ZGWiH - ISIŚ

Ochrona zasobów wodnych w kontekście rozwoju zrównoważonego

dr inż. Małgorzata Loga

ZGWiH - ISIŚ

Podstawowe pojęciaZasoby wodne - ta część wód, która znajduje się w obiegu i jest ‘przetwarzana’ w procesie transformacji opadu w odpływ.

Zasoby wód rzecznych – zasoby te są określane na podstawie wielkości odpływu ze zlewni

Zasoby wód jeziornych- sumaryczna kubatura masy wodnej zgromadzonej w misach jeziornych

Zasoby wód podziemnych. Rodzaje zasobów wód podziemnych wydziela się ze względu na dynamikę wód, warunki zasilania i odnawiania, zmienność ilościową, znaczenie gospodarcze oraz możliwość sztucznego zasilania

ZGWiH - ISIŚ

Zasoby statyczne (wiekowe) obejmują wody znajdujące się w danym momencie w wyróżnionej jednostce hydrogeologicznej, poniżej dolnej granicy sezonowych i wieloletnich wahań zwierciadła wód podziemnych.

Zasoby dynamiczne wód podziemnych obejmują wodę krążącą w warstwach wodonośnych. Z natury podlegają one odnawianiu.

• stałe – odnoszone są do najniższego stanu w wieloleciu

•zmienne – obejmują wody zawarte w strefie wahań zwierciadła

Zasoby dyspozycyjne – ta ilość wód podziemnych, która nadaje się do wykorzystania gospodarczego, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z wymogów środowiska

ZGWiH - ISIŚ

Brundtland commision (1987) przyjęła koncepcję zrównoważonego rozwoju (Sustainable Development) jako podstawę niezakłóconego bytowania społecznego.

Rozwój zrównoważony polega na takim planowaniu i realizacji życia gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska, które zapewnią przyszłym pokoleniom poziom życia co najmniej taki sam jak obecnie

Umiejętność przewidywania długoterminowych skutków bieżących działań gospodarczych, polityki społecznej i działań w zakresie ochrony środowiska jest podstawą działań w zakresie zrównoważonego rozwoju.

ZGWiH - ISIŚ

Zależności pomiędzy elementami Rozwoju Zrównoważonego

ZGWiH - ISIŚ

ŚrodowiskoEkonomia

Społeczeństwo

Source: http://www.sustainablemeasures.com/

Zrównowazenie wymaga uwzględnienia trzech elementów

ZGWiH - ISIŚ

Ekonomia

Społeczeństwo

Środowisko

Source: http://www.sustainablemeasures.com/

... należy również uwzględnić powiązaniapomiędzy nimi

ZGWiH - ISIŚ

Środowisko

Społeczeństwo

Ekonomia

Source: http://www.sustainablemeasures.com/

Jeszcze lepsze zobrazowanie rozwoju zrównoważonego

ZGWiH - ISIŚ

Zapewnienie rozwoju zrównoważonego wymaga:

Przewidywania zmian w systemach naturalnych

Przewidywania zmian w obiektach inżynierskich

Przewidywania zmian wymagań i oczekiwań społeczeństwa

Strategii adaptacyjnej

ZGWiH - ISIŚ

Zrównoważone zasoby naturalne

również wodne , to zasoby które mają zaspokoić zarówno aktualne potrzeby jak również potrzeby przyszłych pokoleń.

Istotnym elementem planowania, projektowania i gospodarowania zrównoważonymi systemami wodnymi jest przewidywanie różnego rodzaju zmian jakim mogą one podlegać.

ZGWiH - ISIŚ

Adaptacyjna strategia gospodarowania zasobami wodnymi

Decyzje gospodarki wodnej można w dużym stopniu traktować jak eksperymenty lub grę z naturą, których zasady mogą i powinny ulegać modyfikacji – zgodnie z celem nadrzędnym – dostarczenie dostatecznej ilości wody o dobrej jakości obecnie oraz w założonym horyzoncie czasowym.

Musi uwzględniać:

-ograniczenie aktualnie dostępnej wiedzy i doświadczenia,

-fakt zdobywania wiedzy przez eksperymentowanie.

ZGWiH - ISIŚ

Adaptacyjna strategia gospodarowania cd.

Przyjmuje konieczność:

- ciągłego sprawdzania i korygowania metod gospodarowania

- zapobiegania i naprawy szkód w środowisku ze względu na zmienność i niepewność występującą w środowisku naturalnym i socjoekonomicznym.

ZGWiH - ISIŚ

Zrównoważenie i skala

Problem zrównoważenia dużych regionów vs.

Specyficzne cechy lokalnych układów (ekonomicznych, środowiskowych...)

Nie każdy hektar terenu i nie każdy strumień masy i energii powinny być systemami zrównoważonymi

Odpowiednia skala czasowa

ZGWiH - ISIŚ

Uwaga 1 !

Nawet w przypadku zlewni rzeki lub regionu, może nie być możliwe spełnienie oczekiwań i żądań obecnego pokolenia (nie mówiąc o przyszłych) jeśli te potrzeby lub wymagania są większe niż te które można uzyskać na bazie powszechnie akceptowalnych układów środowiskowych, ekonomicznych i kosztów społecznych.

ZGWiH - ISIŚ

Uwaga 2 !

W naturalnych systemach dostarczających wodę występują zarówno powodzie jak i susze –

Jest więc niemożliwe/bardzo kosztowne zaprojektowanie i eksploatowanie systemu, który nigdy nie zawiedzie.

ZGWiH - ISIŚ

Co to jest wskaźnik/indeks zrównoważenia ?

Pomaga odpowiedzieć na pytania:

Gdzie jesteśmy ?

Którą drogą i jak iść ?

Jak daleko jesteśmy od miejsca do którego chcemy dość ?

ZGWiH - ISIŚ

Indeksy/wskaźniki zrównoważenia

Dostarczają one miar, którymi można oceniać poziomy osiąganego stanu zrównoważenia.

Wyrażanie poziomu zrównoważenia za pomocą osobnych warunków lub ważonej kombinacji miar takich jak:

niezawodność

elastyczność

odporność

ZGWiH - ISIŚ

Dla każdej z dziedzin potrzebujemy wskaźników

Ekologia Ekonomia Społeczeństwo

ZGWiH - ISIŚ

Wskaźniki ekonomiczne 1/2

Dochód średni

Dochód średni per capita w porównaniu do średniej w USA

Stopa bezrobocia

Ilość zakładów

Ilość miejsc pracy

Ilość zapłaconych godzin pracy na średnim poziomie zarobków czyli poziomie gwarantującym zaspokojenie podstawowych potrzeb

Różnorodność ofert pracy

Ilość i różnorodność wielkości lokalnych firm

Różnorodność umiejętności wymaganych przez pracodawców

ZGWiH - ISIŚ

Wskaźniki ekonomiczne 2/2

GDP (Gross Domestic Product)

Pensje płacone w lokalnym środowisku, które są wydawane w tym środowisku

Ilość środków przeznaczonych w lokalnej gospodarce pokrywających lokalną siłę roboczą i lokalne zasoby naturalne

Procent lokalnej gospodarki opartej na zasobach odnawialnych

ZGWiH - ISIŚ

Wskaźniki środowiskowe

Poziomy zanieczyszczenia powietrza i wody

Ilość produkowanych odpadów

Ceny paliw

Wykorzystywanie i produkowanie toksycznych substancji

Procent wyrobów trwałych, możliwych do naprawy, recyklingu lub kompostowania

Całkowita energia ze wszystkich źródeł

Stosunek energii odnawialnej do nieodnawialnej

ZGWiH - ISIŚ

Presje –emisje (Pressures)(emisja zanieczyszczeń,

np.biogenów, pestycydów)

Jakość środowiska (State)(np.. jakość wód powierzchniowych

zgodnie z ramową dyrektywa wodna)

Oddziaływania-skutki (Impact)(np. pogorszenie zdrowotności,

utrata bioróżnorodności, szkody ekonomiczne)

Odpowiedź –przeciwdziałania

(Response:Guidelines

Recommendations)(np.czysta produkcja

transport publiczny, regulations,instrumenty ekonomiczne,

podatki, informacja, polityka lokalna, etc.)

Czynniki sprawcze (Drivers) (np. przemysł, rolnictwo, turystyka)

DPSIR-model

ZGWiH - ISIŚ

przejrzysty

odpowiedni

znaczący

dostępne dane istotny dla

polityki

łatwy do wyliczenia

odpowiednia skala czasowa

Cechy dobrego wskaźnika jakości środowiska

ZGWiH - ISIŚ

wskaźniki

środowiskowy ekonomiczny społeczny wskaźnik stanu trofii (TSI)

IPA

BZT/ChZT (BOD/COD)

wskaźnik xenobiotyczny

wskaźnik zanieczyszczenia metalami ciężkimi

wskaźnik bakterii coli (FBI)

wskaźnik różnorodności

skład fitoplanktonu

obfitość fitoplanktonu

skład makrofitów

wskaźnik zasiedlenia profundalu i litoralu przez bezkręgowce

przychód

obrót

stopa bezrobocia

produkt krajowy brutto (GDP)

Liczba zatrudnionych w:

rolnictwie (JobsA)

przemyśle (JobsI)

turystyce (JobsT)

rybołówstwie (JobsF)

procent organizacji pozarządowych (NGOs)

ZGWiH - ISIŚ

wskaźnikiDASHBOARD

ZGWiH - ISIŚ

DASHBOARD

ZGWiH - ISIŚ

DASHBOARD

ZGWiH - ISIŚ

DASHBOARD

ZGWiH - ISIŚ

scenariuszeDASHBOARD