odigos pms 2014
DESCRIPTION
ΠΜΣTRANSCRIPT
ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Επικοινωνία, Μέσα και Πολιτιστική Διαχείριση»
Κατεύθυνση:
«Πολιτιστική Διαχείριση»
Οδηγός Σπουδών
2014-‐2015
Αθήνα, Οκτώβριος 2014
2
Δομή και οργάνωση του ΠΜΣ Το Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού οργανώνει και λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2014-‐2015 Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) με τίτλο «Επικοινωνία, Μέσα και Πολιτιστική Διαχείριση». Το Πρόγραμμα αποτελεί συνέχεια και επέκταση του ΠΜΣ στην Πολιτιστική Διαχείριση, το οποίο λειτουργούσε στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού από το ακαδημαϊκό έτος 2002-‐2003. Το ΠΜΣ «Επικοινωνία, Μέσα και Πολιτιστική Διαχείριση» αποτελείται από τις εξής κατευθύνσεις:
Α. Πολιτιστική Διαχείριση Β. Νέα Μέσα και Δημοσιογραφία Γ. Επικοινωνία και Ρητορική των Μέσων
και παρέχει τα αντίστοιχα Μεταπτυχιακά Διπλώματα Εξειδίκευσης (ΜΔΕ). Το ΠΜΣ διευθύνεται από τον Διευθυντή και επταμελή Συντονιστική Επιτροπή, τους οποίους ορίζει η Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, το αρμόδιο όργανο που αποφασίζει και για τα κύρια ζητήματα φυσιογνωμίας και λειτουργίας του προγράμματος. Η κάθε μία από τις τρεις κατευθύνσεις έχει ακαδημαϊκή αυτοτέλεια και διευθύνεται από τον Συντονιστή και την Επιτροπή Κατεύθυνσης. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2014-‐2015 λειτουργεί μόνο η κατεύθυνση «Πολιτιστική Διαχείριση» ως συνέχεια του ήδη από δεκαετίας εν λειτουργία ΠΜΣ. Χρέη διευθύντριας της κατεύθυνσης εκτελεί η αναπλ. καθηγήτρια Δάφνη Βουδούρη, ενώ την Επιτροπή της Κατεύθυνσης αποτελούν, εκτός από αυτήν, οι επίκ. καθηγήτριες Έφη Φουντουλάκη, Μαρία Παραδείση, Ανδρομάχη Γκαζή και Μάρθα Μιχαηλίδου. Η γραμματειακή υποστήριξη του ΠΜΣ παρέχεται από τη Γραμματεία του Τμήματος, με επικεφαλής τον κ. Σταύρο Καπερώνη. Κατεύθυνση: «Πολιτιστική Διαχείριση» Σκοπός της κατεύθυνσης «Πολιτιστική Διαχείριση» του ΠΜΣ «Επικοινωνία, Μέσα και Πολιτιστική Διαχείριση» είναι η παροχή εξειδικευμένων γνώσεων, η ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας και η προαγωγή της επιστημονικής γνώσης στο πεδίο της πολιτιστικής διαχείρισης, ευρέως νοούμενης. Πρόκειται για πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών που λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2002/03, αρχικά υπό τον τίτλο «Πολιτιστική Πολιτική, Διοίκηση και Επικοινωνία», και είναι το πρώτο στη χώρα μας στο συγκεκριμένο πεδίο. Το πρόγραμμα oδηγεί στη χορήγηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (ΜΔΕ) στην «Πολιτιστική Διαχείριση». Η χρονική του διάρκεια είναι τρία εξάμηνα: δύο ακαδημαϊκά εξάμηνα διδασκαλίας και ένα εξάμηνο εντός του οποίου εκπονείται
3
μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. Η λειτουργία του προγράμματος στηρίζεται στην κριτική θεώρηση του πολιτισμού, στην πολυεπιστημονική -‐ διεπιστημονική προσέγγιση και στη σύνδεση θεωρητικών με εφαρμοσμένες γνώσεις. Παρέχεται ένα ευρύ σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων, χρήσιμων σε όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τον σχεδιασμό και προγραμματισμό, τη διεύθυνση και οργάνωση πολιτιστικών φορέων και δραστηριοτήτων, στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Παράλληλα, το πρόγραμμα επιδιώκει να διευρύνει, μέσω της έρευνας, τα όρια της επιστημονικής γνώσης γύρω από πεδία όπως: § Οι θεσμοί, οι λειτουργίες και οι δραστηριότητες του πολιτισμού σε όλες τους τις
διαστάσεις (αισθητική, κοινωνική, νομική, κανονιστική, οικονομική, πολιτική, ιδεολογική, κ.ο.κ.).
§ Οι αρχές, οι διαδικασίες και οι τεχνικές της διοίκησης και οργάνωσης πολιτιστικών οργανισμών.
§ Τα ιδιαίτερα ζητήματα διοίκησης και οργάνωσης συγκεκριμένων πολιτιστικών τομέων, από τα μουσεία και την πολιτιστική κληρονομιά ως τις παραστατικές τέχνες ή τις εικαστικές τέχνες.
§ Η πολιτιστική πολιτική τόσο στο εθνικό όσο και στο διεθνές επίπεδο, οι διεθνείς μορφωτικές/πολιτιστικές σχέσεις και η πολιτιστική διπλωματία.
§ Τα γνωρίσματα και οι ιδιαιτερότητες της πολιτιστικής επικοινωνίας, των κοινών του πολιτισμού, της πρόσληψης των πολιτιστικών αγαθών
§ Η πολιτιστική διάσταση της κοινωνίας της πληροφορίας και οι εφαρμογές των προηγμένων τεχνολογιών στην πολιτιστική επικοινωνία και διαχείριση.
Επιδιώκει, στη βάση αυτή, να αναπτύξει μεταξύ των αποφοίτων του εξειδικευμένα στελέχη που θα συνδυάζουν την ουσιαστική θεωρητική κατάρτιση για τον πολιτισμό, την πολιτιστική δημιουργία και κληρονομιά, με την εποπτεία των πρακτικών, των μεθόδων και των κύριων ζητημάτων πολιτιστικής διαχείρισης. Υποδομές Το Πρόγραμμα αξιοποιεί, ανάλογα με τις ανάγκες του: § Το Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και
Πολιτισμού, που διαθέτει σύγχρονους ηλεκτρονικούς υπολογιστές τύπου Macintosh OSX, συνδεδεμένους σε τοπικό δίκτυο.
§ Το ψηφιακό ραδιοτηλεοπτικό στούντιο του Τμήματος, που λειτουργεί στην Οδό Χιλλ 3-‐5 στην Πλάκα.
§ Τη Βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστημίου, που διαθέτει αξιόλογη συλλογή επιστημονικών βιβλίων και περιοδικών εκδόσεων στις γνωστικές περιοχές του Προγράμματος, και παρέχει πρόσβαση σε ψηφιακή βιβλιοθήκη επιστημονικών περιοδικών στον τομέα των κοινωνικών, ανθρωπιστικών και τεχνολογικών επιστημών.
4
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2014/2015 Α Εξάμηνο (χειμερινό) 1. Οργάνωση και Διοίκηση Πολιτιστικών Οργανισμών: Γ. Κλήμης (Α’ Κύκλου) 2. Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού: Δ. Ιορδάνογλου (Α’ Κύκλου) 3. Πολιτιστική Διπλωματία: Χ. Γιαλλουρίδης (Β’ Κύκλου) 4. Οπτικός Πολιτισμός: Γ. Σκαρπέλος (Β’ Κύκλου) 5. Κινηματογράφος: Μ. Παραδείση (Β’ Κύκλου) 6. Παραστατικές Τέχνες : Γ. Ανδρεάδης (Β’ Κύκλου) 7. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις Μέσων, Επικοινωνίας και Πολιτισμού: Μ. Μιχαηλίδου (υποχρεωτικό) Β Εξάμηνο (εαρινό) 1. Νομικό και Θεσμικό πλαίσιο του Πολιτισμού: Δ. Βουδούρη (Α’ Κύκλου) 2. Πολιτιστικό Μάρκετινγκ και Επικοινωνία: Μ. Τσακαρέστου (Α’ Κύκλου) 3. Πολιτιστική Επικοινωνία και Νέες Τεχνολογίες: Κ. Δάλλας (Α’ Κύκλου) 4. Ιστορία της Τέχνης: Ε. Φουντουλάκη (Β’ Κύκλου) 5. Μουσειολογία: Α. Γκαζή (Β’ Κύκλου) 6. Κοινωνιολογία του Πολιτισμού: Μ. Μιχαηλίδου (Β’ Κύκλου) 7. Μουσική (Β’ Κύκλου) Σημείωση: Δεν διδάσκονται φέτος τα μαθήματα Οικονομία του Πολιτισμού και Ιστορία των Ιδεών, λόγω εκπαιδευτικής άδειας των διδασκόντων. Από τα παραπάνω, κάθε μεταπτυχιακός φοιτητής επιλέγει τέσσερα μαθήματα ανά εξάμηνο και οκτώ μαθήματα συνολικά. Από τα οκτώ μαθήματα, τουλάχιστον δύο πρέπει να είναι από τον κύκλο Σπουδών Α και τουλάχιστον δύο από τον Κύκλο Σπουδών Β, ενώ το μάθημα της μεθοδολογίας είναι υποχρεωτικό. Κατά τα λοιπά, μετά από έγκριση της Επιτροπής Κατεύθυνσης, ο φοιτητής μπορεί να επιλέξει ένα μάθημα που προσφέρεται σε άλλα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών συναφούς γνωστικού περιεχομένου του Παντείου Πανεπιστημίου ή άλλων Πανεπιστημίων των Αθηνών.
5
n n Χειμερινό Εξάμηνο
n n Οργάνωση και Διοίκηση Πολιτιστικών Οργανισμών Γεώργιος-‐Μιχαήλ Κλήμης Σκοπός του μαθήματος είναι να προσφέρει στους φοιτητές την ικανότητα και τη γνώση που θα τους επιτρέψει να ηγηθούν και να διοικήσουν πολιτιστικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις. Έμφαση δίνεται στις σύγχρονες προσεγγίσεις των θεμάτων της διοίκησης, στην ανάπτυξη προσωπικών και διαπροσωπικών ικανοτήτων διοίκησης και ηγεσίας, ταυτόχρονα με μια ολιστική κατανόηση των οργανισμών/επιχειρήσεων και του μακρο/μικρο-‐περιβάλλοντος στο οποίο αυτοί λειτουργούν. Επικεντρώνεται στην επίτευξη των στόχων ενός οργανισμού με αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα και εξετάζει τέσσερεις βασικές περιοχές: Σχεδιασμό, Οργάνωση, Ηγεσία, Έλεγχο, ενώ επικεντρώνεται στις ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών οργανισμών, όπως αναδεικνύονται μέσα από μελέτες περιπτώσεων και τη διεθνή βιβλιογραφία αρθρογραφία. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Daft, R. 2007, Management, Cengage Learning Bilton, C. 2007, Management and creativity: From creative industries to creative
management, Oxford, Blackwell Byrnes, W.J. 2009, Management and the arts, Oxford, Elsevier
n n Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού
Δήμητρα Ιορδάνογλου Η Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες για την αποτελεσματική λειτουργία και συνεχή ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα οργανισμών και επιχειρήσεων. Στόχος του μαθήματος είναι να εισαγάγει τους φοιτητές/τριες στις σύγχρονες θεωρίες και πρακτικές της Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους πολιτιστικούς οργανισμούς και να αναδείξει την αξία του δημιουργικού ανθρώπινου κεφαλαίου στο σημερινό εργασιακό περιβάλλον.
Οι βασικοί θεματικοί άξονες του μαθήματος είναι: § Σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις και τάσεις στη Διοίκηση Ανθρώπινου
Δυναμικού § Ο ρόλος του εργαζόμενου στις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες § Προγραμματισμός ανθρώπινου δυναμικού – Rightsizing vs downsizing § Προσέλκυση και Επιλογή προσωπικού στις δημιουργικές βιομηχανίες § Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) στην επιλογή προσωπικού και
η διαχείριση της εικόνας του υποψηφίου (personal branding)
6
§ Προετοιμασία βιογραφικού και συνέντευξη επιλογής § Εκπαίδευση και ανάπτυξη των εργαζομένων πολιτιστικών οργανισμών § Συναισθηματική Νοημοσύνη και Επικοινωνία στο σύγχρονο εργασιακό
περιβάλλον § Ομαδική συνεργασία στην ψηφιακή εποχή – Εικονικές ομάδες § Παρακίνηση, Δέσμευση και Ικανοποίηση των εργαζομένων σε πολιτιστικούς
οργανισμούς Μέσα από θεωρητικές διαλέξεις, μελέτες περιπτώσεων (case studies)
πολιτιστικών οργανισμών, ατομικές και ομαδικές ασκήσεις και διαγνωστικά εργαλεία, οι φοιτητές/τριες θα κατανοήσουν τις θεματικές ενότητες που διδάσκονται τόσο από την οπτική των επαγγελματιών ανθρώπινου δυναμικού όσο και από την οπτική των εργαζομένων. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αυδίκος, Β. 2014, Οι Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες στην Ελλάδα, Αθήνα, Επίκεντρο
Baym, N. K. 2010, Personal Connections in the Digital Age, Polity Hesmondhalgh, D. and Baker, S. 2013, Creative Labour: Media work in three cultural
industries, London, Routledge McKinlay, A. and Smith, C. (eds) 2009, Creative Labour: Working in the Creative Industries
(Critical Perspectives on Work and Employment), London, Palgrave Macmillan Goleman, D. 2011, Η Συναισθηματική Νοημοσύνη, Αθήνα, Πεδίο Goleman, D. 2012, Η Κοινωνική Νοημοσύνη, Αθήνα, Πεδίο Βακόλα, Μ. και Νικολάου, Ι. 2012, Οργανωσιακή Ψυχολογία και Συμπεριφορά, Αθήνα,
Εκδόσεις Rosili Ιορδάνογλου, Δ. 2008, Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού στις Σύγχρονες Οργανώσεις. Νέες
Τάσεις και Πρακτικές, Αθήνα, Κριτική Μουζά -‐ Λαζαρίδη, Α.Μ. 2006, Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων, Αθήνα, Κριτική
7
n n Πολιτιστική Διπλωματία Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης Εδώ και αρκετά χρόνια ο πολιτισμός θεωρείται βασική συνιστώσα της επιστήμης των διεθνών σχέσεων, είτε μελετούν τη διάσταση του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού (Edward Said), είτε αυτή της σύγκρουσης των πολιτισμών (Samuel Huntington). Η θεωρία των διεθνών σχέσεων και του πολιτισμού καλείται να συμβάλει στην απάντηση του αγωνιώδους ερωτήματος, αν οι πολιτισμοί και οι θρησκείες μπορούν να είναι γέφυρες επικοινωνίας και ειρήνης ή αντιθέτως πηγές συγκρούσεων που μπορούν να πάρουν και βίαιη μορφή ή – ακόμη χειρότερα – να οδηγήσουν και σε πόλεμο. Το ίδιο σημαντική από την πλευρά της διαχείρισης του πολιτισμού είναι και η Πολιτιστική Διπλωματία, ένας νέος και πολλά υποσχόμενος κλάδος με ιδιαίτερη αξία για μια χώρα όπως η Ελλάδα που βασίζει πολλά στην διεθνή προβολή του πολιτισμού της. Η μελέτη των προϋποθέσεων για την άσκηση της πολιτιστικής διπλωματίας – για παράδειγμα η ύπαρξη κοινωνίας πολιτών – η μελέτη των εναλλακτικών προτύπων άσκησης της Πολιτιστικής Διπλωματίας και η εξειδίκευση των προβληματικών σε σχέση με την περίπτωση της Ελλάδας θα αποτελέσουν τα αντικείμενα του μαθήματος.
n n Οπτικός Πολιτισμός Γιάννης Σκαρπέλος H όραση είναι ένα από τα κεντρικά μέσα πρόσληψης του πολιτισμού, τόσο με την έννοια που του δίνει η ανθρωπολογία, όσο και με εκείνη που του δίνουν οι σπουδές πολιτισμού. Το μάθημα μελετά τις κύριες προσεγγίσεις στο ορατό και τη σύνδεσή του τόσο με τον πολιτισμό, όσο και την πρόσδεσή του στο τρίπολο εικόνα-‐γνώση-‐εξουσία.
Στη συνέχεια, το μάθημα εστιάζει στην εμπειρική έρευνα του οπτικού πολιτισμού, με παραδείγματα από την υφιστάμενη βιβλιογραφία, στην ανάπτυξη της μεθοδολογίας των οπτικών σπουδών, και στην υπολογιστική ανάλυση οπτικών δεδομένων. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σκαρπέλος, Γ. 2013, Εικόνα και Κοινωνία: Από την Κοινωνική Φωτογραφία στην Οπτική Κοινωνιολογία, Αθήνα, Τόπος
Margolis, E. and Pauwels, L. 2011, The SAGE Handbook of Visual Research Methods, London, Sage
Πασχαλίδης, Γ. 2012, Τα Νοήματα της Φωτογραφίας, Θεσσαλονίκη, University Studio Press Κωνσταντινίδου, Χ. 2011, Οπτικός Πολιτισμός και Κοινωνικές Ανισότητες: Οι φωτογραφίες
πολέμου, Αθήνα, Futura Μπονάρου, X. 2012, Οπτικός Πολιτισμός και Τουρισμός: Αναπαραστάσεις της Ελλάδας στις
Τουριστικές Καρτ Ποστάλ, Αθήνα, Παπαζήση
8
n n Κινηματογράφος Μαρία Παραδείση Αναδεικνύοντας την ιδιαιτερότητα της 7ης τέχνης σε μια εποχή κυριαρχίας των οπτικοακουστικών μέσων, τo μάθημα του κινηματογράφου προτείνει μια επισκόπηση των σημαντικότερων θεωριών του δεύτερου μισού του προηγούμενου αιώνα, εστιάζοντας στις επιπτώσεις που είχαν στη θεωρία του κινηματογράφου.
Η επισκόπηση αυτή περιλαμβάνει: τη διάκριση μεταξύ ρεαλισμού -‐ φορμαλισμού/ εξπρεσιονισμού·∙ τη «θεωρία του δημιουργού»·∙ την αναφορά στο στρουκτουραλισμό και τη σημειολογία·∙ τη β΄φάση «θεωρίας του δημιουργού»·∙ την αναφορά στην ψυχανάλυση, το μεταστρουκτουραλισμό και τη γ΄φάση «θεωρίας του δημιουργού»·∙ την αναφορά στο μεταμοντερνισμό·∙ την παρουσίαση της συνεισφοράς της φεμινιστικής θεωρίας και τέλος της παρουσίαση της νεοφορμαλιστικής θεωρίας. Θα ακολουθήσουν πρακτικές ασκήσεις ανάλυσης ταινιών, βάσει κάποιων από τα διδαχθέντα θεωρητικά μοντέλα και θα ζητηθούν ανάλογες εργασίας από τους φοιτητές. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Monaco, J. 2000, How to read a film, Oxford & New York, Oxford University Press Stam, R. 2006, Εισαγωγή στη θεωρία του κινηματογράφου, μετάφραση Κ. Κακλαμάνη,
Αθήνα, Πατάκη Hill, J. and Church, P. (eds.) 1998, The Oxford Guide to Film Studies, Oxford, Oxford
University Press Παραδείση, M. 2006, Κινηματογραφική Αφήγηση και Παραβατικότητα στον Ελληνικό
9
Κινηματογράφο (1994-‐2004), Αθήνα, Τυπωθήτω Bordwell, D. 1995, Narration in the fiction film, London, Routledge Mast, G. and Kawin, B. 1997, A short history of the movies, London, Allyn and Bacon
n nΠαραστατικές Τέχνες
Γιάγκος Ανδρεάδης (με τη συνδρομή του Δημήτρη Νάκου) Το εργαστήριο παραστατικών τεχνών στοχεύει στην εξοικείωση των μεταπτυχιακών φοιτητών με τις δημιουργικές πρακτικές και την παραγωγή πιλοτικών προϊόντων στα πεδία των παραστατικών τεχνών, ούτως ώστε να έχουν και ένα επιπλέον δείγμα γραφής για την κατοπινή σταδιοδρομία τους. Ως παραστατικές τέχνες νοούνται, σύμφωνα με το πνεύμα του μεταπτυχιακού προγράμματος, σε πρώτη γραμμή εκείνες που ενέχουν το δημιουργικό στοιχείο, δηλαδή αυτές του θεάτρου, του κινηματογράφου και συμπληρωματικά τού βίντεο. Στο μάθημα παραστατικών τεχνών έχουν κατά καιρούς παρέμβει σημαντικοί σκηνοθέτες, όπως ο Δήμος Αβδελιώδης, ο Παντελής Βούλγαρης και άλλοι. Οι εργασίες των φοιτητών βρίσκονται σε διάλογο με τη διδασκόμενη ύλη και καρπός τους υπήρξαν ώς τώρα πάνω από 20 ταινίες μικρού μήκους, βίντεο και παραστάσεων, που προβλήθηκαν σε φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ορισμένες δε απέσπασαν βραβεία και διακρίσεις.
10
n n Μεθοδολογικές προσεγγίσεις Μέσων, Επικοινωνίας και Πολιτισμού Μάρθα Μιχαηλίδου Το μάθημα αποσκοπεί
• Στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με το βασικό σκεπτικό των ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων έρευνας στις σπουδές επικοινωνίας και πολιτισμού
• Στην ανάπτυξη βασικών ικανοτήτων σχεδιασμού εμπειρικής έρευνας έτσι ώστε να υλοποιήσουν βασικές ερευνητικές δραστηριότητες στο πλαίσιο της διπλωματικής τους εργασίας,
• Στην ανάπτυξη κριτικής ικανότητας όσον αφορά τη δεοντολογική, ηθική και επιστημονική διάσταση της κοινωνικής έρευνας
Θεματικές ενότητες:
• Μεθοδολογικές παραδόσεις: θεωρητικά θεμέλια της ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας στις σπουδές επικοινωνίας και πολιτισμού
• Σχεδιασμός ποσοτικής έρευνας: Μεταβλητές και μέτρηση • Δειγματοληπτική έρευνα • Ανάλυση περιεχομένου • Σχεδιασμός ποιοτικής έρευνας • Συμμετοχική παρατήρηση • Συνεντεύξεις βάθους και ομαδικές συνεντεύξεις • Ανάλυση λόγου • Οπτικοακουστικές τεχνικές • Μελέτη περίπτωσης • Μικτές μέθοδοι
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Babbie, E. 2011, Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα, Αθήνα, Κριτική Mason, Jennifer 2011, Η Διεξαγωγή της Ποιοτικής Έρευνας, μτφρ. Ελένη Δημητριάδου,
επιστ. επιμ. Νότα Κυριαζή, Αθήνα, Πεδίο Robson C. 2007 Η έρευνα του πραγματικού κόσμου. Αθήνα, Gutenberg. Wimmer, R. D. and Dominick, J. R., Έρευνα στα ΜΜΕ: εισαγωγή, Αθήνα, Πεδίο (υπό έκδοση) Κυριαζή, Ν. 2011, Η Κοινωνιολογική Έρευνα: κριτική επισκόπηση των μεθόδων και
τεχνικών, Αθήνα, Πεδίο Byrne, D. and Ragin, C. (Eds) 2009, The Sage Handbook of Case Based Methods, London,
Sage Creswell, J.W., 2009. Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods
approaches, London, Sage Deacon, D. et al., 2007. Researching communications: A practical guide to methods in media
and cultural analysis, New York, Bloomsbury Hesse-‐Biber, S. N. & P. Leavy (Eds.) 2004, Handbook of emergent methods. New York,
Guilford Press. Yin, R. K. 1994, Case study research design and methods (2nd ed.). Thousand Oaks, CA, Sage.
11
n n Εαρινό Εξάμηνο
n n Νομικό και θεσμικό πλαίσιο του πολιτισμού
Δάφνη Βουδούρη Το μάθημα αποσκοπεί στην εξοικείωση των φοιτητών με τη νομική προβληματική και στη διερεύνηση της διαλεκτικής σχέσης δικαίου και πολιτικής στο πεδίο του πολιτισμού.
Επικεντρώνεται στην προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στις ποικίλες εκφάνσεις της (αρχαίας και νεότερης, κινητής και ακίνητης, υλικής και άυλης). Αναλύονται κριτικά οι κύριοι άξονες της σχετικής ελληνικής νομοθεσίας, στην ιστορική της εξέλιξη και σε συνάρτηση με τις αντίστοιχες δημόσιες πολιτικές, καθώς και τα βασικά κείμενα και οι νέες τάσεις του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου.
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται σε θέματα όπως ο μετασχηματισμός της έννοιας της προστατευόμενης πολιτιστικής κληρονομιάς ή το ζήτημα της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων και άλλων πολιτιστικών αγαθών και της επιστροφής τους στη χώρα -‐ή κοινότητα-‐ προέλευσης. Στη συζήτηση εντάσσονται και οι διαμάχες που έχουν προκληθεί διεθνώς γύρω από τα αντικείμενα αυτά, απηχούν αντιτιθέμενα συμφέροντα και παραπέμπουν στο ερώτημα σε ποιον ανήκει το παρελθόν, εάν ανήκει σε κάποιον. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βουδούρη, Δ. 2003, Κράτος και μουσεία. Το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων, Αθήνα-‐Θεσσαλονίκη, εκδ. Σάκκουλα
Brodie, N. et al (eds), 2008, Archaeology, Cultural heritage and the antiquities trade, Gainesville, University Press of Florida
Cuno, J., 2008, Who owns antiquity? Museums and the battle over our ancient heritage, Princeton, Princeton University Press
Hoffman, B. (ed.) 2006, Art and Cultural Heritage. Law, Policy, and Practice, Cambridge & New York, Cambridge University Press
Greenfield, J. 2007, The Return of Cultural Treasures, Cambridge, Cambridge University Press Forrest, C. 2010, International Law and the Protection of Cultural Heritage, London,
Routledge Merryman, J.H. 2009, Talking about the Elgin Marbles. Critical Essays on Cultural Property,
Art and Law, The Netherlands, Kluwer Law International O'Keefe, P. J. and Prott, L. V. 2011, Cultural Heritage Conventions and Other Instruments : A
Compendium with Commentaries, Institute of Art and Law, Builth Wells Τροβά, Ε. (επιμ.) 2004, Η πολιτιστική κληρονομιά και το δίκαιο, Αθήνα-‐Θεσσαλονίκη, εκδ.
Σάκκουλα Vrdoljak, A.-‐ F. 2006, International Law, Museums and the Return of Cultural Objects,
Cambridge, Cambridge University Press Χαμηλάκης, Γ. 2012, Το Έθνος και τα Ερείπιά του. Αρχαιότητα, αρχαιολογία και εθνικό
φαντασιακό στην Ελλάδα, Αθήνα, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
12
n n Πολιτιστικό Μάρκετινγκ και Επικοινωνία
Μπέττυ Τσακαρέστου Σεμιναριακό μάθημα που στηρίζεται σε δημιουργικά και ερευνητικά projects αξιοποιώντας τη συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα και την έρευνα πεδίου με συμμετοχή σε δημιουργικές δράσεις: events, παρεμβάσεις, πολιτιστικά και τεχνολογικά γεγονότα, που οργανώνονται μέσα στην πόλη οργανισμούς, ομάδες, επιχειρήσεις, startups, networking events, που είναι σε εξέλιξη.
Σκοπός του μαθήματος είναι να συζητήσουμε, να ερευνήσουμε, να πειραματιστούμε και να συμμετέχουμε στις νέες μορφές επικοινωνίας (digital, social media advertising, storytelling, gamification), συμμετοχής (engagement) και μάρκετινγκ (inbound marketing, mobile marketing) στην εποχή των κοινωνικών δικτύων και του mobile web. Εχουμε ως γενικό πλαίσιο αναφοράς μια κοινωνία και οικονομία που στηρίζεται όλο και περισσότερο στη συν-‐δημιουργία (co-‐creation), τη συνεργασία και την καινοτομία, τον πειραματισμό και το μοίρασμα (sharing economy) εμπειριών, γνώσεων, προιόντων και υπηρεσιών (collaborative production/ collaborative consumption).
Πεδίο δράσης και σκέψης είναι οι πόλεις ως ανοιχτές και δυναμικές πλατφόρμες συν-‐δημιουργίας και καινοτομίας για διαφορετικές μορφές οργάνωσης, σχεδιασμού και δημιουργίας προιόντων και υπηρεσιών-‐ χώροι πολιτισμού, ομάδες με ανατρεπτική (disruptive) πολιτιστική/ κοινωνική δράση, επιχειρήσεις και startups που φιλοδοξούν να «αλλάξουν τον κόσμο», co-‐working hubs, networking events, mobile apps, city apps.
Το σεμινάριο σάς προσκαλεί σε ένα ζωντανό εργαστήριο συν-‐δημιουργίας και υλοποίησης των ιδέων σας. Κεντρικές θεματικές • Smart Cities, Networked cities, City Branding: Το city branding αποτελεί τον
κεντρικό ερευνητικό και δημιουργικό άξονα του σεμιναριακού μαθήματος. • Σύνδεση με την ψηφιακή εποχή και το συμμετοχικό διαδίκτυο / τις ανοιχτές
πλατφόρμες/το mobile web/ social media • Συν-‐δημιουργία (co-‐creation) • Mobile Culture και συνεργατική κατανάλωση (collaborative consumption) • Ομαδικό Project City Experiential Branding • Co-‐Create Smart Athens/ Startup Athens ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bhalla, G. 2010, Collaboration and Co-‐Creation: New Platforms for Marketing and Innovation, Springer
Botsman, R. and Rogers, R. 2010, What’s Mine its Yours: The Rise of Collaborative Consumption, The Harper Business
Florida, R. 2012, The Rise of the Creative Class Revisited. Basic Books French, Y. and Runyard, S. 2011, Marketing and Public Relations for Museums, Galleries,
Cultural and Heritage Attractions, Routledge Gansky, L. 2012, The Mesh: Why the Future of Business is Sharing, Portfolio Trade Holt, D. and Cameron, D. 2010, Cultural Strategy: Using Innovative Ideologies to Build
Breakthrough Brands, Oxford University Press
13
Kabani, S. and Bogan, C. 2012, The Zen of Social Media Marketing, Ben Bell Books Kotler, Ph. 2010, Marketing 3.0: From Products to Customers to the Human Spirit, Wiley McGonical, J. 2011, Reality is Broken: Why Games Make Us Better and How they Can Change
the World, Penguin Shirky, C. 2011, Cognitive Surplus. How Technology Makes Consumers into Collaborators,
Penguin Books
n n Πολιτιστική επικοινωνία και νέες τεχνολογίες Κωστής Δάλλας Η αυξανόμενη σημασία της πληροφορίας για τη συγκρότηση των πρακτικών παραγωγής της γνώσης, του νοήματος και των πολιτισμικών ταυτοτήτων πιστοποιείται στο σύνολο, σχεδόν, των πρακτικών τόσο των σύγχρονων μουσείων και των οργανισμών που ασχολούνται με τη διαχείριση και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όσο και των ατομικών υποκειμένων που
14
ενεργοποιούνται ως «κοινό» του πολιτισμού, ως «χρήστες» των νέων μέσων επικοινωνίας και ως κοινότητες πρακτικής και ενδιαφέροντος στο αναδυόμενο ψηφιακό περιβάλλον.
Αποσκοπώντας στη διερεύνηση αυτής της σχέσης, το μάθημα εισηγείται, καταρχήν, ένα θεωρητικό πλαίσιο εννοιολόγησης της πληροφορίας και της επικοινωνιακής λειτουργίας της στο πεδίο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Εξετάζει ζητήματα θεωρίας και πρακτικής της πολιτισμικής τεκμηρίωσης και ψηφιακής επιμέλειας συλλογών μέσω μιας ιστορικής προσέγγισης της συλλεκτικής των μουσείων, των πρακτικών περιγραφής και καταλογογράφησης και των διαφορετικών επιστημονικών παραδόσεων ανάλυσης τεχνημάτων από τη σκοπιά της αρχαιολογίας, της ανθρωπολογίας και της ιστορίας της τέχνης. Αξιολογεί πώς οι τεχνολογίες της πληροφορίας διαφοροποιούν τη λειτουργία των μουσείων ως τόπων επιμέλειας των τεχνών, ως υποδομών της ανθρωπιστικής έρευνας και ως οργανισμών της μνήμης – θεματοφυλάκων της «αυθεντικότητας» και της πνευματικής διατήρησης του παρελθόντος. Τέλος, προσεγγίζει κριτικά τις επιπτώσεις της διαδραστικότητας και της αφηγηματικότητας στη γνωστική και παιδευτική πρακτική των μουσείων, των τεχνολογιών δυνητικής πραγματικότητας και «περιβάλλουσας ευφυϊας» στην ανάδυση της συγκινησιακής λειτουργίας των εκθέσεων και των χώρων κληρονομιάς, και του κοινωνικού λογισμικού (τεχνολογίες εξατομίκευσης, Web 2.0, και σημασιολογικού ιστού) στη χειραφέτηση και ενδυνάμωση του κοινού των μουσείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της ενίσχυσης της αμφίδρομης επικοινωνίας και της συμμετοχής τους στη συγκρότηση του νοήματος.
Το μάθημα οργανώνεται με βάση την πραγμάτευση θεμελιωδών εννοιών και λειτουργιών σχετικών με την (υλική κυρίως) πολιτιστική κληρονομιά – τα μουσειακά αντικείμενα, τον ανθρωπογενή-‐ιστορικό χώρο, τα πνευματικά τεκμήρια του παρελθόντος, προσεγγίζοντας αφενός τη «γενεαλογία» των πρακτικών με τις οποίες συνδέθηκαν, αφετέρου τη λειτουργία τους στην ψηφιακή εποχή. Στηρίζεται στη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας και στην εξοικείωση με τις τρέχουσες εφαρμογές της πληροφορικής στην ψηφιακή διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην πολιτιστική επικοινωνία.
n n Ιστορία της Τέχνης
Έφη Φουντουλάκη Οι αλλαγές του καλλιτεχνικού γούστου θεωρούνται συχνά αποτέλεσμα αυστηρά προσωπικών επιλογών. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές, καθώς και οι αιτίες τους, προκαθορίζονται στην πραγματικότητα από εξωτερικούς παράγοντες. Κάθε αισθητικό σύστημα συνδέεται με ένα σύνολο δυνάμεων θρησκευτικής, πολιτικής, εθνικής, οικονομικής, πνευματικής τάξεως. Το σύστημα αυτό καθορίζει τόσο την καλλιτεχνική δημιουργία όσο και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την τέχνη του παρελθόντος — διαδικασίες ταυτόχρονες, συμπληρωματικές και αδιαχώριστες. Καθορίζει επομένως και τη δημιουργία των μουσείων, ως ένδειξη των πολύπλοκων σχέσεων που αναπτύσσει ο πολιτισμός με
15
την ιστορία του, ως χώρο, ως όργανο, ή ως πλαίσιο μνήμης. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζεται το εάν και κατά πόσον η μοντέρνα τέχνη ανέτρεψε τους παραδοσιακούς εικαστικούς κώδικες, ή εάν η θέση αυτή στηρίζεται σε έναν από τους μύθους της ιδεολογίας του μοντερνισμού. Εξετάζεται επίσης η δημιουργία του ισπανικού Μουσείου από τον βασιλιά Louis Philippe στο Παρίσι το 1838, ως εύγλωττο παράδειγμα της πολυπλοκότητας των λόγων και των συνθηκών ίδρυσης ενός μουσείου. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Haskell, F. 1976, Rediscoveries in Art, London, Phaidon Press Ltd. Nochlin, L. 1991, The Politics of Vision, London, Thames and Hudson Ltd. Art in Theory 1815-‐1900. An Anthology of Changing Ideas, Edited by Charles Harrison and
Paul Wood with Jason Gaiger, Blackwell Publishers Ltd., Oxford, U.K., 1998. Seigel, J. 1986, Bohemian Paris. Culture, Politics and the Boundaries of Bourgeois Life, 1830-‐
1930, Viking Penguin Inc. Jullian, R. 1979, Le mouvement des arts du romantisme au symbolisme, Albin Michel, Paris, Δασκαλοθανάσης, N. 2004, Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο από τον 19ο στον 21ο
αιώνα, Αθήνα, Άγρα Λοϊζίδη, Ν. 1992, Απόγειο και κρίση της πρωτοποριακής ιδεολογίας, Αθήνα, Νεφέλη Φουντουλάκη, Έ. 2005 [1998], Επαναφορά στον Greco, Αθήνα, Νεφέλη Damisch, H. 2000, L’amour m’expose, Yves Gevaert Editeur Argan, G. C. και Bonito Oliva, A. 2014, Η μοντέρνα τέχνη (1770-‐1970) και Η τέχνη στην καμπή
του 21ου αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
16
n n Μουσειολογία
Ανδρομάχη Γκαζή Το µάθηµα αποτελεί εισαγωγή στη µουσειολογία και διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες:
§ Oριοθέτηση της έννοιας του µουσείου § Επαγγελµατισµός και δεοντολογία στη λειτουργία των µουσείων § Διαχείριση µουσειακών συλλογών § Μουσείο και επικοινωνία
Τα επιµέρους θέµατα που αναλύονται είναι: § Η βασική ορολογία και οι βασικές έννοιες της µουσειολογίας § Η ιστορική εξέλιξη του µουσείου ως θεσµού σε παγκόσµιο επίπεδο § Οι τάσεις, τα προβλήµατα και οι προοπτικές των µουσείων στην Ελλάδα και
αλλού § Ζητήµατα δεοντολογίας και επαγγελµατισµού στη λειτουργία των µουσείων § Θέµατα διαχείρισης συλλογών και µουσείων § Το κοινό των µουσείων
o Έρευνα κοινού o Έρευνα αξιολόγησης
§ Ζητήµατα επικοινωνίας µέσα και έξω από το περιβάλλον του µουσείου o Μοντέλα επικοινωνίας και η εφαρµογή τους στο χώρο του µουσείου o Εκθέσεις (θεωρία και πράξη) o Άτυπη µάθηση στο περιβάλλον του µουσείου
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Benett, T. 1995, The Birth of the Museum. History, theory, politics, London, Routledge Black, G. 2009, To Ελκυστικό Μουσείο. Μουσεία και Επισκέπτες, Αθήνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα
Ομίλου Πειραιώς Macdonald, S. (επιμ.) 2012, Μουσείο και Mουσειακές Σπουδές, Αθήνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα
Ομίλου Πειραιώς Merriman, N. 2000, Beyond the Glass Case: The Past, the Heritage and the Public, University
of London, Institute of Archaeology Μπούνια, Α. 2009, Στα Παρασκήνια του Μουσείου. Η διαχείριση των μουσειακών
λειτουργιών, Αθήνα, Πατάκης Μπούνια, Α. και Γκαζή, Α. (επιμ.) 2012, Εθνικά Μουσεία στη Νότια Ευρώπη. Ιστορία και
Προοπτικές, Αθήνα, Καλειδοσκόπιο Νικονάνου, Ν. 2010, Μουσειοπαιδαγωγική. Θεωρία και Πράξη, Αθήνα, Πατάκης
17
n n Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Μάρθα Μιχαηλίδου Το μάθημα προσφέρει μια επισκόπηση των κύριων θεωρητικών, μεθοδολογικών και ερευνητικών τάσεων στο γνωστικό αντικείμενο της κοινωνιολογίας του πολιτισμού, από την ανάδυση της κουλτούρας ως διακριτής έννοιας στο πλαίσιο της ερμηνευτικής κοινωνιολογίας μέχρι την ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνιολογίας του πολιτισμού.
Η μελέτη της κουλτούρας και του πολιτισμού έχει αποτελέσει κεντρικό αντικείμενο των σύγχρονων κοινωνικών επιστημών, και ιδίως της λεγόμενης ερμηνευτικής σχολής της κοινωνιολογίας. Βασισμένη σε αυτές τις εννοιολογικές και ιστορικές καταβολές, η σύγχρονη κοινωνιολογία του πολιτισμού επικεντρώνεται στην εξέταση της κουλτούρας και του πολιτισμού ως χώρων κοινωνικής διαφοροποίησης, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τη λεγόμενη πληροφοριακή επανάσταση από το τέλος του 20ου αιώνα και μετά και τη σύγχρονη άνθηση των πολιτιστικών ή δημιουργικών βιομηχανιών.
Το μάθημα δομείται πάνω σε δύο βασικούς αναλυτικούς άξονες: αφενός τον άξονα της διερεύνησης σύγχρονων πρακτικών παραγωγής της κουλτούρας και αφετέρου τον άξονα της διερεύνησης της σχέσης του πολιτισμού με άλλους παράγοντες κοινωνικής διαφοροποίησης. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Becker, H. S. 1982. Art Worlds. Los Angeles, University of California Press. Bennett, T. & Frow, J. 2008. The Sage handbook of cultural analysis. London, Sage.
18
Bennett, T. 2008. Culture, class, distinction. London, Routledge. Bennett, T., Grossberg, L., Morris, M. & Williams, R. K. (Επιμ) 2005. New keywords: a revised
vocabulary of culture and society. Malden, MA, Blackwell Binder, A. J. 2008. Cultural sociology and its diversity. Thousand Oaks, Calif; London, Sage. Bourdieu, P. 2002. Η Διάκριση: κοινωνική κριτική της καλαισθητικής κρίσης. Μτφ. Κ.
Καψαμπέλη. Αθήνα, Πατάκης Cunningham, S. 2004. "The Creative Industries after Cultural Policy: A Genealogy and Some
Possible Preferred Futures." International Journal of Cultural Studies 7(1): 105-‐115. Crane, D. 1994. The sociology of culture: emerging theoretical perspectives. Oxford,
Blackwell Publishers. Hesmondhalgh, D. and Baker, S. 2013, Creative Labour: Media work in three cultural
industries, London, Routledge Jacobs, M. and Nancy Weiss Hanrahan, eds. 2005. The Blackwell Companion to the Sociology
of Culture. Malden, Mass, Blackwell. McRobbie, A. 1999. In the culture society: art, fashion, and popular music. London,
Routledge. Peterson, R. A. 1976. "The Production of Culture." American Behavioral Scientist 19(6): 669-‐
684. Pratt, A. C. 2004. "The Cultural Economy: A Call for Spatialized 'Production of Culture'
Perspectives." International Journal of Cultural Studies 7(1): 117-‐128.
n n Μουσική Χαρίκλεια Τσοκανή Ιστορία και ερμηνεία της νεώτερης δυτικής μουσικής παράδοσης Το μάθημα αυτό απευθύνεται όχι μόνο στον φοιτητή τον εξοικειωμένο με το συντακτικό και τη γραμματική της δυτικής μουσικής παράδοσης, αλλά και, γενικότερα, στον φιλόμουσο φοιτητή. Στόχος του είναι να αναδείξει, με τη βοήθεια φιλοσοφικών εννοιών, τα ερωτήματα εκείνα που αφορούν τη φύση της μουσικής, καθώς και τις κοινωνικοιστορικές χρήσεις της στο πλαίσιο της δυτικής παράδοσης, κυρίως, από τον 17ο αιώνα έως σήμερα. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας βρίσκονται τα εξής, πολύ επίκαιρα, ζητήματα: α) Η μουσική είναι ήχος (εννοούμενος ως res extensa) ή γλώσσα; β) Η μουσική είναι τέχνη που κατ’ εξοχήν εκφράζει το συναίσθημα ή τέχνη εντός της οποίας η έννοια του ωραίου εκφράζεται δυναμικά; Με τα ερωτήματα αυτά συνδέεται άμεσα και το κεντρικό, στον τομέα της μουσικής, ερώτημα της εποχής μας. Είναι η μουσική μέσον μετάδοσης μηνυμάτων ή, ακόμη, και εναρμόνισης ψυχικών καταστάσεων ή μήπως στην τέχνη αυτή διακρίνεται ένας ευρύτερος πολιτισμικός προορισμός; Οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους θα αναπτυχθεί η εξέταση των πιο πάνω ζητημάτων είναι οι εξής: α) Μουσική και γλώσσα, β) Η μουσική ως επικοινωνία. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Adorno, Th. 2011, Φιλοσοφία της νέας μουσικής», Αθήνα, εκδ. Νήσος, Χέγκελ, 2002, Αισθητική της Μουσικής, Αθήνα, Εστία Χάνσλικ, Ε. 2003, Για το ωραίο στη μουσική, Αθήνα, Εξάντας Attali, Z. 1978, Θόρυβοι, Αθήνα, Κέδρος
19
Foundations of music history, ed. Cambridge University Press, 1985. Watzalawick, P., Helmick Beavin, J. and Jackson, Don D. 1967, Pragmatics of Human
Communication, New York, W.W. Norton & Company
20