nw vbwasfalt nr2 07 def 2:000000 vbwasfalt#nr2 06 · industriële omgeving als juist een extreem...
TRANSCRIPT
2 - 2007
34e jaargang - nummer 2 - september 2007 AsfaltAsfalt is een uitgave van de Verenigingtot Bevordering van Werken in Asfalt
Polijsten
Comfort
Sport
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:30 Pagina 1
Inhoud
Asfaltbeleving 3
Hein Boomars; VBW-Asfalt
Gepolijst asfalt 4
Frans Uhl; AAC-FloorsEvert de Jong; VBW-Asfalt
Comfortniveau 8
vliegensvlug omhoog
Jan Fijan; KOAC-NPC
A2 Amsterdam-Utrecht: 11
een megaklus
Evert de Jong; VBW-Asfalt
Ombouw van de A2 14
Rondweg Den Bosch
Wouter den Hartog; InfrA2
Asfalt voor multifunctioneel 17
gebruik in de sportbouw
Bert Kelderman; Van Kessel Sport en Cultuurtechniek B.V.
Spelregels voor sportvelden 21
Erik van Swinderen; ISA SportEvert de Jong; VBW-Asfalt
LOT Lifetime 24
Optimalisation Tool
Paul Waarts; TNO Bouw en ondergrond
Bakelse weg 26
Janssen de Jong Infra B.V.
Stille wegdekken 29
Maya Sule en Rob Hofman; RWS-DWW
Mededelingen 32
Leden en donateurs 34
Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt.Correspondentie: Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer, Nederland
Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP Zoetermeer, Nederland
Telefoon 079-3252225, Telefax 079-3252295
E-mail: [email protected], webpagina: http://www.vbwasfalt.org
Redactie: VBW-Asfalt
Vormgeving: Accentdesign, Mijdrecht
Druk: Verweij Printing, Mijdrecht
Fotoverantwoording: Frans Uhl, ISA Sport
Lid van TheEuropeanAsphalt PavementAssociation
34e jaargang - nummer 2 - september 2007
ISSN: 0376-6977Overname van artikelen is alleen na overleg met VBW-Asfalt en met bronvermelding toegestaan.
Gepolijst asfaltDe schoonheid van geslepen stenen spreekt iedereen aan. De mineralen in hetasfalt bevatten een verborgen schoonheid die via slijpen en polijsten aan het lichtkomt. Daarmee krijgt het asfalt een bijzondere, esthetische uitstraling, waarbij deoverige eigenschappen van het asfalt behouden blijven. Met de combinatie vantechniek en creativiteit komen tal van nieuwe toepassingen in beeld.
Ombouw van de A2 Rondweg Den BoschIn opdracht van Rijkswaterstaat werkt de Bouwcombinatie InfrA2 aan de verbredingvan de A2 bij ’s-Hertogenbosch tussen de Maasbrug en knooppunt Vught. Dezedesign & construct opdracht wordt uitgevoerd van 2006 tot en met december2009. Dankzij de scheiding van het doorgaande en regionale verkeer en de verbreding van de weg, is de kans op files na 2009 minimaal.
Comfortniveau vliegensvlug omhoogVoor verkeers deelnemers is de vlakheid één van de belangrijkste aspecten van hetwegdek. Dit geldt met name voor de kwetsbare, minder snelle deelnemers, zoalsfietsers, skeelers en dergelijke. De comfortmeting daarvan wordt reeds een tientaljaren uitgevoerd op fietspaden in Nederland en soms blijkt deze meting ook vooreen bepaalde situatie met andere ‘trage’ verkeers deelnemers uitkomst te bieden.Zo is onlangs een onderhoudsnorm bepaald voor de verhardingen op Schiphol dieonder andere voor bagagetransport worden gebruikt.
Asfalt voor multifunctioneel gebruik in de sportbouwBinnen de asfaltbranche neemt de sport een aparte plaats in. De kleinschaligheiden hoge eisen aan het eindresultaat verlangen een hoog kwaliteitsbewustzijn van de uitvoering. Daarnaast is innovatie een voorwaarde om de marktpositie te verstevigen. De beschreven realisatie van een multifunctioneel veld heeft aangetoond dat een sportveld in de winter als ijsbaan is te gebruiken.
Stille wegdekken Stille wegdekken zijn een belangrijke maatregel om de bron van verkeerslawaaiaan te pakken. Binnen het Innovatieprogramma Geluid onderzoekt Rijkswaterstaatverschillende wegdekken met een geluidsreducerend vermogen. Naast de verbetering van aspecten van bestaande wegdekken wordt ook een nieuwe generatie wegdekken op verschillende locaties in Nederland beproefd en getest.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:30 Pagina 2
3 | Asfalt nr. 2, september 2007
Minder asfalt =
meer files
Overwaardering van asfalt
volgt uit de opmerkelijke
relatie ‘meer asfalt = meer
auto’s’ die zelfs vervoerwe-
tenschappers geregeld leggen.
Een relatie die aangeeft dat
de asfaltproducenten invloed
hebben op de productie van
het aantal auto’s. Dat streelt
aan de ene kant maar aan de
andere kant bekruipt het
gevoel dat hier iets niet klopt.
Allereerst omdat de relatie
niet klopt. Een hogere asfalt-
productie leidt immers niet
tot een toename van de auto-
productie.
Met de opmerking wordt ook
bedoeld dat het aanleggen
van wegen leidt tot een groter
gebruik en dus geen oplos-
sing zou zijn voor het file-
leed. Ook die achterliggende
gedachte is echter onjuist.
Zelfs in Nederland is dat al
duidelijk zichtbaar. Er is geen
verschil in groei van het ver-
keer tussen gebieden waar
het verkeer nog doorstroomt
en gebieden waar opstop-
pingen gewoon zijn. Sterker
nog, het blijkt dat door de
rem op de aanleg van wegen
het aantal files groeit.
De juiste relatie is daarom:
‘minder asfalt = meer files’.
Meer asfalt, minder
milieuvervuiling
De uitstoot van schadelijke
stoffen van benzine en diesel
is het grootste probleem van
de automobiliteit. De milieu-
beweging lijkt zich tot doel te
stellen elke weguitbreiding
tegen te werken in plaats van
zich te bekommeren om de
milieukwaliteit. In dit kader
het zoeken naar mogelijk-
heden om de hoeveelheid
schadelijke stoffen van het
wegverkeer terug te dringen.
Dat kan door te stimuleren
dat er minder en/of schonere
energie wordt gebruikt.
Daaronder valt ook dat door-
stroming van het wegverkeer
gestimuleerd moet worden,
voorkomen dat er files ont-
staan. Files hebben uitslui-
tend negatieve effecten.
Doorstroming van het weg-
verkeer heeft daarentegen
alleen maar positieve effec-
ten. Bij het huidige verkeers-
aanbod leidt meer asfalt tot
minder milieuvervuiling.
Om de vervuiling door het
wegverkeer tegen te gaan
staan tal van opties open.
Tot en met het verbod op het
autogebruik zodat het wel
toegestane verkeer kan door-
rijden. Een kind begrijpt dat
het afknijpen van de weg -
capaciteit om files te creëren
onzinnig is.
Onderwaardering
van asfalt
Onderwaardering voor asfalt
komt voor bij de milieuregel-
geving. Het toch bijzonder
milieuvriendelijke asfaltgra-
nulaat is technisch gezien
een grondstof maar in de
milieuregelgeving een afval-
stof.
Zichtbaarheid
van asfalt
Asfalt kan worden voorzien
van een print en kleur waar-
door het niet meer is te
onderscheiden van een klin-
kerverharding. De grote voor-
delen van asfalt worden daar-
mee toegeschreven aan een
elementenverharding en niet
naar het asfalt. Wellicht is het
te overwegen om over te stap-
pen op een eigen, specifieke
asfaltcreatie waardoor het
product herkent wordt.
Ook in de sport is het asfalt
nog ondergewaardeerd. Dat
asfalt bijdraagt aan de sport-
beoefening, dus de gezond-
heid, is alleen bij de direct
betrokkenen bekend. Op
sportvelden wordt het asfalt
afgedekt met een speelveld
waardoor de beoefenaars zich
niet realiseren welke rol het
onderliggende asfalt speelt.
Asfalt in de disco
Eén van de belangrijke facto-
ren bij de keuze voor een
vloer is dat die mooi moet
zijn, esthetisch aantrekkelijk
is. En alhoewel er vele redenen
kunnen worden aangedragen
om te kiezen voor een vloer
van asfalt, zonder bewerking
is de uitstraling van onbe-
werkt asfalt niet gezellig. Na
bewerking ontstaat er een
compleet ander beeld. In dit
nummer worden voorbeelden
van toepassingen gepresen-
teerd waar bewerkt asfalt
zowel in een uitermate strakke,
industriële omgeving als juist
een extreem sfeervolle disco
bijdraagt aan de gewenste
uitstraling. Van Amsterdam
tot Rhenen beweegt het uit-
gaansleven op asfalt.
Hein BoomarsDirecteur VBW-Asfalt
Asfalt. Een algemeen en breed toegepast product
waar iedereen wel een mening over heeft. Deze
mening gaat altijd over de toepassing en het gebruik.
Automobilisten waarderen het ZOAB en fietsers zijn
blij dat tegenwoordig de paden in asfalt worden uit-
gevoerd. Daar staat de relatie met de effecten van het
wegverkeer als geluid en uitlaatgassen tegenover.
De waardering voor asfalt is dus afhankelijk van de
invalshoek. Enkele van de mogelijke invalshoeken om
het asfalt te beoordelen staan hieronder beschreven.
t
l
e
t
Asfaltbeleving
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:31 Pagina 3
4 | Asfalt nr. 2, september 2007
Uitgangspunt van de hier beschreven
projecten is het meegeven van een extra
dimensie aan een gebruiksproduct: de
vloer of de verharding. Daarbij is het een
groot verschil in beleving of er met
enige afstand en snelheid over asfalt
heen gereden wordt of dat je er boven op
staat. In het laatste geval moet de vloer
er perfect bijliggen. Elke afwijking stoort
en wordt direct opgemerkt.
Mengselontwerp
Het mengselontwerp moet zorgvuldig
plaatsvinden. Het mineraal aggregaat
moet zich niet alleen lenen voor polijsten,
het moet ook de gewenste kleur en uit-
straling na bewerking hebben. De te
gebruiken bitumen moet extreem hard
zijn. Zeker bij toepassingen binnen is
een potdicht oppervlak noodzakelijk.
Daarom zal in veel gevallen gekozen
De schoonheid van geslepen stenen spreekt iedereen aan.
De mineralen in het asfalt bevatten een verborgen schoonheid die
via slijpen en polijsten aan het licht komt. Daarmee krijgt het asfalt
een bijzondere, esthetische uitstraling, waarbij de overige
eigenschappen van het asfalt behouden blijven.
Met de combinatie van techniek en creativiteit komen tal van
nieuwe toepassingen in beeld. AAC-Floors heeft zich gespecialiseerd
in het ontwerpen van geslepen asfalt vloeren en elementen. Aan de
systemen is een patent verleend waarvoor BAM Wegen een licentie
verwierf. Enkele van de recent door AAC-Floors gerealiseerde
projecten worden hier beschreven.
Gepolijst asfaltFrans Uhl; AAC-Floors - Evert de Jong; VBW-Asfalt
Variantie in kleur en grootte van de steenVlindertuin Artis: Karretjes van de horeca rijden bijna geruisloos over het asfalt.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:31 Pagina 4
5 | Asfalt nr. 2, september 2007
worden voor gietasfalt. Dat heeft ook het
voordeel dat bij de meestal kleine opper-
vlakken met veel randen en hoeken een
egaal resultaat wordt bereikt. Voor giet-
asfalt zijn, vanwege de verwerkbaarheid,
echter zachtere bitumen gewenst. Hier
ligt dus voor de asfalttechnoloog de uit-
daging om aan de tegenstrijdige wensen
te voldoen en een op alle fronten perfect
presterend mengsel samen te stellen.
Vindertuin Artis Amsterdam
Dierentuin Artis wilde een vlindertuin
om circa duizend vlinders van twintig
verschillende soorten te huisvesten. De
architect kreeg de opdracht een paviljoen
te ontwerpen met een tuin waar de
bezoekers tussen de vlinders door kun-
nen wandelen en de metamorfose van
pop naar vlinder in poppenkasten kunnen
volgen. Voor de wetenschappers moest
er een laboratorium komen en voor de
bezoekers moest er een horecagedeelte
met zicht op de vlinders komen.
Aan de optimale leefomstandigheden
van de levensfasen van rups via pop tot
vlinder moest worden voldaan. Daarvoor
is een hoge luchtvochtigheid noodzake-
lijk. Bij een hoge luchtvochtigheid liggen
in het horeca gedeelte ongewenste
bacterie- en schimmelgroei op de loer.
Gezocht werd naar een vloer waar bacte-
riën en schimmels geen kans krijgen.
Een dichte asfaltverharding zonder voe-
gen is dan een goede oplossing, mits ook
wordt voldaan aan de esthetische uitstra-
ling. In nauw overleg met de diverse
partijen is gekozen voor een donker
gepolijst gietasfalt met een gevarieerd-
heid van kleur en grootte van de steen
om het kleurrijke effect van de vleugel
van een vlinder te bereiken.
BAM Wegen kreeg de opdracht voor de
uitvoering van het totale project en heeft
de asfaltvloer ondergebracht bij SBO-
Andelst. Op de draagconstructie is een
weefsel aangebracht waarop het giet-
asfalt met grote zorgvuldigheid (hoge
eisen aan de vlakheid) is aangebracht.
Vervolgens is het oppervlak gepolijst.
Het resultaat is een omgeving die past in
de sfeer van de oudste dierentuin van
Nederland met kronkelpaadjes en impo-
sante monumenten en gelijktijdig vol-
doet aan alle gebruikseisen. Het geslaag-
de resultaat wordt hoog gewaardeerd zo
blijkt uit de belangstelling buiten de
bezoekuren voor trouwerijen en recep-
ties, waarbij de magische verlichting op
de achterwand een extra dimensie geeft.
Met de spaan aanbrengen asfalt vereist vakmanschap.
Gereed voor ontvangst gasten.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:31 Pagina 5
6 | Asfalt nr. 2, september 2007
Jeroen Boschplein
’s Hertogenbosch
De gemeente ’s Hertogenbosch werkt al
enige jaren aan het opwaarderen van de
stad als één van de cultuursteden van
het zuiden, waarbij Jeroen Bosch een
centrale plaats inneemt, om de werkge-
legenheid in het toerisme te bevorderen.
In de aanloop naar 2016 –de 500ste
sterfdag van Jeroen Bosch- is de
gemeente van alles aan het voorbereiden
om ’s Hertogenbosch internationaal op
de kaart te zetten.
Onderdeel van de activiteiten is de
opening van het Jeroen Boschcentrum
in de voormalige Sint Jacobskerk waarin
een educatiecentrum, vergaderzalen,
bibliotheek, restaurant en een 40 meter
hoge uitkijktoren zijn ondergebracht.
Het plein, omgedoopt in het Jeroen
Boschplein, voor het centrum werd
aangepast.
De blikvanger in het centrum is een
water en rook spugend kunstwerk van
Ruudt Peters, geïnspireerd op het drie -
luik Tuin der Lusten van Jeroen Bosch,
waaromheen basalt was voorzien.
Om de kracht van het kunstwerk te
behouden was een verharding met een
neutrale uitstraling gewenst die com-
pleet zou integreren met buitenruimte.
Gekozen is voor een asfaltverharding
met basalt als toeslagmateriaal.
Na polijsting ontstaat een contrast met
het losgestorte basalt waardoor een
helder onderscheidt tussen pad en
‘plantsoen’ ontstaat, en toch een rustige,
neutrale uitstraling ontstaat.
Het gepolijste oppervlak levert niet
alleen een extra chique dimensie aan het
plein. Rolstoelgebruikers ervaren het
duidelijke verschil met het losse mate-
riaal als zeer positief.
Discotheek
In een discotheek draait alles om sfeer.
Bezoekers verwachten in een discotheek
gezelligheid en goede muziek. De aan-
kleding en uitstraling is een sterk bepa-
lende factor bij het onderscheidt tussen
de diverse uitgaansmogelijkheden.
Een eigenaar van discotheek Bollee in
Rhenen zocht naar een vloer die bij-
draagt aan de sfeer maar gelijktijdig vol-
doet aan de zware eisen aan stroefheid
Op hele uren water en stoom spugende fontein. Geïntegreerd samenspel met duidelijke functiescheiding.
Discotheek Bollee in Rhenen: sfeer, sfeer en nog eens sfeer.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:32 Pagina 6
7 | Asfalt nr. 2, september 2007
Duidelijk onderscheidt tussen de verschillende functies van de vloeren. Bruine kroeg in Amsterdam
Receptie van Corus in IJmuiden Detail met blokje staal
Entree
en hygiëne. Ook moet de vloer bestand
zijn tegen de zware belastingen van
ondermeer naaldhakken.
Daarbij dacht hij aan de mogelijkheid
van asfalt, maar dan wel met een luxe
uitstraling passend in de entourage.
Met de gepolijste asfaltvloer is dit volle-
dig geslaagd. De strakke vloer is na het
vertrek van de laatste gasten in een
mum van tijd schoon; een paar emmers
water er over en droogtrekken.
Corus
De entree van het nieuwe kantoor
van Corus in IJmuiden ademt direct
de sfeer van de core-bussiness van het
bedrijf: staal.
Ook de vloer moest passen in de uit-
straling: strak en vlak. Het basisproduct
staal komt via de ingebouwde roestvrij-
stalen blokjes in de vloer terug. Als
afwerking is op de vloer een dunne
transparante coating aangebracht.
Alle bezoekers komen direct bij de
entree in contact met de producten
van Corus.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:33 Pagina 7
8 | Asfalt nr. 2, september 2007
Comfortniveau vliegensvlug omhoogOnvlakheden hinderlijk voor langzaam verkeer
Wanneer het over ‘comfort’ gaat, wordt al snel gedacht aan
‘gerieflijk en gemak’. Dit zijn ook de betekenissen die in de
woordenboeken zijn te vinden. Er zijn budgetbewakers die
associëren deze woorden daarom al snel met woorden als
‘overbodig en luxe’. Tegenwoordig wordt veel gesproken over
en gedacht in beleidsthema’s, waarbij bijvoorbeeld veiligheid
een hogere prioriteit heeft dan comfort. Voor verkeers-
deelnemers is de vlakheid één van de belangrijkste aspecten
van het wegdek. Dit geldt met name voor de kwetsbare, min-
der snelle deelnemers, zoals fietsers, skeelers en dergelijke.
De comfortmeting daarvan wordt reeds een tiental jaren
uitgevoerd op fietspaden in Nederland en soms blijkt deze
meting ook voor een bepaalde situatie met andere ‘trage’
verkeers deelnemers uitkomst te bieden. Zo is onlangs een
onderhoudsnorm bepaald voor de verhardingen op Schiphol
die voor bagagetransport worden gebruikt.
Jan Fijan; KOAC NPC Ruud van Rijssel; Schiphol Group
Langzaam verkeer
Als het over comfort en veiligheid gaat,
is voor langzaam verkeer, naast stroef-
heid en afwatering, de vlakheid één van
de belangrijkste aspecten. De vlakheid is
bepalend voor de horizontale en verticale
trillingen die de bestuurder of fietser
ondervindt en voor het energieverlies,
dat fietsers met eigen spierkracht moeten
aanvullen. Bij lage snelheden gaat het
om korte onvlakheden in het langsprofiel
(rijrichting). Langsonvlakheid met grotere
golflengten vormen voor bestuurders en
fietsers minder problemen. Open ver-
hardingen vertonen doorgaans meer en
grotere onvlakheid dan gesloten verhar-
dingen. Vooral de voegen tussen de
tegels en klinkers kunnen oneffenheden
veroorzaken.
Het CROW heeft de bekende publicatie
Wegbeheer met richtlijnen voor beheer
van verhardingen uitgebracht (CROW-
publicatie 147). Hierin zijn onderhouds-
richtlijnen aangegeven voor de visuele
inspecties. Naast deze visuele beoorde-
ling van de kwaliteit van de verharding
is het mogelijk om metingen uit te voe-
ren. Voor fietspaden is een onderhouds-
richtlijn opgesteld, die gebaseerd is op
gemeten comfortwaarden (trillingshinder).
Naast fietsers zijn er ook andere ver-
keersdeelnemers die dit probleem
ondervinden. Bijvoorbeeld gebruikers
van skeelerroutes en verkeer op bedrijfs -
terreinen. Recent is onderzoek uitge-
voerd naar de infrastructuur op Schiphol
waar vooral de langzaam rijdende baga-
gedolly’s het meeste last hebben van
Bagagekarren hebben harde banden en voelen elke oneffenheid.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:33 Pagina 8
9 | Asfalt nr. 2, september 2007
korte onvlakheden. Last betekent in dit
geval ontoelaatbare trillingshinder voor
de chauffeur, ladingverlies of schade
hieraan of aan de voertuigen. De CROW-
onderhoudsrichtlijn voor fietspaden
schiet hierbij tekort zodat nader onder-
zoek noodzakelijk werd.
Fietsen
Fietsen is hot. De laatste jaren is er
steeds meer promotie van fietsverkeer.
Steeds meer bestuurders en beheerders
beseffen dat die doelgroep zowel kwanti-
tatief als kwalitatief goede infrastructuur
behoeft. Hierbij spelen onder andere de
milieu- en mobiliteitsproblematiek een
rol. Op 11 juli 2007 ondertekenden
regionale, provinciale en gemeentelijke
bestuurders met de Staatssecretaris van
Verkeer en Waterstaat en de Fietsers-
bond een overeenkomst waarin ze
beloven om het komende jaar vijf regio-
nale fietsroutes van elk ongeveer 15 kilo-
meter lang te verbeteren om een alter-
natief te bieden aan de files.
Fietscomfortmeter
In de afgelopen jaren is met name door
de provincies gebruik gemaakt van de
Fietscomfortmeter (FCM) voor het bepa-
len van de wegdekkwaliteit van het fiets-
routenetwerk. Deze FCM-comfortindex,
die binnen de CROW-systematiek wordt
gehanteerd, meet de trilling op objectie-
ve wijze. De meetmethode sluit beter
aan bij de ervaring van fietsers dan een
globale visuele inspectie. Tijdens de
meting doet de bijrijder een visuele
inspectie van de overige schade, waarbij
het wegbeeld op fotologging wordt vast-
gelegd. Iedere tien meter worden foto’s
genomen die onder andere worden
gebruikt bij de bepaling van het soort
onderhoud, het beantwoorden van speci-
fieke vragen en het eventueel beoordelen
van de verkeers- en sociale veiligheid
van het fietspad en directe omgeving.
De resultaten van de meting en de visuele
beoordeling worden ingevoerd in een
beheersysteem voor verhardingsonder-
houd. Hiermee worden vervolgens meer-
jarenonderhoudsplanningen opgesteld.
Bagagetransport op Schiphol
De bagage die vanaf de incheckbalie
naar het vliegtuig wordt vervoerd, heeft
een lange weg te gaan. Naast transport-
banden maken verschillende typen
voertuigen, waaronder bagagedolly’s,
gebruik van de infrastructuur van het
gebied.
De meeste van dit type zijn ongeveerde
aanhangwagens met massieve banden
die veel hinder ondervinden van
oneffenheden. Deze situatie leidt tot
gezondheidsklachten, afgevallen lading
en schade aan voertuigen en bagage.
Om de problematiek rond de vlakheid
c.q. het rijcomfort van de wegen op
Schiphol adequaat aan te pakken is het
van belang dat comfort objectief meet-
baar wordt gemaakt. Dit kan met het
FCM-meetvoertuig. Elke doelgroep stelt
echter wel eigen normen aan de vlak-
heid van verhardingen. Op basis van een
uitgevoerde panelrating is het minimaal
toelaatbare comfortniveau vastgesteld.
Dit is gebaseerd op de correlatie tussen
de gemeten Cv-waarde en het kwaliteits-
oordeel van de specifieke doelgroep. Op
Fietscomfortmeter in actie.
Voegen en goten: discomfort
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:33 Pagina 9
10 | Asfalt nr. 2, september 2007
grond van meetwaarden en panelrating
kan een minimum acceptabel comfort-
niveau (onderhoudsnorm) worden afge-
sproken en kan bovendien een priorite-
ring in het onderhoud worden vastgesteld.
Panelrating en normstelling
Ter bepaling van een aanvaardbaar com-
fortniveau is een panelrating uitgevoerd.
Hierbij is het oordeel van de weggebrui-
kers over het niveau van het (dis)comfort
van een aantal wegvakken gevraagd. De
chauffeurs hebben per geselecteerd weg-
vak een rapportcijfer gegeven waaruit
hun waardering van het comfort tot
uiting komt. Die beoordeling werd
gevraagd over 100 metervakken en 10
metervakken. Bij de 100 metervakken
was het de bedoeling dat de chauffeurs
zich bij de beoordeling voorstellen dat
zij het op het wegvak betreffende com-
fortniveau circa 15 – 30 minuten onder-
vinden. Bij de 10 metervakken gaat het
om de aanwezige lokale onvlakheid,
zoals een goot of inspectieput. Zo’ n
enkele onvlakheid is minder erg dan
veel onvlakheden achter elkaar.
In het onderzoek is een correlatie
bepaald tussen deze beoordelingen en de
door de FCM gemeten comfortwaarden.
Op basis hiervan is een onderhouds -
norm voor verhardingen afgeleid. Van
de verschillende voertuigen bleek uit -
eindelijk de categorie met de genoemde
bagagedolly’ s bepalend te zijn. Voor
Thermoplast belijning
Gemiddelde CTC + NC
10
8
6
4
2
00 1 2 3 4 5 6 7 8
100 m vlakken
10 m vlakken
Panelrating fietsers
Gem
. Rap
port
cijf
er
Cv
onder andere tankauto’s was geen duide-
lijke relatie waar te nemen. In de grafiek
is het verband tussen de rapportcijfers
en de gemeten Cv-waarden weergegeven.
In deze grafiek is ook het resultaat van
de panelrating van de fietsers opgenomen.
Dit onderzoek is in 1997 uitgevoerd als
basis voor de onderhoudsrichtlijnen
voor fietspaden.
Hieruit blijkt dat de chauffeurs van de
onderzochte voertuigen op Schiphol het
discomfort sterker beleven dan fietsers.
Op de 10 metervakken wordt bij een
Cv-waarde van meer dan 3 een hoger
rapportcijfer gegeven dan fietsers voor
een 100 metervak geven.
Niet vreemd als men bedenkt dat sprake
is van voertuigen met ongeveerde, kleine
wielen met massieve banden.
Onderhoud
Voor de betreffende verhardingen is de
afgeleide onderhoudsnorm geïmple-
menteerd in de verwerking van de geme-
ten comfortdata. Uit deze processing
kwam naar voren dat de meeste proble-
men worden veroorzaakt door:
• lokale onvlakheden als goten en
onvlakke aansluitingen bij inspectie-
putten, straatkolken, waterputjes en
dergelijke;
• thermoplastbelijning;
• onvlakke reparaties in asfalt, beton-
platen of klinkers;
• rafeling of gefreesd oppervlak van de
deklaag;
• plaatselijke verzakkingen.
Zodra rafeling zichtbaar wordt graag snel onderhoud uitvoeren. Uiteindelijk goedkoper en beter voor het comfort.
Verband rapportcijfers en comfortmeetwaarden
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:33 Pagina 10
11 | Asfalt nr. 2, september 2007
A2 Amsterdam – Utrecht: een megaklus
De A2 is een vitale slagader voor het verkeer tussen Amsterdam en Maastricht. Deze verbinding wordt
grondig onderhanden genomen. Een gigantische klus van circa 2,5 miljard Euro waarvan elk van de circa
25 projecten die nagenoeg gelijktijdig plaatsvinden tot de verbeelding spreekt. Onderdeel van de totale
opgave is het traject Amsterdam-Utrecht dat RWS als één project aanstuurt.
In 1995 is het besluit genomen tot ver-
breding van de corridor Amsterdam -
Utrecht. Op basis van de toenmalige
inzichten is besloten wegverbreding
naar 2 x 4 rijstroken in het jaar 2014 op
te leveren en een uitbreiding naar 2 x 5
rijstroken voor te bereiden. Vanaf dat
moment begonnen de voorbereidingen
van het 26 km. lange wegvak.
Gelijktijdig met de verbreding van het
wegvak is het spoor tussen Amsterdam
en Utrecht verbreed.
Voorbereidingen
Uitgangspunt was dat tijdens de hele uit-
voering altijd drie rijstroken in beide
richtingen beschikbaar moeten blijven.
Wel wordt in- en uitvoegend bouwver-
keer geaccepteerd en mogen tijdelijke
wegversmallingen plaatsvinden bij de
(om)bouw van viaducten. Bij de grond-
aankoop is rekening gehouden met de
aanleg van natuurinrichting. Aangezien
daarvoor geen onteigeningsprocedure
kan worden ingezet is hiervoor goed
overleg met de eigenaren noodzakelijk.
Een groot deel van het tracé bestaat uit
veen. Dat vereist gedegen grondonder-
zoek naar zettingen. Een deel van het
nieuwe tracé is gebruikt als proefvak om
de mogelijkheden van versnelde consoli-
datie na te gaan.
Verder is uiteraard geïnventariseerd wat
er rondom het tracé aan bijzonderheden
zijn. Kabels en leidingen, duikers, via-
ducten, spoorkruisingen enzovoort. De
gemeenten langs het tracé hadden uiter-
aard ook hun wensen en activiteiten.
Knooppunt Hooggelegen, gezien vanaf het zuiden in de richting van de landtunnel met geluidwerende voorzieningen langs de weg.
Evert de Jong; VBW-Asfalt
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:34 Pagina 11
12 | Asfalt nr. 2, september 2007
Omvang
De werkzaamheden omvatten:
• 26 km wegverbreding
• 2 knooppunten (Holendrecht,
Oudenrijn)
• 5 aansluitingen (Abcoude, Vinkeveen,
Breukelen, Lage Weide, Hooggelegen)
• 24 grote kunstwerken
• 1 landtunnel (1,6 km.)
• geluidwerende voorzieningen
• landschappelijke inpassing
De totale kosten bedragen circa
1,2 miljard Euro.
Het werk is vanwege de omvang en het
uitvoeringstempo in vijf deelprojecten
opgeknipt:
1. Onderbouw bij Breukelen
2. Wegvak Holendrecht – Maarssen
3. Maarssen – spoorlijn
4. Spoorlijn – Leidsche Rijn
5. Leidsche Rijn - Oudenrijn
Veranderingen
tijdens uitvoering
Bij de start was het nog gebruikelijk dat
RWS behalve de uitvoering alle werk-
zaamheden zelf verzorgde. Voor de uit-
voering werd een bestek volgens de
Standaard RAW Bepalingen uitgegeven.
Sinds de start tien jaar geleden is er veel
veranderd. De RWS organisatie is omge-
vormd van een uitvoerende dienst naar
een dienst die moet sturen op de
doelstellingen en de uitvoering waar
mogelijk moet overlaten aan markt -
partijen. De eisen om de gevolgen op de
omgeving te formuleren zijn uitgebreid
met bijvoorbeeld de luchtkwaliteit.
Onderzoeken als naar de effecten op de
luchtkwaliteit zijn opgedragen aan daar-
voor geselecteerde instituten. De omge-
ving langs het wegvak veranderde met
de komst van de vinex wijk Leidsche
Rijn en ook de ontwikkeling van bedrijfs-
terreinen onder invloed van de econo -
mische ontwikkeling. De groei van het
verkeer bleek groter dan voorzien. De
laatste jaren passeerden dagelijks onge-
veer 165.000 motorvoertuigen en op dit
moment wordt op de A2 een verkeers-
toename verwacht van 47 procent over
de periode 2000 tot 2020. De nieuwe
Inpassing ter hoogte van Breukelen, met aan de linkerzijde het spoorwegstation en restaurant gelegen tussen het Amsterdam Rijnkanaal en de A2.
Leidsche Rijntunnel; een landtunnel met een lengte van 1.650 m lang en een breedte van 80 m tussen het spoor richting Oudenrijn.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:48 Pagina 12
13 | Asfalt nr. 2, september 2007
inzichten vereisten een voortdurende
aanpassing waarvan het voornemen om
de weg direct te verbreden tot tweemaal
5 rijstroken het meest zichtbaar is.
Tijdpad en procedures
Bij een megaklus als deze vereist de aan-
dacht voor procedures veel aandacht.
Voor de eerste spa de grond in kan moet
er voldoende zekerheid bestaan dat de
klus geklaard kan worden. Gelijkertijd is
het onmogelijk eerst alle zekerheden te
verkrijgen. Vanuit het projectmanage-
ment is hier daarom veel zorg besteed,
waarbij is ingespeeld op veranderende
inzichten. Zo is besloten tot het aan-
brengen van tweelaags ZOAB om het
geluid te reduceren. Er is een extra fiets-
verbinding bij het riviertje De Haarrijn
voorzien en ter hoogte van Nigtevecht
wordt een natuurvriendelijke oever bij
het Amsterdam Rijnkanaal ingericht.
Voor het wegvak is een maximum -
snelheid van 100 km per uur vast -
gesteld.
Contracten
Het eerste contract, de aanleg van de
onderbouw bij Breukelen, werd als
Standaard RAW contract op de markt
gebracht. Het tweede is omgezet als
design & construct. Daarbij is het oor-
spronkelijke ontwerp van 2 maal 4 rij-
stroken ter beschikking gesteld om een
aanbieding te doen voor het herziene
plan direct over te gaan op 2 maal 5 rij-
stroken. De aannemer kon daarvan
gebruik maken maar mocht ook een
volledig eigen ontwerp indienen.
Het deel van de spoorlijn tot de Leidsche
Rijn is volledig als design & construct
uitgegeven. Het laatste deel van de
Leidsche Rijn tot Oudenrijn is als allian-
tie contract voorbereid en de gunning
vindt in oktober 2007 plaats.
Effecten op de contract -
partners
Sinds 2005 is Lex Dekker van RWS
projectleider voor de werkzaamheden
tussen Amsterdam en Utrecht. Hij
ervaart dat de medewerkers bij zowel
RWS als de aannemer de omschakeling
in de verantwoordelijkheden door de
contractvormen aankunnen maar dat
het wel veel aansturing vereist door het
management van zowel de aannemer
als RWS. Daarbij zijn geduld en begrip
belangrijke factoren.
Professioneel
opdrachtgeverschap
RWS wil een professioneel opdracht -
gever zijn. Bij een langdurige klus als
de wegverbreding van de A2 tussen
Amsterdam en Utrecht geen geringe
opgave. Tijdens het project veranderen
de regels. Zo zijn de eisen aan lucht -
kwaliteit nu anders dan bij de aanvang.
Als professioneel opdrachtgever moet je
daar tijdig op inspelen en deskundigen
opdracht verstrekken om op basis van
de actuele situatie onderzoek te laten
verrichten. Onderzoek dat RWS voor-
heen zelf deed. Onderzoek waarvoor
ook een eenduidige opdracht verstrekt
moet worden waarvoor deskundigheid
van de materie noodzakelijk is. Om dat
te kunnen doen moet je deskundigheid
hebben of inschakelen.
Wat moet er nog gebeuren
Het laatste contract (alliantiemodel) met
een aannemer wordt in oktober 2007
getekend. Separaat vindt de inspraak en
adviesronde van het ontwerp tracébesluit
plaats waarvan het besluit in 2008 is
voorzien waarna volgens planning in
2009 het tracébesluit onherroepelijk
wordt. Gelijktijdig zullen er nog veel
werkzaamheden verzet moeten worden.
Ondermeer bij Utrecht waar de gemeente
diverse plannen wil uitvoeren. Om deze
goed in te passen is een project gestart
om tien procent verkeer uit de spits te
halen. Niet voor enkele weken maar
gedurende lange tijd.
2010
Eind 2010 moeten alle activiteiten zover
zijn afgesloten dat het verkeer tussen
Amsterdam, Holendrecht en Maarssen
gebruik kan maken van 2 maal 5 rij -
stroken en tussen Maarssen en Utrecht,
Oudenrijn van 2-3-3-2 rijstroken.
Voorbeeld vormgeving weg tweemaal 5 rijstroken
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:35 Pagina 13
14 | Asfalt nr. 2, september 2007
Ombouw van de A2 Rondweg Den BoschTijdens de verbouwing gaat het verkeer door!
Scheiding doorgaand en
regionaal verkeer
De weg wordt ingedeeld in 4 x 2 rijstro-
ken: twee rijbanen voor het doorgaande
verkeer en twee parallelbanen voor het
afslaande en invoegende verkeer.
Op de hoofdrijbanen geldt na 2009 een
maximumsnelheid van 120 kilometer
per uur. Het verkeer dat tussen de
Maasbrug en de aansluiting St.
Michielsgestel de weg af of op wil, rijdt
over de parallelbanen. Daar geldt een maxi-
mumsnelheid van 100 kilometer per uur.
Prefab kunstwerken
Voor de aanleg van de nieuwe parallel -
banen worden bijna alle bestaande
kunstwerken aan weerszijden uitgebreid
met nieuwe viaducten en bruggen.
De knooppunten Empel en Hintham met
de aansluitingen op de A59-west en A59
-oost worden ingrijpend omgebouwd.
Bij knooppunt Empel wordt het afslaande
verkeer Utrecht-Waalwijk en het verkeer
vanuit Waalwijk richting Utrecht over
twee fly-overs afgewikkeld. Bij knoop-
punt Hintham gaat het afslaande verkeer
Utrecht-Nijmegen over een fly-over en
het verkeer uit Nijmegen richting
Eindhoven via een dive-under.
Dankzij de grote boogstralen in alle
afslagen kan het verkeer vlot worden
afgewikkeld. Alle kunstwerken worden
gerealiseerd met prefab betonbalken
op ter plaatse gestorte landhoofden en
kolommen. Ter plaatse van de onder-
doorgang van de A2 onder de spoorlijn
’s-Hertogenbosch-Oss worden twee
nieuwe tunnelbakken ter weerszijde
van de bestaande gebouwd. Omdat het
verkeer tijdens de ombouw gewoon
doorgang moet kunnen vinden, is de
bouw sterk gefaseerd.
Eigen loswal
Voor de aanvoer van zand en grond heeft
InfrA2 bij de Maasbrug een eigen tijde-
lijke loswal aan de Maas aangelegd. De
vrachtauto’s kunnen via een eigen op- en
afrit direct de A2 op- en afrijden, zonder
het onderliggende wegennet te belasten.
Veel faseringen
Omdat tijdens de ombouw de A2 volle-
dig in gebruik moet blijven, wordt het
project in vele fasen uitgevoerd.
Daarvoor is een groot aantal tijdelijke
verkeersmaatregelen en tijdelijke door-
steken nodig. De nieuwe afslag voor het
verkeer uit Eindhoven naar de A59 rich-
ting Oss-Nijmegen is onlangs in gebruik
genomen. Deze afslag ligt 5 tot 6 meter
hoger dan de oude weg met het oog op
de geplande omlegging van de Zuid-
Willemsvaart die hier te zijner tijd
onderdoor gaat lopen. De ophoging is
deels met AVI-slakken gerealiseerd.
Geluidsschermen met
trekvogelreliëf
Langs de verbrede A2 komt in totaal 9,9
kilometer aan nieuwe geluidsschermen
en 1,2 kilometer geluidswal. De geluids-
In opdracht van Rijkswaterstaat werkt de
Bouwcombinatie InfrA2 aan de verbreding van de A2
bij ’s-Hertogenbosch tussen de Maasbrug en
knooppunt Vught. Dit traject wordt omgebouwd van
2x3 naar 4x 2 rijstroken. Deze design & construct
opdracht wordt uitgevoerd van 2006 tot en met
december 2009. Dankzij de scheiding van het door-
gaande en regionale verkeer en de verbreding van
de weg, is de kans op files na 2009 minimaal.
Wouter den Hartog; Communicatiemanager InfrA2
Doorstroming verkeer tijdens de bouw
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:35 Pagina 14
15 | Asfalt nr. 2, september 2007
schermen, met een hoogte van 2 tot 9
meter, worden opgebouwd uit betonnen
panelen van 8 meter lengte.
Bij bruggen en viaducten komen delen
van transparante kunststof. De betonnen
panelen krijgen een reliëf in trekvogel-
motief. Dit is speciaal voor dit project
ontworpen door UN-studio’s in
Amsterdam. Als de wegen en kunstwer-
ken bijna klaar zijn, brengt InfrA2 in
het najaar van 2009 een sterk geluids-
reducerende deklaag aan van tweelaags
ZOAB of vergelijkbaar.
Doorstroming tijdens
de bouw onderzocht
In het contract heeft Rijkswaterstaat
eisen opgenomen om met name tijdens
de spits met 10.000 voertuigen per uur
voldoende wegcapaciteit beschikbaar te
houden. Dat betekent dat er in de spits-
uren altijd 2 x 3 rijstroken beschikbaar
moeten zijn. Wel geldt een maximum-
snelheid van 90 km/u over het gehele
traject en plaatselijk nog lager.
Bovendien mogen de rijstroken worden
versmald. Rijbaanverleggingen (chica-
nes) moeten worden gedimensioneerd
op 90 km/u. Omdat InfrA2 zich ook
zorgen maakte over de doorstroming
zijn de meest bepalende faseringen van
de bouw met de bestaande verkeers-
modellen doorgerekend door verkeers-
kundig bureau Arane. Uit die berekenin-
gen blijkt dat, ondanks de beschikbaar -
heid van 2 x 3 rijstroken, de doorstro-
ming tijdens de spitsuren vanaf maart
2007 drastisch afneemt. De capaciteit
van de A2 bij ’s-Hertogenbosch zou met
de geplande fasering en zonder maatre-
gelen circa 20 procent afnemen, terwijl
er nu al sprake is van dagelijkse file -
vorming. Dat betekent gemiddeld een
toename van de huidige reistijd in de
spits met een half uur in zuid-noord
richting (v.v.) en met een uur in oost-
west richting (v.v.)
Doorstromingsmaatregelen
Rijkswaterstaat en InfrA2 hebben daarom
een werkgroep geformeerd waaraan ook
de beide andere betrokken wegbeheer-
ders, de Provincie Noord-Brabant en de
gemeente ’s-Hertogenbosch, deelnemen.
De werkgroep heeft zich gericht op drie
fronten om de afname van de wegcapaci-
teit tijdens de ombouw te bestrijden:
1. bouwgerelateerde maatregelen;
2. verkeerregel scenario’s;
3. mobiliteitsscenario’s.
Als bouwgerelateerde maatregelen is een
pakket samengesteld variërend van het
plaatsen van zichtschermen tot aanpas-
sing van de fasering en versnelling van de
bouw. Rijkswaterstaat beoordeelt deze
maatregelen nog op kosteneffectiviteit en
haalbaarheid waarna besloten wordt welke
ook daadwerkelijk worden doorgevoerd.
Onder de verkeerregelscenario’s vallen
(kleine) aanpassingen aan het onderlig-
gende wegennet ter bevordering van de
Loswal aan de Maas Uitvoering op vierkant afgesloten wegvak
Nieuwsbrief ‘InfrA2 berich’t wordt huis-aan-huis verspreidArtist impressie wegindeling
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:35 Pagina 15
16 | Asfalt nr. 2, september 2007
doorstroming, optimalisatie van de afstel-
ling van verkeersregelinstallaties, afsluiten
sluiproutes, plaatsen toeritdoceerinstalla-
ties, verkeerbeïnvloedende boodschappen
op de DRIP’s, aanpassingen in de beweg-
wijzering en dergelijke. Een deel van deze
maatregelen wordt toegepast op basis van
het gedrag van de verkeersdeelnemers op
en rond de A2. Daarom is een monito-
ringgroep samengesteld die de verkeers-
situatie nauwlettend gaat volgen en op
basis daarvan maatregelen doorvoert.
Met de bouwgerelateerde maatregelen en
de verkeerregelscenario’s is hooguit 10 %
van de capaciteitsvermindering tegen te
gaan. Een verdere verbetering moet wor-
den bereikt met de mobiliteitsscenario’s
waarvoor de medewerking van het
bedrijfsleven en de bewoners in de regio
nodig is. Zij moeten zorgen dat in de
spitsuren gedurende de drie jaar duren-
de ombouw van de A2 10-20 % minder
voertuigen rijden. Om deze doelstelling
te kunnen realiseren heeft Rijkswater -
staat een mobiliteitsmanager aangesteld.
Die begeleidt overigens ook het project
Randweg Eindhoven. Inmiddels is het
platform `Bereikbaarheid Eindhoven-
Den Bosch` opgericht, waarin bestuur-
ders van overheden en werkgeversorga-
nisaties zitting hebben. Twee regionale
projectgroepen onder voorzitterschap
van vertegenwoordigers van het bedrijfs-
leven ontwikkelen een concreet pakket
mobiliteitsmaatregelen dat het bedrijfs-
leven kan oppakken. Sommige maatre-
gelen kunnen door RWS en bedrijfsleven
samen worden gefinancierd.
Te denken valt aan:
• bevorderen gebruik openbaar vervoer
al of niet in combinatie met andere
vervoermiddelen;
• collectieve OV-passen voor werknemers;
• inzetten van shuttle busjes naar
bedrijfsterreinen en kantorenparken;
• inrichten transferia buiten de stad met
shuttleverbinding;
• bevorderen van alternatieve vervoer-
middelen, als fietsen, scooters,
motoren;
• aanpassing werktijden, telewerken
verplaatsen meetings;
• logistiek aanpassen;
• actuele verkeerssituatie in beeld
brengen via webcams.
Met de grote werkgevers en zorginstel-
lingen wordt direct overleg gevoerd om
te komen tot maatwerk. Voorts wordt
gekeken naar specifieke maatregelen
voor het goederenvervoer. De invoering
van deze mobiliteitsscenario’s vergt
intensieve en permanente communica-
tie. Hoewel er al ervaring is met mobili-
teitsmanagement, bijv. bij het groot
onderhoud tijdens de zomermaanden
(A10 West en A9 Gaasperdammerweg),
is hier de uitdaging om gedurende drie
jaar het vervoersaanbod in de spits te
verminderen.
Communicatie
bij opdrachtnemer
Uniek in het design&construct contract
voor de A2 Rondweg Den Bosch is de
pilot van Rijkswaterstaat waarbij de
(bouw)communicatie aan de opdracht-
nemer is opgedragen.
Naast de gebruikelijke communicatie-
activiteiten is in het najaar van 2006
een roadshow van tien informatiebijeen-
komsten opgezet. Rijkswaterstaat en
InfrA2 hebben tijdens de bijeenkomsten
ondernemers en bewoners voorgelicht
over nut en noodzaak van het project, de
gevolgen ervan tijdens de bouwperiode
en de mogelijkheden om de verkeers-
hinder tijdens de bouw te verminderen.
Verder wordt regelmatig een
Nieuwsbrief op A3 formaat (InfrA2
bericht) huis-aan-huis in de regio ver-
spreid met informatie over het project
en de gevolgen ervan.
Uiteraard geeft de eigen website actuele
informatie over het project, de verkeers-
hinder enz. Zie www.infra2.nl.
De eerste stappen om begrip en draag-
vlak te kweken voor het mobiliteits-
management bij de ombouw van de A2
Rondweg Den Bosch zijn daarmee gezet.
In 2010 zullen wij weten of deze aanpak
een succes is geweest.
De bouwcombinatie InfrA2 bestaat
uit KWS Infra, Van Hattum en
Blankevoort, Mourik Groot-Ammers
en Vialis. De nieuwe onderdoorgang
van de A2 onder de spoorlijn
’s-Hertogenbosch-Oss wordt uitge-
voerd door BAM Civiel in opdracht
van spoorbeheerder ProRail.
Knooppunt Hintham met fly-over Utrecht-Nijmegen en dive-under
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:49 Pagina 16
17 | Asfalt nr. 2, september 2007
Het principe is al wel zonder de koel-
installatie gerealiseerd in de Utrechtse
wijk Leidscherijn. Het veld kan in de
winter onder water worden gezet waarna
bij een beetje vorst een betrouwbare
natuurijsbaan beschikbaar is. Met de
realisatie van dit multifunctionele veld is
aangetoond dat de volgende stap binnen
handbereik ligt: een ijsbaan die de hele
winter is te gebruiken.
Meubelmakers
Bij de aanleg van sportvelden geldt over
het algemeen dat onder een rei van
3 meter geen afwijking boven de 3 mm
is toegestaan. Alhoewel op dit terrein de
meer gebruikelijke tolerantie op 5 mm
lag, was hier wel een absolute eis aan de
hoogte gesteld. Die combinatie vraagt
toch weer het uiterste aan zorgvuldig-
heid bij de uitvoering.
Gezien de hoge eisen is het begrijpelijk
dat de uitvoering van sportvelden is
ondergebracht bij het het gespecialiseerde
bedrijf Van Kessel Sport en Cultuur-
techniek. Omdat alle voorkomende
buitensport accommodaties en cultuur-
technische constructies als natuurgras
Binnen de asfaltbranche neemt de sport een aparte plaats in.
De kleinschaligheid en hoge eisen aan het eindresultaat verlangen
een hoog kwaliteitsbewustzijn van de uitvoering. Daarnaast is
innovatie een voorwaarde om de marktpositie te verstevigen.
Van Kessel Sport en Cultuurtechniek, actief in de aanleg van alle
voorkomende buitensport accommodaties, heeft met de
ontwikkeling van een multifunctioneel veld dat het hele jaar door is te
gebruiken de innovatieprijs gewonnen. Het principe bestaat uit een
asfaltconstructie met een ingebouwd koelsysteem met op het
asfalt een kunstgrasveld. In de winter wordt het veld onder water
gezet en is met een relatief geringe energiebehoefte als
kunstijsbaan te gebruiken. Buiten de winter is het veld
voor allerhande sporten geschikt.
Bert Kelderman; Van Kessel Sport en Cultuurtechniek
Asfalt voor multifunctioneelgebruik in de sportbouw
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:36 Pagina 17
Gebruikseisen
Bij het ontwerp van het multifunctionele
veld in Leidscherijn werd daarom niet
getwijfeld aan de duurzaamheid van
de constructie.
Na de eerste verkenningen kwam wel
de vraag op tafel of de investering in
een kunstijsbaan verantwoord was.
Uiteindelijk is besloten om de mogelijk-
heid van een ijsbaan wel te benutten
maar dan alleen als natuurijsbaan.
Daarmee waren de uitgangspunten
voor het gebruik vastgelegd.
Bij kans op een vorstperiode moet de
baan onder water worden gezet en
de rest van de tijd moet het openbare
terrein te gebruiken zijn voor bal-
spelen.
voetbalvelden, golfbanen etc. maar ook
civieltechnische sportconstructies, zoals
asfalt handbalvelden, kunststof atletiek-
banen, kunstgras hockey,- voetbal,- en
korfbalvelden, multifunctionele velden
etc. in één organisatie zijn onderge-
bracht ontstaat er een eigen bedrijfscul-
tuur waar extreem nauwkeurig werken
de norm is. Men spreekt wel van de
meubelmakers onder de wegenbouwers.
18 | Asfalt nr. 2, september 2007
Meting vlakheid vindt zorgvuldig en tijdens deuitvoering plaats, hier wordt aanvullend opde norm zelfs met water gecontroleerd of ergeen plassen ontstaan.
Ervaringen
Het multifunctionele veld in de
Leidscherijn is vrij toegankelijk en gele-
gen naast een basisschool. Een robuuste
constructie is daarom noodzakelijk om
de duurzaamheid te garanderen.
Dat een asfaltconstructie vele jaren kan
functioneren was bekend. Het eerste
hockeyveld van Nederland op een asfalt-
constructie is meer dan dertig jaar gele-
den aangelegd voor Kampong in Utrecht.
Deze constructie voldoet tot op de dag
van vandaag. Wel is de bovenste speel-
laag van kuntstgras vervangen. Bij het
verwijderen van het kunstgras kwam de
asfaltlaag er als nieuw onder vandaan
zodat het nieuwe speelveld er zo weer op
kon worden aangebracht.
Aanleg van het hele jaar te gebruiken multifunctionele veld.
Uitrollen van de schokabsorberende rubber ondermat met eierdopjes profiel.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:36 Pagina 18
19 | Asfalt nr. 2, september 2007
omdat deze niet wordt belast door
(zwaar) verkeer. Sporters en daarnaast
speciale lichte onderhoudsmachines zijn
de enige belastingen waarop de con-
structie gedimensioneerd behoeft te zijn.
Als speeloppervlak dient een met zand
ingestrooide kunstgrasmat met als schok-
absorend medium een dimple rubber
ondermat. Dit is een aan de bovenzijde
vlakke mat met aan onderzijde een “eier-
dopjes” profiel. Naast de sport technische
eigenschappen van deze mat, dient deze
tevens als watervoerende/ drainerende
laag. De keuze voor een zand-infill in
plaats van rubber-infill van de kunst -
grasmat is bewust gekozen, bij het
onderwater zetten van het veld wordt het
risico vermeden, dat rubberdeeltjes
mogelijk gaan opdrijven en in het opper-
vlak van het ijs komen.
Bijzondere voorzieningen
Om het veld in de winter onder water te
kunnen zetten is langs het terrein een
opstaande rand aangebracht. Met een
speciaal voor dit doel gebouwde machine
Constructie
Het veld is opgebouwd in een vorstvrije
con-structie met een totale opbouw van
0,6 m1.
Op de zandfundering is een laag lavas-
teen aangebracht in een laagdikte van
0,15 m1, hierop is vervolgens een STAB
0/16 in een laagdikte van 50 mm aan-
gebracht met als asfalt toplaag een DAB
0/8 in een laagdikte van 30 mm. Op
zich een lichte constructie vanuit weg-
bouwkunde gezien. De sterkte van de
constructie mag relatief gering zijn
Direct na aanleg is het veld door de buurt in gebruik genomen.
Asfaltprofiel als waterkering.Trottoirkolken voeren het water af naar een afsluitbare leiding.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:36 Pagina 19
20 | Asfalt nr. 2, september 2007
is een asfaltprofiel aangebracht welke
als waterkering dienst doet. Hierin zijn
betonnen trottoirkolken opgenomen
die het water naar een afsluitbare pvc
leiding afvoeren.
Vlakheid
Om een zo gelijkmatig mogelijke dikte
van de ijsbaan, die zo dun mogelijk
moet zijn, te bereiken is het veld langs
de randen waterpas. Voor de waterafvoer
buiten de vorstperiode is het terrein van
24 bij 44 meter over de lengte-as in een
gering dakprofiel van 50 millimeter uit-
gevoerd. Met een 30 millimeter dikke
waterfilm op de as onstaat aan de randen
maximaal 80 millimeter water. Om deze
maten ook duurzaam te behouden is
het van groot belang dat reeds vanaf
de inbouw van de funderingslagen de
grootst mogelijke nauwkeurigheid wordt
betracht. Hierbij wordt gebruik gemaakt
van lasergestuurde apparatuur, zoals
kilverbakken. Elke laag wordt nauw-
keurig op hoogteligging en kwaliteit van
verdichting gecontroleerd. Daardoor
ontstaan lagen met uniforme dikte en is
het risico dat na verloop van tijd toch
lokale verschillen in vlakheid ontstaan
nihil. Pas na akkoord van de vlakheid en
verdichting van de laag door de keur-
meester van ISA Sport mag aan de vol-
gende worden begonnen. Let wel, ook
de zand- en fundering moeten dus al
aan de zware vlakheidseisen voldoen.
Gesteld kan worden dat deze wijze van
keuren veel vraagt van de aannemer. En
gezien de resultaten mag worden gesteld
dat Nederland kan bogen op een hoog
kwaliteitsniveau van de aannemers.
Resultaat
Het midden in de woonwijk aangelegde
veld trok al tijdens de uitvoering volop
de belangstelling. Voor de omwonenden
is de realisatie van dergelijk project
immers geen alledaags gebeuren en
heeft men alles dan ook van A tot Z met
belangstelling gevolgd. Direct na de
opening namen de buurtkinderen het
veld in gebruik en vele wedstrijdjes zijn
inmiddels gespeeld. Nu is het wachten
op een winter met vorst om ook de
mogelijkheden van een ijsbaan ten volle
te benutten. De dunne waterlaag zal al
bij een beetje vorst een veilige ijsbaan
opleveren.
Voor de mensen van Van Kessel Sport
en Cultuurtechniek was de uitvoering
een uitstekende ervaring waarmee is
aangetoond dat ze de techniek beheer-
sen om in een volgend project ook een
koelinstallatie voor een kunstijsbaan aan
te brengen.Vele wedstrijdjes zijn inmiddels gespeeld.
Om opdrijven van rubberdeeltjes uit te sluiten is gekozen voor een zand-infill.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:37 Pagina 20
21 | Asfalt nr. 2, september 2007
Elk spel heeft regels. Of het nu een bordspel als ‘mens erger je niet’ betreft of een teamport als hockey. Doel
van een spel is je krachten meten met de medespelers, die te verslaan. Een eerlijke strijd is pas mogelijk als
de regels voor de deelnemers gelijk zijn. Om prestaties te kunnen vergelijken moeten de omstandigheden
overeenkomen. Zonder competitie, bijvoorbeeld mensen die voor hun plezier hardlopen of fietsen, spelen
alleen algemene voorwaarden als veiligheid een rol. In de topsport zijn de belangen groot, er gaan miljarden
Euro’s in om. De eisen aan sportvelden zijn daarom hoog. Met de toenemende mogelijkheden worden ook de
eisen aan de sportvelden telkens aangepast. Asfaltconstructies nemen daarin een steeds belangrijker positie
in: vlak, strak en naadloos. Zowel zeer waterdoorlatend als juist waterdicht. En vooral: uitermate duurzaam.
Spelregels voor sportvelden
Vanaf een vastgestelde hoogte wordt de bal losgelaten. De stuithoogte wordt akoestisch geregistreerd. De balstuit moet tussen 0,60 en 1,00 meter liggen.
Erik van Swinderen; ISA Sport - Evert de Jong; VBW-Asfalt
Hiërarchie in spelregels
De basis van elke sport zijn uiteraard de
spelregels als de lay-out van een sport-
veld. Daarmee wordt het spel, de sport
immers bepaald. Internationale bonden
beheren die spelregels.
Op de tweede plaats staan de sporttech-
nische eisen die eveneens door de inter-
nationale bonden worden beheerd.
In deze categorie valt de vlakheid van
een veld. Maar ook de bal-sportvloer
interactie. Nationale bonden mogen
daarbinnen aanvullende eisen stellen als
een strengere eis aan de vlakheid of een
nauwere band van de grenzen voor de
schokabsorptie van het oppervlak.
De derde laag bestaat uit de bouwkun -
dige eisen die in Nederland worden
opgesteld onder verantwoordelijkheid
van NOC*NSF. Die verlangen dat een
constructie ook een zekere mate van
duurzaamheid heeft. De internationale
bonden verlangen alleen maar dat
tijdens de wedstrijd aan de eisen wordt
voldaan. Maar vanuit het oogpunt van
de sportontwikkeling is het van belang
dat een constructie jarenlang voldoet.
Tot slot gelden nog eisen van de
opdrachtgever. Die wil dat de aanleg
binnen de financiële mogelijkheden
blijven en dat het onderhoud beheers-
baar blijft.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:37 Pagina 21
22 | Asfalt nr. 2, september 2007
Specifieke eisen;
specifieke organisatie
Om in de verschillende takken van sport
goede, duurzame en veilige voorzienin-
gen te garanderen heeft NOC*NSF de
bouwkundige aspecten ondergebracht
bij ISA Sport.
Daar worden de normen in overleg met
de sportbonden ontwikkeld en beheerd.
Normen die de ontwikkelingen van de
markt en de sport moeten volgen.
Hockey werd ooit op een natuurgrasveld
gespeeld. Na de aanleg van het eerste
veld met een basis van asfalt bleek het
spel op een hoger niveau te komen. De
eisen aan de vlakheid namen toe en het
Nederlandse hockey groeide in de breed-
te en aan de top. Gelijktijdig namen de
kosten, gemeten in gebruikskosten,
sterk af.
Innovaties moeten op hun bruikbaar-
heid worden beoordeeld. Daarvoor is
specifieke kennis vereist. Kennis van de
betreffende spelregels, de sporttechni-
sche eisen en de bouwkundige eisen.
ISA Sport is uitgegroeid tot een organi-
satie met 45 medewerkers die onderzoek
verrichten, advies uitbrengen en keuren.
Activiteiten waarvan NOC*NSF ervaart
dat een zekere mate van zelfstandigheid
steeds meer wenselijk is. Daarom is de
organisatie op eigen benen komen te
staan en is TNO in toenemende mate
betrokken. Internationaal heeft de
organisatie de vleugels uitgeslagen van
Noorwegen met vijf mensen tot China,
waar met de voorbereiding op de
Olympische spelen in 2008 een gewel-
dig potentieel ligt.
Normering
Sport is internationaal. Het is daarom
logisch dat ook de bouwtechnische eisen
in internationale normen komen vast te
liggen. De normering is daarom onder-
gebracht in de normcommissie
Sportvloeren van het NEN. Vanuit deze
commissie worden de Europese normen
van CEN en de internationale ISO nor-
men aangestuurd. Voor de specifieke
aspecten van de verschillende sporen
zijn aparte werkgroepen onder de norm-
commissie ingesteld.
Deze structuur maakt het ook mogelijk
om de kwaliteit van nieuwe normen en
veranderingen op bestaande normen te
verhogen. Via de commentaarrondes
kunnen betrokken partijen invloed uit-
oefenen. Waar in het verleden de actuali-
teit nog al eens te wensen overliet, is de
aansluiting met normen en besteks -
regelgeving uit de wegenbouw sterk toe-
genomen. Zo wordt voor de materialen
De stroefheid lineair wordt bepaald met eenaangepaste leroux pendel. Het principe komtovereen met de stroefheidsmeting volgens deslingermethode met het SRT (Skid ResistanceTester) van proef 76 uit de Standaard. ISASport gebruikt voor onderzoeksdoeleindenmeerdere varianten. Bijvoorbeeld met vannoppen voorziene zooltjes en een geveerdezoolplaat.
De bal rolt de hellingbaan af en moet binnen 6 tot 12 meter stil liggen.
De duurzaamheid van een kunstgrasmatwordt bepaald door bespelingssimulatie. Twee noppenrollen worden 5000 maal heenen weer over de mat bewogen.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:37 Pagina 22
(grondstoffen) simpelweg verwezen naar
de actuele versie van de Standaard RAW
Bepalingen. De invoering van de
Europese normen voor asfalt zal daar-
door niet tot problemen leiden. Wel blij-
ven er specifieke eisen. Daarbij springen
de eisen aan de vlakheid het meest in
het oog. De absolute eisen zijn al gering
en de toleranties zijn –voor wegenbouw-
begrippen- nihil.
Sportvloerenlijst
Aanleggen van een sportveld vereist
specifieke vaardigheden. Naast de
constructie van het veld moeten tal van
faciliteiten worden aangebracht. Om de
kwaliteit te garanderen vereist het hele
traject van planvorming tot en met
beheer veel begeleiding. Om overbodig
werk te voorkomen is er een overzicht
opgesteld van constructies die zich
bewezen hebben. Deze staan op de zoge-
naamde Sportvloerenlijst op de website
van ISA Sport (www.isa-sport.com). De
lijst omvat voor elk type vloer de betrok-
ken aannemer, de sport, de gebruiks-
vorm en de status.
Markt
De afgelopen jaren zijn er jaarlijks onge-
veer 400 tot 500 velden voor de diverse
sporten aangelegd. Er zijn geen signalen
dat hier grote veranderingen in zullen
plaatsvinden. De constructies verande-
ren mogelijk wel. Hockey wedstrijden
worden tegenwoordig uitsluitend op
kunstgras gespeeld. De KNVB heeft de
discussie over voetbalvelden voorlopig
afgesloten met het besluit dat kunstgras-
velden zijn toegestaan voor alle competi-
tiewedstrijden voor zowel amateurs als
voor professionals. Deze discussie ont-
stond na de vaststelling dat kunstgras
inmiddels kan voldoen aan alle speltech-
nische eisen. Zo zijn slidings op kunst-
gras mogelijk zonder pijnlijke verwon-
dingen. Oefenvelden blijken goed te
voldoen en zijn het hele jaar door dage-
lijks te gebruiken. Mogelijk dat hierdoor
op termijn de spelopvatting verandert en
de emotionele discussies over de kwali-
teit van het speelveld niet meer als char-
mant en horend bij het spel worden
beschouwd maar als ongewenst.
De keuze voor kunstgras zou ook kun-
nen worden aangestuurd vanuit econo-
mische overwegingen. Aflasten van wed-
strijden vanwege onbespeelbare velden
hoeft niet meer. Volledig overdekte sta-
dions met een kunstgrasveld zijn econo-
misch aantrekkelijk. Er kunnen meer -
dere wedstrijden achter elkaar gespeeld
worden en het stadion is voor andere
evenementen te gebruiken zonder dat
de grasmat daar schade van ondervindt.
Met een draagconstructie van asfalt is
dit nu al te realiseren.
Het hockey heeft bewezen dat een kwali-
tatief hoogwaardig veld de sport goed
doet. Of dit ook opgaat voor het voetbal-
len is een vraag. Wel is nu al duidelijk
dat oefenvelden met een asfalt draag-
constructie vanuit de bespeelbaarheid
en het multifunctionele gebruik hoog
scoren. En wie weet wat daar nog uit
voortrolt.
23 | Asfalt nr. 2, september 2007
Nadat goedkeuring op een proefstuk in hetlaboratorium moet de waarde ook in depraktijk bewezen worden.
Meetopstelling voor de bepaling van de balstuit onder een hoek. Met een ballenkanonwordt een voetbal afgeschoten onder een hoek op het veld. Een laser meet de snelheidvoor en na de stuit, een maat voor de speelsnelheid van het veld.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:38 Pagina 23
24 | Asfalt nr. 2, september 2007
TNO helpt rafeling te verlatenPaul Waarts; TNO Bouw en ondergrond
Sinds de zomer van 2006 werkt TNO aan een zogenaamd
Levensduur Optimalisatie Tool (LOT) voor tweelaags ZOAB.
Hiermee kunnen aannemers hun product verder innoveren en hun
uitvoering optimaliseren. De eerste versie van dit LOT is
inmiddels opgeleverd aan opdrachtgever DWW. Een nieuwe versie,
waaraan de experts van de CROW Klankbordgroep Wegdekken
meewerken, wordt eind van 2007 opgeleverd.
Tweelaags ZOAB wordt geroemd om
zijn geluidswerend vermogen. Maar het
wordt verguisd om zijn onvoorspelbare
levensduur. Iedereen heeft een mening
over die levensduur, maar niemand kan
precies aangeven waardoor de levens-
duur vooral bepaald wordt. TNO heeft
daarom nu maar eens al deze meningen
verzameld en aangevuld met harde,
gemeten data. Analyse hiervan bracht
vervolgens de meest belangrijke parame-
ters in kaart. Dit is waardevolle kennis.
De bedoeling is dat wegenbouwers die
kennis gaan gebruiken om hun product
te optimaliseren.
120 parameters
Om de kennis over de levensduur van
tweelaags ZOAB te ontsluiten en bruik-
baar te maken voor productinnovatie
heeft TNO een computerprogramma
ontwikkeld: het Levensduur
Optimalisatie Tool (LOT). LOT laat zien
wat de invloed is van een bepaalde ver-
andering (in materiaalsamenstelling, in
uitvoeringstechniek, in gebruik) op de
levensduurverwachting. Het programma
maakt daarbij gebruik van meer dan 120
parameters die in het onderzoekstraject
verzameld zijn.
Bij het verzamelen van gegevens over
deze parameters is gebleken dat veel
zaken nog niet gemeten worden. Is het
dan nodig dat er meer gemeten moet
worden? Nee, niet noodzakelijkerwijs.
Wel is bij de eerste oplevering van het
LOT gebleken dat het LOT bijvoorbeeld
gebruikt kan worden om gericht te bepa-
len voor welke dominante parameters in
het proces metingen waardevol zouden
zijn. Dit helpt om zowel de innovatie
van het tweelaags ZOAB als de weten-
schappelijke inzichten sneller veel
verder te brengen.
Veroudering
Het LOT wordt ontwikkeld in opdracht
van DWW in het kader van het Inno -
vatieprogramma Geluid (IPG).
De verbetering van de levensduur van
tweelaags ZOAB is een belangrijk speer-
punt in het IPG. Immers, de toepassing
van tweelaags ZOAB levert belangrijke
winst op wat betreft de geluidsbelasting,
maar wordt gehinderd door de bijzon -
dere verouderingsprocessen. De ver -
oudering is slecht voorspelbaar, varieert
sterk en gaat in het algemeen relatief
snel. Die veroudering leidt tot hogere
kosten voor onderhoud en vervanging en
tot grotere verkeersoverlast. Het IPG
stelt zich daarom ten doel om de gemid-
delde levensduur van tweelaags ZOAB
met twee jaar te verlengen. Die verlen-
ging moet komen door innovatie bij de
wegenbouwers zelf. Het IPG wil de
innovatie stimuleren door een model -
instrument beschikbaar te stellen dat
(bestaande) kennis toegankelijk en
bruikbaar maakt voor de GWW-sector.
Het IPG is immers opgezet om niet te
blijven steken in kennisontwikkeling
maar haar toepasbaar te maken in de
praktijk.
Veel en veelsoortige
gegevens
TNO heeft de opdracht tot het ontwikke-
len van een modelinstrument aangeno-
men. Onderdeel van de aanpak van TNO
is het betrekken van de doelgroepen en
hun kennis. De basis van het LOT ligt
in veel gegevens. De idee is dat elk van
die gegevens zijn eigen invloed heeft op
de levensduurverwachting van tweelaags
ZOAB. Om die formidabele hoeveelheid
veelvoudige en veelsoortige kennis
in banen te leiden is de ontwikkeling
in twee fasen geknipt.
Fase één is het opzetten van een eerste
versie van het LOT op basis van de
kennis, gegevens en ervaring van alleen
de DWW. Dit levert een basis versie
van het LOT dat afgelopen juni is
opgeleverd aan DWW.
Fase twee is een update van deze eerste
versie, nu met inbreng van gegevens,
kennis en ervaring van de wegenbou-
wers. Deze fase loopt momenteel en
wordt eind van dit jaar als een nieuwe
versie van het LOT opgeleverd.
Beschikbaar blijven
van informatie
Fase 1 van de ontwikkeling van LOT
heeft een aantal onverwachte leermo-
menten opgeleverd. De basis voor de
DWW gegevens was de beschikbare
informatie zoals aanleggegevens, ver-
keersintensiteit en rafelingstoestand van
de zogenaamde ZEBRA vakken: A15
Leerdam, A28 Staphorst, A30 Ede-
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:38 Pagina 24
25 | Asfalt nr. 2, september 2007
Barneveld en A59 Fijnaart. Op al deze
vier wegen zijn telkens acht wegvakken
aangelegd, waarvan alle gegevens
bekend zouden zijn. Helaas bleek tijdens
het onderzoek dat zelfs van deze onder-
zoekswegvakken niet meer alle informa-
tie bekend was. Een tweede tegenvaller
was dat deze wegvakken nauwelijks
rafeling vertoonden. Dit is leuk voor de
gebruiker, maar vervelend voor de onder -
zoeker. Belangrijkste oorzaak van het
ontbreken van rafeling was dat de weg-
vakken niet ouder dan drie jaar waren.
Expertmeningen
als aanvulling
Omdat meetgegevens over langere
ouderdom ontbraken, is gebruik
gemaakt van expertmeningen om het
LOT aan te vullen. Experts van de DWW
zijn hierbij eerst bevraagd via een toege-
stuurde vragenlijst. Vervolgens is er een
expertsessie georganiseerd waarbij de
experts geconfronteerd zijn met elkaars
meningen. Objectief oordelen over deze
meningen is moeilijk, omdat er voor
deze meningen nog geen corresponde-
rende gemeten data beschikbaar was.
Toch bleek er voor de meeste parameters
consensus over de invloed op de levens-
duur mogelijk. Bovendien zal door het
blijven meten en blijven verzamelen van
gegevens de praktijk de meningen van-
zelf gaan ondersteunen of bijsturen.
20 parameters
Met de gegevens die op deze manier bij
DWW verzameld zijn, zowel harde data
als expertmeningen, is het mogelijk
gebleken een inschatting te maken van
de twintig meest belangrijke parameters.
Die parameters zijn vervolgens verkozen
tot te specificeren input voor LOT.
Hieronder zijn: de soort en hoeveelheid
bitumen, de fractie holle ruimte en de
diverse temperaturen in het uitvoerings-
proces. Deze verkiezing is voorlopig:
fase 2 zal ongetwijfeld leiden tot aanpas-
singen in de top 20. Opvallend is bij-
voorbeeld dat verkeersintensiteit
momenteel ontbreekt in de lijst. Ook
werd bij de presentatie aan de wegen-
bouwers terughoudend gereageerd op de
invloed van olie en lijkvocht (!) op rafe-
ling. DWW inspecteurs zien opvallend
meer rafeling op plaatsen waar veel
dieren op de weg worden aangereden.
Ook hier geldt dat de toekomst vanzelf
scherprechter zal zijn.
Inzicht in effect
keuzes op levensduur
Wat moet er nog gebeuren? Er is nu een
Levensduur Optimalisatie Tool. Dit
wordt de komende maanden aangevuld
met gegevens uit de wegenbouwsector.
Onderzoek aan extra wegvakken en een
nieuwe sessie met experts zullen hier-
voor gebruikt worden. Verder heeft de
TU Delft onderzoek verricht naar de
materiaalparameters die van invloed zijn
op rafeling. Deze relaties zullen gebruikt
worden om in het LOT in te bouwen. Tot
slot zal met aannemers verder gekeken
worden hoe de invoer van LOT zodanig
kan worden aangepast dat het beter aan-
sluit bij de mogelijkheden die de aan -
nemer heeft om te sturen in zijn proces.
Hiermee is aan het eind van het jaar dan
een LOT beschikbaar dat gebruikt kan
worden voor het gestructureerd verza-
melen en ontsluiten van kennis en gege-
vens. Een LOT dat inzicht geeft in de
effecten van veranderingen in proces-
keuzes op de verwachte levensduur van
tweelaags ZOAB. En tenslotte, een LOT
dat de mogelijkheid biedt om achter de
computer te experimenteren en te zoeken
naar optimalisatie voor een nog beter
tweelaags ZOAB product.
Screendump LOT van invoerscherm materiaalgegevens.
Screendump LOT met overzicht van deinvloed van elke parameter op het proces.
Screendump LOT van resultaat kans oplevensduur kleiner dan 7 jaar: gaat van 47%(oranje lijn) naar 29% (blauwe lijn) door veranderde instelling.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:38 Pagina 25
26 | Asfalt nr. 2, september 2007
Janssen de Jong Infra B.V.
Reconstructie Bakelseweg
Eind 2004 begon de gemeente Deurne met de
opzet van de reconstructie van de Bakelseweg.
De bedoeling was de bestaande weg van een
nieuwe asfaltconstructie te voorzien en de bomen
te kappen. Deze kap was deels nodig vanwege de
slechte staat van de bomen en voor een deel uit het
oogpunt van verkeersveiligheid. Tijdens een
informatieavond gaven de buurtbewoners echter
aan dat zij er van overtuigd waren dat de voor -
gestelde maatregelen weinig zouden oplossen.
De gemeente heeft daarop de plannen herzien om
een balans aan te brengen tussen de verkeers-
veiligheid en het handhaven van de laanstructuur.
Oppervlak vertoont bij de aansluiting nog enig structuurverschil.Dit is na aanbrengen van belijning niet meer zichtbaar.Constructief is sprake van één aaneengesloten constructie.
Ook de uitwerking van de plannen is –
op voorstel van de aannemer – aange-
past. Het plan om de weg aan weerszij-
den te verbreden met behoud van de
bestaande fundering zou kunnen leiden
tot langsscheuren ter plaatse van de ver-
breding. De aannemer stelde daarom
voor de totale constructie te verwijderen
en opnieuw op te bouwen.
Als deklaag was een geluidreducerende
dunne deklaag voorzien. Dat vereist een
ondergrond die al aan alle vlakheidseisen
voldoet. Correcties zijn met de 25 mm
dunne deklaag niet meer te realiseren. Kort op elkaar werkende asfaltspreidmachines.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:38 Pagina 26
27 | Asfalt nr. 2, september 2007
Beide machines stemmen het tempo op elkaar af.
Een dikke kleeflaag is bij dit mengsel gewenst.
De hoogte van de eerste laag is de maat voor de aansluiting.
Direct afwalsen van de aansluiting tussen beide lagen.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:39 Pagina 27
28 | Asfalt nr. 2, september 2007
Op maandag 14 augustus 2006 gaven de
wethouders het startsein voor de werk-
zaamheden, die uit twee fasen bestaan.
De omwonenden waren al per brief op
de hoogte gesteld en een paar dagen
later werden de aannemer en directie-
voerder aan de buurt voorgesteld. Daar
gaf de aannemer ook een gedetailleerde
toelichting op de fasering en bijbehoren-
de planning.
Het werk begon met het wegnemen van
het aanwezige asfalt. Het materiaal is
afgevoerd om weer in nieuw asfalt te
gebruiken. Het funderingsmateriaal is in
depot gezet en na afwerking van de zand-
baan als onderste laag van de fundering
gebruikt. Omdat de weg is verbreed,
werd daarop nog een laag nieuw meng-
granulaat 0/40 aangebracht om op de
oorspronkelijke hoogte van de fundering
uit te komen. Deze met zorg uitgevoerde
methode levert een bijzonder vlak opper-
lak. Ook is veel zorg besteed aan de vlak-
heid van de aangebrachte StAB. Een elek-
tronische ski verzekerde die vlakheid. Op
de StAB is een gemodificeerde kleeflaag
van iets meer dan 0,4 kg/m2 gespoten.
Deze hoogwaardige kleeflaag is vereist
om de hechting tussen deze specifieke
deklaag en StAB te verzekeren om schui-
ven van de deklaag te voorkomen.
De deklaag is één van de producten die
de laatste jaren door de aannemers zijn
ontwikkeld. Uiteraard heeft Janssen de
Jong Infra B.V. op dit project de eigen
Viagrip® 0/6 toegepast. Viagrip® is een
dunne, geluidreducerende deklaag met
een Cwegdek van 4,0 bij 50 km/uur.
Op de Bakelseweg is op 21 juni 2007 de
25 mm dikke deklaag met twee afwerk-
machines in één dag aangebracht.
De gestaffelde uitvoering voorkomt een
naad waardoor er één gesloten wegdek
ontstaat.
De hoge kwaliteit van de toegepaste
producten en de zorgvuldige uitvoering
maakt het mogelijk om de vereiste
garantie van zeven jaar aan te gaan.
Al het asfalt is afkomstig van de
Asfaltfabriek Roermond waarvandaan de
productie en de verwerking wordt aan -
gestuurd.
De schaftkeet moet telkens worden verzet omdat het werk ononderbroken doorgaat.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:39 Pagina 28
29 | Asfalt nr. 2, september 2007
Stille wegdekken absorptie, textuur en elasticiteit
De terugdringing van het geluid behoor-
de tot de belangrijkste argumenten bij
de eerste toepassingen van asfalt als
wegverharding aan het begin van de
vorige eeuw. In de jaren tachtig van de
vorige eeuw begon het gerichte onder-
zoek naar reductie van verkeersgeluid.
Dit leidde tot het ZOAB en vervolgens
het tweelaags ZOAB, de eerste generatie
geluidarme wegdekken. De geluidreduc-
tie van (tweelaags) ZOAB wordt bereikt
door de absorptie in de holle ruimten.
De daarop volgende specifieke dunne
deklagen bereiken hun geluidreductie
vooral via de fijne oppervlakte textuur.
Inmiddels richt de aandacht zich op de
derde generatie stille wegdekken waarbij
de mogelijkheden van elasticiteit worden
onderzocht.
Omdat geluid ontstaat op het contactvlak
van band en wegdek is ook de bandenin-
dustrie aangespoord een bijdrage te leve-
ren. Inmiddels komen er ook banden op
de markt die minder geluid produceren.
Tweelaags ZOAB
Op dit moment is tweelaags ZOAB het
stilste type wegdek dat in Nederland
wordt toegepast.
Stille wegdekken zijn een belangrijke maatregel om de bron van
verkeerslawaai aan te pakken. Binnen het Innovatieprogramma
Geluid onderzoekt Rijkswaterstaat verschillende wegdekken met een
geluidsreducerend vermogen. Naast de verbetering van aspecten van
bestaande wegdekken wordt ook een nieuwe generatie wegdekken
op verschillende locaties in Nederland beproefd en getest.
Tweelaags ZOAB
Alternatieve vormen van afstrooien Tweelaags asfaltspreidmachine op de A27 bij Hilversum
Maya Sule en Rob Hofman; RWS-DWW
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 29
Levensduur
Om de onderhoudskosten van tweelaags
ZOAB te verlagen, wordt veel aandacht
besteed aan het verlengen van de levens-
duur. Hierbij wordt ingezet op het maat-
gevende criterium: verbeteren van de
weerstand tegen rafeling. Er wordt geke-
ken naar de invloeden van de productie- en
aanlegomstandigheden, het klimaat
(verouderingsonderzoek) en de verkeers-
belasting (mechanisch onderzoek) op de
rafelingsbestendigheid.
Met een nieuwe strategie stimuleert het
Innovatieprogramma Geluid het onder-
zoek naar de oorzaken van rafeling. De
strategie richt zich ten eerste op snel te
realiseren verbeteringen die direct imple-
menteerbaar zijn. Een tweede onder-
zoekslijn richt zich op meer fundamente-
le kennis die moet leiden tot innovaties
die zich in 2007 onder laboratoriumom-
standigheden bewezen moeten hebben.
Meer toegepaste kennis over rafeling,
maakt het mogelijk tweelaags ZOAB met
een langere levensduur aan te leggen.
Verbetering aanlegmethode -
tweelaagsmachine
Op dit moment gaat de aanleg van twee -
laags ZOAB nog gepaard met grote
verkeershinder, omdat de beide ZOAB
lagen slechts onder specifieke omstan-
digheden kunnen worden aangelegd.
Vooral de dunne toplaag van tweelaags
ZOAB is erg gevoelig voor snelle afkoe-
ling en kan daarom alleen in de periode
mei – oktober worden aangelegd en zel-
den ’s nachts. In de markt bestaat een
manier om deze aanlegbeperkingen het
hoofd te bieden, de zogenaamde twee -
laagsasfaltspreidmachine of kortweg
tweelaagsmachine. Met deze machine
wordt het tweelaags ZOAB in slechts
één werkgang aangelegd. De toplaag
wordt hierbij direct op de nog warme
onderlaag aangebracht, waardoor deze
toplaag langzamer afkoelt. Gebruik van
de tweelaagsmachine maakt het moge-
lijk om het asfalt bij lagere temperaturen
aan te leggen zodat de werkzaamheden
ook ’s nachts kunnen worden uitge-
Ja 9,2 %
Ik denkhet wel 4,6 %
Ik weet hetniet 7,7 %
Ik denk het niet 32,3 %
Nee 46,2 %
30 | Asfalt nr. 2, september 2007
Het tweelaags ZOAB bestaat uit een
grove onderlaag vergelijkbaar met het
standaard enkellaags ZOAB en een fijne
toplaag. Met tweelaags ZOAB worden
ten opzichte van standaard ZOAB twee
geluidseffecten bereikt.
1. De fijne textuur aan het oppervlak
wekt minder geluid op wanneer auto-
banden er overheen rollen.
2. Het grotere aantal (toegankelijke)
holle ruimtes, met twee verschillende
grootten, zorgt er daarnaast voor dat
meer geluid wordt geabsorbeerd.
Ten opzichte van Dicht Asfalt Beton
(DAB) is tweelaags ZOAB zo’n 6 decibel
stiller. Verbeteringen van de akoestische
eigenschappen en de verlenging van de
levensduur alsmede de verlaging van de
kosten lijken nog altijd mogelijk. IPG-
onderzoek naar de optimalisatie wordt
door diverse partijen uitgevoerd.
Verbetering
aanvangsstroefheid
Direct na de aanleg van tweelaags ZOAB
is de stroefheid nog niet optimaal,
omdat het steenslag nog omhuld is door
een bitumenfilm. Onder invloed van het
verkeer slijt het bitumenhuidje af en
komt de stroefheid van het steenslag
binnen korte tijd beschikbaar zodat het
tweelaags ZOAB voldoende stroef is om
verkeer met hogere snelheden toe te
laten. Onderzocht wordt of toevoegingen
aan het mengsel of alternatieve vormen
van afstrooien deze aanvangsstroefheid
verbeteren.
Aanleg dunne geluidreducerende deklaag
Op www.asfaltnet.nl is de stelling geplaatst:
‘Afstrooien van asfalt is verledentijd’
De uitslag luidde:
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 30
king hebben als ZOAB en een techni-
sche levensduur van 8 tot 13 jaar halen.
Na het uitbrengen van een pré-advies
over dunne deklagen op niet-autosnel-
wegen in 2005 zijn in 2006 vijf pilot-
projecten voor de gecontroleerde toepas-
sing van geluidreducerende dunne
deklagen op autosnelwegen uitgevoerd.
Deze pilots lagen verspreid over
Nederland en waren onderdeel van het
reguliere onderhoudsprogramma 2006.
In de projecten werd op delen van het
wegvak het standaard ZOAB niet vervan-
gen maar is een dunne geluidreduceren-
de deklaag aangebracht.
Bij één van de pilots, waar vijf verschil-
lende producten werden aangelegd,
werd in het contract een geluidreductie
van 5 decibel gevraagd. Voor de overige
locaties werd een eis van 4 decibel in het
contract opgenomen.
voerd. Het aanlegregime voor tweelaags
ZOAB wordt dan nagenoeg identiek aan
dat van enkellaags ZOAB. Het gebruik
van de tweelaagsmachine heeft vooral
logistieke gevolgen. Zo zijn er tegelijker-
tijd twee verschillende asfaltmengsels
(de onderlaag en de toplaag) nodig.
Ook de mogelijkheid een ‘naadverwarmer’
toe te passen, waardoor tweelaags ZOAB
strooksgewijs in plaats van baanbreed
kan worden aangelegd, heeft positieve
gevolgen voor de verkeersdoorstroming.
Belangrijkste conclusie is dat de verkeers-
hinder afneemt en dat het aanlegproces
extra aandacht verdient.
Dunne deklagen
Dunne geluidsreducerende deklagen
(DGD) zijn ontwikkeld als geluidsredu-
cerende bronmaatregel. Het zijn overwe-
gend microdeklagen die hun geluidsre-
ducerende werking halen uit een fijne
oppervlakte textuur. Door deze fijnere
structuur wordt, in vergelijking met con-
ventionele deklagen, minder geluid
opgewekt. Dit in tegenstelling tot bijvoor-
beeld ZOAB dat het geluid via de holle
ruimtes absorbeert. In Nederland wor-
den dunne geluidsreducerende deklagen
met name op het gemeentelijke en
provinciale wegennet toegepast. Het
Innovatieprogramma Geluid onderzoekt
of dunne deklagen op korte termijn
geschikt zijn op het Nederlandse hoofd-
wegennet als alternatief voor ZOAB. De
verwachting is dat dunne deklagen mini-
maal dezelfde geluidsreducerende wer-
Ontwikkeling nog stillere
wegdekken
Om na te gaan met welke aanpassingen
wegdeken nóg stiller gemaakt kunnen
worden, is in het kader van het project
Akoestische Optimalisatie op de N60 in
de buurt van Kloosterzande een proef -
terrein ingericht. Het doel is om met een
bestaand stil wegdek de geluidreductie
te verhogen tot 9 decibel. Verder zullen
op het testterrein demonstreerbare weg-
dekken worden aangelegd die akoestisch
optimaal presteren. Gemikt wordt zowel
op tweelaags ZOAB concepten als op de
derde generatie stillere wegdekken.
Deze laatste categorie wegdekken, haalt
hun stillere eigenschap door gebruik te
maken van het aspect elasticiteit.
Uiteraard zullen alle relevante eigen-
schappen (veiligheid, duurzaamheid,
rolweerstand etc.) die het gedrag bepalen
in de afwegingen worden betrokken.
Innovatieprogramma Geluid
Het Innovatieprogramma Geluid heeft als doel Nederland betaalbaar stiller te
maken door invoering van een nieuwe set maatregelen om verkeerslawaai bij
rijkswegen en spoorwegen te verminderen bij de bron. Het Innovatieprogramma
Geluid wordt uitgevoerd in samenwerking met de Ministeries van VROM en
Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat en ProRail.
31 | Asfalt nr. 2, september 2007
Aanleg proefvakken op de N60 bijKloosterzande; elasticiteit als factorAanleg ZEBRA vakken bij Lunteren
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 31
Wég met overlastDe folder ‘Wég met overlast’ gebruiken de leden van VBW-
Asfalt al jaren om de bewoners langs een werk te informe-
ren over de aspecten waar men tijdens de uitvoering mee te
maken kan krijgen. Dit jaar is de folder herzien met wat
meer aandacht voor de mogelijkheden van asfalt in een
woonwijk.
De folder blijkt positief bij te dragen
aan de houding van de
buurtbewoners waardoor
de asfaltploegen hun werk
beter kunnen doen en
klachten bij de opdracht -
gever voorkomen.
Mededelingen
EAPA
E&E congress
Voor het vierde EAPA en Eurobitume congres van 21-23 mei
2008 in Kopenhagen zijn 291 samenvattingen ontvangen.
De auteurs van de geaccepteerde bijdragen ontvingen
bericht over de uitwerking. Meer informatie is te vinden op
www.eecongress.org
Gezondheid, veiligheid en milieu (HSE)
Onder leiding van de tot voorzitter benoemde Harry Roos
(VBW-Asfalt) boog de commissie HSE zich over de effecten
van REACH voor de asfaltbranche, en dan met name de
registratie van effecten van bitumen. Verder is het moment
waarop een afvalstof geen afvalstof meer is besproken. Aan
de orde kwamen nog de CO2 emissie handel, CO2 reductie,
de voortgang van het het epidemiologisch onderzoek en de
veiligheid op het werk.
Position papers
Een herziene versie is uitgebracht van ‘Environmental
Guidelines on Best Available Techniques for the production
of Asphalt Paving Mixes’
Eveneens is de uitgave herzien van ‘Abatement of Traffic Noise’
Twee versies zijn beschikbaar gekomen van ‘Long Life
Pavements’.
Video’s op DVDVanwege de belangstelling voor de (instructie)films over
asfalt zijn deze nu ook op DVD verkrijgbaar. Het betreft de
volgende uitgaven:
Titel lengte jaar
Verwerken en verdichten 20 min. 1991
Werk in uitvoering 20 min. 1992
Agrarische asfaltverhardingen 18 min. 1993
Dwarslassen en langsnaden 23 min. 1993
Hoogteregeling 18 min. 1994
Werkvoorbereiding 25 min. 1995
Kleinschalig werk in stad en dorp 20 min. 1996
De kleeflaag 27 min. 1997
Energiebesparing 29 min. 1998
Ontmenging 21 min. 1999
Asfalt recycling 25 min. 2000
Dunne deklagen 23 min. 2001
Bedrijfsverhardingen 23 min. 2002
Zicht op de weg 20 min. 2003
De film ‘Kleinschalig onderhoud’ (23 min. uit 2005) was al
uitsluitend op DVD verkrijgbaar en is in de brochure ‘Asfalt
onderhoudstechnieken’ opgenomen.
Ook de voor een breed publiek bedoelde algemene film
‘Asfalt in vogelvlucht’ (12 min. uit 2001) die op een speelse
wijze een beeld geeft van de vele mogelijkheden van asfalt
is nu op DVD verkrijgbaar.
Informatie over de inhoud van de films is te vinden op
www.vbwasfalt.org onder de knop ‘Publicaties en Video’s’.
32 | Asfalt nr. 2, september 2007
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 32
Asfaltnet
De website www.asfaltnet.nl is dit voorjaar gestart om alle
informatie over asfalt bijeen te brengen. De formule bestaat
er uit dat iedereen documentatie kan plaatsen en informatie
kan uitwisselen. De deelnemers bepalen dus de inhoud.
Daarnaast is het aantal bezoekers een factor waaraan de
belangstelling kan worden afgemeten.
In de afgelopen periode is het aantal individuele bezoekers
in de grafiek weergegeven.
CE-gemarkeerd asfalt
Inmiddels mag worden verondersteld dat bekend is dat vanaf
1 januari 2008 de asfaltproducenten alleen asfalt op de markt
mogen brengen dat voorzien is van een CE-markering. Om
dat ook daadwerkelijk voor elkaar te kunnen krijgen hebben
de leden van VBW-Asfalt de afgelopen periode een grote
inspanning geleverd. Tal van documenten zijn daarvoor
opgesteld en bestudeerd. Aan de diverse bijeenkomsten
waarin het onderwerp werd behandeld namen alle leden die
dit aangaat deel. Medewerkers zijn aan het studeren
geslagen en beslissingen over investeringen in laboratorium-
apparatuur uitgebreid besproken. En op de definitieve
formuleringen in de wijzigingen op de Standaard RAW
Bepalingen na zijn alle basisdocumenten gereed.
Overgangsregeling
Dan komt de dagelijkse praktijk aan de orde en dan blijkt
dat, ondanks de jarenlange voorbereiding, aan het slot toch
nog enkele oplossingen moesten worden gevonden. Tijdens
een overgangsperiode worden ontbrekende waarden verza-
meld van nieuwe, functionele proeven. Een overgangsrege-
ling is mogelijk voordat de regels volledig gevolgd moeten
worden. Aan de overgangsregeling zijn wel strikte voor-
waarden verbonden: er moet aangetoond worden dat
daadwerkelijk actie aan de gang is om aan het eind van de
periode gesteld te staan om de nieuwe Europese normen
volledig toe te passen.
AGENDA
17 – 21 september 2007
23e Wereld wegencongres PIARC
Parijs, Frankrijk
9 oktober 2007
Symposium Asfaltontwikkelingen,
CROW en VBW-Asfalt, Ede
27 maart 2008
CROW XL
Apeldoorn
27 – 30 april 2008
83e AAPT
Philadelphia, USA
21 – 23 mei 2008
4e Eurasphalt & Eurobitume congress
Kopenhagen, Denemarken
Voor meer activiteiten en informatie zie www.asfaltnet.nl
De overgangsregeling bestaat er uit dat voor de gangbare
asfaltmengsels (mengsels uit de Standaard RAW Bepalingen)
waarden voor een aantal van de functionele eigenschappen
mogen worden opgegeven die binnen het overleg van de
Werkgroep Asfaltverhardingen van het CROW worden vast-
gesteld. Dus zonder dat het specifieke mengsel van de
producent is onderzocht.
De standaard waarden worden zo gekozen dat zij voor de
ontwerper van de constructie voldoende veiligheid bieden.
Voor de asfaltproducent die al wel onderzoek laat verrichten
bieden de waarden voldoende uitdaging. De interpretatie
van sommige resultaten van nieuwe Europese proefmethoden
is soms nog lastig. Die interpretatie wordt overigens wel
steeds duidelijker tijdens de overgangsregeling.
Betekenis voor de (overheids)opdrachtgever
Vanaf 1 januari 2008 is er geen asfalt meer verkrijgbaar
zonder CE-markering. Ook niet in contracten die al eerder
zijn afgesloten. Dat is ook geen probleem want het asfalt
zelf verandert niet. Wel de aanduidingen. Een StAB 0/16 vk
4 wordt een AC 16 base 40/60 waaraan op de CE-markering
de verschillende eigenschappen zijn terug te vinden.
Eigenschappen die in de overgangsfase vaak nog worden
voorzien van conservatieve waarden of de aanduiding NPD
(No Performance Determined; geen prestatie vastgesteld).
In de loop van de tijd zullen steeds meer eigenschappen op
de verklaring worden vermeld.
33 | Asfalt nr. 2, september 2007
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 33
34 | Asfalt nr. 2, september 2007
Leden van VBW-Asfaltseptember 2007
Asfaltbedrijf ‘De IJsselmeerpolders’ B.V.Asfaltstraat 25, 8211 AC Lelystad,tel. 0320-22 66 13, fax 0320-24 69 25
Asfaltverwerking Noord B.V.Postbus 107, 7800 AC Emmen,tel. 0591-62 25 08. fax 0591-62 78 61
Avema Wegenbouw B.V.Postbus 6, 3790 CA Achterveld,tel. 0342-45 13 36, fax 0342-45 11 41
Ballast Nedam Asfalt B.V.Postbus 5470, 6802 EL Arnhem,tel. 026-368 26 09, fax 026-368 26 34
BAM Wegen B.V.Postbus 2419, 3500 GK Utrecht,tel. 030-287 68 76, fax 030-287 68 09
Bruil Ede B.V.Postbus 19, 6710 BA Ede,tel. 0318-67 17 17, fax 0318-67 17 18
Dura Vermeer Infrastructuur B.V.Postbus 96, 2130 AB Hoofddorp,tel. 023-569 23 02, fax 023-569 23 24
Koninklijke Sjouke Dijkstra en Zn. B.V.Burg. van Barneveldweg 23a, 9831 RD Aduard,tel. 050-403 14 31, fax 050-403 16 43
Echter Asfalt Centrale B.V.Postbus 70, 6100 AB Echt,tel. 0475-48 14 92, fax 0475-48 88 41
Wegenbouwmij. Elshout B.V.Urkstraat 15-19, 4817 AR Breda,tel. 076-573 51 51, fax 076-581 16 40
Aannemingsmaatschappij Van Gelder B.V.J.P. Broekhovenstraat 36, 8081 HC Elburg,tel. 0525-65 98 88, fax 0525-68 54 71
H4A Bouw & Infra B.V.Postbus 46, 4540 AA Sluiskil,tel. 0115-47 18 64, fax 0115-47 19 92
Heijmans Wegenbouw B.V.Postbus 153, 5240 AD Rosmalen,tel. 073-543 51 11, fax 073-543 53 00
Huberts Wegenbouw B.V.St. Annastraat 6, 6524 GA Nijmegen,tel. 024-322 16 44, fax 024-324 07 15
Jaartsveld Wegenbouwbedrijf B.V.Postbus 14, 7064 ZG Silvolde,tel. 0315-32 51 51, fax 0315-32 88 71
Jansma Wegen en Milieu B.V.Postbus 591, 9200 AN Drachten,tel. 0512-33 40 70, fax 0512-52 24 32
Janssen de Jong Infra B.V.Postbus 6014, 5960 AA Horst,tel. 077-397 61 00 fax 077-397 61 11
MNO Vervat B.V.Postbus 185, 2150 AD Nieuw-Vennep,tel. 0252-62 86 28, fax 0252-62 86 00
Mourik Groot-Ammers B.V.Postbus 2, 2964 ZG Groot-Ammers,tel. 0184-66 72 00, fax 0184-66 23 16
N.T.P. Infra B.V.Postbus 81, 8050 AB Hattem,tel. 038-444 16 81, fax 038-444 52 72
W. van den Oetelaar B.V.Vorleweg 19, 5451 GC Mill,tel. 0485-45 33 34, fax 0485-45 35 88
Ooms Construction B.V.Postbus 1, 1633 ZG Avenhorn,tel. 0229-54 77 00, fax 0229-54 77 01
Oosterhof Holman Infra B.V.Postbus 6, 9843 ZG Grijpskerk,tel. 0594-28 01 23, fax 0594-21 28 83
Rasenberg Wegenbouw B.V.Postbus 3105, 4800 DC Breda,tel. 076-578 97 89, fax 076-571 47 81
Reef Infra B.V.Postbus 355, 7570 AJ Oldenzaal,tel. 0541-58 41 11, fax 0541-52 22 05
Roelofs Wegenbouw B.V.Postbus 12, 7683 ZG Den Ham,tel. 0546-67 88 88, fax 0546-67 28 25
De Roo B.V.Sint Gerhardusstraat 238, 7826 CL Emmen,tel. 0591-62 25 08, fax 0591-62 78 61
Wegenbouwbedrijf J. de Rooij en Zonen B.V.Molensteijn 23, 3454 PT De Meern,tel. 030-666 90 50, fax 030-666 90 60
Schagen Zwolle B.V.Postbus 619, 800 AP Zwolle,tel. 038-477 17 41, fax 038-477 31 62
B.V. Aannemings- en Handelsmij Schapers & Zn.Keizersveer 15, 4941 TA Raamsdonksveer,tel. 0162-51 25 51, fax 0162-52 22 79
KWS Infra B.V.Postbus 217, 4130 EE Vianen,tel. 0347-35 73 00, fax 0347-35 74 00
Temmink Infra B.V.Postbus 346, 7570 AH Oldenzaal,tel. 0541-51 15 55, fax 0541-51 15 65
Verhoeve Groep Oost B.V.Postbus 4, 6997 ZG Hoog Keppel,tel. 0314-38 11 44, fax 0314-38 20 96
Versluys & Zoon B.V.Dammekant 89/91, 2411 CB Bodegraven,tel. 0172-61 92 35, fax 0172-61 64 88
Zeeuwse Asfalt OndernemingPostbus 8003, 4330 EA Middelburg,tel. 0118-63 78 00, fax 0118-63 90 37
Zwammerdam B.V. WegenbouwPostbus 2001, 2470 AA Zwammerdam,tel. 0172-61 92 32, fax 0172-61 70 03
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 34
35 | Asfalt nr. 2, september 2007
Ere-LedenIng. L.W.M. van DruenenIng. A.M. de Rijke
Donateursvan VBW-AsfaltAMMANN Benelux B.V.Postbus 9, 6000 AB Weert,tel. 049 545 3111, fax 049 545 3222
B.E.L. Wegenbouwservice B.V.Lokkerdreef 37, 4879 ND Etten-Leurtel. 076-503 28 48, fax 076-501 88 68
Benninghoven Benelux B.V.Postbus 233, 1420 AE Uithoorntel. 0297-52 62 22, fax 0297-52 03 64
BituNed B.V.Reeuwijkse Poort 310A, 2811 NV Reeuwijk,tel. 0182-39 91 12, fax 0182-39 91 17
Bomag GmbHPostfach 1155, D 56135 Boppard,tel. 00-496742100333, fax 00-496742100107
Burtec B.V.Postbus 1020, 3430 BA Nieuwegein,tel. 030-601 96 60, fax 030-606 69 56
De Hoop Handel B.V.Postus 19, 4530 AA Terneuzen,tel. 0115-68 09 11, fax 0115-61 41 59
Deutsche BP AG Wittener Strasse 45,D-44789 Bochum,tel. 00-49 209 604 387 41, fax 00-49 209 604 370 70
Devo Bouwstoffen B.V.Postbus 275, 6800 AG Arnhem,tel. 026-351 60 00, fax 026-351 61 00
Esso Nederland B.V.Postbus 1, 4803 AA Breda,tel. 076-529 10 00, fax 076-522 11 77
Interlab B.V.Penningweg 32D, 4879 AG Etten-Leur,tel. 076-502 25 40, fax 076-501 47 33
Kuwait Petroleum (Nederland) B.V.Postbus 8300, 3009 AH Rotterdam,tel. 010-407 20 85, fax 010-455 33 49
Latexfalt B.V.Postbus 6, 2396 ZG Koudekerk aan den Rijn,tel. 071-341 91 08, fax 071-341 59 46
Metso Dynapac IHCCBox 504, SE-37123 Karlskrona, Swedentel. +46 455 30 60 00, fax +46 455 30 60 30
Nederlandse Freesmaatschappij B.V.Communicatieweg 10, 3641 SE Mijdrecht, tel. 0297-28 26 22, fax 0297-28 60 22
NevulPostbus 259, 2100 AG Heemstede,tel. 023-548 14 82, fax 023-548 14 99
NYNAS Belgium ABExcelsiorlaan 87, BE-1930 Zaventem, België,tel. 0032-2-7251818, fax 0032-2-7251091
Paes B.V.Markt 1, 6019 AV Wessem,tel. 0475-56 73 00, fax 0475-56 73 01
Pon Equipment BVPostbus 1594, 1300 BN Almere,tel. 088-737 75 00, fax 088-737 70 09
J. Rettenmaier BeneluxVoorsterallee 114, 7203 DR Zutphen,tel. 0575-51 03 33, fax 0575-51 99 50
Road Ware B.V.Postbus 10031, 7301 GA Apeldoorn,tel. 055-579 14 92, fax 055-579 02 89
Rotim Steenbouw B.V.Julianaplein 31, 5211 BB ’s-Hertogenbosch,tel. 073-612 12 11, fax 073-614 00 09
Shell Nederland Verkoopmaatschappij B.V.Postbus 79, 2900 AB Capelle a/d IJssel,tel. 0900-20 27 70, fax 010-300 24 57
Esha Infra Solutions B.V.Postbus 70038, 9704 AA Groningen,tel. 050-551 64 44, fax 050-551 62 77
Van der Spek Vianen B.V.Postbus 61, 4130 EB Vianen,tel. 0347-36 26 66, fax 0347-372 28 74
Total Nederland N.V.Postbus 294, 2501 BC ’s-Gravenhage,tel. 070-318 04 11, fax 070-318 04 33
Wirtgen Nederland B.V.Postbus 63, 4250 DB WerkendamVelsenstraat 1, 4251 LJ Werkendam,tel. 0183-44 92 37, fax, 0183-44 92 38
Wynmalen & Hausmann B.V.Postbus 70, 6666 ZH Heteren,tel. 026-479 05 79, fax 026-479 05 59
Bestuur en bureauVBW-AsfaltBestuurVoorzitter: ir. H. BeerdaSecretaris: ing. W. KoningsPenningmeester: ing. H.A.M. Cuppen Bestuursleden: ir. A.N.H. Kool
ir. J.D.R. Sloos ing. G.W.J. Veenhof
BureauDirectie: ir. H.A.N. BoomarsWet- en Regelgeving/Technologie: ir. H. RoosPubliciteit en p.r.: ing. E.J. de JongAdministratie: C.F. Bussing
DoelstellingenVBW-AsfaltVBW-Asfalt is een vereniging van asfaltverwerkendebedrijven in Nederland.De vereniging stelt zich ten doel het toepassen van het product asfalt te bevorderen, alsmede om als branchevereniging de belangen van haar ledennationaal en internationaal te behartigen. De vereniging tracht haar doel te bereiken door:• het bevorderen van het positieve imago van het
product asfalt;• het scheppen van een optimaal klimaat voor een
zo breed mogelijke toepassing van het productasfalt;
• het bevorderen en het promoten van de mogelijk-heden van het product asfalt in de keten van grondstofproducenten tot en met de eind -gebruiker;
• het in nationaal en internationaal verband bevorderen van de bekendheid van de leden alsmaatschappelijk betrokken en verantwoorde ondernemers.
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 35
Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt.Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer, Nederland, Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP Zoetermeer,
Telefoon 079-3252225, Telefax 079-3252295, E-mail: [email protected], webpagina: http://www.vbwasfalt.org
nw VBWasfalt NR2_07 def 2:000000_VBWasfalt#NR2_06 29-08-2007 10:40 Pagina 36