပး သခငးမားျဖငခစားခကမားက ထတေဖာခသည။ ထ႔ေနာက သသညျငမးခမးေရးႏင ပတသကျပး သခငးေရးရန စတဝငစားေသာသငယခငးမားနငပးေပါငး၍ ဂတအဖြ႕တစခ ဖြ႕စညး ခသည။

“ကေတာတ႔အဖြ႕၏ရညမနးခကက လငယေတြဟာ ျငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးလပငနး ေတြမာ ပါဝငႏငတယဆတာက ျပသဖ႔ျဖစတယ။ ကေတာတ႔ ပဋပကၡေတြက ျငမးခမးစြာေျဖရငးဖ႔ ေမာလငၾကတယ။ ကေတာတ႔ရ႕ခစားခကေတြက ဂတကလြလ႔ တျခားနညးန႔ ဘယလေဖာျပရမနး မသဘး။ ဂတက အငအားႀကးတယဆတာ ကေတာတ႔သတယ။ ဒါေၾကာင ဂတကအသးျပျပး ျငမးခမးေရးက ေတာငးဆခငတယ” ဟ လငးထကမ ရငးျပခသည။

ဂတသည အေရးႀကးေသာ သတငးအခကအလကမားကေပးရနႏင စတခစားမႈမားကလႈ႕ ေဆာေပးနငေသာ အစြမးရေသာေၾကာင ျမနမာနငငအပါအဝင ကမ႓ာအႏ႔တြင လထလႈပရားမႈမား အတြက အေရးပါေသာအခနးက႑တြင ပါဝငသည။ ျမနမာနငငတြင ဂတပညာရငမား၊ တကၾကြ လႈပရားသမားနင လမႈအဖြ႕အစညးမားသည ျပညသမား၊ အထးသျဖငလငယမားက ၎တ႔ ပတဝနးကငတြင ျဖစပကေနသညမားက သရနငေစရနႏင ၎တ႔၏ရပရြာတြင တကၾကြစြာပါဝင ေဆာငရြကၾကဖ႔တကတြနးရန ဂတကမားစြာအသးျပလာၾကသည။

Nyein Ei EiHtwe, ‘Young Musicians Sing Songs of Peace,’ Myanmar Times, Octo-ber 2012. <https://www.mmtimes.com/lifestyle/2279-young-musicians-sing-songs-of-peace.html> accessed on 01 July 2019.

53

ေအာကပါအဆျပခကမားက တစေယာကတညးဖတ၍ ေျဖဆပါ။ အျပညအဝသေဘာတ (၅)၊ သေဘာတ (၄)၊ မေသခာ (၃)၊ သေဘာမတ (၂)၊ အျပညအဝသေဘာမတ (၁) စသညျဖင သကဆငရာေနရာတြင အမနျခစ ျခစပါ။ အျခားသမားႏင သငအေျဖကေဝမရန ျပငဆငထားပါ။

စဥ အဆျပခက ၁ ၂ ၃ ၄ ၅

(က) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသမားက ဦးစးဦးေဆာငျဖစသည။

(ခ) လတငးကသေဘာတမသာ ဆးျဖတခကမားသည အေကာငးဆးျဖစသည။

(ဂ) တငးျပညတငးသည ဒမကေရစက အစးရစနစတစရပအျဖစ လကခကငသး သငသည။

(ဃ) လငယမားအတြက ဆးျဖတခကခမတျခငးမားတြင ပါဝငခြငရရန အေရးႀကး သည။

(င) တခ႕ဆးျဖတခကမားသည ဒမကေရစနညးမကဘ ဆးျဖတလင ပေကာငး သည။

(စ) အမားျပညသ ေ႐ြးေကာကပြမားတြငမေပးျခငးသည မျဖစမေန ျပလပရမည တာဝန ျဖစသငသည။

ေဆြးေႏြးျခငး

• ႏစေယာကတစတြ ျဖစေစ၊ အပစငယအတြငးျဖစေစ အေျဖမားကႏႈငးယဥၾကညပါ။• အေျဖတစခခငးစအတြက သငအေၾကာငးျပခကကရငးျပပါ။• သငတြဖက၏အေျဖကနားမလညပါက ေမးခြနးမားေမးပါ။

54

ေအာကပါတ႔သည ျမနမာႏငငႏငကမာၻတဝမးမ "ဒမကေရစ" အေၾကာငးအရာႏငပတသတေသာ အကးအကား ႏငစကားပမား ျဖစပါသည။ အပစအတြငးတြင အဆအမန႔မားက ေဆြးေႏြးပါ။

၁။ အဆအမန႔မားတစခခငးစ၏ မရငးေျပာဆေရးသားခသမားသည ဒမကေရစကမညသ႔ စဥးစားခၾကသနညး။ ၂။ ဤဒမကေရစအေၾကာငး အယအဆမားသည ဤအခနးတြငေဖာျပခေသာ အယအဆမားႏင မညသ႔ဆက

စပပါသလ။

ဒမကေရစက ျပညစတစနစတစခမဟတပါဘးလ႔ ကမအၿမပရငးျပဖ႔ႀကးစားပါတယ။ ဒါေပမယ ဒမကေရစကပ ကယဂဏသကၡာက ကယဖနတးႏငတ အခြငအေရးတစခ ေပးပါတယ။

• ေဒၚေအာငဆနးစၾကည

မညသမ အျခားသရ႕ သေဘာတခြငျပခကမပါဘ အျခားလေတြကအပခပဖ႔ရာ အရညအခငး မျပညဝဘး။

• ေအဗရာဟင လငကြနး

ဆးရြားတ အစးရက ဆႏၵမမေပးတ လေကာငးေတြက ေ႐ြးခယတငေျမႇာကတယ။

• ေဂာ ယနးေနသန

လပရပတငးကသငေနထငလတ လ႔အသကအဝနးတစခအတြက မတစမ ျဖစပါတယ။

• ဒကစမြနတးတး

အားနညးတသေတြက အားႀကးတသေတြလပ အခြငအေရးတနးတေပးတ စနစလ႔ ဒမကေရစက ကပနားလညထားတယ။

• မဟတမ ဂႏၵ

ဒမကေရစဆတာလအခငးခငးခြျခားဆကဆညငးပနးႏပစကတာကလးဝမလလားဘး။

• သခငဘေသာငး

55

၁၅ မနစ

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႕အသတ)

အဆျပခကမားကေကာငးသားမားအားဖတေစ၍ အျပညအဝသေဘာတ(၅)၊ သေဘာတ(၄)၊ မေသခာ(၃)၊ သေဘာမတ(၂)၊ အျပညအဝသေဘာမတ (၁) စသညျဖင သကဆငရာေနရာတြင အမနျခစ ျခစ၍ ေျဖဆေစပါ။

၁။ ႏစေယာကတစတြ ျဖစေစ၊ အပစငယအတြငး ျဖစေစအေျဖမားက ႏႈငးယဥၾကညေစပါ။ တြဖကေကာငးသား ၏အေျဖကနားမလညပါက ေမးခြနးမားေမးရန တကတြနးပါ။

၂။ ေကာငးသားတစေယာကအား အေျဖမားအတြက အေၾကာငးျပခကမားႏင အေျဖမားကေဝမရနဖတေခၚပါ။၃။ ေအာကပါ ေမးခြနးမားေမးၿပး သငခနးစာက ျပနလညအကဥးခပေပးပါ။

• ေကာငးသားအားလး သေဘာတသညအဆျပခက ရပါသလား။• မညသညအဆျပခကက ေဆြးေႏြးမႈ (အျပနအလနျငငးခ၊ စတဝငစားၾက၊ အျငငးပြားစရာ) အမားဆး

ျဖစေစသလ။• ဘယအခကေတြက အျငငးပြားစရာအမားဆး ျဖစေစသလ။ ကြျပားေနတ အျမငအမးမးေတြက

ဘာေတြလ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမ အေျချပ)

၁။ စာသငခနးထတြင ေနရာလြတကြကလပတစခ ဖနတးပါ။၂။ ကြကလပအလယမျဖတ၍ စတကးမဥးတစေၾကာငးဆြပါ။ ဤမဥးသည သေဘာတညမႈ အနမအျမငက

ျပဆမညမဥးျဖစေၾကာငး ရငးျပပါ။ လကဝဘကအစြနသည သေဘာမတဆးျဖစၿပး ယာဘကအစြနသည သေဘာအတဆးျဖစသည။ ဆရာကအဆျပခကတစခဖတလကတငး ေကာငးသားမားက သေဘာတညမႈ အတငးအတာအလက မဥးေပၚတြငမတတပေနရာယရန ျဖစသည။ ေကာငးသားမားက အဆျပခကက ၁ဝဝ ရာခငႏႈနးသေဘာမတပါက လကဝဘကအစြနဆးတြင မတတပရပရမညျဖစၿပး ၃ဝ ရာခငႏႈနးသာ သေဘာမတပါက အလယဗဟနား လကဝဘကျခမးတြင ရပရမည။ စသညျဖငရငးျပပါ။

၃။ နမနာေမးခြနးမားေမးၾကည၍ ေကာငးသားမား နားလည၊ မလညကစမးၾကညပါ။ ဥပမာ - ျမနမာႏငငသညအာရတကတြငပါဝငသညဆလင ေကာငးသားအားလးသည ယာဘကအစြနးတြင ေနရာယသငသည။ တ႐တစာသည အသးဝငဆးေသာ ဘာသာစကားျဖစသညဆလငေတာ အျမငအမးမးျဖစႏငၿပး ေနရာစ တြင မတတပရပလမမည။

၄။ ေလကငခနး ၆.၁ တြငေဖာျပထားခသညထမ ပထမအဆျပခကကဖတျပပါ။

56

၅။ ေကာငးသားမားမဥးေပၚတြငေနရာယၿပးပါက ေကာငးသားတခ႕က ဘာျဖစလ႔သတ႔ဒေနရာက ေ႐ြးသလ ေမးၾကညပါ။ မတညေသာေနရာတြငရပေနေသာ အျခားေကာငးသားမားကလညး ေမးၾကညပါ။

၆။ အျခားအဆျပခကမားက ဆကလကျပလပပါ။

မတခက ။ "သေဘာတ၊ မတ" ေလကငခနးသည ပထမသငခနးစာ ၅ ခတြငမတဆကခေသာ အယအဆမားက ေကာငးသားမား ကယပငအေတြးအျမငျဖင ျပနလညစဥးစားသးသပရန၊ အျပနအလနေဆြးေႏြး ႏငေစရနအတြကရည႐ြယသည။ မားေသာအေျဖမရပါ။ သ႔ေသာအဓကသေဘာတရားမားက သင ေတာသလ ရငးလငးေျပာျပပါ။

ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမားႏင ေနာကခအခကအလက

ဒမကေရစစနစတြင ျပညသမားက ဦးစးဦးေဆာငျဖစသည။

• ဒမကေရစသည "ျပညသမားကအပခပျခငး" ဟ တက႐ကဆလသည။ သ႔ေသာ ေခတသစဒမကေရစ ႏငငမားတြင ျပညသမားက ၎တ႔ကယစားဆးျဖတခကမားခမတရန ကယစားလယမားက ေ႐ြးခယၾက သည။

လတငးကသေဘာတမသာ ဆးျဖတခကမားသည အေကာငးဆး ျဖစသည။

• အပစအတြငးအဖြ႕ဝငမားအားလးက ဆးျဖတခကအားသေဘာတၾကေသာအခါ "အမားသေဘာဆႏၵႏင အညေဆာင႐ြကမႈ (Consensus)" ျဖစသည။ "အမားသေဘာဆႏၵႏငအည ေဆာင႐ြကမႈ" သည အားလး အထးပါဝငေဆာင႐ြကရၿပး စတေကနပမႈအျမငဆးေပးစြမးႏငသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ျဖစရနအခနၾကာ ႏငသည။

တငးျပညတငးသည ဒမကေရစကအစးရစနစတစရပအျဖစ လကခကငသးသငသည။

• ကမာၻေပၚရတငးျပညအမားစသည ဒမကေရစအစးရမား ျဖစၾကသည။ ဒမကေရစသသသာသာ ျပန႔ပြား လာမႈသည ကလနအငပါယာမားအဆးသတသြားသည ၂ဝ ရာစအကနပငးႏင ဆဗယကျပညေထာငစၿပကြ သည ၁၉၈၉ ခႏစေနာကပငးတြငျဖစသည။ လတတေလာတြငေတာ ကမာၻတြငဒမကေရစႏငင အေရ အတြက ကဆငးလာျခငးက ႀကေတြ႕ေနရသည။ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြငမား ဆတယတလာျခငး ကသ႔ ဒမကေရစ၏အစတအပငးအခ႕ ကဆငးလာေနသည။

လငယမားအတြက ဆးျဖတခကခမတျခငးမားတြင ပါဝငခြငရရနအေရးႀကးသည။

• အဓပၸါယျပညဝေသာ ဒမကေရစ ျဖစရနလငယမား ျပညျပညဝဝပါဝငခြငရရနလအပသညဟ ကမာၻႀကးက ယခအခနတြင အသအမတျပထားၿပး ျဖစသည။ အသက ၁၅ ႏစမ ၁၉ ႏစအတြငးလငယမားသည ျမနမာႏငင လဦးေရ၏ေလးပတစပက ကယစားျပၿပး တငးျပညအနာဂတအတြက အေရးႀကးေသာအခနးက႑မ ပါဝင ပါသည။6

တခ႕ ဆးျဖတခကမားသည ဒမကေရစနညးမကဘဆးျဖတလင ပေကာငးသည။

• ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငးသည အေျခအေနတငးႏငသငေတာသည မဟတေပ။ အခ႕

57

အေျခအေနမားတြင အထးကြၽမးကငသည အသပညာလအပသည။ ဥပမာ - သငေရာဂါအားမညသ႔ ကသ သငသလဆတာက လနာေစာငခနးထရအျခားလနာမားက မေပးေ႐ြးခယတာက သငလကခႏငမညမဟတ ေပ။ အခ႕အေျခအေနမားသည အလြန႔အလြနအလငလေနတတသျဖင လတစေယာကတညး သ႔မဟတ လအနညးစကသာ ဆးျဖတျခငးကပေကာငးသည။

အမားျပညသ ေ႐ြးေကာကပြမားတြငမေပးျခငးသည မျဖစမေနျပလပရမည တာဝနျဖစသငသည။

• မေပးျခငးအား တာဝနတစရပအျဖစစဥးစားသည အခ႕ႏငငမားတြင ေ႐ြးေကာကပြမားတြင မေပးျခငးအား မျဖစမေနျပလပရမညတာဝနအျဖစ သတမတထားသည။ မေပးရနပကကြကသမားသည အျပစေပးခရႏင သည။ မျဖစမေနမေပးရသညႏငငမားတြင ဘယလဂယ၊ အာဂငတးနားႏင ဩစေတးလတ႔ပါဝငၾကသည။ မျဖစမေနမေပးျခငးက ေထာကခသမားက ျပညသမားပၿပးမေပးၾကေလေလ အစးရသညပၿပးတရားဝင ခငမာမႈရေလေလဟ ဆၾကသည။ ထ႔ေၾကာင မေပးျခငးသညပငလင အမားျပညသအတြက ပညာရေစ သညအကးရသညဟဆၾကသည။ ထ႔အျပငဒမကေရစသည "ျပညသမားကအပခပမႈ"ဟ ဆပါကလတငးတြငမေပးရနတာဝနရေပသည။ မျဖစမေနမေပးျခငးကဆန႔ကငသည အဓကအဆမာထသ႔ ျပလပျခငးသည ဒမကေရစႏငယဥတြေနေသာ လြတလပခြငႏငမကကညဟ ဆၾကျခငးျဖစသည။ လတငးတြငမေပးမလား မမေပးဘးလားဆသညက လြတလပစြာေ႐ြးခယခြင ရသငသည။7

ေ႐ြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈအကန႔အသတ)

၁။ ေကာငးသားမားအား အပစငယမားဖြ႕ေစပါ။၂။ အပစအတြငးတြင အဆအမန႔မားကေဆြးေႏြးေစၿပး ေမးခြနးႏစခကေျဖေစပါ။၃။ အဆအမန႔ တစခခငးစႏငပတသက၍ ထငျမငသညမားကမေဝရန ေကာငးသားမားကဖတေခၚပါ။

လအပသလ အခကအလကမားက ရငးလငးေျပာျပပါ။၄။ အပစတစခခငးစအား ၎တ႔အႏစသကဆးအဆအမန႔က ေ႐ြးခယရနေျပာပါ။ ဘာေၾကာင ထအဆအမန႔က

ေ႐ြးခယရေၾကာငး ရငးျပရနႀကတငျပငဆငထားဖ႔ေျပာပါ။၅။ ေကာငးသားမားက အႏစသကဆးအဆအမန႔က ေ႐ြးခယၿပးေၾကာငးေျပာလာလင ဘာေၾကာင ထအဆ

အမန႔က ေ႐ြးခယရေၾကာငးရငးျပခငးပါ။၆။ အေျဖမားဟ၍ မရေပ။ သ႔ေသာ အဓကသေဘာတရားမား၊ အေၾကာငးအရာမားက လအပသလရငးလငး

ေျပာျပပါ။၇။ အျခားေကာငးသားမားကလညး ၎တ႔အားစတအားတကကြေစေသာ အျခားအဆအမန႔မားက မေဝရန

ဖတေခၚပါ။

ေ႐ြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမႈအေျချပ)

၁။ စာ႐ြကအပငးအစမားေပၚတြင အဆအမန႔မားကေရးပါ။ ေကာငးသားတစေယာကလင တစခစလေလာက ေစရန အဆအမန႔မားကအစေရမားမား ေရးထားပါ။ ဥပမာ - အတနးထတြငေကာငးသား ၂ဝ ရပါက အဆ အမန႔တစခလင ငါးစ ျပလပရမည။

မနစ ၃ဝ

58

၂။ စာ႐ြကမားက ေရာသမေမႊလကၿပး ေကာငးသားမားကတစ႐ြကစေပးပါ။၃။ ေကာငးသားမား အတနးထလညလညၿပး အဆအမန႔တသမားအခငးခငး အပစဖြ႕ေစပါ။၄။ အပစငယအတြငး ေမးခြနးႏစခကေကာငးသားမားေဆြးေႏြးပါေစ။ ေမးခြနးမားကအလြယတက ျမငသာရန

သငပနးေပၚတြင ေရးထားေပးပါ။၅။ အပစထမ တစေယာကကအပစတြငးေဆြးေႏြးထားသညမားကအျခားအပစမားႏင ျပနလညေဝမရမည

ျဖစေၾကာငးႀကတငေျပာျပထားပါ။၆။ အတနးတြငးလညလည၍ ေကာငးသားမားေဆြးေႏြးသညက ေလလာပါ။ လအပသလပပးေပးပါ။ (အဆ

အမန႔မားက ႀကတငေလလာထားပါ။ သ႔မသာလအပသလ လမးၫႊနႏငမည ျဖစသည)၇။ ေကာငးသားမားက အပစအသစဖြ႕ေစပါ။ အပစအသစတြင မလအပစတစစခငးစမ ေကာငးသားမားပါဝင

သငသည။ အပစတစစအတြငး ေကာငးသားတစဦးခငးစကတစမ ငါးအထေရတြကေစၿပး တစကသမားက တစဖြ႕၊ ႏစကသမားက တစဖြ႕ဖြ႕ပါ။

၈။ ေကာငးသားမားက အပစအသစအတြငး အဆအမန႔ကဖတျပကာ အပစအေဟာငးမေဆြးေႏြးလာသညမားက မေဝပါေစ။

၉။ အပစတစစခငးဆက အႏစသကဆးအဆအမန႔ တစခေရြးခယရန ေျပာပါ။၁ဝ။ ေကာငးသားမားက အႏစသကဆးအဆအမန႔က ေ႐ြးခယၿပးေၾကာငးေျပာလာလင ဘာေၾကာင ထအဆ

အမန႔က ေ႐ြးခယရေၾကာငးရငးျပခငးပါ။၁၁။ အေျဖမားဟ၍ မရေပ။သ႔ေသာ အဓကသေဘာတရားမား၊ အေၾကာငးအရာမားက လအပသလရငးလငး

ေျပာျပပါ။၁၂။ အျခားေကာငးသားမားကလညး ၎တ႔အား စတအားတကကြေစေသာ အျခားအဆအမန႔မားက မေဝရန

ဖတေခၚပါ။

အဆအမန႔မား၏ ျဖစႏငေခရေသာ ေကာကယမႈအေျဖမား

“ဒမကေရစဆတာ လအခငးခငးခြျခား ဆကဆညငးပနးႏပစကတာက လးဝမလလားဘး။” – သခငဘေသာငး

• ဒမကေရစစနစတြင အသက၊ လငကြျပားမႈ၊ လမး၊ ဘာသာ၊ ပညာေရးအေျခအေန စသညတ႔မညသ႔ပငရေစ ျပညသအားလးက တနးတညမဟ သေဘာထားသည။ ဒမကေရစစနစတြင မတကြျပားမမား စလငစြာ ရေနမအား ၿခမးေျခာကမႈတစရပအျဖစမရႈျမငဘ တထြငဖနတးမႈမား၏ အရငးအျမစတစခအျဖစ ရႈျမင သည။

ဆးရြားတ အစးရကမဆႏၵမေပးတ လေကာငးေတြက ေ႐ြးခယတငေျမႇာကတယ" - ေဂာ ယနးေနသန

• သငမေပးေသာအခါ သငႏငသငမသားစ၊ သငရပ႐ြာ လထကအကးျပႏငမည ဆးျဖတခကမားခမတမညလတစေယာကေယာကက အာဏာရေအာငလပေပးလကႏငေပသည။ သငမမေပးဘေနသညအခါ သင အေနျဖငမေကနပေၾကာငး အထြန႔မတကႏငေပ။ ဆးျဖတခကကလႊမမးႏငရန သငတြငရသည အာဏာ က အသးမျပျခငးျဖစသည။

ဆကစပအေၾကာငးအရာမား - တက႐ကဒမကေရစႏင သြယဝကဒမကေရစ၊ ေ႐ြးေကာကပြမား

59

“အားနညးတသေတြက အားႀကးတသေတြလပ အခြငအေရးတနးတေပးတစနစလ႔ ဒမကေရစက ကပနားလညထား တယ" - မဟတမ ဂႏၵ

• ဒမကေရစစနစတြင အျခားသမားထက အခြငအေရးပမရရေသာ ဘရငမား၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား မရေပ။ လတငးသည၎တ႔အေပၚသကေရာကေသာ ဆးျဖတခကခမတျခငးမားတြင တနးတညမပါဝငခြင ရသည။

• ဒမကေရစစစစစတြင အာဏာရေသာအာဏာပငမားက အငအားနညးသမားက ျဖတခႏငရနစနစမားထားရသည။ လနညးစအပစမားက အကာအကြယေပးေသာ အထးစနစမားကလညး ထားရသည။

ဆကစပအေၾကာငးအရာမား - တက႐ကဒမကေရစႏင သြယဝကဒမကေရစ၊ဒမကေရစႏင ေခါငးေဆာငမႈ၊ လြတလပ၍တရားမတေသာ ေ႐ြးေကာကပြမား

"မညသမ အျခားသရ႕ သေဘာတခြငျပခကမပါဘ အျခားလေတြကအပခပဖ႔ရာ အရညအခငးမျပညဝဘး" - ေအဗရာဟင လငကြနး

• ရပ႐ြာလထက "ျပညသမားက အပစး"သငသညဟ ယၾကညျခငးသည ဒမကေရစ၏အေျခခယၾကညခက ျဖစသည။ ဒမကေရစစနစတြင အျခားသမားထကအခြငအေရးပမရရေသာ ဘရငမား၊ ဘာသာေရးေခါငး ေဆာငမားမရေပ။ အပခပသမားသည ၎တ႔အားအာဏာအပႏငးခရမသာ အပခပရနလပပငခြင ရရ သည။ အမားျပညသအကးကမေဆာင႐ြကသညႏငတၿပငနကတညး ျပညသမားသညအပႏငးထားသည အာဏာက ျပနလည႐ပသမးရန လပပငခြငရသည။

ဆကစပအေၾကာငးအရာမား - တက႐ကဒမကေရစႏင သြယဝကဒမကေရစ၊ ေ႐ြးေကာကပြမား

"လပရပတငးကသငေနထငလတ လ႔အသကအဝနးတစခအတြက မတစမ ျဖစပါတယ" ဒကစမြနတးတး

• အျခားသမားအား ျပမေစခငသလမမတ႔ကယတင ျပမလပေဆာငသငသည။ မမကအျခားသမားေလး ေလးစားစားဆကဆေစလပါက မမကယတငကအျခားသမားက ေလးေလးစားစားဆကဆသငသည။ အၾကမးဖကမားကငးစငေသာ လ႔အသကအဝနးျဖစေစလပါက သငကယတငႏႈတအား၊ ကယအားျဖင အၾကမးဖကမႈမားက ျမႇငတငအားေပးသညလပရပ ရပတန႔ရနလအပသည။ ကြၽနပတ႔၏အျပအမမားသညမမတ႔ေမာမနးသည လ႔အသကအဝနးတြင ျမငေတြ႕လသညအျပအမမား၏ေရာငျပနပရပ ျဖစသငသည။

ဆကစပအေၾကာငးအရာမား - ဒမကေရစႏငေခါငးေဆာငမႈ၊ ကြၽနပတ႔၏တနဖးထားမႈမားက ေရာငျပနဟပ ေသာ ေခါငးေဆာငမားအားေ႐ြးခယျခငး၊ ေ႐ြးေကာကပြမား (ပမနမေပးျခငး)

“ဒမကေရစက ျပညစတစနစတစခမဟတပါဘးလ႔ ကမအၿမပရငးျပဖ႔ႀကးစားပါတယ။ ဒါေပမယ ဒမကေရစကပ ကယဂဏသကၡာက ကယဖနတးႏငတအခြငအေရး တစခေပးပါတယ" - ေဒၚေအာငဆနးစၾကည

• ဒမကေရစတြင အားနညးခကမားရသည။ သ႔ေသာအားသာခကမာ ျပညသမားအား၎တ႔ဘဝက သက ေရာကေသာဆးျဖတခကမားက လႊမးမးရနအခြငအေရးမားေပးအပသည။ ျပညသမားအား မမအနာဂတကလႊမးမးႏငေစသည။

ဆကစပအေၾကာငးအရာမား - ဒမကေရစနညးက ဆးျဖတခကခမတျခငး၏ အားနညးခက၊ အားသာခကမား

(၁) ဤပသည မညသညဇာတလမးက ေျပာျပေနပါသလ။

(၂) ပထတြငပါေသာသမားသည ဘယသေတြက ကယစားျပေနပါသလ။

(၃) ေသတာမားသည ဘာကကယစားျပပါသလ။

(၄) ဤပသည ဒမကေရစနင မညသ႔ဆကစပပါသလ။

အေရ႕စာမကႏာတြင ေဖာျပခေသာပနစပသည ကေရခဖးဟလ (Craig Forehle) ၏ ဂရပဖစပက မျငမး၍ ျပနလညေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ ၎ပသည ညမမႈႏင တရားမတမႈအၾကား ကြျပားျခငးကေဖာၫႊနး ထားျခငးျဖစသည။

တနးတညမမႈဆသညမာ လတငးကတစပစတညးေထာကပ၍ ညတမတ ျမႇငတငေပးျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ ဤနညးလမးသည လတငးတညေသာအေျခအေနမ စတငၾကမသာအလပျဖစနငသည။ ပထမပက ၾကညလင လတငးအရပအျမငတညၾကမသာ သာတညမမႈႏင တရားမတမႈတ႔ ရရၾကမညျဖစသည။

ဒတယပသည တရားမတမႈနင ပတသကေသာပျဖစသည။ သာတညမမႈနင တရားမတမႈသည လတငး တညေသာအခြငအေရးက လကလမးမၾကမသာ ရရနငမညျဖစသည။ တခါတရတြင ကၽြနပတ႔၏ မတညေသာသမငးေၾကာငး၊ အေတြ႕အၾကႏင အေျခအေနမားသည ပးေပါငးပါဝငနငရနအတြက အခကအခ မား ရေနတတသည။ တရားမတမႈကရရရန ကၽြနပတ႔သည လတငး၏မတညေသာ လအပခကကထည သြငးစဥးစားရမည ျဖစသည။

ေအာကတြငျမငရ ေသာ တတယပသည မရငးပကခ႕ထြင၍ စဥးစားထားျခငးျဖစသည။ တခါတရတြင ကၽြနပတ႔သည ျပနာကေျဖရငးရန (သ႔မဟတ) ေကာလႊားရနသာ အာ႐စကၾကျပး ျပနာကဖနတး ေသာအရာက ထညသြငးစဥးစားရန ေမေနတတၾကသည။ ဤပတြင အနပညာရငသည ကၽြနပတ႔၏ ယဆ ခကမားက ျပနလညထငဟပေစရန တြနးအားေပးထားသည။ ဘာေၾကာင ေသတာေတြျဖန႔ေဝေပးျခငးန႔ပ ရပတန႔ေနၾကမလ။ ျခစညး႐းကျဖတခဖ႔နညးလမးမား ကၽြနပတ႔ စဥးစားခၾကဖးရလား။

ဒမကေရစတြင တနးတညမမႈႏင တရားမတမႈရေစရန လတငးတနးတ ပးေပါငးပါဝငနငရန ေဆာငရြက ရမညျဖစသည။ ဒမကေရစသည လတငး၏ပးေပါငးပါဝငမႈက လကခသည။ ဒမကေရစ၏အေျခခယဆခကတစခမာ အျမငအမးမးႏင တထြငၾကဆမႈမားအတြက မတညေသာပပးေပးမႈမားသည လတငးအတြက အကးျဖစထြနးေစသည။

Source:

Center for Creative Storytelling, <https://www.storybasedstrategy.org/tools-and-re-sources#the-4th-box-instructions-download> accessed on 17 June 2019.

63

စာရငးျပစထားေသာ တနဖးမားကဖတပါ။ မညသညတနဖးမားက သငအတြကအေရးအၾကးဆးျဖစပါသနညး။ တနဖးတစခခငးစက သငအတြက အလြနအေရးၾကး (က)၊ အေရးၾကး (ခ)၊ သ႔မဟတ အေရးမၾကး (ဂ) အျဖစ ဆးျဖတ၍ သငေလာရာအဝငးထတြင အမတအသားျပလပပါ။ သင၏အေျဖက သငသငယခငးႏငႏႈငးယဥျပး သင ဘာေၾကာင ဤကသ႔ဆးျဖတထားသညက ရငးျပပါ။ သငနင အျမငတပါသလား။

က - အလြနအေရးၾကး ခ - အေရးၾကး ဂ - အေရးမၾကး

ပးေပါငးပါဝငမႈ - မမ၏ ရပရြာလထကစၥရပမားဆးျဖတျခငးႏင ေဆာငရြကျခငး ကစၥရပ မားတြင ပါဝငႏငျခငး

မတကြျပားမမားစလငစြာရေနမကေလးစားျခငး - လတငးျခားနားမႈကယစ ရၾကသညက နားလညျခငး ႏင ေလးစားျခငး

တရားမတမႈ - လတငးကတနးတညမစြာဆကဆျခငး

လြတလပမႈ - လြတလပစြာေျပာဆ၊ ေဆာငရြကႏငစြမးရျခငး၊ မမေဆာငရြကလသညက ေဆာငရြက ႏငျခငး

ရကေရာမႈ - လအပေနသမားကအေထာကအပေပးျခငး

တနးတညမမႈ - လသားတငးသည တနးတအခြငအေရး၊ အခြငအလမးနင အဆငအတနး ရျခငးက ယၾကညမႈ

ဓေလထးတမးအစဥအလာ - ေရးယခငကစာရတဆငရာႏင ယဥေကးမႈဆငရာ လကခ ယၾကညမႈမားက ေလးစားျခငး

တရားဥပေဒစးမးေရး - လထအသကအဝနးရ လတစဥးခငးစတငးနင ေခါငးေဆာငမား ကယတင ဥပေဒကလကနာရမည။

64

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ လတငးတညေသာတနဖးမားရပါသလား။ ၂။ ဤစာသငခနးအတြက မညသည တနဖးမားသည အေရးအၾကးဆးျဖစပါသနညး။ ၃။ သငရပရြာပတဝနးကငတြင မညသညတနဖးမားသည အေရးအၾကးဆးျဖစပါသနညး။ ၄။ သင၏ မဘမားသည သငနငတညေသာတနဖးမားရပါသလား။

တနးတညမမႈဆသညမာ ကယစားျပဒမကေရစအတြက အလအပဆးျဖစပါသည။ ဆးျဖတခကမား ခမတရာ တြင အေတြးအေခၚေကာငးရသမားႏင ကတကဝတ ခငမာသမားကခနလပထားျပး အေတြးအေခၚဆးမားႏင ကတ ကဝတအခငအမာမရသမားက ေနရာပမေပးထားပါက ဒမကေရစသည အလပျဖစေတာမည မဟတပါ။

ဒမကေရစတြင ရပရြာလထမ တစဥးခငးစတြင တညေသာတနဖးမားရၾကသည။ ကယစားျပ ဒမကေရစတြင အရြယေရာကျပးသတငးသည မတစမစေပးႏငၾကျပး ၎တစမခငးစတငးသညလညး တညေသာတနဖးရၾကသည။ ဤအခြငအေရးသည အလြနခငမာေသာအေၾကာငးျပခကရမသာလင ကန႔သတႏငသည။ ဥပမာအားျဖင စတေရာဂါ ျပငးျပငးထနထန ခစားေနရေသာသမားက ဆးျဖတခကခမတျခငးမားမ ကန႔သတၾကသည။

အကယ၍ တခ႕ေသာ ႏငငသားမားက ၎တ႔၏ ကယစားလယမားကေရြးခယရန အခြငအလမးအနညးငယသာေပးထားမညဆလင အစးရသည လထတစရပလးကကယစားျပေတာမည မဟတပါ။ ဥပမာ -

• ၂ဝ၁၅ ခႏစအထ ေဆာဒအာေရးဗႏငငတြင အမးသမးမား မေပးခြငမရခၾကပါ။ • ၁၉၉၄ ခႏစအထ ေတာငအာဖရကလမမား မေပးခြငမရခၾကပါ။• ၁၉၆ဝ ႏစမားအထ အေမရကနျပညေထာငစ၏ ျပညနယအမားစတြင စာမတတသမားက မေပးခြင

ကန႔သတရန စစေဆးစမးသပမႈမားရခသည။ ဤသ႔ကန႔သတျခငးသည ဆငးရသမားနင လမအသငးအဝငး မားက ပေပါငးပါဝငရန ပတပငမႈျဖစေစခသည။

ဤျဖစရပမားသည ‘ျပညသမ အပခပျခငး’ ဆသညအယအဆအတြက နမနာမားမဟတၾကပါ။ အဘယေၾကာင ဆေသာ လအမားအျပားဆးျဖတခကခမတျခငးမ ဖယထတခေနရေသာေၾကာငျဖစသည။

လတငးသာတညမစြာ ပေပါငးပါဝငခြငရရေစရန မတညေသာလအပခကရေနသည အပစမားက လအပခက အလက ေထာကပေပးရမညျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ရပပငးဆငရာမသနစြမးျဖစေနသမားသည မေပးႏငရန အထး အေထာကအပ ပစၥညးမားလအပမညျဖစသည။ ေဝးလေခါငဖားေသာေဒသမားတြင ေနထင၍ လမးပနးဆကသြယ ေရး ခကခေသာသမားသည မ႐မားသ႔ သြားႏငရန ပ႔ေဆာငေရးအကအညမားလအပျဖစသည။ လသားအသးသးတြင မတညေသာ အခြငအလမးမားရၾကသည။ ကယစားျပဒမကေရစတြင လတငးတညေသာ အခြငအလမးရေစရန ကညေဆာငရြကေပးရနမာ အစးရ၏ တာဝနျဖစသည။

65

ပမားကၾကည၍ ေအာကပါေမးခြနးမားက ျပနလညသးသပပါ။

• ပတစပခငးစသည မညသညအေၾကာငးအရာျဖစသနညး။• ပထတြင မညသမားပါဝငသနညး။ ၎တ႔ မညသည အရာမားျပလပေနၾကပါသနညး။• ပမားသည ဒမကေရစ၊ တနးတညမမႈတ႔ႏင မညသ႔ ဆကစပပါသနညး။

ဂ ဃ

က ခ

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ ဒမကေရစသည လတငးတနးတညမမႈရမသာ အလပျဖစႏငပါသလား။၂။ တစစတစေယာက၏ မေပးပငခြငကကန႔သတရန သငေလာပါသလား။၃။ လအပစတစစက ကြႏပတ႔ကမေပးပငခြင ကန႔သတလင ဘာေတြျဖစလာႏငပါသလ။

66

အရညအခငး ျပညမေသာ - ပးေပါငးပါဝငရန သတမတအရညအခငးျပညဝေသာသ

တနးတညမမႈ - အခြငအေရး၊ အခြငအလမးႏင အဆငအတနး သာတညမမႈရေသာ

အသေပးဆးျဖတခကခမႈ - သကဆငေသာ အခကအလကမားႏင သတငးအခကအလကမားအေပၚတြင အေျခခ၍ ဆးျဖတခကချခငး

အထးအခြငအေရး - လတစဥးထ သ႔မဟတ လအပစတစစထခစားခြငရေသာ အခြငအေရး

တနဖးမား - အမနအမားဆးျဖတႏငရနႏင အေျခအေနအမးမးတြင မညသ႔တ႔ျပနေဆာင႐ြကသငသညအားသငကကညေပးေသာ အေျခခမ

သငခနးစာ ၇ - ေဝါဟာရ

67

၂ဝ မနစ

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႕အသတ)

၁။ ေကာငးသားမားသည စာရငးျပထားေသာတနဖးမားကဖတရႈျပး တစဥးခငးစ ၎တနဖးမားမညမ အေရး ၾကးေၾကာငး ဆးျဖတရမည။

၂။ ေကာငးသားမားက အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားဖြ႔ေပးပါ။ ထ႔ေနာက ၎တ႔၏ အေျဖမားက ႏႈငးယဥ ၍ အေၾကာငးျပခကမားက ရငးျပေစပါ။

၃။ ေကာငးသားမားက ေနရာျပနယခငးပါ။ ေဆြးေႏြးရနေမးခြနးမားျဖင လႈပရားေဆာငရြကမႈက အကဥးခပ ေပးပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမႈ အေျချပ)

၁။ တနဖးတစခခငးစက စာရြကပငးေလးမားေပၚတြင ခေရး၍ စာသငခနးအႏ႔တြငထားပါ။ ၂။ ေကာငးသားမားက ၎တ႔အတြက အေရးအၾကးဆးတနဖး၏ ေဘးတြင သြား၍ မတတပရပခငးပါ။ တနဖး

မားကေရြးခယရာတြင တညစြာစမေနေသာသမားက အဖြ႔ငယမားဖြ႔ေပးပါ။၃။ အဖြ႔ငယမားက ၎တ႔ေရြးခယထားေသာတနဖးမားသည ၎တ႔၏ ေန႔စဥဘဝတြင မညသ႔ သကဆငေန

သညက ေဆြးေႏြးခငးပါ။ ကစလစတကေသာ ဥပမာမားေပးခငးပါ။ ၄။ အဖြ႔တစဖြ႔ခငးစက ၎တ႔ေရြးခယထားေသာတနဖးမားက ၎တ႔အတြက မညသ႔အဓပၸါယသကေရာက

သညက ရငးလငးတငျပခငးပါ။ အျခားအဖြ႔မားက မတခကေပးရနႏင ေမးခြနးမားေမးရန အခနေပးပါ။ ၅။ တနဖးတစခခငးစ၏ အဓပၸါယကရငးျပျပးေနာက ေကာငးသားမားက သေဘာတ/မတေမးပါ။ ၆။ ေကာငးသားမားက ျပနလညေနရာယေစ၍ ေဆြးေႏြးရနေမးခြနးမားကအသးျပျပး ဤလႈပရားေဆာငရြကမႈ

က အကဥးခပပါ။

ေဆြးေႏြးျခငး - ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

လတငးတနဖးထားမႈမားတညၾကပါသလား။

• လတငးတြင မတညေသာတနဖးမား ရၾကသည။ ကြႏပတ႔၏တနဖးမားမာ အျမတေစတညျမမႈရေနသည မဟတပါ။ ၎တနဖးမားမာ ေျပာငးလလာႏငပါသည။

68

ယခသငခနးစာအတြက မညသညတနဖးမားကအေရးအႀကးဆးျဖစပါသနညး။

• အေျဖအမးမး ျဖစႏငပါသည။

သငရပရြာအသငးအဝငးအတြက မညသညတနဖးမားက အေရးၾကးဆးျဖစသနညး။

• အေျဖအမးမး ျဖစႏငပါသည။

သင၏ မဘမားသညသငနငတညေသာတနဖးမားရပါသလား။

• မးဆကမားအၾကား ယၾကညမႈ၊ ႏငငေရးႏင တနဖးထားမႈတ႔ႏငပါတသကျပး မတညေသာအျမငမား ရတတၾကသည။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ အျခားနညးလမးတစခအျဖစ ေကာငးသားမားက တစဥးခငးစ ဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြက ဖတခငးပါ။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ သ႔မဟတ ရငးျပပါ။ အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားျဖငပမားႏင ေမးခြနးသးခက ေဆြးေႏြးခငးပါ။

၂။ ၅ မနစၾကာ ေဆြးေႏြးျပးေနာက ပအသးသးက ၎တ႔မညသ႔နားလညေၾကာငး ဆႏၵရေသာေကာငးသား မားက အကဥးခပရငးျပခငးပါ။ လအပပါက ဝငေရာကရငးျပေပးပါ။

၃။ အထကပါ အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားအတငးေဆြးေႏြးရန ေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးခငးပါ။ အခန အကန႔အသတျဖစပါက ေမးခြနး ၁ ခ သ႔မဟတ ၂ ခကသာ ေဆြးေႏြးခငးပါ။ အျခားနညးလမးတစခမာ ေကာငးသားမားက အပစဖြ႕ေစ၍အဖြ႔အလက ေမးခြနးမားခြေပးကာေဆြးေႏြးခငးပါ သ႔မဟတ အတနးတစခ လးအေနျဖင ေဆြးေႏြးခငးပါ။

၄။ ဆႏၵရေသာေကာငးသားမားအား ၎တ႔၏ ေဆြးေႏြးမႈမားက ျပနလညေဝမခငးပါ။

ပ(က) ကမာၻေပၚရ အေစာပငးဒမကေရစႏငငအမားစတြင အမးသမးမားမေပးခြင မရခၾကေပ။ ဤအေျခအေန မားသည အမးသမးမားမေပးပငခြငႏငပတသက၍ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆြးေႏြးျငငးခမႈျဖစလာသည ၁၉ ရာစတငေအာင ရေနခသည။ ျမနမာႏငငသည အမးသမးမားမေပးခြငက အသအမတျပေသာအာရ၏ ပထမဥးဆးႏငငမားထမ တစႏငငျဖစသည (၁၉၃၅)။ ျမနမာႏငငအပါအဝင ကမာၻအႏ႔မ အမးသမးမားသည ႏငငေရးႏင အမားျပညသအတြက ဆးျဖတခကချခငးလပငနးမားတြင တကၾကြစြာပါဝငရနႏင အခြငအေရး တနးတရရရန အတားအဆးမားႏင ရငဆငေနရဆျဖစသည။

ပ(ခ) ဒမကေရစတြင အရညအခငးမေသာမဆႏၵရငတငး ေရြးေကာကပြတြင ပါဝငခြငရသည။ ၎တ႔တြင တည ေသာအခြငအလမးမားရေစရန ေဆာငရြကရမညမာအစးရ၏ တာဝနျဖစသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကရာတြင ေဝးလေခါငဖားေသာေဒသမားမ ျပညသမားအားမရသ႔ လာေရာကႏငေစရန ပပးေပးမႈမား၊ မသနစြမး

၁ဝ မနစ

၁၅ မနစ

69

ျပညသမားအတြက မေပးႏငရန အကအညမားပပးေဆာငရြကေပးျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။

ပ(ဂ) ျမနမာႏငငအပါအဝင ႏငငအမားစသည အကဥးကခေနရသမားအားမေပးရန တားျမစထားၾကသည။ ၎ တ႔၏ လြတလပမႈဆး႐ႈျခငးတ႔အျပင ျပစမႈကးလြနထားသမားသည ၎တ႔၏ ပးေပါငးပါဝငခြင အခြငအေရး လညးဆး႐ႈးၾကသည။ သ႔ေသာလညး အကဥးေထာငမားသည ျပနလညထေထာငေရးျပလပေပးေသာ ေနရာမားျဖစၿပး အကဥးသားမားသည ၎တ႔၏ ရပရြာလထ သာယာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက တကၾကြစြာ ျပန လညပါဝငၾကရန တကတြနးေပးသငသညဟ ယဆခကမားလညးရသည။ ဤသ႔တကတြနးေပးရန နညးလမး တစခမာမေပးရန တကတြနးျခငးလညးပါဝငသည။

ပ(ဃ) ပ(ခ) သ႔ျပနၾကညပါ။

ေဆြးေႏြးျခငး - ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

ဒမကေရစသည လတငးတနးတညမမႈရမသာအလပျဖစႏငပါသလား။

• အေျဖအမးမး ျဖစႏငသည။

မညသ႔ေသာအေျခအေနတြင တစစတစေယာက၏ မေပးပငခြငကကန႔သတရန သငေလာသညဟသငထငပါသလ။

• မေပးပငခြငအတြက အကန႔အသတမားရသညဟ အမားကဘလကခထားမႈမားရသည။ ဥပမာ - အသက ၁၈ ႏစေအာက၊ အကဥးေထာငတြင ပစဒဏကခေနရသမား၊ စတကနးမာေရးခစားေနရသမား။ တစ ကမာၻလးအတငးအတာ မေပးခြငသည အသက ၁၈ ႏစျပညျပး အရြယေရာကသတငး မေပးခြငရသငသညဟ လကခၾကျခငး ျဖစသည။

လအပစတစစကမေပးပငခြငကန႔သတလင ဘာေတြျဖစလာႏငပါသလ။

• လအပစတစခကမေပးပငခြင ျငငးဆနခရပါက ၎တ႔သည အခြငအာဏာဘာမမရသလ ခစားရႏငသလ ၎တ႔ကသကေရာကမႈရေသာ ဆးျဖတခကမားတြင ပါဝငခြငမရၾက၍ ေဒါသထြကေစႏငသည။ အကး ဆကအေနျဖင စညးလးညညြတမႈက အားနညးေစႏငသလ ပဋပကၡမားလညး ျဖစလာႏငသည။

• ဥပမာ - ၁၉၁၂ ခႏစမ ၁၉၁၄ ခနစအထ ယႏကတကကငးဒနးတြင အမးသမးမားသည မေပးခြငရေရး အတြက စညးရးလႈ႔ေဆာမႈမား ေဆာငရြကခၾကသည။ ေဆာငရြကမႈအမားစမာ ျငမးခမးစြာေဆာငရြကခ ၾကေသာလညး အၾကမးဖကမႈအခ႕လညးရခသည။ အၾကမးဖကမႈ အျဖစခဆးတစခမာ ၁၉၁၂ ခနစ အငယာလနႏငင ဒပဗလငၿမ႕တြင ျဖစပြားခသည။ တကၾကြလႈပရားသ အမးသမးသးဥးသည ဝနၾကးခပ လာေရာကၾကညရႈေသာ ပြတစခတြင ဇာတစငကမးရႈ႕ရန ႀကးပမးခၾကသည။8

• ဥပမာ - ၂ဝ၁၄ ခနစတြင ျမနမာႏငငအႏ႔ ေကာငးသားမားသည ေကာငးသားသမဂၢမားဖြ႔စညးမႈက အဟန႔ အတားျဖစေစေသာ၊ ပညာေရးလြတလပမႈကအတားအဆးျဖစေသာ၊ လနညးစတငးရငးသားဘာသာစကားသငၾကားႏငျခငးတ႔ကခြငမျပေသာ အမးသားပညာေရးဥပေဒက လမးေပၚထြကကန႔ကြက ဆႏၵျပခၾကသည။ ဆႏၵျပသမားႏင ရတပဖြ႔မားထပတကေတြ႔မႈတြင လဥးေရ ၁ဝဝ ေကာခန႔ ဖမးဆးထနးသမးျခငးခခရျပး၊ အေတာမားမားလညး ဒဏရာရရခၾကသည။9

(၁) အထကပါစာသားမားကဖတၿပးေနာက သငမညသ႔ခစားရပါသလ။

(၂) စာေရးသမ မညသညခစားမႈမး (သ႔မဟတ) သတငးစကားကေပးရန ႀကးစားေနသညဟ သင ထငပါသလ။

(၃) ဤစာသားမားသည ဒမကေရစႏင မညသ႔ဆကစပေနသညဟ သငထငပါသလ။

သစသး၏ အကးျပမႈသညအဖးတနပါ၏။ပနးပြင၏ အကးျပမႈသညေမႊးပ႕ပါ၏။သ႔ရာတြင ငါ၏အကးျပမႈကားႏမခ႐ကးေသာ အရပကေပးသည သစရြက၏အကးျပမႈျဖစေစသတညး။

ဂးတမန႔ခညတႀကး

ဤစာသားမားသည ဆရာမဂး (သ႔မဟတ) ေဒါကတာတငတငဝငး၏ တမန႔ခညတႀကးဝတမ ယထားျခငးျဖစပါသည။ ဆရာမဂးသည ဆယစႏစ သးစနးပါးတငေအာင ေရာငးအားအေကာငးဆးစာေရးဆရာမတစဥး ျဖစပါသည။ ဆရာမသည ၿငမးခမးေရး၊ လ႔အခြငအေရးနင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေစာငေရာကေရးဆငရာ ဝတမားနင ေဆာငးပါးမားလညး ေရးသားသည။

ဆရာမဂးသည အျမတမး စာေရးဆရာမတစဥး ျဖစခငခသည။ သ႔ေသာ မဘမား၏ တကတြနးမႈ ေၾကာင ေဆးတကသလတကခသည။ သ႔ေသာလညး စာေရးဆရာမျဖစခငေသာ သမ၏အပမကက ဘယေတာမ မေမခပါ။ ေဆးေကာငးသဘဝတြင သမသည ဝတတတစပဒေရး၍ မဂၢဇငးတစေစာငသ႔ ပ႔ခသည။ ထဝတသည ေရြးခယခခ႐မမက ပထမဆပါရခသည။ ထအခနမစ၍ ဆရာမသည သမ၏ ကေလာငနာမညက ‘ဂး’ ဟေပးခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎သည ေခၚရလြယကၿပး ကား၊ မ ခြမထားေသာ အမညမဟတေသာေၾကာင ေရြးခယချခငးျဖစသည။

ဘြ႔ရျပးေနာက ဆရာမဂးသည မဘမားစတခမးသာေစရနႏင ပမနဝငေငြရရရန ေဆးခနးဖြငခ သည။ သမသည စာဆက၍ေရးသားချပးသမ၏ ဝတမားသည ေကာၾကားလာခသည။ သမ၏ ပထမဦးဆးဝတက ၁၉၈၇ ခနစတြငထတေဝချပး ေရာငးအားအေကာငးဆးျဖစခသည။ ထအခနတြင ဆရာမဂးသည ၂၉ နစသာရေသးသည။

ဆရာမဂးသည ယခအခါ ျမနမာႏငငတြင ေအာငျမငေကာၾကားေသာ စာေရးဆရာမားထမ တစဦးျဖစသည။ သမသည စာေရးျခငးအလပျဖင အသကေမြးဝမးေၾကာငးျပျခငး၊ မသားစကေစာင ေရာကျခငးအျပင မးဆကသစစာေရးဆရာမားကလညး ေရ႕ေဆာငလမးျပေပးသည။ ယခအခါ သမ၏ စာအမားစသည သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးက အာရစကသည။ အမးသမး ဇာတေကာငမားကဗဟျပ၍ အသဉာဏ၊ ခစျခငးေမတာ၊ ဂဏသကၡာ၊ ႐းသားမႈႏင အကငသလတ႔က ပေဖာျပသသည။ သမသည သမ၏ စာဖတပရသတက ရပရြာလထ၏ အဖြ႔ဝငတစေယာကအေနျဖင မမတာဝနကယရနႏင ကမ႓ာေျမႀကးေပၚတြင ေနထငသတစဦးအေနျဖင ကမ႓ာေျမအတြက တာဝနမ ယၾကရန ႏႈးေဆာတကတြနးေပးသည။

Source:

British Council, <https://www.britishcouncil.org.mm/life-stories/interviews/ju> accessed 17 June 2019.

73

အခြငအေရးဆသညမာ စညးမဥးစညးကမးမားႏင အလားသ႑နတပါသည။ ၎တ႔မာ ျပညသမားက -

• တစစတစခ ျပလပပငခြင/ရရပငခြငက ခြငျပေပးျခငး။ (သ႔)• တစစတစခ သ႔မဟတ တစစတစေယာကမ အကာအကြယေပးျခငး။ (သ႔)• တစစတစခက ျပလပရန/ရရရန အခြငအေရးေပးထားျခငး။

ဥပေဒပါ အခြငအေရးနင ကငဝတဆငရာအခြငအေရးဟ၍ ပစႏစမးရသညကနားလညရန အလြနအေရးၾကး ပါသည။ ဥပေဒပါ အခြငအေရးမားသည ဥပေဒမားျဖငအကာအကြယေပးသည။ ကငဝတဆငရာ အခြငအေရးမား သည အမန၊ အမားတ႔ႏင ပတသက၍ အေျခခအေတြးအေခၚေပၚမတညျပး လပသငသည (သ႔) မလပသငသညက ဆးျဖတေသာ စညးမဥးမားျဖစသည။

လ႔အခြငအေရးဆသညမာ ကငဝတဆငရာအခြငအေရးမားျဖစျပး လသားတငးေမြးရာပါ အခြငအေရးလညး ျဖစသည။ ကမာၻေပၚတြင လြတလပျခငး၊ တရားမတျခငးႏင ျငမးခမးျခငးတ႔အတြက လ႔အခြငအေရးသည အေျခခက သညဟ လအမားအျပားမ ယၾကညၾကသည။10 လ႔အခြငအေရးသည ဒမကေရစႏင နးကပစြာဆကစပလကရသည။ လ႔အခြငအေရးသည လသားမားကအျပညအဝပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကႏငၾကေစရန လအပေသာကနထတလပမႈ၊ ဝနေဆာငမႈႏင အခြငအေရးမားကလညးလကလမးမေအာင ျဖညဆညးေပးသည။ ထ႔ျပင ၎သည စးရမထတလန႔မႈ

74

မရဘ ပးေပါငးပါဝငႏငရန လျခမႈႏင ယၾကညခကတ႔ကလညး ျဖညစြမးေပးသည။ ၂ဝ၁၄ ခနစ ျမနမာႏငငလ႔အခြငအေရးေကာမရင၏ ဥပေဒတြင ျမနမာႏငငသည ‘လ႔အခြငအေရးကေလးစား၊ တနဖးထားေသာ လ႔အဖြ႔အစညးတစရပ’ ကေဖာေဆာငမညဟ ေဖာျပထားသည။

ဝတရားဆသညမာ ကငဝတဆငရာ တာဝနသစတျဖစသည။ ၎သည ေနရာေဒသကလက၍ လ႔အဖြ႔အစညး၏ တနဖးမား သ႔မဟတ ယၾကညမႈမားအေပၚမတညျပး ကြျပားတတၾကသည။ တခ႕ကလညး ႏငငသားမားသည ၎တ႔၏ လထအသကအဝနးအတြက တကၾကြစြာပါဝငေဆာငရြကရန ဝတရားရၾကသညဟယဆၾကသည။ ရပရြာ အသကအဝနး၏ အရညအေသြးသည ၎အသကအဝနးတြင ေနထငသအားလးအေပၚတြင သကေရာကမႈရသည။ ႏငငသားမားသည မမေနထငရာအသကအဝနးမ အကးခစားလလင ၎အသကအဝနးက ဖြ႔ျဖးရန ကညဖ႔လအပ သည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငသားမားသည မမတ႔၏ပညာႏင ကြမးကငမႈမားကပမသနမာျပး မတမႈရေသာအသကအဝနး တစခတညေဆာကရာတြင ပပးကညေဆာငရြကေပးရန ကငဝတဆငရာဝတရားရသည။ ထဝတရားမားက မထမးေဆာငလင အျပစေပးရန ဥပေဒမးပမနအားျဖင မရၾကပါ။ သ႔ေသာ ႏငငသားမား၏ ကယပငတနဖးမားသညပင မမတ႔ကယတင စတဓါတျမငတငအားေပးရန လေလာကပါသည။

တာဝနဆသညမာလညး မမလပကငေဆာငရြကရမည (သ႔) ကတကဝတျပထားသညကစၥရပ တစချဖစသည။ သ႔ေသာ တာဝနသည ပမနအားျဖင ဥပေဒျဖင ျပဌာနးထားတတသည။ အကယ၍ သငသည မမလပေဆာငရမည တာဝနတစခက ေဆာငရြကရနပကကြကပါက အျပစေပးခရလမမညျဖစသည။ ဥပမာေကာငးသား တစေယာက အေနျဖင သငသည ေကာငးသ႔အခနမေရာကရန တာဝနရသည။ အကယ၍ သငေနာကကခပါက ျပနာတက လမမညျဖစသည။ ဤအတငးပင ႏငငသားမားသည ၎တ႔ႏငင၏ ဥပေဒမားကလကနာရနတာဝနရသည။ အကယ၍ မလကနာပါက ၎တ႔သည ဒဏေငြေဆာငျခငး သ႔မဟတ ေထာငဒဏကျခငးတ႔က ခရလမမညျဖစ သည။ ဥပေဒျပစဒဏမားသည ႏငငသားမားက ၎တ႔၏တာဝနကေဆာငရြကရန လႈ႔ေဆာေပးသည။

တာဝနႏင ဝတရားသည အလြန ဆငတေလရၾကသည။ ဥပမာတခ႕ႏငငမားတြင ႏငငသားမားသည စစမႈထမး ေဆာငရန ဥပေဒအရတာဝနရသည။ ဤသ႔ေသာ ႏငငမားမ တခ႕နငငသားမားသည ၎တ႔တငးျပညကကာကြယရန ကငဝတဆငရာတာဝနရသဟ ယၾကညၾကသည။ ထ႔ေၾကာင စစမႈထမးေဆာငျခငးကတာဝနႏင ဝတရား ႏစခစလး အျဖစ ယဆၾကသည။ ဤသ႔ေသာဥပမာမားသည တခ႕လပငနးကစၥမားကတခ႕ႏငငသားမားအတြက တာဝနႏင ဝတရား ႏစခစလးျဖစေနနငသညက ျပသျခငးျဖစသည။

ေလကငခနး - ေအာကပါလပငနးေဆာငရြကမႈမားသည အခြငအေရး၊ တာဝန (သ႔) ဝတရားျဖစၾကသလားဆသညကဆးျဖတပါ။

စဥ လပငနးေဆာငရြကမႈ အခြငအေရး ဝတရား တာဝန

၁။ မမတ႔၏အျမငမားက မေဝျခငး

၂။ သင၏ အမစာကအခနမ ျပလပျခငး

၃။ သင၏ မတာခေဆာငျခငး

၄။ ေပးကမးစြန႔ၾကျခငး/ခ႕တသမားကေထာကပေပးျခငး

75

၅။ ေရြးေကာကပြတြင မေပးျခငး

၆။ မမေဒသရပနးျခမားႏင ျမစေခာငးမားကသန႔ရငးေအာင ေဆာငရြကျခငး

၇။ ယာဥေမာငးေနစဥ မးနတြငရပျခငး

၈။ စာသငခနးသ႔ အခနမေရာကျခငး

၉။ မသားစဝင သကၾကးရြယအမားက ေစာငေရာကျခငး

ေဆြးေႏြးျခငး - ေကာငးတကျခငးႏင ပညာသငယျခငးသည အခြငအေရး၊ တာဝန (သ႔မဟတ) ဝတရားထမ မညသညအရာ ျဖစပါသနညး။

ဝတရား - မနကနေသာလပရပျဖစသညအတြက ကြႏပတ႔ေဆာငရြကသငသညအရာ။

ဥပေဒပါအခြငအေရး - ဥပေဒျဖင ကာကြယေပးထားေသာ အခြငအေရးမား။

ကငဝတဆငရာအခြငအေရး - အမန၊ အမား အေျခခအေတြးအေခၚ အယအဆေပၚမတည၍ လပသင မလပသင ဆးျဖတေသာစညးမဥးမား။

လ႔အခြငအေရး - လသားအားလးရရသငေသာအေျခခအခြငအေရးႏင လြတလပခြငမား။

တာဝန - ကြနပတ႔ မျဖစမေနေဆာငရြကရမည အရာမား။ သ႔မဟတပါက အျပစေပးျခငးက ခရလမမညျဖစ သည။

အခြငအေရး - ကြႏပတ႔ ရရပငဆငထားေသာအခြငအေရး။

သငခနးစာ ၈ - ေဝါဟာရ

76

၂ဝ မနစ

၁။ ‘တာဝန’ ႏင ‘အခြငအေရး’ ဆသညစကားလးမားက သငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။ ၂။ အတနးလကအေနျဖင ေကာငးသားမားက ဒမကေရစတြင ျပညသမား၌ရရမည အခြငအေရးမားကစာရငး

ျပခငးပါ။ ၃။ ေကာငးသားမား၏ အေတြးအေခၚမားက သငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။ ၄။ အတနးလကအေနျဖင ေကာငးသားမားက ဒမကေရစတြင ျပညသမား၌ရရမည တာဝနမားကစာရငး

ျပခငးပါ။ ၅။ ေကာငးသားမား၏ အေတြးအေခၚမားက သငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။၆။ ‘ဝတရား’ ဆသည စကားလးကလညး သငပနးေပၚတြင ထပထညပါ။ ၇။ အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားခြ၍ ၎စကားလးသးခအၾကား ကြာျခားခကမားကအဓပၸါယဖြင ေဆြးေႏြး

ခငးပါ။ ၈။ မမသေဘာအေလာက တငျပလေသာသမားက မေဝခငးပါ။ ေကာငးသားမား၏ အေတြးအေခၚက သငပနး

တြင ခေရးပါ။

ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

အခြငအေရးမား

• မေပးပငခြင• ေရြးေကာကပြတြင ဝငေရာကယဥျပငခြင• အဖြ႔အစညးမားတညေထာငခြင၊ ဝငေရာကပါဝငခြင• လြတလပစြာ ဆႏၵေဖာထတခြင

တာဝနမား

• မေပးျခငး• ဥပေဒကလကနာျခငး• အျခားသမားကေလးစားျခငး• အစးရ၏ ေဆာငရြကခက၊ ဆးျဖတခကကသရေအာငျပလပျခငး

77

အခြငအေရး၊ တာဝနႏင ဝတရားတ႔အၾကား ကြာျခားခကမားမာ အဘယနညး။

• အခြငအေရးသည ကြႏပတ႔ ရပငခြငရသည အရာမားျဖစသည။ • တာဝနသည ကြႏပတ႔ မျဖစမေနေဆာငရြကရမည အရာမားျဖစသည။ သ႔မဟတ ကြႏပတ႔အျပစေပးခရ

လမမညျဖစသည။ • ဝတရားသည မနကနေသာအရာျဖစ၍ ကြႏပတ႔ ေဆာငရြကသငသညအရာမားျဖစသည။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအျဖစ ေကာငးသားမားက တစဥးခငးစ ဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

၂။ အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားက လပေဆာငခကဇယားအားဖတခငး၍ မညသညကအခြငအေရး၊ တာဝန (သ႔) ဝတရားျဖစသညကဆးျဖတခငးပါ။

၃။ မမသေဘာဆႏၵအေလာက ေျပာဆလသမားက ၎တ႔၏ေရြးခယမႈႏင ပတသက၍ရငးျပခငးပါ။ လအပ ပါက ဝငေရာကရငးလငးေပးပါ။ ေကာငးသား/သမားသည အျမငအမးအမးရေနၾကႏငသညကသတျပပါ။ အေရးႀကးသညမာ အခြငအေရးမားသည တရားဝငရပငခြငရသညအရာမားျဖစသညက ၎တ႔ သတျပမ ေစရနျဖစသည။ တာဝနမားသည ဥပေဒျဖင တငးကပေလရၾကျပး ဝတရားမားသည ကငဝတအရတာဝနရေသာအရာမားျဖစသည။ ဇယားတြငပါေသာ လပေဆာငခကမားသည ေခါငးစဥတစခထကပ၍လညး အကးဝငေနႏငသည။

၄။ ေနာကဆးေဆြးေႏြးရန ေမးခြနးမားကေမးပါ။ ေကာငးသားမားအား ၎တ႔ အျမငမားက မေဝခငးပါ။

ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

၁။ မမတ႔၏အျမငမားက မေဝျခငး

• တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - ႏငငသားမားအေနျဖင ကယေနထငသည အသကအဝနးက မမေနထငလသည ပစျဖစေစရန တညေဆာကေရးတြင ကညပပးရန တာဝန/ဝတရားရသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကရန မမတ႔၏ အျမငမား၊ သေဘာထားမား၊ အေတြးအေခၚမားကေဖာထတႏငရန လအပသည။

၂။ သင၏ အမစာကအခနမ ျပလပျခငး

• တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - အကယ၍ ကြနေတာ/ကြနမအမစာမလပလင ကြနေတာ/ကြနမ ျပနာတက လမမညျဖစသည။ ပညာတတတစေယာကျဖစလလင၊ ပညာသငယလခငလင အမစာလပရနတာဝနမာ ကြနေတာ/ကြနမ၏ တာဝနျဖစသည။

၃။ သင၏ မတာခေဆာငျခငး

• တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - အကယ၍ ကြနေတာ/ကြနမတ႔၏ မတာခကမေဆာငလင မးအျဖတခရမညျဖစ သည။ ကြနေတာ/ကြနမတြင ဥပေဒကလကနာရန တာဝနရသည။

၂၅ မနစ

78

၄။ ေပးကမးစြန႔ၾကျခငး/ခ႕တသမားကေထာကပေပးျခငး

• ဝတရား - ေပးကမးစြန႔ၾကမႈမျပလပလင ကြနေတာ/မ အျပစေပးခရမညမဟတပါ။ သ႔ေသာ အကယ၍ ကြနေတာ/မသည တစဥးႏင တစဥးကညရငးပငးၾကသည အသကအဝနးတြင ေနထငလလင လအပေန ေသာသမားကကညရန ကြနေတာ/မ တြင တာဝနရသည။

၅။ ေရြးေကာကပြတြင မေပးျခငး

• အခြငအေရး၊ တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - ဒမကေရစတြင ျပညသမားသည သတမတထားေသာအခက အလကမားႏင ညညြတလင ၎တ႔၏ ကယစားလယမားက ေရြးခယပငခြငရသည။ တခ႕ႏငငမားတြင မေပးျခငးသည မျဖစမေနေဆာငရြကရသည တာဝနျဖစသည။ မေပးျခငးသည ဝတရားအျဖစလညးမတယ ႏငသည။ မမေပးပါကေခါငးေဆာငဆးမား ေရြးခယခရေစရန ခြငျပလကသကသ႔ျဖစႏငသည။

၆။ မမေဒသရပနးျခမားႏင ျမစေခာငးမားကသန႔ရငးေအာင ေဆာငရြကျခငး

• တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - တခ႕ႏငငမားတြင ညစညမးမႈမား (ကမၸဏမားေၾကာငျဖစေစ (သ႔) တစဥး တစေယာကခငးေၾကာငျဖစေစ) သည ျပစမႈေျမာကသလအေရးယျခငးလညး ခရသည။ အကယ၍ ကြႏပ တ႔သည သန႔ရငးေသာပတဝနးကငတြငေနထငလပါက ပတဝနးကငကကာကြယရနႏင ေလးစားတနဖး ထားရန တာဝနရပါသည။

၇။ ယာဥေမာငးေနစဥ မးနတြင ရပျခငး

• တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - ယာဥေမာငးမားသည ဥပေဒကခးေဖာကျခငးအတြက အျပစေပးခရမည။ ကြႏပတ႔သည အျခားသမားအတြက လျခမႈရေစရန ေသခာေစဖ႔ ဝတရားရသည။

၈။ စာသငခနးသ႔ အခနမေရာကျခငး

• တာဝန သ႔မဟတ ဝတရား - ကြနေတာ/မ စာသငခနးသ႔ အခနမမေရာကလင ျပနာတကမညျဖစသည။ ထ႔ျပင အျခားေကာငးသားမား၏ အခနကမျဖနးရန အတနးထသ႔အခနမေရာကရန ဝတရားရသည။

၉။ မသားစဝင သကၾကးရြယအမားကေစာငေရာကျခငး

• ဝတရား - မသားစဝင သကႀကးရြယအမားကေစာငေရာကရန ဥပေဒအရလအပခက မဟတပါ။ သ႔ေသာ မနကနေသာလပရပျဖစေသာေၾကာင ကြႏပတ႔ေဆာငရြကၾကပါသည။ ထ႔အတပင ကြႏပတ႔ အမငးခနတြင ကြႏပတ႔၏ သားသမးမားက ျပနလညေစာငေရာကေပးျခငးကအလရၾကသည။

ေဆြးေႏြးျခငး - ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

ေကာငးတကျခငးႏင ပညာသငယျခငးသည အခြငအေရး၊ တာဝန (သ႔မဟတ) ဝတရားထမ မညသညအရာ ျဖစပါသနညး။

• အခြငအေရး၊ တာဝန၊ ဝတရား - ျမနမာႏငငတြငရေသာ ျပညသအားလးသည ပညာသငၾကားရန အခြငအေရး ရသည။ ကေလးမားကေကာငးသ႔လႊတရန မဘမားတြင တာဝနရသည။ ကြႏပတ႔ေနထငရာ အသကအဝနး အတြက ေကာငးကးျပႏငရန စာၾကးစားသငယၾကဖ႔ ကြႏပတ႔တြင ဝတရားရပါသည။

(၁) ဤပသည မညသညအေၾကာငးအရာျဖစသနညး။

(၂) ဤပသည မညသညေနရာတြင ႐ကချခငးျဖစသနညး။

(၃) ဤပကၾကညျပး သငမညသ႔ခစားရပါသလ။

Photo: Doh Eain, 2019

BEFORE AFTER

ဒ႔အမသည ရနကနတြင အေျခစကေသာ လမႈစြန႔ဦးတထြင အဖြ႔တစချဖစသည။ ဒ႔အမသည ၿမ႕၏ ယဥေကးမႈအေမြအႏစက ထနးသမးေစာငေရာကရနနင အမားျပညသႏငဆငေသာ ေနရာမားဖနတးရန ၿမ႕ေနလထႏင အတတကြပးေပါငးလပေဆာငၾကသည။

ရနကနတြင ကလမတာမားစြာရညေသာေနာကေဘးလမးၾကားမားရသည။ သ႔ေသာ ယခတြငေတာ အမႈကမားပစျခငးႏင ပးမႊားတရစၧနမား ကငလညရာေနရာျဖစေန၏။ ဒ႔အမသည ရပရြာလထမ ေစတနာ ဝနထမးမားနင ပးေပါငး၍ အမႈကမားကဖယရားျပး အမားျပညသအပနးေျဖစရာ ေနရာအျဖစေျပာငးလ ပစရန ၾကးပမးၾကသည။ အမးမးေသာ စမကနးမားတြင ထငစရာခမား၊ ကနးမာေရးေလကငခနး ျပလပရန ပစၥညးမား၊ ပနးျခမား၊ ကေလးကစားစရာမားနင လမးေပၚအနပညာမား စြန႔ပစပစၥညးမားက ျပနလညအသးခနငေသာ နညးပညာမားအသးျပ၍ ဖနတးၾကသည။ လထအတြက သန႔ရငးေသာ အမားျပညသဆငရာေနရာမားက ဖနတးျခငးအျပင ဒ႔အမသည ေဒသႏရအစးရကယစားလယမား၊ ရနကနၿမ႕ေတာ စညပငသာယာေရးေကာမတႏင ရနကနၿမ႕ေန ျပညသမားႏငပးေပါငး၍ မမတ႔၏ ပတဝနးကငဖြ႕ျဖးေရးအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကနငေရးကလညး ပပးေဆာငရြကလကရသည။

Source:

DohEain, <http://www.doheain.com/alley-gardens/> accessed 17 June 2019.

Photo: Doh Eain, 2019

81

၁။ ‘ႏငငသားျဖစမႈ’ ဆသည စကားလးသည သငအတြက မညသ႔အဓပၸါယရပါသနညး။ ၂။ ေအာကပါပမားက ၾကညပါ။ မညသညပသည သငအတြက ‘ႏငငသားျဖစမႈ’ ဆသညအယအဆအတြက

ကယစားအျပႏငဆးပ ျဖစပါသနညး။ ၃။ သင၏ တြဘကအားသငရ႕ ေရြးခယမႈကရငးျပပါ။

က ဂ

ဃ

စ

ခ

င

82

ႏငငသားျဖစမႈက နညးလမးအမးမးျဖင အဓပၸါယဖြငဆႏငပါသည။ ဥပေဒအသးအႏႈနးအရ ႏငငသားျဖစမႈ သည တစဥးတစေယာကခငးႏင ၎တ႔၏ႏငငအၾကားဥပေဒအရ ဆကစပပတသကေနမႈျဖစသည။ ဥပမာ ကြႏပတ႔ သည လတစဥးက ျမနမာႏငငသား သ႔မဟတ ထငးနငငသားျဖစသညဟ ေျပာဆႏငသည။ ႏငငသားမားသည ႏငငကးလကမတ၊ ေမြးစာရငးႏင ႏငငသားျဖစေၾကာငး သကေသျပႏငသည အျခားေသာဥပေဒအေထာကအထားမား ရၾကသည။ ႏငငသားမားသည ၎တ႔ႏငငတြင အခြငအေရးမားရၾကသည။ တစဖကတြငလညး ၎တ႔တြင ဥပေဒက လကနာျခငး၊ အခြနေပးေဆာငျခငး၊ အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင စစမႈထမးျခငးအစရေသာတာဝနမားရၾကသည။

ႏငငသားျဖစမႈက လမႈေဗဒစကားရပမားျဖငလညး အဓပၸါယဖြငဆႏငသည။ ႏငငသားျဖစမႈသည ဥပေဒအရ ဆကႏြယေန႐မမကဘ ျပညသမားႏင ၎တ႔ေနထငရာအသကအဝနးအၾကား လမႈေရးအရဆကႏြယေနမႈလညး ျဖစသည။ ႏငငသားဆသညမာ အသကအဝနး (သ႔) ရပရြာလထတြင အဓပၸါယရစြာပးေပါငးပါဝင၊ အကးျပေသာ ျပညသမားလညး ျဖစၾကသည။ တစဖကတြငလညး ၎တ႔၏ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမႈအတြက ေလးစားမႈ၊ အဆင အတနး၊ လႊမးမးႏငမႈ ႏင ကာကြယမႈတ႔ ျပနလညရရၾကသည။

ႏငငသားအခြငအေရးႏင လ႔အခြငအေရးအၾကားကြာျခားခကမာ အဘယနညး။

အ႐းရငးဆးပစမာ လ႔အခြငအေရးႏင ႏငငသားအခြငအေရးအၾကား ကြာျခားခကမာသငဘာေၾကာင ၎အခြင အေရးတ႔က ရရသလပငျဖစသည။ ႏငငသားအခြငအေရးသည ဥပေဒအရအခြငအေရးျဖစျပး သင၏ ဥပေဒအရ ႏငငတစႏငငႏင ဆကႏြယေနမႈမတဆင ႏငငသားျဖစျခငးေၾကာင ရရသညအခြငအေရးျဖစသည။ လ႔အခြငအေရး သည ကငဝတပငးဆငရာ အခြငအေရးမးျဖစျပးသငသည လသားတစေယာကျဖစေနျခငးေၾကာင ရရသည အခြင အေရးျဖစသည။

လ႔အခြငအေရးသည ေယဘယအားျဖင အေျခခအကဆးအခြငအေရးမားအျဖစ မတယၾကသည။ ၎တ႔တြင အသကရငသနခြင၊ ပညာသငၾကားခြင၊ ညႇဥးပနးႏပစကခရျခငးမ ကာကြယေပးမႈ၊ လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာခြငတ႔ ပါဝငၾကသည။ ဤအခြငအေရးမားသည ႏငငသားအခြငအေရးမားျဖငလညး ဆကစပေနတတၾကသည။ သ႔ေသာ ဤအခြငအေရးမားက လသားတ႔ အသကရငရပတညႏငရနႏင ၎တ႔၏အစြမးအစမား အျပညအဝရႏငရန လအပ ေသာအခြငအေရးမား ျဖစသညဟထငျမငယဆၾကသည။

ႏငငသားအခြငအေရးသည တစနညးအားျဖင သငသညဥပေဒအရ ႏငငတစခ၏ အဖြ႔ဝငတစေယာကျဖစေနျခငး ေၾကာင ရရေသာအခြငအေရးမားျဖစသည။ ႏငငသားအခြငအေရးသည ႏငငတစနငငႏင တစႏငငကြာျခားမႈရႏင သည။ သ႔ေသာလညး လ႔အခြငအေရးသည လသားအားလးအတြက ကမာၻလးဆငရာျဖစသညဟ ယဆၾကသည။ မညသညႏငငမ လသားတစေယာက၏ လ႔အခြငအေရးက ျငငးဆနပငခြငမရပါ။ သ႔ေသာ ႏငငအလက ႏငငသား အခြငအေရးအမးမးက အာမချခငးသ႔မဟတ ျငငးဆနျခငးရၾကသည။ တစနညးအားျဖင ျမနမာႏငငျပငပ ႏငငရပျခား သ႔ သငသြားေရာကလညပတပါက ၎နငငသည သင၏လ႔အခြငအေရးက ေလးစားရမညျဖစသည။ အလားတစြာ ျမနမာအစးရသညလညး ႏငငတြငးသ႔ လာေရာကလညပတသမား၏ လ႔အခြငအေရးက ေလးစားရမညျဖစသလ နယစပမားရ ႏငငသားမဟတသမား၏ လ႔အခြငအေရးမားကလညးေလးစားရမညျဖစသည။

83

ေအာကပါ ျဖစရပသးခသည ႏငငသားမားႏင ႏငငသားမဟတသမားအား ၎တ႔၏အခြငအေရးမားကရရေစ ရန ကညေထာကပေပးရနအလ႔ငာ ေဆာင႐ြကခေသာအစအစဥမားျဖစသည။ နမနာမားကဖတ၍ မမ၏တြဖကႏင ေမးခြနးမားက ေဆြးေႏြးပါ။

နမနာျဖစရပ (၁)

ၾသစေၾတးလႏငငတြင အဆငျမငပညာေရးက လကလမးမရနေထာကပေပးျခငး11

Fee-Help သည ၾသစေၾတးလႏငငတြင တကသလဝငခြင ရေသာ ေကာငးသားမားက ေငြေၾကးအေထာကအပေပးေသာ အစအစဥျဖစသည။ ေကာငးသားမားသည ေကာငးစရတလ ေလာကစြာေပးႏငရန ေခးေငြေလာကထားႏငၾကသည။ ၎တ႔ သည လစာေကာငးေကာငးျဖင အလပမရေသးသညတင ေခးေငြ က ျပနဆပရနမလေပ။ သတမတလအပခကမားႏင ျပညစေသာ ၾသစေၾတးလ ႏငငသားမားသာလင Fee-Help အစအစဥက ေလာကထားႏငသည။ ႏငငတကာ ေကာငးသားမားသည Fee-Help ကေလာကထားခြင မရသညအျပင ႏငငသား မားထက

ေကာငးစရတ ပမျမငမားစြာေပးသြငးၾကရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၾသစေၾတးလ ႏငငသားမားသည အခြန ေဆာငၾကရေသာေၾကာင ၎အခြနေငြမားက ႏငင၏ပညာေရးစနစတြင ျပနလညရငးႏးျမႇ ပႏျခငးျဖစသည။ ႏငငသား မဟတသမားမာ အခြနမေပးၾကရေပ။

ၾသစေၾတးလ အစးရသည ‘ၾသစေၾတးလ အေထာကအပ’ (Australia Awards) စေကာလာရစအစအစဥျဖင ျမနမာႏငငအပါအဝင အျခားေသာႏငငမားမ ထးခြၽနေသာေကာငးသားမားက ၾသစေၾတးလႏငငတြင အဆငျမင ပညာ ေရးလကလမးမရန ကညေထာကပေပးလကရသည။

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ Fee-Help ကမညသေတြ ေလာကထားႏငသနညး။၂။ နငငတကာေကာငးသားမားသည အဘယေၾကာင Fee-Help က ေလာကခြငမရၾကသနညး။၃။ Fee-Help သည မတမႈရပါသလား။ ႏငငသားမဟတသမားအေပၚတြင ခြျခားဆကဆမႈရပါသလား။၄။ ႏငငသားမား အဆငျမငပညာေရးကတကႏငရန ေငြေၾကးပပးေပးမႈသည အစးရအတြက အေတြးအေခၚ

ေကာငးျဖစပါသလား။ ဘာေၾကာငျဖစပါသနညး သ႔မဟတ ဘာေၾကာင မျဖစပါသနညး။

နမနာျဖစရပ (၂)

ထငးႏငငရ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား၏ အခြငအေရး12

ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမား အခြငအေရးကြနယက (MWRN) သည ျမနမာေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားႏင ထငး ႏငငတြင လာေရာကအလပလပကငေနေသာ ျမနမာအလပသမားမားအတြက ေဆာင႐ြကေနေသာ အကးအျမတ

84

အတြက မဟတသည အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစသည။ ကခငျပည နယမ ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမား ဦးေအာငေကာႏင လပေဖာကင ဖက ရစေယာကတ႔က ၂ဝဝ၉ ခႏစတြင စတငဖြ႕စညးခၿပး ေ႐ႊ႕ ေျပာငးအလပသမားမားအေပၚ မမနမကန ျပမျခငးႏင မတရား ျပမျခငးတ႔အတြက ကညေဆာင႐ြကေပးေသာအဖြ႕အစညးျဖစသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင MWRN သည ရနကနတြင ႐းခနးဖြငလစ ခသည။ ထ႔ေနာက ဝနထမးမားမ ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမား ျဖစ ႏငေခရသမားက ထငးႏငငတြင အကာအကြယေပးထားသည

အလပသမားဥပေဒမားႏင ၎တ႔ရရမညအခြငအေရးမားႏင ပါတသက၍ သငတနးေပးလကရသည။ MWRN သည ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားကထငးႏငငရ ျမနမာသ႐းအဆကအသြယမားႏင အျခားေသာအေရးပါသည အဆက အသြယ အခကအလကမားကလညးပပးေပးသည။ ေ႐ႊ႕ေျပာငး အလပသမားမားအၾကား အခြငအေရးမားကအသ ပညာ ျမႇငတငေပးျခငးျဖင MWRN သည လပငနးခြငမတရားျပမႈမားကကာကြယရန အကအညေပးသည။ "ပထမဆး ေျခလမးကေတာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမားေတြက လပငနးခြင ထမာသတ႔ ဘယလအခြငအေရးေတြရတယ ဆတာက သေအာင ေဆာင႐ြကေပးပါတယ။ အလပသမားေတြက ဘာဥပေဒေတြရတယ၊ မတရားမႈမားကသတ႔ဘယလ ျပနတကႏငတယဆတာကမသၾကဘး" ဟ ဦးေအာငေကာ ကေျပာသည။

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ MWRN ကယစားျပေသာသမားသည ထငးႏငင၏ ႏငငသားမားျဖစၾကပါသလား။၂။ MWRN ျပလပသည လပေဆာငခက နမနာမားမာအဘယနညး။ ၃။ ဥးေအာငေကာ၏ ေျပာစကားအရ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား၏ အခြငအေရးကကာကြယရနႏင လပငနး

ခြင မတရားမႈမားကေလာခရန မညသညအရာမား ျဖစေပၚရနလအပသနညး။၄။ ႏငငျခားသ႔ သြားေရာကအလပလပကငသည သတစေယာကေယာကက သငသပါသလား။ မညသ႔

ေသာအခကအခမားသတ႔ ရငဆငၾကရပါသလ။

နမနာ ျဖစရပ (၃)

ျမနမာႏငငရ နငငသားသကေသခကဒ (ID Card)13

ျမနမာႏငငတြင လဦးေရ (၁၁) သနးေကာခန႔သည ႏငငသား သကေသခကဒမား မရၾကေပ။ သကေသခကဒ မရသမားသည ေဝးလေခါငဖားေသာေဒသတြင ေနထငၾကသမား သ႔မဟတ ေလာက ထားရန မလြယကသည ပဋပကၡျဖစေနေသာေဒသမားတြင ေနထင သမားျဖစၾကသည။ တရားဝငႏငငသားကဒ မရၾကေသာအခါ အေျခခ ႏငငသား အခြငအေရးမားက မရရၾကေပ။ ၎တ႔သည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈရရရန၊ ဘဏစာရငးဖြငရန၊ ေကာငးတကရန၊ လြတ လပစြာခရးသြားရနႏင ေ႐ြးေကာကပြတြင မေပးရနအတြက အခြင အေရးမရၾကေပ။ ၂ဝ၁၂ ခႏစမစတင၍ Norwegian Refugee Council သည ျမနမာအစးရႏငအတ ေဝးလေခါငဖား၍ သြားလာေရး

85

ခကခေသာေဒသမားတြင ေနထငသမားက ႏငငသားသကေသခကဒရရရန ေဆာင႐ြက ေပးလကရသည။ အသက ၁၄ ႏစအ႐ြယ ေကာငးသမဇငႏငးျဖသည ၿမ႕ေပၚမ ၄၅ မနစခန႔ ေမာေတာျဖငသြားရေသာ ၿမတကြၽနးစတစချဖစ ေသာ မစမးပါးကြၽနးတြင ေနထငသည။ ၂ဝ၁၇ ခႏစတြင NRC ႏင ေဒသအာဏာပငမား၏ အကအညျဖင ႏငငသား သကေသခကဒက ရရခသည။ ‘သကေသခကဒရတအတြက သမးဘယသဆတာ ေျပာျပလ႔ရသြားၿပ’ ဟ သမက ေျပာဆသည။ ‘သမးကဆရာဝန တစေယာကျဖစခငတယ’ ဟလညးဆက၍ေျပာသည။ တကသလတကရန ႏငငသား သကေသခကဒလအပသညက သမေကာငးေကာငးသထားပရပါသည။ ‘ဒကဒရတအတြက သမးအရမးေပာပါတယ။ သမးအေမက ေပးထားမယ။ အေမက ဒကဒကသမးအတြကလၿခေအာင သမးထားေပးလမမယ’။

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ ျမနမာႏငငတြင ေနထငသမား ႏငငသားသကေသခကဒရရရန အခကအခေတြ႔ရျခငး၏ အေၾကာငးအရငးအခ႕မာအဘယနညး။

၂။ ႏငငသားသကေသခကဒရရရန ဘာေၾကာင အလြနအေရးႀကးပါသနညး။ ၃။ ဇငႏငးျဖအတြက သကေသခကဒရရရန မညသကညခပါသလ။ ၄။ ႏငငသားသကေသခကဒမရသည သတစေယာကေယာကက သငသပါသလား။ ၎တ႔မညသ႔ေသာအခက

အခမား ရငဆငၾကရပါသလ။

ႏငငသားျဖစမႈ - ဥပေဒအရ ႏငငတစႏငင၏ အဖြ႔ဝငတစေယာကျဖစျခငး၊ ထသ႔ျဖစျခငးေၾကာင အခြငအေရး မားရရျခငး။ အသကအဝနးအတြက ပပးကညေဆာငရြကေပးႏငျခငး။

ႏငငသားအခြငအေရး - ႏငငတစႏငင၏ ႏငငသားအျဖစဥပေဒအရ ျဖစတညေနေသာေၾကာငရရသည အခြင အေရး။

ေခးေငြ - ေခးငား၍ ယသးျပးေနာငမ ျပနေပးရေသာေငြပမာဏတစခ။

ေရႊ႕ေျပာငးလပသား - အျခားႏငငတစခ သ႔မဟတ ေဒသတစခသ႔ေျပာငးေရႊ႕၍ အလပအကငရာေဖြလပကငရေသာသ။

အခြန - ျပညသ႔ေရးရာ ဝနေဆာငမႈမားေဆာငရြကႏငရန အစးရသ႔ ေပးေဆာငရေသာေငြ။

သငခနးစာ ၉ - ေဝါဟာရ

86

၁။ ေကာငးသားမားသည ပမားကၾကည၍ ၎တ႔၏ ႏငငသားျဖစမႈအေပၚ နားလညမႈကအေကာငးဆး ကယစားျပႏငေသာပက ေရြးခယၾကမည။

၂။ အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားျဖင ၎တ႔၏ ေရြးခယမႈမားက ႏႈငးယဥေဆြးေႏြးၾကမညျဖစသည။ ၃။ မမသေဘာအေလာက ေဆြးေႏြးလသမားက ၎တ႔၏ ေရြးခယမႈႏင အျမငမားက မေဝခငးပါ။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားကတစဥးခငး ဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

၁။ ေကာငးသားမားက ႏငငသားအခြငအေရးႏင လ႔အခြငအေရးၾကား ကြာျခားခကကေမးပါ။ ၂။ ေကာငးသားမား၏ အယအဆကသငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။ ၃။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားက တစဥးခငး

ဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေကာငးသားမားကအတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားျဖင နမနာ ျဖစရပမားကဖတ၍ ေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးခငးပါ။

၂။ မမသေဘာအေလာက ေဆြးေႏြးလသမားက ၎တ႔၏ ေဆြးေႏြးခကမားက မေဝခငးပါ။ လအပပါက ဝင ေရာကရငးလငးေပးပါ။

၁ဝ မနစ

၅ မနစ

၁ဝ မနစ

မနစ ၂ဝ

87

မတခက ။ အကယ၍ အခနအကန႔အသတရပါက အတနးကအဖြ႕သးဖြ႕ခြပါ။ တစဖြ႕ကနမနာျဖစရပ တစခစ ခြေပး၍ ေဆြးေႏြးေစပါ။ တစဖြ႕ခငးစမ ကယစားလယတစေယာကစေ႐ြးခယ၍ ၎တ႔၏နမနာျဖစရပ က အကဥးခပတငျပခငးၿပး ေမးခြနးမားႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးခကကအတနးတစခလးက ရငးျပ ခငးပါ။

ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား

နမနာျဖစရပ ၁ - ၾသစေၾတးလ၏ အဆငျမငပညာေရးအားလကလမးမရန ေထာကပေပးျခငး။

Fee-Help ကမညသေတြေလာကထားႏငသနညး။

• ၾသစေၾတးလ ႏငငသားမား

နငငတကာေကာငးသားမားသည အဘယေၾကာင Fee-Help ကေလာကခြငမရၾကသနညး။

• သတ႔သည အခြနမေဆာငထားၾကေသာေၾကာငျဖစသည။

Fee-Help သညမတမႈရပါသလား။ ႏငငသားမဟတသမားအေပၚတြင ခြျခားဆကဆမႈရပါသလား။

• မဟတပါ - ႏငငသားႏင ႏငငသားမဟတသမားမာ မတညတအခြငအေရးမားရၾကပါသည။ ႏငငတကာ ေကာငးသားမားက ပ၍ေကာငးစရတေပးၾကရသညမာ မတမႈရပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သတ႔ သည အခြနမေဆာငထားၾကသမားျဖစသည။ ႏငငတကာေကာငးသားမားသည ပ၍ေပးၾကရသညမာမန ပါသည။ သ႔ေသာ လကရေပးေနရေသာ ကနကစရတထက ပမမားျပားေသာပမာဏေတာ မျဖစသငပါ။

ႏငငသားမား အဆငျမငပညာေရးကတကႏငရန ေငြေၾကးပပးေပးမႈသည အစးရအတြက အေတြးအေခၚေကာငးျဖစပါ သလား။ ဘာေၾကာငျဖစပါသနညး သ႔မဟတ ဘာေၾကာငမျဖစပါသနညး။

• ျဖစပါသည - အဆငျမင ပညာေရးတြင ရငးႏး ျမပႏျခငးသည ႏငငေတာကအကးျဖစထြနးေစမည လပငနး ခြငအတြငး စြမးေဆာငရညျမငတကလာေအာင ကညျခငးပငျဖစသည။ မျဖစပါဘး - အစးရမားသည အထကတနးေကာငးပညာေရးက ရငးႏးျမပႏသငပါသည။ သ႔ေသာ အဆငျမငပညာေရးကေတာ ေရြးခယ စရာအျဖစထားသငျပး ႏငငသားမားမမတ႔အစအစဥျဖင အကနအကခသငပါသည။

နမနာျဖစရပ ၂ - ထငးႏငငရေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားအခြငအေရး

MWRN ကယစားျပေသာသမားသညထငးႏငင၏ ႏငငသားမားျဖစၾကပါသလား။

• မဟတပါ။ သတ႔သည ျမနမာႏငငမ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား ျဖစၾကပါသည။

MWRN ျပလပသည လပေဆာငခက နမနာမားမာအဘယနညး။

• ၎တ႔သည ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားအတြက သတ႔၏ အခြငအေရးႏင အလပသမားဥပေဒမားက အသေပး၊ ရငးျပေသာလပေဆာငခကမား ေဆာငရြကၾကသည။

88

ဥးေအာငေကာ၏ ေျပာစကားအရေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား၏ အခြငအေရးကကာကြယရနႏင လပငနးခြင မတရားမႈမားကေလာခရန မညသညအရာမား ျဖစေပၚရနလအပသနညး။

• အလပသမားမားသည ၎တ႔၏ အခြငအေရးက သဖ႔လအပပါသည။

ႏငငျခားသ႔ သြားေရာကအလပလပကငသည သတစေယာကေယာကက သငသပါသလား။ မညသ႔ေသာအခကအခ မား သတ႔ရငဆငၾကရပါသလ။

• အမးမးေသာအေျဖမား ျဖစႏငပါသည။

နမနာ ျဖစရပ ၃ - ျမနမာႏငငရ ႏငငသားသကေသခကဒ

ျမနမာႏငငတြင ေနထငသမား ႏငငသားသကေသခကဒရရရန အခကအခေတြ႔ရျခငး၏ အေၾကာငးအရငးအခ႕မာအဘယနညး။

• သတ႔သည ျမနမာႏငငရ ေဝးလေခါငဖားေသာေဒသမားတြင ေနထငေသာေၾကာင စာရြကစာတမးမား ေလာကထားရန ခကခသည။ သတ႔သည ပဋပကၡမားျဖစေနေသာ ေနရာေဒသမားတြင ေနထငၾကေသာ ေၾကာင မမတ႔ရပရြာကမျပနႏငၾကေပ။ သ႔မဟတ ေလာကလႊာႏင တြတငရမည အေထာကအထားစာရြကမား ေပာကဆးသြားၾကသည။ (ဥပမာ - အမေထာငစစာရငး၊ ေနထငေၾကာငးရပကြကေထာကခစာ)

ႏငငသားသကေသခကဒရရရန ဘာေၾကာင အလြနအေရးႀကးပါသနညး။

• ႏငငသားသကေသခကဒသည ကငေဆာငထားသအတြက လြတလပစြာလႈပရားသြားလာျခငး၊ ႏငငေရး တြင ပးေပါငးပါဝငျခငးႏင ပညာေရးအပါအဝင အေျခခအခြငအေရးမားက ရရခစားႏငသည။ လမားစြာ အတြက ႏငငသားသကေသခကဒသည ၎တ႔ မညသမညဝါျဖစေၾကာငးႏင ၎တ႔ ေနထငရာအသကအဝနး ႏင မညသ႔ဆကႏြယမႈရေၾကာငး ျပသႏငေသာသေကၤတလညး ျဖစသည။

ဇငႏငးျဖအတြက သကေသခကဒရရရန မညသကညခပါသလ။

• Norwegian Refugee Council (ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညး) ႏင ျမနမာအစးရ၊ အထး သျဖင အလပသမား၊ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအားဝနႀကးဌာန (Ministry of Labour, Immigration and Population) တ႔က ကညေဆာင႐ြကေပးခသည။ ဤအစအစဥသည ျမနမာႏငငအေရ႕ ေတာငပငးႏင ရမးျပညနယတ႔တြင ဆကလကေဆာင႐ြကလကရသည။

ႏငငသားသကေသခကဒ မရသညသတစေယာကေယာကက သငသပါသလား။ ၎တ႔မညသ႔ေသာ အခကအခမား ရငဆငၾကရပါသလ။

• အမးမးေသာ အေျဖျဖစႏငပါသည။

(၁) ဤပကၾကညျပး သငမညသ႔ခစားရပါသလ။

(၂) အႏပညာရငမ မညသညသတငးစကားကေပးရန ႀကးစားသညဟ သငထငပါသလ။

(၃) ကၽြႏပတ႔ ဤပမမညသညအရာက ေလလာနငပါသလ။

(၄) ဤပသည ဒမကေရစႏင မညသ႔ဆကစပပါသလ။

Photo: Myanmar ICT for Development Organization and Panzagar Campaign, 2014

ဤဒစဂစတယ စတစကာသည ပနးစကားလႈပရားမႈတြင လငယအနပညာရငမား ဖနတးခေသာ စတစကာမားစြာထမ တစချဖစပါသည။

ပနးစကားလႈပရားမႈသည ျမနမာအငစတဖြ႔ျဖးေရးအဖြ႔၏ အမႈေဆာငဒါ႐ကတာ ေနဘနးလတမ စတငေဆာငရြကချခငးျဖစသည။ သသည ၂ဝဝ၇ ေရႊဝါေရာငေတာလနေရးႏငပတသကျပး ဘေလာတညေထာငေရးသားချခငးအတြက ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင ေထာငဒဏ အနစ (၂ဝ) ခမတခခရသည။ သ႔ေသာ ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ျပနလညလြတေျမာကလာခသည။ ၎လႈပရားမႈသည ဆရယမဒယာအသးျပ ရာတြင တာဝနယမႈရေစရနနင အြနလငးေပၚရအျပအမမား၏ အကးသကေရာကမႈမားနင ပတသကျပး အသပညာ ျမႇငတငေပးရန ျဖစသည။ ကမပနး၏ သေကၤတမာ အမးသမးတစဦး၏ႏႈတမ ပေတာက ပနးမား ထြကလာေနျခငးျဖစသည။ ၎သည အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ စကားမားမတစဆင ျငမးခမးေရး ပ႕ႏ႔ေစျခငးကကယစားျပသည။

လြတလပစြာဆႏၵထတေဖာျခငးႏင လြတလပစြာေျပာဆမႈက ေလးစားျခငးသည ဒမကေရစ၏ အေျခခတနဖးမားျဖစသည။ သေသာလညး အၾကမးဖကမႈနင ခြျခားဆကဆေသာစကားလး အသး အႏႈနးကေတာ ခၽြငးခကျဖစသည။ ဒမကေရစတြငပင ဤသ႔ေသာ အစြနးေရာကသည ေျပာဆဆကဆမႈ မားကေတာ ကန႔သတနငသည။ သ႔ေသာ အၾကမးဖကမႈနင ခြျခားဆကဆမႈတ႔က ျဖစေပၚေစနငေသာ ေျပာဆမႈမားက ဆငဆာျဖတေတာကျခငးထက ျငမးခမးေသာ၊ တကမနကနေသာသတငးစကားမားက တနျပနထတေဖာေပးျခငးက ပအေရးႀကးပါသည။

Source:

Frontier Myanmar, ‘The Flower Speech Project’ <https://frontiermyanmar.net/en/news/profile-the-flower-speech-movement> accessed 17 June 2019.

91

သငသည အခနပငးအလပလပျပး ႏစအနညးငယၾကာေငြစလာခသည။ ယခဆလင သငကယပင မဘငးလ ဖနးတစလးဝယဖ႔ လေလာကသည ပကဆရေနျပျဖစသည။ သငသည သငရ႕ေငြကအေသအခာအသးချပးေပးရ သညေစးႏင အေကာငးဆးဖနးေမာဒယတစခက ဝယယခငေနသည။

အတြလကေအာကပါေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးပါ။

• ဘယလအခကေတြက သငအတြက အေရးၾကးပါသလ။ ကငမရာ၊ ဖနးအရြယအစား၊ မနမရပါဝငမႈ၊ အေရာင။

• ဘယလအခကအလကေတြက သငသဖ႔အေရးၾကးသညဟ ထငပါသလ။• ဘယေနရာတြင ၎သတငးအခကမားက ရာေဖြႏငမညဟ ထငပါသလ။• ဒသတငးအခကအလကမားက ယၾကညစတခရမႈ ရမရသငမညသ႔ သႏငမလ။

92

မမေနထငရာအသကအဝနးတြင မညသ႔ ပးေပါငးပါဝငလသညျဖစေစ ထေရာကစြာပးေပါငးပါဝငႏငရန သတငး အခကအလကမားကသရေနရန အလြနအေရးႀကးပါသည။ သတငးအခကအလကမားက သရေနျခငးက ေကာငး မြနေသာ ဆးျဖတခကမားခမတႏငျခငး၊ ယၾကညစတခရေသာ သတငးအခကမားအေပၚတြင အေျခခ၍ ဆးျဖတ ေသာ ဆးျဖတခကမားျဖစေပၚေစရန အကအညေပးပါသည။ ဖနးတစလးမဝယယခင မညသ႔ေသာလကၡဏာရပမားကအေရးႀကးသညက သငအခနယစဥးစားပါသည။ အလားတစြာ ျပညသမားအေနျဖင ၎တ႔ကကယစားျပမည ေခါငးေဆာငမားက ေ႐ြးခယရာတြင မညသညအေရးကစၥမားက သတ႔အတြကအေရးႀကးသည၊ မမတ႔၏ အကး စးပြားက မညသကအေကာငးဆးကယစားျပသညက အခနယစဥးစားရန လအပပါသည။ သတငးအခကအလက မားကသေနျခငးက အခြငအာဏာပစတစမးလညးျဖစသည။ မမတ႔၏အခြငအေရးက သရထားေသာသမားသည ၎အခြငအေရးမားခးေဖာကခရပါက ခးေဖာကခရေၾကာငးသရႏငမည ျဖစသည။ မမတ႔၏ သကဆငရာကစၥရပမား ကေျဖရငးရန မညသညေနရာကသြားရမည၊ မညသကတာဝနရသညဆသညကလညး သရႏငမညျဖစသည။ သတငးအခကအလကမားက သေနျခငးက ျပညသမား မမကယကယကာကြယတတရန၊ မမႏင မမ၏မသားစ၊ အသကအဝနးတ႔အတြက အကးျဖစေစမည ေ႐ြးခယမႈမားကလညး ျပလပႏငရနအေထာကအက ျပပါသည။

ျပညသမားသည ေအာကပါမားအခကလကမားက ေဆာငရြကျခငးျဖင သတငးအခကအလကမားက သရ ေနႏငမညျဖစသည။

• ဆရာ/မမား၊ ရပရြာေခါငးေဆာငမား၊ ပညာရငမားကသ႔ေသာဗဟသတႏင ျပညစေသာသမားႏင စကား ေျပာျခငး။

• အေရးကစၥရပတစခတြင ပါဝငပတသကေနေသာ အစးရဌာနမား၊ ရပရြာအဖြ႔အစညးမားမ သတငးအခက အလကမားကရယျခငး။

• ယၾကညစတခရေသာ သတငးအရငးအျမစမားမ သတငးအခကအလကက ရယျခငး (သတငးစာမား၊ မဂၢဇငး၊ ေရဒယ၊ အငတာနက၊ ရပျမငသၾကား)

• စာၾကညတကမားႏင ေဒသတြငးအရငးအျမစမားရရာ စငတာမားကအသးချခငးျဖင သတငးအခကအလက မားရရျခငးနင အျခားေသာသတငးအရငးအျမစမားႏငပတသကေသာ အခကအလကမားလညးရရႏငသည။

• မမ၏ သငယခငးမားႏင အျခားေသာရပရြာလထမား၏ ေဆြြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငျခငး။• စတဝငတစားရျခငး၊ သလစတရျခငးႏင ေမးခြနးမားေမးျမနးျခငး။

ျပညသမားမ သတငးအခကအလကမားသရေအာင ႀကးစားလာၾကပါက သတငးအခကအလကမားက အမား ျပညသအလြယတကသရႏငရနႏင သတငးအခကအလကမားထတျပနေပးရနမာ အစးရ၏တာဝနျဖစသည။ အစးရ မ ႏငငသားမားက သတငးအခကအလကမားေပးျခငးသည အစးရအရာရမားႏင ကယစားလယမား၏ ဆးျဖတ ခကမားက သရလာႏငမညျဖစသညအတြက ႏငငသားမားအေပၚ တာဝနခမႈလညးျဖစလာမည။ တစနညးအားျဖင ၎ျဖစစဥက ပြငလငးျမငသာမႈဟလညးေခၚႏငသည။ ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာဝနခမႈသည ဒမကေရစစနစ ပမန လညပတႏငရနအတြက လအပခကမားျဖစသည။

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ အထကတြငေဖာျပခသည သတငးအခကအလက အရငးအျမစမားသည သငရပရြာလထတြင ရရနငပါ သလား။ အဘယေၾကာင ရရၾကသနညး။ အဘယေၾကာင မရရၾကသနညး။

93

၂။ သငရပရြာလထတြင အျခားေသာယၾကညစတခရသည သတငးအရငးအျမစမားစဥးစားလ႔ ရႏငပါသလား။

၃။ မညသ႔ေသာမဒယာ (ရပျမငသၾကား၊ သတငးစာမား၊ အငတာနက အစရသျဖင) သည သငရပရြာအသက အဝနးတြင ယၾကညစတအခရဆးျဖစပါသနညး။ အလႊမးမးဆးျဖစပါသနညး။ အဘယေၾကာငနညး။

ေလကငခနး - ဆရာ၏လမးၫႊနမႈက လကနာေဆာင႐ြကပါ။ ဆရာကသတငးအခကအလကက ဆနးစစသးသပ ျခငး၏အေရးႀကးပႏင သတငးမား၊ ေကာလာဟလတ႔၏ အႏရာယရပကေထာကျပႏငရန ေလကငခနးတစခ ျပလပ သြားမည ျဖစသည။

သတငးအခကအလကမားကသရေနျခငးက ထေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားခမတႏငရန အေရးႀကးေသာလညး သတငးအခကအလကမားက သရေနရနကေတာ လြယကသညအရာတစခမဟတပါ။ အငတာနကႏင လမႈကြန ယကတြင အလြနမားျပားေသာ သတငးအခကမားက ေတြ႔ရေနၾကရသည။ မညသညသတငးအခကအလကက အာရစကသငသလ၊ မညသညကယၾကညသငပါသလ။

ယၾကညစတခရေသာ၊ မနကနမႈရေသာ သတငးအခကအလကမားက ရာေဖြရန အေကာငးဆးနညးလမး ဟ၍ေတာ တစခထမရႏငပါ။ သ႔ေသာလညး မညသညသတငးအခကအလကက သငအတြက အသးဝငသလ၊ ယၾကညစတခရမႈရသလဆသညက ဆးျဖတရန ကညရနအတြကေတာ ေမးခြနးမားရပါသည။

• မညသည သတငးအရငးအျမစျဖစသနညး။ မညသညေနရာက ထြကေပၚလာသနညး။• စာေရးသ/သတငးရငးျမစသည ေခါငးစဥႏငပတသက၍ ကြမးကငသ (သ႔) ေလးစားရသျဖစပါသလား။• တငျပခကသည အခကအလကမားပါရျပး၊ ၎အခကအလကမားက စစေဆးႏငပါသလား။ • အရငးအျမစသည မတမႈရပါသလား၊ ယထာဘတကကတငျပ ထားပါသလား။ အျမငတစခထကေနပ

တငျပထားပါသလား၊ အျခားအျမငတစခက အသအမတျပထားပါရ႕လား။

ေဆြးေႏြးျခငး - ပညာေရးႏင ဒမကေရစၾကားဆကသြယမႈမာအဘယနညး။

ပညာသငၾကားခြငသည လ႔အခြငအေရးတစချဖစပါသည။ ၎ကအျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရး ေၾကညာ စာတမးတြင အကာအကြယေပးထားသည။ ျမနမာႏငငတြငလညး ပညာသငၾကားခြငသည ဥပေဒအရခြငျပထား ေသာ အခြငအေရးျဖစသည။ ျမနမာႏငငဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင အေျခခပညာေရးကႏငငသားမားအားလးမသငမေနရျဖင အခမသငၾကားႏငရနအာမခထားသည။ ပညာသငၾကားခြငႏင ကြၽနပတ႔ကသကေရာကမႈရေသာ ဆးျဖတ ခကမားတြင ဝငေရာကပါဝငႏငခြငမာ နးကပစြာခတဆကလကရသည။ ပညာေရးသညလထက မမတ႔၏ရပ႐ြာ အသကအဝနးအတြငး ထထေရာကေရာကပးေပါငးပါဝငေဆာင႐ြကႏငရန သတငးအခကအလကမား၊ ဗဟသတႏင အတတပညာမားေထာကပေပးႏငၿပး သတငးမားမားႏင ေကာလာဟလတ႔ေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာထခကမႈမ ေလာနညးေစသည။

94

တာဝနခမႈ - မမရ႕ေဆာငရြကခကအတြက တာဝနယျခငး။

အခြငအာဏာ - ပမယၾကညမႈရလာျပးမမ၏ အခြငအေရးကေတာငးဆလာႏငျခငး ျဖစစဥ။

ယၾကညစတခရမႈ - ယၾကညလကခလ႔ရႏငမႈ။

ေကာလာဟလ - စတဝငစားစရာေကာငးေသာဇာတလမး သ႔မဟတ သတငးအခကအလကတစခ။ ၎သည အမနလညး ျဖစႏငသလမမနတာလညးျဖစႏငသည။ သ႔ေသာ လထအၾကားလငလငျမနျမန ပ႕ႏ႔တတသည။

လမႈကြနယက - နညးပညာဆကသြယေရးပစတစချဖစျပး လမားအလြယတကအေၾကာငးအရာ ဖနတးႏင ေသာ၊ အျပနအလနဆကသြယႏငၾကေသာ ေနရာတစခ။

သငခနးစာ ၁ဝ - ေဝါဟာရ

95

၁။ ေကာငးသားမားက အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားျဖင ဇာတညႊနးႏင ေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးခငးပါ။ ၂။ မမသေဘာအေလာက ေဆြးေႏြးလသမားက မေဝခငးပါ။၃။ ေကာငးသားမား၏ စဥးစားခကကသငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။

၁။ စာပဒကဖတျပပါ သ႔မဟတ ရငးျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားကတစဥးခငးဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

၂။ အတနးလကအေနျဖင သ႔မဟတ အတြလက သ႔မဟတ အဖြ႔ငယမားခြ၍ ေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးခငးပါ။

ေလကငခနး

၁။ ဆႏၵရသေကာငးသား ၄ ေယာကက အခနးျပငသ႔ ထြကခငးပါ။ ၂။ မေတာတဆမႈျဖစခသည ဇာတလမးတစခက (ေအာကတြငေဖာျပထားသည နမနာဇာတလမး (သ႔)

မမကယတငတထြငထားတ ဇာတလမး) အခနးထတြင ကနခသည ေကာငးသားအားလးကေျပာျပပါ။ ၃။ အျပငမာေစာငေနသည ေကာငးသားမားထမ တစေယာကကအခနးထသ႔ ျပနဝငလာခခငးပါ။ ထ႔ေနာက

အတနးထတြင ကနခသည ေကာငးသားမားထမတစေယာကက အဆပါေကာငးသားအား ဇာတလမးက ျပနေျပာျပခငးပါ။

၄။ အခနးျပငတြင ရပေစာငေနေသာေကာငးသားမားထမ ေနာကတစေယာကကထပေခၚပါ။ ထ႔ေနာက ပထမ ဝငလာခေသာေကာငးသားက ထပဝငလာသညေကာငးသားအားဇာတလမးက ျပနေျပာျပခငးပါ။ ဤ နညးလမးအတငး အခနးျပငသ႔ထြကသြားခသည ေကာငးသား ၄ ဥးစလး ဇာတလမးနားေထာငရသည အထ ေဆာငရြကပါ။

၅။ ဤလပေဆာငခကက ေနာကဆးနားေထာငရသေကာငးသားက စာသငခနးတစခလးက ျပနလညေျပာျပ ခငး၍ ပတသမးပါ။

၆။ ပထမဥးဆးအခနးထတြင ကနေနခသည အတနးသားမားကေလကငခနးေပၚတြင ၎တ႔၏ ေတြ႔ရခက၊

၁ဝ မနစ

၅ မနစ

၂၅ မနစ

96

မတခကမားေပးခငးပါ။ ေအာကပါေမးခြနးမားေမးပါ။ • သငဘာက ေလလာေတြ႔ရခပါသနညး။ • တစဆငျပနလညေျပာျပေသာအခါ မလဇာတလမး ဘာျဖစသြားပါသနညး။• ဇာတလမးနားေထာငသမားက အခကအလကမားက ျပနလညစစေဆးပါသလား၊ ျပနလညအတညျပ

ပါသလား။• မလဇာတလမးထတြင မပါဝငသည အခကအလကအသစမားပါဝငလာပါသလား။ မညသညအခက

အလကမားျဖစပါသနညး။ ဘာေၾကာင ၎အခကအလကမား ပါလာရသညဟထငပါသနညး။ • ဇာတလမးနားေထာင၍ ျပနေျပာသမားသည အေၾကာငးအရာ၊ အခကအလကမားက သတျပမလက

ႏငေျပာငးလခတာရပါသလား။• ဤေလကငခနးမ ကြႏပတ႔၏ ေန႔စဥဘဝအတြက ျပနလညအသးခရန မညသညသငခနးစာ ရရခပါ

သနညး။၇။ ေအာကပါ ေလလာမတသားစရာ အဓကေသာခကမားက မေဝေပးျပးနဂးခပပါ။

• ႏႈတျဖင သတငးအခကအလကေပးျခငး သ႔မဟတ လမႈကြနယကကသ႔ေသာ တရားဝငမဟတသည နယပယမ သတငးအခကအလကမားသည မၾကာခဏဆသလ မျပညမစသ႔မဟတ ရငးလငးတကမႈ မရျဖစတတသည။

• လတ႔သည အခကအလကအတအကမမတမပါက ကြာဟာေနေသာေနရာတြင အခကအလကအသစ မားျဖညစြကၾကႏငေခမားသည။

• သတငးမားမားႏင ေကာလာဟလမားသည အထငျမငလြမားမႈႏင ပဋပကၡမားကဥးတညေစတတ သည။

• သတငးအခကအလက မညသညေနရာကလာသလ။ ယၾကညစတခရမႈရရ႕လားဆသညကသရျခငးသည မမကယကယ သတငးအခကအလကမားသရေအာင ေနထငျခငး၏ အစတအပငး တစချဖစ သည။ ဤသ႔ျဖစရန သတငးအခကအလကမားက တကဆငစစေဆးျခငးႏင ေမးခြနးေမးျမနးျခငးတ႔ ျပလပလပရန လအပသည။

၈။ စာပဒကဖတျပပါ (သ႔မဟတ) ရငးျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားကတစဥးခငး ဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

နမနာဇာတလမး - နမနာဇာတလမးတစခက ေအာကတြငေဖာျပထားပါသည။ သ႔ေသာလညး ထးျခားေသာ၊ အေၾကာငးအရာဆကစပမႈရေသာသင၏ ကယပငဇာတလမးတစခဖနတးရန အၾကျပပါသည။ ကယပငဇာတလမးတစခဖနတးေသာအခါတြင ေအာကပါအခကမားက ထညသြငးစဥးစားပါ။

• တထြငဖနတးမႈရပါ။• ေကာငးသားမားစတဝငစားေစမည ဇာတလမးမးစဥးစားပါ။• အေရာင၊ နပါတ၊ အခန၊ တညေနရာ အစရသညအခကအလကတ႔ အေသးစတပါဝငပါေစ။• သငတြငရေသာ အခနေပၚမတည၍ ဇာတလမး၏ ၾကာခနကခနညပါ။

လြနခတအပတက ဘာျဖစခတယဆတာ ငါမငးကေျပာပါရေစ။

ငါ ေမာငႏမ ဝမးကြတစေယာကရ႕ မဂၤလာေဆာငရတ ………..(တညေနရာ)က အသြားဘတစကားေပၚမာ ရေနခတယ။ ႏစနာရေလာက ၾကာေတာ …………(တညေနရာ)ရ႕ အျပငဘက ………..(မင)ေလာကေရာကေတာ ခ

97

ကးေနတ ကြၽႀကးတစေကာင လမးေပၚကေျပးတကလာတယ။ ကားဆရာကေရာငဖ႔ႀကးစားေပမယ အျခားကား တစစးရ႕ ဘယဘကအားသြားတကမၿပးလမးေဘးကေခာကသြားတယ။ အရမးလန႔သြားၾကတယ။ ေနာကဆးကားက ရပသြားေတာ လမးေဘးေျမာငးထက ကၿပးေစာငးေနၿပ။ ကေကာငးခငေတာ ဘယသမေတာ ျပငးျပငးထနထန ဒဏရာ မရခၾကဘး။ အမးသမးႀကးတစေယာကကေတာ သ႔လကတစဖက ကးသြားရာတယ။ ေကာငေလးတစ ေယာကန႔ သ႔ညမေလး၊ အဒကေလးႏစေယာကကေတာ သတ႔အေပၚကအတအႀကးႀကးေတြ ျပတကၿပးနညးနညးနာ သြားၾကတယ။ ကားကေတာ ေတာေတာေလးပကစးသြားတယ။ ခရးသည ၃၃ ေယာကစလးကေတာ လမးရ႕ေဘးက ဆငးခၾကရတယ။ ေနာကဆးမာေတာ ရေတြေရာကလာခၾကၿပး ငါတ႔သြားခငတေနရာကဆကသြားဖ႔ တျခားနညးလမး ရာၾကရမယလ႔ေျပာတယ။ ငါကေတာ အမကပျပနခငေတာတာ။ ငါဝမးကြရ႕ အမကဆကသြားဖ႔က ငါအမကျပနဖ႔ထက ပနးေနၿပ။ ဒါန႔ သ႔အမကသြားဖ႔ပဆးျဖတလကတယ။ ေနာကတစနာရေလာကၾကာေတာ ခရးသညအမားစကေတာ လမးမာျဖတလာတ ကားေတြတကစးသြားၾကတယ။ ေနာကဆး ၃ နာရေလာကမာ စတြတစတြကဖရသးအျပည တငလာတ ကနကားေလးတစစး ေမာငးလာတယ။ မနးကေလးက ေကာငးေကာငးမြနမြနၿပးျပေတာ ငါလညးသတ႔န႔ အတသြားဖ႔ လၿခတယလ႔ခစားရတယ။ ေရ႕ခနးမာေတာ ေနရာကမရေတာဘး။ အေတာ ငါန႔ အျခားခရးသညႏစေယာက ျဖစတအမးသမးတစေယာကန႔ သ႔အေမတ႔က ကားေနာကခနးမာဖရသးေတြန႔ အတစးခၾကတယ။ ကားကေတာ ေတာလညး စးရတာမသကမသာရေပမယလညး ေနာကဆးေတာ ငါကားေပၚမာ အပေပာသြားတယ။ အခနဘယ ေလာက ၾကာသြားတယေတာမသဘး။ ဒါေပမယ ငါႏးလာေတာ မနကေစာေစာျဖစေနၿပ။ ကားကေတာ ျမစေဘးနားမာ ထးရပထားတယ။ စတြရယ၊ သားအမႏစေယာကရယကေတာ လးဝမေတြ႕ေတာဘး။ လယကြငးထမာရပေနတ ခကးေနတ ကြၽႀကးတစေကာငကလြလ႔ ေဘးမာဘာမမရေတာဘး။

၁။ ေကာငးသားမားက ပညာသငၾကားခြင အခြငအေရးႏင ဒမကေရစၾကားဆကစပမႈကေမးပါ။ သတ႔၏ အယ အဆမားက နားေထာငပါ။

၂။ စာပဒကဖတျပပါ သ႔မဟတ ရငးျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားက တစဥးခငးဖတ ခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

၅ မနစ

(၁) ပထတြင ဘာေတြျဖစပကေနသလ။

(၂) ဤပသည မညသညေနရာကလာသညဟ သငထပပါသလ။

(၃) အနပညာရငသည မညသညသတငးအခကမားက ေပးထားသနညး။

Third Story Project, 2019 စကရပ

ဤပသည ရနကနအေျခစက လမႈစြန႔ဦးတထြငမႈျဖစေသာ ‘Third Story Project’ မ ထတေဝ ထားေသာ ပျပငစာအပမ ထတယထားျခငးျဖစသည။ ‘Third Story Project’ သည လငယေစတနာ ဝနထမးမားမ တညေထာငချခငးျဖစသည။ ဘနးေတာႀကးပညာသငေကာငးမားသ႔လရန စာအပ မားကစေဆာငးၾကစဥ စတဝငစားစရာပညာေရးစာအပမားသည ျမနမာတြငရာေဖြရန ခကခေၾကာငး သတထားမလာခသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔သည ‘ငါတ႔ကယတင ျငမးခမးေရး၊ ရပရြာလထနင တာဝနယမႈ အစရသညတ႔က စတဝငစားစရာနညးလမးျဖင ေျပာျပနငမယ စာအပေတြထတၾကညရင မေကာငးဘးလား’ ဟ ေတြးမခၾကသည။

Third Story Project သည ျမနမာစာေရးဆရာမား၊ အနပညာရငမားဖနတးထားေသာ စာျဖင ေရးသားေသာစာအပႏင ႐ပပျဖငေဖာျပေသာစာအပ အေရအတြကမားစြာက ထတေဝခသည။ ျမနမာႏငင အႏ႔အျပားသ႔ ျမနမာဘာသာျဖငစာအပေပါငး ၁၆ဝ,ဝဝဝ ေကာကျဖန႔ေဝချပးျဖစသည။ တငးရငးသားဘာသာစကားျဖင စာအပေပါငး ၃ဝ,ဝဝဝ ေကာက ျဖန႔ေဝချပး ထပမထတလပရနလညး စစဥလကရသည။

ဤပသည ေတာငႀကးျမ႕တြင ‘Third Story Project’ ၏ ကေလးသငယဆငရာ အခြငအေရး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတြင တကေရာကခေသာ ေကာငကေလးတစေယာက၏ ဇာတလမးကအေျခခ၍ တညေဆာကထားျခငး ျဖစသည။ ‘စက႐ပစစသား’ ဆသညစာအပသည ကေလးစစသားမား၏ လကေတြ႕အေျခအေနက မးေမာငးထးျပထားျခငးျဖစသည။ စာအပသည စာသားလးဝမပါရပ ႐ပပ မားမတစဆင ဇာတလမးကပေဖာၿပး စာဖတသကမမကယပင စတကးစတသနးျဖင ဇာတလမးက စဥးစားနငေစရန ဖနတးထားျခငးျဖစသည။

Source:

Third Story Project, <https://thirdstoryproject.blogspot.com/> accessed 17 June 2019.

Sampan Travel, ‘Third Story Project’ <https://www.sampantravel.com/magazine/third-story-project/>

Third Story Project, 2019 စကရပ

101

ေအာကပါအဆျပခကမားက တစေယာကတညးဖတ၍ေျဖဆပါ။ အျပညအဝသေဘာတ(၅)၊ သေဘာတ(၄)၊ မေသခာ(၃)၊ သေဘာမတ(၂)၊ အျပညအဝသေဘာမတ(၁) စသညျဖင သကဆငရာေနရာတြင အမနျခစ ျခစပါ။ အျခားသမားႏင သငအေျဖကေဝမရန ျပငဆငထားပါ။

စဥ အဆျပခက ၁ ၂ ၃ ၄ ၅

က ရပရြာလထအကး သယပးေဆာငရြကမႈမားသည အထကတနးေကာငး ေအာငျမငမႈအတြက လအပခကျဖစသငသည။

ခ လငယမားသည ဒတယတနးစားနငငသားမား ျဖစၾကသည။

ဂ ယဥေကးမႈသည လငယမားပးေပါငးပါဝငၾကရနအတြက အၾကးမားဆးအဟန႔ အတားျဖစသည။

ဃ စာသငေကာငးမားသည လငယမားက ၎တ႕၏ ရပရြာအသကအဝနးတြင ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑မားယရနအတြက ျပငဆငေပးပါသည။

င ျမနမာနငငတြင မေပးပငခြငအသကသည ၁၆ နစေအာကျဖစသငသည။

စ လငယမားသည အနာဂတျဖစၾကသည။

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ အတြလက သ႕မဟတ အဖြ႕ငယေလးမားျဖင သငတ႔၏တန႕ျပနခကမားက ႏႈငးယဥျပပါ။၂။ သငတ႕၏ တန႕ျပနခကတစခခငးစအတြက အေၾကာငးျပခကမားက ရငးျပပါ။၃။ သငတြဘက၏ အေၾကာငးျပခကကနားမလညပါက ေမးခြနးေမးျမနးနငပါသည။

102

လငယမားႏငကေလးမားသည ပးေပါငးပါဝငေဆာင႐ြကၾကရန အဟန႔အတားမားစြာႏင ရငဆငၾကရသည။ အခ႕သည ဥပေဒအရျဖစသည။ ဥပမာ ျမနမာႏငငႏင အျခားေသာႏငငမားတြင သငသညမဝငေပးခြငႏင ေ႐ြး ေကာကခ အရာရမားေနရာတြင ဝငေရာကယဥၿပငမႈအတြက အသက ၁၈ ႏစမ ၃ဝ ၾကားမေရာကခငတငေအာင အခြငအေရးရမညမဟတပါ။ လငယႏငကေလးမားသည ယဥေကးမႈႏငလမႈေရးဆငရာ အတားအဆးမားလညး ရငဆငၾကရသည။ ႏငငအေတာမားမားတြင ကေလးငယမားႏငလငယမားသည လႀကးမား၏လမးၫႊနျပသမႈက လကနာၾကရမညဟ မတယထားၾကသည။ လငယမားအတြက ဆးျဖတခကချခငးလပငနးစဥမားတြင ဝငေရာက ပါဝငရန အခြငအလမးအလြနနညးပါသည။ ၎တ႔၏အျမငမား၊ ယဆခကမားကလညး ဦးစားေပးျခငးႏင အေလး ထားျခငးမရၾကေပ။ လငယမားႏငကေလးမားသည မၾကာခဏဆသလ အခြငအာဏာမရသမား၊ ကာကြယရနလ အပေနေသးသမား၊ ထခကႏငသညသမားဟ ရႈျမငၾကသည။ သ႔မဟတ အေတြ႕အႀကမရေသးေသာ၊ စတဆတၾက ေသာ၊ တာဝနမယတတေသးေသာ၊ ျပနာရာတတေသာ ကေလးမားအျဖစလညး မတယၾကသည။

သ႔ေသာလညး ဤကသ႔ပေသကားကပစသည ေျပာငးလလာသည။ ကမာၻေပၚရႏငငမားသည အဓပၸါယျပညဝ ေသာဒမကေရစတြင လငယမား၏ပးေပါငးပါဝငမႈလအပေၾကာငးက ပ၍အသအမတ ျပလာၾကသည။

• လငယမားသည လတဆတေသာအေတြးအေခၚသစမား သယေဆာငလာၾကသည။• လငယမားသည ၎တ႔အတြကတမထးျခားေသာ အေတြ႕အႀကမားကမေဝရန အေကာငးဆးျဖစသည။

(၎တ႔၏ေကာငးက မညသ႔ပမေကာငးမြနေအာငေဆာင႐ြကသငေၾကာငး ေကာငးသား/သမားက ေမးပါ။သတ႔၏ မဘမားကမေမးပါႏင)

• လငယမားသည အ႐ြယေရာကလာလငေနထငမညပစက ယေန႔သတ႔ကယတငခမတလကေသာ ဆးျဖတ ခကမားအတငး ဆကလကအသကရငၾကလမမညျဖစသည။ အကးဆကအျဖစ လငယမားသည အၿမ လပင စတဓါတတကကြေနတတၾကသည။

• လငယမားသည အနာဂတ၏ေခါငးေဆာငမားႏင ဆးျဖတခကခမတမညသမား ျဖစသည။

သေတသနေတြ႕ရခကမားအရ ပဋပကၡမားမလြတေျမာကလာေသာႏငငမားတြင ၿငမးခမးေရးတညေဆာက ျခငးႏင ထနးသမးျခငးတ႔အတြက လငယမားသညအေရးပါေသာ အခနးက႑တြငပါဝငခၾကသည။14 လငယမားသည ပစၥပၸနႏင အနာဂတကပမအာ႐စကၾကေလရသည။ ၿငမးခမးေရးကတညေဆာကရန၊ လကေတြ႕ကငသးရနႏင အနာဂတအေမာအျမငမားထားရနအတြက လအပေသာတထြငႀကဆမႈႏင လကေလာညေထြစြာ ျပျပငေျပာငးလ ႏငမႈလညး ရၾကသည။

ေအာကပါ ဥပမာသးခတြင ကမာၻအႏ႔မလငယမားစနစအရႏင ယဥေကးမႈအရ ကန႔သတခကမားကေကာလြန၍ ၎တ႔အတြက အေရးပါေသာကစၥရပမားက မညသ႔ေဆာငရြကခေၾကာငး ေတြ႔ျမငရမညျဖစသည။ အတြလက သ႔ မဟတ အဖြ႔ငယမားျဖင ဥပမာမားကဖတ၍ ေအာကပါေမးခြနးမားကေဆြးေႏြးပါ။

103

ေဆြးေႏြးျခငး

၁။ ဥပမာျဖစရပမားသည မညသညေနရာမ ျဖစသနညး။၂။ အေျပာငးအလ ေဆာငရြကခသမားသည မညသညကစၥရပမားက ကငတြယရနႀကးစားခၾကပါသနညး။ ၃။ မညသညလပေဆာငခကမားက သ/သမေဆာငရြကခပါသနညး။၄။ မညသ႔ေသာ အေထာကအပမား ၎တ႔ရရခပါသနညး။

ျဖစရပ ၁ - ေကာေကဇငသြယ15

ေကာေကဇငသြယသည အသက ၁၄ ႏစရၿပး ရနကငးၿမ႕နယတြင မနးကေလးမားအတြက အပနးေျဖစရာ ေနရာမားဖနတးရန ေဆာင႐ြကေနေသာအဖြ႕ဝင ၁၅ ဦးပါ အဖြ႕မ အဖြ႕ဝငတစဦးျဖစပါသည။ ထ႔ျပင လႈငသာယာ ႏင ဒဂဆပကမးၿမ႕နယတ႔တြငလညး ဆကလကဖနတးသြားရန စစဥထားသည။ ရနကငးၿမ႕နယတြင လငယမား အသးျပႏငေသာ အမားျပညသႏင သကဆငသညေနရာအခ႕ ရႏငၿပးျဖစသည။ “ဒါေပမယ ရတေနရာေတြက ေယာကားေလးေတြအတြကပ ျဖစတယ၊ မနးကေလးေတြအတြက မဟတဘး” ဟ ေကာေကဇငကရငးျပသည။ “မနးကေလးမားအတြက အမားပငေနရာမရပါဘး။ ဓေလထးတမးအစဥအလာအရ မနးကေလးမားကအမမာပ ေနၾကရတယ။ ဒါေၾကာင ကြၽနမကမနးကေလးေတြအတြက လၿခမႈရတ အမားပငေနရာတစခဖနတးခငၿပးေတာ အဒေနရာက ရနကငးရ႕စတဝငစားစရာေကာငးတ ေနရာတစခအျဖစလညးျပလပခငပါတယ”။ တညေဆာက ျခငးလပငနးမား ၂ဝ၁၉ ခႏစ ဧၿပလတြင စတငမာျဖစၿပး ႀကးတတားငယတစခ၊ သစပငပသ႑ာန ျပလပ ထားေသာစာအပစငႏင ေလကငခနးပစၥညးမားပါရမညျဖစသည။ အသက ၁၃ ႏစမ ၁၈ ႏစအၾကားလငယ အဖြ႕ ဝငမားသည ‘ဒ႔အမ’ အမညရ ေဒသတြငးအဖြ႕အစညးတစခႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကေနသည။ ဒ႔အမက လငယမားရ႕ အေတြးအေခၚမားပမရငးလငးလာေစရန ကညေပးျခငး၊ လပငနးစမကနးႏင အသးစရတမားေရးဆြေစျခငးႏင ရနပေငြေထာကပျခငးႏင အႀကေပးႀကးၾကပျခငးမား လပေဆာငေပးေနသည။

104

ျဖစရပ ၂ - ကယလဗငဒး16

ကယလဗငသည ၎ေနထငရာႏငင ဆရာလယြနႏငင၏ ျပညတြငးစစတရားဝငၿပးဆးသြားေသာ အခန ကာလတြင သ၏အသကသည ၆ ႏစသာရေသးသည။ အသကငယေသာလညး ပတဝနးကငမလအမား၏ဘဝက ပမေကာငးမြနေစရန ေဆာင႐ြကေပးခငခသည။ ၁၁ ႏစျပညေသာအခါ ရပ႐ြာအတြငးရျပနာမားက ေျဖရငး ေပးရနအတြက အမႈကမအေသးစားလပစစထတလပျခငးက ရာေဖြခသည။ အသက ၁၃ ႏစတြင အကဆစ၊ ဆဒါႏငသတတ႔က ႏ႔ဆဘးအခြထထညၿပး ကယပငဘကထရျပလပကာ အမေတြကအလငးေရာငရေအာင လပေပးခသည။ ရပ႐ြာလထလပစစရရရနအတြက ၎ရပ႐ြာအတြငးရပေနေသာ ပစၥညးအပငးအစမားကအသး ျပၿပး အမသးမးစကအေသးစားကလညး တညေဆာကေပးခသည။ ထလပစစဓာတအားက ရပ႐ြာအတြငးရ ေရဒယအသလႊင႐တြငလညး အသးျပခသည။ ေရဒယအသလႊင႐ကလညး ပစၥညးအေဟာငးေတြကသးၿပး သ ေဆာကေပးထားချခငးျဖစသည။ သကေရဒယ႐တြင ဒေဂတစေယာကျဖစလာခၿပး၊ သ႔သငယခငးမားသည သတငးေထာကမားႏင အသလႊငဌာနမနေနဂာမား ျဖစလာခၾကသည။ “သတ႔ကြၽနေတာက ဒေဂဖးကပစ လ႔ေခၚၾကပါတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ သငသာအာ႐ေကာငးေကာငးစကထားမညဆလင၊ ဖးကပစ(Focus) ေကာငးေကာငးလပႏငမယဆရင တထြငဖနတးမႈေတြ ေကာငးေကာငးလပႏငမယလ႔ ကေတာယၾကညထားလ႔ ပါပ”ဟ ကယဗငလကရငးျပသည။ ၂ဝ၁၂ ခႏစ၊ သ႔အသက ၁၅ ႏစျပညေသာအခါ အသကအငယဆးဧညသည လကေတြ႕ပညာရပကြၽမးကငသတစေယာကအျဖစ အေမရကနျပညေထာငစ MIT တကသလ၏ ႏငငတကာ ဖြ႕ၿဖးေရးေရ႕ေဆာငသ႔ ေရာကရခသည။၊ MIT ရေကာငးသားမားအား ၎၏တထြငမႈမားကျပသခသည။ သေတ သနလပငနးမားတြငလညးပါဝငခၿပး ဟားဗတတကသလမ အငဂငနယာေကာငးသားမားကပင ျပနလည သငၾကားေပးခပါသည။

105

ျဖစရပ ၃ - ပါရယလဂနကစ17

ပါရယဂနကစ အသက ၁၂ အရြယတြင အႏၵယႏငင ရာဂနစတနရာရ သမ၏႐ြာသ႔ ပါခပနဘာခာဟအဒလန ဟေခၚေသာ ေဒသတြငးအဖြ႕အစညးတစခေရာကရလာခသည။ ထ႔ေနာက၎အဖြ႕သည ကေလးအလပသမားမားကငးစငရနႏင ကေလးမားအတြက ေကာငးအပေပးႏငရနလပငနးမားက စတငခၾကပါသည။ စမကနး၏ အစတအပငးတစခအေနျဖင လငယမားႏငရြာလႀကးမား ဆကသြယေပါငးကးေပးႏငရနအတြက ကေလးေကာငစ အဖြ႕က ဖြ႕စညးခသည။ ပါရယလဂနကစသည ေကာငစ၏ပထမဦးဆးေခါငးေဆာငအျဖစ ေ႐ြးေကာကတင ေျမႇာကခခရပါသည။ ႐ြာ၏ ေခါငးေဆာငလႀကးမားႏငအတ သမႏငအျခားေသာ ကေလးငယမားသည သတ႔ ႐ြာကေလးက "ကေလးငယမားအတြက ရငးႏးကြၽမးဝငေသာပတဝနးကင" ျဖစရနတညေဆာကခၾကပါသည။ "ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာကဟာ ႐းသားရၿပး ျပနာကအျပစတငမညအစား ေျဖရငးဖ႔သာႀကးစားရပါ တယ။ ကြၽနမတ႔က အမေတြမာရတ ကေလးသငယမားဆသ႔ သြားေရာကၾကညရႈၾကၿပး မဘမားကလညး ေကာငးထားဖ႔ အေရးႀကးေၾကာငး ရငးျပခပါတယ။ ဖခငေတြကလညး ကေလးေတြ၊ ဇနးသညေတြက မ႐ကႏကဖ႔ ေျပာဆခပါတယ။ သတ႔ဘဝကခစခစခငခင ေနထငၾကမယဆရင အားလးစတခမးေျမၾကမယေလ”ဟ ပါရယက ေျပာပါသည။ ပါရယသည သမတ႔၏႐ြာမာပင ဆရာမတစေယာကျဖစလာရန စတကးထားပါသည။ ႐ြာထမာရ ေသာ လႀကးမားက ကေလးေကာငစႏငအတ အလပလပရနသမးသြငးရသညမာ အမနတကယလြယကသည ေတာ မဟတေပ။ သ႔ေသာလညး လႀကးမား၏အျမငက တျဖညးျဖညးေျပာငးလလာခသည။ ယခအခနတြင ရပ႐ြာလႀကးေကာငစ၏ ေခါငးေဆာငသညပါရယႏင သမ၏သငယခငးမားထမ အႀကဉာဏမား မၾကာခဏ ေတာငးလာသည။ "လႀကးေတြက ကြၽနမတ႔ရ႕အႀကဉာဏေတြကနားေထာငၿပး ကြၽနမတ႔က အကအညေပးၾကပါ တယ”ဟ သမက ဆကလကေျပာပါသည။

106

ဒမကေရစ၏ အေျခခသည ပးေပါငးပါဝငျခငးႏင တနးတညမမႈ အေျခခမမားျဖစသည။ ဒမကေရစတြင လတငး သည ၎တ႔ကသကေရာကမႈရေသာ ဆးျဖတခကချခငးမားတြငပါဝငရန တနးတညမအခြငအေရးရသည။ သ႔ေသာ လညး အဓပၸါယျပညဝေသာ ပးေပါငးပါဝငျခငးသည ကယကယကယ သရမႈ၊ ကယကယပငတနဖးမား၊ လအပခက မား၊ အျမငမားနင ဥးစားေပးမႈမားကသတျပသရမႈမ စတငပါသည။

• သငသည မညသျဖစသနညး။• သင၏ အားသာခကမားမာ အဘယနညး။ အားနညးခကမားမာ အဘယနညး။• သင၏ ဘဝတြင အေရးပါေသာသမားမာ မညသေတြျဖစသနညး။• မညသညကစၥမားက သငဂရစကပါသလ။ မညသညအရာမားသည သငအတြကအေရးႀကးပါသလ။• ယခမ ေနာင ၅ ႏစတြင သငမညသညအေနအထားသ႔ ေရာကခငပါသလ။ ေနာင ၁ဝ ႏစ၊ ေနာင အႏစ ၂ဝ

တြင မညသညေနရာသ႔ ေရာကခငပါသလ။ • သငမညသ ျဖစခငပါသလ။ သငမညသ႔ေသာ ပဂၢလျဖစခငပါသလ။ • သငအပမကမားက အေကာငအထညေဖာရန မညသညအေထာကအပမားလအပသညဟ ထငပါသနညး။

သငေနထငလေသာ ကမာၻကတညေဆာကရန မညသညအေထာကအပမား လအပပါသနညး။

ေလကငခနး - ေအာကပါကြကလပတြင မနစအနညးငယ အခနယ၍ သငကယသငထငဟပႏငေသာပက ဆြပါ သ႔မဟတ စာေရးပါ။

107

ရးအေသာ - အေတြ႔အၾကမရေသာ။ ေဝဖနပငးျခားႏငေသာ ဉာဏမရေသာ။

ဒတယတနးစားႏငငသား - ဤစကားလးသည အားႀကးေသာလတနးစားတစစႏင အခြငအေရးတညစြာ မရရ ေသာ လတနးစားတစခတြငပါဝငေသာ တစစတစဥးကရညညႊနးရာတြင အသးျပေသာစကားရပျဖစသည။

မမကယကယသရျခငး - မမ၏ အားသာခက၊ အားနညးခက၊ အေတြးအေခၚ၊ တနဖး၊ ယၾကညမႈ၊ စတအား တကၾကြမႈ ႏင စတခစားမႈတ႔အပါအဝင မမ၏ပငကယစရကက ေသခာစြာသရနားလညျခငး။

လမႈေရးအတားအဆးမား - ကားမ၊ လမး၊ တငးရငးသား၊ ဘာသာေရး၊ ကနးမာေရး သ႔မဟတ လေနမႈအဆင အတနးတ႔ ကြာဟခကအေပၚမတည၍ တစဥးတစေယာက သ႔မဟတ လအပစတစစအားက ၎တ႔၏ ပနးတင မားကရယရန ပတပငတားဆးျခငး။

ပေသကားကသတမတျခငး - လတစဥးတစေယာက သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာတစခႏင ပတသက၍ အလြယသတမတထားေသာ အေတြးအေခၚ။ သ႔ေသာ ၎သည မနႏငသလ၊ မနခငမလညးမနႏငပါမည။

သငခနးစာ ၁၁ - ေဝါဟာရ

108

၁၅ မနစ

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႕အသတ)

၁။ ေကာငးသားမားသည အဆျပခက တစခခငးစကဖတ၍ ၎တ႔ အခငအမာသေဘာတသည (၅)၊ သေဘာ တသည (၄)၊ မေသခာပါ (၃)၊ သေဘာမတပါ (၂)၊ အခငအမာသေဘာမတပါ (၁) ဟ၍ ( )အမနျခစ ျခစရမည။

၂။ တြဘကႏငျဖစေစ သ႔မဟတ အဖြ႔ငယတြငျဖစေစ ေကာငးသားမားသည မမတ႔၏ တန႔ျပနမႈမားက ႏႈငးယဥ ေဆြးေႏြးၾကရမည။

၃။ မမသေဘာအေလာကေဆြးေႏြးလေသာ ေကာငးသားမားအား ၎တ႔၏အေျဖမားႏင အေၾကာငးျပခက က မေဝခငးပါ။

၄။ ေအာကပါကသ႔ေသာ ေမးခြနးမားကေမး၍ အႏစခပပါ။• လတငး သေဘာတသည အဆျပခက ရခပါသလား။• မညသညအဆျပခကသည ေဆြးေႏြးရမႈ အမားဆးျဖစေစခသနညး။ (အျငငးအခ၊ စတဝငစားၾကျခငး၊

အျငငးပြားဖြယ)• ဤအဆျပခကမားသည ဘာေၾကာငအျငငးပြားဖြယ ျဖစရသနညး။ သငတ႔၏ မတေသာအျမငမားမာ

အဘယနညး။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမ အေျချပ)

၁။ စာသငခနးထတြင ေနရာကယကယအလြတ တစခဖနတးပါ။ ၂။ ေနရာအလြတတြင စတကးျဖင မဥးေၾကာငးတစခဆြပါ။ ဤမဥးသည ဘယဘကျခမးကေရာကေလ သေဘာ

မတျခငးက ကယစားျပျပးမဥး၏ ညာဘကျခမးကေရာကေလ သေဘာတျခငးျဖစေလဟ၍ ခြျခားထား ေသာမဥးျဖစေၾကာငး ရငးျပပါ။ ထ႔ေနာက အဆျပခကမားကဖတျပပါ။ ေကာငးသားမားသည ၎တ႔၏ ကယပငအျမငေပၚမတည၍ မဥးေပၚတြငရပၾကပါလမမည။ ၎တ႔ ၁ဝဝ% သေဘာမတပါက မဥး၏ ဘယဘက အစြနဆးတြငရပျပး ၃ဝ% သေဘာမတပါက မဥးေၾကာငးအလယမ ဘယဘကျခမးအနးတြင ရပၾကလမမညျဖစသည။

၃။ အဖြင ၁၁.၁ တြင ေဖာျပထားေသာ အဆျပခကမားကဖတျပပါ။၄။ ေကာငးသားမားမဥးေပၚတြင ေနရာယျပးေနာက ဘာေၾကာင လကရ၎တ႔ ရပေနသညေနရာတြင ေနရာ

ယေၾကာငး ေမးပါ။ မဥး၏အျခားတစဘကတြင ရပေနသမားကလညးေမးပါ။ (ဘယဘက၊ အလယ၊ ညာဘက)

109

၅။ အေျဖအမားဟ၍ မရပါ။ သ႔ေသာ လအပပါကအေရးႀကးေသာ သေဘာတရားမားကရငးလငးျပပါ။

ျဖစႏငေခရေသာအေျဖမား/ ေနာကခအခကအလကမား

ရပရြာလထအကး သယပးေဆာငရြကမႈမားသည အထကတနးေကာငးေအာငျမငမႈအတြက လအပခကျဖစသင သည။

• အခ႕ႏငငမားတြင ေကာငးသားမားသည အထကတနးေကာငး ျပးေျမာကဖ႔အတြက ရပရြာအကးျပလပငနး ျပလပရန သတမတထားေသာနာရပမာဏ လအပသည။ ဤလအပခကသည ေကာငးသားမားက လမႈ အကးျပ တာဝနသစတျဖစေပၚလာေအာငကညေပးရန ရညရြယသည။ ရပရြာအကးျပ လပငနးသည လအပခကတစခအျဖစ မရသငဟယဆသမားလညးရသည။ လငယမားသည ေစတနာဝနထမးအျဖစ လပလသညမလပလသညက သတ႔ကယတငေရြးခယသငသည။ လမႈအကးျပ တာဝနယျခငးကအေတြ႔ အၾကတစခအေနျဖငရသငျပး စာသငခနးထတြင သငၾကားသငသညဟ ယဆသမားလညးရသည။

လငယမားသည ဒတယတနးစားနငငသားမား ျဖစၾကသည။

• ဤစကားလးသည အငးအားႀကးလႊမးမးထားေသာ လအပစတစစႏင အခြငအေရးတညစြာ မရရေသာလမႈအပစတစခတြငပါဝငေသာ တစစတစဦးကရညၫႊနးရာတြင အသးျပေသာစကားရပျဖစသည။ အခ႕သမား ကလငယမားသည ရာႏႈနးျပညပးေပါငးပါဝငခြင ျငငးပယခၾကရ၍ ဒတယတနးစားႏငငသားမားျဖစသညဟ ေျပာဆၾကသည။ လငယမားသညပေသကားက သတမတထားမႈမားႏင ရငဆငၾကရသည။ ၎တ႔ သည မၾကာခဏဆသလ အခြငအာဏာမရသမား၊ ကာကြယရနလအပေနေသးသမား၊ ထခကႏငသည သမားဟ သ႔မဟတ အေတြ႕အႀကမရေသးေသာ၊ စတဆတၾကေသာ၊ တာဝနမယတတေသးေသာ၊ ျပနာ ရာတတေသာသမားအျဖစလညး အျမငခၾကရသည။

ယဥေကးမႈသည လငယမားပးေပါငးပါဝငၾကရနအတြက အၾကးမားဆးအဟန႔အတားျဖစသည။

• ထးတမးအစဥအလာအရ တနဖးထားမႈမားသည အသကအရြယမလာေသာပညာႏင အေတြ႔အၾကက ေလးစားၾကသည။ ျမနမာလ႔အဖြ႔အစညးတြင ေခါငးေဆာငမႈပစသည အထကေအာကဆငးသကသညပစ ျဖစျပး အၾကးဆးသမားႏင လၾကးမားကသာ အာဏာေပးေလရသည။ ဤယဥေကးမႈႈ ႏႈနးစမားသည လငယမားက ဆးျဖတချခငးလပငနးစဥတြင ပါဝငခြငမဖယထတထားေလရသည။ လငယအမးသမးမားမာ ယဥေကးမႈဆငရာ အတားအဆးမားကပမခစားရေလရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လမႈအသငး အဝငးက ၎တ႔ကအမထတြငေနရနနင ယဥေကးသမေမြ႔မႈရရန ေမာလငထားၾကသည။

ေကာငးမားသည လငယမားက ၎တ႕၏ ရပရြာအသငးအဝနးတြင ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑မားယရနအတြက ျပငဆငေပးပါသည။

• ျမနမာႏငငတြငရေသာ ေကာငးမားသည စာေမးပြအတြကျပငဆငျခငးကသာ အာရစကၾကသည။ ဘဝ အတြကလအပေသာ ကြမးကငမႈမားကဂရမစကၾကေပ။ ပညာတတျခငးသည လငယမားက ၎တ႔၏ အသကအဝနးတြင ေလးစားမႈရရရန အကအညျဖစေစသည။ သ႔ေသာ ေခါငးေဆာငေကာငးတစေယာက ျဖစေစရနႏင ဆးျဖတခကကတာဝနယတတေသာ သတစေယာကျဖစလာေစရန လအပေသာဗဟသတ ႏင အရညအခငးမားကေတာ အျမတေစ ျဖညဆညေပးႏငသည မဟတပါ။

110

ျမနမာနငငတြင မေပးပငခြငအသကသည ၁၆ နစေအာကျဖစသငသည။

• အာဂငတးနား၊ ၾသစႀတးယား၊ ဘရာဇး၊ ကးဘား၊ အေကြေဒါ၊ နကာရာဂြာႏင ယေက၏ အခ႕ေသာအစတ အပငးမားတြင မေပးပငခြငအသကသည ၁၆ ႏစျဖစသည။ သ႔ေသာလညး မေပးပငခြငအသကသည ေလာခသင မသငဆသညမာ ကမာၻလးအတငးအတာေဆြးေႏြး ျငငးခမႈမားျဖစသည။ ေထာကခသမား၏ အဆမာ လငယမားသညေခါငးေဆာငမား၏ ဆးျဖတခကသကေရာကမႈက ခစားရေသာေၾကာင လငယမား အေနျဖင မမတ႔ေခါငးေဆာငက ေ႐ြးခယရနအခြငအေရးရသငသညဟဆသည။ လငယအေတာမားမား သညလညး မသားစအတြငးေငြရာျခငး၊ မသားစဝငမားကေစာငေရာကေပးျခငးအစရသျဖင လႀကးတာဝန မားက ယၾကရသည။ ၎တ႔သညလညး မကေမာကကာလတြငခမတေသာ ဆးျဖတခကမားကလကခ ေနထငရနလအပသည။ ကန႔ကြကသမားကေတာ အသက ၁၆ - ၁၇ ႏစအ႐ြယမားသည အမားျပညသႏင သကဆငေသာ ဆးျဖတခကမားတြငပါဝငရန လေလာကေသာသတငးအခကအလက မရရၾကေသးသျဖင လႀကးမားက သမးသြငးမႈကအလြယတက ခရႏငသညဟဆၾကသည။

လငယမားသည အနာဂတျဖစၾကသည။

• အေျဖအမးမးျဖစႏငပါသည။

၁။ သငခနးစာကရငးျပပါ သ႔မဟတ အသထြကဖတျပပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားကတစဥးခငးဖတခငးပါ သ႔မဟတ အဖြ႔လက အသထြကဖတခငးပါ။

၁။ ေကာငးသားမားက အတြလကျဖစေစ၊ အဖြ႔ငယမားႏငျဖစေစ ဥပမာျဖစရပမားကဖတခငးျပး ေမးခြနးမားက ေဆြးေႏြးခငးပါ။ ေရြးခယစရာနညးလမးအျဖစ တစဖြ႔ထကဥပမာ ၃ ခလးေဆြးေႏြးခငးျခငးထက တစဖြ႔က တစခေဆြးေႏြးခငးျပး အတနးသ႔ ျပနလညတငျပခငးပါ။

၂။ ဆႏၵရသမားက ၎တ႔၏ေဆြးေႏြးခကမားအား မေဝခငးပါ။ ၎တ႔၏အေတြးအေခၚမားက သငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။ လအပပါက ရငးျပေပးပါ။

ျဖစႏငေခရေသာ အေျဖမား

နမနာျဖစရပ (၁)

၁။ ျမနမာ၂။ မနးကေလးမားအတြက လျခေသာ အမားပငေနရာမရျခငး၃။ အျခားရြယတမားႏင အဖြ႔ဖြ႔၍ ရနကနရ ၿမ႕နယ ၃ ခတြင လျခေသာအမားပငေနရာမားဖနတးရန ေဆာင

ရြကျခငး။၄။ ေဒသတြငးအဖြ႔အစညး ‘ဒ႔အမ’ မ ရနပေငြ ႏင အၾကဉာဏမားကညေပးသည။

၅ မနစ

မနစ ၂ဝ

111

နမနာျဖစရပ (၂)

၁။ ဆရာလယြန၂။ လပစစမးမရျခငး၊ ခကခေသာလေနမႈဘဝ။၃။ ျပနလညအသးျပႏငေသာ ပစၥညးမားႏင လပစစဘကထရဖနတးခသည။ သ႔ပတဝနးကငႏင ရပရြာေရဒယ

အသလႊငရအတြက မးစကတပဆငေပးခသည။ ၄။ တကသလေကာငးသားမား၊ အျခားေသာသေတသနပညာရငမားႏင အလပတြလပရနအေမရကနသ႔ခရး

သြားရန ေထာကပေၾကးရရသည။

နမနာျဖစရပ (၃)

၁။ အႏၵယ၂။ ကေလးလပသား၊ ငယငယရြယရြယျဖင အမေထာငကျခငး၃။ သမ ေနထငရာရြာရ ကေလးသငယေကာငစ၏ ေခါငးေဆာင။ မနးကေလးႏင ေယာကားေလးမားအတြက

ပညာေရး၏ အေရးၾကးပႏင အမတြငးအၾကမးဖကမႈတ႔၏ အႏရာယက အသပညာေပးျခငး။ လငယႏင လၾကးမားအၾကား ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးတညေဆာကျခငး။

၁။ ေကာငးသားမားက သငခနးစာကဖတခငးပါ။ ထ႔ေနာက မမကယပငစကားလးျဖင အႏစခပေပးပါ။ ၂။ ယခေလကငခနးသည ယခသငရးအတြက ေနာကဆးေဆာငရြကရမည ေလကငခနးျဖစေၾကာငး ရငးျပပါ။

(ေနာကလာမည အခနးသည ျပနလညသးသပျခငးအခနးျဖစသည)။ အဆးသတရန ေကာငးသားမားက ျပးခသည ရကသတပတမားတြင ဒမကေရစႏင ပါတသကျပးသတ႔ေလလာခသညမား၊ သတ႔ကယသတ႔ ျပနလညေလလာခသညမားက ျပနလညသးသပဖ႔ အခြငအေရးေပးပါ။ ျပနလညသးသပျခငးေမးခြနးမားကမၾကာမတြင သငကေမးေတာမညျဖစသည။ ထ႔ေနာက ေကာငးသားမားသည ျပနလညသးသပခကမားကပဆြရန သ႔မဟတ ခေရးရန မနစအနညးငယအခနရမညျဖစသည။ ယခအခနသည ေကာငးသားမား လြတလြတလပလပ ေရးခငတာ၊ ဆြခငတာခေရးႏင ဆြႏငေသာအခနျဖစေၾကာငးေျပာျပပါ။

၃။ ေအာကပါ စာသားမားကနမနာယ၍ သင၏ ေကာငးသားမားႏင ကကညေသာ၊ ေဒသနငကကညေသာ စာသားအျဖစ ျပငဆငပါ။

နမနာစာသား

ယခ ဒေလကငခနးကဒသင႐းရ႕ ေနာကဆးလပေဆာငရမယသငခနးစာျဖစပါတယ။ သငခနးစာေတြကအၿပး သတဖ႔ ဒမကေရစႏငပတသကသမ၊ ကယကယကယႏငပတသကသမ ကယဘာေတြေလလာျဖစခသလဆတာက ျပနလညသးသပရန အခြငအေရးေပးပါမယ။ ခဏေနရင ျပနလညသးႏငဖ႔ ေမးခြနးေလးေတြေမးပါမယ။ အဒအခါ ကယေခါငးထမာ ရသမေရးခငတာခေရးဖ႔၊ ဆြခငတာခဆြဖ႔ အခနရမာျဖစပါတယ။ ဒအခနဟာေကာငးသားေတြအတြကစတႀကကေျဖဆခန ျဖစပါတယ။ ကယေရးခငတာ၊ ဆြခငတာ ခဆြႏငပါတယ။ ဘယသမၾကညဖ႔မေတာငး ပါဘး၊ ျပနမေျပာခငးပါဘး။ ပးေပါငးပါဝငျခငးႏင၊ တနးတညမမႈတ႔အျပင၊ လြတလပမႈဟာလညးဒမကေရစရ႕အေျခခအခကျဖစပါတယ။ ကယတငဘယလ ပါဝငခငသလ၊ မပါဝငခငသလဆတာက ကယဘာသာဆးျဖတႏငပါတယ။

၅ မနစ

112

ဒေနာကဆးေလကငခနးမာ ကယဆႏၵထတေဖာခငတပစက စတႀကကေ႐ြးခယႏငပါတယ။ ကယဘာကမေဝခင သလ မမေဝခငသလဆတာကလညး ဆးျဖတႏငပါတယ။ ဘာမခမေရးခငမဆြခငလငလညးကယသေဘာအတငး ပျဖစပါတယ။ ဒအခနသည ကယရ႕စတႀကကအခန ျဖစပါတယ။

၁။ ေကာငးသားမားက တတဆတစြာေနခငးျပး ေမးခြနးမားကတစခခငးစ အသထြကဖတခငးျပပါ။ မမ၏ ေကာငးသားမားႏင ေဒသအေျခအေနအေပၚ ကကညသလေမးခြနးမားက ေျပာငးလႏငပါသည။ ေမးခြနးမား ကဖတျပးပါက ေကာငးသားမားကခတယ၍ ၎တ႔၏အေတြးမားခစားခကမားက ခေရးခငးပါ။ အကယ၍ ေကာငးသားမားမေရးခငပါက အျခားသမားကေလးစားသညအေနျဖင တတတဆတေနဖ႔ ေျပာၾကားပါ။

၂။ မနစအနညးငယၾကာျပးေနာက ေကာငးသားမားက ပးေပါငးပါဝငေပးမႈအတြက ေကးဇးတငေၾကာငးေျပာ၍ သငခနးစာကအဆးသတပါ။

ေကာငးသားမား ျပနလညသးသပ၍ ေရးသားႏငရန ကညေပးႏငေသာနညးလမးမား

၁။ သငေမးခြနးမားက ျဖညးျဖညးခငးဖတျပသညအခနတြင ေကာငးသားမားကမကစမတ၍ တတတဆတ ေနပါေစ။

၂။ စတျငမေအာငထငနညး (တရားထငနညး) ခဏထငခငးပါ။၃။ ေကာငးသားမားက အတတကြ အသကကျဖညးျဖညးနင ဝဝရသြငးခငးပါ။၄။ ညငသာျငမေညာငးေသာ တးလးသတစခခ ဖြငထားေပးပါ။

(၁) ယခသငေလလာသရခရသညမား၏ ရလဒေၾကာင သင၏ဘဝတြင မညသညအရာမားေျပာငးလလာႏငပါသလ။

(၂) သငလခငေသာအရာမားအတြက ေရ႕ဆကရန သငကယတင ဘာေတြလပႏငမလ။

(၃) သင၏ဘဝတြင လေတြထမ မညသညအေထာကအပမးလခငပါသလ။

(၄) ယခခနမစ၍ ေနာကေျခာကလအၾကာအထ သငကယသင ေမာမနးၾကညပါ။ သငေလလာခသည မားက ျပနလညအသးခပါက ဘာေတြေျပာငးလသြားနငပါသလ။

ဤစာအပသည ဒမကေရစကအကဥးခပမတဆကေပးျပး ဒမကရကတစလ႔အဖြ႕အစညးတြင ေနထငေသာ ျပညသတစဦးသည မညသညပစျဖစသငေၾကာငးက ရငးျပထားပါသည။ သ႔ေသာ လညး ဤစာအပတြငပါဝငေသာ အခကအလကမားႏင အေတြးအေခၚမားက အသးခရန လအပ ပါသည။ ဒမကေရစသည ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကၾကျခငးျဖစေသာေၾကာင လကေတြ႕ေဆာငရြက ျခငးသည အေရးႀကးပါသည။ ဤေနာကဆးျပနလညသးသပျခငး အခနးတြင သငဘာေတြကေလလာ ခသည၊ ဘာေတြကသငဘဝႏငသကဆငမႈရသညကစဥးစားပါ။ သငေလလာသရခသညမားေၾကာင သငဘဝတြင ဘာေတြထးျခားလာနငသလ။ သငျပလပခငသည အေျပာငးအလမား ရပါသလား။ သင၏ ယခငအေတြးအေခၚမားထမ ေျပာငးလသြားသညမား ရပါသလား။ သငတြင ဦးတညခက အသစမား ေပၚလာပါသလား။ မညသညအရငးအျမစနင စြမးရညမား သငတြငရနငေနၿပး ျဖစပါ သလ။ သင၏ရညမနးခကမားကေအာငျမငရန သငမသားစနင သငယခငးမားထမ မညသညအက အညမား လအပပါသလ။

115

ေအာကေဖာျပပါ စကားလးမားထမ တစခႏင ဒမကေရစၾကား ဆကသြယမႈက အတြလကအလညက ေျပာဆ ေဆြးေႏြးၾကပါ။ တြဖက A က စကားလးတစလးကဆြယျပး၊ တြဖက B အခနက ၾကညေနစဥတြင စကန႔ ၃ဝ အၾကားဆကတကေျပာဆရမညျဖစပါသည။ ထ႔ေနာက တြဖက B မ စကားလးအသစကဆြယျပးစကန႔ ၃ဝ အၾကားဆကတက ေျပာဆေနခနတြင တြဖက A မ အခနကၾကညထားေပးရမညျဖစပါသည။ သငဆရာက မရပခငးမခငးစကားလး အသစမား ဆကလကဆြယ၍ ေျပာဆေနရမညျဖစပါသည။

ဒမကေရစႏင …………..

တနးတညမမႈ

ပညာေရး

ဆးျဖတခကခမတျခငး

ပဋပကၡ

ႏငငသားျဖစမႈ

လငယ

ေရြးေကာကပြ

သတငးအခကအလက

အခြငအေရး

အမတသရပ

ေခါငးေဆာင

တနဖးမား

116

ဤသင႐းတြင အခနး ၁၂ ခနးပါဝငၿပး၊ သငခနးစာ ၁ဝ ခနးႏင ျပနလညသးသပျခငး ၂ ခနး ပါဝငပါသည။ ၿပးခေသာ ရကသတပတမားတြင သငပးေပါငးပါဝငခၿပးသည ေလကငခနးမား၊ အေတြးအေခၚမား၊ ေဆြးေႏြးမႈမားက ေအာက ေဖာျပပါအခနးတြင ျပနလညႏႈငးယဥသးသပပါ။

သငအတြက တနဖးအရဆးဟထငေသ ာအခနးေခါငးစဥေဘးတြင ႏလးသားပဆြေပးပါ။

သငရပရြာအတြက တနဖးအရဆးဟထငေသာ အခနးေခါငးစဥေဘးတြင စကဝငးပဆြေပးပါ။

သငပ၍ေလလာခငေသာ အခနးေခါငးစဥေဘးတြင အေပါငးလကၡဏာပဆြေပးပါ။

ဒမကေရစႏင မတကြျပားမမား စလငစြာရေနမႈ

ဒမကေရစႏင ဆးျဖတခကခမတျခငး

ဒမကေရစႏင ေခါငးေဆာငမႈ

ေရြးေကာကပြမား

ျပနလညသးသပျခငး

ဒမကေရစႏင တနးတညမမႈ

အခြငအေရး၊တာဝနႏင ဝတရား

ႏငငသားျဖစမႈ

သတငးအခကအလကႏင ပြငလငးျမငသာမႈ

ဒမကေရစတြငလငယမား၏ အခနးက႑

အတြလကျဖင သငရးကျပနလည ထငဟပ၍ မေဝပါ။

ႏလးသား - သငရငထထမသြားေသာ အေတြးအေခၚေသာခက။ဥးေခါငး - သငစတအဝငစားဆး သ႔မဟတ နကနကနနစဥးစားေတြးေခၚေစေသာ အေတြးအေခၚေသာခက။ေျခေထာက - သငဘဝအတြက ျပနလညအသးခခငေသာ အေကာငးဆးအေတြးအေခၚ ေသာခကႏင တက ေျမာကမႈ။

117

၂ဝ မနစ

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႕အသတ)

၁။ ေကာငးသားမားက အတြလကဖြ႔ေပးပါ။၂။ ၎တ႔သည ဒမကေရစႏင... ေခါငးစဥေအာကတြင ေရးသားေဖာျပထားေသာ စကားလးမားထမ တစခက

ေရြးခယ၍ ဒမကေရစႏင ဆကသြယမႈကေဆြးေႏြးၾကရမညျဖစေၾကာငး ရငးျပပါ။ တြဖက ‘A’ မ ၾကကရာ စကားလးတစလးကေရြးခယ၍ စတငပါမည။ စကန႔ ၃ဝ ျပညပါက အခနျပညသညဟေျပာပါ။ ထ႔ေနာက တြဖက ‘B’ မ စကားလးတစလးကေရြးခယျပး ဆကလကေျပာဆပါလမမည။ တြဘကတစဥးခငးစမ အနညးဆးစကားလး ၃ လးေရြးခယျပး ေျပာသညတငေအာင လပေဆာငပါ။ ေကာငးသားမားက ၎တ႔ သည စကန႔ ၃ဝ အတြငး ဆကတကေျပာဆရမညဆသညက သတေပးပါ။

၃။ ၾကကနစသကရာ ေမးခြနးျဖငစတငနငပါသည။ အခနကၾကညရန နာရသ႔မဟတ ဖနးကသးပါ။ အခနျပည သြားပါကသင၏အသျဖင ျဖစေစ၊ ေခါငးေလာငးသ႔မဟတ အျခားေသာအသထြကေစသညပစၥညးျဖငျဖစ ေစအသးျပပါ။

၄။ တြဖကတစေယာကခငးစက ၃ ၾကမစေျပာဆေဆြးေႏြးျပးသညေနာက စာသငခနကအနစခပေပးပါ။၅။ စတကးေျမပတစခက သငပနးေပၚတြငေရးဆြ၍ အလယတညတညတြင ဒမကေရစကေရးပါ။ ထ႔ေနာက

အျခားဆကစပေနေသာ စကားလးမားကမဥးေၾကာငးမားဆြ၍ ဆကစပေပးပါ။၆။ ေကာငးသားမားက၎တ႔၏ တန႔ျပနမႈႏငပတသကျပး မေဝခငးပါ။ ေကာငးသားမား၏ မနကနေသာ အေ

တြးအေခၚအယအဆမားကသငပနးေပၚတြင ခေရးပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမ အေျချပ)

၁။ ဒမကေရစႏင ဆကစပ၍သးသပရမညစကားလးမားက ကဒေပၚတြငေရးသားထားျပး ကဒမားကအစလက ျဖစေအာင ဖနတးပါ။

၂။ ေကာငးသားမားက ၄ ေယာကမ ၇ ေယာကထ ပါဝငနငမည အဖြ႔ငယမားဖြ႔ပါ။ ၃။ အဖြ႔တစဖြ႔ခငးစက စထားေသာကဒမားေပးပါ။ ထ႔ေနာက စကဝငးဝငးပါ၊ စကဝငးထတြငတစေယာကႏင

တစေယာက လကကမးႏငေသာ ပစၥညးတစခကရာပါ။ ဥပမာ ေဘာလး၊ မာကာေဘာပင (marker pen)၊ ေရဘး စသညတ႔ျဖစသည။

၄။ ေကာငးသားမားက ၎တ႔ကငေဆာငထားေသာကဒမားအား စကဝငးအလယတြင ပခထားရနေျပာပါ။ သစဥတစခ ၾကားသညႏငတျပငနက မမလကတြငကငေဆာငထားေသာအရာက တစေယာကႏငတစ

118

ေယာကလကဆငကမးေပးေနရပါမည၊ သစဥရပသြားပါက လကဆငကမးျခငး ရပတန႔သြားရမညျဖစျပး၊ ေနာကဆးကငေဆာငထားသသည စကဝငးအတြငးရကဒမားအထမ မမႏစသကရာကဒကေရြးခယ၍ ဒမ ကေရစႏင ကဒတြငေရးသားထားေသာ စကားလးမားႏင ပတသကဆကစပေသာအေၾကာငးအရာက တစမနစအၾကာ ေျပာဆရမညျဖစသည။

၅။ ေမးခြနးမားေမးပါ။ ထ႔ေနာက သစဥကျပနဖြင၍ စကဝငးအတြငး ကဒမားကနသညအထ ေလကငခနးမားကျပလပေပးပါ။ အားလးပါဝငပးေပါငးနငရနအတြက သစဥ၏ၾကာခနက လသလညနငပါသည။

၆။ ေကာငးသားအားလးက ေနရာျပနယေစပါ။ ၇။ သငပနးေပၚတြင စတကးေျမပတစခကဆြပါ။ အလယတြင ဒမကေရစဆသည စကားလးကေရးပါ။ ထ႔ေနာက

အျခားေသာစကားလးမားက ေဘးတြငေရး၍ ဒမကေရစႏငဆကစပမႈက မဥးဆြျပးျပပါ။၈။ ေကာငးသားမားက ၎တ႔၏တန႔ျပနခကႏငပတသကျပး မေဝခငးပါ။ ေကာငးသားမား၏ အေတြး

အေခၚက သငပနးေပၚရ မနကနေသာစကားလးေဘးတြင ခေရးပါ။

မတခက ။ လပေဆာငခကက စနေခၚမႈျဖစေစရန အခနကတစမနစ ပတးထားပါသည။

ေရြးခယစရာနညးလမး - က (လႈပရားမႈ အကန႕အသတ)

၁။ စာအပတြငပါေသာဇယားက သငပနးေပၚတြငဆြပါ။ ၂။ ေကာငးသားမားက အခနအနညးငယေပး၍ သငရးညႊနးတမးတေလာကလး ၎တ႔ေလလာခသညမား၊

ေလကငခနးတြင ပါဝငခသညမားက ျပနလညစဥးစားထငဟပရန အခနေပးပါ။ ၃။ ေကာငးသားမား အဆငသငျဖစေသာအခါ သငပနးေပၚရဇယားေပၚတြင ပဆြခငးပါ။ ေကာငးသားမား

အေဝးမလမးၾကညလငျမငႏငေသာ အေရာငမတသည စာရြကအပငးေလးမားက (ႏလးသား၊ စကဝငး၊ အေပါငး) ဆသည အမးအစားေပၚမတညျပး ခြေဝေပးပါ။ ထ႔ေနာက ေကာငးသားမားက စာရြကအပငးေပၚ တြငပဆြ၍ သငပနးေပၚရပကားခပေဘးတြင ကပခငးပါ။

၄။ ေကာငးသားအားလး ကပျပးပါကေနရာျပနယခငးေပးပါ။ ထ႔ေနာက ဆႏၵရသ ေကာငးသားမား၏ တန႔ျပန ခကက မေဝေပးရနေျပာပါ။ တျခားေရြးခယစရာ နညးလမးအေနျဖင ေကာငးသားမားကသငေလာေသာ ေမးခြနးမား ေမးေပးပါ။ ဥပမာ“အခနး ၂ သည အလြနလသမားေသာအခနးျဖစသညဟ သတထားမသည။ တစေယာကေယာကမ မညသညအခကကပၾကကသညဟ မေဝေပးပါရန။ သ႔မဟတ ေကာငးသား အမားစသည ဒမကေရစတြငလငယမား၏အခနးက႑ကပမေလလာရန စတဝငစားၾကသည။ တစေယာက ေယာကမ မညသညအခကကပမေလလာခငေၾကာငးမေဝေပးပါ။”

၅။ အားလးပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကမႈႏင အာ႐စကမႈတ႔အတြက ေကာငးသားမားက ေကးဇးတငျခငး အေၾကာငးေျပာ၍ ဤအခနးကနဂးခပပတသမးေပးပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး - ခ (လႈပရားမ အေျချပ)

၁။ သငခနးစာအမညမားအားလးက ကဒတစခခငးစတြငေရးပါ။ ေကာငးသား/သတစေယာကခငးစက ကဒ

၂ဝ-၃ဝ မနစ

119

တစခစေပးပါ။ အကယ၍ ေကာငးသားမားေနပါက ကဒကလေလာကေအာင ဖနတးနငပါသည။၂။ ကဒမားကေရာ၍ ေကာငးသားမားကေဝေပးပါ။ ကဒတြငေရးသားထားေသာ အခနးနငပတသက၍ သငခနးစာ

မား၊ ေလကငခနးမားအေၾကာငးက ျပနလညသးသပနငရနအတြက မနစအနညးငယ ခြငျပေပးပါ။၃။ ေကာငးသားမားကမတတကရပ၍ အခနးအတြငးေရြ႕လားေစပါ။ အျခားတစေယာကနင ဆေတြ႔ေသာအခါ

ရပ၍ ၎တ႔၏တြဖကကမမလကထရ အခနးနငပတသက၍ အကဥးခပေျပာျပပါ။ တစေယာကခငးစမ မမႏငပတသကသည အခနးကေျပာျပးသညေနာကတြင ကဒခငးလျပးတြဖကအသစတစေယာက ထပရာ ပါ။ အကယ၍ မမေတြ႔ေသာတြဖကမာမမနင အခနးေခါငးစဥတေနပါက အတတကြျပနလညသးသပနငပါ သည။ ထ႔ေနာက အခငးခငးလစဟာေနသညမားက အျပနအလနျဖညစြကေဆြးေႏြးနငပါသည။ ဤနညး လမးျဖင ၅ မနစၾကာ ေဆာငရြကပါ။ သ႔မဟတ ေကာငးသားအားလး သငခနးစာအခနးတငးကေယဘယ ျခငျပနလည၍ သးသပမသညဟ သငခစားရသညအထေဆာငရြကပါ။

၄။ ေကာငးသားမားက အခနးအတြငးသြားလာေနေသာအခနတြင ပကားခပကသငပနးေပၚတြင ေရးဆြထားပါ။ ၅။ ေကာငးသားမားလပေဆာငခက ျပးဆးသြားပါကေနရာ ျပနယခငးပါ။ ၆။ ေကာငးသားမားကႏလးသား၊ စကဝငး၊ အေပါငးသေကၤတမားသည မညသညကကယစားျပသညက ရငး

ျပပါ။ ထ႔ေနာကေကာငးသားမားက ျပနလညသးသပစဥးစားဖ႔ရန အခနေပးပါ။ ၇။ ေကာငးသားမားအဆငသငျဖစပါက သငပနးဆသ႔လာ၍ ပကားခပေပၚတြင ပဆြခငးပါ။ ေကာငးသားမား

ဆသ႔ အေဝးမလမးၾကညလငျမငနငေသာ အေရာငမတသည စာရြကအပငးေလးမားက (ႏလးသား၊ စကဝငး၊ အေပါငး) ဆသညအမးအစားေပၚမတညျပး ခြေဝေပးပါ။ ထ႔ေနာက ေကာငးသားမားကစာရြက အပငးေပၚတြငပဆြ၍ သငပနးေပၚရပကားခပေပၚတြင ကပခငးပါ။

၈။ ေကာငးသားအားလးကပျပးပါက ေနရာျပနယခငးပါ။ ထ႔ေနာက ဆႏၵရသေကာငးသားမားက ၎တ႔၏ တန႔ျပနမႈနငပတသက၍ မေဝခငးပါ။ တျခားေရြးခယစရာနညးလမးအျဖစ သငေလာေသာေမးခြနးမားက လညး ေမးနငပါသည။ ဥပမာ “အခနး ၂ သည အလြနလသမားေသာအခနးျဖစသညဟ သတထားမသည။ တစေယာကေယာကမ မညသညအခကကပၾကကသညဟ မေဝေပးပါရန။ သ႔မဟတ ေကာငးသားအမားစ သည ဒမကေရစတြင လငယမား၏အခနးက႑က ပမေလလာရန စတဝငစားၾကသည။ တစေယာကေယာက မ မညသညအခကက ပမေလလာလေၾကာငးမေဝေပးပါ”

၉။ အားလးပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကမႈႏင အာရစကမႈတ႔အတြက ေကာငးသားမားက ေကးဇးတငေၾကာငးေျပာ ၍ ဤအခနးကနဂးခပပတသမးေပးပါ။

၁ဝ။ သငပနးေပၚတြငရေသာ ပကားခပကသင၏မတတမးအေနျဖင ဓာတပရကထားပါ။

၁။ ေကာငးသားမားက အတြတစတြစဖြ႔ေပးပါ။ ထ႔ေနာက ၎တ႔အား သငတနးနငပတသကျပး ျပနလည သးသပခငးပါ။ ထ႔ေနာက ေအာကပါတ႔ကမေဝခငးပါ။

ႏလးသား - သငတ႔၏ ရငထသ႔ထမေသာ အေတြးအေခၚ အယအဆေသာခက။ ဥးေခါငး - သငတ႔နကနကနနစဥးစားရေသာ၊ စတဝငစားစရာ အလြနေကာငးသညဟထငေသာ အေတြး

အေခၚ ေသာခက။ ေျခေထာက - သငတ႔၏ဘဝတြင ျပနလညအသးခခငေသာ သ႔မဟတ သငခနးစာမျပနလညသယယ

120

သြားခငေသာအေတြးအေခၚ ေသာခက သ႔မဟတ တကေျမာကမႈ။၂။ အဖြ႔တစခခငးစက ၁ဝ-၂ဝ မနစေပး၍ ေဆြးေႏြးခငးပါ။ ထ႔ေနာက ေကာငးသားမားအားျပနေခၚ၍ မမ

သေဘာဆႏၵအေလာက စကားေျပာလသက ျပနလညမေဝခငးပါ။ ၃။ ေရြးခယစရာနညးလမးအျဖစ အဖြ႔လကစကေဆြးေႏြးခငးျပးပါက တစေယာကလင စာရြကအပငး ၃ ခစ

ေပးပါ။ ထ႔ေနာကတန႔ျပနခကမားက ၎စာရြကအပငးေပၚတြင ခေရးခငးပါ။ ထ႔ေနာက ႏလးသား၊ ဥးေခါငး နင ေျခေထာကကကယစားျပေသာစာရြကအၾကး (Flip Chart) ၃ ခကျပငဆငထားေပးပါ။ ထ႔ေနာက ေကာငးသားမားက ၎တ႔လကထမ စာရြကအပငးေလးမားကသငေလာေသာစာရြကအၾကး (Flip Chart) ေပၚတြင လာကပခငးပါ။

၄။ မတတမးအတြက စာရြကအၾကး (Flip Chart) မားကဓာတပရကထားေပးပါ။

121

Julian, Katie and Sally Kantar, Activities for Social Science Teachers, (Yangon: Mote Oo)

McLaughlin, Rory, Democracy: a civic education course for Myanmar, (Yangon: Mote Oo Education)

Myanmar, The Union of the Republic of, The Myanmar National Human Rights Commission Law, The PyidaungsuHluttaw Law No. 21/2014, <http://www.burmalibrary.org/docs23/2014-03-28-Myanmar_Human_Rights_Commission_Law-21-en.pdf> ,accessed 16 May 2019

Wong, Kara and Rory McLaughlin, Active Citizenship, (Yangon: Mote Oo Education)

122

ENDNOTES

1 Slachmuijlder, L., The Common Ground Approach: A Guide for Facilitators, 1st ed (Washington DC: Search For Common Ground, 2018)

2 Democracy Reporting International, Manual on the Legal Framework for Elections in Myanmar, (Berlin, Germany: Democracy Reporting International, 2016) p15,

<http://www.stepdemocracy.eu/wp-content/uploads/2016/10/DRI-MM-EIDHR-Manual-on-Legal-FW-Election-v4-EN-2016.pdf> ,accessed 16 May 2019

3 Adapted from: GSAFE, Qualities of a Leader, <https://www.gsafewi.org/wp-content/uploads/Qualities-of-a-Leader-Activity-1.pdf>

4 Slachmuijlder, L., The Common Ground Approach: A Guide for Facilitators, 1st ed (Washington DC: Search For Common Ground, 2018)

5 Democracy Reporting International, Manual on the Legal Framework for Elections in Myanmar, (Berlin, Germany: Democracy Reporting International, 2016) p15,

<http://www.stepdemocracy.eu/wp-content/uploads/2016/10/DRI-MM-EIDHR-Manual-on-Legal-FW-Election-v4-EN-2016.pdf> , accessed 16 May 2019

6 Hald, Matilda and Sarah Smith, Supporting youth contributions to peace in Myanmar, Development Dialogue Paper no.24, Dag Hammarskjöld Foundation, February 2018, <https://www.youth4peace.info/system/files/2018-04/24.%20CFR_Myanmar-Youth%20Participation2_DHF.pdf>, accessed 16 May 2019

7 International IDEA, Compulsory voting,<https://www.idea.int/data-tools/data/voter-turnout/compulsory-voting>, accessed 16 May 2019

8 British Library, Votes for Women: Suffragettes, violence and militancy, 6 February 2018, <https://www.bl.uk/votes-for-women/articles/suffragettes-violence-and-militancy#footnote6> , accessed 16 May 2019

9 Al Jazeera, Myanmar police crack down on student protesters, 11 March 2015, <https://www.aljazeera.com/news/2015/03/myanmar-police-crack-student-protesters-150310123609713.html> , accessed 16 May 2019

123

10 Universal Declaration of Human Rights (UDHR), 10 December 1948 (General Assembly resolution 217 A), preamble,<https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/> , accessed 16 May 2019

11 Australian Government, Study Assist: FEE-HELP, <https://www.studyassist.gov.au/help-loans/fee-help> , accessed 16 May 2019

12 Connell, Tula, MWRN: A Champion for Migrant Workers in Thailand, Solidarity Centre, 8 January 2019, <https://www.solidaritycenter.org/mwrn-a-champion-for-migrant-worker-rights-in-thailand/> , accessed 16 May 2019

13 Norwegian Refugee Council, Half a million identities, (Relief Web, 8 June 2017) <https://reliefweb.int/report/myanmar/half-million-identities> , accessed 16 May 2019

14 UNFPA and PBSO, The Missing Peace: Independent Progress Study on Youth, Peace and Security, 2018, p115-8, <https://www.youth4peace.info/system/files/2018-10/youth-web-english.pdf> , accessed 16 May 2019

15 Myanmar Mix, An all-girl team is building more public spaces in Yangon, 16 April 2019, <https://myanmarmix.com/en/articles/an-all-girl-team-is-building-more-public-spaces-in-yangon> , accessed 16 May 2019

16 Julia Pimentel, Carolyn Bernucca, Khal, 20 Young Activists Who Are Changing the World, Complex, 23 December 2018, <https://www.complex.com/life/young-activists-who-are-changing-the-world/bana-alabed> , accessed 16 May 2019

17 The World’s Children’s Prize, PayalJangid, <https://worldschildrensprize.org/payaljangid> , accessed 16 May 2019

ENDNOTES

124

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ အကအညေပးေရးႏငငတကာအဖြ႕ (International IDEA) သည အစးရအမားပါဝငေသာ အဖြ႕အစညးတစရပျဖစၿပး ကမၻာတစဝနး ဒမကေရစ ေရ႐ညတညတႏငေရး ပပးမႈေပးပါသည။ International IDEA ၏ လပငနးတာဝနမာ ႏႈငးယဥ ေလလာလက အသပညာျဖညဆညးေပးျခငး၊ ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလေရးက အကအည ေပးျခငး၊ မဝါဒမားႏင ႏငငေရးအေပၚ ၾသဇာသကေရာကျခငးတ႔ျဖင ေရ႐ညတညတႏငမည ဒမကေရစအေျပာငးအလက ပပးမႈေပးရန ျဖစပါသည။

International IDEA သည မညသည လပငနးမားက လပေဆာငပါသနညး။

ေ႐ြးေကာကပြမားဆငရာ၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ တညေဆာကျခငးဆငရာ၊ ႏငငေရးပါတ မားဆငရာ၊ ဒမကေရစစနစတြင ကား-မ အခနးက႑ဆငရာ၊ အမးသမးမား ႏငငေရးပငး စြမး ေဆာငႏငေစျခငးဆငရာႏင ဒမကေရစ ကယတငအကျဖတျခငးဆငရာ နယပယမားတြင လပငနး မားက သးပငးခြျခားလက လပငနးေဆာင႐ြကပါသည။

၁။ ကမၻာတစဝနး မတကြျပားေသာ ပကတအေျခအေနအသးသးမ ဒမကေရစ တညေထာင သည လပငနးစဥမားဆငရာ လကေတြ႕အေတြ႕အၾကမရ႐သည ႏႈငးယဥေလလာထား ေသာ အသပညာဗဟသတမား ျဖညဆညးေပးျခငး

၂။ ဒမကေရစ အငစတကးရငးမားႏငလပငနးစဥမားက ျပျပငေျပာငးလရာတြင ႏငငေရး ပါဝငေဆာင႐ြကေနသမားက အကအညေပးျခငးႏင ဖတၾကားလာပါက ႏငငေရး လပငနးစဥမားတြင ထေတြ႕ပါဝငေဆာင႐ြကျခငး

၃။ ႏႈငးယဥေလလာထားသည အသပညာဗဟသတ အရငးအျမစမားက ျဖညဆညးေပးျခငး၊ ႏငငေရးပါဝငေဆာင႐ြကေနသမားက အကအညေပးျခငးျဖင ဒမကေရစတညေဆာက ေရး မဝါဒမားအေပၚ ၾသဇာသကေရာကျခငး

International IDEA သည မညသညေနရာေဒသမားတြင လပငနးေဆာင႐ြကပါသနညး။

International IDEA သည ကမၻာတစဝနးတြင လပငနးေဆာင႐ြကပါသည။ စေတာဟမးၿမ႕ တြင႐းစကၿပး အာဖရက၊ အာ႐-ပစဖတ၊ လကတငအေမရကႏင ကယရစဘယနေဒသမားတြင ႐းမား ဖြငလစထား႐ပါသည။ International IDEA သည ကလသမဂၢတြင အၿမတမး ေလလာသ ျဖစပါသည။

ဝကဘဆက - <http://www.idea.int>

International IDEA International IDEA MyanmarStrömsborg ၆၈ (ဘ)၊ ဆရာစလမး၊ ဗဟနးၿမ႕နယ။ SE–10334 Stockholm ရနကန ၁၁၂ဝ၁။ Sweden ျမနမာ။Tel. +46 8 698 37 00 Tel: +95 9 263128104Website: <https://www.idea.int> Project website: : <http://www.stepdemocracy.eu>

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ အကအညေပးေရးႏငငတကာအဖြ႕ (International IDEA) သည ကမ႓ာတစဝနး ဒမကေရစျမႇငတငျခငးႏင ေရရညတညတႏငေရးတ႔အတြက ေဆာငရြကေသာ အစးရ အမားပါဝငေသာ အဖြ႕အစညးတစချဖစပါသည။

International IDEA သည ႏငငေရးတြင ပးေပါငးပါဝငမႈနင ကယစားျပမႈ၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ တညေဆာကျခငးလပငနးစဥမား၊ ေရြးေကာကပြဆငရာ လပငနးစဥမားကအားစက၍ ဒမကေရစ ေရရညတညတေရးအတြက ေဆာငရြကေနၾကေသာအဖြ႕အစညးမားနင လပဂၢလမား၊ ျပျပငေျပာငးလ ေရးလပငနးမားက ကညပပးျခငးနင ဒမကေရစအေရး အမားျပညသေဆြးေႏြးမႈမားက ကညပပး ေပးသည။ ကၽြနပတ႔၏ လပငနးစဥမားတြင ကား/မနင အားလးပးေပါငးပါဝငေစေရး၊ ပဋပကၡဆငရာ အကဆတမႈႏင ေရရညဖြ႕ျဖးတးတကေရးတ႔က ထညသြငးစဥးစားေဆာငရြကပါသည။

International IDEA သည အဖြ႕ဝငနငငမားျဖငဖြ႕စညးထားသညေကာငစျဖင စမအပခပျပး အၾက ေပးအဖြ႕ဝငမားမ ပပးကညေပးသည။

International IDEA ၏အဖြ႕ဝငနငငမားအားလးသည ဒမကေရစစနစကကငသးၾကျပး အဖြ႕အစညး၏ လပငနးစဥမားက ႏငငေရးႏင ဘ႑ာေရးအကအညမား ပပးေပးသည။ အဖြ႕ဝငႏငငမားသည ဩစေၾတးလ၊ ဘာဘာဒးစ၊ ဘယဂယ၊ ဘနင၊ ေဘာစဝါနာ၊ ဘရာဇး၊ ကေနဒါ၊ ကာဗဗာေဒ၊ ခလ၊ ကစတာရကာ၊ ဒမနကနရပတဘလစ၊ ဖငလန၊ ဂာမန၊ ဂါနာ၊ အႏၵယ၊ အငဒနးရား၊ လဇငဘတ၊ မာရးတးယပစ၊ မကဆက၊ မြနဂလးယား၊ နမမးဘးယား၊ နယသာလန၊ ေနာေဝ၊ ပနားမား၊ ပ႐း၊ ဖလစပင၊ ေပၚတဂ၊ ေတာငအာဖရက၊ စပန၊ ဆြဒင၊ ဆြစဇာလနနင ဥ႐ေဂြးတ႔ျဖစၾကသည။ ဂပနနငင သည ေလလာဆအေနအထား၌ ရေနပါသည။

ISBN: 978-91-7671-261-0 (PDF)

DOI: <https://doi.org/10.31752/idea.2019.26>