o apalpador ud
TRANSCRIPT
CEIP PONTE DOS BROZOS – Ar t e i x o
Cu r so 20 13 - 20 14
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
0 Apal pador
O Apalpador, t amén coñecido como
Pandingueiro na comarca de Trives ou
Apalpabarrigas nout ras zonas de Gal icia, é un
home xigante que vive nas montañas, t en unha
gran barba vermel la, usa boina, vist e unha
casaca esf arrapada e chea de remendos, leva
zocas mais cando chega á casa pon as
zapat il l as. Gústal le f umar en pipa.
Xeografía
A f igura do Apalpador está ben recol l ida nas zonas do Courel , Loúzara,
Cebreiro e Terra de Trives.
Algúns invest igadores din que habería que seguir indagando por zonas
de Quiroga, os Ancares e o Bierzo para coñecer a extensión desta f igura do
Nadal galego.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
Lenda
O Apalpador é un carboeiro xigante de barba vermel la coma o lume, que
vive nas devesas e bosques do leste de Gal icia. Trabal la f acendo carbón, e
al iméntase con bagas sil vest res, cast añas, noces... e dos animais que el
mesmo caza.
O Apalpador baixa das espesas devesas na noit iña do 31 de
decembro, a noit e do Ano Vel lo. O Apalpador palpa as barrigas ás meniñas e
meniños e se se ve que as barriguiñas están cheas e a neniña/o non pasou
f ame, dil l e:
- Así cheo ou delgado así esteas t odo o ano.
Senón a t en f ica calado. Despois, deixa unha presiña de castañas para
que non pase f ame durante t odo o ano e uns agasal los dos que el mesmo
f ixo.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
Cantiga
Pola excit ación da chegada do Apalpador e dos agasal los, os meniños e
meniñas non poden durmir e rebolen. Para l les f aceren sosegar, os vel los
cántanl les as cant igas.
Vaite logo, meu meniño (miña meniña)
marcha agora para a camiña
Que vai vir o Apalpador
a apalparche a barriguiña
Xa chegou o día grande
día do noso Señor.
Xa chegou o día grande
e virá o Apalpador.
Mañá é dia de cachela,
que haberá gran nevarada
e há vir o Apalpador
cunha mega de castañas.
Por aquela cemba
xa ven relumbrando
o señor Apalpador
para darvos o aguinaldo.
Malvela: http:/ /www.youtube.com/watch?v=j23sS21ziZc
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
Recuperación da figura do Apal pador
En 2001. José André López Gonçales escribiu unhas palabras sobre o
Nadal galego na revista Vaga- lume. No art igo, f ala de que nalgunhas
comarcas da al t a montaña do leste de Gal icia, mant íñase ata datas moi
recentes a t radición do Apalpador , un xigante con of icio de carboeiro , que,
no Nadal , baixaba ás aldeas e vixiaba que os meniños vivisen con f art ura e
en lembranza da súa visit a deixábal les unha presa de castañas e agasal los.
No ano 2006, o mesmo historiador públ ica un t rabal lo sobre a f igura do
Apalpador no Portal Galego da l ingua.
http:/ /www.pglingua.org/ images/stories/pdfs/2008/20061231_o_apalpador_jose_andre_lopez.pdf
A part ir do ano 2007, unha serie de asociacións cul t urais, ent re as que
destacamos a Gentalha do Pichel de Compostela, deciden recuperar este
personaxe da nosa t radición antes de que se perda.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
Outras figuras semel l antes
Olentzero, Olentzaro ou Olantzaro é
unha f igura da t radición vasca de Nadal .
É un carboeiro mitolóxico que t rae
agasal los o día de Nadal aos nenos e
nenas.
O Angulero, Asturias, é un pescador
especial izado na captura de anguías que ent rega
agasal los ás nenas e nenos na véspera de Nadal .
O Esteru, Cantabria, é un leñador
bonachón que o Día de Reis leva agasal los
e ledicia ás nenas/os para de Cantabria.
Esteru e o seu f iel axudante, Burru,
dedícanse t odo o ano a cortar madeira,
excepto en Nadal , cando dedican os seus
esf orzos a f acer xoguetes para dar aos
nenos.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
1. Comprensión l ectora.
1. Como se chama a personaxe que trae castañas e agasallos aos
nenos e nenas de Galiza?
o Olentzero
o Apalpador
o Esteru
2. Que outros nomes recibe o Apalpador?
o Angulero e Pandingueiro
o Apalpabarrigas e Angulero
o Pandingueiro e Apalpabarrigas
3. Quen é o Apalpador?
o É un home pequeniño cunha gran barba branca.
o É un home moi al to cunha gran melena laranxa.
o É un home xigante que leva barba vermel la.
4. Como viste o Apalpador?
o Traxe amarelo e boina.
o Casaca esf arrapada e chea de remendos, zocas e boina.
o Chapeu e pantalón de cor negra.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
5. Que noite baixa a visitar ás meniñas e meniños?
o A noite de Ano Vel lo.
o O 25 de decembro.
o O Día de Reis
6. Que lles palpa aos meniños e meniñas?
o A f ronte.
o A barriga.
o As meixelas.
7. O Apalpador déixalles...
o Unha presa de noces e agasal los.
o Nada.
o Castañas e agasal los.
8. Como están os nenos e nenas a noite que esperan a visita do
Apalpador?
o Rebul indo.
o Cheos de medo.
o Moi quedos.
9. Cal é o of icio do Apalpador ?
o Carboeiro.
o Leñador.
o Pescador
10. A f igura do Apalpador esta presente en toda Galicia?
o Non.
o Tradicionalmente nas zonas do Leste de Gal icia.
o Si.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
2. Coñecemos novas pal abras.
9 Busca no dicionario o signif icado das seguintes palabras:
Devesa – f icar - apalpar – cachela - cemba - mega
3. Xogamos coas pal abras.
9 Atopa nesta sopa de letras as seguintes palabras relacionadas co
APALPADOR
APALPADOR – APALPABARRIGAS - CASTAÑA- ESTERU – DEVESA –
OLENTZERO – CARBOEIRO – AGASALLO – AGUINALDO - BARRIGA
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
9 Fai este encrucillado relacionado co Apalpador.
1. Parte do corpo que apalpa aos nenos e nenas.
2. Personaxe t radicional do Nadal en Asturias.
3. Prof esión do Apalpador.
4. Froito que deixa aos nenos e nenas.
5. Nome que recibe na Terra de Trives.
6. Peza de vest ir parecida a unha chaqueta que leva o noso personaxe.
7. Personaxe que visita aos nenos e nenas galegos na noite de Ano Vel lo.
8. Serra do leste de Lugo onde vive o Apalpador.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
4. Paseando por Gal icia.
9 Sitúa no mapa de Galicia as comarcas onde o Apalpador lles trae
os agasallos aos nenos e nenas.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
5. I nvestigamos
9 En Gal icia, ademais da lenda do Apalpador, hai out ra t radición sobre O Cepo de
Nadal, Busca inf ormación sobre que é o Cepo ou Tizón de Nadal .
9 No text o f alamos de out ras t res f iguras que t raen agasal los aos nenos e
nenas do note de España, pero existe algún máis?
9 Aquí vos deixo out ra cánt iga que f ala da chegada do Apalpador, e xa van dúas,
pero será quen de atopar algunha máis?
Aí o vén o apal pador
pr a f acer che a r evisión
se medr aches ou minguaches
en t al l a e en muscul ación
Aí vén o apal pador
non é mest r e nin dout or
é un vel l o das mont añas,
onde cr ían as cast añas
pr a che dar a boa mant enza
da señor a nat ur eza.
Vén do Cour el ...que ben !
Vén dos Ancar es...que gr ande !
Vén do Sout o máis r et or t o
onde aínda moucha o moucho.
Maruxa de Baio (alcume de Sof ía de Labañou) Recol l ido pola Coordinadora Galega dos Equipos de Dinamización Lingüíst ica.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
6. Xogamos co Apal pador.
9 Rodea a f igura do Apalpador que se repite.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
9 Risca a f igura que esta mirando en sentido contrario ás outras.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
9 Constrúe o teu monicreque do Apalpador.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
7. Col oreamos
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
8. Lecturas
O Apalpador Vive nas devesas do Courel desde f ai tanto tempo que ninguén sabe cantos anos ten. Pasa o día recol lendo madeira, como cando era carboeiro, e no outono aproveit a a viaxe e tamén vai ás castañas.
O Apalpador e a castaña máxica Este ano O Apalpador t raerá agasal los a todos os galegos, como todos os anos, mais tamén t raerá out ra cousa... Unha castaña máxica que ten unhas curiosas propiedades.
O conto do Apalpador Inés vive na montaña. Achégase o Nadal e hai pouca comida na casa e coa axuda do seu cadel iño busca algo no bosque, ment res o f an son observados por uns seres pequeniños aos que l les gusta gastar bromas e vixiar como se portan os nenos e nenas.
Antón e O Apalpador Antón f ai unha viaxe alucinante ao corazón do Caurel , onde vivirá unha gran aventura e coñecerá unha personaxe mít ico do Nadal galego. O Apalpador.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
Apalpador vs. Papá Noel Nos misteriosos bosques do Courel están acontecendo cousas moi est rañas. Cando o el f o explorador Dintandal ius decide indagar que sucede, atópase ca axuda dunha rapaza chamada Noa. Ambos emprenden unha f antást ica viaxe na procura do gardián do bosque, un xigante coñecido como O Apalpador.
As aventuras do Apalpador. O tesouro dos mouros.
A valente Noa, o el f o Din- Don e mais o seu amigo carboeiro o Apalpador emprenden unha nova aventura nas f ragas do Courel , desta vez na procura do mít ico tesouro dos mouros, que está agochado nalgures
A noite do Apalpador Poesía do Apalpador
En f ormato dixit al
- Ant ón e o apal pador
http:/ / issuu.com/cepaltamira/docs/conto_en_pdf
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
9. Vídeos e cancións sobre o Apal pador.
Vídeo documental
Ent r evist a sobr e a f igur a mit ol óxica gal ega do Apal pador na TVG http:/ /www.youtube.com/watch?v=_DGr9U4-gFU
e há de vir o apal pador . (document al f eit o por a Gent al ha do Pichel .veciños f al ando dos seus r ecor dos e cant ando) http:/ /www.youtube.com/watch?v=hZMpYnt7AXk
f ina e o apal pador ( mul l er do caur el l embr ando a f igur a do apal pador ) http:/ /www.youtube.com/watch?v=HVuy3gUT_04
Historia e contos Hist or ia dO apal pador f eit a pol os nenos do ceip nosa señor a de xuvencos https:/ /www.youtube.com/watch?v=D7U4P1gPSTA
o cont o do apal pador https:/ /www.youtube.com/watch?v=CV-jvl0Wfq4
CI FREGHO CONHECE AO APALPADOR https:/ /www.youtube.com/watch?v=2-E1gNuiExA
Cancións
O apal pador https:/ /www.youtube.com/watch?v=Ny8cb-eZxjo
KARAOKE - CANTI GA DO APALPADOR https:/ /www.youtube.com/watch?v=eS2szqW-jVs
http:/ /www.youtube.com/watch?v=RqqFwWaaacM#t=23 (Só a música)
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013 CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
10. Para saber máis.
9 Galicia Encantada
http:/ /www.galiciaencantada.com/dentro.asp?c=0&id=1171
9 Web do Apalpador
http:/ /www.apalpador.com/
9 O Apalpador, personagem mítico do Natal galego a resgate pdf
http:/ /www.pglingua.org/ images/stories/pdfs/2008/20061231_o_apalpador_jose_andre_lopez.
11. Recursos na rede http:/ /bibliotecasantamarina.blogspot.com.es/2012/11/ lim-noite-do-apalpador.html https:/ /www.dropbox.com/s/pt9izrwsweyzark/O%20APALPADOR.pdf (UD) http:/ /www.slideshare.net/cucacambados/apalpador-7878360?ref=http:/ /cuentoscancionespicto.blogspot.com.es/2011/05/o-apalpador.html
12. Bibl iografía
- Gal icia Encantada
- O Apalpador, personagem mít ico do Natal galego a resgate.- José André
Lôpez Gonçâlez
- O Apalpador e o toro de Natal ; ou «Papá Nöel» e a árvore de luzes1.- Carlos
Calvo Varela
- www.apalpador.com
- UD da Asociación Artabria