oblicza kreatywności - przedsiębiorczość w sektorach kreatywnych

Oblicza Kreatywnoci w Sektorach Kreatywnych

Podrcznik dla pocztkujcych i zaawansowanych

ok!Oblicza Kreatywnoci

Przedsibiorczo w Sektorach Kreatywnychdla pocztkujcych i zaawansowanych

ok!Oblicza Kreatywnoci

Przedsibiorczo w Sektorach Kreatywnychdla pocztkujcych i zaawansowanych

Pod red. Piotr Kaczmarek-Kurczak, Karolina Dbrowska

Przedsibiorczo w Sektorach Kreatywnych

Autorzy:

dr Marcin Awdziej (Akademia Leona Komiskiego)dr Joanna Buchalska (Akademia Leona Komiskiego)dr Lidia Czarkowska (Akademia Leona Komiskiego)mgr Karolina Dbrowska (Akademia Leona Komiskiego)dr Magdalena Kaczmarek (Szkoa Wysza Psychologii Spoecznej)dr Piotr Kaczmarek-Kurczak (Akademia Leona Komiskiego)dr Jolanta tkaczyk (Akademia Leona Komiskiego)dr zofia zawadzka (Adwokat)

ProJeKt grAfiCzny i iLustrACJe:

mgr Karolina Witowska (Uczestniczka projektu Przedsibiorczo w Sektorach Kreatywnych)www.karolinawitowska.comhttps://www.facebook.com/projektowanie.witowska

2014, Akademia Leona KomiskiegoisBn 978-8389437-57-0

Ten utwr jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe. Aby zapozna si z tekstem licencji wejd na stron http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

Przedsibiorczo w Sektorach Kreatywnych 5

6 Przedsibiorczo w Sektorach Kreatywnych

Spis treci:Wstp - Dlaczego napisalimy t ksik?P. Kaczmarek-Kurczak, K. Dbrowska

U rde kreatywnego wiata. Ekonomia dowiadcze i jej oddziaywanie na kreatywne przedsibiorstwa.P. Kaczmarek-Kurczak

Kim s przedsibiorcy? Etapy powstawania kreatywnego biznesu - alokacja zasobw, przedsibiorczo, model biznesowy.P. Kaczmarek-Kurczak

Cechy i funkcje przedsibiorcw.M. Kaczmarek

Kreatywne miasta i ich rola w rozwoju gospodarki.K.Dbrowska

Klient i marketing w sektorze kreatywnym.M. Awdziej, J. Tkaczyk

Jak chroni swoje prawa do utworu za pomoc prawa autorskiego?Z. Zawadzka

Jak korzysta z prawa wasnoci przemysowej w dziaalnoci przedsibiorcy kreatywnego?J. Buchalska

Model Homo Creator i coaching grupowy - Jak wspiera rozwj przedsibiorcw w sektorach kreatywnych?L. Czarkowska

Bibliografia kocowa


dr Piotr Kaczmarek-Kurczak, mgr Karolina Dbrowska (Akademia Leona Komiskiego)

Dlaczego napisalimy t ksik?Publikacja, ktr oddajemy w Wasze drodzy czytelni-cy rce jest efektem licznych dowiadcze, przemyle i dyskusji prowadzonych w ramach niezwykego jak na polskie warunki projektu, jakim bya Przedsibiorczo w sektorach kreatywnych. Niezwyko tego projektu bya wynikiem kilku czynnikw: przede wszystkim, by to pierwszy projekt o takiej skali skierowany do konkretnej grupy odbiorcw, skoncentrowany na wyspecjalizowanej grupie bran i tak mocno nastawiony na wytworzenie w jego ramach klastra. Najistotniejsz rnic w projek-cie wzgldem innych realizowanych przez Akademi Le-ona Komiskiego byo silne od samego pocztku ukie-runkowanie na usieciowienie, tworzenie relacji pomidzy uczestnikami, zachcanie ich do wsppracy i wykorzy-stywanie potencjau, jaki kryje si w rnorodnoci talen-tw, umiejtnoci, osobowoci i dowiadcze tej grupy osb.

Projekt Przedsibiorczo w sektorach kreatywnych reali-zowany przez ALK by skierowany do osb, ktre dotych-czas nie prowadziy dziaalnoci gospodarczej, zamiesz-kaych na terenie Obszaru Metropolitalnego Warszawy (m.st. Warszawa oraz 71 okolicznych gmin) chccych uru-chomi dziaalno gospodarcz w sektorach kreatyw-nych np. architekturze, antykach, rynku sztuki, gier komputerowych, rkodziele, wzornictwie przemysowym, projektowaniu mody, filmie i wideo, muzyce, teatrze, dzia-alnoci wydawniczej.

Projekt od samego pocztku nakierowany by na rno-rodno: zakada, e co najmniej 50% uczestnikw bd stanowiy kobiety, nie mniej ni 25% osb bdzie miao wicej ni 45 lat, uwzgldnia obecno grupy osb nie-penosprawnych. To wewntrzne zrnicowanie, ktre w innych okolicznociach mogoby stanowi sabo, w naszym przypadku okazao si najwiksz si, po-zwalajc poczy bogactwo kapitau ludzkiego w jeden sprawnie funkcjonujcy organizm. To co wyrniao bo-wiem ten projekt na tle innych to ludzie, ktrzy dowiedli, e prawdziw recept na sukces nie s same szkolenia, doradztwo i otrzymana dotacja, lecz pasja, zaangaowa-nie i przyja.

Cementowaniu tych wizi suy przede wszystkim wsplnie, owocnie spdzony czas. Uczestnicy projek-tu (100 osb na licie podstawowej oraz 30 na licie re-zerwowej) odbyli w cigu ptorej roku prawie 3000 ( ! ) godzin warsztatw, szkole, spotka indywidualnych i grupowych podczas ktrych rozwijane byy ich wiedza


zilustrowana przez jedn z uczestniczek projektu.

Na zakoczenie tego krtkiego wprowadzenia chcieliby-my podzikowa wszystkim osobom, ktre przyczyniy si do powstania niniejszej publikacji ksztatujc w mniej-szym lub wikszym stopniu przebieg projektu Przedsi-biorczo w Sektorach Kreatywnych. Niestety nie jestemy wstanie wymieni wszystkich z imienia i nazwiska, ale kademu z osoba i wszystkim razem serdecznie dziku-jemy: za pomoc merytoryczn, techniczn, organizacyj-n, administracyjn oraz za czasami wydawa by si mo-go nieistotn, ale najbardziej potrzebn zwyk ludzk yczliwo i dobre sowo.

I chocia dzikujemy im na kocu to wanie przede wszystkim im nale si podzikowania kreatywnym przedsibiorcom. Ludziom, ktrzy podjli wyzwanie odmiany dotychczasowego ycia, ktrzy niejednokrotnie inspirowali nas do dziaania, nie tylko poprzez wkadany wysiek w rozwj wasnych firm, ale poprzez waciwy tyl-ko dla nich sposb zmieniali dobrze ju znane pracowni-kom, wykadowcom, wsppracownikom standardowe re-alia wiata biznesu wnoszc do niego kropl kreatywnej rzeczywistoci. Publikacja, chocia peni rol podsumo-wania to nie naley odbiera jej jako koca, wrcz prze-ciwnie nie mwimy do widzenia. Mwimy do zobaczenia.

i umiejtnoci w zakresie prawa autorskiego, patento-wego i podatkowego, finansw, marketingu, strategii, przedsibiorczoci, nawizywania kontaktw bizneso-wych (networkingu), reklamy w mediach spoecznocio-wych, coachingu i autotreningu biznesowego. Wanym elementem budowania atmosfery wsppracy i koopera-cji by rwnie fakt, e projekt nie zmusza uczestnikw do rywalizacji o rodki 80% uczestnikw otrzymaa do-tacj - co pozwalao im skupi si na rozwijaniu swoim pomysw a nie na rywalizacji z innymi. Dlatego mimo i tylko 81 uczestnikw projektu otrzymao dofinansowa-nie w kwocie do 40 000,00 z na zaoenia firmy, a take wsparcie pomostowe przez pierwszy rok jej dziaalnoci, to jednak nawet te osoby, ktre nie otrzymay dotacji nie zaprzestay kontaktowania si z grup i wci stanowi aktywnych czonkw tej spoecznoci.

Najwaniejszym osigniciem projektu byo powstanie grupy znakomicie ze sob wsppracujcych firm, bar-dzo zytego ze sob rodowiska przedsibiorcw i arty-stw, ktrzy zaoyli stowarzyszenie ProKreatywni ma-jce kontynuowa dzieo zapocztkowane w projekcie. Co istotne w stowarzyszeniu znalazy si rwnie firmy zaoone przez osoby, ktre ukoczyy szkolenia, ale nie otrzymay dotacji. Powsta swego rodzaju klaster cz-cy talenty, wiedz i umiejtnoci osb, ktre w ramach projektu miay szans si pozna. Dodatkowym efektem projektu byo powstanie zespou znakomitych ekspertw wyspecjalizowanych we wspieraniu rozwoju firm tego sektora. Na bazie ich dowiadcze powstaa publikacja o przedsibiorczoci kreatywnej pt. Oblicza kreatywnoci

Red

akto

rzy:

Pi

otr

Kac

zmar

ek-K

urcz

akK

arol

ina

Db

row

ska


dr Piotr Kaczmarek-Kurczak (Akademia Leona Komiskiego)

U rde kreatywnego wiataEkonomia dowiadcze i jej oddziaywanie na kreatywne przedsibiorstwa.

By zrozumie niezwyky rozkwit przedsibiorczoci kre-atywnej konieczne jest najpierw nieco szersze spojrzenie na przemiany jakie zachodz we wspczesnym wiecie i gospodarce. Zmiany te ukadaj si w doj przejrzysty wzorzec.

PO PIERWSZE - TRANSPORT

W XX wieku ze wzgldu na stosunkowo saby rozwj mo-liwoci technicznych, w tym zwaszcza transportowych, gospodarki byy na og do zamknitymi caociami. Ogromna wikszo usug i produkcji krya w gospo-darce wytwarzana i konsumowana przez mieszka-

cw danego kraju. Z zewntrz napyway do gospodarki przede wszystkim surowce i/lub stosunkowo niewielka liczba dbr inwestycyjnych i luksusowych, ktrymi dana gospodarka nie dysponowaa lub nie umiaa ich wytwo-rzy. Niemal wszystkie kraje tzw. rozwinite byy krajami wysoce uprzemysowionymi zaspokajajcymi swoje gw-ne potrzeby za pomoc produkcji krajowej. Oznaczao to, e jedn z najwaniejszych grup konsumentw byli sami producenci ludzie zatrudnieni w przemyle, admini-stracji i usugach. W pocztkach XX wieku np. robotnicy przemysowi, rolni i pracownicy transportu (dokerzy portowi itd.) stanowili ponad 80% populacji!

Wzrost wydajnoci produkcji dziki lepszej organizacji pracy powodowa, e robotnicy zaczli coraz wicej zara-bia a tym samym konsumowa coraz wicej wyprodu-kowanych przez siebie dbr. W ten sposb powstay zrby klasy redniej, ktra tworzya podstaw tzw. spoecze-stwa konsumpcyjnego.

Kolejne odkrycia technologiczne zaczy jednak do szybko doprowadza do erozji tej grupy. Pocztkiem tej erozji bya szybko postpujca automatyzacja i me-chanizacja, ktra usuna z fabryk, rolnictwa i trans-portu ogromne grupy pracownikw. Dzi jeden robot przemysowy w przemyle lotniczym zastpuje dwch wysoko wykwalifikowanych pracownikw, przy kosz-tach niszych o 75%. Obsady fabryk zaczy si kurczy. W przemyle zatrudnionych jest ju zaledwie kilka pro-cent populacji, zatrudnienie w rolnictwie spado do 2-3 procent, podobnie drastycznie spada liczba pracownikw


Trzeci niezwykle istotn tendencj bdc konse-kwencj zarwno zmian technologicznych jak i politycz-nych - by rozwj wiatowych usug finansowych. Dziki rozwojowi sieci bankw i sprawnemu obrotowi kapitaem moliwe byo finansowanie inwestycji w odlegych cz-ciach globu jak i dokonywanie midzynarodowych ope-racji gospodarczych.

WICEJ LUDZI, MNIEJ (PROSTEJ) PRACY

Konsekwencj rozwoju sieci transportowej, informatycz-nej i finansowej jest wczanie kolejnych obszarw globu do wiatowego systemu podziau pracy (Frbel, Hein-richs, & Kreye, 1981), a rezultatem jest wzrost dostpnej w wiatowej gospodarce niewykwalifikowanej siy ro-boczej. W zasigu wiatowej gospodarki znalazy si set-ki milionw mieszkacw mniej rozwinitych regionw, ktrzy byli gotowi oferowa swoj prac za uamek wyna-grodzenia robotnikw krajw rozwinitych. Ocenia si1, e w okresie od 1980 roku do 2010 wiatowe zasoby siy roboczej dostpnej dla globalnej gospodarki wzrosy o 1,2 miliarda nowych pracownikw, z czego 84% w krajach rozwijajcych si. W samych tylko Indiach zasb niewy-kwalifikowanej siy roboczej (dysponujcej minimalnymi umiejtnociami robotnikw przemysowych i pracow-nikw fizycznych) siga 340 milionw ludzi, czyli prawie tyle, ile stanowi ludno USA (380 mln mieszkacw)! Na dodatek proces ten wraz z dalszym doskonaleniem technologii transportowych, edukacji, telekomunika-cji oraz reform spoecznych i politycznych bdzie trwa. Wedug ostronych szacunkw2 do 2030 roku a wic

sektora transportu. Przecitny statek transportowy redniej wielkoci w poowie XX wieku mia obsad si-gajc 40-50 osb. Wspczenie najwiksze nawet ma-sowce, wiksze od transportowcw z lat 50tych ponad 10-15 razy ( ! ) maj obsady rzadko przekraczajce 20 osb. Ogromna wikszo pracownikw znalaza zatrudnienie w sektorach, w ktrych automatyzacja nie nastpowaa tak szybko przede wszystkim w usugach.

W wiatowej gospodarce pod koniec XX i na pocztku XXI wieku mona byo zaobserwowa rwnie kilka innych trendw, ktre sprawiy, e zapotrzebowanie na osoby -czce umiejtnoci z wielu obszarw jest obecnie znacz-nie wiksze ni kiedy.

Pierwsz z tych tendencji jest budowa i rozwj wiatowej sieci transportowej, np. budowa nowoczesnych termi-nali morskich obsugujcych ruch kontenerowy, coraz szybsze, pojemniejsze i bezpieczniejsze statki, rozwj sieci lotnisk i portw lotniczych zapewniajcych dostp do obszarw dysponujcych si robocz, surowcami lub energi. Wszystkie te zmiany day moliwo sprawnego transportu ludzi i adunkw na skal kontynentw a na-wet caego globu. Dla przykadu wiatowa sie transpor-tu lotniczego transportuje co roku prawie 2,9 mld ludzi, z czego tylko w samej Europie 700 mln pasaerw.

Drugim wanym wydarzeniem bya rewolucja informa-tyczna i telekomunikacyjna pozwalajca na sprawne zarzdzanie wymian i kooperacj pomidzy orodkami pooonymi w rnych czciach globu.

1. Komponenty2. Prostsze usugi3. Prostsze produkty4. Surowce, praca

1. Wysokie technologie2. Zaawansowane usugi3. Kapita finansowy4. Kapita symboliczny

1. Zaawansowane technologie2. Kapita finansowy i symboliczny3. Zaawansowane usugi4. Surowce, praca

1. Komponenty i pprodukty2. Tasze i prostsze produkty3. Usugi dodatkowe4. Procesy pomocnicze

1. Dobra techniczne2. Dobra podstawowe3. Kapita finansowy i symboliczny

1. Surowce i praca2. Najprostsze usugi3. Najprotsze produkty4. Turystyka


w cigu zaledwie 17 lat, liczba potencjalnych pracowni-kw zwikszy si globalnie z obecnych 2,9 miliarda do co najmniej 3,5 miliarda, czyli o kolejnych 600 milionw ludzi. Olbrzymia wikszo tych pracownikw to robotni-cy rolni, ktrzy dziki zmianom politycznym, spoecznym, technologicznym i ekonomicznym stali si robotnikami przemysowymi. Z racji niewydolnych systemw politycz-nych, spoecznych i edukacyjnych ta ogromna masa ludzi zostaa wcignita przede wszystkim w najbardziej pra-cochonne, a czsto rwnie niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia dziedziny produkcji, stanowic zaplecze produkcyjne krajw rozwinitych. Pozostae kraje wraz z rozwojem infrastruktury komunikacyjnej i transpor-towej, wczane s do systemu stajc si jego zapleczem dostarczajc gwnie surowce, niewykwalifikowan ka-dr, niskoprzetworzone produkty lub najprostsze, niewy-magajce kwalifikacji technicznych usugi.

Rys. 1.1. Podzia rl w wiatowym systemie gospodarczym i sche-mat wymiany pomidzy nimi (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak na podstawie Frobel i in. 1981).

Poda siy roboczej dostpnej dziki inwestycjom zagra-nicznym doprowadzia jednak do deindustrializacji wielu regionw krajw europejskich, USA i innych krajw roz-winitych, polegajcej na przenoszeniu orodkw wy-twrczych z tradycyjnych orodkw przemysowych do nowych regionw z taszym dostpem do surowcw i/lub tasz si robocz. Na przykad pensje programistw w Rosji stanowi 34% zarobkw programistw w USA, w Chinach 26%, a w Indiach zaledwie 12% przy porw-nywalnych do czsto kwalifikacjach. Tak wielka rni-


ca w pacach prowadzi w nieunikniony sposb do poszu-kiwania przez firmy oszczdnoci poprzez przenoszenie swoich najbardziej pracochonnych dziaa do krajw o niskich kosztach pracy.

Rys. 1.2. Producenci dbr przemysowych uczestnicz w tej samej strukturze gospodarczej ulokowanej na og w jednym kraju. Producenci w duej mierze s konsumentami dbr, ktre wytwarzaj (oprac. P. Kacz-marek-Kurczak).

W rezultacie doszo do globalnego podziau na konsu-mentw i prosta, mniej zaawansowana produkcja prze-mysowa zacza si przenosi do krajw rozwijajcych si. Zaawansowane usugi, produkcja dbr specjalistycz-nych pozostaa w krajach wysoko rozwinitych. Podsta-wowym atutem krajw wysoko rozwinitych pozwa-lajcym im paci za produkty wytwarzane w innych czciach globu jest innowacja. Jej rdem jest przede wszystkim nowoczesna nauka, w tym laboratoria pro-wadzce badania nad najbardziej zaawansowanymi roz-wizaniami. Kraje dysponujce nowymi rozwizaniami organizacyjnymi i technicznymi czerpi z tego tytuu po-kane korzyci w postaci premii pierwszestwa, zyskuj najwiksze mare na oferowanych przez siebie produk-tach, z tego prostego powodu, e nie ma czym ich zastpi nikt inny nie moe zaoferowa porwnywalnego roz-wizania.

Rys. 1.3. Rozchodzenie si geograficzne konsumentw i producen-tw dbr przemysowych (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak).

Jednak proces ten obejmuje znacznie szersze spek-trum zjawisk ni tylko tworzenie nowych rozwiza

Konsumenci(gwnie w Ameryce Pnocnej, Europie,

take w niektrych krajach Azji)

Producenci(gwnie kraje Azji, Ameryki aciskiej

i w mniejszym stopniu Afryki)



Rys. 1.4. Wydatki na badania i rozwj amerykaskich firm techno-logicznych w 2009 roku (w przededniu wypuszczenia na rynek pierwszej wersji iPada). rdo: BusinessInsider.

Gdyby przeliczy nakady poniesione w 2009 roku przez siedem czoowych amerykaskich firm technologicz-nych na zysk jaki uzyskay one w 3 lata pniej okazaoby si, e firmy te znaczco si rni w efektywnoci swo-ich nakadw: firmy, ktre relatywnie ma cz swoich przychodw przeznaczaj na badania i rozwj uzyskay bardzo wysokie zyski ze sprzeday swoich produktw.

Rys. 1.5. Zysk czoowych amerykaskich firm technologicznych w 2012 w przeliczeniu na wydatki na badania i rozwj poniesione w 2009 roku (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak).

Dokonujc bardzo wielu uproszcze mona powiedzie, e pod pewnymi wzgldami dolar zainwestowany w pra-ce badawcze i projektowe Microsoftu jest mniej wydajny ni dolar zainwestowany przez Apple, Google, Della, czy nawet IBM. Oznacza to, e gros zyskw uzyskuj one nie dziki znaczcym postpom technologicznym, ale przede wszystkim dziki eksploatowaniu innego rodzaju inno-wacji, ni tylko innowacje technologiczne.

innowacje te opieraj si nie tyle na stworzeniu nowe-go narzdzia lub metody dziaania, ale na rozwizaniu jakiego problemu lub stworzeniu jakiego nowego na-wyku, sposobu ycia i dziaania. Im gbiej dana innowa-cja wchodzi w struktur codziennego ycia odbiorcw (w ich sfer pracy, odpoczynku, relacji z innymi, rozwoju itd.) tym wicej jej odbiorcy s gotowi w ni inwestowa

technologicznych. W cigu ostatnich 20 lat ujawnia si sia znacznie bardziej kompleksowego zjawiska jakim jest innowacyjno i kreatywno.

POMYSODAWCY I WYKONAWCY

Na przykad kraje Dalekiego Wschodu (Japonia, Korea Poudniowa) i Europa s liderami wynalazczoci, zwasz-cza w opracowywaniu nowych, potencjalnie uytecznych technologii i rozwiza technicznych. Jednak w ostatecz-nym rozrachunku to nie one s kocowymi beneficjen-tami stworzonych technologii, lecz firmy, ktre potrafi zintegrowa te technologie w produktach wpywajcych na dowiadczenia i jako ycia kocowego uytkownika.

Najbardziej znanym przykadem s firmy amerykaskie, ktre niejednokrotnie znacznie skuteczniej czerpay zy-ski z odkry i wynalazkw innych integrujc je w in-nowacyjne produkty i usugi. W przypadku firmy Apple w 2009 roku wydawaa ona na badania i rozwj 8 razy mniej ni Microsoft, a mimo to przecigna Microsoft na pozycji najwikszej globalnej filmy technologicznej wia-ta gwnie dziki sprzeday produktw takich jak iPho-ne i iPad, ktre niemal w caoci byy skadankami tech-nologii wymylonych i wyprodukowanych przez innych (w tym przede wszystkim przez firm Samsung wywie-tlacze i procesory). innowacyjno nie ogranicza si je-dynie do tworzenia nowych rozwiza technologicz-nych, ale oznacza rwnie zdolno do proponowania nowych rozwiza w wielu innych sferach.


wykonywane s przez imigrantw lub s wykonywane przez maszyny co powoduje, e zasb prac, ktre mog wykonywa niewykwalifikowani pracownicy w krajach rozwinitych drastycznie si kurczy.

Zmienia si rwnie pojcie kwalifikacji ronie popyt na umiejtnoci i czynnoci, ktrych nie mona powie-rzy automatom lub ktre wymagaj od pracownikw specyficznych kompetencji np. intelektualnych, kultu-rowych, spoecznych, psychologicznych, cech charak-teru, motywacji, uzdolnie itp.

Po drugie, z tych samych powodw co poprzednio (po-stpy nauki, infrastruktura), spoeczestwa rozwinite mog produkowa coraz wicej i coraz lepiej, co oznacza, e coraz wicej produktw i usug zarezerwowanych dla elit ju od dawna jest w zasigu odbiorcy masowego.

Kiedy gwnym powodem dla ktrego dany produkt by drogi bya na og odlego geograficzna z jakiej mu-sia by sprowadzony, albo rzadko materiaw, z ktrej mg by wykonany. Hrabia Monte Christo na poczt-ku XIX wieku zadziwia swoich goci podajc im na st dania ze wieego sterleta (ryba jesiotrowata) z Wogi, sprowadzajc ryby z wielkim wysikiem w beczkach wy-penionych wod i rolinami z ich macierzystej rzeki. Dzi sterlety hodowane s w sadzawkach przydomowych i akwariach, a w hipermarketach ogaszane s promocje na pang, tilapi, rne odmiany ososi, filety z okonia nilowego itd.

i tym trudniej rwnie im z niej zrezygnowa. Jeszcze 20 lat temu autorzy filmu Dba o interes wymiewali uzale-nienie korporacyjnej Ameryki od notatnikw (filofax) wypenionych wizytwkami, nazwiskami i datami uro-dzin wsppracownikw, adresami posiadoci, kalen-darzami spotka i notatkami biznesowymi. Utrata tego niezbdnego przedmiotu oznaczaa utrat tosamoci a sprytnym osobnikom w rodzaju Jimmiego Dworskiego (granemu przez Jamesa Belushiego) umoliwiaa pod-szywanie si pod korporacyjnego oficjela obsugujcego (cakiem udanie) wizyt wanych partnerw biznesowych z Japonii.

Dzi tego rodzaju katastrofa moe si przytrafi znacznie czciej i prociej notatnik skurczy si bowiem do roz-miarw niewielkiego, wypenionego elektronik pudeka. Wystarczy sobie wyobrazi, co by si stao, gdyby zagin nam nasz telefon komrkowy, albo co gorsze smart-fon?

ZA CO LUDZIE CHC PACI

Opisane powyej procesy prowadz do bardzo istotnych konsekwencji, ktre bd zapewne ksztatowa sposb funkcjonowania wiatowych gospodarek przez nastp-nych kilka lat. Po pierwsze w krajach wysokorozwinitych na pra-cownikw wchodzcych na rynek pracy wywierana jest ogromna presja zarwno pacowa, jak i merytorycz-na. Wszystkie moliwe przy obecnym stanie technologii i transportu prace przenosz si w inne czci globu,


towarowym i za o wiele nisz cen. Jednak czy napraw-d warto kopii i oryginau w oczach odbiorcw jest taka sama? Czy pojawienie si z kosztujc kilkaset dolarw kopi torebki kosztujcej w firmowym sklepie kilka ty-sicy dolarw na eleganckim przyjciu jest powodem do dumy i rdem prestiu?

EKONOMIA DOWIADCZE

Potrzeby wspczesnych konsumentw ewoluuj wraz z rozwojem moliwoci technicznych i dostpnoci no-wych produktw. Ewolucj tych potrzeb najatwiej opi-sa modelem Pinea i Gilmorea z 1999 roku, opisanym w ksice Ekonomia dowiadcze.

Koncepcja Pinea i Gilmorea opiera si na zaoeniu, e ludzie yjcy w gospodarkach wiejskich byli gwnie ograniczeni przez swoje moliwoci techniczne co powo-dowao, e gwnym kryterium wyboru bya cena produk-tu, a konsumenci w niewielkim stopniu mogli negocjowa z producentami swoje preferencje. Du cz ich czasu i zasobw pochaniao zaspokajanie potrzeb zachowaw-czych, pozwalajcych im przetrwa, natomiast stosunko-wo niewielk cz czasu i zasobw mogli powica na swoje potrzeby relacyjne czy rozwojowe. Konsumenci godzili si na to, by dostawa od producentw produkty nieprzetworzone i zajmowa si ich obrbk a do stanu, ktry zaspokaja ich potrzeby. Byli gotowi spdza czas na targu po to, by dosta jak najtasze produkty i np. wy-szukiwali najtasz marchewk, cebul itd., a potem wy-brane produkty zabierali do domu i pracowicie je obra-biali przygotowujc z nich obiad.

Napoleon III w poowie XIX wieku zdumiewa goci poda-jc do kolacji sztuce wykonane z bardzo lekkiego, sre-brzystego metalu, droszego w tych czasach ni platyna. Obecnie aluminiowe sztuce kojarz si raczej z barami mlecznymi ni posikami arystokracji.

Po trzecie, w zwizku z tym, e wspczeni konsumen-ci w krajach rozwinitych maj wicej czasu, pienidzy i energii, oraz e wiele produktw kiedy niedostpnych z powodu barier geograficznych i technologicznych dzi si upowszechnia i staje si dostpna dla wikszoci klientw o nawet przecitnym dochodzie, s dzi gotowi najwicej zapaci za produkty, ktrych gwnymi ce-chami s autentyczno i unikalno, czyli cechy defi-cytowe w spoeczestwach masowej produkcji lub im-portu.

Z tego powodu tworzenie poczucia autentycznoci i uni-kalnoci jest nowym imperatywem biznesu, poniewa zapewniaj one niewykorzystane wczeniej rdo prze-wagi konkurencyjnej niemal niemoliwej do skopiowania przez konkurencj (ale moliwej do zastpienia). Czym rni si torebka Louis Vuittona od jej kopii wyproduko-wanej w Chinach? Bardzo czsto prawie niczym. Tajem-nic znan niemal wszystkim jest to, e wielu znanych producentw odziey i produktw luksusowych zleca wykonanie swoich wyrobw fabrykom w Chinach, Male-zji, Indiach, Wietnamie, Bangladeszu itd. Z tych samych dokadnie fabryk czsto pochodz podrbki sprzedawa-ne przez wytwrcw bez wiedzy i zgody waciciela mar-ki, nielegalnie i poktnie, ale pod oryginalnym znakiem


Rys. 1.6. Wymiary potrzeb czowieka (tzw. model ERG Claytona Alderfera, 1972) wpywajce na jego oczekiwania wobec produktw i usug (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak).

W spoeczestwach uprzemysowionych zaspokajanie potrzeb zachowawczych wymaga coraz mniejszego wy-siku i zasobw co sprawia, e konsumenci zaczynaj wchodzi niejako w dialog z producentami, a cena prze-staje odzwierciedla moliwoci techniczne lub trudno-ci transportowe natomiast w coraz wikszym stopniu zaczyna odzwierciedla oczekiwania konsumentw. Pro-ducenci by zachowa swoje mare musz przejmowa na siebie coraz wicej czynnoci do tej pory wykonywa-nych przez konsumentw. Dlatego zaczli my i obiera warzywa, kroi je, zamraa i pakowa zdejmujc coraz wicej zada z klienta kocowego, ktry mg si skupi na wymylaniu potraw, ktre ugotuje z przygotowanych pproduktw. Znacznie wicej dostpnego czasu i zaso-bw spowodowao, e potrzeby rozwojowe i relacyjne mo-gy zaj rwnorzdn pozycj z potrzebami zachowaw-czymi albo nawet dominowa.

Spjrzmy na wspomnian przez Pinea i Gilmorea ewolu-cj ceny i sposobu konsumpcji kawy.

Rys. 1.7. Ewolucja ceny i sposobu konsumpcji kawy wg. Pa-inea i Gilmorea (oprac. wasne).

Jeszcze w XIX wieku kawa nie bya powszechnie pitym produktem. Gwnym problemem byo wyprodukowa-nie i dostarczenie odpowiedniej iloci kawy by zaspokoi rosncy popyt. Kawa przybywaa do Europy w wielkich


ycie konsumentom (kawa bezkofeinowa), albo poprzez jej picie powinna zapewnia popraw stanu rodowiska (ekologiczna), podnosi jako ycia jakiej spoecznoci (kawa sprzedawana w systemie Fair Trade) lub popra-wia relacje spoeczne osb j pijcych (przyjaciele, rodzi-na, wsppracownicy). Za to konsumenci byliby wstanie zapaci znacznie wicej, ni za same brzowe ziarenka dowolnego gatunku.

Tym zmianom towarzyszy spadajcy udzia w cenie kocowej produktu producentw surowcw lub produk-tu podstawowego oraz rosncy udzia mary tych po-rednikw, ktrzy maj najwikszy wpyw na sposb odbioru produktu przez kocowych uytkownikw. Na przykad w koszcie litra mleka dostpnego w sprzeday koszt surowca wynosi nieco ponad 31%, mara produ-centa wynosi okoo 17%, koszt transportu to okoo 3%, za mara porednikw kocowych (sklepw) to okoo 49%.3 Udzia mary producenta jeszcze moe wzrosn jeli mleko jest produktem odtuszczonym, witaminizowanym, smakowym, ekologicznym. Udzia porednika kocowe-go wzronie jeli mleko jest skadow napoju mleczne-go, kawy, stanowi baz do drinka itd. przygotowanego na miejscu przez wykwalifikowany personel.

Rys. 1.8. Udzia rodzajw kosztw w cenie kocowej 1 litra mleka (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak na podst. danych IEGi, za portalem gazeta.pl).

rdem tego zjawiska jest fakt, e wspczeni konsu-menci coraz czciej poszukuj produktw i usug ze-strojonych ze swoj tosamoci. Wszystkie czynnoci

workach, a w sklepach sprzedawana bya na wag. Palono kaw na miejscu lub w domu (byy do tego przeznaczone specjalne piecyki) i mielono j bezporednio przed kon-sumpcj. Wynikao to z trudnoci z transportem i prze-chowywaniem kawy. Nie znano dobrych sposobw za-chowania jej aromatu i smaku. Jednak wraz z rozwojem technologii klienci coraz mniej chtnie kupowali kaw na wag, o ile mogli j kupi od razu zapakowan w od-powiednie porcje, potem rwnie jeli kawa bya od razu mielona. W ten sposb klienci kupowali rwnie czas, jaki musieliby powici na przygotowanie kawy do jej przy-rzdzenia. Kolejnym krokiem byo skupienie si nie na waciwociach ziaren kawy, jej gatunku lub pochodze-niu, ale na samym napoju, co przynioso dalsze uprosz-czenie jego przygotowania wraz z pojawieniem si kawy rozpuszczalnej i automatw do kawy.

Kocowym etapem tej ewolucji jest skupienie si do-stawcw i odbiorcw na projektowaniu wrae lub zmianach, jakie produkt wywouje u konsumentw. Smak i aromat kawy zosta niejako oderwany od surowca co dramatycznie przesuno rodek cikoci z wytwr-cw surowca (plantatorw kawy) na dostawcw wrae (producentw mieszanek). Kawa ma ju bardzo niewiele wsplnego z poszukiwaniem pobudzenia i energii (bo s kawy bezkofeinowe, tabletki z kofein, napoje energetycz-ne itd.) ale z czynnoci kulturow, rdem przyjemno-ci pyncej z wrae zmysowych lub spoecznych. Gdy-by przyj, e model Pinea i Gilmorea jest prawdziwy to kawa powinna sta si produktem prozdrowotnym lub prospoecznym, zapewniajcym albo dusze i lepsze

ziarno

gotowakawa

wydarzenie

wraenie


Udzia w cenie kocowej produktu (1 litr mleka)


i dziaania, ktre mog sprawi, e dany produkt trafia w problem s przez konsumentw cenione najwyej. Pine i Gilmore opisywali to zjawisko jako premi za do-pasowanie. Wspczenie uznaje si coraz czciej, e cena kocowa nie jest odzwierciedleniem poniesio-nych przez producenta wydatkw wynikajcych z uy-tych technologii, kosztw surowcw i pracy itd., ale jest wynikiem milczcej negocjacji pomidzy konsumentem a oferentami, negocjacji opartej wanie na ocenie do-pasowania produktu do oczekiwa, aspiracji i potrzeb konsumentw.

Dobr ilustracj tego zjawiska jest raport Kramera i innych (Kramer, Linden, Dedrick 2011) opisujcy podzia wartoci pomidzy wytwrcw iPhonea i iPada.

Rys. 1.9. Udzia zyskw i kosztw w cenie kocowej iPho-nea w 2010 roku (rdo: Kramer, Linden, Dedrick 2011).

Warto zauway, e chiscy robotnicy, skadajcy koco-we urzdzenia w rzeczywistoci maj dwa razy mniejszy udzia w cenie kocowej urzdzenia ni np. robotnicy z Korei Poudniowej, i tylko dwa razy wikszy ni robot-nicy z Tajwanu czy Japonii, dostarczajcy przecie tylko niektrych jego komponentw. Nie wspominajc o udziale w zyskach firm z Unii Europejskiej, dostarczajcych tylko wkad intelektualny w postaci patentw i licencji.

Rys. 1.10. Udzia kosztw i zyskw w cenie kocowej tabletu iPad w 2011 roku (rdo: Kramer, Linden, Dedrick 2011).

Koszt: praca spoza Chin

Koszt: praca w Chinach

Niezyidentyfikowane

opaty

Zyski: Korea Pd.

Zyski: Japonia

Zyski: Tajwan

Zyski: UE

Zyski: USA

(poza Apple)

Koszt: surowce

Zyski: Apple



WANA LEKCJA

W spoeczestwach nieuprzemysowionych klienci oczekuj produktw niezrnicowanych a podstawowym kryterium konkurencji jest cena.Wraz z rozwojem zdolnoci produkcyjnych rosn zdolnoci nabywcze a tym samym oczekiwania klientw.

W spoeczestwach uprzemysowionych klienci oczekuj wrae, emocji i przemian. Kluczowym komponentem ceny kocowej jest premia za dopasowanie produktu do potrzeb odbiorcy, za poczucie autentycznoci i unikalnoci dostar-czonego rozwizania. Im wiksza satysfakcja pynca z tych rde, tym wiksza gotowo do kupowania od nas produktw i pacenia za usug podanej ceny.

ZATRUCIE INFORMACYJNYM SMOGIEM

Ostateczn granic ekonomii dowiadcze jest umie-jtno wzbudzania w uytkownikach uczu i emocji zamiana konsumenta w fana. Emocje jakie pozostaj po wypiciu filianki kawy bdce syntez nie tylko sma-ku napoju, ale wszystkich wrae towarzyszcych kon-sumpcji mog wywindowa cen kocow produktu poza granice mar konkurentw. W zasadzie grnej gra-nicy ceny oferowanej za wyjtkow dla uytkownika war-to, generujc w nim nadzwyczajne emocje, po prostu nie ma.

W przypadku urzdzenia takiego jak iPad sytuacja ro-botnikw z Chin wyglda jeszcze gorzej: udzia chiskich poddostawcw w cenie kocowej urzdzenia jest trzy razy mniejszy ni firm koreaskich i na tym samym po-ziomie co firm z Tajwanu.

Dlaczego?

Produkt taki jak iPhone od pocztku by uwaany w wielu kluczowych aspektach technicznych za gorszy od pro-duktw konkurencji, nie mia odbiornika GPS, mia sab-szy aparat fotograficzny i cierpia na wiele niedostatkw. Nie mona go byo kupi oddzielnie bez abonamentu, nie by dostpny w wielu krajach itd. A jednak zdoby ogromn popularno. Kluczowym czynnikiem by wanie zanie-dbywany czynnik jakimi byy wraenia i dowiadczenia, oraz zmiany cechy najbardziej jak si okazao cenione przez konsumentw. Produkty Applea kady nacisk na dziaanie sprzt mia by dla klienta niewidzialny, uyt-kownik mia wykonywa za jego pomoc dziaania nie za-stanawiajc si nad tym, jak to osign. Z drugiej jednak strony mia by pikny i prosty. Sprzt mia dostarcza przyjemnoci z korzystania z niego i zapewnia now ja-ko uytkowania udostpniajc funkcje, o ktrych uyt-kownicy syszeli, ale nie mieli cierpliwoci lub nie umieli z nich korzysta. Apple wygrywao z konkurentami kreu-jc now warto opart na estetyce i ergonomii.


Naley pamita, e mieszkacy nowoczesnych spoe-czestw zwaszcza miast s coraz bardziej przesty-mulowani bodcami pyncymi z otoczenia. Przecitny mieszkaniec USA (Bohn & Short, 2009) przyswaja zr-nicowane informacje rednio prawie przez 12 godzin dziennie (w przypadku mieszkacw miast rednia jest znacznie wysza). Odwiedza przecitnie 2 750 porta-li miesicznie. Czyta ponad 100 tysicy sw dziennie co odpowiada przecitnie jednej ksice. Wedug niektrych oblicze trafia do niego rednio 34 gigabajty informacji audiowizualnych dziennie - tyle usiuje przetworzy jego mzg.

Ten zalew informacji ma tendencj rosnc, wraz z rosncym usieciowieniem spoeczestwa ilo bod-cw gwatownie ronie.

Rys. 1.11. Czas przyswajania informacji i liczba sw czytanych codziennie przez przecitnego mieszkaca USA w 1980 i 2008 roku - na podstawie (Bohn & Short, 2009).

Niestety koszt przetwarzania tak wielkich dawek infor-macji jest bardzo wysoki. S to przede wszystkim dekon-centracja, poczucie niepewnoci i braku kontroli, stay stres prowadzcy do reakcji fizjologicznych i psychicz-nych (np. nasilajcy skonno do depresji).

Mieszkacy bogatych w bodce rodowisk usiuj si broni przed tymi konsekwencjami uywajc wypra-cowanych przez ich przodkw mechanizmw przede wszystkim budujc sobie wewntrzn barier informa-cyjn tworzc wasn infosfer, czyli wybieraj te rda, ktrych s gotowi sucha i te rodzaje informacji, ktre


gotowi s przetwarza, analizowa i powiela, poniewa uwaaj je za wane, ciekawe, przyjemne. Ludzie wsp-czeni ucz si ignorowa otaczajcy ich informacyjny szum nie prbujc nawet interpretowa napywajcych do nich bodcw. Bodce przepywaj obok nich prawie niezauwaone. Trafiaj do infosfery zewntrznej, kt-r obserwuj, ale nie traktuj jej jako istotnej i od ktrej w wikszoci przypadkw si izoluj. W skrajnych przy-padkach, gdy bodce staj si zbyt natrtne lub uciliwe, nastpuje ucieczka od nich (wyczenie si z obiegu dane-go rodzaju informacji).

Rys. 1.12. Budowa infosfery i blokowanie tradycyjnych przekazw reklamowych traktowanych jako bezwartociowy strumie bodcw (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak).

strategie unikania to sposoby omijania zbdnych, nie-angaujcych treci przez uytkownikw. Wspczesne technologie z jednej strony zwikszaj dopyw bodcw, ale z drugiej strony coraz skuteczniej pozwalaj je kon-trolowa. Kiedy czowiek, ktry nie chcia konsumowa okrelonej treci musia wykona jak do angauj-c fizyczn czynno, by uciec od niepodanych tre-ci: musia wsta z fotela i wyj z kina, odoy gazet (i ew. znale inn), podej do odbiornika i zmieni na-stawienia stacji radiowej, lub kanau telewizyjnego. Dzi wystarczy mu nacinicie guzika na pilocie, lub klikni-cie zakadki w przegldarce. Filtry odsiewaj niepo-dan tre w programach pocztowych, programy an-tyreklamowe usuwaj zbdne treci z przegldanych stron, selekcja znajomych w portalach spoecznocio-wych pozwala ograniczy ilo informacji tylko do tych,


na ktrych nam zaley. Identyfikacja numeru przycho-dzcego pozwala nam unikn niechcianych rozmw te-lefonicznych. Nagrywarki telewizyjne pozwalaj poradzi sobie z utrapieniem reklam.

Rys. 1.13. Strategie unikania amerykaskich odbiorcw - za: Scott, Halligan (2010).

Temu te odpowiada podzia narzdzi uywanych do za-rzdzania infosfer: telefony komrkowe su przede wszystkim do obsugi bliskich znajomych, zwaszcza wiadomoci gosowe i SMSy. Portale spoecznociowe (rwnie najczciej obsugiwane z poziomu telefonw ko-mrkowych) su do zarzdzania dalszymi znajomymi. E-mail, blogi, fora i inne rodki komunikacji su do ob-sugi caej reszty wiata.

Rys. 1.14. Narzdzia zarzdzania obszarami infosfery (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak).

Dziki tym narzdziom wspczeni ludzie sami decydu-j co chc widzie, sysze i w czym chc uczestniczy. W wielu przypadkach mog by nawet zupenie niewia-domi, e kierowano do nich jakie komunikaty (np. za porednictwem reklam) bo po prostu ich nie widzieli skutecznie przed nimi chronieni przez bariery ochronne swojej infosfery.

Jak stwierdzi dyrektor kreatywny jednej z najwik-szych sieci agencji reklamowych na wiecie, Craig Da-vis z J. Walter Thompson (pierwsza agencja na rynku amerykaskim, czwarta co do wielkoci na wiecie):


Publiczno wszdzie na wiecie jest coraz trudniejsza. Szkoda jej czasu na bycie zanudzanym lub bombardowa-nym przez tradycyjn, ortodoksyjn reklam. Musimy prze-sta przerywa ludziom to, czym si interesuj i sta si tym czym ludzie si interesuj.4

KOMPETENCJE KULTUROWE

Budowanie jednak takiej wartoci nie jest atwe, bo-wiem wymaga na og znacznych kompetencji wykra-czajcych daleko poza sfer klasycznego biznesu, za-spokajajcego proste potrzeby podstawowe. Oznacza na przykad umiejtno identyfikowania i odnoszenia si do spraw, ktre maj dla ludzi znaczenie. Tworzenie inspiracji, tworzenie i zarzdzanie dowiadczeniami, projektowanie i uatwianie klientom zmiany w ich yciu lub dopasowanie si do zmian. Oznacza te na przykad uywanie adekwatnych narzdzi do oczekiwa klientw, umiejtno wczenia produktw i usug do naturalnych aktywnoci, jakim oddaje si odbiorca, stawania si cz-ci jego stylu ycia.

Jak stwierdza dwoje ekonomistw z Uniwersytetu Berkley w Kaliforni, Clair Brown i Greg Linden w ksice na temat przemysu pprzewodnikowego Czipy i zmiana (2009) nastpia bowiem zmiana kultury korporacyjnej Ame-ryki. Oprcz problemu starszych inynierw, ktrzy sto-j w obliczu szybkiej dezaktualizacji posiadanych przez nich umiejtnoci i pogorszenia moliwoci zatrudnienia, nastpi rwnie nagy zwrot w sposobie, w jaki amery-kaskie firmy traktuj swoich pracownikw - przejcie


Wedug Pinea i GIlmorea (1999) istniej dwa gwne wy-miary okrelajce poziom aktywnoci odbiorcy w da-nym dowiadczeniu oraz relacj w stosunku do zastanej rzeczywistoci. Aktywny udzia w jakim dowiadczeniu, jego wsptworzenie w tym modelu jest okrelane jako aktywne uczestnictwo za bierny odbir dowiadcze okrelany jest jako bierna partycypacja. W przypadku relacji z rzeczywistym wiatem mamy do czynienia z ab-sorbcj dowiadcze odnoszcych si do tu i teraz, ozna-czajc przetwarzanie dostarczonych bodcw w taki sposb, e zmieniaj one nasz sposb postrzegania wia-ta wpywajc na nasze rozumienie lub emocje, oraz im-mersj, oznaczajc, e dane dowiadczenie odcina nas od dopywu innych bodcw niejako wyczajc nas z ota-czajcej nas rzeczywistoci i tworzc wasn.

W ten sposb, przez skrzyowanie tych dwch wymiarw powstaj cztery moliwe pola, ktre mona zapeni pro-duktami lub usugami: rozrywka, ktra nastawia si na zmian na poziomie emocjonalnym i raczej podanie za zaproponowan treci; edukacja, ktra kadzie na-cisk bardziej na zmian intelektualn i zakada aktywny udzia w przetwarzaniu danych treci; estetyk, ktra nastawia si na zmian na poziomie emocjonalnym, ale raczej koncentruje si na dostarczaniu wrae w ktre uytkownik wchodzi; oraz eskapizm, polegajcy na ak-tywnym uczestnictwie w alternatywnej rzeczywistoci majcej swoje wasne prawa i zalenoci.

Rys. 1.16. Gwne wymiary dowiadcze wspczesnych konsu-mentw (rdo: Pine, GIlmore 199, s. 30).

od systemu wysokiego zaangaowania, w ktrym ceni si dugoterminowe zatrudnienie i systematyczne do-skonalenie umiejtnoci, do systemu gbokich innowa-cji. To zjawisko pogbia si wraz z przenoszeniem si umiejtnoci technicznych poza Stany Zjednoczone, do centrw rozwoju technologicznego (na przykad w Azji) zajmujcych si wycznie projektowaniem technicznym. W USA pozostaj te prace i zawody, ktre oprcz umiejt-noci technicznych wymagaj wysokich zdolnoci kultu-rowych oraz rozumienia gwatownych zmian zachodz-cych w spoeczestwach krajw rozwinitych.

Przykadw takich zmian nawet spoeczestwa polskiego jest mnstwo: byskawiczny wzrost spoycia wody mine-ralnej (jeszcze 30 lat temu znikomy w stosunku do innych napojw) bdcej obecnie elementem zdrowego trybu y-cia, zamiana masa na margaryny (znw zdrowie), opa-kowania ekologiczne, agroturystyka, zmiany w edukacji i oczekiwa rodzicw wobec placwek edukacyjnych, boom na rynku produktw przeznaczonych dla zwierzt itd.

I tu wanie kryje si rdo rozwoju zainteresowania bran kreatywn. Artyci, twrcy, ludzie obdarzeni rnorodnymi talentami lub kompetencjami kulturo-wymi i spoecznymi s dysponentami unikalnych umie-jtnoci zwizanych z tworzeniem nowych treci bu-dzcych w odbiorcach rezonans. Mogcych ludzi bawi, ciekawi, rozwija, zaspokaja ich potrzeby estetyczne, zblia do siebie itd.

Rozrywka

Estetyka

Edukacja

Eskapizm


Mona powiedzie, e te cztery pola okrelaj strategi firm budujcych dodatkowe wartoci dla swoich pro-duktw, poniewa wszystkie te pola wymagaj kompeten-cji kulturowych, wszystkie znajduj si w wewntrznej infosferze odbiorcw, co oznacza, e s w stanie gene-rowa emocje a co za tym idzie generowa przychody. Produkt do gwatownie moe zmieni swoj warto w oczach odbiorcy jeli oferowa bdzie elementy z tych czterech obszarw. Sok owocowy moe kry pod nakrt-k ciekawostki i definicje interesujcych sw (edukacja), zestaw dziecicy w restauracji moe zawiera zabawki pozwalajce maluchowi zanurzy si w wiat jego ulubio-nej bajki (eskapizm), ubranie moe by ozdobione wzora-mi znanego artysty (estetyka), opakowanie chrupek moe zawiera kupon loteryjny lub komiks (rozrywka).

ROZWJ RYNKU W STRON RYNKU WRAE I PRZEMIAN POWIKSZANIESI LICZBY ATRAKCYJNYCH NISZ RYNKOWYCH

Umiejtno budowania dodatkowych wartoci kulturo-wych i wywoywania emocji (czasem uywa si wprowa-dzonego przez francuskiego socjologa Pierrea Bourdieu pojcia kapitau symbolicznego) tworzy potne zaplecze gospodarcze wpywajc na rezultaty danej gospodarki w o wiele wikszym stopniu, ni mogoby to wynika je-dynie z jej pierwotnych mocy produkcyjnych. Wedug niektrych ocen (Florida, 2002) w sektorze kreatyw-nym zatrudnionych bya 1/3 pracownikw w USA, ktrzy otrzymywali poow dochodw ludnoci tyle co sektor


W 2012 produkcja zdobya najwysz ogldalno spo-rd wszystkich produkcji telewizyjnych w grupie wieko-wej 18-49, ktra jest uznawana za najlepsz z perspekty-wy siy nabywczej i zwyczajw zakupowych i w zwizku z tym jest ulubion grup wiekow reklamodawcw. Produkcja pobia takie hity amerykaskich stacji telewi-zyjnych jak American Idol, czy The Voice. W 2012 roku na bazie wtkw pominitych w serialu stworzono gr wideo o tym samym tytule, ktra okazaa si rwnie oszaa-miajcym sukcesem w cigu zaledwie 20 pierwszych dni dystrybucji gra sprzedaa si w ponad 1 milionie kopii, napdzajc rwnie sprzeda komiksw i serialu na py-tach DVD.

W sklepie Amazon pojawiy si liczne produkty nawi-zujce do serii miecz, ktrym jedna z postaci cinaa gowy nieumarych, stroje zombie (w wielu krajach orga-nizowane s zombie walks parady osb przebranych w tego rodzaju stroje), kusze, pasy, towarzyskie gry plan-szowe i karciane, figurki, kalendarze, przewodniki po wiecie gry, serialu i komiksw itd.)

TELEWIZJA NOWEJ EPOKI - HBO

Telewizja HBO, ktra powstaa w 1972 roku ma w tej chwili 30 milionw patnych abonentw w USA, za na wiecie nastpi skok z 27 milio-nw w 2007 roku do 42 milionw w 2011 roku co uwaane jest i tak dopiero za pocztek ekspansji tej stacji, ktra jeszcze do niedawna bya uwa-

przemysowy i sektor usug razem (1,7 biliona USD). Naj-istotniejszym efektem dziaania sektora kreatywnego w USA jest jednak nie tyle efekt samej produkcji tego sek-tora, ale jego bardzo silny wpyw na generowanie no-wych bran, biznesw, wykorzystanie nowych techno-logii itp. poprzez zmian stylu ycia odbiorcw.

Istnieje bardzo silna zaleno pomidzy przemysami kreatywnymi i sukcesami nowych sektorw przemysu (ekspansja amerykaskich marek w modzie, mediach, elektronice), poniewa sektory kreatywne generuj nowe potrzeby, zmieniaj percepcj wiata, napdzaj cigy pd do nowoci, tym samym sprawiajc, e wci i wci tworz si nowe rynki, segmenty i nisze. Obserwujemy ju od wielu lat wkraczanie rwnie innych bran w sfer sektora kultury, wiele marek technologicznych staje si elementem kultury masowej i odwrotnie kultura maso-wa prowokuje do tworzenia nowych urzdze, produktw i usug.

Opublikowany w 2003 roku komiks Walking Dead zdo-by wprawdzie wielk popularno wrd mionikw komiksw, jednak nie by znany szerszej publicznoci. Dziki temu, e mia liczne grono zagorzaych fanw i in-teresujcy klimat po pewnym czasie sta si obiektem za-interesowania brany telewizyjnej, ktra po sukcesach mrocznych, powanych i coraz odwaniejszych propozy-cji telewizji HBO poszukiwaa nowych tematw i postaci do realizacji swoich przedsiwzi. W 2010 roku telewizja AMC Network zrealizowaa produkcj opart na komik-sie natychmiast zdobywajc ogromn popularno.


obsadzili wszystkie istotne stanowiska w grupie definiujc od nowa jej strategi.HBO znacznie wczeniej ni inne stacje zauwa-ya potencja platform mobilnych i szybko staa si liderem tego segmentu wprowadzajc swoj platform HBO Go.

PoDsuMoWuJC

l Wikszo pracownikw pracuje obecnie w sekto-rze usug.

l Usugi te maj coraz bardziej wysublimowany cha-rakter z racji ewolucji oczekiwa klientw.

l Wybory klientw s coraz bardziej dyktowane emo-cjami ni tylko racjonaln kalkulacj.

l Kluczowym problemem jest pozyskiwanie zaanga-owania klientw: wywoanie w nich emocjonalne-go rezonansu po to, by wej do ich wewntrznej infosfery.

l umiejtno wywoywania takiego rezonansu jest coraz czciej zapoyczana ze rodowiska sztuki i kreacji.

l Tworzy to niezwyk okazj dla osb o uzdolnie-niach artystycznych. Dziki swoim talentom mog budowa firmy majce znaczc przewag nad konkurencj wanie dziki zdolnoci do tworzenia pozytywnych skojarze, wchodzenia do wewntrz-nej infosfery i budowania silnych i dugotrwaych relacji z klientami.

ana za stricte amerykask telewizj i miaa w swojej ofercie stosunkowo niewiele pozycji, uznawanych poza Ameryk za interesujce. Przeomem by serial Rodzina Soprano, ktry zdoby bardzo wysok ocen krytykw rwnie poza Stanami i ogromn popularno na wiecie. By te rekordowy pod wzgldem ceny sprzeday licencji na emisj w stacjach poza USA, osigajc 1,2 miliona dolarw za odcinek. Rwnie inne seriale, takie jak Sze stp pod ziemi, czy Seks w wielkim miecie cieszyy si zainteresowaniem publicznoci midzynarodowej.

Dziki szybkiemu wzrostowi dochodw na ryn-kach midzynarodowych HBO dokonaa zwrotu w swoich produkcja coraz wicej inwestujc w te produkcje, ktre miay tre bardziej uniwersal-n i przystpn dla odbiorcw spoza USA. Tak zaczy si inwestycje w produkcje historyczne (Rzym), paradokumentalne (Dom Saddama, Genera-tion Kill), czy produkcje fantastyczne (Gra o tron). Wyprodukowana w 2011 roku Gra o tron na rynku midzynarodowym dwukrotnie pobia rekord Rodziny Soprano jest ju warta rednio 2,5 mln USD za odcinek.

W 2011 roku dochd HBO wynis 4 mld USD, a udzia dochodw z eksportu wzrs o 50% (do 1 miliarda USD rocznie). W 2012 roku HBO prak-tycznie przeja kontrol nad swoj spk ma-cierzyst, firm Time Warner. Jej menederowie


PRZYPISY

1. Dobbs, R., Madgavkar, A., Barton, D., & Labaye, E. (2012). The world at

work: Jobs, pay, and skills for 3.5 billion people, (s. 108). McKinsey Glo-

bal Institute. WWW: https://members.aesc.org/eweb/upload/McKinsey

Trend Break AESC.pdf

2. J. w.

3. Dane za portalem biznesowym Gazety Wyborczej, Ile to kosztuje i dla-

czego tak drogo? WWW: http://gazeta.pl/

4. Przemwienie z okazji nominacji na spotkaniu szefw agencji w Miami

na Florydzie w dniu 27 stycznia 2005 roku. Komunikat prasowy:

http://www.wpp.com/wpp/press/2005/jan/27/jwt-redefines-role?p=1


na czym polega zatem rola biznesu i przedsibiorcw?

Jak speniaj rol w spoeczestwie? O kapanach wie-my, e zajmuj si potrzebami duchowymi swoich spo-ecznoci realizujc rne zadania wynikajce z regu ich religii. O onierzach wiemy, e zajmuj si walk w obronie swojej spoecznoci lub w imi jej interesw. ebracy odbieraj innym wypracowane przez nich owo-ce ich pracy poprzez wzbudzanie litoci i wspczucia. Rozbjnicy robi to samo, ale posugujc si przemoc lub strachem.

FUNKCJE PRZEDSIBIORCZOCI

Co zatem robi przedsibiorcy?

Zdaniem Petera F. Druckera (1954) rol przedsibiorcw jest identyfikowanie i zaspokajanie potrzeb innych lu-dzi. za t prac przedsibiorcy otrzymuj wynagro-dzenie (i to ich rni od witych). Przedsibiorcy sami wyszukuj potencjalne potrzeby, czasami stymuluj ich rozwj i opracowuj sposoby ich zaspokojenia. Przycho-dy przedsibiorcy s konsekwencj zaspokojenia czy-ich potrzeb. Im bardziej uniwersalna lub silniejsza jest potrzeba, ktr przedsibiorca zaspokaja tym wyszego wynagrodzenia za swoje dziaania przedsibiorca moe oczekiwa. Kiedy biznes koncentruje si na zarabianiu pienidzy, a nie na zaspokajaniu potrzeb pojawiaj si problemy. Biznes, ktry nie zaspokaja niczyich potrzeb (poza potrzeb pienidzy swojego waciciela), nie wnosi niczego do ycia i pracy innych ludzi, jest zbdny co ozna-cza, e z ca pewnoci prdzej czy pniej upadnie.

dr Piotr Kaczmarek-Kurczak (Akademia Leona Komiskiego)

Kim s przedsibiorcy?Etapy powstawania kreatywnego biznesu - alokacja zasobw, przedsibiorczo, model biznesowy.

WPROWADZENIE

Kiedy zapytamy si przypadkowego przychodnia o to cze-mu suy biznes i na czym polega najprawdopodobniej otrzymamy odpowied, e biznes polega na robieniu pie-nidzy. Jednak ta odpowied nie moe by satysfakcjo-nujca zwaszcza dla kogo, kto przedsibiorc chciaby zosta. C to znaczy bowiem robi pienidze? Wszyscy czonkowie spoeczestw, w ktrych panuje gospodarka pienina otrzymuj wynagrodzenie w pienidzu, a nie w naturze, zatem mona powiedzie, e wszyscy jako robimy pienidze (zarabiamy). Jeli potraktujemy nato-miast to okrelenie artobliwie i dosadnie, to robieniem pienidzy w dosownym rozumieniu zajmuj si wytwr-nie papierw wartociowych i faszerze. Na pewno nie wszyscy przedsibiorcy, jako tacy.


powiednio wczeniej wykupywali te towary korzystajc z niskich cen a nastpnie, kiedy zapotrzebowanie roso odsprzedawali je z zyskiem. Kiedy zblia si okres po-stu kupcy kupowali od rybakw ryby (np. ledzie z Morza Pnocnego i Batyku), zlecali ich solenie i pakowanie do skrzy i beczek i przewz do miast Holandii, pnocnej Francji i Belgii oraz Niemiec i Anglii. Kiedy nadchodzi okres postu sprzedawali ryby z zyskiem. Podobnie byo z okresem zimowym. Kiedy latem ceny byy niskie i yw-noci lokalnej byo w brd kupcy z Holandii wybierali si do Gdaska, gdzie kupowali tanie polskie zboe, ktre-go nadwyki polska szlachta bya gotowa si pozby. Nie sprzedawali go jednak od razu, ale magazynowali i cze-kali na okres zimowy, kiedy ceny byy wysokie a w mia-stach pnocnych pojawiay si niedobory.

Podobnie byo z rzemielnikami, ktrzy rwnie musie-li podejmowa odpowiednio wczeniej decyzje o zakupie surowcw, przyjciu nowych uczniw itp. oceniajc po-tencjalny popyt na swoje wyroby w przyszoci.

Jak wida ju od najdawniejszych czasw jedna z funkcji przedsibiorcy czyni go rwnie inwestorem. Przedsi-biorcy decyduj o tym, jak wykorzysta swoje zasoby w zalenoci od oceny sytuacji i kalkulujc prawdopo-dobiestwo zajcia okrelonych okolicznoci, ktre mog sprawi, e warto dokonanych przez nich inwestycji zwikszy si w taki sposb, by zwrciy si im dokonane przez nich nakady wraz z premi za ryzyko i trafno ich przewidywa.

Okrelenie przedsibiorca pojawio si w sownikach ju w XVIII wieku. Po raz pierwszy funkcje przedsibiorcy zostay opisane przez Richarda Cantillona w szkicu na temat natury handlu w roku 1735 (Tarascio, 1985). Fran-cuskie sowo entrepreneur oznaczao w jego ksice oso-b, ktra kupuje towary po znanej cenie z zamiarem ich odsprzedania po nieznanej jej w danym momencie cenie.

Cantillon w definicji przedsibiorcy jako pierwszy wska-zywa na jego do istotn cech: kupujc jaki towar przedsibiorca dokonuje pewnej racjonalnej kalkulacji. Ocenia zapotrzebowanie na dany towar zarwno w chwili obecnej, jak i w przyszoci oraz na tej podstawie szacuje rnic pomidzy cen w danym dniu a potencjaln, mo-liw cen w jakim punkcie przyszoci. Do dokonania takiej kalkulacji przedsibiorca musi zebra informa-cje o tym, co si dzieje w jego otoczeniu. Dzi powiedzie-libymy, e musi dokona oceny rynkowej np. przyszego popytu na dany towar, poday tego towaru w przyszoci itp. Musi rwnie podejmowa decyzje dotyczce pozy-skiwania i wykorzystywania zasobw potrzebnych mu do realizacji zaplanowanych transakcji. Przedsibiorca w rozumieniu tej definicji podejmuje ryzyko i musi sobie radzi z niepewnoci, za jego zysk jest wanie premi za poniesione ryzyko oraz wynagrodzeniem za prawido-wo wykonan ocen sytuacji.

W czasach Cantillona przedsibiorcami byli gwnie kup-cy i rzemielnicy. Kupcy podejmowali decyzj dotycz-ce zapotrzebowania mieszkacw danego regionu na okrelone towary. Zgodnie ze swoimi oczekiwaniami od-


POTRZEBY I WARTOCI

By mc okreli jednak potencjalny popyt konieczne jest okrelenie hierarchii wartoci, jakim hoduje dana oso-ba lub grupa osb oraz wynikajcej z niej listy potrzeb i ich zakresu. Potrzeby mog mie bardzo zrnicowa-ny charakter ksztatujc si na podstawie priorytetw danej osoby i jej aktualnej sytuacji yciowej. Najbardziej podan rzecz dla 17-latka moe by na przykad po-dziw jego rwienikw. Osoba starsza moe by skoncen-trowana na swoim zdrowiu i wygodzie. Produkty i usugi dostarczane przez przedsibiorc musz nawizywa do tych priorytetw inaczej si nie sprzedadz. funda-mentalnym pytaniem, ktre milczco lub wprost bd nam stale zadawali nasi potencjalni klienci jest pytanie: dlaczego? Dlaczego miabym to kupi? Dlaczego miabym skorzysta z tej usugi? Co wartociowego wnosi do moje-go ycia ta oferta? Jak zmieni mj sposb funkcjonowa-nia? Odpowiedzi na te pytania bd decydoway o sukce-sie lub klsce danego przedsiwzicia.

Czsto si zdarza, e produkt lub usuga firmy nie za-spokaja jakiej potrzeby wprost. Ludzie nie potrzebuj samochodw jako takich, ewolucyjnie nie mamy wbudo-wanego podania pojazdw mechanicznych. Jednak natura przystosowaa nas do odczuwania przyjemnoci z prdkoci i swobody podrowania, do emocjonowania si si. Dlatego ludzie kiedy podali szybkich i silnych koni, statkw, samolotw, samochodw, motocykli. Gdyby kiedy udao si wyhodowa latajce smoki z pewnoci mona byoby spodziewa si, e i te stwory stayby si

Wspczesny przedsibiorca to czowiek, ktry wykonuje pewn prac polegajc na ocenie sytuacji w jego otocze-niu i podejmuje w zwizku z tym pewne decyzje zwiza-ne z obstawianiem jakiego wydarzenia w przyszoci. W odrnieniu jednak od hazardzisty przedsibiorcy nie czekaj biernie, a zrealizuje si przewidywany przez nich scenariusz, ale aktywnie dziaaj na rzecz jego urzeczywistnienia.

Rys. 2.1. Proces przedsibiorczy (oprac. P. Kaczmarek-Kurczak)

Gdyby opisa funkcje przedsibiorcy, a wic sprbowa okreli, na czym polega jego praca, lista zada przedsi-biorcw wygldaaby mniej wicej tak:

1. Identyfikacja i ocena popytu.2. Identyfikacja i ocena zasobw.3. Identyfikacja i ocena zasobw partnerw.4.Zbudowanie oferty.5. Sformuowanie warunkw opacalnej wymiany.

Pierwszym i fundamentalnym zadaniem przedsibior-cy jest orientowanie si w potrzebach swojego otocze-nia najczciej jakiej wybranej przez przedsibiorc grupy osb. Aby mc w ogle mwi o uruchomieniu ja-kiegokolwiek biznesu, powinnimy wiedzie, czyje potrze-by bdziemy zaspokaja.

Czego potrzebuj inni?

Co ja mog zrobi?

Mam pomys!

Czego nie mam

Przygotowuj ofert

Jakie mam zasoby?

Znajduj partnerw



firm w postaci doskonaoci technicznej, jakoci wyko-nania, prestiu itd. Model Mercedesa nie ma tu, a tak istotnego znaczenia. W przypadku przedsibiorcw kre-atywnych koncentracja na wartociach jest szczeglnie wana, poniewa oferuj oni szczeglne dobra i usugi, ktrych wytworzenie jest wynikiem ich osobistego ta-lentu i umiejtnoci.

Wielka rzesza potencjalnych przedsibiorcw i menede-rw koncentruje si na produkcie zamiast na wartoci jak produkt reprezentuje dla klienta. W konsekwencji traci z oczu zmieniajce si potrzeby odbiorcw i usiuje wci sprzedawa produkty, ktrych czas ju min.

Posugujc si pojciem wartoci wiele potrzeb mo-na przedefiniowa. Mona je na przykad przenie na co innego, na og na co, co atwiej wyprodukowa lub pozyska. Henry Ford by autorem gonego zdania, e gdyby zapyta jego klientw (byli nim w pierwszym okresie gwnie farmerzy wocy swoje produkty do po-bliskich miast) czego najbardziej potrzebuj odpowiedzie-liby z pewnoci, e szybszego konia. Jednak Ford skupi si na wartoci dla klienta. Zada sobie pytanie, co byo-by przez farmerw najwyej cenione i dozna olnienia. Zaoferowa im co zdecydowanie lepszego ni po prostu ko: szybki i bardzo niezawodny transport, dziki ktre-mu mogli wozi do miasta o wiele wicej towarw (i uzy-skiwa znacznie lepsze dochody). W pierwszym okresie Ford wcale nie zastanawia si nad produkcj samocho-dw bra na przykad pod uwag stworzenie sieci kole-jek wskotorowych jednak uzna ten pomys (ze wzgldu

przedmiotem podziwu, kultu i podania. Jednak wiele potrzeb ma charakter nietransakcyjny. Nie mona ich po prostu sprzeda klientowi. Nikt nie jest w stanie sprzeda wprost nastolatkowi podziwu jego kolegw. Mona mu jednak sprzeda rekwizyty, ktre mog mu pomc w uzy-skaniu tego podziwu.

Bardzo istotn spraw w dziaaniach przedsibior-czych powinna by jednak wiadomo co si tak na-prawd sprzedaje, z czym klient kojarzy dany produkt i na czym mu w rzeczywistoci zaley. Nastolatek kupuje rekwizyty (np. buty), ale tak naprawd zaley mu na po-dziwie kolegw. Jeli stracimy z oczu ten istotny aspekt, jeli nasze rekwizyty przestan si, w wyniku naszych dziaa, kojarzy z prestiem (np. obniymy nieopatrznie ich cen, jeli ich design uznany zostanie przez t grup wiekow za obciachowy) moe to nas doprowadzi do ruiny. Dlatego zamiast mwi o produktach, raczej po-winno si formuowa wartoci, ktre zdecydowanie le-piej odpowiadaj na pytanie dlaczego miabym za to pa-ci?. Otwiera to dla przedsibiorcy o wiele wiksze pole manewru, pozwalajc dokonywa rnego rodzaju zmian w ofercie pod warunkiem, e kluczowa oferowana war-to pozostaje nie zmieniona. Co klienci kupuj od kon-cernu Daimler-Benz? Czy odpowiedzi na to pytanie jest samochd? Nie do koca. Gdybymy zdefiniowali ofert Mercedesa, jako po prostu produkt w postaci konkretne-go modelu samochodu klienci nie znaleliby wystarczaj-cego uzasadnienia dla wyboru wanie tego pojazdu, a nie na przykad Renault Twingo czy TATA. Jednak klienci nie kupuj samochodu kupuj warto oferowan przez


ZASOBY A KAPITA

Znajomo potrzeb klientw nie koczy pracy przed-sibiorcy. Kolejnym wanym krokiem w wykonywanej przez niego pracy jest umiejtno oceny wasnych za-sobw. Przedsibiorca musi sobie odpowiedzie na pyta-nie: jakich zasobw potrzebuj by zaspokoi dan potrze-b? Jakie zasoby i dziaania s potrzebne by zbudowa dan warto? To pociga za sob kolejne pytanie: jakimi zasobami sam dysponuj? Tutaj natykamy si na kolejny problem. To problem sposobu postrzegania przez kan-dydatw na przedsibiorcw wasnych zasobw. Ponow-nie ewolucja nauczya nas do defensywnej postawy wobec posiadanych przez nas zasobw: gwnie rzeczy i umiejtnoci. Naturalnym uczuciem, ktre dominuje w kadym z nas jest przede wszystkim lk przed utrat zasobw, uszczupleniem stanu posiadania. Zadajemy so-bie pytanie nie o to, ile mona zyska, ale raczej o to, ile moemy straci. W konsekwencji nawet jeli zdajemy so-bie spraw z istniejcego wok nas popytu nie zawsze uwiadamiamy sobie potencja, jakim dysponujemy do jego zaspokojenia.

Jednym z elementw edukacji przedsibiorczej jest na-uczenie si prostej wydawaoby si maksymy, e wszyst-ko si zmienia a to co mamy powinno by dla nas tyL-Ko odskoczni do tego, co moemy mie. Mona tu uy pewnej sztuczki mylowej zastpujc pojcie zasobw pojciem kapitau. Zasoby maj charakter bierny s czym, co posiadamy i kontrolujemy, chocia niekoniecz-nie uywamy. Znajduj si w naszym zasigu i moemy

na koszt budowy szyn itd.) za niepraktyczny i skupi si na samobienym powozie. Podobn zmian wprowadzi swego czasu Apple (chocia tutaj akurat nie by praw-dziwym prekursorem). Na pytanie, ktre zadawao so-bie w tym czasie wiele firm: czego potrzebuj dzi klien-ci? wiele firm (np. Asus) odpowiaday: lejszego, bardziej energooszczdnego, mniejszego i lejszego komputera. W ten sposb powstay netbooki, ktrych gwn funkcj byo zapewnianie dostpu do Internetu i poczty elektro-nicznej. Apple odpowiedzia sobie na to pytanie inaczej: czego potrzebuj klienci? Staego, pewnego i niezawodne-go dostpu do usug dziki poczeniu z Internetem, cze-go w rodzaju podrcznego terminala. I rezultatem tego podejcia byy tablety a obecnie rne krzywki telefo-nw i tabletw.

Umiejtno przedefiniowywania potrzeb klientw w ka-tegoriach rnych produktw jest gwnym obecnie ob-szarem innowacji. NIGDY, ALE TO NIGDY nie naley wie-rzy, e dana potrzeba jest ju ostatecznie zaspokojona. To, e w naszym miecie istnieje ju jeden salon fryzjer-ski, nie oznacza, e nie mona otworzy kolejnego. Ist-nienie restauracji nie oznacza, e nie mona otworzy nastpnej. Teoretycznie McDonalds i Greenway su zaspokajaniu godu. Jednak kada z nich robi to inaczej a moliwoci dokonywania tu innowacji s niemal nie-ograniczone, bo liczy si nie tylko to, co si oferuje, ale rwnie jak si to dostarcza.

DowiadczenieNarzdzia

KapitanOsobisty

Emocje

Wiedza


Motywacja wewntrzna

Motywacja zewewntrzna

DLACZEGO KAPITAN WSIADA NA STATEK?



polega na przesuwaniu posiadanych przez niego rod-kw z kolumny lewej do prawej, wyzwalanie si - jak to okrela Georg Simmel - od konkretnoci zasobw. St powinien przesta by dla nas tylko stoem, krzeso krze-sem. St sprzedany na portalu aukcyjnym to rodki na zakup potrzebnego wyposaenia. Trzeba ZOBACZY to, na co mona zamieni ten by moe wcale nie a tak nam potrzebny w tym momencie mebel. Jak mona go wykorzysta w powikszaniu dochodw? Krzeso to in-strument pracy, alternatywa dla zakupu fotela biurowego itp. Dla wielu przedsibiorcw, zwaszcza tych wybitnych, zasoby wibruj moliwociami. Domek na wsi nie suy tylko rekreacji, ale pod nieobecno gospodarzy moe suy innym. Mieszkanie to nie miejsce, w ktrym za-puszczamy korzenie, ale inwestycja, ktr za jaki czas mona spieniy i zamieni na udzia w atrakcyjnym apartamentowcu nad morzem, by potem zamieni go na jacht i z powrotem na mieszkanie. Zasoby s pynne i po-winny by cay czas w ruchu, by suy generowaniu do-chodw i pozyskiwaniu kolejnych zasobw. Powinny by przeksztacane w kapita i odwrotnie. Im wicej dowiad-czenia mamy z prowadzenia dziaalnoci przedsibior-czej tym atwiej i naturalniej przychodzi nam przesuwa-nie inwentarza z jednej kolumny do drugiej.

Jedn z najprzyjemniejszych chwil w yciu przedsi-biorcy jest wanie moment, w ktrym zaczyna on sobie uwiadamia potencja drzemicy w posiadanych zaso-bach. To jest chwila, w ktrej w gowie przedsibiorcy - jak sami czasem mawiaj - zaskakuje jaki trybik. Doko-nuje si - powiadaj psychologowie - zmiana poznawcza.

z nich w miar chci i potrzeby korzysta. Kapita jed-nak jest czym innym: to ta cz zasobw, ktr mo-emy wykorzysta do powikszania naszych docho-dw w przyszoci. Rozpoznanie potencjau posiadanych przez nas zasobw jest znacznie trudniejsze ni mogo-by si wydawa, ale z drugiej strony jest bardzo wanym elementem umiejtnoci przedsibiorcy. Rzadko kiedy zdarza si bowiem, e przedsibiorca posiada dokad-nie takie zasoby i w takiej iloci, jakiej potrzebuje do za-spokojenia zaobserwowanej potrzeby klientw. Na og zasobw jest za mao lub nie daj si (czsto pozornie) wykorzysta w tworzeniu produktu lub usugi. Najwicej nieporozumie pojawia si oczywicie przy ocenie po-trzebnych zasobw finansowych. Powtarza si tutaj ta sama sytuacja ludzie niechtnie podchodz do pieni-dzy, jako rda kolejnych potencjalnych przychodw, niechtnie je inwestuj. Wol je zachowa na czarn go-dzin lub wyda na realizacj swoich pragnie. Dlatego wielu potencjalnych przedsibiorcw twierdzi, e gwn przeszkod w realizacji ich pomysw biznesowych jest brak pienidzy, cho do czsto okazuje si, e w grun-cie rzeczy dysponuj odpowiednimi rodkami, pod wa-runkiem, e zmieni swj sposb patrzenia na posiadane przez siebie zasoby.

Rys. 2.2. Przenoszenie zasobw do aktywnego kapitau przedsi-biorcy (oprac. wasne).

Wyobramy sobie, e rysujemy tabel w ktrej po lewej stronie zapiszemy wszystkie posiadane przez nas ZA-SOBY (pienidze, przedmioty itd.). Obok rysujemy sobie kolumn zatytuowan KAPITA. Praca przedsibiorcy

Znajomi z Akademii Sztuk Piknych

Mieszkanie

Umiejtno rysowania

Licencje na oprogramowanie graficzne

Komputer

Finansowe - posiadane (oszczdnoci na koncie 10 tys.zotych)

Finansowe - postrzegany(gotowo do zainwestowania 5 tys. zotych z oszczdnoci)



Prostym narzdziem sucym do oceny potencjau przy-datnego do rozwoju dziaalnoci przedsibiorczej moe by macierz kluczowych kompetencji.

W macierzy kluczowych kompetencji sporzdzamy list, na ktr wpisujemy wszystkie umiejtnoci i kompeten-cje, ktre posiadamy rwnie te najgupsze i najbardziej banalne (umiejtno naladowania postaci z kreskwek, sprztanie, obsuga komputera, prowadzenia samochodu itd.). Nastpnie w dwch kolumnach obok wpisujemy wagi: rozpowszechnienie danej umiejtnoci wrd innych osb dziaajcych w podobnym rodowisku (ubiegajcych si o to samo stanowisko itd.) oraz wag (wpyw) danej umiejtnoci na rezultaty pracy (np. nasze dochody).

Rys. 2.3. Macierz kluczowych kompetencji (na podstawie Prahalad i Hamel, 1990).

Jeli zaznaczymy wartoci wpisane w dwch kolumnach po lewej na ukadzie wsprzdnych to zobaczymy, e na-sze umiejtnoci podziel si na cztery gwne grupy.

Pierwsz z nich bd umiejtnoci powszechnie wyst-pujce i majce znikomy wpyw na nasze dochody. Na przykad jeli prowadzimy warsztaty obrbki szka gw-nie w jednym miejscu fakt, e umiemy prowadzi samo-chd ma minimalne znaczenie dla naszych dochodw. Takie umiejtnoci, bardzo rozpowszchnione i majce niewielki wpyw na nasze zarobki nazywamy umiejt-nociami nieistotnymi. Mona uzna, e czynnoci wy-magajce tego rodzaju umiejtnoci mona przekazy-wa do wykonania innym. Np. programista moe zleci

Oczywicie, taka zmiana nie dokonuje si od razu, a nowa umiejtno wymaga potem rwnie systematycznego rozwijania, ale umiejtno ta stanowi cenne wyposa-enie przedsibiorcy. Przedsibiorcy rni si midzy sob umiejtnociami oceny zasobw. Im lepszy przed-sibiorca, tym bardziej zrnicowane zasoby i tym wik-sz ich cz potrafi przeksztaci w kapita.

Umiejtno wyodrbniania kapitau nie ogranicza si jedynie do zasobw materialnych. Obecnie nawet wa-niejszym, ni zasoby materialne rdem potencjalnych zyskw i dwigni biznesu s kompetencje ludzi, ktrych znamy i zatrudniamy, umiejtno wsppracy, zaufanie midzyludzkie, ale rwnie cechy charakteru - odwaga, innowacyjno, pracowito, konsekwencja, stabilno emocjonalna. Zamiana posiadanych znajomoci i relacji w kapita naszego biznesu nie jest atwa. Znajduje si bo-wiem na styku relacji osobistych i relacji ekonomicznych, co zawsze uwaane byo za ryzykowne. Naturaln skon-noci ludzi jest bowiem ta do rozwijania kontaktw z in-nymi w wielu rnych wymiarach, co rodzi naturalny lk przed ich naduyciem i wykorzystaniem. Jednak umiejt-ne operowanie innymi jest jedn z podstaw sukcesu cae-go nowego biznesu.

Inn trudnoci w budowaniu kapitau nowej firmy jest opracowanie polityki zarzdzania rwnie WAsnyM potencjaem. Umiejtnoci, emocje, kompetencje, zdolno-ci, wiedza, osobowo samego przedsibiorcy rwnie stanowi kapita, ktrym mona a we wspczesnej go-spodarce wrcz naley zarzdza i podejmowa decy-zje o jego rozwoju.

onglerka talerzami

Prowadzenie samochodu

Obsuga pakietu biurowego

Obrbka szka

Umiejtnoci trenerskie



powoduje, e nie bdziemy w stanie uzyska przewagi nad konkurentami co oznacza, e nasze dochody z tytu-u tych umiejtnoci bd z natury rzeczy ograniczone. Bardzo mae bd tez szanse na powikszenie strumie-nia dochodw dziki nim. Zbyt atwo bowiem moe nas kto zastpi. Dlatego uwaa si, e umiejetnoci pod-stawowe naley chroni i rozwija, ale nie s one dla nas priorytetowe. Inwestycje w ich podtrzymanie nie powin-ny dominowa w naszym budecie. O ile jest by moe sens zakupi za kilkadziesit zotych ksik na temat rnych trikw moliwych do zastosowaniu w pakiecie biurowym, poniewa korzy z tej inwestycji moe w ja-ki sposb usprawni nasze dziaanie i zapewni lepsz efektywno w dziaaniu, to z ca pewnoci, o ile nie je-stemy kierowc zawodowym, nie opaca si inwestowa kilku tysicy zotych w kurs podnoszcy nasze umiejt-noci jako kierowcw, poniewa to czy jestemy lepszymi kierowcami od innych nie bdzie miao adnego znacze-nia, jeli oczekuje si od nas, e po prostu bdziemy po-trafili prowadzi samochd.

Trzeci grup umiejtnoci bd umiejtnoci bardzo rzadkie, ale w danej chwili nie majce wpywu na nasze dochody. To umiejtnoci nieskomercjalizowane. Nale-y je podtrzymywa i wtedy, gdy to jest uzasadnione lub konieczne naley je komercjalizowa, czyli szuka mo-liwoci zarobkowania dziki nim. Zasadniczo zawsze si opaca rozwija rzadkie umiejtnoci, kluczowym jednak pytaniem jest, czy dziki nim moemy osign wysze dochody, ni dziki aktualnym umiejtnociom. Pielgniarka, ktra ukoczya kurs rachunkowoci moe

sprztanie swojego mieszkania innym osobom. Umiejt-no sprztania jest bardzo rozpowszechniona a w jego przypadku ma znikomy zwizek z jego gwnym rdem przychodw. Dlatego uzasadnione jest powierzenie wyko-nywania tego rodzaju pracy komu innemu, a skupienie si na tych kompetencjach, ktre s unikalne i maj naj-wikszy wpyw na dochody.

Drug z nich bd umiejtnoci bardzo rozpowszech-nione, ale majce znaczcy wpyw na nasze dochody: to tak zwane umiejtnoci podstawowe. Bardzo cesto na-le do nich umiejtnoci techniczne. Na przykad umie-jtno obsugiwania komputerowego edytora tekstu jeszcze kilkanacie lat temu bya umiejtnoci rzadk, dziki ktrej bez wikszego trudu mona byo zdoby pra-c. Obecnie jest to umiejtno bardzo powszechna, ale wci bardzo potrzebna w wikszoci wykonywanych zawodw. Nie daje jednak przewagi nad innymi. Jeli je-dyne umiejtnoci, jakie posiadamy to znajomo obsugi podstawowych funkcji pakietu na przykad MS Office, to szanse na zdobycie pracy s bardzo niewielkie, poniewa jest to umiejtno coraz powszechniejsza. atwo bdzie nas rwnie zastpi. Podobnie jest z umiejtnoci pro-wadzenia samochodu osobowego. Kiedy ta umiejtno sama w sobie dawaa przewag na rynku pracy. Obecnie jednak jest coraz czsciej umiejtnoci podstawow, nie wystarczy j posiada by uzyska prac. Co do rekomen-dacji dotyczcych umiejtnoci podstawowych to naley pamita, e mimo ich znaczenia dla naszej sprawnoci w dziaaniu nie s to umiejtnoci, ktre mona byoby uzna za strategicznie istotne. Ich rozpowszechnienie


doj do wniosku, e moe wicej zarobi jako ksigowa. W ten sposb jej znajomo rachunkowoci z umiejtno-ci nieskomercjalizowanej zamieni si w umiejtno kluczow, za jej umiejtnoci pielgniarskie przesunite zostan do rezerwy.

Czwart grup umiejtnoci s te, ktre s zarwno bar-dzo rzadkie, jak i majce duy wpyw na nasze dochody. To umiejtnoci kluczowe, stanowice podstaw naszej profesji i istot naszej specjalizacji. Zasadniczo podsta-wow decyzj, jak powinnimy podejmowa przy za-rzdzaniu kapitaem osobistym powinna by decyzja o rozdysponowaniu inwestycji w taki sposb, eby mak-symalizowa nasze dochody nie tylko w tej chwili ale rwnie w przyszoci. Umiejtnoci podstawowe pozwa-laj nam utrzymywa si na rynku, umiejtnoci klu-czowe zapewniaj nam pozycj na rynku a umiejtnoci nieskomercjalizowane stanowi nasze potencjalne pole rozwoju w przyszoci. Umiejtne inwestowanie zasobw a w szczeglnoci unikanie inwestowania w umiejtnoci nieistotne moe stanowi wany element sukcesu przed-sibiorcy kreatywnego.

Rys. 2.4.Przykad podziau inwestycji w rne rodzaje umiejtno-ci (oprac. wasne).

Jak wane jest monitorowanie wasnego kapitau oso-bistego i odpowiednio wczesne inwestowanie w umie-jtnosci kluczowe moe wiadczy przykad artystw grafikw, ktrzy w latach 90tych opierali si zmianom zwizanym z uytkowaniem komputerw przy tworzeniu grafiki. Co, co pierwotnie byo umiejtnoci w niewiel-

kim stopniu skomercjalizowan (opanowanie pakietw graficznych i narzedzi takich jak rysiki i tablety graficz-ne) stao si po jakim czasie umiejtnoci podstawow, bez ktrej komercyjne tworzenie grafiki stao si prawie niemoliwe. Bardzo podobn ewolucj przeszli fotogra-fowie w chwili przejcia na techniki cyfrowe w fotografii. Znajomo podstaw kompozycji i optyki pozostaa wci kluczowa, ale zmieni si zakres umiejtnoci podstawo-wych, takich jak umiejtno obrbki cyfrowej zdj i po-sugiwania si aparatami nafaszerowanymi elektronik.

PARTNERZY

Przedsibiorcy by odnie sukces musz nauczy si jeszcze jednej wanej umiejtnoci umiejtnoci roz-poznawania, pozyskiwania i wykorzystania umiejtnoci i zasobw partnerw do budowania wartoci swojej ofer-ty. To jedna z kluczowych funkcji przedsibiorczoci i a-two wskaza rdo jej znaczenia.

Kiedy osoby chcce uruchomi wasny biznes s pytane, jakie ich zdaniem s najpowaniejsze przeszkody w uru-chomieniu wasnego biznesu jedn z najczciej wskazy-wanych jest wanie brak odpowiednich i wystarczaj-cych zasobw. Jednak to poczucie ograniczenia wynika z bardzo czstej pomyki jak jest koncentrowanie si na wycznie na WASNYCH zasobach. Ta postawa jest cakowicie zrozumiaa zasoby wasne s tymi zasoba-mi, ktre najatwiej nam kontrolowa. Nie musimy niko-go si pyta o zgod, na wydanie naszych pienidzy na kampani promocyjn, wykorzystanie naszego lokalu


OFERTA I WARUNKI WYMIANY

Nastpn funkcj przedsibiorcy, kolejn aktywnoci, ktr powinien systematycznie si oddawa jest okrela-nie oferty i warunkw opacalnej wymiany. Biznes pole-ga na wymianie przysug: zaspokajajc czyje potrzeby oczekujemy czego w zamian najczciej tego, e nA-sze potrzeby zostan rwnie zaspokojone. Dlaczego jest to tak istotne? Poniewa jedn z puapek ktre czyha-j na osoby uruchamiajce wasny biznes jest nadmierne ignorowanie wasnych potrzeb i potrzeb wasnego bizne-su.

Najwaniejsz potrzeb TWOJEGO biznesu jest sprzeda, a dokadniej stay dopyw rodkw, ktry pokryje koszty prowadzenia biznesu jak i zapewni utrzymanie waci-cielom.

Na przykad bardzo wielu pocztkujcych przedsibior-cw usiuje podbi serca klientw oferujc nisze ceny, ni w przypadku konkurencji. Wyobramy sobie tak sytuacj: absolwent wydziau architektury postanawia zaoy wasn pracowni. Poniewa na rynku pracu-je ju bardzo wielu architektw naturalnym sposobem walki o wasn pozycj na rynku wydaje mu si ofero-wanie niszych, ni u konkurencji cen za ten sam, albo nawet wyszy poziom usug. Poniewa biznes jest w fazie pocztkowej kandydat na przedsibiorc ma tendencj

na potrzeby firmy, czy powicenie przez nas caej nocy na edycj filmu promujcego nasz dziaalno. Jednak spogldajc na nasz biznes wycznie przez pryzmat posiadanych przez nas zasobw/kapitau bardzo czsto nowi przedsibiorcy podwiadomie ograniczaj sobie moliwo zrealizowania ciekawego pomysu bizneso-wego. Bardzo rzadko bowiem si zdarza, e w odpowiedzi na zaobserwowane przez nas zapotrzebowanie jestemy w stanie zmobilizowa odpowiedni ilo i odpowiedni rodzaj zasobw. Zawsze gdzie w ktrym momencie po-jawi si niedopasowanie. Jeli mamy wystarczajco duo pienidzy to nie mamy wsppracownikw o odpowied-nich kompetencjach. Kiedy mamy ludzi to nie mamy lo-kalu, kiedy mamy lokal to brakuje nam odpornoci psy-chicznej, eby prowadzi negocjacje z trudnym klientem itp. Dlatego jedn z kluczowych funkcji przedsibiorczych jest wanie umiejtne kompensowanie brakw w zaso-bach niezbdnych do zaspokojenia okrelonego popytu poprzez mobilizowanie zasobw partnerw.

Jeli uwanie si przyjrzymy dziaaniom skutecznych przedsibiorcw to wanie to odrnia ich od innych. Przedsibiorcy nie rezygnuj z realizacji pomysu biz-nesowego tylko dlatego, e nie maj jakiego zasobu na stanie. Jeli brakuje im rodkw finansowych poszuku-j wsplnika z gotwk lub bior poyczk. Jeli proble-mem jest technologia szukaj firm, ktre t technologi dysponuj i mog im j uyczy za opat lub w barterze. Jeli problemem s umiejtnoci poszukuj wsppra-cownikw na przykad wrd znajomych, rodziny.


do przeceniania wasnego zaangaowania natomiast niedoszacowania kosztw utrzymania usugi na odpo-wiednio wysokim poziomie. Oczywicie, zaciskajc zby i podniecony perspektyw realizacji pierwszego zlece-nia moe wykona znakomicie swoj pierwsz prac i zadowoli si mniejszym od innych wynagrodzeniem. Ale tu pojawia si moment na postawienie wanego pyta-nia: czy naprawd tak chc y? Czy to ma by mj stay plan dziaania? Wielu pocztkujcych przedsibiorcw po pierwszym okresie wielkiego podniecenia wasn fir-ma przeywa okres gbokiego rozczarowania. Zaniajc swoje koszty w przekonaniu, e to zwiksza ich szans na odniesienie sukcesu w rzeczywistoci obniaj swoj motywacj. Po kilku czy kilkunastu miesicach z pier-wotnego podniecenia wasn firm nie pozostaje prak-tycznie nic, a zmczenie i rozgoryczenie staj si do-minujce. Rentowno biznesu uwzgldniajc koszty wasnego zaangaowania, czasu i zmczenia jest jak si okazuje nisza, ni w przypadku pracy na etat i kandydat na przedsibiorc jak niepyszny zwija interes i udaje si na poszukiwanie etatu.

Dlatego jak si okazuje wanym aspektem pracy przed-sibiorcy jest umiejtno oceny zapotrzebowania swo-jej firmy na rodki: ile i czego w zamian za udostpnienie swoich rodkw mog chcie partnerzy? Jak przeliczy swj czas, wysiek i ryzyko na zasoby moliwe do uzyska-nia od klienta? itd. Bd w tej kalkulacji moe oznacza, e biznes bdzie niestabilny. Pozyskiwane przez przed-sibiorc rodki nie bd wystarczay do zrealizowania wszystkich koniecznych dziaa.

Innym wanym aspektem pracy przedsibiorcy jest rw-nie umiejtno oceny, jakiego rodzaju zasobami dys-ponuje klient i co moe zaoferowa w zamian za dany produkt lub usug. Kolejnym bardzo czstym bdem popenianym przed pocztkujcych przedsibiorcw jest bowiem skupienie si na wymiarze finansowym ich przedsiwzicia. Oczekuj od swoich klientw wynagro-dzenia w postaci pienidzy. Jest to doskonale zrozumiae poniewa pienidze s najbardziej pynnym zasobem najatwiej je zamieni na cokolwiek innego. Jednak w ten sposb nowy biznes moe sam ogranicza swoje moli-woci innowacji. Znw powracamy do kwestii postrzega-nia wartoci klienci ceni sobie pienidze rwnie wyso-ko jak my i bardzo niechtnie si z nimi rozstaj. Jednak ju wiele innych posiadanych przez nich zasobw nie cie-szy si w ich oczach takim uznaniem, a w oczach na przy-kad innych firm ich warto moe by bardzo wysoka.

Przykadem mistrzowskiego wykorzystania tego zjawi-ska jest wyszukiwarka Google. Utrzymanie gigantycznej infrastruktury technicznej potrzebnej do realizacji zle-ce polegajcych na przeszukiwaniu miliardw stron WWW jest zadaniem bardzo skomplikowanym i bardzo kosztownym. Wszystkie firmy w latach 90tych, ktre zaj-moway si tym zagadnieniem zdaway sobie z tego spra-w. Najwygodniejsz formu byoby oczywicie wprowa-dzenie opat za korzystanie z wyszukiwarek. Wydawao si to cakowicie oczywiste i naturalne, zwaywszy jak wielkie korzyci klienci odnosili z ich uycia. Jednak klienci byli jak najdalsi od chci opacania abonamentu za tego rodzaju usug. Przywykli do tego, e wyszukiwar-


wyej w wynikach wyszukiwania. System jest przezro-czysty dla klienta i co najwaniejsze bezpatny. Klien-ci nie pac, a manipulacja wynikami wyszukiwania jest z ich perspektywy prawie niezauwaalna i ich osobicie nie boli.

Innym rodzajem zasobu, ktrego ocena rni si ponie-wa dla klientw czsto nie maj one wikszej wartoci za dla firmy s niemal bezcenne s oczywicie dane osobowe i dane o zachowaniu konsumentw. Tu najwik-szym innowatorem okaza si Facebook. Z jednej strony by poprawi swoj rentowno wprowadzi reklamy wple-cione w strumie wiadomoci od znajomych (co klientom nie przeszkadza, a tak dramatycznie jak stosowane do tej pory wszelkiego typu przeszkadzajki: otwierajce si okna, migajce przyciski i banery itd.) z drugiej strony wykorzystywa system oznacze nadawanych klientom (tzw. polubie lajkw) do badania zainteresowania klien-tw rnymi produktami i usugami. Firma, jak najbar-dziej wiadomie prowadzia przez dugi czas polityk nie ma prywatnoci (no privacy) traktujc moliwo wyko-rzystywania wszystkich danych umieszczanych w ser-wisie, jako rekompensat za udostpnianie swoich usug bez opat uytkownikom.

Jak wida moliwoci realizacji nawet ogromnych przed-siwzi biznesowych w oparciu o rne wersje i odmia-ny barteru s ogromne i jest to obecnie jeden z gwnych obszarw dokonywania innowacji w modelach bizne-sowych nowych firm. To jedna z gwnych metod, jakie stosuj nowe firmy w walce z zasiedziaymi od dawna na rynku dinozaurami.

ka jest usug darmow i co najwaniejsze ANONIMO-W nie zamierzali wiza si z jakimkolwiek dostawc poprzez logowanie si do serwisu i pacenie opat. Oczy-wicie firmy szybko zorientoway si, e jedn z moliwo-ci finansowania swojego dziaania jest reklama, jednak postrzegay j wtedy jako moliwo wywietlania bane-rw na stronie wyszukiwarki. Firma Google, jako pierw-sza znalaza waciwe rozwizanie. Zastanawiajc si, na czym klientowi zaley a na czym mu nie zaley twr-cy serwisu doszli do wniosku, e wikszo wyszukiwa-nych produktw i usug ma charakter oglny. Kliento-wi w gruncie rzeczy jest wszystko jedno, czy nowe okna wstawi mu firma X czy Y o ile bd to okna speniajce jego oczekiwania. W zwizku z tym nie ma specjalnych preferencji co do tego w jakim porzdku bd si pojawia-y w wynikach wyszukiwania nazwy firm zajmujcych si dostawami takich usug i produktw. Jednak firmom X i Y ju nie jest wszystko jedno, z czyich usug klient skorzy-sta. Poniewa klienci mieli tendencj do korzystania z nie wicej ni 10 pierwszych wynikw wyszukiwania firma Google wpada na pomys, e moe urzdza aukcj na porzdek wywietlanych wynikw. Firma, ktra zapaci najwicej ma szanse na pojawienie si na pocztku wy-nikw wyszukiwania. Wszystkie firmy, ktre zajmuj si wstawianiem okien zostan wywietlone nie mona tu mwi o dyskryminacji i filtrowaniu wynikw. Jednak firmy, ktre zapaciy za reklam otrzymuj wicej od-rbne miejsce na stronie. W ten sposb Google zapewni sobie gigantyczny dopyw gotwki, poniewa rozpta wy-cig zbroje zwizany z tak zwanym pozycjonowaniem stron i umieszczaniem odsyaczy do danej firmy jak naj-


wiczenie i praktyka ktr mona te wyrabia w sobie poprzez obserwacj innych przedsibiorcw, staowa-nie u ich boku prowadz w ostatecznym rozrachunku do pojawienia si tzw. czujnoci przedsibiorczej. Jest to stan w ktrym przedsibiorca wydawaoby si podwia-domie i intuicyjnie dokonuje oceny szans, jakie pojawiaj si w jego otoczeniu. Kiedy wchodzimy do pokoju penego ludzi w naszych oczach ludzie poza swoimi zwykymi cechami s rwnie elementami pewnej ukadanki. Po-tencjalnymi klientami, dostawcami, pracownikami, dys-trybutorami. Skuteczni przedsibiorcy ucz si skada elementy tej ukadanki w funkcjonujce procesy bizneso-we. W rzeczywistoci jest to efekt praktyki w budowaniu modeli biznesowych. Model biznesowy jest szkicem dzia-ania nowego biznesu, zawiera jego wszystkie podstawo-we elementy. Przede wszystkim identyfikuje klientw, rol wasnej firmy w zaspokajaniu popytu oraz rol part-nerw w dziaaniach firmy.

Rys. 2.5. acuch wymiany wartoci. (oprac. wasne)

Obecnie uwaa si (Osterwalder & Pigneur, 2010), e mo-dele biznesowe s naturalnym sposobem w jaki przed-sibiorcy wyobraaj sobie swj wasny biznes. Elementy modelu biznesowego mog by rne, jednak w zasadzie zawsze chodzi o sposb wyobraania sobie dwch aspek-tw biznesu. Frontowego, czyli kwestii relacji z klien-tami: w jaki sposb zaspokajane s potrzeby klientw i w jaki sposb przedsibiorca komunikuje si z klientami. Zaplecza, czyli tego w jaki sposb przedsibiorca orga-nizuje swoje dziaania i relacje z dostawcami. Model biz-nesowy, pozwala przedsibiorcy nie tylko uporzdkowa sprawy zwizane ze swoimi aktywnociami, ale rwnie

CZUJNO PRZEDSIBIORCZA

Stanie si skutecznym przedsibiorc to nieatwe zada-nie. Ponad 80% firm nie przeywa swojego pierwszego roku dziaania. Nie jest trudno zaoy firm, prawdzi-wym wyzwaniem jest j utrzyma przy yciu. Trudno w pracy przedsibiorcy tkwi wanie w koniecznoci opa-nowania wielu umiejtnoci oraz ich skutecznym cze-niu. Owszem, kto moe bardzo skutecznie rozpoznawa potrzeby potencjalnych klientw, jednak bez umiejtnoci przeksztacania swoich zasobw w kapita i bez umiejt-noci pozyskiwania brakujcych zasobw od partnerw nie bdzie w stanie wykorzysta pojawiajcego si popy-tu. Posiadajc wiedz o potrzebach klientw oraz posia-dajc kapita oraz znajomoci i tak mona zbankrutowa, jeli nie umie si zapewni firmie rwnowagi finansowej.Jedyn znan metod budowania tak wielowymiarowych umiejtnoci jest praktyka. Nie jest niczym niezwykym, e znani przedsibiorcy maj za sob bogaty katalog po-raek. Henry Ford zbankrutowa dwa razy zanim uru-chomi produkcj samochodw, pierwsza firma Billa Ga-tesa rwnie zbankrutowaa, Steve Jobs zosta usunity z Apple w wyniku konfliktu z rad nadzorcz, Richard Branson mia za sob bogat histori rnorodnych przedsiwzi biznesowych zanim osign pierwsze sukcesy. Kandydat na przedsibiorc by sta si raso-wym przedsibiorc MUSI WICZY. Wszystkie funkcje przedsibiorcy: obserwacja i ocena popytu, ocena wa-snych zasobw, nawizywanie wsppracy z partnera-mi, tworzenie oferty i warunkw wymiany doskonal si w dziaaniu.

Klient Ja(firma)

Partner


(Baumol, 1990; Baumol, 2004) postawi tez, e wpraw-dzie liczba osb o wyranych predyspozycjach do dzia-a przedsibiorczych by moe zaley od czynnikw genetycznych i demograficznych, jednak nie ma to wy-ranego zwizku z aktywnoci przedsibiorcz caej spoecznoci, poniewa predyspozycje przedsibiorcze musz zosta jeszcze aktywowane. Aktywacja potencjau przedsibiorczego zalena jest od wielu czynnikw, w tym mog mie na ni wpyw panujce wzorce kulturowe. Ludzie maj woln wol podejmuj wiadome decyzje o tym, jak spoytkowa swj potencja. Kultura i otoczenie spoeczne wpywa mog na dostpne formy wyraania swoich talentw i umiejtnoci. Osoby energiczne mog zosta politykami, wojownikami, witymi, lub kupcami w zalenoci od tego, jakie moliwoci stawia przed nimi dana kultura i ich wiatopogld. wity Franciszek by nakaniany przez swojego ojca, znanego kupca, do zaj-cia si handlem, jednak zdecydowa si na powicenie si poszukiwaniom religijnym. Podobnie byo z Marcinem

pozwala mu szybko dostrzega pojawiajce si w otocze-niu szanse do wzmocnienia wasnego biznesu poprzez wczenie do niego nowych partnerw, pracownikw, za-sobw lub klientw.

Rys. 2.6. Szablon modelu biznesu na podstawie szablonu A. Osterwaldera (Osterwalder & Pigneur, 2010).

Wicej na temat modeli biznesowych Czytelnik moe zna-le w ksikach powiconych tym zagadnieniom (Blank & Dorf, 2013; Osterwalder & Pigneur, 2012). Przykadowe narzdzia suce do tworzenia modeli znale mo-na na portalach www.businessmodelgeneration.com oraz http://steveblank.com/tools-and-blogs-for-entrepreneurs/

RODZAJE MOTYWACJI

William Baumol, znakomity ekonomista amerykaski w swoich pracach powiconym przedsibiorczoci

SZABLONMODELUBIZNESU


oblicza kreatywności - przedsiębiorczość w sektorach kreatywnych

Documents