FAQE 1Gusht 2014; Nr. 8(308)

Kryeredaktor: Halil RAMA ; Zv/Kryeredaktor: Sakip Cami Email: veterani.obvl@yahoo.com / website: WWW.VETERANIOBVL.ORG

GAZETË PERIODIKE. NR. 8 (308) Gusht 2014. ÇMIMI: 20 LEKË

ORGANIZAORGANIZAORGANIZAORGANIZAORGANIZATTTTTA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTE NACIONALÇLIRIMTASHISTE NACIONALÇLIRIMTASHISTE NACIONALÇLIRIMTASHISTE NACIONALÇLIRIMTASHISTE NACIONALÇLIRIMTARE TË POPULLIT SHQIPTARE TË POPULLIT SHQIPTARE TË POPULLIT SHQIPTARE TË POPULLIT SHQIPTARE TË POPULLIT SHQIPTAR (OBVL)AR (OBVL)AR (OBVL)AR (OBVL)AR (OBVL)

Akademikë dhe profesorë të njohur nga Tirana e Prishtina, në promovimin e librit “20 vjet OBVL”

OBVL FESTON 20VJETORIN E KRIJIMIT

70- vjetori i krijimit,Brigada e VIII njohu vetëm fitore

FAQE 3 FAQE 7

Kontributi i OBVLka reflektime të

posaçme në mjedisine Kosovës

FAQE 4

20 vitet e organizatëstonë kanë qenë vitepune intensiveNga Rrahman PARLLAKU

Jubile mbresëlënës iveteranëve të OBVLNga Halil RAMA

"Organizata jonë është anëtare e Federatave Eu-ropiane e Botërore të Veteranëve. Me pjesëmar-rjen tonë në aktivitetet e këtyre Federatave, jovetëm në Europë, por edhe në Azi e Afrikë, kemibërë të njohur kontributin e popullit shqiptarnë Luftën e II Botërore dhe të luftrave për liri tëshqiptarëve në Kosovë, Maqedoni e deri dhe kon-tributin që japin sot në mbrojtje të paqes nëkuadrin e NATO-s"...

Për mua është një koinçidencë e bukur promov-imi i këtij libri pikërisht në këtë ditë jubilare të 20vjetotit të krijimit të OBVL.Falenderoj përzemër-sisht miqte e mi, akademik Pajazit Nushi,Prof.Dr.Ana Lalaj, publicistin dhe poetin Çobo Skën-deri dhe Prof.Xhemal Meçi, që shprehën vlerësimemaximale për këtë libër. Por një falenderim tëveçantë, unë dhe bashkëpunëtori im i ngushtë,njëherazi bashkëautor i këtij libri, publicisti dhepoeti i mirënjohur Sakip Cami kemi për inkura-juesin, katalizatorin dhe kontributorin më të madhnë këtë iniciativë jo të lehtë...

Prof. Dr. Pajazit Nushi

Qasje për të pohuarhapur të vërtetën

Prof. Dr. Ana LALAJ

FAQE 5

OBVL, histori suksesiNga Myfit GUXHOLLI,nënkryetar i OBVL

FAQE 6

70 vjet më parë - Kongresihistorik i BRASH-it

Shtatëdhjet vjet më parë, më 8 gusht të vitit 1944,zhvilloi punimet Kongresi i Parë historik i Rinisë Anti-fashiste Shqiptare. Kongresi u mblodh për të analizuarpunën e luftën e rinisë në të gjitha krahinat e venditdhe për të përcaktuar detyrat e saj... FAQE 9

Puka kundër dy ushtrivepushtuese, italiane dhe serbe

Nga XHEMAL MEÇI

"Traktati i fshehtë i Londrës", 26 prill 1915, copëtonteShqipërinë mes fqinjve. Si u denoncua dhe u bë i njohuredhe nëpërmes gazetave, që dilnin në Shkodër, ky trak-tat famkeq imperialist ngjalli paknaqësi... FAQE 10

Nga Sotir BUDINA

FAQE 2 Gusht 2014; Nr. 8(308)

JUBILARE

Halil RAMA

Ky libër që botohetnë 20 vjetorin eOBVL pasqyrongjërësisht ndon-jëherë edhe nëdetaje, pa pretend-uar se ka thënëgjithçka, punën emadhe të mbi 15mijë veteranëve qëmilituan deri nëvdekje dhe milito-jnë aktualisht në tëmirë të demokra-cisë shqiptare dhetë së ardhmes sëbrezave duke pas-qyruar sa më drejtkëtë luftë vigane qëe renditi Sh-qipërinë në krahune fitimtarëve tëLuftës së IIBotërore

Organizata e Bashkuar eVeteranëve të Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare të pop-ullit shqiptar (OBVL) festoi 20vjetorin e krijimit të saj. Nënjë takim festiv jubilar nësallën e Akademisë së Shken-cave, qindra veteranë e veter-ane, anëtarë të kësaj organi-zate, akademikë e profesorë tënjohur nga Tirana e Prishtina,ndoqën me vëmendje përshën-detjen e kreut të OBVL-së-gjeneral Rrahman Parllaku, tënënkryetarit të Shoqatës tëVeteranëve të LANÇ të Kos-ovës, akademik Pajazit Nushisi dhe disa peranolaitete tëtjera. Heroi i Popullit dhe Nderii Kombit, Rr.Parllaku tha ndërtë tjera se “në dy dekada ak-tivitet intensiv, OBVL u dësh-mua para shqiptarëve si Orga-nizata që vlerëson lart kontrib-utin e shquar të popullit sh-qiptar në Luftën e DytëBotërore, që dënon krimet ekomunizmit, që mbështeti fortLuftën e drejtë të UÇK dhe nëtërësi çështjen mbarëko-mbëtare shqiptare. Me këtërast u promovua edhe libri “20VJET OBVL”, botim i redaksisësë gazetës “Veterani”. “Pikër-isht ky libër që botohet në 20vjetorin e OBVL pasqyron gjërë-sisht ndonjëherë edhe në de-taje, pa pretenduar se kathënë gjithçka, punën e mad-he të mbi 15 mijë veteranëveqë milituan deri në vdekje dhemilitojnë aktualisht në të mirëtë demokracisë shqiptare dhetë së ardhmes së brezave dukepasqyruar sa më drejt këtëluftë vigane që e renditi Sh-qipërinë në krahun e fit-imtarëve të Luftës së IIBotërore”.-tha ndër të tjeragjeneral Parllaku. Sipas tij, në70 vjetorin e çlirimit të atd-heut dhe në 20 vjetorin eOBVL, ky libër modest ështënjë kontribut për të njohur tëkaluarën e lavdishme, për tëvlerësuar të sotmen dhe për tëprojektuar të ardhmen. Përpërgatitjen e këtij libri kanëkontribuar dhjetra veteranëme shkrimet e tyre të cilët

Prof. Murat Gecaj*

1.

Në sallën "Aleks Buda" të Akademisë sëShkencave u organizua një ceremoni ethjeshtë, por domethenëse e mbresëlënëse,kushtuar 20-vjetori të jrijimit të Organiza-tës së Bashkuar të Veteranëve të Luftës An-tifashiste të Popullit Shqiptar. Merrnin pjesëanëtarë të kësaj Organizate, si nga kryeqy-teti e degët nëpër rrethe, nga media e shk-ruar dhe ajo elektronike, si dhe një delega-cion I Shoqatës së Veteranëve të Luftës ngaRepublika e Kosovës.

Në fillim, kryetari i OBVL, Gjeneral-Leit-nant në pension Rrahman Parllaku, "Hero iPopullit" e "Nderi i Kombit", foli shkurtimishtpër historikun e krtijimit të kësaj Organi-zate, për veprimtaritë kryesore që janë zh-villuar, si dhe për disa prej veprimtarëve mëtë dalluar të saj. Ai nënvizoi se kjo veprim-tari është pjesë përbërëse e atyre, që do tëzhvillohen në vitin jubilar të 70-vjetorit tëçlirimit të Atdheut nga pushtuesit nazi-fash-istë. Me këtë rast, përsëri flitet me nderimpër sakrificat e panumërta, që bëri popullishqiptar gjatë KLuftës II Botërore, në luftënpër çlirim, për liri e demokraci të vërtetë,gjë që u shërben sidomos brezave tanë të rinj.Më tej, ai u ndfal në bashkëpunimin me disaorganizata e shoqata të tjera shoqërore, bren-da e jashtë vendit, sidomos me atë të Kos-

Akademikë dhe profesorë të njohur nga Tirana e Prishtina, në promovimin e librit “20 vjet OBVL”

Jubile mbresëlënës i veteranëve të OBVL

dëshiroj ti falenderoj. Kreu iOBVL shprehu një falenderimtë veçantë për drejtuesit egazetës peroidike “Veterani”,kryeredaktorin H. Rama si dhepër gazetarin ushtarak S.Cami, që kanë përgatitur dheredaktuar këtë libër për të ci-lin është punuar shumë dhepër një kohë të gjatë.

Ndërsa Prof. Dr. Ana Lalaj,duke folur më konkretisht përlibrin “20 vjet OBVL - Organi-zatë e Bashkuar e Veteranëvetë Luftës Antifashiste të Popu-llit Shqiptar” përmbledhtazi thase se ai bën fjalë: “-Për orien-timin e drejtë të Organizatës, -Përveprimtarinë e gjallë të saj, -Përpërshkrime të disa jetëve njerë-zore, -Për vetëdijen dhe besimine veteranëve të Organizatës jovetëm në Luftë por edhe nëDemokraci”. Historiania emirënjohur Lalaj u shpreh seky libër në vetvete dëshmon fak-tin se organizatat dhe shoqatatpolitike, shoqërore, atdhetarekulturore etj janë asete të rëndë-sishme, janë pasuri e kësaj sho-qërie. Pjesë e kësaj pasurie ësh-të edhe OBVL si organizatë sho-qërore atdhetare. Të shkruashnjë libër në ditët e sotme, për pro-fesoreshë Anën nuk është ndon-jë çudi. Por në këtë libër, sipassaj “çuditë” ose të papriturat janëtë vetë organizatës. Në këtë libërtanimë OBVL ka të dokumentu-ar punën e vet, ka të dokumen-tuar shpirtin e vet, ka të doku-mentuar ambicjen e vet. Parë ngaky këndvështrim, ish dfrejtore-sha e Institutit të Historisë,shpreh shqertësimin e ligjshëmpër faktin se në Shqipëri ka njënumër të madh shoqatash, përtë drejtat e njeriut, për biznesin,për barazinë gjinore, për tëdrejtat e fëmijëve, për mjedisin etë tjera e të tjera, por asnjëra nukka ndonjë përmbledhje, jo plat-formë, jo qëllim, jo Statut, se atojanë depozitime të domosdoshmejuridike; por se çfarë kanë bërëqë nga krijimi deri më sot.Nëqoftëse do t’i kishim këto, nedo të kishim në fakt të dokumen-tuar 24 vjet lëvizje në demokra-ci. Prandaj ky botim shumë seri-

oz, sipas Znj.Lalaj, është ndosh-ta shembulli i vetëm që na eplotëson këtë nevojë. Kjo për fak-tin se lexuesi ka tashmë në dorëkëtë libër për të njohur punën eorganizatës, njerëzit që e për-bëjnë, kontributet që ata kanëdhënë e japin dhe gjithë kjo naentuziazmon.

Si një encikopedi me vlerapër historiografinë shqiptare ekonsideroi këtë libër edhe his-toriani Xhema Meçi, Mjeshtëri Madh, duke e konsideruarnjë enciklopedi me portrete eprofile të më shumë se 100personalitevete të shuara, ishkomandantë e drejtues tëLANÇ, të ekzekutuar, burgosur

e internuar nga sistemi i dik-taturës hoxhiste, të shkundurtashmë nga pluhuri i harresësdhe të evidentuar me tërë ak-tivitetin e tyre patriotik në dobitë atdheut të tyre. Po në këtëlinjë u shprehën edhe nënkry-etari i OBVL, Ing./Myfit Gux-holli, publicisti e poeti i njohurÇobo Skënderi, kreu i Sho-qatës “Labëria”, Prof.Dr.AgoNezha si dhe kryetari i OUPL,z.Dhimitër Ndrenika.

Ky takim festiv qe mjaftëmbrësëlënës për qindra pjesë-marërsit e pranishëm nësallën e madhe të Akademisësë Shkencave.

OBVL u krijua para 20

vitesh me nismën e një grupipre 64 personalitetesh, gjener-alësh dhe luftëtarësh, figurapolitike të respektuara, por fat-keqësiht të dënuar nga regji-mi komunist u formua Orga-nizata e Bashkuar e Veter-anëve të Luftës së Popullit Sh-qiptar (OBVL). Në këtë grupbënin pjesë figura politike tërespektuara që kishin qenëdrejtues të reparteve partizanee ministra, siç ishin: Rrah-man Parllaku, Kiço Ngjela,Manol Konomi, Fadil Paçami,Maqo Çomo, Sadik Bekteshi(gjeneral lejtnant-Hero i Popu-llit), Muhamet Prodani (gjener-al lejtnant-Hero i Popullit),gjeneral-majorët: NexhipVinçani, Skënder Malindi dheErnest Jakova; luftëtaret eshquara, drejtuese në luftë eaktiviste të OBVL: SelfixheBroja(Ciu), Zenepe Golemi(Ashiku), Liri Belishova,VeraNgjela (Pojani) e disa të tjera,por fatkeqësishttë dënuara ngaregjimi diktatorial i Enver Hox-hës. Kuvendi i parë themeluesi Organizatës të Bashkuar tëVeteranëve të Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare (OBVL)në krye të saj zgjodhi person-alitetin e shquar Dr. YmerDishnicën.

Organizata e Bashkuar eVeteranëve të LANÇ të popul-lit shqiptar është anëtare eFederatës Europiane eBotërore të veteranëve. Mepjesëmarrjen dhe aktivitetet ekëtyre federatave, jo vetëm nëEuropë, por edhe në Maljazi, nëJohanesburg, Marok etj OBVLka bërë të njohur kontributine popullit shqiptar në Luftën eII Botërore dhe të luftrave përliri të popullit tonë në Kosovë,Maqedoni e deri dhe kontribu-tin që jep sot në mbrojtje tëpaqes në kuadrin e NATO-s.

Përurohet libri, kushtuar këtij përvjetori

20 VJET - ORGANIZATA E BASHKUARovës dhe për vlerat e librit të ri, që u pub-likua në këtë 20-vjetor, duke i falënderuarpërzemërsisht redaktorët Halil Rama e Sak-ip Cami. Në fund, ai i ftoi të pranishmit qëtë mbanin një minutë heshtje për të nderu-ar kujtimin e anëtarëve të kësaj Shoqate,të cilët janë ndarë nga jeta gjatë viteve tëfundit.

Në vazhdim, në emër të Shoqatës së Vet-eranëve të Kosovës, përshëndeti zv.kryetarii saj, Akademiku Pajazit Nushi. Ndër tëtjera, ai theksoi domosdoshmërinë e pas-qyrimit me vërtetësi të historisë së LuftësAntifashiste Nacionalçlirimtare të popullittonë, që brezi i ri ta njohë atë sa më mirëdhe t'i shërbejë me përkushtimin e tijçështjes mbarëkombëtare shqiptare.Prof.Dr. Ana Lalaj foli për prmbajtjen krye-sore të librit, që u prurua, kushtuar OBVLdhe tregoi se nga anëtarët e kësaj Organi-zate janë publikuar mjaft libra me vlerë, sipër sot dhe të ardhmen. Me interes u dëg-juan edhe përshëndetjet e bëra nga: krye-tari i Shoqatës "Labëria", prof.Ago Nezha;zv.kryetari i OBVL, Myfit Guxholli; histori-ani nga Puka, Xhemal Meçe dhe redaktorii gazetës "Veterani", H.Rama. Ndërsa ÇoboSkënderi përmendi me emra e fakte, per-sekutimet e kryera nga udhëheqësit më tëlartë të rregjimit monist, ndaj sa e sakuadrove kryesore të Luftës Antifashiste tëPopullit Shqiptar dhe të Ushtrisë Shqiptare.

Gjatë kësaj veprimtarie, me moderatorgazetaren e re Lindita Bushgjokaj, u pro-

FAQE 3Gusht 2014; Nr. 8(308)

FJALA

Nga Rrahman PARLLAKU

"Organizata jonë ështëanëtare e Federatave Euro-piane e Botërore të Veter-anëve. Me pjesëmarrjen tonënë aktivitetet e këtyreFederatave, jo vetëm nëEuropë, por edhe në Azi eAfrikë, kemi bërë të njohurkontributin e popullit

"Në veprimtarinë 20-vjeçare jemi përpjekur të jemi sa mëobjektiv në vlerësimin e ngjarjeve historike"

20 vitet e organizatës tonëkanë qenë vite pune intensive

shqiptar në Luftën e IIBotërore dhe të luftrave përliri të shqiptarëve në Kos-ovë, Maqedoni e deri dhekontributin që japin sot nëmbrojtje të paqes nëkuadrin e NATO-s"

Është nder dhe privilegj përmua që t'ju përshëndespërzemërsisht të gjithëve në

çelje të këtij takimi festiv merastin e jubileut të 20-vjetorittë krijimit të organizatës tonë,të cilin e mbajmë në kuadrine festimeve të 70-vjetorit tëçlirimit të atdheut nga okupa-tori nazifashist, siç përkujtu-am kohë më parë, po në këtëkuadër, 70 vjetorin e Konfer-encës së Bujanit..

20 vitet e organizatës tonëkanë qenë vite pune inten-sive, që kanë bërë veteranët eorganizatave të rretheve e nëqendër, për përmbushjen edetyrave e objektivave, që ungarkonin platforma e pro-grami, aprovuar nga Kuvendithemelues i OBVL, që kanëqenë e janë edhe sot detyra eobjektiva për ne, si:

Përkujtimi e ndriçimi ingjarjeve historike, tëluftrave për liri e pavarësikombëtare, në veçanti tëLuftës Nacionalçlirimitare,me qëllim që t'ua bëjmë medije brezit të ri të sotëm et'ua lëmë trashëgim brezaveqë vijnë këto ngjarje tëlavdishme të historisë sëpopullit tonë.

Të përkujtojmë edhe figurate shquara, që kanë lënëgjurmë të pashlyera siudhëheqës e drejtues tëkëtyre luftrave; Në veçantikomandantët e drejtuesit eLuftës Nacionalçlirimtareqë çliroj atdheun 70 vjte mëparë, fitore të cilën popërgatitemi ta festojmë sëbashku këtë vit jubilar.

Ishte kjo luftë legjen-dare që e radhiti Shqipërinënë aleancën e madhe të popu-jve, të drejtuar nga Anglia, ishBS dhe SHBA.

Në aktivitetet tona kemivlerësuar lart sakrificat, që nëmjaftë raste ishin mbinjerë-zore që bënë rinia në radhë tëparë, po dhe i gjithë populli nëluftën për çlirim.

Nuk duhen errësuar e aqmë keq të mohohen lufta dhesakrificat e popullit, ato duhenndarë nga krimet monstruozetë kryera nga diktatura e dika-tori Enver Hoxha.

Ne i kemi dënuar e idënojmë me fakte krimet qëbëri diktatura ndaj popullit, meluftën e klasave, por edhe përfaktin se u goditën dhe ulikujduan pjesa më e madhe ekomandantëve e drejtuesvekryesorë të luftës, heronjtë esaj, pa patur asnjë fakt e do-kument për akuzat e sajuaraqë u bëheshin.

Në gjithë veprimtarinë qëkemi zhvilluar gjatë këtyre 20viteve jemi përpjekur të jemisa më objektiv në vlerësimine ngjarjeve historike, që përfat të keq i shtrembëroi his-toriografia e regjimit monist,dhe që po vazhdohet edhe sotme shtrembërimin e politiz-imin e historisë.

Organizata jonë, në vep-rimtarinë e saj ka bash-këpunuar me organizata eshoqata joqeveritare që ush-trojnë aktivitete shoqarore ehumanitare.

Ne ishim në grupinnismëtar që bashkoi 64 orga-nizata e shoqata që u mobili-zuan totalisht e dhanë një ndi-hmesë të veçantë në mbësh-tetje të luftës së UÇK-së dhenë pritjen e vëllezërve tanëkosovarë, të dëbuar nga trojete tyre prej bandave serve tëkriminelit Millosheviç. I stre-huam në familjet mikpritësetë Tiranës dhe në kampet engritura për ta; u kujdesëmpër shëndetin e jetën e tyre.Gjithashtu nëpërmjet mjetevemediatike, televizioneve e sh-typit të shkruar kemi infor-muar, jo vetëm opinionin ebrendshëm, por dhe atëndërkombëtar për krimet egenocidin e pashembullt që poushtronin bandat serbe ndajpopullit shqiptar të Kosovës.Kemi përshëndetur e mbësh-tetur ndërhyrjen e NATO-s përt'i dhënë fund këtij genocidi.

Në ditët e para të çlirimittë Kosovës, shtator 1999,kemi vendosur lidhje e bash-këpunim të ngushtë me Sho-qatën e Veteranëve të LANÇtë Kosovës. Bashkë kemi zh-villuar shumë aktivitete, nëpërkujtim të ngjarjeve his-torike të luftrave për liri e pa-varësi, sidomos të luftës sëpërbashkët nacionalçlir-imtare. Veprimtaritë janë zh-villuar, këtu dhe në Kosovë.

Ne gjithashtu kemi krijuare mbajmë lidhje me organiza-tatat e veteranëve të UÇK-së

e Maqedonisë; kemi ftuar nëfestat kombëtare delegacionee kemi festuar së bashku; atakanë marrë pjesë në përkuj-timoret e organizuara nga ne.

Organizata e Bashkuar eveteranëve të Luftës Naciona-lçlirimtare të popullit shqiptarka mbështetur fuqimisht edheluftën e shqiptarëve në Maqe-doni e në Luginën e Pre-shevës, për të fituar të drejtatë barabarta nacionale e liridemokratike, siç gëzojnësllavët në këto shtete.

Po ashtu kemi mbështeturdhe mbështesim të drejtat ekomunitetit çam si dhe për-pjekjet e këtij komuniteti përzgjidhje sa më të drejtë tëçeshtjes çame, në përputhjeme normat e konventatndërkombëtare.

Organizata jonë ështëanëtare e Federatave Europi-ane e Botërore të Veteranëve.Me pjesëmarrjen tonë në ak-tivitetet e këtyre Federatave,jo vetëm në Europë, por edhenë Azi e Afrikë, kemi bërë tënjohur kontributin e popullitshqiptar në Luftën e IIBotërore dhe të luftrave për liritë shqiptarëve në Kosovë,Maqedoni e deri dhe kontrib-utin që japin sot në mbrojtjetë paqes në kuadrin e NATO-s.

Veç delegacioneve tona nëaktivitetet e këtyre feder-atëve, na ka përfaqësuar ideleguari ynë Z.Astrit Leka, qëështë i zgjedhur në Këshilline Federatës Botërore të Veter-anëve.

Të gjitha këto aktivitetekanë gjetur pasqyrim të gjerënë gazetën tonë "VETERANI" ecila gjatë këtyre 20 viteve i kashpalosur ato me saktësi evërtetësi para lexuesve. Gjatëluftrave çlirimtare në Kosovëe Maqedoni ajo u bë një zë ifuqishëm për demaskimin edënimin e krimeve të shovin-istëve serbo-sllavë dhe ngritilart figurën e luftëtarëve çlir-imtarë.

"VETERANI" është një en-ciklopedi e veprimtarisë sëOBVL dhe e mjaftë veprim-tarive të Shoqatës të veter-anëve të LANÇ të Kosovës. Ar-tikujt e saj u bënë bazë edhepër librin "20 vjet OBVL" qëpromvojmë sot. Në këtë libërështë përmbledhur veprimtar-ia më kryesore e organizatëssonë; jemi përpjekur të lëmëgjurmë të vërteta historike, neveçanti për Luftën nacionalç-lirimtare e luftrat e ushtriveçlirimtare të Kosovës e Maqe-donisë.

Librin do e vlerësoj lexuesi,po unë dua të falenderojzotërinjtë Halil Rama e SakipCami për punën e përkush-timin në përgatitjen e botimine tij. Një falenderim tëveçantë kam dhe për zotinShefqet Kastrati që mundësoidaljen në kohë nga shtypi tëkëtij libri.

*Fjala e hapjes të takimitjubilar "20 vjet OBVL"

E VETERANËVE TË LUFTËSjektuan pamje nga jeta dhe veprimtaritë ezhvilluara nga OBVL.

Në mbyllje të veprimtarisë, pjesëmarrësiti vazhduan bisedat e tyre dhe bënë fotografitë përbashkëta për kujtim, gjatë kokteji tëtë shtruar me këtë rast.

2.

Si e shënuam më lart, pjesë e rëndë-sishme e kësaj veprimtarie ishte përurimii librit të ri, "20 vjet, Organizata e Bashkuare Veteranëve të Luftës Antifashiste të Pop-ullit Shqiptar" (Tiranë, 2014). Libri në fjalëpërmban 390 faqe dhe është ilustruar memjaft fotografi. Ai ndahet në 11 kapituaj. Nëfaqen e parë theksohen detyrat kryesore tëOBVL: Vlerëson lart ndihmesën e shquar tëpopullit shqiptar në në Luftën e DytëBotërore; dënon krimet e komunizmit dhembështet fort luftën e drejtë të UÇK-së eÇështjen mbarëkombëtare shiptare.

Vend me rëndësi në këtë libër zënë figu-rat e drejtuesve dhe veprimtarve të dalluartë kësaj Organizate, si dhe të luftëtarëve ekomandantëve të paepur për liri e demokra-ci, që nga Sadik Bekteshi e MuhametProdani, Ernest Jakova e Nexhip Vinçani dheSalfixhe Broja (Ciu), Zenepe Golemi (Ash-iku), Liri Belishova, Vera Ngjela(Pojani),Mine Doraci etj. Po kështu, që në hyrjen eshkruar nga Rr.Parllaku, nënvizohet se,përveç nderimit që u bëhët të të rënëve nëluftë, të pushkatuarëve nga diktatura, të

vdekurve në burgje e internime, OBVL kadalë në mbrojtje të vendosur të UshtrisëÇlirimtare të Kosovës dhe të të drejtave tëshqiptarëve në Kosovë, Preshevë, Maqedo-ni, Mal i Zi e të komunitetit çam etj.

Duke shfletuar më tej faqet e këtij libri,njihemi me mjaft figura të shquara tëLuftës dhe të Ushtrisë Shqiptare, pjesa mëe madhe e të cilëve u dënuan me ashpërsinga rregjimi i diktaurës në Shqipëri, siYmerf Dishnica, Sejfulla Malëshova, TukJakova, Gjin Marku,Tahir Kadare, DaliNdreu, Beqir Balluku, Petrit Dume, Mu-hamet Prodani, Todi Naçi, Maqo Çomo.Dashnor Mamaqi, Kiço Ngjela, Veli Dedi etë tjerë. Një vend me rëndësi në këtë libërzë edhe pjesa, "Homazhe, në nderim të vet-eranëve dhe veteraneve të LANÇ", si SpiroMoisiu, Tanush Shyti, Dilaver Radëshi,Hava Bekteshi etj. Po kështu, pasqyrohenveprimtari kushtuar ngjarjeve historike,siç ishte ajo për Konferencën e Bujanit dhejepen kronika për libra të përuruar dhe qëu kushtohen disa figurave të njohura tëLuftës dhe të Ushtrisë, në Shqipëri e Kos-ovë, si Skënder Malindi, Nexhip Vinçani,Fadil Hoxha, Hajdar Dushi, Edip Ohri etj.

Në tërësi, ky libër mbart vlera të rëndë-sishme për njohjen e rrugës së mbarë, qëka përshkuar OBVL, por dhe të jetës sëmjaft figurave të shquara të Luftës Antifash-iste të popullit shqiptar, për liri e demokra-ci dhe përparim shoqëror.

*Publicist e studiues-Tiranë

FAQE 4 Gusht 2014; Nr. 8(308)

PËRSHËNDETJA

Prof. Dr. Pajazit Nushi

P r i s h t i n ë

Më vjen mirë që mund tëJu përshëndes sot, kur ekremtojmë 20 vjetorin e Or-gainizatës së Bashkuar të Vet-eranëve të Luftës Nacionalç-lirimtare të Popullit Shqiptardhe njëkohësisht e përurojmëlibrin "20 vjet të Organizatëssë Bashkuar të Veteranëve tëLuftës Nacionalçlirimtare tëPopullit Shqiptar". Këtë për-shëndetje e bëj në emër tëKryesissë së Shoqatës së Vet-eranëve të Luftës Nacionalç-lirimtare të Kosovës, të pran-ishmëve nga kjo kryesi dhe tëKryetarit të saj Zotit VehapShita, të cilit i urojmë shërimtë shpejtë.

Për ne të gjithë kjo ekremte ka domethënie tëveçantë për historinë kultur-ore dhe politike shqiptare dhepër bashkëkohësinë shqiptarepërgjithësisht. Them kështu,

Kontributi i OBVL ka reflektime tëposaçme në mjedisin e Kosovës

sepse organizata e Bashkuare Veteranëve të Luftës Anti-fashiste Nacionalçlirimtare ePopullit Shqiptar me veprim-tarinë e saj, tashmë njëzetvjeçare, ka dëshmuar besni-kërinë ndaj synimeve, pari-meve dhe detyrave të mision-it të subjektit politik, socialdhe juridik të saj. Pasqyrimiobjektiv i luftës së popullitshqiptar për çlirimin e venditnga pushtuesit, mbrojtja a tra-ditave luftarake dhe e vleravepatriotike të LANÇ dhe trans-metimi i mesazheve të kësajlufte te brezat e rinj, etj. kanëpasur jehonë të posaçme edhenë përmasa botërore. Ky ësh-të një kontribut i rëndë-sishëm dhe i pazëvendë-sueshëm për historinë më tëre të popullit shqiptar. Ky kon-tribut ka reflektime tëposaçme në mjedisin e Kos-ovës, sidomos për shqiptarët ekëtij mjedisi dhe më gjerë. Nëkuadrin e këtij kontributi nesot, më shumë se dje, jemibërë të vetëdijshëm se nëLuftën e Dytë Botërore kemihyrë të përbashkët; angazhi-

mi i shqiptarëve të Kosovësnë LANÇ - e ka qenë i nxiturdrejtpërdrejtë nga nismat at-dhetare të personaliteteve tëshquara patriotike të sh-qiptarëve të Shqipërisë. Nëmjedisin e Tiranës, të Shko-drës, të Korçës dhe të vendevetë tjera të Shqipërisë janë for-muar kuadrot shqiptare ngaKosova - organizues të LuftësNacional Çlirimtare me syn-ime atdhetare. Emin Duraku,Hajdar Dushi, Fadil Hoxha, etj.ishin personalitete të for-muara atdhetarisht mu nëzemrën e Shqipërisë. Këta ikanë kontribuar luftës së për-bashkët antifashiste, sidomosorganizimit dhe zhvillimit tëoperacioneve luftarake nëKosovë. Të gjithë së bashkunisën luftën kundër më tëkeqës për të gjithë si edhe përshqiptarët e Kosovës, që ish-in nënshtruar të keqës më tëmadhe, që vetëm Fan Noli imadh ka ditur ta thotë me trifjalë: "Çpasurim, Çpërnguljedh Çfarosje". Kështu do tëndodhte, sikur shqiptarët eKosovës së bashku me ata tëShqipërisë dhe të trojeve tëtjera të shqiptarëve të mosmerrnin pjesë në LANC - e.Këtë e ka dëshmuar dëbimime dhunë i më shumë se 800000 shqiptarëve nga pragu ishtëpive të gjyshëve e stërgjy-shëve të tyre në kohën e sun-dimit të Millosheviqit, sidomosnë vitet 1998 - 1999. Këtyrëvetë dëbuarve populli shqiptar iShqipërisë, me gjithëse ishtenë gjendje të rëndëekonomike, u hapi krah mëkrah dyert e shtëpive, tëbanesave, të dyqaneve, tëpushimoreve, të kënvikteve,etj. duke shënuar në këtëmënyrë shembullin epokal tëaltruizmit dhe humanizmit nëhistorinë e etikës.

Kemi ardhur nga Kosovapër të nderuar anëtarët e Or-ganizatës së Bashkuar të Vet-eranëve të LANÇ të PopullitShqiptar dhe kontributin etyre në kryerjen me sukses të

misionit të kësaj organizate,e cila është zëri dhendërgjegjja e të gjithë atyre qëluftuan për liri të popullit tëvet dhe për atdheun e për-bashkët të shqiptarëve. Përkëtë kemi qenë të motivuarjo vetëm nga vetëdija liri-dashëse e shqiptarëve të Kos-ovës, burim i së cilës ka qenështeti shqiptar, por edhe ngashtylla konceptuese më efortë e kësaj vetëdije, e cilashfaqet konkretisht nënjerën nga pikat e programittë OBVL, ku është shënuar:"OBVL do të punojë për të rri-tur dhe forcuar dashurinë përatdheun dhe për realizimin easpiratës së madhe të bash-kimit kombëtar, duke mbësh-tetur dhe përkrahur përpjek-jet për pavarësin dhe konsoli-dimin e shtetit të Kosovës".Bashkëpunimi i ngjeshur iOBVL dhe Organizatës së Vet-eranëve të Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare të Ko-sovës që nga koha e zhvillim-it të pluralizmit është argu-menti më i fuqishëm i realiz-imit të kësaj detyre të shenjt.Madje, mund të them, pikër-isht nga bashkëpunimindërmjet këtyre dy organiz-mave ka filluar zhvillimi in-stitucional i organizmave tëtjerë të Republikës sëShipërisë dhe i atyre të Kos-ovës, që sot ka arritur nive-lin, që asnjë herë nuk e kemipasur në të kaluarën.

Pasqyrimi me vërtetësi iLuftës Nacionalçlirimtare tëpopullit shqiptar në botimet enjerës organizatë dhe tëtjetrës duke përfshirë edhebotimet në organin e shtypittë OBVL "Veterani" të Tiranësështë kontribut i rëndë-sishëm i organiztava tona tëpërbashkëta për histori-ografinë e popullit shqiptar nëtë kaluarën e afërt. Më duhettë pranojë se shqiptarët e Ko-sovës, ata që interesohen përzhvillimet politike në Sh-qipërinë e dekavae dhe tëviteve të kaluara, kanë pasur

pak informacione për YmerDishnicën, Rrahman Parl-lakun, Muhamer Spahiun, Al-fred Mojsiun, Liri Belishovën,Sami Vinçanin, Nako Spiron,Lavdosh Dulajn, Tahir Vosh-tinën, Mufit Guxhollin, BajoTopullin, Edip Ohrin, Delo Ba-lilin, Pertef Muftarin, SadikBekteshin, Petrit Dumen,Josif Zegalin, Halim Ramohi-ton, Llazar Gjançin, Mufit Bar-dhin, Mano Komonin, PetraqProgritin e shumë të tjerë.Botimet e shumta individualekanë dhënë informacione dhekomentime sa të pakta, aqedhe të ndryshueshme dhe tëngjyrosura me pikëpamje tëautorëve të këtyre botimeve.Diç e ngjashme mund të jetëedhe informimi i lexuesve ngaShqipëria për pikëpamjet dheqëndrimet politike tëudhëheqësve politik të Kos-ovës gjatë dhe pas Luftës IIBotërore. Na i besojmë liter-aturës autentike të organi-zatave të luftës, të cilën mesaktësinë e nivelit më të lartëmund ta japin dy organizatattona. Funksionin e këtillë ekryen tani edhe libri "20Vjetët e Organizatës së Veter-anëve të Luftës", që e përu-rojmë sot. Përmbajtja e këtijlibri, si edhe përmbajtja e lib-rit Shoqata e Veteranëve tëLuftës Antifashiste Naciona-lçlirimtare të Kosovës - Krahi Luftës për Çlirim, pavarësi,vetëvendosje e shtetësi të Ko-sovës në vitet 1990 - 2012"konsiderojmë se janë kontrib-ute të rëndësishme për histo-riografinë e kohës më të re tëshqiptarëve.

Fjalën time dua ta përfun-dojë duke Ju uruar shënimine këtij 20 vjetori dhe shëndettë mirë e pleqëri të rahat-shme.

*Fjala përshëndetëse nëkemtimin e 20 vjetorit të Or-ganizatës së Bashkuar të Vet-eranëve të Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare të Pop-ullit Shqiptar - Tiranë, më 18.07. 2014.

FAQE 5Gusht 2014; Nr. 8(308)

RECENSIONI

Prof. Dr. Ana LALAJ

Para disa ditësh, në një tëpërditshme, më zuri syri që njëpolitikan ankohej se OJF-tëkishin shkuar me pushime dheqë ai ishte i pakënaqur se disaprej këtyre organizatave ishintë pandjeshme ndaj zhvillimevepolitike të ditës.

Më erdhi në mendje ky de-taj sapo e mora në dorë këtëlibër, një libër që përmban his-torinë e një organizate, e njëshoqate dhe që sot na mbledhnë 20 vjetorin e saj. M'u kërkuanga organizatorët të merrjapjesë në këtë veprimtari. Pra-nova me kënaqësi dhe gjej ras-tin t'i falenderoj ata. Më thanëtë mbaja një fjalë për këtë libërqë promovohet sot dhe hezitovaduke thënë se kisha shumëpunë nëpër duar. Në të vërtetëmendova se çfarë mund të themunë për një libër që flet për njëorganizatë. Tani që e mora nëdorë librin dhe e lexova pashëse kam gabuar dhe kërkojndjesë.

Çfarë është në vetvete kylibër?

E para, dëshmon faktin seorganizatat dhe shoqatat poli-tike, shoqërore, atdhetare kul-turore etj janë asete të rëndë-sishme, janë pasuri e kësajshoqërie. Pjesë e kësaj pasurieështë edhe organizata juaj sho-qërore atdhetare. Të shkruashnjë libër në ditët e sotme nukështë ndonjë çudi. Por në këtëlibër, "çuditë" ose të paprituratjanë të vetë organizatës. Nëkëtë libër tanimë organizata katë dokumentuar punën e vet,ka të dokumentuar shpirtin evet, ka të dokumentuar am-bicjen e vet.

Kur lindi organizata,shumëkush tha: "Sa keq, edheveteranët u ndanë!" Por kohatregoi se ky mendim nuk ishtei drejtë.

Unë ruaj respekt të madh për

Vlerat historike të Librit "20 vjet OBVL - Organizata e Bashkuar e Veteranëve të Luftës Antifashiste të Popullit Shqiptar"

Qasje për të pohuar hapur të vërtetën

Komitetin Kombëtar të Veter-anëve të Luftës dhe njerëzit qëe përbëjnë atë, sepse të gjithëata, ashtu si ju kanë luftuar,kanë sakrifikuar e derdhur gjaknë LANÇ. Gjithashtu praninë emë shumë se një organizate,qoftë edhe për veteranët, e shohsi larmi dhe jo si kundërvënie.Në fund të fundit të dy organiza-tat kanë një pikënisje, Luftën përçlirim, dhe një pikëmbrritje, pra-nimin në BE. Dhe BE krahasbashkimit pranon dhe diversite-tin.

E dyta, historikët e organiza-tave veç e veç dhe në tërësi për-bëjnë historikun e një shoqërie.Dhe shoqëria ka nevojë për këtëhistori. Thashë se demokraciakrijoi asetet e veta dhe më tërëndësishmet janë organizatat eshumëllojshme.

Në dhjetor 1990, kur lindiPartia Demokratike, opinioni epriti si një fitore, sepse ishte al-ternativa e parë pluraliste. Porpërse nuk kemi ende një his-tori të Partisë Demokratike?

Në qershor 1991, lindi PartiaSocialiste si trashëgimi e Par-tisë së Punës. A nuk na duhetedhe një histori e kësaj partie?Mendoj se po.

Në Shqipëri ka një numër tëmadh shoqatash, për të drejtat enjeriut, për biznesin, përbarazinë gjinore, për të drejtat efëmijëve, për mjedisin e të tjerae të tjera. Më thoni ju lutem, adi ndokush të ketë ndonjë përm-bledhje, jo platformë, jo qëllim, joStatut, se ato janë depozitime tëdomosdoshme juridike; por seçfarë kanë bërë që nga krijimideri më sot? Nëqoftëse do t'ikishim këto, ne do të kishim nëfakt të dokumentuar 24 vjetlëvizje në demokraci. Prandaj kybotim shumë serioz që ne kemikënaqësinë të promovojmë, ësh-të ndoshta shembulli i vetëm qëna e plotëson këtë nevojë. Ne emarrim në dorë këtë libër për tënjohur punën e organizatës,njerëzit që e përbëjnë, kontrib-utet që ata kanë dhënë e japin

dhe gjithë kjo na entuziazmon.Nëse do të flisja më konkre-

tisht për librin "20 vjet OBVL -Organizatë e Bashkuar e Veter-anëve të Luftës Antifashiste tëPopullit Shqiptar" përmbledhtazido të thosha se ai bën fjalë:

-Për orientimin e drejtë të Or-ganizatës,-Për veprimtarinë e gjallë tësaj,-Për përshkrime të disajetëve njerëzore,-Për vetëdijen dhe besimin eveteranëve të Organizatës jovetëm në Luftë por edhe nëDemokraci.

Historia është shumatore erasteve, ngjarjeve dhe figurave.Kjo do të thotë se historia nukmund të njihet menjëherë, pormësohet rast pas rasti. Edhe nestudiuesit që kemi objekt tëpunës sonë historinë, nuk pre-tendojmë se i njohim të gjitharastet. Jetëshkrimet që janëparaqitur në këtë libër, janëmbushur me fakte, disa prej tëcilëve edhe historianët nuk i njo-hin. Dhe kjo është meritë epërkushtimit dhe e punës tuaj;por mbi të gjitha e qasjes tuaj përtë pohuar hapur të vërtetën. Nukështë e lehtë të shkruash gjith-një të vërtetën. Do jo vetëmpunë, por edhe guxim, mendje tëhapur, vizion dhe emancipim.Figurat për të cilat shkruhet nëlibër janë krenaria e OBVL. Porata nuk i përkasin vetëm orga-nizatës tuaj, tanimë ata i përka-sin gjithë shoqërisë. Ky libër ësh-të një ndihmesë që ata të hyjnënë histori me përmasat e tyrereale. Le të marrim disa prej tyre.Fillojmë me Dr. Ymer Dishnicën.Jo të gjithë e dinë se ai ka qenë4 vjet kryetar i organizatës tuaj,por ama të gjithë e dinë se Y.Dishnica u përpoq të jetësojëkauzën e bashkimit të të gjithëforcave antifashiste në Luftë.Nuk e arriti, pasi e sakrifikuan.Por tek ne mbeti kauza që aimbrojti, e cila na flet sot e kësajdite. Dhe kontributin e tij përkëtë kauzë ju e keni mbrojturfort në organizatën dhe librintuaj, ku kërkoni që ashtu siçbëtë luftën sëbashku, edhe fes-tat, siç është p.sh. ajo e 29 nën-torit, t'i festoni sëbashku.

Liri Belishova, gruaja en-ergjike dhe me zgjuarsi të jas-htëzakonshme, që mori pjesëaktive në ndërtimin e atijsistemi, por u zhgënjye. Mbetet

nga të rrallat që pohoi para opin-ionit dhe dha shembullin dukekërkuar "Falje", si model për tëgjithë ata që duhej ta bënin për-para saj dhe nuk e bënë kurrë.

Xhavit Qesja, disidenti iviteve '50, i aftë për të kuptuarnevojën e destalinizimit nëbllokun komunist pas vdekjessë Stalinit, dhe konsekuent nëqëndrimin e tij për trans-formimin e regjimit enveristderi në rënien e tij në Shqipëri.Kjo figurë interesante ende nukështë studiuar nga historianët,por me sa unë kam njohje, atoqë janë thënë në librin tuaj për-puthen plotësisht me doku-mentet që ndodhen në arkivattona. Josif Zegali, njeriu qëkundërshtoi ndërtimin e bun-kerëve, simbolet e izolimit të tëgjithë Shqipërisë, e kësaj Sh-qipërie, që ende nuk ka shpë-tuar plotësisht nga ai ngërthimi tmerrshëm.

Ramize GJebrea, legjenda ebukurisë fizike, intelektualedhe e femrës së emancipuar sh-qiptare, me profilin e së cilësduhet të fillojnë studimet ebarazisë gjinore në Shqipëri. Epër këtë ka regjistrime doku-mentare por ka dhe raste ana-loge në shoqërinë e sotme sh-qiptare që duhen trajtuar. Epikërisht, për këtë lloj përqasjetë inkurajon libri juaj.

Libri juaj për nga numri ijetëshkrimeve dhe cilësia etyre, përfaqëson një enciklope-di në mbrojtje të kujtesës. Atajanë shumë dhe unë ju kërkojndjesë që nuk po i përmend tëgjithë. Por sado që të për-mendësh e sado që të shkru-ash, përsëri mbeten shumë tëtjerë në radhë. E kjo radhëzvogëlohet, sa më shumë libratë shkruhen nga ata që ishindëshmitarë dhe aktorë të ngjar-jeve. Organizata juaj ka bërëshumë promovime librash. Atakanë një vlerë njohëse të jash-tëzakonshme. Ne kemi nevojëpër kujtimet e librat tuaj, me-sazhet atdhetare dhe bash-kuese që ju përcillni. Të kujtoshtë shkuarën, të respektosh mo-mentet e rezistencës për fitorene ruajtjen e pavarësisë, të luftëskundër së keqes, do të thotë tëkuptosh më mirë kërkesat e sëardhmes dhe të kontribuosh nëprocesin e krijimit të vleravepër brezin e ri. Libri që promo-vojmë është njëri prej tyre dhe

vjen për këtë mision.Para disa ditësh, duke punu-

ar në AQSH, gjeta një dokumenttë prillit 1945 dhe kjo ishte për-shëndetja me të cilën një usht-arak, nënkolonel, u drejtohejpartizanëve të Divizionit V. Nëtë shkruhej:

"Të dashur luftëtarë të Diviz-ionit të V Sulmues!

Mbas një kohe të gjatë qëkemi kaluar së bashku, sot poju lë lamtumirën. Kam jetuarbashkë me ju, kam qenë kur-doherë në kontakt me veprimetqë ju keni bërë për çlirimin epopullit. Vuajtjet, sakrificat,heroizmat tuaja në këtë luftëpër çlirim kanë qenë të pashem-bullta.

Ju o shokë e shoqe çliruattokat e Shqipërisë, por ju mebuzëqeshje në gojë dhe me vull-net të çeliktë, kaluat kufijtë dhendoqët këmba këmbës fashistëtbarbarë ...

Kujtimi i atyre që ranë nësheshin e betejës, kujtimi që dotë kem për ju, ka për të qenëkurdoherë në mendjen time.

Po ju lë, por të jeni të sigurtse do të dij të flas për Ju, oluftëtarë të Divizionit V, që je-toni në tokat e Jugosllavisë ...".

Ky është mesazhi i Koman-dantit të Divizionit V, Nën/Kolo-nelit atë kohë 26 vjeçar, Rrah-man Parallaku, për bash-këluftëtarët e tij. Dhe sot, pas69 vitesh, ai vjen me premtimtë mbajtur dhe me mision tëkryer. OBVL që ai drejton që ngaviti 1998, qëndrimi i tij këmbën-gulës që veteranët të fitonin sta-tusin e merituar, ligjëratat e tijnë konferenca shkencore dhejubilare brenda dhe jashtë ven-dit për partizanët e UNÇ Sh-qiptare dhe Kosovare, librat eshkruara prej tij, e vërtetojnëmë së miri këtë. Sot libri "20vjet OBVL" është nderim përgjithë veteranët e Luftës. Pavar-ësisht se libri ka edhe emra tëpërveçëm, ata janë pjesë e sëtërës dhe bëjnë historinë.

E tani mendoj ta mbyll fjalëntime e të mos flas më gjatë. Sotështë dita juaj, jo e imja. Dhepër t'u kthyer aty ku e nisa: Or-ganizata e Bashkuar e Veter-anëve të Luftës duket se ështënë punë, madje me kohë tëplotë, pra 'nuk është me push-ime'.

Ju Faleminderit!18 korrik 2014

FAQE 6 Gusht 2014; Nr. 8(308)

FJALA

Kam nderin dhe privilegjint'ju përshëndes në këtë takimjubilar në emër të kryesisësë organizatës sonë, e cilasot mbush plot dy dekada jetëdhe veprimtari intensive, nëdobi të çështjes sonë ko-mbëtare, në dobi të realizim-it të aspiratave të sh-qiptarëve për një Shqipëri tëlirë dhe demokratike, për sh-tetin tonë ligjor, për shtetine së drejtës.

Vetëm katër vite paspërmbysjes së sistemit dikta-torial të Enver Hoxhës dhe tri-umfit të demokracisë në Sh-qipëri, në dhjetor të vitit1990, me veteranët e LuftësAntifashiste Nacionalçlir-imtare që aspironin përdemokraci, u formua Organi-zata jonë, e Bashkuar e Vet-eranëve të Luftës (OBVL).

Në këto 20 vjet OBVL udëshmua para shqiptarëve simbrojtëse dhe përçuese e

Nga Çobo SKËNDERI

P ër vetëflijimet sublime që kanë bërë nëLuftën Nacionalçlir-

imtare, veteranët e OBVLmeritojnë nga të gjithë brezate kombit tonë mirënjohje, re-spekt e dashuri të pa-kufishme.

Në librin "20 VJET OBVL",në sajë të punës së shkëlqyerqë kanë bërë hartuesit dhe dyredaktorët Halil Rama e SakipCami, kanë dalë në pah mer-itat reale të korifejve të vërtetëtë LuftësNacionalçlirimtare...Të atyreqë sakrifikuan gjithçka vetëme vetëm për liri të mëmëd-heut, duke mos kursyer as

OBVL, histori suksesiNga Myfit GUXHOLLI, nënkryetar i OBVL

vlerave të LANÇ. Historia esaj e këtyre dy dekadave ësh-të vërtetë një histori sukse-si. Kjo histori, pasqyrohet mevërtetësi dhe realizëm edhenë librin "20 VJET OBVL" tëbashkèautorëve Halil Rama eSakip Cami, vepër kjo që nëkëtë jubile vjen si një aset içmuar, që do të zejë vendnderi në analet e historisësonë kombëtare.

OBVL, që me krijimin e sajnë shkurt të vitit 1994, kish-te për qëllim të mbështesteproceset demokratike dhe sh-tetin ligjor dhe tí bashkonteveteranët e Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare tëpopullit shqiptar në një orga-nizatë të vetme, për të ruaj-tur më mirë traditat e luftësdhe të drejtat e tyre.

Organizatorët dhenismëtarët e krij imit tëOBVL-së ishin: Ymer Dishni-ca, Alfred Moisiu, Nexhip

Vinçani, Zenepe Ashiku,Rrahman Parllaku, Josif Ze-gali, Pertef Myftari, SkënderMalindi, etj, figura të shquaratë Luftës Antifashiste Nacio-nalçlirimtare të popullit sh-qiptar dhe kuadro të devot-shëm të Ushtrisë Kombëtare.

Pas një punë intensive nëTiranë dhe në rrethe të ndry-shme të vendit ato organi-zuan degët dhe më 27 korrik1994 mblodhën Kuvendin eparë të OBVL me veteranënga të gjitha rrethet e vendit.Ishin mbi 15 mijë veteranëqë përqafuan programin dhestatutin e OBVL.

Kuvendi i I-rë i OBVL, pasivlerësoi gjendjen në vend për-caktoi detyrat që u dilnin vet-eranëve të LANÇ zgjodhi ed-heforumet drejtuese.

Pas krijimit të OBVL nëqendër, u krijuan degët eOBVL të rretheve Tiranë mekryetar Muhamer Spahiu, në

Elbasan me kryetar SamiVinçani, në Korçë me kryetarHaxhi Runi, në Durrës mekryetar Idriz Hoxha, në Sh-kodër me kryetar Mark Ulietj. Gjatë 20 viteve të ekzis-

tencës së saj (megjithë vësh-tirësitë e krijuara pas rebe-limit të '97-tës ku iu hoqënzyrat dhe mbeti pa mjete fi-nanciare), OBVL duke punu-ar me përkushtim ka bërënjë punë të madhe përforcimin dhe zgjerimin eradhëve të saj, për propogan-dimin dhe njohjen e vleravetë Luftës Antifashiste Nacio-nalçlirimtare të popullit sh-qiptar, nëpërmjet mbledhjevetë bëra çdo vit, përpërkujtimin e krij imit tëçetave, batalioneve, brigada-ve dhe njësive partizane, sidhe duke përkujtuar figura tëshquara të LANÇ, si SpiroMoisiu, Ymer Dishnica, DaliNdreu, Nexhip Vinçani,Vaskë Gjino, Tahir Kadare,etj.

Një punë voluminoze OBVLka bërë për plotësimin ekërkesave të veteranëve, përdhënien e Statusit që gëzojnësot veteranët, etj.

Në periudha kritike përkombin, siç ishte lufta përçlirimin e Kosovës nga oku-patori serb, OBVL kapërkrahur me të gjitha forcatpopullin vëlla të Kosovës,nëpërmjet konferencave, ndi-hmave etj.

Në përputhje me kërkesate programit, kryesia e OBVLka mbajtur lidhje dhe kabashkëpunuar edhe me sho-qatat e organizatat homologëtë vendeve të tjera, si me Or-ganizatën e Veteranëve tëKonfederatës së Zvicrës, meShoqatën e LANÇ të Kosovësetj.

Ajo sot është anëtare mete drejta të plota e FederatësBotërore të Veteranëve tëLuftës e të viktimave meqendër në Paris, ku aderojnë84 organizata dhe shoqata tëveteranëve nga e gjithë bota.

Gjatë këtyre afro dy deka-dave, një rol shumë të rëndë-sishëm ka luajtur gazeta"VETERANI"(organ i OBVL), ecila gjatë këtyre dhjetë vitevetë fundit që drejtohet nga kry-eredaktori Halil Rama, mebotimet e saj ka ngritur lartvlerat e Luftës AntifashisteNacionalçlirimtare të popullitshqiptar dhe të figurave tëshquara të saj, ka pasqyruarme realizëm e në vijimësiproblemet që kanë preoku-puar veteranët, etj.

Duke përfunduar ju uroj tëgjithëve: GEZUAR

20 VJETORIN E OBVL!

Një minienciklopedi me vlera kombëtare

gjak e as jetë. Dhe që çuditër-isht, një ditë papritur e pa pan-dehur, disa prej tyre u anate-muan, ekzekutuan e u mo-huan, ndërsa pjesa tjetër uburgos, u internua e u përgo-jua në mënyrën më banaleprej diktaturës proletare dhekreut të saj.

Nuk ka paradoks më tëmadh se sa të mohosh luftëne atyre që krijuan çetat, batal-ionet, brigadat e ushtrinë dhee udhëhoqën atë deri në çlir-imin e plotë të vendit, madjedhe një pjesë të Kosovës e tëBosnjë-Hercegovinës. Pra, ish-in nismëtarët e krijimit tëOBVL-së, me në krye Dr.YmerDishnicën e gjeneral Rrah-man Parllakun, që mbasshembjes së regjimit çnjerë-

zor, bënë të pamundurën tëmundur, për të vënë pikat mbiÏ", për tërë historinë e LANÇdhe vitet e pushtetit kain.

Ata, sa nisën nga aktivite-ti, kurrë e për asnjë rast nukkërkuan hakmarrje, porvërtetësi, drejtësi e dinjitet përçdo partizan e partizane. Pra,ata së bashku me themelues-it e OBVL, që ishin si i thonë"një batalion" (64 figura tëshquara), ku do të veçoja Mu-hamer Spahiun, MuhametProdanin, Sadik Bekteshin,Skënder Malindin, Josif Zega-lin, Kiço Ngjelën, Manol Ko-nomin, Nexhip Vinçanin,Ndreçi Plasarin, Vera Pojanin,Zekije e Tahir Voshtinën, My-fit Guxhollin, Delo Balilin,Ernest Jakovën, Hamit Keçin,

Kolë Jakovën e të tjerë, të cilëtmposhtën plagët shpërtërore etrupore dhe nxorën në dritëshkaktarët e vërtetë të gi-otinës enveriste.

Është fakt se për të hedhurdritë në këtë fushë të skë-terrshme, kanë luajtur rolparësor botimet e shumta nështypin e përditshëm të fillim-viteve '90-të të Liri Belishovës,Dr.Ymerit e gjeneral Parllakut,Halim Ramohitos, SkënderMalindit, Myfit Guxhollit,Ernest Jakovës, Edip Ohrit,Tahir Voshtinës, Sitki Bush-atit, Tase Çorrit, XhemalYmerit, Pertef Myftarit, BajoTopullit, Isuf Imerajt e shumëtë tjerëve. Sot ata i kemi tëpërjetësuar në këtë libër.

Redaktorët Halili e Sakipi,me fakte i kanë nxjerrë prejarkivave, se në sistemin en-verist, në Shqipëri, janë push-katuar 5577 burra e 450 gra;janë shpallur si armiq të pop-ullit 26768 burra dhe 7367 gra;kanë vdekur në burgje 1065vetë, ndërsa në internim 7022vetë; janë dënuar e perseku-tuar 141 shkrimtarë, poetë eartistë. Shkaktare e kësajkataklizme patjetër ishteideologjia "e re", apo ajo mark-siste. Në këtë libër kjo shpre-het qartë, me fakte e argu-mente.

Së fundmi, duhen përgë-zuar e falenderuar si Halili dheSakipi, që në këtë miniencik-lopedi janë treguar nxënës be-snikë të Cicironit që thotë:"Detyra e parë e historisë ësh-të të mos gënjejë, e dyta të mosabuzojë me të vërtetën, dhe etreta, të mos japë shkas përasnjë dyshim".

Unë personalisht, do tësygjeroja, nëse ka mundësi, nëmarrëveshje me Ministrinë eArsimit, që kapituj të veçantëtë këtij libri me vlera të lartakombëtare të futen në librashkollorë. Me qëllim që ta lex-ojnë të gjithë brezat për tëmësuar e mos'harruar tëvërtetat e kohës jashtë kohe,që jetuam për gjysmë shekul-li.

FAQE 7Gusht 2014; Nr. 8(308)

PROMOVIMI

jektivitet të veprimtarive kul-more të OBVL gjatë këtyre dydekadave, të shprehur katonë:QËNDRIME, DEKLARATA,FJALIME DHE DOKUMENTA TËOBVL NË MBËSHTETJE TËLUFTËS SË UÇK, TË KOSOVËSSË LIRË, TË ÇËSHTJES SH-QIPTARE, TË SHQIPTARËVE NËMAQEDONI, NË LUGINËN E PRE-SHEVËS, NË MAL TË ZI, TËÇËSHTJES ÇAME

Për të qenë sa më bindës, nërenditjen e emrave themeluesdhe drejtues të kësaj organizateiu jemi referuar dokumentavearkivore të ATSH.

Në kapitullin me portretet eDREJTUESVE TË OBVL NDËRVITE, ku padyshim ndër më tëspikaturit është Dr. YMERDISHNICA, Ish kryetar i OBVL(1994-1998) - Njeriu që zë ven-din e merituar në panteonin enderit të kombit shqiptar - Njënga figurat më simpatike, mëtë mençura, më fisnike dhe njënga udhëheqësit kryesorë të

Faximile e plote e pershendetjes ngaDaut Selim Doda

Libër që ia vlen të lexohet dhe jetë pjesë e bibliotekave tëinstitucioneve tona qëndrore e lokale

Profili i OBVL në një libërNga Halil RAMA

"Në tërësinë e tij, libri "20-vjet OBVL" si një enciklopedi që përmbanrreth 130 portrete e profile të drejtuesve të talentuar të LANÇ, shumica të

burgosur e dënuar nga diktatura komuniste është dhe një homazhKUSHTUAR HERONJVE DHE DËSHMOREVE TË LANÇ"

Për mua është një koinçi-dencë e bukur promovimi i këtijlibri pikërisht në këtë ditë jubi-lare të 20 vjetotit të krijimit tëOBVL.

Falenderoj përzemërsishtmiqte e mi, akademik PajazitNushi, Prof.Dr.Ana Lalaj, publi-cistin dhe poetin Çobo Skënderidhe Prof.Xhemal Meçi, që shpre-hën vlerësime maximale përkëtë libër. Por një falenderim tëveçantë, unë dhe bashkëpunë-tori im i ngushtë, njëherazibashkëautor i këtij libri, publi-cisti dhe poeti i mirënjohur Sak-ip Cami kemi për inkurajues-in, katalizatorin dhe kontribu-torin më të madh në këtë ini-

ciativë jo të lehtë, Heroin e Pop-ullit dhe Nderin e Kombit, gjen-eral Rrahman Parllakun.

Pa dashur të përsëris ato qëu thanë, po ndalem sh-kurtimisht tek struktura e këtijlibri

Para së gjithash në të jepetprofili i OBVL si

" ORGANIZATA QË VLERË-SON LART KONTRIBUTIN ESHQUAR TË POPULLIT SH-QIPTAR NË LUFTËN E DYTËBOTËRORE

Ky është dhe filli që përsh-kon 11 kapitujt e librit, që ngaPLATFORMA, PROGRAMI,STATUTI, dhe vecanërisht nëpasqyrimin me vërtetësi e ob-

PKSh dhe LANÇ-it.Po ashtu, vend të veçantë zë

figura e Rrahman Parllakut -Hero i Popullit dhe Nderi i ko-mbit, që e drejton OBVL mepërkushtim, kopetencë e profe-sionalizëm që nga 1998.

Të njejtin vend zënë edhedrejtuesit tjetër kryesorë tëOBVL, si sekretari i Përgjiths-hëm Edip Ohri, nënkryetarëtSkënder Malindi, Myfit Guxhol-li, por dhe ata personalitete tëshquara që ia rritën prestigjin,si Muhamer Spahiu, Jofis Ze-gali, Zenepe Ashiku, TahirVoshtina e të tjerë

Në tërësinë e tij, libri "20-vjetOBVL" si një enciklopedi qëpërmban rreth 130 portrete eprofile të drejtuesve të talentu-ar të LANÇ, shumica të burgo-sur e dënuar nga diktatura ko-muniste është dhe një homazhKUSHTUAR HERONJVE DHEDËSHMOREVE TË LANÇ.

Si kryeredaktor i gazetës"Veterani"për 13 vite, ndjehem

krenarë që jam pjesë e his-torisë së lavdishme të OBVL; kjoedhe për faktin se kam ndjekur,përjetuar e përçuar veprim-taritë kulmore të saj. Gjithsesinë gamën e gjerë të tematikësqë trajton libri dua të veçoj qën-drimin kontant të OBVL kundërKRIMEVE TE KOMUNIZMIT, sidhe kapitullin që përmban QËN-DRIME, DEKLARATA, FJALIMEDHE DOKUMENTA TË OBVL NËMBËSHTETJE TË LUFTËS SËUÇK, TË KOSOVËS SË LIRË, TËÇËSHTJES SHQIPTARE, TË SH-QIPTARËVE NË MAQEDONI, NËLUGINËN E PRESHEVËS, NËMAL TË ZI, TË ÇËSHTJES ÇAMEdhe Çështjen mbarëkombëtareshqiptare në tërësi.

Duke përfunduar shprehbindjen se ky libër ia vlen të lex-ohet dhe jetë pjesë e bib-liotekave tuaja, si dhe e bib-liotekave të institucioneve tonaqëndrore e lokale.

Ju faleminderit

FAQE 8 Gusht 2014; Nr. 8(308)

HISTORIA

Nga Isuf IMERAJ

Jemi në 70-vjetorin e ju-bileut historik të çlirimit tëShqipërisë nga armiqtë push-tues, e po kështu në këtëpërvjetor që po e presim, nëkëtë shkrim shkurtimisht porikujtojmë epopenë e luftëssë përgjakshme të krahinëssë Bytyçit të Malësisë sëTropojës në operacionet ush-tarake të kryera nga ushtriagjermane dhe mercenarët etyre kundër popullsisë gjatëverës të vitit 1944.

Populli i Bytyçit që në ditëte para të pushtimit fashist tëvendit ju kundërvu me armëpushtuesit dhe për të arriturfitoren që në vitet 1940-1942krijoi njësitet e para luftar-ake dhe në vazhdimësinë erezistencës mbarëpopulloreedhe grupimet nacionalistenga patriot e luftëtar tëshumtë nga të gjitha katun-det e kësaj zone. Organiza-torët dhe drejtuesit kryesorëishin Shaban Haxhi Dema-liaj, Ali Brahim Balaj, SelimMal Dula, Zenel Met Hoxha,Ajdin Zenel Muhametja etj.

Pushtuesit italo-gjermantë lakmuar nga pasuritë min-erare të shumta dhe cilësorenë të gjithë territorin e këasjkrahine, i morën të gjithamasat ushtarake,ekonomike, politike edhe tëorganizimit që të vënë nëshfrytëzim këto pasuri tëshumtë e shumë të çmuara,të domosdoshme për indus-trinë e Luftës së DytëBtoërore për prodhimin e ar-matimeve dhe teknikës luft-arake. Mineralet tona dhe ar-

Refleksione në kuadrin e 70-vjetorit të çlirimit të Shqipërisë nga pushtuesit nazifashistë

Epopeja e luftës së përgjakshmetë krahinës së Bytyçit

matimi që prodhohej prej tyreishin të cilësisë së lartë,prandaj edhe e kishinstampën: "Madein-Kam". Këtoishin edhe arsyet kryesore qëkëta pushtues në zonën tonëdisllokuan reparte të llojevetë ndryshme, armatime të tëgjitha llojeve, personel inx-hinero-teknik dhe fuqi punë-tore për të hapur e shfrytë-zuar sa më shumë galeri min-eral-mbrojtëse në të gjithëzonën me pikë grumbullimi etransportimi nga Kamp-Kepeneku direkt në stacionethekurudhore në Kosovë e qëandej për në uzinat e për-punimit dhe të prodhimit tëarmatimit për luftë, kryesishtnë Gjermani, Austri, Çekietj.

Pushtuesit, sidomos ataGjerman morën me detyrimfuqi punëtore vendase dhe tëhuaj, gjithashtu prunë edhe400-500 popullsi të internu-ar nga Mali i Zi dhe Bosnja eqë punonin në thellësi tëgalerive në kushte shumë tëkëqija dhe që shumë prej tyreu aksidentuan edhe me vde-kje. Përveç sa kaq ekspeditatushtarako-mercenare ter-rorizonin popullsinë vendaseme bastisje, arrestime,vrasje, keq-trajtime. Pra pop-ullsia ishte krejtësisht epasigurt.

Për këto që theksuam eshumë të tjera populli i By-tyçit asnjëherë nuk u pajtuame pushtuesit por përgatit nëmënyrë të gjithanshme mor-alisht ushtarakisht dhe nëfillimet e viteve 1942-1943sulmoi forcat italiane disaherë duke kaluar drinin mehumbje njerëzore e materialenga ana e tyre.

Kapitullimi i Italisë nëvitin 1943, bani që vendi tëpushtohej nga ushtria gjer-mane, e cila me potencialete shumta ushtarake, jovetëm e shtoi agresivitetinndaj popullsisë por edheshfrytëzimin intensiv të pa-surive minerale të vendit. Nëkëto kushte rezistenca luft-arake mbarëpopullore ishtemë e plotë, më e organizuardhe efektive. Situata kërkon-te masa dhe aksionekonkrete luftarake. Tashmëdrejtuesit e grupacionevepartizane dhe Nacionalistekoordinuan aksionet e për-bashkëta për aktivitete luft-arake të mirëorganizuara,me program e kërkesa të qar-ta që e bashkonin popullin nëkëtë luftë. Ranë dakord që pa-rimet kryesore të Konfer-encës së Pezës dhe asaj tëBujanit të jenë bazastrategjike dhe taktikat eluftës pa kompromis kundërpushtuesve e tradhtarëvederi në çlirimin e plotë tëtokave shqiptare, këtu përf-shihej edhe problemi i Kos-ovës.

Në këto kushte përveçforcave partizane që tashmëishin të shumta dhe tëmirëorganizuara, në Pran-verën e hershme në Bytyç ustacionuanedhe forcat nacio-naliste të Gani Kryeziut qëpërbëheshin kryesisht ngaBytyçasit, nga Hasi, Malësiadhe deri në thellësi të vendit,njerëz të angazhuar për luftëkundër pushtuesit... Pranështabit të Kryezijve uatashua emisioni anglez ipërbërë nga pesë efektivëushtarakë karriere dhe drej-tuesi i tyre ishte kolonel.Këta ishin të pajisur memjete ndërlidhjeje dhe logjis-tike, me ndërlidhje të rregulltme shtabin e tyre në Bari tëItalisë, por edhe me Lodnrën,me urdhër të tyre bëhejfurnizimi periodik nga ajrime armatime dhe teknikeluftarake, financiarisht. Tëgjitha këto masa organizimi,furnizimi materialo-tekniketj., krijuan të gjitha kushtete mbështetjes mbarëpopu-llore, për një luftë të organi-zuar shumë të suksesshmembi bazën e së cilës u arritfitorja në luftë ndaj pushtues-it. Theksojmë se suksesetdhe fitorja u arrit edhe nësajë të masave që mori shta-bi i krijuar për drejtimin eveprimeve luftarake, ku bë-nin pjesë; përveç Kryezive,Selim Malë Dula e Zenel MetHoxha nga Paci, Ali BrahimBalaj (Mustafaj) dhe ShpendZeiqir nga Zherka, Ajdin Ze-nel Muhametaj dhe ZmailZymer Hajdarmataj ngaKepenek-Zogaj dhe nga Kam-çorraj, Isa Gureci, HamëzIsufi etj. Këta ishin drejtues-it kryesorë të cilët me bash-këpunëtorët e tyre kryesoningrupimet luftarake sipaszonave të tyre. Aksionet mer-reshin të kombinuara dheshumë të organizuara, krey-sisht në qendrat mineraleduke i shkaktuar armikuthumbje në njerëz dhe mate-riale. Emisioni anglez, peri-

odikisht i raportonin qen-drave të tyre mbi sukseset everpimeve luftarake dhe sh-tronin kërkesat për vijimine mëtejshëm të tyre. Gjatëmuajve të Pranverës të vitit1944 aksionet ishin të vazh-dueshme. Armiku në fillim tëqershorit dërgoi rreth 60forca ushtarake dhe merce-narë, kryesisht në zonën ePacit, ku edhe ishte grupimii Kryezijve, për t'u informuarmbi gjendjen e forcave kry-engritëse dhe mundësitë easgjësimit të tyre. Këto forcaushtruan terror, plaçkitjedhe arrestime, këto pasimenduan se e kryen misio-nin u përqëndruan në njëterren të hapur, por men-jëherë dhe në befasi u rre-thuan dh eu goditën nga tëgjitha anët, pati të vrarë e tëplagosur dhe në pamundësishpëtimi u dorëzuan, sho-qëruan për në vendin e cak-tuar, u çarmatosën, merce-narët që ishin nga Kosova eTropoja u l iruan, ndërsaefektivat ushtarake u sho-qëruan për në qendrën egrumbullimit të robërve tëluftës në Kukës.

Ky aksion i suksesshëmpati jehonë të madhe në pop-ullatën e Bytyçit dhe në tëgjitha krahinat e zoëns ver-ilindore të vendit. Tashëmaksionet ishint ë vazh-dueshme duke sulmuar gar-nizone të vogla në Kepenek,Kam, Zogaj që shkaktoninhumbje në njerëz dhe mate-riale luftarake, kryesishtsulmoheshin depot ushtar-ake, u mor kampi i të burgo-surve dhe u liruan rreth 400robër të rpunës së detyruartë sjellë nga Mali i Zi dhe Bos-nja të ciëlt u shoqëruan nëtë gjithë territorin shqiptarduke imundësuar për nëvendet e tyre, ata e vlerësu-an shumë këtë gjest miqë-sore dhe humanitar. Gjith-ashtu u lanë të lirë edhe mbi300 punëtorë vendas e ital-ian të kapur rob që ishinmarrë me detyrim e shfrytë-zoheshin dhe keqtrajto-heshin.

Komanda gjermane e një-sive ushtarake në Prishtinë,Prizren e Gjakovë, duke vlerë-suar se lëvizjet luftarake eshfrytëzuan miniërat e By-tyçit, duke e vlerësuar si sit-uatë emergjente, organizoidhe filloi operacionin ushtar-ak me rreth 1000 forca usht-arake e 400 mercenarë, tëarmatosur me të gjithë llojete armëve dhe teknikës luft-arake të ndara në dy drejtime:

- Drejtimi kryesor me itin-erar lëvizjeje: Gjakovë, Qafë-Prush, Kepenek, Kam, Pac,Vlad, Zherkë.

- Drejtimi i dytë (ndih-mues) i përbërë kryesishtnga forca të pakta, me arma-tim të lehtë me itinerarlëvizjeje Gjakovë, katundiBabai i bokës, qafë e Gjonitdhe katundi Zherkë. Këtu dotë mbyllej unaza e rrethimit,me objektiv rrethimin dheasgjësimin e njësiteve luftar-ake, kreysisht në luginën eBytyçit dhe të Dobrejt ku ish-in të stacionuara forcat e

kësaj krahine nën drejtimine Kryezijve. Ky operacion ukrye në dhjetë ditëshin e fun-dit të qershorit 1944. Filli-misht nga zona e Kam-Kepenekut u rrah me artile-ri të rëndë të gjitha katundete lufinës së Bytyçit dhe pasipopullsia ishte larguar nëvende e drejtime të mbrojtu-ra marshuan forcat ushtar-ake e mercenare dhe pa rez-istencë të madhe Zherkë dheStuberdë duke mos lënë as-gjë mbi tokë. Në ndonjë ka-tund ku gjetën të moshuarose të sëmurë i pushkatuandhe i dogjën në zjarr. Në ka-tundin Stoberdë forcat gjer-mane janë ndeshur në fy-luftim në oborrin e shtëpisëBinak Metën të përfshirë nëndeshje edhe familjarët tëcilët pasi u masakruan i fu-tën të gjallë në shtëpi dhe idogjën 8 anëtarë të familjesdhe një fëmijë në djep. Nëkatundin Viliq nënë e bij ngafamilja e Gecëve pasi i push-katuan i dogjën brenda nëbanesë. Gjatë këtij operacio-ni janë arrestuar 15luftëtarë, ndër ta brenda nëbanesë. Gjatë këtij operacio-ni janë arrestuar 15luftëtarë, ndër ta edhe gradhe dërguar në kampet gjer-mane por edhe në Prishtinë.Për hakmarrje nga kampi iPrishtinës janë marrëvëllezërit Zeqir dhe XhemilHalili, ish kryetari i këshillitNacionalçlirimtar të kra-hinës Haxhi Avdyli dhe janëvarë në litar në mes të qytetittë Gjakovës për terrorizim tëpopullatës; janë pushkatuarAhmet Zeneli e Sejfulla Ramatë familjes Ajdin Zenelit ngaKepeneku, në Zogaj në obor-rin e shtëpisë të Muzli Meh-metit janë vrarë ky dhe trepjesëtar të familjes. Të tillaka shumë raste barbarizmatë pa shembullt kundër popu-llsisë të pafajshme. Në këtëmënyrë pushtuesi mendoi see asgjësoi lëvizjen eluftëtarëve të lirisë; por jo.Riorganizimi u bë me shpe-jtësi, aksionet më të organi-zuara, pjesëmarrja shumëmë e madhe, tashmë aksio-net u zhvilluan më në afërsitë armikut, kryesisht në rre-thinat e afërta të qytetit tëGjakovës ku edhe ishin dis-lokuar disa njësi dhe reparte.Zona e çabratit u bë qendra epërleshjeve luftarake, vendshumë strategjik që e rre-thonte qytetin, veçanërishtgranizonet ushtarake, tëcilëve ju shkaktoheshinhumbje njerëzore e mëshumë materiale. Theksojmëse në këtë periudhë forcatgjermane në të gjitha frontekishin pësuar humbje dheishin në kusthet e tërheqjessë tyre. Në këto kushte qyte-ti i Gjakovës ku ishin të dis-lokuara forcat kryesore tëKosovës, ishin plotësisht tërrethuara nga Deva, Babaj,Ponasheci, duke ju ndërpre-rë edhe rrugën automobilis-tike me Prishtinën. Bash-këveprimi i të gjitha forcavendërluftuese të Malësisë së

(Vijon në faqen 9)

FAQE 9Gusht 2014; Nr. 8(308)

HISTORIA

Nga Sotir BUDINA*

Në këtë kongresmorën pjesë 285delegatë (nga tëcilët 72 ishin tëreja) që përfaqëso-nin rininë dhepionierët e tëgjitha krahinavedhe qyteteve tëShqipërisë dhe tëUshtrisë Naciona-lçlirimtare.

Me një dashuri dheentuziazëm tëpaparë u pritëndelegatët e Diviz-ionit të I-rë S, tëBrigadave të I-rë,IV-t dhe të V-tëSulmuese, gjithsesj27 veta që vininnga vija e parë eluftës për çlirimine Shqipërisë sëVeriut, dukemarshuar më këm-bë me qindra kilo-metra nga Mirditadhe Dibra deri nëHelmës të Skra-parit, për të marrëpjesë në këtë kon-gres historik tëRinisë Antifash-iste Shqiptare kudo të behej bilnacii luftimeve dhe dotë caktoheshindetyrat deri nëçlirimin e plotë tëatdheut

Shtatëdhjet vjet më parë,më 8 gusht të vitit 1944, zhvil-loi punimet Kongresi i Parëhistorik i Rinisë AntifashisteShqiptare. Kongresi u mblodhpër të analizuar punën e luftëne rinisë në të gjitha krahinate vendit dhe për të përcaktuar

(vijon nga fq.8)Gjakovës, bëri që forcat

gjermane me humbje tëmëdha të largohen nga terri-tori i Gjakovës e rrafshi iDukagjinit në tërheqje nëthellësi të vendit, dhe duke efilluar organizimin e popull-sisë kosovare në luftën Nacio-nalçlirimtare.

Operacionet gjermane tëzhvilluara, siç theksuam nëluginën e Bytyçit, kryesishtnë katundet Pac, Vlad,Zherkë, gjithashtu në lug-inën e Gjoviqit në katundetZogaj, Kepenek e Kam, sh-kaktuan djegien e 13 katud-neve, të shtëpive, të çdo llojpasurie materiale të gjendur,të bagëtive, duke e lënë pop-ullatën e mbetur pa asnjëmjet jetese për veç humbjevenjerëzore.

Por edhe armiku pat ihumbje të mëdha: Mbi 100

70 vjet më parë - Kongresi historik i BRASH-it

detyrat e saj në mësymjen për-fundimtare kundër push-tuesve e tradhëtarëve dhe përrindërtimin e Shqipërisë së re.

Do të kalojnë shumë vitedhe kjo datë do të kujtohetgjithmonë si një ngjarje eshënuar në historinë e Sh-qipërisë, pasi për herë të parërinia shqiptare në këtë kon-gres, si asnjëherë tjetër ubashkua dhe u hodh totalishtnë luftë kundra okupatorit na-zifashist dhe tregoi aftësitë dheforcën e saj. Ajo nga zjarri i sajrinor i dha zjarr Luftës Nacio-nalçlirimtare an e kand Sh-qipërisë, duke mbushur me tërinj njësitet guerrile tëqyteteve dhe fshatrave, batal-ionet, brigadat e divizionet par-tizane që luftuan me heroizëme vetmohim deri në çlirimin eplotë të atdheut.

Pikërisht për këtë arsye,pushtuesit në të gjitha krahi-nat e vendit u munduan tapengonin atë duke internuar,burgosur, torturuar e pushkat-uar me dhjetra të rinj antifash-istë. Shumë prej tyre u varëndhe në litar, por ata nuk upërkulën.

Me qindra janë heronjtëdhe dëshmorët që rinia jonëheroike i dha kësaj lufte tëdrejtë në të gjitha krahinat evendit. Të paharruar do tëngelen heronjtë e parë të rin-isë antifashiste shqiptare, siMidhi Kostani e Kiço Greço nëqytetin e Korçës që u varën nëlitar, Qemal Stafa e MistoMame në Tiranë, Heronjtë eVigut në Shkodër, PersefoniKokëdhima në Gjirokastër,Margarita e Kristaq Tutulaninë Berat, etj; heronj këta që ubënë shembull heroizmi dhebashkimi në luftë kundër ok-upatorit nazifashist. Popullishqiptar përulet me respektpërpara gjakut dhe saktificavetë këtyre heronjve.

Në verën e vitit 1944, kurlufta kundër pushtuesit kish-te marrë përmasa të mëdha nëtë gjithë vendin dhe kur tru-pat sovjetike po i afroheshinBallkanit Perëndimor, Organi-zata e Rinisë Antifashiste Sh-qiptare, e drejtuar me guxim emençuri nga Sekretari i saj iParë, Nako Spiru, thirri Kon-gresin e saj të parë në Helmëstë Skraparit. Në këtë vend

malor që edhe në të kaluarënka qenë vatër e çetave të Ril-indjes sonë Kombëtare, më 8gusht 1944, në frymën e njëentuziazmi të papërshkruar uhap Kongresi i I-rë i RinisëAntifashiste Shqiptare.

Në këtë kongres morënpjesë 285 delegatë (nga të cilët72 ishin të reja) që përfaqëso-nin rininë dhe pionierët e tëgjitha krahinave dhe qytetevetë Shqipërisë dhe të UshtrisëNacionalçlirimtare.

Me një dashuri dhe entu-ziazëm të paparë u pritën del-egatët e Divizionit të I-rë S, tëBrigadave të I-rë, IV-t dhe tëV-të Sulmuese, gjithsesj 27veta që vinin nga vija e parë eluftës për çlirimin e Sh-qipërisë së Veriut, dukemarshuar më këmbë me qin-dra kilometra nga Mirdita dheDibra deri në Helmës të Skra-parit, për të marrë pjesë nëkëtë kongres historik të Rin-isë Antifashiste Shqiptare kudo të behej bilnaci i luftimevedhe do të caktoheshin detyratderi në çlirimin e plotë të atd-heut. Zëri i delegatëve të Di-vizionit të I-rë, të zgjedhur nga

partizanët më të mirë, të dal-luar në luftën kundër push-tuesve, në takimet dhe bise-dat e zjarrta që bëheshin gjatëditëve të zhvillimit të Kongres-it, dëgjohej me vëmendje tëveçantë. Me diskutimet e tyre,Fatmir Gjata, Dhori Panariti,Katina Starjo etj dhanë njëkontribut të vyer për përcak-timin e detyrave imediate që idilnin Rinisë Antifashiste Sh-qiptare, për edukimin e saj dhepër çlirimin e rindërtimin evendit të shkatërruar nga luf-ta.

Për 10 ditë rresht Kongresii BRASH-it diskutoj dhe anali-zoj punën që ishte bërë përbashkimin e Rinisë Antifash-iste Shqiptare dhe sukseset earritura prej saj në luftënkundër okupatorit nazifashist,si dhe u përcaktuan detyra tërëndësishme për një pjesë-marrje më të madhe të rinisënë repartet partizane dhe përaktivizimin e mëtejshëm nëluftën Nacionalçlirimtare.Pikërisht për këtë, fitorja e 28Nëntorit 1944 që shënoi çlir-imin e plotë të Shqipërisë ish-te dhe fitore e madhe e RinisëAntifashiste Shqiptare që për-bënte 70 përqind të efektivit tëforcave partizane dhe që i dhaatdheut me qindra dëshmorënë të gjitha krahinat e vendit.

Kongresi i Parë i BRASH-it,për detyrat shumë të rëndë-sishme që përcaktoi, për njëpjesëmarrje më të madhe tërinisë në luftën Nacionalçlir-imtare për çlirimin e plotë tëvendit, për miqësinë dhedashurinë e sinqertë që ngjal-li ndërmjet delegatëve, përpunën edukative që u bë medelegatët gjatë ditëve të Kon-gresit, si dhe për detyratshumë të rëndësishme që për-caktoi për rindërtimin e ven-dit të shkatërruar nga lufta,etj, ka mbetur dhe do të mbe-tet i paharruar në kujtesën egjithë delegatëve, të cilët edhepse kanë kaluar 70 vjet nga ajokohë, i kujtojnë me mall atoditë ta lavdishme.

Duke kujtuar ato ditë tëlavdishme të Luftës Naciona-lçlirimtare, kur ideali i madhi lirisë na çoi në vijën e parëtë frontit në ndeshjen drejtpër-drejt me pushtuesin e egër, paiu trembur plumbave që mer-rnim në kraharor, duke dhënëdhe jetën për një atdhe të lirëe demokratik, i bëjmë thirrjerinisë së sotme që të luftojë mëshumë për një jetë më të mirëdhe për Shqipërinë Europiane.

Megjithë kontributin emadh që dha rinia shqiptarenë luftën kundër okupatorit,idealet e saj për një Shqipëritë lirë dhe demokratike, përnjë jetë më të lumtur,megjithëse kanë kaluar 70vjet nga përfundimi me fitorei asaj lufte legjendare, asn-jëherë nuk u realizuan. Idea-let e saj u tradhtuan nga drej-tuesit e sistemit diktatorial,por edhe sot rinia endet nëpërbotë për të gjetur një vendpune.

Në këtë përvjetor të 70-tëtë Kongresit të I-rë të BRASH-it, kur Shqipëria është tash-më anëtare e NATO-s dhe kamarrë statusin e vendit kan-didat të Bashkimit Europian,shprehim bindjen se rinia dhepopulli shqiptar do të realizojnëaspiratën e tyre të integrimittë plotë euroatlantik.

*Delegat i Divizionit të I-rë nëKongresin e I-rë të BRASH-it

Epopeja e luftës së përgjakshme të krahinës së Bytyçitushtarakë edhe oficerë mad-horë të vrarë, me dhjetëratë plagosur dhe humbje tëpallogaritshme e armatim,teknikë dhe mjete materi-ale me të cilat u furnizuanforcat pjesëmarrëse nëluftime.

Në zonën e Zherkës uvranë dhe u kapën rob medhjetëra mercernarë të Pa-shuk Bibës.

Organizmat qeveritare, nëqendër por edhe në bazë, or-ganet e shtypit dhe të Me-dies, edhe Parlamenti sh-qiptar, siç duket edhe admin-istrata e Presidentit të Re-publikës nuk e kanë në ax-hendën e tyre që edhe në këtë70-vjetor të çlirimit të atd-heut të bëjnë vlerësimet edomosdoshme të Epopesë luft-arake të një krahine të tanësiç është Bytyçi për luftëndhe shkatërrimin total njerë-

zor e material siç i theksuampjesërisht në këtë material.Është ngritur në heroizmin eshekullit një Borovë martirenjë katund i vogël në cepinjugor të Shqipërisë dhe qëlli-misht injorohet lufta, humb-jet materiale e njerëzore,etiketimi dhe vendet ku janëzhvilluar aktet e heroizmit qënuk krahasohen as me"Tendën e Qypit" ose mendonjë qyp tjetër, e po kësh-tu akoma jetojnë pjesëmar-rës mbi 85 vjeçarë, veteranëtë kësaj lufte, ish-oficerë kar-riere me arsim të lartë sh-tetëror edhe akademik qëkanë shërbyer 37 vjet nëdrejtimin e reparteve dhe një-sive të ushtrisë shqiptare,por ndoshta se kanë qenë na-cionalistë, pa çka se ishin pi-onierë në njësitet partizane,por që edhe kanë shkruar li-brin "Bytyçi i f isnikërisë

tropojane" e shumë artikujkushtuar luftës Naiconalçlir-imtare por edhe procesevedemokratizuese të vendit.

Komuna e Bytyçit duhet tëketë evidentim të luftës eheroizmit të bytyçasve për nëkëtë jubile të 70-vjetorit tëçlirimit të Shqipërisë dhe tuaprezantoj instancave qeveri-tare, organeve të shtypit e tëmedies, parlamentit dhePresidentit, kërkesa dh epro-pozime konkrete, të ushtrojëkompetencat e saj, për këtëduhet të shfletojë shkrimetqë evakuojnë këto probleme,të bashkëbisedojë me veter-anë e pjesëmarrës të kësajlufte që jetojnë, të trajtojëvlerat e organizatorit dhedrejtuesit kryesor të kësajepopeje Selim mal Dula etj,ani pse është gjyshi i krye-tarit të komunës së Bytyçit.

Isuf Imeraj

FAQE 10 Gusht 2014; Nr. 8(308)

DOSSIER

Bajram Daklani

Harta e luftimeve

"Krajli Itales ban pleqni:/-Seri baj per ket Shkipni!...Nat e dit' me pushk' përsy!"

1. NUK PRANOHET PROTEKTORATIITALIAN NË PUKË

"Traktati i fshehtë i Londrës", 26prill 1915, copëtonte Shqipërinë mesfqinjve. Si u denoncua dhe u bë i njo-hur edhe nëpërmes gazetave, që dilninnë Shkodër, ky traktat famkeq impe-rialist ngjalli paknaqësi të madhe edhenë nënprefekturën e Pukës. Malësorëtpukas sadoqë ishin rrënuar ekonomik-isht dhe kishin pësuar humbje njerë-zore gjatë kryengritjeve antiosmanepër Liri e Pavarësi, Luftës Ballkanikedhe Luftës I Botërore, filluan të mblidh-nin forcat dhe të përgatiteshin për tëpërballuar edhe me armë pushtuesitfqinj: serbë dhe italianë, që ishin ven-dosur në të dy anët e Drinit.

Nga fillimi i verës 1919 ushtritë ital-iane hynë Pukë dhe u shtrinë deri nëShëmëri dhe Kolsh të Kukësit. Kudo upritën me paknaqësi. Në Pukë valvitejflamuri kombëtar shqiptar. Komandaitaliane, duke parë situatën e tension-uar, u tregua e përmbajtur. Nuk prekuas flamurin, as administrimin e ven-dit dhe nuk cenuan asgjë nga ekono-mia e popullit. Megjithëkëtë, paknaqë-sia në popull ishte në rritje, nga që rrez-iku i copëtimit të mëtejshëm të Atd-heut ishte i dukshëm nga që në veritë Drinit ushtritë serbe dhe në jug tëDrinit, ushtri të shumta italiane, vazh-donin aty. Kjo gjendje nuk mund tëvazhdonte kështu.

Laçajt, mësuar me privilegje gjatësundimit osman, princ Vidit, Esad Pa-shës dhe deri diku gjatë sundimit Aus-tro-Hungarez, filluan konflikte me ush-tarët italianë, qoftë edhe për shfrytëz-imin e pyjeve të Terbunit pa kriter.Gjendja u bë më kritike, kur çeta eRamë Sadikut të Hadrojt sulmoi disaushtarë në Terbun, ku mbetë i vrarënjëri prej tyre. Të tjerët, të tmerruar,vrapuan drejt Pukës. Garnizoni Italiani Pukës dha alarmin dhe dërgoi në Tër-bun forca të shumta ndëshkuese ush-tarake. Nga ana juglindore e Tërbunitgjetën një bari mirditas me bagëti, tëcilin e vranë në shenjë hakmarrjeje.

Kjo vrasje ngriti me armë në dorëmirditasit e Bregut të Fanit të Madh,të cilët iu drejtuan Pukës për "gjakmar-rje". Komanda italiane, e ndodhur paranjë situate të tillë kërcënuese të për-masave të mëdha, kërkoi ndërhyrjene krenëve të vendit për mjanimin ekonfliktit të armatosur. Më në fund uarrit marrëveshja: 1. Pala italiane tëpaguante "pajtimin e gjakut" të famil-jes së të vrarit, 2. Po kështu tëpaguante edhe "pleqt e pajtimit" dhekrenët, që qetësuan gjendjen. Ndërsa,Pala e dëmtuar t'u jepte "BESË". Të dypalët zbatuan marrëveshjen.

Komanda italiane, duke parë au-toritetin e krenëve vendas, u kërkoiqë të pranonin "mbrojtjen e ushtrisëitaliane kundër pushtuesve serbë".Pra, kërkohej pranimi i "ProtektoratitItalian." Krenët e vendit kërkuan kohëqë ta gjykonin në Kuvend, simbas Ka-nunit të Leks. Kuvendi dau të pyesteBajram Daklanin, tek i cili kishin be-sim, sepse ai më 1911 kishte marrëpjesë në kryengritjen antiosmane në

Pukë-Mirditë, kurse aso kohe krahi-nar në Vaspas të Malziut. (Malziu derimë 1946 ishte një prej Shtatë Ba-jrakëve të Pukës). B. Daklani,si ia thalajmësit përgjigjen, u shkroi krenëve:"T'u thoni Italianëve se ju nuk jepniasnji nenshkrim para se me u pyetShkodra e prefektura e Lezhës." (Gaze-ta "Populli", Shkodër, 24 gusht 1919).Forcat italiane, që mbanin nën vëzh-gim çdo lidhje të B. Daklanit, e ndalënlajmësin në kthim dhe i morën letrën;por lajmësi mundi t'ua çonte përgjigjenkrenëve me gojë. Dhe Krenët e Pukësnuk e nënshkruan "Protektoratin I".

2. MBROJTJA HEROIKE EFLAMURIT KOMBËTAR PUKË,

VASPAS , 24 KORRIK 1919

Komanda italiane bëri të paditurinlidhur me letrën e kapur prej tyre. Përkatër pesë ditë qëndruan në heshtjepër ta zënë në befasi B. Daklanin. Poredhe B. Daklani rriti gatishmërinë epostës me komandant Mehmet Zajmin.Më 24 korrik një skuadër italianëshkërkuan që të ulej Flamuri Shqiptarnë postën e Vaspasit, se do të ngrininFlamurin Italian, se gjoja kishin njëfestë të tyre ushtarake.

B. Daklani u tha se flamuri Shqiptarnuk mund të ulej prej asaj poste, mbitë cilën valvitej. Atëhere majori ital-ian, komandanti i forcave ushtarakepër Vaspasin, i çoi një letërthirrje qëtë paraqitej në komandë me tre sho-qërues të tij për të dhënë shpjegimepër "komitët" kosovarë që mbaninpostën e Vaspasit. Të ashtuquajturit"komitët" kosovarë ishin atdhetarë tëvendosur në mbrojtje të dinjitetit ko-mbëtar dhe kundër copëtimit të Atd-heut, ndonëse pa përkrahjen e duhurtë Qeverisë Proitaliane të Durrësit. B.Daklani iu përgjigj i vendosur: "Nukshnderohemi me e lanë ket zyrë papasë nji urdhën prej të mëdhanjëvetanë dhe nuk mundemi me të njoftëkurrsesi urdhnues mbi ne." ("Populli",po ajo). Majori italian mbajtin pengxhandarin, L. Gashi, që i solli

postë, aq shtinin me urrejtje edhe mbiflamurin, simbolin e shqiptarizmës.Kur e panë se sulmet e tyre, nuk po iaarrinin qëllimit, përdorën edhe prem-time veç të dorëzoheshin. Sa e sa herëu bënë thirrje për dorëzim, por pa re-zultat. Atëhere, për ta mposhtë sa mëshpejt këtë fortesë lirie e kreneraieshqiptare, që i turpëroi para malë-sorëve dhe ushtrisë serbe përballë,komanda italiane solli edhe mitralierdhe granatëhedhës. Prapëseprapë, pos-ta po qëndronte si kështjellë.Jehonadhe tymi i barutit të asaj lufte mbushitërë luginën e Drinit dhe të kodrinavepërreth. Në pasdite u dukën grupe-grupe silueta malësorësh të armato-sur, që ngjanin me shqiponjatkrahëhapur, që u drejtoheshin kodri-nave harkuar ndaj postës, që po për-ballonte aq sulme e goditje me armë tëndryshme. Malziasit nuk po duroninmë dhunën e armatosur italiane,sepse i donin trimat e luftëtarët atd-hetarë.

Ushtria serbe, shqetësuar se moskonflikti i zgjatur me armë mbi postëne Vaspasit, do të përfshinte edhe anëne përtejme të Drinit, shtuan forcat dhepozicionimin e tyre. Në këto rrethana,ushtarët italianë e shihnin veten tërrezikuar nga sulmet që mund të mer-rnin malësorët trima të Malziut. Kësh-tu, komanda italiane tërhoqi forcat eveta ushtarake drejt kodrinave jugore,larg postës edhe pse me 11 luftëtarëkundër më se 10-fishit të ushtarëvepushtues. Me t'u hapur rrethimi, her-onjtë atdhetarë dolën prej postës tëlodhur, të etur, të uritur, por krenarpër qëndresën burrërore të asaj ditehistorike të 24 korrikut 1919. Malë-sorët krahapur i përfshinë në gjirin etyre, duke shkruar faqe historie qoftëedhe për një 95-vjetor si ky, sadoqë sotmund të lihet të kalohet në heshtjeedhe atë mbrojtje me aq guxim të Fla-murit dhe Dinjitetit Shqiptar?!

3. MË 27 KORRIK 1919 LUFTIMETË PËRGJAKSHME NË PETKAJ TËMALZIUT ME USHTRINË ITALIANE

Çeta e përbër prej11kosovarësh ungjit drejt fshatit Shikaj. Si pushuanpak në shtëpinë e Beqë Hoxhës u sho-qëruan prej Kadri Hasanit në Petkaj përnë Kullën e Agëve të Malziut. Aty uqetësuan, u mjekuan, u rahatuan dhepushuan për disa orë. B. Daklani tre-gohej i kujdesshëm që të mos i kaptehasmi në befasi; por edhe Tahir Agamori masa sigurie, se në kullën e tyretrimat, që e nderuan me luftën eardhjen aty, duheshin të ishin tëmbrojtur, siç ishte traditë në atë kullë.Nëpër agim çeta u largua prej kullëssë Agëve drejt Kalimashit, ku u stre-huan në shtëpitë e Selim Rexhës dhetë Ali Idrizit. Prej aty u kaluan tej Drin-it, të mbrojtur kudo prej malësorëvetë Malziut.

përgjigjen, dhe dërgoi forca për rre-thimin e postës shqiptare.

Ushtria serbe, duke parë lëvizjen etrupave italiane përballë tyre, u ven-dosën në formacion luftimi. Malësorët,që në agim ishin hapur tokave përujitjen e arave të tyre të zhuritura aty-re ditëve të nxehta korriku, nuk ishinnë dijeni se ç'po ndodhte me postën dhembrojtësit e saj. Rreth ores 9'30 filloisulmi i ushtrisë italiane me armë zjar-ri mbi postë. Bajram Daklani u bash-kua me mbrojtësit e postës, të cilët ikishte porositë me kohë që të merr-nin masa mbrojtëse. Me të filluar sul-mi i armatosur i forcave ushtarakeitaliane, nga posta filloi zjarri kundërtyre. Perleshja u bë e ashpër që nëaksionet e para. Komanda italiane,duke pasë epërsi të madhe forcash dhearmatimi, kërkonte që ky sulm të kry-hej furishëm, që të përfundonte me fi-torën e tyre sa më shpejt. I trembeshinndërhyrjes së malësorëve të rrethinës,të cilët nga çasti në cast mund t'u vin-in në ndihmë të rrethuarve në postë,ku 11 kosovarë trima luftonin heroik-isht për dinjitet kombëtar shqiptar.

Luftonin, kështu, edhe për Kosovëne robëruar edhe pse jeta e tyre ishte errezikuar. Orët po kalonin, por posta poqëndronte. Flamuri, i përgjysmuar prejplumbash, ende valvitej si legjendëpërjetësie. Ushtarët aq sa shtinin mbi

PUKA KUNDËR DY USHTRIVE95-VJETORI I LUFTËS KUNDËR USHTRISË PUSHTUESE

Nga XHEMAL MEÇI,

studiues, "Mjeshtër i Madh"

FAQE 11Gusht 2014; Nr. 8(308)

AKTUALITET

Kulla e agëve të Malziut

Gjatë 25 e 26 korrikut ushtria ital-iane u vu në lëvizje për zbulimin dheasgjësimin e çetës së postës së Vaspa-sit dhe ndëshkimin e strehuesve tëtyre. Kështu, më 27 korrik rrethuankullën e Agëve të Malziut, ku donin tëndëshkonin rëndë burrat e asaj kulle,që strehoi dhe përcolli atë çetë kresh-nike, që nuk arritën ta mposhtnin dot.Po në kullë ishte vetëm Tahiri meLajën, të motrën 19-vjeçare, qëkujdesej për plagët e tij, që mori nëgushtin e vitit 1912, gjatë luftimevepër çlirimin e Pukës kundër forcaveosmane. Tahiri i kërkoi Lajes të lar-gohej, se kulla po rrethohej, por ajo nukpranoi ta lente vetëm. Kur, një prejushtarëve u ngjit shkallëve të katit të3-të dhe shtyri me shqelm derën ekullës, që e kishte hapur pakëz Laja,mbet i vrarë nga pushka e Tahir Rex-hep Agës. Laja përkulur doli shpejt,mori pushkën dhe rrypin me fishekëtë ushtarit të vrarë dhe hyri brenda,duke mbyllur derën. Tani në kullëkishte dy pushkë, dy "luftëtarë". Forcatsulmuese italiane shtinë me të gjithaarmët që kishin mbi dritaret dhefrëngjitë e kullës. Tahiri e Lajapërgjigjeshin sa nga njëra frëngji, sanga tjetra, që të dukeshin sa mëshumë mbrojtës brenda. Laja, si e reqë ishte kalonte më shpejt frëngjivedhe dritareve të odës së madhe të"miqve "dhe vazhdonte të shtinte.

Nga kjo rezistencë nga brenda, ush-tarët u tërhoqën nga rrethimi nëlargësinë e duhur dhe filloi goditja meartileri malore. Predhat goditën kullën,murin deri dhe çatinë e saj. Nga kjomorën zemër ushtarët dhe rifilluansulmin drejt kullës sapo u dha shenjae ndërprerjes së artilerisë. Tahiri eLaja pushuan zjarrin, që të krijoninpërshtypjen se nuk mund të rezistoninmë. Një oficer me një skuadër ush-tarësh u ngjit me të shpejtë nëpër sh-kallët drejt katit të tretë të kullës.Gjatë ngjitjes, Laja hapi pakës derëndhe, sapo ushtarët u afruan ngjitë saj,e hapën derën dhe përnjëherësh sh-tinë mbi ta. Disa prej malësorëve ish-in afruar fshehtas aq sa mund t'i vris-nin nga prapa ushtarët që ishin ngji-tur shkallëve. Kështu, skuadra sul-muese italiane, e gjetur mes dy zjar-resh, u gjakos rëndë.

Trupat italiane me humbjet që pë-suan, u tërhoqën nga rrethimi dheartileria rifilloi pa ndërprerje, jo vetëmmbi kullën fortesë , por edhe mbi shtë-pi të tjera të fshatit Petkaj, që po bëhejvarri i tyre. Çatia e kullës së agëve,edhe pse me lëndë të forta lidhur medrunjë gështenje , filloi të pësontekrisje derisa mori edhe zjarr. Por tavani

i katit të tretë ishte i shtruar me plla-ka guri, gjë që e bënte mjaft të rezis-tueshme ndaj bombave dhe gjyleve qëbinin mbi te. Tymi i dendur i çatisë dhei predhave, krijuan mundësinë që Lajae Tahiri të tërhiqeshin prej kulle drejtshtigjeve të pazëna, që i dinin aq mirë

vetëm ata. Pas heshtjes nga brendakullës, rrethuesit shpresuan se eshpartalluan "bandën" aq të urryer;por, kur e panë se në kullë s'kishtenjeri, u lëshuan si të tërbuar mbi fs-hat, ku dogjën 6 shtëpi dhe vranë emasakruan fshatarët, që mbetën bren-da rrethimit: Hysen Bajramin, ManTahirin, Kel Nushin dhe PrengëPalushin; ndërsa u dogjën shtëpitë eHysen Bajramit, Miftar Çobës, Sul Si-nanit, Sadri Bajramit, Tahir Çobës dhedyqani i Kel Nushit (kosovar).

Këto masa barbare me zjarr e hek-ur të ushtrisë pushtuese italiane, bënjehonë të gjerë jo vetëm në n/prefek-turën e Pukës, por në tërë Veriun eShqipërisë, duke forcuar kudo urre-jtjen e qëndresën e popullit, i cili nuku pajtua me të ashtuquajturin "Prok-tetorati Italian" -maskë e një push-tuesi tjetër të trojeve tona. Edhe rap-sodi i shquar Prendush Gega, "Artist iMerituar", i mbiquajtur Poeti i Malë-sisë (nga prof. Ernest Koliqi, akademik)i jep përmasa mbarëkombëtare kësajlufte në Malzi, në Pukë:

" Nam i madh prej Malit t' Zi,/Lufton Italja me dai !?/ Tahir Rex-hepi 'i djal zotni,/Bashk me Lajen n' kull' jan ndry!/

Më 5 korrik u përkujtua 100-vje-tori i luftës në Qafën e fshatit Zvezdë.

Para një shekulli, në verën e vitit1914, gjatë Luftës së I-rë Botërore, ngakjo luftë mbetën të vrarë në fushën enderit 45 trima patriotë shqiptarë.Midis tyre ishte edhe komandantitrim Muharrem Terolli, bashkë me dyvëllezërit e tij.

Ne veteranët e LANÇ të rrethit tëKorçës i kujtojmë me nderim tëveçantë trimat dhe heronjtë e kësajbeteje kaq të madhe. Në radhë të parëu shprehim ngushëllime familjeve tëkëtyre trimave (burra shteti), fsha-tarëve dhe gjithë fisit Terolli.

Andartët grekë, me gjithë përpjek-jet e mëdha për të marrë qytetin e Ko-rçës, nuk mundën të realizonin qëlli-

PUSHTUESE, ITALIANE DHE SERBEITALIANE - Qëndresë, konflikte, luftime, 18 - 27 korrik, 1919

I rrethon Italia me suhari (ushtri)./

Vjen askeri mbrend me hi./ Kur kaardh askeri n' der,/ Krisi pushkae u ba jezer!

Pes xhenaze perniher!/ Pesxhenaze tan talian,/ Bashk meLajen i kan bam!....

Krajli Itales ban pjeqni:/ Seri bajper ket Shkipni!/ Buk pa hanger,uj pa pi,/

Nat' e dit me pushk hazri (gati)!/Qesin grat' me pushk per sy,/ Siaskeri talemxhi!..."

( Xh. Meçi, Poei i Malësisë, Tiranë,2013, f. 121. Burime të tjera: Histori eShqipërisë, Tiranë, 1984, vll. III, f. 183);Gazeta "Populli" , Shkodër, 24 gusht1919; Prof. dr. Bajram Xhafa, Histori eShqipërisë, Shkodër, 2009, f. 243; Prof.as. dr. Shefqet Hoxha, Malziu, Tiranë,2013, f. 204; Xh. Meçi, gazeta "Rilind-ja" e Kosovës, Tiranë, 27.07. 1994; UkëSinani, Agët e Malziut dhe Lahe Rex-hepi, Prizren, 2009, f. 65-71).

Xhemal Meçi, studiues,"Mjeshtër i Madh"

Përkujtohet 100-vjetori iluftës në Qafën e Zvezdes

met e tyre djallëzore, por u kthyen ngakishin ardhur.

Populli shqiptar, ashtu siç na më-son historia me trimëri dhe heroizëmi ka mbrojtur trojet e veta nga push-tuesit e huaj. Në të gjitha betejat, sinë Luftën e Parë dhe në Luftën e DytëBotërore, me pushkë dhe me penë i kadalë zot vendit, pa patur ndihmë ngaaskush. Edhe në këtë luftë ai u tregoigrekëve se ky vend ka zot.

Pikërisht për këtë, komandantittrim, rilindasit Muharrem Terolli i janëakorduar shumë medalje nga Presiden-ti i Republikës, si "Dëshmor i Atdheut","Dëshmor i Kombit". Gjithashtu bënpjesë edhe në librin "Yjet që ndritënkombin"të shkrimtarit të madh DritëroAgolli.

Muharrem Terolli është "QytetarNderi" i komunës Pojan, i shpallur mepropozimin e OBVL-së. Ai ka qenë dyherë në Kongresin e Manastirit(1908 dhe 1913) sidhe më 1912 nëngritjen e flamurit në Vlorë.

Emri i tij është përjetësuar edheme lapidarin e ngritur në fshatinZvezdë, ku janë skalitur dhe gjithëemrat e luftëtarëve me grekët qëranë dëshmor të atdheut.

Kjo ngjarje me rëndësi është lënënë harresë, prandaj ne veteranët eOBVL i ftojmë shkrimtarët dhe his-torianët ta shkruajnë me vërtetësidhe të hyjë në analet e historisë sonëkombëtare.

Fluturak VINÇANIKryetar i OBVL Korçë

FAQE 12 Gusht 2014; Nr. 8(308)

JUBILARE

Nga Vesel AHMETI*

Brigada e 16 Sulmuese u formua më20 Gusht 1944 nga luftëtarët e Grupittë parë dhe Grupit të tretë të Beratit, sidhe nga mjaftë partizanë të tjerë të rinjnga krahina e Skraparit dhe e Kurve-leshit. Inagurimi i saj u bë në katun-din Therepel të qarkut të Beratit dhe sizonë veprimi kishte qarkun e Beratitdhe krahinën e Myzeqesë. Pasi kreu njëpunë pregatitore për organizimin e saj,brigada u hodh në mësymje kundërforcave armike.

Në ditët e fundit të muajit Gusht1944 forcat e saj organizuan një vargpritash kundër autokollonave armikenë rrugën Berat-Lushnje. Me 2 shtatorato sulmuan nazistët gjermanë nëMbrostar dhe, pasi i shpartalluan, dogjënpesë depo me municion e materialtjetër usshtarak. Pas këtyre aksioneveforcat e Brigadës 16-të Sulmuese fillu-an pastrimin e Myzeqesë nga gjermanëtdhe tradhëtarët. Gjatë luftimeve këtuu zunë qindra pushkë, dhjetra mitral-ozë e municion i shumtë dhe radhët ebrigadës u shtuan me qindra bij e bijatë Myzeqesë.

Më 8 shtator 1944, një batalion ibrigadës goditi një autokolonë prej 15maqinash me nazistë gjermanë në

56 DËSHMORËT E BRIGADËS

16-TË SULMUESE

Avdyl Shehu

Abedin Mehmet Zylyftari

Abedin Mollasi

Arqilini Stamo

Andon Basha

Asllan Hamfi

Andrea Profi

Dhiogjen Vito

Elmas Sulo

Feride Hakimi

Gani Isuf Zhuga

Hazbi Mustafaj

Haxhi Hamiti

Nazif Kordani

Ibrahim Tafili

Ibrahim Dauti

Izet Rrapo Hekali

Islam Klosi

Isuf Seferi

Isuf Zyka

Izet Pronoça

Kozma Ndreka

Kozma Vojo

Liri Gëro

Maze Ose

Maliq Xharaku

Maliq Sanxhanaku

Miti Kosta Mitrushi

Murat Maliqi

Mustafa Radonicka

Mustafa Haxhia

Myqerem Xhumari

Nako Bozo

Pilo Milja

Petro Qose

Rrapo Luçi

Reshit Daulle

Rrahman Backa

Sadush Myftari

Sadik Syzezi

Sali Hyseni

Selim Çela

Serjan Riza

Sulo Goxho

Shaban Çela

Shaban Turku

Tosum Sulejmani

Imer Fieri

Imer Tafai

Imer Hyseni

Ilia Stavri Zoto

Vangjel Sota

Italiani Volpata

Vedat Dokollari

Zabit Kërkuti

Italiani Xhuzepe

Brigada e 19-të Sulmuese ukrijua me 29 gusht 1944, nëvendin historik të luftrave

shqiptare të këtyre anëve, në Theol-logo. Kjo krahinë, në periudhën e rez-istencës kundër fashizmit, në vitet1939-1944 ka mbajtur peshën krye-sore të organizimit dhe grumbullimittë luftëtarëve të lirisë kundër push-tuesve dhe tradhëtarëve të vendit.Këtu janë përjetuar ngjarje të rëndë-sishme luftarake, kanë rënë dësh-morë dhe heronj, të cilët janë përjetë-suar në këngë e lapidare.

Ceremonia e krijimit të Brigadëska qenë e thjeshtë. Ajo ka përm-bledhur Grupin e Katërt të Zonës sëParë Operative Vlorë-Gjirokastër, tëpërbërë nga pëse batalione me parti-zanë nga krahina të ndryshme të Sh-qipërisë së Jugut. Në të bënte pjesëedhe një batalion partizan italian,prandaj dhe u qajt "Brigada e Vël-lazërimit". Bashkëjetesa dhe mirëk-uptimi ishin karakteristikë e parti-zanëve me kombësi, shtetësi e gju-hë të ndryshme.

Më 20 Gusht, 70-vjetori i formimit të Brigadës 16-të Sulmuese

Brigada që çliroi qytetin e Fierit

rrugën Fier-Lushnjë. Në këtë pritë uvranë shumë hitlerianë dhe pjesa mëe madhe e maqinave u dogj. Të nesër-men hitlerianët kundërsulmuan meforca të shumta, por në saj të heroizmittë partizanëve, u detyruan të tërhiqennë panik, duke lënë në fushën e luftësshumë të vrarë, të plagosur, robër dhe

material luftarak.Me 13 shtator 1944 brigada sulmoi

në befasi nazistët gjermanë brenda nëaytetin e Fierit dhe preu rrugën Lush-një-Fier-Vlorë. Pasi u shkaktoi dëme tëmëdha armiqve, ajo u tërhoq në fsha-trat për rreth Fierit.

Prej kësaj kohe dhe deri në dyjav-ëshin e parë të tetorit ''44, forcat eBrigadës 16-të Sulumese, të vendosu-ra në pozicione luftimi gjatë rrugës Fier-Vlorë, Fier-Lushnje dhe Berat-Lushnjegoditën pa rreshtur kolonat gjermanenë tërheqje.

Vetëm me 6 tetor 1944, në kodrat eFier-Sheganit forcat e Brigadës zhvillu-an një sulm kundër një autokollone prej96 maqinash të shoqëruara me pesëtanke. Në këtë luftim gjetën vdekjen 35nazistë dhe shumë të tjerë u plagosën.Mbi 41 automobilë u dogjën ose u sh-katërruan. Në këtë luftë ranë dëshmorë12 partizanë, ndërmjet të cilëve RrapoLuçi, Niko Bozo, Liri Gero dhe u pla-gosën tetë partizanë.

Me 15 Tetor 1944 forcat e Brigadës16-të Sulmuese çliruan Fierin, ndërsamë 20 Tetor një pjesë e tyre ndihmoiBrigadën e 8-të për çlirimin e Lushnjës.Armiku la mbi 100 të vrarë, shumë tëplagosur dhe materiale luftarake. Nehumbëm 56 partizanë trima.

*Ish kuadër I Brigadës 16-të Sulmuese

Brigada e vëllazërimit shqiptarPjesa më e madhe e partizanëve

sapo ishin kthyer nga luftime të ash-pra që zhvilloheshin prej dy ditësh përçlirimin e qytetit të Konispolit. Atadhanë aq shumë për luftën dhe lir-inë e tyre të shumëpritur. Në këtoluftime, armikut iu shkaktuan hum-bje të mëdha në njerëz dhe materi-ale ushtarake. Nga ana jonë, ranë nëfushën e nderit për të mos vdekurkurrë: Skënder Komedenti, PanajotLarto, Llambi Bozhiqi, Vangjel Nunidhe komisari i kompanisë së parëKosta Çavo dhe u plagosën shumë tëtjerë.

Në forcat e Brigadës 19-të Sul-muese bënin pjesë partizanë ngaÇeta e Çamërisë dhe ajo e Pogonit tëkrijuara përkatësisht në vitet 1942dhe 1943. Gjithashtu bënte pjesëedhe çeta e Dropullit të Sipërm. Mbibazën e këtyre çetave ishin krijuarbatalionet "Thanas Ziko", "PandeliBoçari", "Lefter Talo" dhe batalioni"Mataoti" me partizanë italianë.

Brigada e 19-të u organizua mirënë pesë batalione dhe zhvilloi një

sërë operacionesh luftarake për çlir-imin e të gjitha qyteteve dhe fsha-trave të Jugut të Shqipërisë, duke epastruar vendin nga pushtuesit etradhëtarët deri në kufirin me Gre-qinë.

Luftime të përgjakshme janë zh-villuar sidomos në zonën e Pogonit,Konispol dhe Delvinë nga ku u krijuamundësia për përparimin e mëte-jshëm të batalioneve të brigadës nëdrejtim të Gjirokastrës dhe të zonavetë tjera, duke zhvilluar luftime nëvendet kyçe për bllokimin e qafavedhe grykave, të rrugëve dhe urave-vende këto strategjike që i bënin tëpamundura operacionet armike.

Nga kjo brigadë ranë heroikisht nëfusahën e nderit Heronjtë e PopullitLefter Talo e Mustafa Matohiti.

Çdo vit populli i këtyre anëvemblidhet në përvjetorin e krijimit tëBrigadës 19-të Sulmuese për tëpërkujtuar vend luftimet e heroizmitmasiv, jetën dhe veprën heroike tëheronjve dhe dëshmorëve.

Vangjel BABI

FAQE 13Gusht 2014; Nr. 8(308)

HISTORIA

Nga Xhafer Peçi*

Me krijimin e Shtabittë Përgjithshëm uhodhën themelet eUshtrisë së rregulltpopullore shqiptare.Brigada e I-rë ishte ipari formacion imadh i kësaj ushtrietë rregullt. Kjobrigadë nuk ishte njërepart krahine oseqarku, siç ishinçetat, batalionet dhegrupet. Ajo ishte njënjësi luftarake nëdorë të Shtabit tëPërgjithshëm, mepartizanë nga tëgjitha qarqet e ven-dit, që do të luftonte,lëvizte dhemanovronte në tëgjitha krahinat eShqipërisë, ku tëparaqitej nevoja.

Rruga luftarake eBrigadës së I-rë Sul-muese, ashtu si e çdoreparti e njësie tëUshtrisë Nacionalç-lirimtare të Sh-qipërisë është embushur me vepraheroizmi, vetmohimidhe besnikërie tëpakufishme ndajpopullit dhe Atdheut.Efektivi i Brigadës sëI-rë pati vazhdimishtndryshime. Më 8tetor Brigadës iushtuan edhe 150partizanë italianë, tëcilët formuan Batal-ionin "Antonio Gram-shi" dhe në fund tëmarsit ''44 u shtuaedhe batalioni i 5-të.Brigada arriti kësh-tu një efektiv prej1237 luftëtarësh

Rruga luftarake e Brigadëssë I-rë Sulmuese, ashtu si eçdo reparti e njësie të UshtrisëNacionalçlirimtare të Sh-qipërisë është e mbushur mevepra heroizmi, vetmohimidhe besnikërie të pakufishmendaj popullit dhe Atdheut. Jetadhe veprimtaria e saj është aqe pasur me ngjarje dhe veprarevolucionare, politike e ush-tarake të cilat kurrësesi nukmund të përshkruhen në njëartikull, në një apo dy libra, pornë shumë vëllime.

Udhëzimet për krijimin eBrigadës së I-rë u lëshuan më20 qershor 1943. Pikësynimiishte që krijimin i këtij forma-cioni të parë të madh të shër-bente për t'i dhënë vrull kr-ijimit të batalioneve e brigada-

Me rastin e 69 vjetorit të Brigadës së I-rë Sulmuese - "Heroinë e Popullit"

Njësia e parë e madhe dhe e organizuare Ushtrisë Nacionalçlirimtare shqiptare

ve të tjera, të një ushtrie tërregullt partizane, të cilat do tëngjallnin një besim të madhpër zhvillimin e luftës sonë,drejt Kryengritjes së Përgjiths-hme.

Me krijimin e Shtabit tëPërgjithshëm u hodhënthemelet e Ushtrisë së rregulltpopullore shqiptare. Brigada eI-rë ishte i pari formacion imadh i kësaj ushtrie të rreg-ullt. Kjo brigadë nuk ishte njërepart krahine ose qarku, siçishin çetat, batalionet dhe gru-pet. Ajo ishte një njësi luftar-ake në dorë të Shtabit tëPërgjithshëm, me partizanënga të gjitha qarqet e vendit,që do të luftonte, lëvizte dhemanovronte në të gjitha krah-inat e Shqipërisë, ku të para-qitej nevoja.

Brigadës së I-rë, si forma-cion i madh i ushtrisë së rreg-ullt partizane ju ngarkua ngaShtabi i Përgjithshëm detyraqë të shërbente si shembullpër repartet partizane të tëgjitha krahinave, përshndrrimin e tyre në forma-cione të rregullta. Pra, Shtabii Përgjithshëm i kishte marrëtë gjitha masat politke e orga-nizative që Brigada e I-rë tëbëhej me të vërtetë bërthamae shëndoshë për ushtrinë erregullt.

Të gjitha qarqet e Sh-qipërisë kishin marrë udhëz-ime që kontigjentet e caktu-ara të ishin partizanë e kuadrome përvojë luftarake.

Qarqet e Korçës, Gjrokas-trës, Elbasanit e Vlorës do tëdërgonin grupet me numër mëtë madh partizanësh ekuadrosh. Shtabi i Përgjiths-hëm synonte që kjo njësi tëorganizohej, paisej dhe plotë-sohej me një efektiv të pathye-shëm dhe të drejtuar ngakuadro me përvojë ushtarakee revolucionare të lartë, për tëpërballuar goditje nga më tëfuqishmet që do të organizon-

te armiku. Ky sulm i okupa-torit ishte në planin e tijstrategjik me qëllim që të pen-gonte me çdo kusht shkallëz-imin e mëtejshëm organizative numerik të një ushtrie tërregullt Nacionalçlirimtareshqiptare. Këtë qëllim armikue tregoi dhe në ditët e in-agurimit të Brigadës së I-rëduke angazhuar 10 000 trupame paisjet luftarake më mod-erne të kohës, plus forcave tëBallit, milicisë, aviacionit etj,për ta asgjësuar atë që në kr-ijimin e saj.

Organizimi i Njësisë

Shtabi i Përgjithshëm zgjo-dhi vendin më të përshtat-shëm, rajonin e Vithkuqit përorganizimin e Brigadës së I-rë.Katundi Vithkuq, 20 km nëjugperëndim të Korçës, terrenmalor, ishte i përshtatshëmpër të organizuar mbrojtjen.Popullsia e Vithkuqit dhe e fs-hatrave për rreth ishte 100përqind në mbështetje tëLuftës Antifashiste Nacionalç-lirimtare.

Grumbullimi i grupeve par-tizane të ardhura nga drej-timet e caktuara filloj që nëfundin e muajit korrik ''43. Tëparat erdhën forcat e Korçës(rreth 200 partizanë e kuadro)të cilat u vendosën në Manas-tirin e Shën Pjetrit. Më vonëmbrriti grupimi i Gjirokastrësqë zuri vend në Pyllin e Sh-tyllës. Deri më 2 gushtmbrritën të organizuar edhevullnetarët partizanë të qar-qeve të Elbasanit, Beratit eVlorës. Partizanë të veçantëpati dhe nga Tirana, Dibra,Durrësi, Kukësi e Shkodra. Nëefektivin e Brigadës I-rë er-dhën dhe dhjetë vajza parti-zane. Në fillim Brigada pati njëefektiv prej 556 partizanë. Mi-dis tyre 70 kishin qenë kuadrodrejtuese si komandantë ekomisarë batalionesh e

çetash, komandantë njësiteshguerrile, me përvojë të pasurluftarake e të kalitur në vësh-tirësi.

Në datën 10 gusht përfun-doi organizimi i Brigadës mekatër batalione dhe tre ko-mpani: një kompani morta-jash, një kompani pushkkundërtank dhe një bateriartilerie. Një vëmendje eposaçme iu kushtua shërbim-it të intendencës. Shtabi iPërgjithshëm për këtë shër-bim kishte parasysh se Njësiado të lëvizte nga një krahinënë tjetrën, herë-herë meshpejtësi të madhe. Kuptohetqë Brigada duhet të kishte njëfurnizim dinamik, sidomos memunicione. Prandaj ndërtimi ikëtij shërbimi u organizua nëpërshtatje me kërkesat edetyrat e Njësisë. Një për-forcim i veçantë ju bë inten-dencave të batalioneve.

15 gusht 1943 - dita e in-agurimit

Po afrohej 15 gushti, dita einagurimit. Ceremonia do tëzhvillohej në fushën e vogël tëMakërzës, që shtrihet në lug-inën midis kodrave e pyjeve.

Në Vithkuq prej dy javëshqëndronte Shtabi i Përgjiths-hëm dhe udhëheqës të tjerë tëLuftës. Qarkori i Korçës kish-te marrë të gjitha masat përg-aditore për festën dhembrojtjen e nevojshme meforcat e vendit. Në sheshin eMakërzës ishin vendosur ban-derola, flamuj e parulla tëndryshme dhe në qendër tri-buna me gjethe e mjete rreth-anore. Që në orët e para po vi-nin aktivistë të fshatrave eqyteteve si nga Korça, Pograde-ci, Erseka, Devolli etj. Në orën9.00 u rreshtuan para tribunëskatër batalionet dhe repartete armëve të rënda me të gjithapajimet dhe armatimet e tyre.Në mëndjet dhe zemrat e

gjithë efektivit të Brigadës nd-jehej një gëzim dhe gjallërim ipakufijshëm. Ishte nder imadh të bëje pjesë në këtëbrigadë, që ishte njësia e parëe madhe dhe e organizuar eUshtrisë së rregullt Naciona-lçlirimtare shqiptare. Në sytëe sejcilit lexoje gëzimin, kre-narinë dhe vendosmërinë përt'i kryer detyrat luftarake derinë vetëflijim.

Të gjithë prisnin me pa-durim fillimin e ceremonisë.Në orën 10 mbrritënudhëheqësit e PK me E.Hoxhënnë krye dhe të Shtabit tëPërgjithshëm, të cilët zunëvend në tribunë.

Ceremonia u hap me hym-nin e flamurit, kënduar ngakori. Pastaj e mori fjalën SpiroMoisiu, Komandant i Shtabittë Përgjithshëm i cili përshën-deti në emër të Shtabit tëPërgjithshëm, duke dorëzuarflamurin në formëtrekëndëshi me shkabëndykrenare dhe me yllin e artë,me mbishkrimin: "Brigada e I-rë e Ushtrisë Nacionalçlir-imtare". Ai u shpreh: "Ju dorë-zoj këtë flamur në emër tëShtabit të Përgjithshëm tëUshtrisë dhe kam porosi prejtij t'ju them që të mos e linikurrë të bjerë në duart earmikut, por ta ngrini gjith-monë lart e ta çoni nga fitorjanë fitore".

Komandanti i Brigadës,shoku Mehmet Shehu e moriflamurin dhe në emër tëluftëtarëve bëri betimin për-para Shtabit të Përgjithshëmme fjalët: "Betohem se këtë fl-amur që na dorëzoi Shtabi iPërgjtihshëm do ta mbajmëkurdoherë lart. Do të jemi be-snikë ndaj popullit dhe do tëzhvillojmë luftë të paepurkundër fashizmit okupator dhearmiqve të popullit, për kr-ijimin e një Shqipërie të lirëdhe demokratike popullore".Këtyre fjalëve ju bënë jehonëzërat e njëkohshëm dhe tëzjarrtë të partizanëve: "Betohe-mi". Gjithë sheshi gjëmoi ngaduartrokitjet dhe thirrjet e tëpranishmëve "Rroftë Brigada eI-rë Sulmuese" etj. Në këtëceremoni folën oratorë të ndry-shëm.

Ceremonia u mbyll me par-akalimin e Brigadës. Në fushënuk ndjehej asgjë përveç hapitluftarak të partizanëve.Oshëtima e hapit përcillej largnëpër pyje e male. Pas cere-monisë, deri vonë në mbrëmjebuçitën këngët dhe vallet par-tizane…

Efektivi i Brigadës së I-rëpati vazhdimisht ndryshime.Më 8 tetor Brigadës iu shtuanedhe 150 partizanë italianë, tëcilët formuan Batalionin "An-tonio Gramshi" dhe në fund tëmarsit ''44 u shtua edhe batal-ioni i 5-të. Brigada arriti kësh-tu një efektiv prej 1237luftëtarësh.

*Kolonel në pension - Ishkuadër i Brigadës së I-rë S

FAQE 14 Gusht 2014; Nr. 8(308)

NDERIMI

Edip Ohri lindi në Strugë të Maqe-donisë më 3.1.1925. Në vitin 1938 aifiton me konkurs të drejtën për të stu-diuar në shkollën "Normale" të El-basanit, ku mësoi katër vjet, deri nëvitin 1942, duke kryer vetëm "Semi-maturën". Ai u burrërua para kohe ngafati i dhimbshëm i vdekjes së babait,nga vitet e konvikteve, punëve të vësh-tira në miniera, nga vështirësitëekonomike, nga urrejtja për pushtues-it, nga dashuria për atdheun.

Në nëntor të vitit 1943, Edipi rresh-tohet në radhët e Brigadës së II-tëPartizane, megjithëse ishte vetëm 18vjeçar, gjithë energji siç është normalepër moshën, por tregoi edhe pjekuri ematuri prej luftëtari trim. Ai tregoi sekishte aftësi të shquara intelektuale,zotëronte disa gjuhë të huaja si ital-ishten, serbokroatishten, rusishtendhe shfaqi aftësi të spikatura organi-zuese. Edipi arrin të kryejë detyrën ekomandantit të kompanisë e më vonëtë zëvëndës komandantit të batalion-it. Nga lufta djaloshi 19 vjeçar doli megradën e togerit.

Sapo përfundoi Lufta e DytëBotërore, në maj të vitit 1945, u dër-guan për studime në degën e aviacionitnë ish-Jugosllavi, ndërsa në nëntor tëatij viti e dërgojnë në ish-BashkiminSovjetik, në qytetin Engels për pilotbombardues. Aty studioi deri në vitin1948 ku u diplomua pilot luftarak.Kthehet në Shqipëri, por në shkurt1949 dërgohet përsëri ne Akademinëe Forcave Ushtarako-Ajrore të ish-BS,në fakultetin e Komandimit, në Moskë.Aty ai studioi aty deri në vitin 1952duke e përfunduar akademinë mevlerësimin "Shkëlqyshëm, i aftë përtë komanduar njësi dhe shtabe të

Edip Ohri, bir i denjë i Strugësfigurë e shquar e Shqipërisë

Propozim për dhënie titulli"QYTETAR NDERI" z. Edip OHRI

Drejtuar : Z. ZIADIN SELA Kryetar i Komunës Strugë,

Keshillit Komunal të Qytetit Strugë

Kryesia e Organizatës së Bashkuar e Veteranëve të Luftës AntifashisteNacionalçlirimtare të Popullit Shqiptar (OBVL), anëtare e Federatës Botëroretë Veteranëve të Luftës, ju sugjeron t'i propozoni Këshillit Komunal të qy-tetit Strugë për t'i dhënë z. Edip Ohri, titullin "Qytetar Nderi" me motivacio-nin :

"Bir i shquar i Strugës, që me jeten dhe veprën e tij nderoi e lartësoiemrin e qytetit ku u lind dhe u rrit në një familje patriotike të shquar e tëlidhur ngushtësisht me historinë e Shqipërisë.

Mori pjesë me armë në dorë në luftë kundër pushtuesit nazi fashist dhedrejtoi formacione të Luftës Nacional Çlirimtare. Pionier i krijimit të avia-cionit dhe komandant Historik i Aviacionit Luftarak Shqiptar, qëndrestar ipaepur në burgjet e diktaturës komuniste, kontributor i shquar në mbësh-tetje të demokracisë pluraliste dhe vendosjen e konsolidimin e shtetit lig-jor".

Kryesia e OBVL mendon se dhënia e këtij titulli në kuadrin e 70 vjetorittë Çlirimit të Shqipërisë dhe prag të ditëlindjes së tij të 90-të, nderon nëmënyrë të merituar z. Edip Ohri, nderon edhe struganët e qytetin e Strugës.

Organizata e Bashkuar e Veteranëve të LuftësAntifashiste Nacionalçlirimtare të Popullit Shqiptar

(OBVL)

KryetariRrahman PARLLAKU

Nënkryetari Nënkryetari Skënder MALINDI Myfit GUXHOLLI

nivelit operativ të Forcave UshtarakeAjrore". Në maj të vitit 1955, Edip Ohriemërohet komandant i Aviacionit Ush-tarak Shqiptar dhe zëvëndëskoman-dant i MKA-së (Mbrojtjes Kundër Ajrore)së shtetit. Ishte 30 vjeç, shumë i ri përtë përballuar të gjitha sfidat që do i para-qiteshin një arme kaq të re në Ush-trinë Shqiptare. Në këtë detyrë tërëndësishme ai qëndroi për njëzet vjetme rradhë.

Mendimi teorik e shkencor i ko-mandantit të Aviacionit Luftarak, kaqenë përcaktues për zhvillimin e kësaj

arme në përgjithësi gjatë gjithë atyreviteve. Në vitet që ai drejtoi Aviacion-in Shqiptar datohen të gjitha rikon-struksionet dhe ndërtimet e mëdha tëinfrastrukturës së kësaj arme. Parkui përgjithshëm i aviacionit në vitin1975, vit që ai u largua nga detyra,numëronte rreth 200 avionë dhe he-likopterë.

Edip Ohri është figura më e shquare Aviacionit Luftarak Shqiptar, poredhe një nga ushtarakët më në zë tëUshtrisë Shqiptare në vite. Njezet vjetnë drejtimin e një armë të ushtrisë,nuk janë vetëm një rekord i rrallë epapërsëritshëm për Aviacionin Sh-qiptar, por edhe një rast unik për tëgjithë Ushtrinë Shqiptare, mbase edhepërtej vendit tonë. Ishte edhe pilot imadh. Nuk kishte mjet ajror në ven-din tonë me të cilin ai nuk kishte flu-turuar.

Si një ushtarak i vlerësuar nga qar-qet më të larta, jo vetëm të dikasterittë Mbrojtjes, por edhe të politikës sh-qiptare të kohës, ai disa herë ishte nëpërbërje të delegacioneve të rëndë-sishme shtetërore e ushtarake që janëtakuar me krerët e ish-Bashkimit Sov-jetik, të Traktatit të Varshavës, ndër-sa më vonë edhe me Çu En Lain e MaoCe Dunin në Kinë, etj.

Edip Ohri nuk është vetëm një in-divid I shquar, por edhe bir e një famil-jeje strugane të lidhur ngushte me fatete cështjes shqiptare.

Prindërit e tij, Inajet Ohri, nga famil-ja e shquar Emirzade dhe Behija, ngafamilja po aq e shquar Masllafi, patënkatër fëmijë, Ediben, Edipin, Hyrmetendhe Dashamirin.

Në vitin 1936, Familja Inajet Ohri-Emirzade u sistemua në Shqipëri, porInajeti vdiq pas gjashtë muajsh, dukelënë familjen në një gjendje ekonomiketë rëndë. Behija vendosi që të marto-hej, me Qazim Bej Vlorën, djalin e Is-mail Qemalit, fëmija i pestë i IsmailQemalit, I cili u muar denjësisht merritjen dhe edukimin e fëmijëve që ajokishte.

Edukimi nga idetë patriotike tëtrashëguara në një familje të lidhurngushtë me historinë e Shipërisë, ngaprindërit e tyre, Inajeti dhe Behija, poredhe të pasuruara nga pikëpamjetdemokratike e përparimtare nganjerku Qazim Qemali, bënë që të gjithëfëmijët e shquar të kësaj familjeje pa-

triotike të përfshihen në luftë kundërpushtuesit. Edibea, motra e madhe ,upërjashtua për aktivitet antipushtuesnga shkolla "Nana Mretneshë" dhe derinë fund të luftës, do të vepronte meilegalët në kryeqytet. Hyrmetja doli nëmal, në Brigadën e 3 S. Dashamiri,kaloi partizan po në atë brigadë. EdipOhri u bë një pjesëmarrës me armë nëdorë në luftën për çlirimin e vendit ngapushtuesit nazi-fashistë. Në nëntor tëvitit 1943, me formimin e Brigadës IISulmuese, Edipi kalon në luftën nëmal, ku caktohet në detyrën ezv.komandantit të kompanisë së kësajbrigade.

E gjithë familja Ohri mori pjesë nëLuftën Nacional Çlirimtare. Edhe nëvitet e mëvonëshme, e gjithë familjadha një kontribut të madh në zhvil-limin, përparimin e prosperitetin ejetës së vendit.

Është një rast I rrallë në historinëe Ushtrisë e të Shqipërisë, që dy burranga një krahinë, nga një qytet apo nganjë familje, të drejtojnë në vite njëko-hësisht dy nga armët më speciale, mëtë vështira e të fuqishme të një shte-ti, si Aviacioni e Marina Luftarake, sicishte rasti I vëllezërve nga Struga, Edipe Dashamir Ohri.

Aktualisht Edip Ohri është pension-ist, përfiton pensionin e pleqërisë,shpërblimin si veteran i LANÇ dhe përplagosje gjatë luftës. Për merita luftar-ake gjatë LANÇ dhe pas çlirimit të atd-heut ai është dekoruar me 12 urdhërae medalje të akorduara nga KuvendiPopullor i Shqipërisë dhe dy herë edhenga Presidenti i Federatës Ruse siveteran i Luftës së Dytë Botërore.

Në vitet 1974-1978, Edip Ohri kaqënë deputet i Kuvendit Popullor tëShqipërisë në legjislaturën e VIII-të tëtij, ndërsa në vitin 1980, si shumë ush-tarakë të shquar të asaj kohe, u bur-gos për shumë vite nga regjimi monist.

Vitet e fundit, për më shumë senjëzet vjet, Edip Ohri nuk ka pranuartë japë mendime apo gjykime për tëkaluarën nëpërmjet përdorimit të em-rave të përveçëm lidhur me ngjarje tëcaktuara, por është mbeshtetur nëanalizimin e fakteve dhe tendencavetë sistemit totalitar në përgjithësi e atijnë vendin tonë në veçantë.

Edip Ohri ka mbajtur qëndrim ndajluftës se klasave që solli eleminimine elitave intelektuale të vendit, meizolimin e vendit nga bota, mevarfërimin e skajshëm të jetës së pop-ullit, me mungesën e lirive e tëdrejtave themelore të njeriut si ajo ebesimit apo e levizjes, me gjigan-domaninë e sistemit që prodhontevetëm armiq brenda vendit dhe shihtesi të tillë çdo gjë jashtë tij.

Megjithë peripecitë e jetës së tijpersonale, Edip Ohri nuk e ka "përzi-er" asnjëherë dashurinë përparaardhësit e tij, për Strugën e tij tëdashur, për shqiptarinë, për armën eaviacionit, për ushtrinë Shqiptare, përdemokracinë e përparimin, me asnjënga periudhat më të vështira që kakaluar në jetë.

FAQE 15Gusht 2014; Nr. 8(308)

DOSSIER

Nga ISA HALILAJ

Studjues

Viti 2014 është i 70-ti vit që Sh-qipëria jeton në liri e në prosperitetindemokratik të saj. Në këtë vit jubilarpërkujtohet e është e gjallë ne memo-rien e njerëzve lufta çlirimtare kundërpushtimit fashist e nazist në të cilenu përfshinë të gjitha moshat, sidomosrinia dhe të gjitha krahinat nga Jugunë Veri, që me gjak e sakrifica sollënlirinë që gezojmë sot.

Në këtë luftë çlirimtare u përfshiedhe Luma- Kukësi, bijtë dhe bijat esë cilës u bënë pjesë e formacionevepartizane. Luma pati Çetë e BatalionPartizan dhe Brigaden Partizane të 24-s, që morën pjesë me heroizëm nëluftën çlirimtare jo vetëm në Verilind-je po edhe në Tiranë, Fushë- Krujë,Milot, Lezhë, Shkodër, Tivarë e nëMalësinë e Madhe. 121 dëshmorë ranëne luftë në lulen e rinisë dhe shumë uplagosën, duke përzier gjakun e tyreme aë të dëshmorëve dhe si partizanëinvalid me status të veçantë , vazhdu-an betejën e rindërtimit e atë të ndërt-mit të vendit.

Episodet janë të shumta, po nëkëtë shkrim modest do përqendrohe-mi tek njëri prej invalidëve partizan,Rustem Musa Domi, si partizani in-valid për liri dhe misionari i përkush-tuar i arsimit deri në pleqëri.

Rustemi lindi më 15 gusht 1930në fshatin Domaj, Ujmisht të Lumësne një familje me taban patriotik, enjohur si për qëndrimin atdhetar, poashtu edhe për qëndrimin demokratiksi familje fanoliste në Lumë më 1924,gjyshi i tij Istref Xhaferi i dënuar mevdekje. Në fshatin Domaj, ku lindi dheu formua në maturim djaloshi RustemDomi, gjallëronin ndjenjat nacionalisteprej kohësh, po gjallonin edhe idetë lib-erale e radikale të kohës të shfaqurahapur nga studentët e shkollave civilee ushtarake, jo të paktë të këtij fshati.

Domaj e Ujmishti si bajrak qe njënga qendrat më aktive të nacionalizmitshqiptar në Veri, përfaqësuar nga Mu-harrem Bajraktari e bajraktarët etjerë, të cilëve nuk u mungonin lidh-jet edhe mjetet e informacionit për sit-uatën kombëtare e ndërkombëtare tëkohës së Luftës së Dytë Botërore, përf-shi lëvizjen Nacional- Çlirimtare.

Bajraktari i Ujmishtit të Lumës, ipaisur me kulturën perendimore, siçtregojnë bashkëkohësit , ndaj të rin-jëve të fshatit të tij dhe të krahinës,

Rustem Musa Domi , invalid iLuftës për liri, misionar i arsimit

qe toleron për mendimet e veprimet etyre dhe u mjaftua vetëm me ndonjëkëshillë kalimtare e nuk iu kushtuaseriozisht jo vetëm mendimeve po edheveprimeve të kundërta për të.

Në Domaj rinia e asaj kohe ndizejnë debate e polemika, sipas bindjevedhe kahjeve, ku u bënë të dy krahëtme grupimet e tyre.

Në njërën anë krahu i grupimit tëNacional- Çlirimtares me më aktivëtsi Selman Aliun, Ymer Zenelin, Ba-jram Xhelilin, Ramadan Muratin qepropogandonin haptas programin eFrontit Nacional- Çlirimtar dhe au-toritetshëm përballë tyre qëndronindjemtë e të afërmit e familjes se ba-jraktarit me Bajramin, Ibrahimin,Hamdiun, Sef Xheladinin, Esatin e tëtjerë që u qëndronin bindjes se nacio-nalizma do ta shpetoi vendin.

Në grupimin e nacional-çlirimtaresu radhit shtresa e të varfërve po edhenormalistët Rakip e Rifat Domi epërkrah tyre qenë edhe më të rinjtëqë vijonin vitet e fundit të shkollës nëBicaj, si Rustem Domi, Avdi Domi etjqë shquheshin për zgjuarsi e degjo-heshin me respekt edhe nga të med-henjtë. I ushqyer nga këto ndjenjaRustemi është një nga aktivistët elëvizjes antifashiste në shkollën e Bi-caj ku grupi i pionerëve dhe të rinjëvekreu një seri aksionësh kundër fash-izmit Italian duke dal haptas pionerëtIsmail Kërxhaliu, Muhamet Shehu,Shaban Braha, Rustem Domi e Kam-ber Zela. Nga familja e Rustemit, xhax-hai Rakipi qe pjesmarrës në luftë epër një kohë që kryetari i KëshillitNacional - Çlirimtar rrethit Lumës epastaj punoi ne arsim. Kjo familje i dhaatdheut dy dëshmorë Qazimin dhe Ba-jramin dhe një invalid të luftës përçlirim: Rustem Domi.

Shkollën fillore plotore e mbarojshkëlqyeshëm më 1943. Dëshira e tijtë vazhdonte Normalen e Elbasanit përmësuesi. Në shtatorin e 1944-rës u dhalajmi se normalistët i boshatisënbankat e shkollës e iu ngjitën malevepër liri në formacionet partizane. EdheRustemi, ndonse 14 vjeç, vullnetarishtinkuadrohet partizan në Brigadën 24S që u inagurua më 4 tetor 1944 nëBicaj. Aty Rustemi u entuziasmua segjeti mjaftë moshatarë të njohur siEnver Bilali, Mustafa Braha, JeminHalilaj, Sadik Kerxhaliu, Riza Gjanën,

e tjerë nga e gjithë krahina e Lumës.Partizani Rustem një nga me çapkanëte Brigadës, qe efektiv i Batalionit tëIV-të, Kompania e I me përgjegjësin edrejtuesit të rinisë në Kompani.

Pas një inkursioni luftarak nëzonën e rrugës Kukës- Prizren si dhenë zonat Surroj e Gorë, Brigada e 24 Su ngarkua nga Shtabi i Përgjithshëmpër të marrë pjesë në luftën heroikepër çlirimin e TIranës. Një besim i jas-htëzakonshëm ky për djemt e Lumës,të Lumës zëmadhe në historinë elufterave për liri e pavarësi.

Me 8 nëntor 1944, pas një rrjesh-timi ceremonial në Bicaj , Brigada e24 S nisi marrëshimin historik mevendosmëri për fitore, duke kaluar nëkëmbë në shtigje të vështira në iten-erarin Bicaj - Kala e Dodës- Sllatinë-Q. Murrë- Klos ku u bë rrjeshtimi idytë, Q. Murrizë- Zall Herr Tiranë, 120km rrugë e më 11 nëntor, mori detyrënluftarake kundër agresorit hitlerian ebashkëpuntorëve të tyre, u vendos nëvijën Autorepart, Fabrika e Tul-lave - Shkolla e Dakës Kamzëdhe Domje. 11 nëntori dita e parëe sulmit përfundimtar për çlir-imin e Tiranës në zbatim të ur-dhërit.: "Tirana të çlirohet meçdo kusht!" Pa u futur në hollësiBrigada Partizane e Lumës ekreu me heroizëm detyrën e sajnë 6 ditë luftime të ashpra përçlirimin e Tiranës duke rënë nëfushën e nderit 16 dëshmor tëatdheut si Vehbi Shehu, Nure-din Braha, Sadik Palushi, ElmazAdemi, Gani Duraku, Abaz Pep-oshi, Xhafer Ollomani e tjerë. Enë këto luftime tregohet ipaepur partizani i ri RustemDomi bashkë me shokët e tij tëmoshës. Pas kësaj beteje Briga-da vazhdon inkursionin e sajluftarak në çlirimin e Fushë-Krujës, Mamurrasit, Milotit eLezhës dhe më 26-27 nentorpozicionohen në Bërdicë- Beltojëpër çlirimin e Shkodrës. Aty zh-villohet një betejë e ashpër kumbetën të vrarë partizanët:Ymer Mataj, Emri Halilaj, IsufSeferi, Islam Xhahu dhe HasanLika. Në mes të të plagosurvenga një predhë gjermane ështëedhe partizani Rustem Domi, që morinjë plagë të rend në këmbë. Gjaku ikulluar i pesë dëshmorëve e i të plago-surve si Rustem Domi, vetëm dy ditëpara çlirimit skuqi tokën arbërore. Përpak ditë Rustemi u shërua në Spitaline Shkodrës e pastaj vazhdoi marshiminluftarak të Brigadës edhe në luftimetkundër mbeturinave të reaksionit nëTivarë- Malësi të Madhe, ku është pla-gosur për herë të dytë e shëruar nëSpitalin partizan të Brigadës.

Në maj të 1945 Rustemi si dele-gate i Brigadës 24 S. ka marrë pjesënë Kongresin e II të BRASH-it në Ti-ranë. Pastaj Brigada 24 S u shperndanë njës të tjera ushtarake në Durrës.

Në shtator të 1945, me urdhërKomandës me Konkurs është pranu-ar në Normalen e Elbasanit, të cilën eka mbaruar më 1951 e me vendim tëKM. u emërua mësues matematike nëshkollën Unike Bicaj. Mësues i ri, mefrymë të re e me rezultate të mëdha,pas dy vjetësh emërohet Inspektor Ar-simi e pas një viti i besohet përgjegjë-sia e Shefit Arsimit në Qarkun eKukësit. If rymëzuar nga puna e Ndrece Ndue Gjokës në Mirditë dhe Rrah-man Palushit në Kukës, Rustemi kalënë gjurmë të pashlyeshme në zhvil-

limet arsimore në Qarkun dhe Rrethine Kukësit, veçanërisht në zgjerimin errjetit të shkollave, luftës kundër anal-fabetizmit e kualifikimin e mësuesvetë rinjë. Me punën e këmbënguljen etij u hap gjimanzi i Kukësit dhe u rritnumëri i nxënësve dhe studentëve mebursën e shtetit brenda e jashtë ven-dit.

Në gjithë jetën e punën e tij në ar-sim spikatën cilësitë e një pedagogukorrekt, i saktë dhe i përkushtuar memisionin e tij të mësuesisë. Rustemiqe nismëtar e bashkë me shkodraninMendush Derguti në ngritjen e funk-sionimin e Kabinetit Pedagogjik të rre-thit Kukës i cili funksionoi si një sh-kollë e vërtetë kualifikimi e perfek-sionimi për mësuesit kukësianë.Puna e tij si edukator, mësues e drej-tues arsimi është vlerësuar si mjaft edobishme në Kukës. Rustemi qe dheështë kuadër i mendimit dhe veprimitpraktik, duke dhënë rezultate e zgjidhjekonkrete e të shpejta të problemeve qështron koha. Si aktivist shoqëror, Rust-emi qe e vazhdon të jetë një këshilltari urtë jo vetëm në qytetin e Kukësit,por edhe në Tiranë, ku po mbyllpleqërinë e tij aktive. Si familjar imartuar me Rahime Ajet Elezin lindën3 fëmijë: Avniun, Verën dhe Entelën,të gjithë me arsim të lartë e me profe-sion. Si shume veteran të Luftës Na-cional- Çlirimtare e ndërtimit, Rust-emi ndjehet mirë, me bindjen se puna

e tij, mbi të gjitha gjaku i derdhur përçlirimin e Tiranës e të atdheut, që idha statusin e invalidit të luftës dhe egjithë puna e pandërprerë në arsim,vlerësohet e dobishme. "Brezi ynë thotëRustemi- ka të drejtën të krenohet sejo vetëm e çliroi vendin nga pushtiminazi- fashist po bëri gjithçka mundiedhe për ta ndërtuar e forcuar Sh-qipërinë. Na dhemb shpirti kur pamëe shohim shkatërrimet e dëmtimet eviteve të fundit, të mundit, gjakut edjersës tonë, por bindja jonë na e thotë,se populli e rinia shqiptare do të dijnëta vënë orën e kohës në lëvizje përmbarë që të rradhitemi denjësisht siçduhet për krah popujve e vendeve tjeranë Bashkimin Europian dhe Aleancëne Demokracisë perendimore."

Mban 3 medalje: Të trimërisë, tëKujtimit e të Çlirimit dhe Urdhërin"Naim Frashëri" të artë.

E natyrshëm, për Rustem Domin eveteranët si ky vjen urimi në këtë 70-vjetor të Çlirimit, që të kenë shëndete pleqëri të mbarë, se populli i çmon sikalorës të lirisë e atdhetarizmit Sh-qiptar, të gjithë ata bijë e bija që për-balluan më sukses luftën për çlirimine Shqipërisë duke sakrifikuar edhejetën e tyre.

FAQE 16 Gusht 2014; Nr. 8(308)

PËRKUJTIMORE

M ë 11 gusht umbushën 9 vjet qëkur u nda nga

fëmijët, të afërmit, ne shokëte bashkëluftëtarët e tij, Mu-hamer Spahiu.

I lindur në një familje tënderuar qytetare, Muhamerimori një edukatë të shën-doshë. Ai që në rininë eherëshme u dallua për sjelljeshembullore, ndërshmëri epërkushtim në mësime.

Edukimin me ndjenja atd-hetare, Muhameri e tregoi qënë moshën 15 vjeçare. Kurishte në bangat e shkollës aiu përfshi në Lëvizjen Anti-fashiste dhe u dallua në mestë të rinjve për vendosmëri eguxim në luftë, duke u bërënjë nga udhëheqësit në orga-nizatat e rinisë antifashistetë Tiranës. Për aktivitetinetij në Luftën Antifashiste,Muhameri u përndoq e u bur-gos nga fashistët dhe pas dal-jes nga burgu u bë një ngaudhëheqësit kryesorë të rin-isë së kryeqytetit. Ai u treguai vendosur e trim edhe nëluftimet me armiqtë, kurndodhej me shërbim në rep-artet partizane, kur në për-leshjen me nazistët gjer-mane mori plagë në trup gjatëOperacionit Armik të Dimrit1944.

Muhameri, një kontributtë veçantë ka dhënë në mo-bilizimin e rinisë së kryeqy-tetit për të mbushur radhët eushtrisë partizane me të rinjtë vendosur që treguan gux-im e trimëri në luftë.

Për aktivitetin e tij si drej-tues i Rinisë Antifashiste tëkryeqytetit, Kongresi i Parë iRinisë i mbajtur në Gusht1944 në Helmës të Skraparite zgjodhi Muhamerin në Sek-retariatin e Bashkimit të

Në kujtim të një prej iniciatorëve të parë, organizator i Organizatës të Bashkuar të Veteranëve të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare

Muhamer Spahiu ishte një burrë shteti,mbrojtës i flaktë i interesave kombëtare

Nga Rrahman PARLLAKU* Enver Hoxha, nuk i duronte njerëzit e ngriture me autoritet, që kishin mendimet e tyre tëdrejta e i mbronin ato me burrëri, siç ishteMuhameri. Tek ata ai shikonte rrezikun më tëmadh të diktaturës dhe pushtetit të tij per-sonal. Prandaj i goditi dhe i persekutoi.Kështu bëri edhe me Muhamerin për së dytiherë, duke e akuzuar se ai kishte pikëpamjerevizioniste e po zbuste luftën e klasave nëpolitikën me kuadrin, që sipas Enver Hoxhësishte forca që çonte përpara shoqërinë.Kështu që nga viti 1960 për Muhamerin efamiljen e e tij filluan sërish ndjekjet epersekutimet e tmerrshme: dëbim, internim,burgim e prapë internim për 30 vjet meradhë. Muhamerin e familjen e tij i ndoqi injejti fat që ka ndjekur me mijëra familjeshqiptare, shokë e bashkëluftëtarë të tij

Rinisë Antifashiste Sh-qiptare.

Pas çlirimit të Atdheut,Muhamerit iu ngarkuandetyra të larta shtetërore: më1947 zv/kryetar i Komisionittë Planit të Shtetit, më pasZëvendës i parë i Ministrit tëIndustrisë; Sekretar iPërgjithshëm i Kryeminis-trisë dhe përfaqësues i Sh-qipërisë në Këshill inEkonomik të ish vendeve so-cialiste (KNER). Në të gjithadetyrat e ngarkuara ai punoime përkushtim, profesional-izëm e koopetencë.

Muhameri kishte kulturëtë gjerë, sidomos si ekono-mist. Ishte diplomuar me re-zultate të larta në këtë degë.

Muhameri qe burrë shtetidhe personalitet; parimor, ipalëkundur në parimet e tij -mbrojtës i flaktë i interesavekombëtare.

Ai pati burrërinë t'i thotëhapur e t'i mbrojë mendimet

e tija. Për këtë qëndrim pari-mor u persekutua e u dënuanga diktatura e egër e EnverHoxhës.

Më 1948 Muhameri udënua si bashkëpunëtor iNako Spirut, pasi bashkë metë kishin mbrojtur me ven-dosmëri interesat kombëtarekundër ndërhyrjes sëjugosllavëve në punët ebrendëshme të Shqipërisë qëdonin ta kthenin vendin tonënë koloni të tyre.

Pas Kongresit të Parë tëPartisë Komuniste Shqiptare,Muhameri u rehabilitua dhemori përsëri funksione të lar-ta shtetërore, por siç dihetdiktatori Enver Hoxha, nuk iduronte njerëzit e ngritur eme autoritet, që kishin men-dimet e tyre të drejta e imbronin ato me burrëri, siçishte Muhameri. Tek ata aishikonte rrezikun më tëmadh të diktaturës dhe push-tetit të tij personal. Prandaj i

goditi dhe i persekutoi. Kësh-tu bëri edhe me Muhamerinpër së dyti herë, duke e aku-zuar se ai kishte pikëpamjerevizioniste e po zbusteluftën e klasave në politikënme kuadrin, që sipas EnverHoxhës ishte forca që çontepërpara shoqërinë. Kështu qënga viti 1960 për Muhamerine familjen e e tij filluan sër-ish ndjekjet e persekutimete tmerrshme: dëbim, in-ternim, burgim e prapë in-ternim për 30 vjet me radhë.Muhamerin e familjen e tij indoqi i njejti fat që ka nd-jekur me mijëra familje sh-qiptare, shokë e bash-këluftëtarë të tij.

Me fitoren e lëvizjesdemokratike, Muhameri upërfshi në shumë veprimtarishoqërore në mbështetje tëzhvillimeve demokratike nëvend. Ai qe një nga iniciatorëte parë dhe organizatorët e Or-ganizatës të Bashkuar të Vet-eranëve të Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare. Sinënkryetar i kësaj organizatee kryetar i OBVL për Tiranënai dha një kontribut tëveçantë në të gjitha aktivite-tet që kreu OBVL nëpërkujtimin e ngjarjeve his-torike kombëtare e veçanër-isht të LANÇ e figurave drej-tuese të saj.

Muhameri bëri një punë tëmadhe e me përkushtim të

veçantë për të mobilizuar tëgjithë veteranët e organizatëstonë, familjarët e të afërmite tyre në ndihmë tëvëllezërve tanë kosovarë, tëdëbuar prej trojeve të tyre et-nike nga kasapi i Ballkanit,Millosheviç. Ai e përjetoi megëzim të madh fitoren e pop-ullit të Kosovës ndaj push-tuesve serbë. Veçanërishtkur shkeli mbi tokën e lirëtë Kosovës gjatë vizitës qëbëri delegacioni i OBVL nështator 1999 me ftesë të vet-eranëve të Luftës Antifash-iste të Kosovës, duke u shpre-hur se "tani m'u plotësua njënga dëshirat e mia të jetës".

Muhameri qe bashkëshorte prind i shkëlqyer. Ai pati njëpërkujdesje të veçantë përbashkëshorten e bash-këluftëtaren e ti j , Fat-bardhën, për rritjen eedukimin e dy vajzave të tijtë dashura. Edhe në moshë tëthyer qe shumë i përkujdes-ur për nipërit e tij.

Ne bashkëluftëtarët ebashkëpunëtorët, por edhegjithë shokët e miqtë e tij dota kujtojmë Muhamerin medashuri e respekt. Dhe jovetëm ne por i gjithë rrethishoqëror që e ka njohur.Kujtimi i tij do të mbetet i pa-harruar.

"Hero i Popullit",gjeneral-lejntant